คู่มือ a5 สีthesis.swu.ac.th/swuebook/h377146.pdf4 แนวค...
Transcript of คู่มือ a5 สีthesis.swu.ac.th/swuebook/h377146.pdf4 แนวค...
ค มอการจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมและปลอดภย
สาหรบผ สงอาย
สานกสงเสรมและพทกษผ สงอาย
สานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผ ดอยโอกาส และผสงอาย
www.oppo.opp.go.th
2
บทนา
คมอการจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมและปลอดภยสาหรบผ สงอายฉบบน จดทา
ข นเพอเผยแพรความร ในการจดสภาพแวดลอมสาหรบผ สงอาย มเน อหาเกยวกบแนวคดการ
ออกแบบสภาพแวดลอมและทพกอาศยของผ สงอาย ซงไดมการศกษาทบทวนแนวคดท งใน
ประเทศและตางประเทศ รวมถงงานวจยทไดเคยมผ ทาการศกษามากอนหนา เพอเปน
แนวทางในการจดสภาพแวดลอมภายใตบรบทของเมองไทย ท งนไดรบการสนบสนนจาก
สานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผ ดอยโอกาส และผ สงอาย (สท.)
สภาพแวดลอมทางกายภาพ เปนสวนสาคญสาหรบการใชชวตของผ สงอาย ท งน
เปนเพราะอบตเหตของผ สงอายมกเกดจากสภาพสงแวดลอมทางกายภาพทผ สงอายน นอาศย
อย ยกตวอยางเชนการเกดอบตเหตในบาน นบต งแต การหกลม เพราะเฟอรนเจอรในบานท
กดขวางทางเดน หรอเฟอรนเจอรทไมมนคง เวลาจบเพอพยงตวอาจทาใหหกลมได สายไฟ
จากปลกหรอสวตซไฟตางๆ ทวางบนพ นอาจทาใหสะดดหกลมได ธรณประตอาจทาใหสะดด
ลม แสงไฟในทตางๆ ไมพอ โดยเฉพาะตรงทางเดนและบนได พ นหองไมวาจะเปนหองนอน
หองรบแขก หองครว ใชวสดทลน เสอหรอพรมเชดเทาทลน และขอบสงเกนไปเพราะอาจทา
ใหสะดดได ราวบนไดทตดต งอยางไมมนคง มราวบนไดขางเดยว ห งเกบของสงเกนไปจน
เอ อมไมถง นอกจากน แลวการเกดอบตเหตนอกบาน กมกเกดข นไดงาย เชน ถนน ทางเดน
ลน พ นตางระดบ ถนนกวางเกนไปขามถนนไมทน แสงไฟตามทางเดนไมพอ
3
สารบญ
หนา
บทนา 2
สารบญ 3
แนวคดการออกแบบสภาพแวดลอมและทพกอาศยของผ สงอาย 4
แนวคดการออกแบบปายและสญลกษณ 5
แนวคดการออกแบบทางสญจร ทางเทา 6
แนวคดการออกแบบทางลาดขอบถนน, ทางลาดตดขอบคนหน 7
แนวคดการออกแบบทางขามถนน 8
แนวคดการออกแบบทจอดรถ 9
แนวคดการออกแบบทางลาดภายนอกอาคาร 10
แนวคดการออกแบบสวนและพ นทภายนอก 11
แนวคดการออกแบบทางลาดเขาสอาคาร/ภายในอาคาร 12
แนวคดการออกแบบลฟต โดยสาร 13
แนวคดการออกแบบบนได 14
แนวคดการออกแบบราวจบ 15
แนวคดการออกแบบประตหองพก 16
แนวคดการออกแบบทางสญจร ทางเชอมระหวางอาคาร 17
แนวคดการออกแบบหองนอน 18
แนวคดการออกแบบหองนงเลนและพ นทประทานอาหาร 19
แนวคดการออกแบบหองน า 20
แนวคดการออกแบบอปกรณไฟฟาและงานระบบอน ๆ 22
อางอง 24
4
แนวคดการออกแบบสภาพแวดลอมและทพกอาศยของผ สงอาย
มหลกการ 4 ขอ ดงน
1. มความปลอดภยทางกายภาพ
ความปลอดภยทางดานรางกายและสขภาพอนามย เชน มทพกเพยงพอแยกเปน
สดสวน มระบบสาธารณปโภคและสาธารณปการทด มระบบการปกปองจากภายนอก เชน
เสยง แสง ทด จดใหมแสงสวางเพยงพอบรเวณบนไดและทางเขา มราวจบในหองน า พ น
กระเบ องไมลน มสญญาณฉกเฉนหวเตยง หรอหองน า สาหรบขอความชวยเหลอ เปนตน
2. สามารถเขาถงไดงาย
การมทางลาดสาหรบรถเขน ความสงของต ทผ สงอายสามารถหยบของไดสะดวก
หรอการจดใหอยใกลแหลงบรการตางๆ เชน วด โบสถ หองสมด โรงละคร สถาบนเพอ
การศกษา บรการดานสขภาพ อยภายในระยะทสามารถเดนถงได และการจดใหใกลแหลง
ระบบขนสงมวลชน และใกลแหลงชมชนเดมเพอใหญาตมตรสามารถมาเยยมเยยนไดสะดวก
3. สามารถสรางแรงกระตน
การตกแตงสภาพแวดลอมและทอยอาศยทมความนาสนใจ การเลอกใชสท
เหมาะสม มความสวางและชดเจนจะทาใหการใชชวตดกระชมกระชวย ไมซมเศรา และการ
เขารวมกจกรรมตางๆ กระต นใหเกดการนาความสามารถตาง ๆ ของผ สงอายมาใชอยางเตมท
เปดโอกาสใหผ สงอายไดใชความสามารถทมกอประโยชนใหกบชมชน เชน จดทอยอาศย
ผ สงอายไวใกลกบโรงเรยนสอนเดกเลกหรอหองสมด เปนตนซงสงเหลาน จะชวยยดเวลาท
ผ สงอายสามารถทจะดารงชวตไดโดยไมตองพงพาผ อน มคณภาพชวตทดข น
4. ดแลรกษางาย
บานสาหรบผ สงอายควรจะออกแบบใหดแลรกษางาย ดวยเหตน บานทวๆ ไปควร
จะเลก ถาเปนหลงใหญควรจะมหองซงงายตอการปดเอาไวเพอสะดวกสบายในการดแล บาน
อาจมบานเลอนอลมเนยมปองกนพาย และสนามหญาทมพมไมเต ยๆ เพอลดงานสนาม
5
แนวคดการออกแบบปายและสญลกษณ
ขนาดปาย สของปาย
สแดง
สเหลอง
สเขยว
สฟา
หาม/ไมอนญาต
(หาม, หยด, อปกรณฉกเฉน)
ระวง
(สารเคม, ข นบนได, สงกดขวาง)
ปลอดภย
(ทางสญจรฉกเฉน, ทางหนไฟ)
ตดตอสอบถาม
(ตดตอเจาหนาท, ต โทรศพท)
ปายแจงขอมลและแผนท อยในตาแหนงท
มองเหนไดชดเจนท งกลางวนและกลางคน
ปายภายในอาคาร
ปายภายนอกอาคาร
1.50 – 2.00 เมตร 0.90 – 1.80 เมตร
2.00 เมตร
สญลกษณผ สงอาย
เครองหมายนาทาง
สญลกษณหรอตวหนงสอ
แสดงสงอานวยความสะดวก
หองน า
0.30 เมตร
0.40
เมต
ร
6
แนวคดการออกแบบทางสญจร ทางเทา
ขนาดความกวางของทางสญจร ทางเทา
ทางเดยว สองทาง มากกวาสองทาง
อยางนอย 0.90 เมตร อยางนอย1.50 เมตร อยางนอย 1.80 เมตร
พ นผวตางสมผสเตอนสงกดขวาง ใชวสดปพ นไมลน
กวางอยางนอย 1.50 เมตร
7
แนวคดการออกแบบทางลาดขอบถนน, ทางลาดตดขอบคนหน
“ความชนของทางลาดขอบถนนไมนอยกวา 1 : 12 หรอประมาณ 5 องศา ”
X
12X
พ นผวตางสมผสเตอน ใชวสดชนดไมลน เชน ทรายลาง* เปนตน
1.80 เมตร
1.80 เมตร
1.80 เมตร
0.90 เมตร
4.50 เมตร 0.30 เมตร
*ทรายลาง คอ การนาทรายเมดขนาดเบอร 4 คละส มาใชแทนหนเกลด
และควรเลอกใชสทตดกบสพ นทวไป
8
แนวคดการออกแบบทางขามถนน
0.90 – 1.20 เมตร
กวาง 2.00 – 6.00 เมตร
ตดต งสญญาณไฟและ
อปกรณเสรม เชน สญลกษณ
ภาษามอ ลาโพงขยาย เปนตน
ใชวสดปพ นชนดไมลน และ
ใชสแตกตางกบถนน
ป มกดสญญาน
รายละเอยดทางขามถนน
พ นผวทางมาลาย ใชสแตกตางกบพ นถนน
ตดต งลกระนาดชะลอความเรว
เขยนตวอกษร “ทางมาลาย” ทพ นถนน
ใชสทแตกตางกบพ นถนน
9
แนวคดการออกแบบทจอดรถ
ขนาดปายสญลกษณ
ทจอดรถ
0.60 เมตร
0.30 เมตร
0.10 เมตร
ปายสญลกษณ
0.90 เมตร
0.90 เมตร
ทางลาดขอบถนน
2.40 เมตร
2.40 เมตร 1.00 เมตร
6.00 เมตร
10
แนวคดการออกแบบทางลาดภายนอกอาคาร
ความสงของทางลาด (มลลเมตร) อตราความชนสงสด
0-15 1 : 2
ระหวาง 15-50 1 : 5
ระหวาง 50-200 1 : 10
มากกวา 200 ข นไป 1 : 12
ไมเกน 6.00 เมตร
ไมเกน 6.00 เมตร
1.50 เมตร
1.50 เมตร
พ นผวตางสมผสเตอน
พ นผวตางสมผสเตอน
ทางลาดกวางอยางนอย 1.50 เมตร
ตดต งราวจบท งสองขาง
อตราความชนตอความสงของทางลาด
11
แนวคดการออกแบบสวนและพ นทภายนอก
อยางนอย
1.20เมตร 1.20
เมตร
0.60 – 0.85
เมตร
0.175 เมตร
0.60 เมตร
0.85-0.90
เมตร
0.30 เมตร
พ นทางเดนเรยบ ไมลน และ
ไมมสงกดขวางทางเดน
มจดนงพก ทาหลงคากนแดดกนฝน
อากาศถายเทสะดวก
มพ นทกจกรรมเบาๆ เชน
เล ยงนก ปลกตนไม เปนตน
พชพรรณตางๆ ควรเลอกไมดอกหรอไมทมกลนหอม
หลกเลยงไมผล ไมหนาม และไมทมยาง
ขนาดกระบะตนไมท เหมาะสมสาหรบผสงอาย
12
แนวคดการออกแบบทางลาดเขาสอาคาร/ภายในอาคาร
ความชนสงสด ความสามารถในการใชทางลาดของผสงอายทใชเกาอ รถเขน
ทางราบ สามารถชวยเหลอตนเองได
1:20 - 1:12 สามารถชวยเหลอตนเองได
1:10 จาเปนตองมผ ชวยเหลอ ชวยเขนเกาอ เขนคนพการ
>1:10 กอใหเกดอนตรายได
ความชนของทางลาดทผสงอายทใชเกาอ เขนสามารถใชได
อยางนอย 1.50 เมตร
พ นผวตางสมผสเตอน
13
แนวคดการออกแบบลฟต โดยสาร
แผงควบคม
0.90 เมตร
1.20 เมตร
0.90 – 1.20 เมตร
ตดต งปายสญลกษณ
สญลกษณบอกช นทพ น พ นผวตางสมผสเตอน
อยางนอย 0.90 เมตร
ตาแหนงแผงควบคมภายในลฟต
14
แนวคดการออกแบบบนได
ระยะของลกต งและลกนอน
พ นผวตางสมผสเตอน
พ นผวตางสมผสเตอน
ความกวางบนได
- บนไดทางเดยว กวางอยางนอย 0.90 เมตร
- บนไดเดนสวนกนได กวางอยางนอย
1.50 เมตร
ตดต งราวจบท งสองขาง
สงจากพ น 0.80 เมตร
0.30 เมตร
ท งสองขาง
0.30 เมตร
ท งสองขาง
0.30 เมตร
0.15 เมตร 1.5 - 2 เซนตเมตร
15
แนวคดการออกแบบราวจบ
ราวจบ
ราวกนตก *
0.80 – 0.90 เมตร
1.00 เมตร
ราวจบขนาด
เสนผานศนยกลาง
3 - 4 เซนตเมตร
4-5 เซนตเมตร
12 เซนตเมตร
ขนาดของราวจบ
* ราวกนตกหรอราวก น มหนาทชวยปองกนอบตเหตจากการพลดตกตามสถานทอนตราย
เชน บนได ทางลาด ระเบยง บรเวณทยกสงข นจากพ นต งแต 40 เซนตเมตร ข นไป เปน
ตน
16
แนวคดการออกแบบประตหองพก
0.90 – 1.20 เมตร
ปายสญลกษณ
รายละเอยดการตดต งประตหองพก
ปายสญลกษณ
มอจบ ราวจบ
แผนกนกระแทก
0.30-0.40 เมตร 0.80 เมตร
1.00 - 1.20 เมตร
17
แนวคดการออกแบบทางสญจร ทางเชอมระหวางอาคาร
ตดต งราวจบท งสองขาง
กวางอยางนอย 1.50 เมตร
ความกวางทางสญจร ทางเชอมระหวางอาคาร
ทางเดยว สองทาง สวนกน
อยางนอย 0.90 เมตร
อยาง
นอย
1.50
เมตร
อยางนอย 0.55 เมตร
18
แนวคดการออกแบบหองนอน
การออกแบบหองนอน
- มความเปนสวนตวมากทสด
- ไมควรใหญ หรอเลกเกนไป ประมาณ 12-16 ตารางเมตร ไมรวมหองน า
- เตยงควรจะเคลอนยายไดในบางโอกาส และไมควรอยในมมใดมมหนง
- มสวนแตงตว มต เส อผา โตะเครองแปงและกระจก
(การสองกระจกดตวเองจะทาใหสขภาพจตดข น โดยกระต นใหผ สงอายไดรบร
ถงสภาพปจจบนของตวเอง)
จากตาแหนงหวเตยง สามารถมองเหน
ววภายนอก และหองน าได อยางนอย 1.00 เมตร
โทรศพท และ
ป มสญญานฉกเฉน
อยางนอย 1.50 เมตร
อยางนอย 1.50 เมตร
พ นทกจกรรมเบาๆ เชน ถกนตต ง ตอจกซอว เปนตน
19
แนวคดการออกแบบหองน งเลนและพ นทประทานอาหาร
หองน งเลน
พ นท รบประทานอาหาร
ชองเปดหนาตางอยในระดบ
สายตาขณะนงเกาอ โซฟา
ตดรปภาพในอดตผ สงอาย
หรอรปทชนชอบทผนงหอง
สงของ อลบ มรปภาพของผ สงอาย อยางนอย 1.50 เมตร
เกาอ โซฟาไมนมหรอเต ยเกนไป
ความสง 0.40-0.45 เมตร
ชองเปดหนาตางอยในระดบสายตา
ขณะนงเกาอ รบประทานอาหาร
เกาอ แบบมพนกแขนและหลง
ความสง 0.40-0.45 เมตร
จดกลมได 2-6 คน
ตดรปภาพในอดตผ สงอาย
หรอรปทชนชอบทผนงหอง
อยางนอย 1.50 เมตร
20
แนวคดการออกแบบหองน า
หลกการออกแบบ
- พ นไมลน และมราวจบทสามารถเดนไดทวหองน า
- มราวจบจากภายนอกหอง เชน หองนอน หรอหองรบแขก ทตอเนองมาทหองน า
ได
- เฉพาะตรงฝกบว และทอาบน า ควรมทนงและสญญาณฉกเฉนในหองน า
- ฝกบวควรเปนชนดแรงดนตา
- ประตหองน าควรเปนแบบทเปดใหคนอนสามารถเขาไปไดเมอเกดอบตเหต
- หองน าควรกวางประมาณ 1.50 -2.00 เมตร (ไมกวางและไมแคบเกนไป)
- มพ นทวางภายในหองสวมมเสนผาศนยกลางไมนอยกวา 1.50 เมตร
โถสวมแบบนงราบ อางลางมอ
ทนงอาบน า อยางนอย 1.50 เมตร
21
อปกรณภายในหองน า
โถสวม
อางลางมอ
ท น งอาบน า
1.40 เมตร
0.70 เมตร 0.70 เมตร
2 3
4 5
1
0.80 เมตร 0.55 เมตร
7
6
8
0.45 เมตร 0.70 เมตร
9
10
11
1 โถสวมแบบนงราบ
ความสง 40-45 เซนตเมตร
2 ทใสกระดาษชาระ
3 ป มกดสญญานฉกเฉน
4 ราวจบตดผนงรปตวแอล
5 ราวจบตดผนงพบข น-ลงได
6 อางลางมอ
7 กระจกเงา
8 ราวจบพยงตว
9 ทนงอาบน าตดผนง
10 เครองทาน าอน / ฝกบว
11 ราวจบตดผนงรปตวแอล
“ ราวจบ ควรมขนาดเสนผาน
ศนยกลาง 3 - 4 เซนตเมตร ”
สญลกษณ
22
แนวคดการออกแบบอปกรณไฟฟาและงานระบบอน ๆ
แสงไฟ
- ควรมแสงไฟท งภายในและภายนอกอาคารเพอชวยในการมองเหนของผ สงอาย
- ใชแสงสะทอน (Indirect Lighting) ทมความสวางพอเหมาะ
- ในบรเวณทอยอาศยควรมความสวางท งในเวลากลางวนและกลางคน
- ทางเดน ควรมแสงสวางเพยงพอ และมราวสาหรบจบทสามารถเหนไดชดเจน
ระบบไฟฟา
- ตดต งระบบตดไฟอตโนมต กรณไฟฟาลดวงจร
- มระบบไฟฟาแสงสวางฉกเฉนบรเวณหองนอน หองรบแขก และทางเขาบาน
สวตซ
- สงไมเกน 90 เซนตเมตร เพอหลกเลยงการเอ อม
- สวตซใหญ และมแสงตอนปดสวตซ
- สวตซสามารถปดเปดไดในระยะเอ อมถงจากเตยงนอน
สวตซ – ปลกไฟ
- สงจากพ น อยางนอย 45 เซนตเมตร เพอหลกเลยงการกม
- มสวตซสาหรบปด-เปดปลก
ระบบสขาภบาล
- ทวท งบานมการระบายน าทด ไมมน าทวม ขง
- มระบบถงน าสารอง (ใตดน หรอหลงคา)
23
แนวคดการออกแบบอปกรณไฟฟาและงานระบบอน ๆ
สและพ นผว
อปกรณและสวนของอาคารควร ใหมสทตดกนหรอแตกตางจากสของสวน
ตอเนองของอปกรณและสวนของอาคารน นอยางเดนชด ดงตอไปน
I พ นทางเดน พ นตางระดบ พ นหองสวม และพ นผวตางสมผส
I ผนงและบวเชงผนง
I ประต ธรณประต วงกบหรอขอบประต ประตทางเขา และประตลฟต
I บนได บนไดเลอน ทางเลอน และทางลาด
I ลกนอนกบลกต งของข นบนได หรอลกนอนข นทหนงกบพ นหอง I บรเวณจมกบนได
I ราวบนได ราวทางลาด ราวระเบยง ราวยดเกาะในหองสวม และ
ทางเดน
I ปาย แผนผง ตวอกษร เครองหมาย และสญลกษณ
I แผงสวตซ เตารบ และเตาเสยบ
I เสา สงกดขวาง และสวนยนจากผนงบนทางเดน
I สขภณฑ และอปกรณสงอานวยความสะดวกอน ๆ
24
ขอมลโดย : หนวยปฏบตการวจยสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบผ สงอายและคนพการ
(ไดรบทนสนบสนนจากกองทนรชดาภเษกสมโภช จฬาลงกรณมหาวทยาลย)
คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย
รศ. ไตรรตน จารทศน [email protected]
สนบสนนโดย : ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย
รายการอางอง
* กฎกระทรวงกาหนดสงอานวยความสะดวกในอาคารสาหรบผ พการหรอทพพล
ภาพ และคนชรา พ.ศ. 2548
** คมอปฏบตวชาชพสถาปตยกรรม การออกแบบสภาพแวดลอมและสงอานวย
ความสะดวกสาหรบทกคน สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ พ.ศ. 2552
25
สานกสงเสรมและพทกษผ สงอาย
สานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผ ดอยโอกาส และผสงอาย
618/1 ถนนนคมมกกะสน แขวงมกกะสน เขตราชเทว กรงเทพมหานคร 10400
โทร 02-651-6936 โทรสาร 02-650-1887
www.oppo.opp.go.th