1

સાંસદ

આદશ

ામ યોજના

(એસ.એ. .વાય)

માગદિશકા

ામ િવકાસ િવભાગ

ામ િવકાસ મં ાલય

ભારત સરકાર

2

3

સંદશો

વાતં ય દવસે, સંસદના મારા સાથીઓ વતી મ આરો ય, વ છતા, હ રયાળ અને સમાજની

દર ુસંવા દતાના હાદ તર ક આદશ ામ ુ ં વ ન ર ૂ ક ુ હ ુ ં. અને સંસદના મારા સાથીઓ વતી

તે માટ ક ટબ ધતા યકત કર હતી. આ ગેની માગદિશકા તે િસ ાંતો પર આધા રત છે.

માગદિશકામાં દરક સંસદ સ ય માટ તેમના મતદારમંડળના એક ગામને ૨૦૧૬ ુધીમાં આદશ ગામ

બનાવવાનો અને ૨૦૧૯ ુધીમા ંવ ુ બે ગામને આદશ ગામ બનાવવા સાંસદ આદશ ામ યોજનાની

પરખામા ંઉ લેખ કરવામાં આવેલ છે.

મહા મા ગાંધીની િવચારસરણીએ મને અનહદ ેરણા આપી છે. તેમનામાં દ ધ ટ હતી ક

ગામડાંમાં કાશ લાવવા ફકત વીજળ ના થાંભલાની જ ર નથી, પણ ૂ યો, સા ુદાિયક ભાવના અને

સારા િશ ણને ો સાહન આપવાથી સાચો કાશ મળશે. ુ ં પણ મા ું ં ક રા ય ગૌરવ, દશભ ત,

એકતા અને આ મિવ ાસ ુ ં મહ વ માળખાક ય ુ િવધાઓ િવકસાવવા ટ ુ ં જ છે. બી શ દોમા,ં

ૂ યમાં ફરફાર કર ને ૂ યની ૃ ંખલા િવકસાવો. ૂ યની ૃ ંખલા યવ થાપનનો શ દ યોગ છે અને

તે વેપાર માટ જ ર દરક સોપાન ુ ં મહ મ ૂ ય અને કાય મતા ા ત થાય તેમ દશાવે છે.

અ ય યોજનાઓની મ સાંસદ આદશ ામ યોજનાના લાભાથ ઓને ા તકતા તર ક અને

સરકારને કતા તર ક જોતી નથી. યોજનાનો હ ુ ામજનોને તેઓની પસંદગી ન કરવા સશ ત

બનાવવાનો છે અને તેઓની પસંદગીઓના અમલ માટ તક ૂર પાડવાનો છે. મને િવ ાસ છે ક આ

યોજના દશા બતાવશે અને આપણા િનખાલસ ામજનો સખત પ ર મ કર ને ઉ ોગસાહિસકતા ુ ં

કૌશલ અજમાવીને તેમનો પોતાનો માગ કંડારશે.

ુ ં ુજરાતનો ુ યમં ી હતો યાર મારા રા યના ુ ંસર ગામના િવકાસને સહાય કરવાની મને

તક મળ હતી. ુ ંસર દશના ન-ં૧ ગામ તર ક વારંવાર ઉ લેખ થાય છે. મને જણાવતાં આનંદ થાય છે

ક તેલંગણમાં ગંગાદવીપ લી અને મહારા માં હવર બ ર ગામ ઉ મ કામ કર ર ાં છે. મને આશા

છે ક ામ િવકાસની યોજનાઓના અમલકતાઓ આ ગામની ુલાકાત લઈ અવલોકન કરશે અને

તેમાંથી શીખશે. મને ખાતર છે ક હવે પછ થોડાંક વષ માં આપણી પાસે આદશગામોની સં યાબંધ

નવીન શોધો અને આદશ સફળતાની વાતો ઉપલ ધ થશે.

4

અમે સા ુદાિયક ભાગીદાર એટલે ક જન ભાગીદાર ના ુ ા પર િવશેષ ભાર ૂ ો છે. આ

યોજનાના લોગોની પસંદગી માટ ઓન લાઈન પધા કર ને યોજનાની મંગળ શ આત કર હતી.

યોજનાના ભાગ તર ક ામજનો તેમની પોતાની િવકાસ યોજનાઓ, ૃ િ ઓ તૈયાર કરશે અને તે

િસ ધ કરવા માટ લ યાંક ન કરશે.

મને ૂબ આનંદ છે ક બાળકના િશ ણને સહાય પ કામગીર ઓ ઉદાહરણ તર ક માટ શાળાઓ

ઈ- ંથાલય, હ રયાળ શાળાઓ તૈયાર કરવાની પહલ આ યોજના હઠળ કરવા માંગીએ છ એ. આપણી

ુવાન પેઢ માં મ હલાઓ, શહ દો અને વડ લો યે સ માન, સા ુ ં વા ય, પયાવરણ,સારા વાંચનની

ટવ વગેર વાં ૂ યો થાિપત થાય અને તે ૂ યો ુ ં ઢકરણ થાય એ મહ વ ું છે.

મને ધા છે ક સાંસદ આદશ ામ યોજનાની માગદિશકા ામીણ ભારત ુ ં વ ન ૂ િતમંત

કરશે. માગદિશકા ુ ં િવમોચન કરતાં ુ ં ુશીની લાગણી અ ુભ ુ ં ં.

૧૧મી ઓકટોબર, ૨૦૧૪

નર મોદ

ધાનમં ી

5

સંદશો

લોકનાયક જય કાશ નારાયણ ના જ મ દવસ ૧૧મી ઓકટોબર અમે ગાંધી નાં પગલાંને

અ ુસર સાંસદ આદશ ામ યોજના ારા ામ વરાજની િવભાવના સાકાર કરવા માંગીએ છ એ. ી

અટલ બહાર વાજપાયી ના ટવંત માગદશન હઠળ એન.ડ .એ.ના કાયકાળ દર યાન માગ બાંધીને

અને તેને શહરનાં ધોરણોની ુ િવધાઓ ૂર પાડ ને ભારતના ગામડાઓને ગણે આિથક તકો ઊભી

કરવા સંિન ઠ ય નો કરવામાં આ યા હતા. ુ ં ધાનમં ી ામ સડક યોજનાની િવભાવના સાથે ગાઢ

ર તે સંકળાયો હતો. તે યોજનાને લીધે ામીણ િવ તારોમાં વધાર સારા માગ બ યા છે અને ઉપયોગી

માગ જોડાણો ઉપલ ધ થયા છે. આ માનનીય ધાનમં ી ી નર મોદ ની મજ ૂ ત નેતાગીર

હઠળ આ યોજનાની કામગીર વીકાર ને અમે સાંસદ આદશ ામ યોજના મારફતે આપણાં ગામડાંના

બારણે િવકાસ લાવવાની િતબ ધતા ય ત કર એ છ એ.

સાંસદ આદશ ામ યોજના, લોકોને પોતા ુ ં ભાિવ ઘડવાની પસંદગીની વતં તા આપવા અને

ભૌિતક ુ િવધાઓ આપીને ામીણ ભારતના આ માને ધબકતો રાખશે. આ યોજના અ તીય છે અને

િવકાસ યે તેનો સમ તયા અ ભગમ હોવાથી તે ામજનો ું વનધોરણ ઉ ુ લાવવા સ મ છે. ૃ િષ

અને આરો ય, િશ ણ, વ છતા, પયાવરણ, આ િવકા વગેર વા અનેક ે ોમાં ગામનો સંક લત

િવકાસ કરવા માટના કામોનો સમાવેશ કરવામાં આ યો છે. તેમાં ભૌિતક માળખાક ય અને પાયાની

ુ િવધાઓ ૂ ર પાડવા ઉપરાંત લોકો ુ ં વન-ધોરણ ુધારવાની, સામા જક ૂ ડ સ ૃ બનાવવાની

અને સ ૂ હ ભાવનાની બાબતો સામેલ કરવામાં આવી છે. યોજનાના િવિવધ પાસાઓ લાંબા ગાળાના

હકાર મક ફરફારો લાવશે અને આ ફરફારો ટકાઉ નીવડશે.

મજ ૂત અને પારદશક ામ પંચાયતો અને સ ય ામસભા તથા ુશાસન મારફત થાિનક

લોકશાહ સંગીન બનાવવી તે આ યોજનાનો મહ વનો ઉ ેશ છે. મને ધા છે ક યોજનાના ઉ ેશ

પ ર ૂણ કરવા અસં ય નવતર પ ધિતઓનો ઉ ભવ થશે. દાખલા તર ક, ુજરાતના ુ ંસર ગામે ામ

પંચાયતના પદાિધકાર ઓની હાજર માટ બાયોમે ક સાધન ૂકવામાં આવેલ છે. તેનાથી કામ કરવામાં

જવાબદાર અને િવિવધ કામો ૂ રા કરવા કાય મતા આવી છે. તે જ ર તે મહારા માં હવર બ ર

ગામને અના ૃ ટ અને પાણીની અછતથી ુ ત કરવા વનોના ર ણ માટ, ઘિન ઠ જળ સંર ણની

કામગીર માટ સહભાગી વન યવ થા સિમિત રચી છે.

6

સંસદ સ યો તેઓના મતિવ તારમાં આ પહલ ું ને ૃ વ લેશે અને આ ગેના યાસો માટ

માગદશન આપશે. તેઓ ામ સ ુદાયને ફ ત િવકાસના કામો માટ જ નહ . પરં ુ યોજનના ચો સ

ૂ યો માટ ો સા હત કરશે. સંસદ સ યો આદશ ગામોનો િવકાસ એવી ર તે કરશે ક તે ગામો

આસપાસના ગામો માટ શીખવા અને તેની િત ૃિતઓ તૈયાર કરવા માટ િનદશન ગામો બની રહશે.

આ યોજના માટ સરકારના િવિવધ મં ાલયો અને િવભાગો વ ચે આયો જત સંકલન અને સમ વય

(ક વઝન)ની જ ર પડશે.

માર એ દશાવ ુ ં જોઈએ ક આ માગદિશકા સંસદ, રા ય સરકારો તથા ભારત સરકારમાંના મારા

િમ ો અને અ ય હતાિધકાર ઓની સાથે થયેલ અનેક ચચાઓ ું પ રણામ છે.

સાંસદ આદશ ામ યોજના તગત સંસદ સ યોના અસરકારક ને ૃ વ ારા અને સા ુદાિયક

ભાગીદાર થી ચા ર ય િનમાણ, પયાવરણ સંર ણ તથા માનવીય િવકાસ માટની ભૌિતક ુ િવધાઓનો

સમાવેશ કર ુ ં િવ ૃ ત ગામ આયોજન તૈયાર કર તે ુ ં અમલીકરણ કર યોજનાની સફળતા મેળવી

શકાશે.

તા. ૧૧ મી ઓકટોબર, ૨૦૧૪

નીિતન ગડકર

ક ય મં ી

ામીણ િવકાસ, પંચાયત રાજ,

પીવા ુ ં પાણી અને વ છતા,

માગપ રવહન ધોર માગ અને

જળપ રવહન

7

સં ેપા રો AABY આમ આદમી બીમા યોજના NIRD &

P.R. રા ય ામીણ િવકાસ અને પંચાયતી રાજ

રા ય સં થા ATMA ૃ િષ ો ો ગક યવ થા એજ સી

BNV ભારત િનમાણ વયંસેવક NLM રા ય અ ર ાન િમશન

BPL ગર બી રખા નીચે NRDWP પીવાના પાણીનો રા ય ામીણ કાય મ

BRGF પછાત દશ ા ટ ફંડ NRLM રા ય ામીણ આ િવકા િમશન

CAMPA વળતર પ વનિનમાણ ફંડ યવ થા અને

આયોજન સ ામંડળ

PDS હર િવતરણ પ ધિત

PMGSY ધાનમં ી ામ સડક યોજના CSC સ હયા ુ સેવા ક PMJDY ધાનમં ી જન-ધન યોજના

CSR કોપ રટર સામા જક જવાબદાર PTA માતા/િપતા િશ ક એસોસીએશન

FRA અ ુ ૂ ચત આ દ િત અને

અ ય પરંપરાગત વનવાસી

(વન હકની મા યતા) અિધિનયમ

PWD અશકતતા ધરાવતી ય તઓ RGGVY રા વ ગાંધી ામીણ િવ ુતીકરણ યોજના

RGPSA રા વ ગાંધી પંચાયત સશ તીકરણ

અભયાન GIS ભૌગો લક મા હતી પ ધિત RKVY રા ય ૃિષ િવકાસ યોજના GP ામ પંચાયત RMSA રા ય મા યિમક િશ ા અભયાન IAY દરા આવાસ યોજના RSBY રા ય વા ય બીમા યોજના ICDS એકિ ત બાળ િવકાસ સેવા યોજના RSETI ામીણ વરોજગાર તાલીમ સં થા IIT ભારતીય ો ો ગક સં થા SAGY સાંસદ આદશ ામ યોજના IMR બાળ મરણનો દર SAU સામા જક ઓ ડટ એકમ IWMP એકિ ત જળ ાવ યવ થા કાય મ SHG વસહાય ૂથ MGNREGA મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ SIRD રા ય ામીણ િવકાસ સં થા MGNREGS રોજગાર ગેરંટ અિધિનયમ / યોજના SRI ચોખા સઘનતા પ ધિત MKSP મ હલા કસાન સશ તીકરણ પ રયોજના SSA સવ િશ ા અ ભયાન MMR ૂ િત ૃ ુદર UIDAI ભારતની અ તીય ઓળખ સં થા MNRE નવી અને ુનઃ ા ય તેવી ઉ ુ ં મં ાલય VDP ગામ િવકાસ યોજના MP સંસદ સ ય MPLADS સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના MSME લ ુ નાના અને મ યમ સાહસ NABARD રા ય ૃિષ અને ામીણ િવકાસ બે ક NDDB રા ય ડર િવકાસ બોડ NFSA રા ય ખોરાક ુર ા અિધિનયમ NHM રા ય આરો ય િમશન

8

િવષય ૂ ચ

1. મહા માગાંધીની ટએ આદશ ગામ 09

2. લ ય 10

3. સાંસદ આદશ ામ યોજના ુ ં ૂ ય 10

4. ઉ ેશ 10

5. ૂ તકાળમાંથી બોધ 11

6. અ ભગમ 12

7. આદશ ગામની ૃ િ ઓ 13

8. ૂ હ 17

9. આદશ ગામની ઓળખ 18

10. આયોજન 18

11. સમયસરતા 23

12. ૂ િમકા અને જવાબદાર 24

13. ટકનોલો અને નવતર બાબતોના ઉપયોગ 28

14. ખાનગી, વૈ છક અને સહકાર સેકટરની તાકાત એકિ ત કરવી 29

15. મતા વધન 29

16. પ રણામ 30

17. મોનીટર ગ 30

18. ટકાઉપ ુ ં 31

જોડાણ-૧ 32

જોડાણ-૨ 55

9

મહા માગાંધીની ટએ આદશ ગામ

મહા માગાંધીની ામીણ િવકાસની િવભાવનામા ંઆદશ ગામો ુ ંિનમાણ ક થાને છે.

ના થક " વરાજ" ને " ુ રાજ" માં પરવિતત કર શકાય આસપાસ ફયા કર છે.

આદશ ગામ તેમની ટએ તેમના પોતાના શ દોમા-ં

આદશ ભારતીય ગામ ુ ં િનમાણ એવી ર તે કરવામાં

આવશે માં ગામની પાંચ માઈલની િ જયાની દર

મળતી સામ ીમાંથી બનાવેલી, ૂ રતી હવા-

ઉ સવાળ ુ ટર હોય. ગામડાની ગલી અને

શેર ઓમાં તમામ િનવાય કચરો ન હ હોય. તેમાં

જ રયાત ુજબ ૂવા રહશે, તેનો બધા ઉપયોગ કર

શકશે. તેમાં બધા માટ ૂ ૃહ હશે. મળવા ુ ં સમાન

થળ, ગામ ું સ હયા ુ ં પ ુ ચરાવવા ુ ં થળ,

સહકાર ડર , ાથિમક અને મા યિમક શાળાઓ

રહશે. તેમાં ુ ય વે ઔ ો ગક િશ ણ આપવામાં

આવશે, તકરારોનો િનવેડો લાવવા પંચાયત રહશે.

તેઓ તેમના અનાજ, વન પિત અને ફળ ઉગાડશે.

તેની પોતાની ખાદ હશે. આ સામા ય ર તે આદશ

ગામ ગે મારા િવચાર છે.

(હ રજન ૯-૧-૧૯૩૭, ંથ-૬૪, પા ુ ં ૨૧૭-૧૮)

તે ગામને ુધાર ુ ં ગામ ગણવામાં આવશે

માં શ તેટલા વ ુ ામો ોગ સ ૃ હોય,

તેમાં કોઈ િનર ર ન હ હોય, ર તાઓ વ છ

હોય, યાં જ િનિ ત થળે હોય. ૂવા વ છ

હોય, ુ દ ુદ કોમ વ ચે ુસંવા દતા હોય,

અ ૃ યતા સ ૂળગી ન હ હોય. દરકને ગાય ુ ં

ૂધ, ઘી વગેર માફકસર જ થામાં મળતા હોય,

બધાને કામ મળ ું હોય, તકરાર અને ચોર ન

હોય. ( ુ ાલાલ શાહને પ ૧-૪-૧૯૯૧, ંથ-

૭૩, પા ું ૪૨૧)

દરક દશ ેમી ુ ં કામ ભારતનાં ગામની

ુનરચના કવી ર તે કરવી તે છે, થી કોઈને

પણ તેમાં રહવા ુ ં શહરો ુ ં સરળ બને.

(હ રજન ૭-૩-૧૯૩૮)

“ ામ વરાજ ગે મારો િવચાર એ છે ક તે સં ૂ ણપણે સ ાક હોય, તેની પોતાની ુ ય

જ રયાતો માટ પડોશીઓથી વતં હોય, માં અવલંબન જ ર હોય તેવી ઘણી બાબતોમાં પર પર

અવલંબન દરક ામજનની થમ ચતા તેમના ખોરાક માટ અનાજ અને કપડાં માટ કપાસ ઉગાડવાની

છે. ગામના પ ઓુ માટ ચા રયાણની જમીન, ામજનો માટ મનોરંજન અને રમતના મેદાન માટ

અનામત જ યા હોવી જોઈએ. યાર પછ જો વધાર જમીન હોય તો રોકડ યા પાક ઉગાડશે પરં ુ

ગાં , તમા ુ, અફ ણ િવગેર િસવાયના પાક ુ ં વાવેતર કરશ.ે ગામમાં ગામ િથયેટર, શાળા અને હર

હોલ હશે. વ છ પાણી આપી શકાય તે માટ પોતા ુ ં વા ર ૃહ હશે. આ કામગીર માટ ૂવા અને

તળાવોનો ઉપયોગ થઈ શક. આખર ૂળ ૂત અ યાસ મ ુધી િશ ણ ફર જયાત હશે. શ હોય યાં

ુધી દરક ૃ િ સહકાર ધોરણે કરવામાં આવશે. ાિત થા અને અ ૃ યતા, આ જોવા મળે છે,

તે જોવા ન મળે. (હ રજન, ૨૬-૭-૧૯૪૨, ંથ-૭૬, પા ુ ં ૩૦૮-૩૦૯)

10

૨. લ ય

સાંસદ આદશ ામ યોજના ુ ં લ ય, મહા માગાંધીની આદશ ગામ માટની સવ ાહ અને

દ ધ ટને પ રણામલ ી બનાવવાની છે.

૩. સાંસદ આદશ ામ યોજના ુ ં ૂ ય

સાંસદ આદશ ામ યોજના ુ ં યેય મા માળખાક ય િવકાસનો નહ પણ ગામમા ંઅને

ગામ લોકોમાં કટલાંક ૂ યો થાિપત કરવાનો છે, થી તેઓ બી માટ ન ૂના પ બને. યોજનાના

ૂ યો નીચે ુજબ છે.

1. લોકોની ભાગીદાર અપનાવવી. ામ વનને પશતી તમામ બાબતો અને િવશેષ કર ને શાસનને

લગતા િનણય લેવામાં તમામ ઘટકોને સામેલ કરવા.

2. યોદયને અ ુસર ને ગામની ત ન ગર બ અને ત ન નબળ ય તને ુખાકાર માટ સ મ

બનાવવા.

3. િત સમાનતા અને મ હલાઓ માટ સ માન િનિ ત કર ુ.ં

4. સામા જક યાયની બાંહધર આપવી.

5. મનો આદર, સા ુ હક સેવાની ભાવના અને વૈ છક કામ કરવાની ભાવના વા ુણો થાિપત

કરવા.ં

6. વ છતાના સં કારને ઉ ેજન આપ ુ.ં

7. ુદરતના સાંિન યમાં રહ ુ,ં િવકાસ અને ઇકોલો વ ચે સમ ુલા ળવવી.

8. થાિનક સાં ૃ િતક વારસા ુ ંજતન કર ુ ં અને તેને ો સાહન આપ ું.

9. પર પર સહાય, વ-સહાય અને આ મિનભરતા મનમાં ઠસાવવા.

10. ામસ ુદાયમાં શાંિત અને સંવા દતા ળવવી.

11. હર વનમાં પારદશકતા, જવાબદાર અને ામા ણકતા લાવવા.ં

12. થાિનક વશાસનને કળવ ુ.ં

13. ભારતનાં સંિવધાનમાં ૂળ ૂત હક અને ૂ ળ ૂત ફરજોમાં જણાવેલાં ૂ યોને વળગી રહ ુ ં.

૪. ઉ ેશ

સાંસદ આદશ ામ યોજનાના ુ ય હ ુઓ નીચે ુજબ છે.

1. પસંદ કરલી ામ પંચાયતોના સમ િવકાસ માટની યાઓ હાથ ધરવી.

2. ગામના િવિવધ સ ુદાયો ુ ં વન-ધોરણ અને વનની ુણવ ામાં ન ધપા ુધારો લાવવા નીચે

જણા યા ુજબની કામગીર ઓ કરવામાં આવશે.

11

(ક) પાયાની ુ િવધાઓ ુધાર ને,

(ખ) ચી ઉ પાદકતા લાવીને,

(ગ) માનવ િવકાસ વધાર ને,

(ઘ) આ િવકા માટ વ ુ સાર તક ૂ ર પાડ ને,

(ચ) અસમાનતા ઘટાડ ને

(છ) હક અને હ દાર ઉપલ ધ કરાવીને

(જ) સામા જક ગિતશીલતાનો (સોશીયલ મોબીલાઈઝેશન) યાપ વધાર ને

(ઝ) સામા જક ૂ ડ સ ૃ બનાવીને.

3. થાિનક િવકાસ અને થાિનક શાસનના ઉ મ મોડલ તૈયાર કરવા થી આસપાસની ામ

પંચાયતોને તે ુજબ કામગીર કરવા ેરણા મળે.

4. બી ામ પંચાયતોને તાલીમ આપવા માટ પસંદ કરલા ગામો શાળા તર કની ૂ િમકા ૂ ર પાડ

તે ર તે ગામો ુ ં જતન કર ુ ં.

સાંસદ આદશ ામ યોજનાનો હ ુ ગામો અને તેના લોકોમાં ચો સ

ૂ યો થાિપત કરવાનો છે થી તેઓ બી ગામો માટ મોડલ બને.

૫. ૂ તકાળમાંથી બોધ

કટલીક ામ પંચાયતોએ ુ ય વે ો સાહક ને ૃ વ અને સા ૂ હક પગલાને કારણે

સંક લત થાિનક િવકાસમાં અપવાદ પ િસ દશાવી છે. આવી ઉ મ થાઓમાથંી શીખતી વખતે તે

યાને રાખ ુ ં જોઈએ ક આ ગે ઘણા પડકારો છે આપણને ૂતકાળના અ ુભવમાંથી ણવા મ યા

છે. સામા ય ુ કલીઓ નીચે ુજબ છે.

1. લાંબા સમયના િવકાસની ટ િવકસાવવાની અશ ત.

2. િવકાસ માટ ૂ રા પાડલા સંસાધનો અને લોકોની ખરખર જ ર યાત વ ચે અસમાનતા.

3. સમાજના બધા જ ઘટકોની ભાગીદાર નો અભાવ ખાસ કર ને નબળા વગના લોકો અને વડ લો/

ૃ ધોની ભાગીદાર નો અભાવ.

4. સામા જક પાસાઓ અને ટકાઉ પર ણામને અવગણીને માળખાક ય િવકાસ અને ખચ યે યાન

આપ ુ.ં

5. સરકાર સહાય પર ુ ય વે આધા રત રહ ુ ં અને સ ુદાયના ફાળા અને વસહાય પર ભાર ના

ૂ કવો ;

6. ુ દ ુદ યોજનાઓના સમ વય (ક વઝન) નો અભાવ.

12

7. થળ અને ુ ુ ંબોને લાભોની ફાળવણી ગે અ ુ ચત િનણયોને કારણે સંઘ ભાવનાનો અભાવ ;

8. રાજક ય પ ાપ ી – અવલોકન અને વા તિવકતા.

9. સ ુદાયના ુદા ુદા ઘટકોના સામા જક - સાં ૃિતક ૂ યોની અવગણના ;

10. સ ાનાં અનેક માળખા ુ ં અ ત વ અને તેના સંકલન માટની યો ય પ ધિતનો અભાવ.

11. તા કા લક લાભ અને પયાવરણીય બાબતોની અવ ા.

12. મ પાન, દહજ, ાિતવાદ, કોમવાદ અને ીઓ યે ભેદભાવ વાં ૂષણો.

૬. અ ભગમ

સાંસદ આદશ ામ યોજના નીચેના હ ુઓ િસ ધ કરવા નીચે જણા યા ુજબનો અ ભગમ

યાને લેવાનો રહશે.

1. ન ૂના પ ામ પંચાયતો િવકસાવવા માટ સંસદ સ યોનાં ેરક ને ૃ વ, મતા, શ ત,

વચનબ તા અને શ ત સંગ ઠત કરવા.

2. થાિનક િવકાસ માટ સા ુદાિયક ભાગીદાર ુ િનિ ત કર તેમાં ગિતશીલતા લાવવી.

3. લોકોની અપે ાઓ અને થાિનક સામ યને અ ુ પ સવ ાહ િવકાસ િસ ધ કરવા સરકારના િવિવધ

કાય મો અને ખાનગી તથા વૈ છક પહલનો સમ વય કરવો.

4. વૈ છક સં થાઓ, સહકાર મંડળ ઓ અને શૈ ણક અને સંશોધન સં થાઓ સાથે ભાગીદાર ું

િનમાણ કર ું ;

5. પ રણામ અને ટકાઉપણા પર લ ય ક ત કર ુ.ં

આદશ ામ પંચાયતો િવકસાવવા માટ સંસદ સ યોનાં ને ૃ વ,

મતા, વચનબ તા અને શ ત સંગ ઠત કરવા.

13

૭. આદશ ગામની ૃ િ ઓ

આદશ ગામનો િવકાસ લોકોની ટ, મતા અને ઉપલ ધ સંસાધનોનો ઉ મ ર તે

ઉપયોગ કર ને તથા સંસદ સ ય, ામ પંચાયત, નાગ રક મડંળ અને સરકાર તં ના સહયોગથી થવો

જોઈએ. વાભાિવક ર તે આદશ ગામનાં ત વો િવિશ ટ રહવાનાં તેમ છતા ંમહ વની ૃ િ ઓ પસંદ

કરવા ુ ં શ બનેલ છે. માં ુ ય વે નીચે જણાવેલ ૃ િ ઓનો સમાવેશ થાય છે.

ક. ય તગત િવકાસ

1. આરો ય િવષયક વત ૂ ંક અને ર તો ઠસાવીને.

2. દરરોજ કસરત અને રમતગમત સ હતની નીરોગી ટવો પાડ ને.

3. જોખમી વત ૂ ંક ઘટાડ ને – મ પાન, ૂ પાન, પદાથ નો ુ પયોગ ન કર ને.

ખ. માનવ િવકાસ

1. આરો ય કાડ, તબીબી પર ણ સ હતની પાયાની આરો ય સગવડો ઉપલ ધ કરાવવી.

2. સ ૂણ રોગ િતકારકતા

3. િત ુણો ર સમતોલ રાખ ુ ં

4. ૧૦૦ ટકા ૂ િત સં થા થક

• વયંસેવક •સામા જક ૂ યો/નીિતશા •સામા જક યાય • ુશાસન

•આ િવકા•કૌશ ય •નાણાંક ય સમ વય •પાયાની ુ િવધાઓ / સેવાઓ

•શૈ ણક•આરો ય •પોષણ •સામા જક ુર ા

• ગત ૂ યો •ચો ખાઈ •સાં ૃ િતક વરસો •વતનમાં ફરફાર

ય તગત માનવીય

સામા જક આિથક

14

5. તમામ માટ, ખાસ કર ને બાળકો, કશોર , સગભા ીઓ અને તનપાન કરાવતી માતાઓની પોષણ

થિત ુધારવી.

6. અશ તતા ધરાવતી ય તઓ, ખાસ કર ને બાળકો અને ીઓની જ ર યાતો પર ખાસ યાન

ક ત કર ને.

7. ધોરણ ૧૦ ુધી સાવિ ક શૈ ણક સગવડો અને તેની ળવણી.

8. શાળાઓ ું માટ શાળાઓમાં પાંતર. માટ શાળાઓમાં મા હતી ૌ ો ગક વાળા વગ-ખંડ, ઈ-

ંથાલય, વેબ આધા રત િશ ણ રહશે અને ુણવ ાવા ં િશ ણ આપવા માટ બધા િવ ાથ ઓને

કો ુટર અને ટકનોલો ના ઉપયોગ માટ સ મ બનાવીને.

9. ૌઢ િશ ણ

10. ઈ- િશ ણ

11. ઈ- ંથાલય સ હત ામ ંથાલય

ગ. સામા જક િવકાસ

1. ભારત િનમાણ વયંસેવકોની મ વયંસેવકના ો સાહન માટની ૃ િ ઓ.

2. થાિનક િવકાસમાં સં ૂણ જનભાગીદાર લેવા અને તેમાં ફાળો આપવા માટ મતા િનમાણ કર ુ.ં

3. ગામનાં વડ લો, િવશેષ કર ને થાિનક ક ાએ ઉમદા કામગીર કરતી ીઓ, વાતં ય સૈિનકો અને

શહ દોનાં માનમાં ૃ િ ઓ.

4. હસા અને ુના ર હત ગામ માટ નીચેની ૃ િ ઓ.

(ક) નાગ રક સિમિતઓ રચવી.

(ખ) ખાસ ુવાનોમા ંસંવેદનશીલતા ઊભી કર ને.

5. ગામડાની રમતગમતો અને લોક કલાના ઉ સવ.

6. લોકોમાં આ મ-સ માન લાવવા ામ સગંીતનો ઉપયોગ.

7. ‘ ામ’ દન ઊજવવો.

8. સામા જક ર તે વં ચત રહલા ૂથો,ખાસ કર ને અ ુ ૂ ચત િતઓ અને અ ુ ૂ ચત જન િતઓના

લોકોની આ યોજનામાં ભાગીદાર ુ િનિ ત કરવા સ ય પગલાં લઈને.

ઘ. આિથક િવકાસ

1. િવિવધ ૃિષિવષયક અને આ િવકા માટની પ ુધન અને બાગાયત સ હતની ૃ િ ઓ માટ

નીચેની બાબતો યાને લેવાની રહશે.

ક. સે ય ૃિષ

ખ. ૂ િમ આરો ય કાડ

ગ. ઘિન ટ પાક ઉછેર

15

ઘ. બીજ બે ક થાપવી.

ચ. બન-ઇમારતી વ ય પેદાશો ુ ં એકિ કરણ અને તે ુ ં ૂ ય વધન, ગોબર બે ક, પ ુધનનો

િવકાસ પ ુ હો ટલ સ હત.

છ. લ ુ િસચાઇ.

જ. ૃ િષ સેવા ક ો

2. ામીણ ઔ ો ગક ૃ િ ઓ.

(ક) પાકને લણવા ૌ ો ગક નો ઉપયોગ

(ખ) ુ મ સાહસ

(ગ) ડર િવકાસ અને સંલ ન યા

(ઘ) ખા યસામ ી ુ ં ોસેસ ગ ( ડ ોસેસ ગ)

(ચ) પરંપરાગત ઉ ોગો.

3. વ-રોજગાર અને નોકર માટ તમામ લાયક ુવાનોના કૌશ યનો િવકાસ

4. ા ય વાસન ઈકો વાસન સ હત.

ઉપરની તમામ ૃ િ ઓ ખાસ કર ને ગર બ ુ ુ ંબોને ગર બીમાંથી બહાર લાવવા માટ

ક થાને છે તે માટ મ હલા વસહાય ૂથ રચવા અને તેમના ફડરશન રચવા, તમામ કામદારોને

રોજગાર ૂ રા પાડવા અને નાણાક ય સમ વય કરવાની બાબતો ઘણી મહ વની છે.

ચ . પયાવરણ િવકાસ

1. વ છ અને હ રયાળા ગામની ૃ િ ઓમાં નીચે જણાવેલ કામોનો સમાવેશ કર શકાય.

(ક) દરક ુ ુ ંબને અને બધી હર સં થાઓને જ ૂ રાં પાડવા અને તેના યો ય ઉપયોગની

ખાતર કરવી.

(ખ) ઘન અને વાહ કચરાની યો ય યવ થા.

2. ર તાઓની બા ુએ વાવેતર

3. ચાલવાના હ રયાળા માગ સ હત ઘર ગણે, શાળાઓ અને હર સં થાઓમા ંઅ તા અ ુસાર

ૃ ારોપણ.

4. સામા જક વનીકરણ

5. જળ ાવ યવ થા,ખાસ કર ને પરંપરાગત પાણી સં હના થળોની મરામત અને ળવણી.

6. વરસાદના પાણીનો સંચય – ધાબાના પાણીનો સં હ તેમજ અ ય ર તે.

7. હવા,પાણી અને જમીન ુ ં થાિનક ૂષણ ઘટાડ ુ ં.

16

છ. પાયાની ુ િવધાઓ અને સેવાઓ

1. તમામ મકાન િવહોણા ગર બ / કાચાં મકાનમાં રહતા ગર બો માટ પાકા મકાનો.

2. પીવા ુ ં પાણી, ખાસ કર ને દરક ઘેર નળ મારફતે યા કર ુ ં વ છ પાણી.

3. ત રક બારમાસી ર તાઓ (બંધ નીક સ હત).

4. ુ ય ર તાઓના નેટવક સાથે બારમાસી ર તાઓ ું જોડાણ.

5. તમામ ઘરોને વીજ જોડાણ અને શેર ની લાઈટો સ હત (સૌર ઊ સ હતના બન પરંપરાગત

ઊ ના ોતોનો ઉપયોગ.

6. ગણવાડ , શાળાઓ, આરો ય સં થાઓ, ામ પંચાયત કચેર અને ંથાલયો વી હર

સં થાઓ માટ પાકાં મકાનો.

7. કો ુ િનટ હોલ, વસહાય ૂથના ફડરશન માટ મકાનો, રમતના મેદાનો અને ક તાન / મશાન

સ હતની નાગ રક ુ િવધાઓ.

8. ગામ બ ર

9. હર િવતરણ પ િતની ુ કાનો / ગોડાઉનો.

10. નાની-બે ક / પો ટ ઓફ સ/ એટ એમ.

11. ોડબે ડ જોડાણ અને જન સેવા ક ો.

12. ટલીકોમ જોડાણ

13. હર થળોએ સીસીટ વી.

જ. સામા જક ુર ા

1. તમામ લાયક ુ ુબંોને પે સન– ૃ , અશ તતા અને િવધવા માટ પે શન.

2. આમ આદમી બીમા યોજના વી વીમા યોજનાઓ.

3. આરો ય વીમા - રા ય વા ય વીમા યોજના.

4. હર િવતરણ પ િત – તમામ લાયક ુ ુ ંબોને સાવિ ક ઉપલ ધી.

ઝ. ુશાસન

1. મજ ૂત અને જવાબદાર ામ પંચાયતો અને સ ય ામસભા મારફત થાિનક લોકશાહ ુ ઢ

બનાવવી.

2. ઈ-ગવન સ ારા વ ુ સાર સેવા ૂ ર પાડવી.

3. બધાને માટ આધાર કાડ.

4. સરકાર અને પંચાયત ટાફની િનયિમત હાજર ુ િનિ ત કરવી.

5. નાગ રક અિધકારપ ની મ સમયબ સેવાઓ ૂ ર પાડવી.

6. ામસભા અગાઉ મ હલા ામસભા યોજવી.

7. વષમાં ઓછામાં ઓછ ચાર વાર ામસભા યોજવી.

17

8. દર ણ મ હને બાલસભા યોજવી.

9. ગામના હર કામોનાં અમલને લગતી બધી મા હતી દ વાલ પર લખીને, થાિનક ભાષામાં નો ટસ

બોડમાં લખીને દશાવવી. માં લાભાથ ઓની યાદ , આઈટમ ુજબ બ ટ ( ાંટ) અને ખચનો

અ ૂ ક સમાવેશ કરવો.

10. ામ પંચાયત મા હતી સહાયક ક તર ક કામ કરશે.

11. લોકોએ ર ુ કરલી ફ રયાદ ું સમયસરિનવારણ, મક

૧. તમામ કારની ફ રયાદો ામ પંચાયત / સંબંિધત અિધકાર ને ર ૂ કરવી અને તેની

તાર ખવાળ પહ ચ આપવી.

૨. ફ રયાદો ુ ં િનવારણ લે ખત જવાબ સાથે ણ અઠવા ડયામાં કર ુ ં.

૩. ફ રયાદો અને તેના િનવારણને વાચા આપવા િનયિમત હરમંચ સં થાક ય ગોઠવણ કરવી

અને તે ુ ં સંકલન ામ પંચાયત મારફતે કરાવ ુ.ં

12. ામસભાએ કામોના અમલ ું અધ-વાિષક સામા જક ઓ ડટ કરાવ ુ.ં આ માટ મહા મા ગાંધી

રા ય ામીણ રોજગાર ગેરંટ અિધિનયમ નીચે રચાયેલ સામા જક ઓ ડટ એકમોની સહાય લેવી.

૮. ૂ હ

પસંદ કરલ ગામને આદશ ગામમાં પાંતર કરવા માટનો ૂ હ નીચે છે :

ક. ગામ સ ુદાયને હકરા મક વલણ માટ સ મ અને ગિતશીલ બનાવવા ારં ભક ૃ િ ઓ કરવી.

ખ. લોકોની જ રયાતો અને અ તાઓ એકિ ત ર તે િનયત કરવા માટ સહયોગી આયોજન

કવાયત.

ગ. શ હોય યાં ુધી ક ની યોજનાઓ, ક ીય સે ટર અને ક ્ - ુર ૃત યોજનાઓ તેમજ

રા યની અ ય યોજનાઓમાંથી મળતા સંસાધનો ુ ં શ તેટ ુ ં સમ વય.

ઘ. હાલની માળખાગત ુ િવધાઓની શ તેટલી મરામત અને નવીનીકરણની કામગીર .

ચ. ામ પંચાયતો અને તેની દરની લોક સં થાઓ મજ ુત બનાવવી.

છ. પારદશકતા અને જવાબદાર ને ો સાહન આપ ુ.ં

ૂ હ રચનાના અમલ માટ ક ્ ુર ૃત યોજનાઓની યાદ એને ર-૧ માં યાદ આપી છે.

તેનો ુદ ુદ ૃ િ ઓ માટ ઉપયોગ કર શકાય અને તેનાં પ રણામોની િવગતથી ણકાર મેળવી

શકાય. અમલીકરણની િવગતોમાં થાિનક ટકોણ, જ ર યાત ુજબ ુ ં િવ તરણ અને નવતર

િવચારોનો સમાવેશ કરવો.

ક ીય યોજનાઓ અને ક ્ - ુર ૃત યોજનાઓ

અને રા યની અ ય યોજનાઓમાંથી મળનાર

સંસાધનોનો શ તેટલો સમ વય

ગામ સ ુદાયને હકારા મક વલણ

માટ સ મ અને ગિતશીલ બનાવવા

ારં ભક ૃ િ ઓ.

18

૯. આદશ ગામ માટ ગામની પસંદગી ુ ં ધોરણ

ામ પંચાયત પાયા ુ ં એકમ રહશે. સપાટ િવ તારમાં વ તી ુ ં ધોરણ ૩૦૦૦-૫૦૦૦ અને

ુ ંગરાળ, આ દ િત અને ુ કલ િવ તારમાં તે ૧૦૦૦-૩૦૦૦ હશે. જ લાઓમાં આ ુજબ ુ ં વ તી

ધોરણ ઉપલ ધ ન હોય તો તેની ન કની વ તી ધરાવતી ામ પંચાયત પસંદ કર શકાશે.

સંસદ સ ય તેમના પોતાના ક પિત/ પ નીના ગામ િસવાય આદશ ગામ તર ક િવકસાવવા

કોઈ પણ ગામને ુ ત ર તે પસંદ કર શકશે.

સંસદ સ ય એક ામ પંચાયત તા કા લક પસંદ કરશે અને થોડા સમય બાદ બી બે

ામ પંચાયતો પસંદ કરશે. લોકસભાના સંસદ સ ય પોતાના મત િવ તારમાંથી ામ પંચાયત પસદં

કરશે, જયાર રા ય સભાના સંસદ સ ય તેઓ યાંથી ુ ંટાયા હોય તે રા યમાં તેઓ પસંદગીનાં

જ લાના ામીણ િવ તારની ામ પંચાયત પસંદ કરશે. િન ુ ત સંસદ સ યો દશના કોઈ પણ

જ લાના ામીણ િવ તારની ામ પંચાયત પસંદ કર શકશે. શહર મત િવ તારના ક સામાં ( યાં

ામ પંચાયત હોત નથી) સંસદ સ ય ન કના ા ય મતિવ તારમાથંી ામ પંચાયત પસંદ કરશે.

થમ તબ ામા ંમાચ- ૨૦૧૯ ુધીમાં ણ આદશ ામ િવકસાવવાનો લ ય છે. તે પૈક

૨૦૧૬ ુધીમાં એક ગામનો િવકાસ થશે. યારબાદ ૨૦૨૪ ુધીમાં દર વષ એક એમ પાંચ ગામ પસંદ

કર ને આદશ ગામ તર ક િવકસાવવામાં આવશે.

૧૦. આયોજન

યેક ગર બ ુ ુ ંબ ગર બાઈમાંથી બહાર આવે તે પર ખાસ યાન ક ત કર ને પસંદ

કરલ ામ પંચાયત માટ ામ િવકાસ યોજના તૈયાર કરવામાં આવશે.

ઔપચા રક યોજના ઘડવા ું શ કરતાં પહલા પ િતસર ું વાતવરણ ઊ ું કરવા ું રહશે

અને સંસદ સ ય સામા ક ગિતશીલતા લાવવા ને ૃ વ લેશે. ામ પંચાયતને પણ સં ૂણપણે સામેલ

કરવામાં આવશે. આ કામગીર માટ નીચે જણાવેલ કટલીક ૃ િ ઓ િવચાર શકાય.

(ક) ામસભા, મ હલાસભા અને બાલસભામાં ચચા.

(ખ) ુવા લબો તેમજ યવસાિયક ૂથો અને થાિનક સં થાઓ સાથે ચચા.

(ગ) સાં ૃિતક અને રમતગમતના કાય મો ુ ં આયોજન.

(ઘ) દ વાલ પર લખાણ, િશ બર, પદયા ા, ુ ડ, નાટક વગેર.

(ચ) ગામને આદશ કવી ર તે બનાવ ું તે ગે ચ અને સા હ યને લગતી પધા.

(છ) ામ િવકાસમાં ઉ મ થાઓ ું િવડ યો ારા િનદશન.

19

આ ૃ િ ઓના પ રણામે ગામ ક ુ ં હો ુ ં જોઈએ તેની સા ૂ હક દ ધ ટ આવશે અને તે

ામજનોનો ઉ સાહ વ લત કરશ.ે યારબાદ સહભાગી આયોજન યાના બે તબ ા ૂ ચવવામાં

આવે છે. માં સંસદ સ ય સહાયક તર ક ામ પંચાયતને અ ીમ ૂ િમકા ૂ ર પાડશે. જ લા કલે ટર

જ ર યાવસાિયક અને સંક લત સહાય ૂ ર પાડશે.

થમ તબ ામાં લોકો વત ૂક િવષયક અને સામા જક ફરફાર, વ-સહાય અને પર પર

મદદ, મદાન, થાિનક ફાળા અને થાિનક સંસાધનો વી ૃ િ ઓ લોકો અમલમાં ૂ ક શક તે

િનયત કરવાની રહ છે. માં નીચેની બાબતોનો સમાવેશ થઈ શક.

(ક) તમામ ૂ ંટાયેલા િતિનિધઓ અને સરકાર કમચાર ઓ સ હત સ ુદાય સા ૂ હક િત ા લે ક

સમાજ સમયબ ર તે તેનાં આિથક ઉ કષ ગે કામ કરશે, થી ગામ ુ ં કોઈ ુ ુ ંબ ગર બી રખા

નીચે રહશે નહ .

(ખ) સા ૂ હક ર તે ભારતના સંિવધાનમાં જણાવેલાં ૂળ ૂત હક અને ૂળ ૂત ફરજો વાંચીને તે ુ ં

ુનરાવતન કરશે.

(ગ) આરો ય િશ બરો યોજવી

(ઘ) વ છતા ંબેશ યોજવી.

(ચ) પ ુ આરો ય િશ બરો યોજવી.

(છ) ગણવાડ માં સેવાની ુણવ ા અને હાજર ુ ં માણ ુધારવા દરિમયાનગીર કરવી.

(જ) થાિનક શાળાઓમાં હાજર ુ ં માણ ુધારવા, િશ ણની ુણવ ા વધારવા, મ યાહન ભોજનની

ુણવ ા ુધારવા વાલીઓ તથા િશ કોના સંગઠનની ભાગીદાર માટ દરિમયાનગીર કરવી.

(ઝ) ૃ ારોપણ

(ટ) વસહાય ૂથોની રચના કરવી / ુનઃ ગ ઠત કરવા.

(ઠ) મહા માગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર ગેરંટ અિધિનયમ નીચે રોજગાર દવસ યોજવો.

(ડ) હર િવતરણ પ િત ુધારવી.

(ઢ) નાગ રક રુવઠા, સમાજ ક યાણ, જમીન મહ ૂલ િવગેર વા મહ વના ુ ાઓ ગે ફ રયાદ

િનવારણ િશ બરો ુ ં આયોજન માં જ લા કલે ટર અને જ લા ક ાના અિધકાર ઓની

સહભાગીતા.

આ તબ ા દરિમયાન ખાસ કર ને ય તગત, માનવીય, સામા જક અને પયાવરણીય

િવકાસ અને ુશાસનને લગતી ૃ િ ઓ તમામ ૂથો પાસેથી શ તેટલી વધાર માણમાં હાથ

ધરવી. સાથોસાથ તીય તબ ા ું થમ પગ ું પ ર થિત ું િવ લેષણ પણ હાથ ધર શકાય.

આ ૃ િ ઓ મારફતે ામ સ ુદાય આ યોજના સં ૂણપણે હાથ ધરવાની તેની ઈ છા

શ ત િનદિશત કરશે અને પછ ના તબ ાના અમલીકરણની શ આત કરશે.

20

યારબાદ તીય તબ ાની આયોજન યા માટ નીચ ે જણાવેલ યાપક કામગીર

અ ુસરશે.

૧. પ ર થિત ુ ં િવ લેષણ

પ ર થિત ુ ં િવ લેષણ બેવડ યા છે થમ તબ ા દરિમયાન શ કર શકાશે.

(૧) આધારરખા મોજણીના બે હ ુ છે : થમ તો િવકાસનાં ુદાં ુદાં ે ોની વતમાન પ ર થિતથી

મા હતગાર થ ુ.ં થી ુધારાઓ માટ આધાર ચ ો (બે ચમાક) ને તેથી સાથે યો ય ર તે જોડ

શકાય.

બી ુ ,ં માળખાગત ુ િવધાઓ અને સેવાઓ તેમજ ભાિવ આિથક અને માનવીય િવકાસ માટની

મતામાં જોવા મળતી અ ૂ રાશ અને ઉણપોને લગતીપાયાની મા હતી ૂ ર પાડવી. આ કામગીર

િન ણાત એજ સી મારફતે કરાવવી જોઈએ. િવક પ પે શૈ ણક સં થા અથવા તાલીમ પામેલા

િન ણાતોના ૂથને આ કાય સ પી શકાય. આધારરખા મોજણીમા ંસમાવેશ કર શકાય તેવા માપદંડો

એને ર-૨ માં જણાવેલ છે. થાિનક ક ાઓ ુત ુ ાઓનો તેમાં સમાવેશ કર શકાય.

(૨) સહભાગી પ ર થિત ુ ં િવ લેષણ :

તાલીમ પામેલા સહાયકોને સાંકળ થાિનક સ ુદાય મારફતે આ કામગીર કરાવવી

જોઈએ. રા ય ામીણ િવકાસ સં થા અને પંચાયતી રાજ તાલીમની યવ થા કરશે. સહભાગીતાની

ચાવી પ પ ધિતઓ નીચે ુજબ છે.

સામા જક નકશો :

આ નકશો થાિનક લોકો, ખાસ કર ને ીઓ ારા દોરવામાં આવે છે માં ગામના િવિવધ

ૂથોના ઘરો, મહ વની સં થાઓ, ભૌિતક અને સામા જક માળખાક ય ુ િવધાઓ અને અ ય ુ િવધાઓ

દશાવવામાં આવે છે.

સંસાધન મેિપગ :

ગામના ુદરતી અને ભૌિતક સંસાધનો સમજવામાં આ મેિપગ મદદ કર છે. આ કામગીર

પણ થાિનક લોકો તૈયાર કર છે. અને નકશો નીચેની બાબતો દશાવશે :

જમીનનો ઉપયોગ.

પાણી સં હના થળો

િસચાઈની માળખાગત ુ િવધા (જળાશય, ચેકડમ,તળાવ િવગેર)

ઢાળ, અસમતોલ જમીન, ઈનેજ પ િત દશાવ ુ ંજમીન ુ ં ભૌિતક રખાંકન.

સંસાધન નકશો જળ ાવ (માઈ ો વૉટરશેડ) અને ૃ િષ િવકાસ અને ુદરતી સંસાધનોના

યવ થાપન માટની શ તાઓને તારવવામાં ઉપયોગી થશે.

21

જ ર યાત ુજબની કામગીર (Need Matrix) :

ગામ અને ગામના કામોની અ તાની સા ૂ હક જ રયાતો વા તિવક ર તે આકારવા થાિનક

ુ ુ ંબોના િવિવધ ૂથોને સાંકળ તૈયાર કરવામાં આવે છે.

પ ર થિતના િવ લેષણ મારફત મેળવેલી મા હતી ભૌગો લક મા હતી પ િતમાં ( ઓ ાફ કલ

ઈ ફમશન સી ટમ) રાખવાની રહશે.

૨. થમ તબ ાની કામગીર ની સમી ા :

થમ તબ ાની કામગીર ની ઝીણવટ ૂવક સમી ા કરવા સંસદ સ યના વડપણ હઠળ જ લા

કલે ટર, ામ પંચાયત અને ગામ સ ુદાય સાથે રહ ને કામગીર કરશે. ગામ પોતાની ર તે ુ ં ા ત

કર શક તેમ છે અને વાજબી સમયમાં તે ચો સ ુ ં ા ત કર શકશે તેની સમી ા કરશે. આ

આકારણીના આધાર ગામ ૂ હ ઘડવાના આગળના સોપાન પર જઈ શકશે.

૩. ૂ હ ગોઠવણી :

થમ તબ ાની સમી ા પર આધા રત અને આધારરખા મોજણીની મા હતી અને સહયોગી

આકારણીના આધાર, હતાિધકાર ઓ, કમચાર ઓ અને િન ણાંતો ુ ં પસંદગી ુ ં ૂથ િવકાસ માટ ૂહ

અને ૂહને કાયા વત કરવા જ ર ૃ િ ઓ ૂ ચવી શકશે. બી શ દોમાં જ ર યોજનાઓ અને

ો ટોની પરખા તૈયાર કરવામા ંઆવશે.

૪. સંસાધનોની યાદ િનયત કરવી:

ઉપલ ધ સસંાધનોને ન શામાં આલેખવા જ ર છે. યાપક ર તે તેને નીચે ુજબ વગ ૃત કર

શકાય:

(1) યોજનાઓ સાથે સં ૂણપણે જોડાયેલા સસંાધનો – ક – ુર ૃત અને રા ય ુર ૃત મક દરા

આવાસ યોજના, ધાનમં ી ામ સડક યોજના વગેર.

(2) યોજનાઓ સાથે શત: જોડાયેલા અને મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાહધર યોજના,

રા ય ૃિષ િવકાસ યોજના, રા ય ામીણ આ િવકા િમશન, સવ િશ ા અ ભયાન વગેર

યોજનાઓનો ઉપયોગ કર શકાય તેવા સંસાધનો.

(3) પછાત દશ ા ટ ફંડ સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના વગેર સાથે જોડાયેલાં

સંસાધનો જ ર મહ વના ગાળા ૂ રવા માટ પરવાનગી આપે છે. િવધાનસ યોની થાિનક

િવ તાર િવકાસ યોજનાનો પણ તેમની સંમિતને આધીન રહ ને ઉપયોગ કર શકાય.

(4) મહ ૂલ, ક ીય અને રા ય નાંણા કિમશનની ા ટ વગેર વા ામ પંચાયત સાથે સં ૂણપણે

જોડાયેલા સંસાધનો

(5) થાિનક ર તે એકિ ત કર શકાય તેવાં રોકડ, વ ુઓ અને મના વ પના સસંાધનો

22

(6) કોપ રટ સામા જક જવાબદાર ફંડ (સીએસઆર)

ઉપરો ત ક ાઓના સંસાધનોનો અિધકતમ િવધેયા મક પ રણામ ા ત કરવા સમ વત અને

એકિ ત ર તે ઉપયોગ કરવો.

ક ીય સે ટર/ક ુર ૃત યોજનાઓ/કાય મો, સંબંિધત મં ાલય/િવભાગો આદશ ામને ાધા ય

આપવા માટ માગદશક ૂચનાઓમાં યો ય ફરફાર કરવા જ ર પગલાં લેશે.

૫. જ રયાતોને આખર પ:

આ યાને બે ભાગમાં વહચીને ઉ મ ર તે કર શકાય. થમ ભાગ ખાસ કર ને મ હલા વ-

સહાય ૂથ અને ખે તૂ ૂથ વા ુદા ુદા લાભાથ ઓ સાથે િવચારિવમશનો અને બીજો ભાગ ામ

સભામાં ચચાનો છે. આ બેઠક (fora) માં આજ ુધી કરલી કવાયતનાં પ રણામોનો સાર સરળ અને

પ ટ ર તે ર ૂ કરવાનો હોય છે અને શ હોય યાં ુધી જ રયાતો અને અ તાઓને સામા ય ર તે

અને સવા ુમતે આખર પ આપવા ુ ં હોય છે.

૬. ામ િવકાસ યોજનાની ુસ ાની તૈયાર :

લોકોએ અ તા આપેલી જ રયાતોના આધાર ામ િવકાસ યોજનાનો ુસ ો ઘડવા

અિધકાર ઓ અને બહારના યાવસાિયકો/િન ણાંતોના બનેલા કાયકાર ૂથની કલે ટર રચના કરશે. ામ

િવકાસ યોજનામાં થમ તબ ાની ૃ િતઓ, યોગદાન અને િસ ઓનો પણ સમાવેશ થશે. માં

અપે ત ઉપલ ધીઓ અને પ રણામો ુ ં સમયપ ક આપ ું જોઈએ.

૭. ામસભા ારા ામ િવકાસ યોજનાને મં ૂર :

ામ િવકાસ યોજનાનો ુસ ો ામસભા સમ ચચા અને મં ૂર માટ ર ૂ કરવામાં આવશે.

૮. ામ િવકાસ યોજનાને બહાલી:

સંસદ સ યની હાજર માં જ લા કલે ટરના અ ય પદ રચાયેલી જ લા ક ાની સિમિતમાં

સંસદ સ યની ટ પણીઓ અને ૂ ચનો યાને લઈ મં ૂર આપવાની કામગીર કરવામાં આવશે. ામ

િવકાસ યોજનાને બહાલી આપતી વખતે ણ મ હના, છ મ હના, નવ મ હના, એક વષ અને તેથી

વધાર સમયના િવિશ ટ લ યાંક સાથે ુદા ુદા ઘટકોના તબ ા પ ટ ર તે દશાવવામાં આવશે.

૯. ાયોજના વ પ અને મં ૂર :

ગામ િવકાસ આયોજનને મં ૂર કયા બાદ સંબંિધત ખાતાક ય અિધકાર ઓએ મં ૂર કરલી

યોજનાના ઘટકોને ો ટ વ પમાં તૈયાર કરવાના રહશે. યારબાદ તેઓએ તેની વહ વટ , નાણાંક ય

23

અને ટકિનકલ બહાલી મેળવવા સંબંિધત યોજનાની માગદશક ુચનાઓ યાને રાખી કાયવાહ

કરવાની રહશે. આ કવાયતને સરળ અને સમયબ બનાવવા જ લા કલે ટર ગત ર તે તે ુ ંસંકલન

કરશે. ચા અિધકાર તેમને મદદ કરશે.

૧૦. હરાત અને ચાર.:

મં ૂર થયેલ યોજનાના બધા ઘટકોના ભૌિતક અને નાણાંક ય પાસાં તથા અપે ત ઉપલ ધીઓ

અને પ રણામોની બાબતો અને બધી યાઓની િવગત સ યપણે િસ કરવી અને તેનો બહોળો

ફલાવો કરવો.

આયોજન યા તેને અ ુ પ વાતાવરણ ઊ ુ કર ને અને સામા જક ગિતશીલતા ગે

કવાયત કરવાથી ઉદભવે છે ની ખાતર કરવાની રહશે. તદઉપરાંત આ કામગીર રાબેતા ુજબની ક

યં વત બનતી અટકાવવા રૂ કાળ લેવી જોઈશે.

ન ધ: આ યોજના હઠળ િસ ધ કરવાના પ રણામોને તા કા લક ( ણ મ હનામા)ં, ૂ ંકા ગાળામાં (છ

મ હનામા)ં, મ યમ ગાળામાં (એક વષમા)ં અને લાંબા ગાળા (૧ વષ પછ ) તબ ાઓમા ંવગ ૃત કરવા

જોઈએ.

૧૧. સમયસરતા:

યોજનાને આખર વ પ આપતી વખતે િવિવધ ૃ િ ઓ માટની સમયરખા દશાવવાની રહશે.

માં ય તગત અને સામા ક ક ાની અગ યની િવિવધ બાબતોનો પણ સમાવેશ કરવાનો રહશે.

થાિનક પ ર થિત અ ુસાર ૃ િ ની સમય રખામાં ફરફાર થઈ શક. સમયરખા ુ ં યાપક વ પ નીચે

ુજબ ૂચવેલ છે.

કામની બાબત શ કયાની તાર ખથી

સમય

આદશ ગામની પસંદગી એક મ હનો

યોજના ગે ૃ િત લાવવી બે મ હના

વાતાવરણ ુ ં કર ુ ં અને સામા જક ગિતશીલતા ણ મ હના

થમ તબ ાની ૃ િ ઓની શ આત ણ મ હના

થમ તબ ાની ૃ િ ઓની સમી ા પાંચ મ હના

ગામ િવકાસ આયોજનની તૈયાર અને તે ૂણ કરવાની કામગીર સાત મ હના

મં ૂર અને બહાલી ઠ મ હના

શ કરવાની ૃ િ ઓ નવ મ હના

ામસભા ક ા અને જ લા ક ાએ ામ િવકાસ આયોજન ગિતનો

અહવાલ

એક વષ

ગામમા ંસ ુદાય સાથે જોડાઓ અને તેમને પોતાની મેળે તેમની શ ત અ ુસાર િવકાસ હાથ ધરવા

ેરણા આપો

24

૧૨. ૂ િમકા અને જવાબદાર ઓ:

સાંસદ આદશ ામ યોજનાના અમલની જવાબદાર પંચાયતના ૂ ંટાયેલા િતિનિધઓ અને

સંબિધત કાય મના ુદ ુદ ક ાના કમચાર ઓની રહશે. આ બંને ૂથોએ ગામની સમાન જ રયાતો

સાચી ર તે ુકરર કરવા અને ખાસ કર ને જ ર યાતમંદ ુ ુ ંબોની જ રયાતો ુકરર કરવા સાથે મળ ને

કામ કર ુ ં જોઈએ. ત ઉપરાંત તેઓએ ુદ ુદ યોજના ારા ઉપલ ધ થનાર સંસાધનો,

અમલીકરણમાં જનભાગીદાર ના ય નો તથા િવિવધ કામોના અમલ અને મોનીટર ગ માટ કાયવાહ

કરવાની રહશે.

ુ દ ુદ ક ાએ સંકલન અને સમી ા તં પણ રચવામાં આવશે. ઉ મ થાઓ/કામગીર ઓ

આ યોજના ારા અ ય િવ તારોને માટ િનદિશત કર તેનો ફલાવો કર શકાશે. આ ગેની િવિશ ટ

ૂ િમકા અને જવાબદાર ઓની પરખા નીચે આપી છે.

ક. સંસદ સ ય:

આદશ ામ પસંદ કરશે.

ગામમાં સ ુદાય સાથે જોડાઈને પોતાની મેળે શ ત અ ુસાર િવકાસ ૃ િ ઓ હાથ ધરવા

તેમને ેરણા આપશે.

યોજનાનાં ૂ યોનો ચાર કરશે.

યો ય વાતાવરણ ઊ ું કરવા ૃ િ ઓ શ કરશે

આયોજન યાઓને સરળ બનાવશે

ખાસ કર ને કોપ રટ સામા જક જવાબદાર ઓ અને દાન ૃ િ માંથી શ તેટલાં વધારાનાં

સંસાધનો એક કરવા.

સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના ફંડનો ઉપયોગ કર ને યોજનામાં મહ વની ૂટતી

કડ ઓ જોડશે.

ગિત પર સમયાતંર ુ િનયં ણ રાખ ુ ં અને ો અને સમ યાઓ ું િવલેષણ કરવામાં

આગેવાની લેવી

કાય મના અમલમાં પારદશકતા અને જવાબદાર ની સ યપણે સગવડ કર આપે અને લોકોની

ફ રયાદ હલ કરવામાં મદદ કર.

ઈ છત, અ ય પ રણામો, ખાસ કર ને સામા જક પ રણામ મેળવવા સ ુદાય સાથે સંકલન

સાધ ુ ં

ખ. ભારત સરકાર:

રા ય ક ાએ, ામીણ િવકાસ મં ાલય આ યોજનાના અમલ માટ ુ ં ક વત (નોડલ)

મં ાલય રહશ.ે અમલ ું િનર ણ કરવા બે રા ય ક ાની સિમિત રહશે. એક સિમિત મં ી ી, ામ

25

િવકાસના અ ય પણા હઠળ રહશે. માં આયોજન અને કાય મ અમલીકરણના મં ી ીઓ અને હવે

પછ ન કરવામાં આવે તે મં ાલયો પણ સહયોગ આપશે. બી સિમિત સ ચવ ી, ામ િવકાસના

અ ય પણા હઠળ હશે માં સં ુ ત સ ચવના દર થી ઉતરતા સંવગ ન હોય તેવા નીચે જણાવેલ

મં ાલયો/ િવભાગોના અિધકાર ઓ િતિનિધઓ તર ક રહશે.

પંચાયતી રાજ

આયોજન

જમીન સંસાધન

મ હલા અને બાળ િવકાસ

આરો ય અને ુ ુ ંબ ક યાણ

શાળા ુ ં િશ ણ

લ ,ુ નાનાં અને મ યમ સાહસ

પીવા ુ ં પાણી ૂ ુ ં પાડ ુ ં અને વ છતા

ઉ

નવી અને ુન: ા ય ઊ

ટ લકોમ

મા હતી ા ો ગક (ઈ ફમશન ટકનોલો )

જળસંપિ

સામા જક યાય અને સશ તીકરણ

આ દ િત બાબતો

પયાવરણ, વન અને આબોહવામાં ફરફાર

ૃ િષ

રમતગમત અને ુવાનોની બાબતો

અ ય ુત મં ાલયો

આ યોજનાના ખાસ િવષયોમાં સિમિત ુ ય િવષયોના િન ણાંતોને કો-ઓ ટ કર શકશે. આ સિમિતને

વ ુ કામગીર ધરાવતી સ ચવાલયની કચેર ની મદદમાં કો ાકટ પર રાખેલ ણ રસોસ પસન સાથ

અને સહકાર આપશે.

સિમિતની કામગીર આ માણે રહશે;

ઓળખ અને આયોજનની યા પર ુ િનયં ણ (મોનીટર ગ).

યોજનાના અમલની સમી ા

26

વખતોવખતના મોનીટર ગ અને ો ટ પછ ના ૂ યાંકન માટ માળ ુ ં/ઢાંચો ન કરવા.

તેના માટ વેબ આધા રત મોનીટર ગ પ િત િવકસાવામાં આવશે, માં રા યોમાં અમલી ૃતની

યો ય મોનીટર ગની પ ધિતઓનો સમાવેશ કરવામાં આવશે.

આ યોજનાની માગદશક ૂચનાઓમા ં ફરફારો કરવા, અવરોધો અને સમ યાઓ ઓળખીને

જ ર હોય યાં તેના િનવારણ માટના ઉપાયા મક પગલાં લેવા ું શ કરવામાં આવશે.

રા યોમાં મતાવધન કરવા દરક માટ મં ાલય િવિશ ટ સંસાધન સહાય ુર પાડશે તે

દશાવશે.

રા યો એક બી માંથી શીખે તે માટ યાસો કરવાના રહશે.

વી ડયો અને છાપેલા સા હ ય ારા ામ ક ાના િવકાસમાં ઉ મ થાઓનો ફલાવો કરશ.ે

યોજનાને લગતી િવિશ ટ અને સામા ય બાબતો ગે કામગીર િવષયક માગદશક ૂ ચનાઓ

અને સલાહ વખતોવખત બહાર પડાશે

ગ. રા ય ક ા:

રા યની યોજનાઓ ું જોડાણ આ યોજના સાથે થઈ શક તેવી બાબતો તથા રા યોમાં

ચાલતી ુદ ુદ ક ુર ૃત યોજનાના અમલમાં ફરફાર કરવાની બાબતો માટ ુ યસ ચવના

અ ય પણા હઠળ સ ા સિમિત (એ પાવડ કિમ ટ) રચવામાં આવશે. માં સંબંિધત િવભાગો અને

િન ણાંતો પણ હશે અને નાગ રક મંડળના (સીવીલ સોસાયટ ) ઓછામાં ઓછા બે િતિનિધઓ રહશે.

રા યના ામીણ િવકાસ િવભાગના સ ચવ સ ય-સ ચવ રહશે. આ રા ય ક ાની સિમિતના કામમાં

સહાય કરવા બે ૂણકાલીન ણકાર ય તઓ નીમવામાં આવશે.

વી ડયો અને સા હ ય ારા ામ ક ાના િવકાસમાં ઉ મ થાઓ ું સારણ

સિમિત ણ મ હનામાં ઓછામાં ઓ ં એકવાર મળશે અને નીચેનાં કામ કરશે.

સાંસદ આદશ ામ યોજનાની માગદિશકામા ંજ ર યાત ુજબ ઉમેરો કરશે અને ુદ ુદ

રા ય યોજનાઓ યાનમાં લઈ રા ય ને પશતી િવિશ ટ ૂ ચનાઓ બહાર પાડશે. મા ં ામ

પંચાયત, તા ુકા, જ લા અને રા ય ક ાના કમચાર ઓની ૂ િમકા અને જવાબદાર ઓ િનયત

કરશે.

ામ િવકાસ આયોજનની સમી ા કરશે અને મહ વની ઉપલ ધીઓ િનયત સમયની દર

ા ત થાય છે તેની ખાતર કરવા જ ર હોય તેવા ફરફાર ૂચવશે.

અમલની સમી ા કરશે અને વેબ-આધા રત મોનીટર ગ પ િતને ૂ રક મોનીટર ગ યાની

સમી ા કરશે.

સમ યાઓ શોધીને તે માટ જ ર ટકિનકલ અને વહ વટ સહાય િનિ ત કર અને જ ર

ૂ ચનાઓ/સરકાર ુકમો વખતોવખત બહાર પાડશે.

જ ર હોય તો રા ય ક ાએ સિમિતઓ સાથે સંકલન કરશે

27

આદશ ગામોના ેરણા વાસ માટ સમયપ ક િવકસાવ ુ ંઅને ઉ મ થાઓના સાર માટ

રા ય ક ાએ ડઝાઈન તૈયાર કરવી.

માગદિશકાને અ ુ પ યોજના માટ ફ રયાદ િનવારણ તં ની રચના માટ ડઝાઈન ન કર તે

તં ચા અિધકાર ને એ જ લાને હવાલે ૂ કવામાં આવશે.

આ સિમિત સંસદ સ યો સાથે ચચા કરશે અને જ ર જણાય તો સમ યાઓ શોધવા અને તેના

િનવારણ માટ નાનાં નાના ૂથમાં ચચા કર શકશે.

ઘ. જ લા ક ા:

સાંસદ આદશ ામ યોજનાના અમલ માટ જ લા કલે ટર ક વત (નોડલ) અિધકાર રહશે.

જ લા કલે ટર, ભાગ લેનાર લાઈન ખાતાના િતિનિધઓ સાથે માિસક સમી ા બેઠક યોજશે. સંબિંધત

સંસદ સ ય/સ યો સમી ા બેઠકોના અ ય રહશે. સંબંિધત ામ પંચાયતના વડાને પણ આ માિસક

બેઠકોમાં આમંિ ત કરવામાં આવશે.

જ લા કલે ટર, િસિનયો રટ ધરાવતા સ મ અિધકાર ની યેક ામ પંચાયત માટ ચા

અિધકાર તર ક નીમશે. તે થાિનક ક ાએ કામગીર ુ ં સંકલન કરશે અને તેના અમલ માટ તે સં ૂણ

જવાબદાર રહશે. જ લા કલે ટર ધાનમં ીના ામીણ િવકાસની ય તઓ (fellows) અને યોજનામાં

રા ય ામીણ આ િવકાના જ લા િમશન યવ થા એકમોના િન ણાંતોને યાં શ હશે યા ંસ ય

ર તે સામેલ કરશે.

જ લા કલે ટર નીચેની બાબતો માટ જવાબદાર રહશ.ે

આધાર રખા મોજણી હાથ ધરવી.

ામ ક ા ુ ંઆયોજન તૈયાર કરવામાં સગવડ આપવી.

સંબંિધત યોજનાઓ ું સમ વય (ક વઝન) કર ુ.ં

યોજનાના અમલીકરણ માટ સંબંિધત િવભાગો સાથે સંકલન કર ુ ં.

માિસક ધોરણે ગિતની સમી ા કરશે અને તેનો અહવાલ રા ય સરકાર અને ભારત સરકારને

મોકલશે.

ફ રયાદ િનવારણ કર ુ ં અને સંબંિધત યોજનાની માગદિશકામા ં િનયત કરલા માપદંડોને

સ યપણે િસ કરવા.

ગિત ુ ં ુ યાંકન કરવા વારંવાર થળની ુલાકાતો ગોઠવવી.

28

૧૩. ટકનોલો અને નવતર શોધોનો ઉપયોગ:

ટકનોલો અપનાવવી, અ ુ ૂળ બનાવવી અને નવીન બાબતો દાખલ કરવી એ આ કાય મ

માટ મહ વ ુ ં છે. આ બાબતો મોટ ભાગે નીચેના ે ોમાં લા ુ ં પડશે.

૧. અવકાશ સંશોધનોનો ઉપયોગ ( પેસ એ લીકશ સ) અને રમોટ સે સ ગ ( ુ ૂર સંવેદન)

કાય મના આયોજન અને મોનીટર ગમાં આનો ઉપયોગ થશે. “ભૌગો લક મા હતી

પ િત” ( ઓ ાફ કલ ઈ ફમશન સી ટમ)નો ઉપયોગ કર ને અ કયામતોના ન શા બનાવવામાં

આવશે. આ ગે રા ય રમોટ સે સ ગ એજ સી જ ર સહાય કરશે.

૨. મોબાઈલ ટકનોલો ઃ

કાય મો ુ ં જઓ-ટ ગગ કર ને મોનીટર ગ કરવા ુ ં રહ છે. રા ય મા હતી ક

(નેશનલ ઈ ફમટ સ સે ટર) જ ર મોડ ુલ અને સહાય ૂરાં પાડશે.

૩. ૃ િષને લગતી ટકનોલો અને નવતર શોધો:

થાિનક ૃિષ િવ ાન ક અને જ લા ૃિષ ટકનોલો યવ થાપન એજ સીનો

સહયોગ લઈ ૃિષ િવષયક ઉ પાદકતા વધાર શકાશે અને તેને સંલ ન ૂ ય વધન કરવા ું

રહશે.

૪. આ િવકાને લગતી ટકનોલો અને નવીનતા:

રા ય નવીનતા ફાઉ ડશન અને રા યના આ િવકા િમશન મારફત તથા મં ાલયે

રચેલી િવચાર અને નવીનતા બે કના સહયોગથી આ ગેની કામગીર થઈ શકશે.

૫. બી ડ ગ બાંધકામની યો ય ટકનોલો :

િન ણાંત સં થાઓ થાિનક માલસામ ી અને થાિનક ડઝાઈન ારા કામ કર છે

તેની મદદથી આ કામગીર િવકસાવી શકાય. ામીણ િવકાસ મં ાલય અને આઈ.આઈ.ટ ,

દ હ ું ામીણ આવાસન નેટવક જ ર સમથન ૂ ુ ં પાડશે.

૬. માગ બાંધકામ ટકનોલો :

ામીણ િવકાસ મં ાલયની રા ય માગ િવકાસ એજ સી આ ઉપલ ધ કરાવશે.

૭. પાણી ુરવઠા અને વ છતાને લગતી ટકનોલો :

પીવાના પાણી અને વ છતા મં ાલય કરકસરવાળ અને નવતર ટકનોલો ૂ ર

પાડશે.

ામીણ િવકાસ મં ાલય સંબંિધત ટકનોલો અને નવીનતાઓના સારસં હ તૈયાર કરશે અને

આદશ ામને લ યમાં રાખીને તેનો સાર કરવાની કામગીર કરશે.

29

૧૪. ખાનગી, વૈ છક અને સહકાર ે ોની મતાનો ઉપયોગ:

સાંસદ આદશ ામ યોજના ખાનગી, વૈ છક અને સહકાર સે ટરનાં સંસાધનો અને મતાનો

સ યપણે ઉપયોગ કરશે. નીચેની બાબતમાં મદદ કરશે.

આયોજન અને મોનીટર ગમાં ટકિનકલ સહાય ૂ ર પાડવામાં

સંબંિધત ટકનોલો ને થાિનક ર તે અપનાવાય તે ર તે ઉપલ ધ કરાવવી.

થાિનક આિથક િવકાસ માટ રોકાણ/સેવાઓ ઉપલ ધ કરાવીને. આ કામગીર વતં પણે

અથવા સરકારના ય નોને ૂ રક થવા નીચે જણા યા ુજબ કર શકાય.

o થાિનક કમચાર ઓને તાલીમ અને મતા વધન

o થાિનક ુવાનો માટ રોજગાર ની તકો ુધારવા તેઓના કૌશ યનો િવકાસ.

o થાિનક ઉ પાદનને િનયત ધોરણસર બનાવી, ુણવ ાની ખાતર વગેર કર ને માકટની

તકો ૂ ર પાડવી.

o ય તગત અને સામા જક િવકાસ માટ માગદશન આપીને.

૧૫. મતા વધનઃ

આ કાય મના અમલ માટ ૂબજ ઉ સાહ અને ણકાર ય તઓની જ ર છે. તદઉપરાંત

સંબંિધત ામ પંચાયતોને યો ય ર તે સ મ બનાવવાની જ ર છે. ામીણ િવકાસ મં ાલય િવશેષ

ડ ઝાઈનના મતાવધન કાય મો રા ય ામીણ િવકાસ અને પંચાયતી રાજ સં થા, હ ાબાદ મારફતે

અમલી ૃત બનાવશે અને રા ય ક ાએ રા ય ામીણ િવકાસ સં થાઓનો સહયોગ લઈ તાલીમ

કાય મો ુ ં આયોજન કરશે.

તદઉપરાંત, ામીણ િવકાસ મં ાલય;

(૧) હત ધરાવતા લોકો માટ ુદા ુદા ઘટકોને કાયા વત કરવા માટ િવગતવાર ુ તકા તૈયાર કરશે.

(૨) નવતર ામ િવકાસને લગતી ઉ મ થાઓના દ તાવેજ (સા હ ય) તૈયાર કરશે અને તેનો ચાર

કરશે.

૧. એકજ થળેથી પ ટતા કરવા અને જ ર હોય યાં સલાહ આપવા, રા ય ામીણ િવકાસ સં થા

અને પંચાયતી રાજમાં હ પ ડ ક ઊ ું કર ુ ં.

૨. બેવડ યવ થા કર ને સમવય ક ૂથના િશ ણ માટ ઉ મ કામગીર કરતી ામ પંચાયતો ુકરર

કરવી.

બેવડ યવ થા કર ને સમવય ક ૂથના િશ ણ માટ ઉ મ

કામગીર કરતી ામ પંચાયતો ુકરર કરવી.

30

૧૬. પ રણામો

ૂ ડ રોકાણ અને યોજનાઓને લગતાં મોટાભાગના પ રણામોની યાદ એને ર-૨માં આપવામાં

આવી છે. તેના ઉપરાંત, સાંસદ આદશ ામ યોજના બી મહ વનાં પ રણામો આપે તેવી અપે ાઓ

છે. માં નીચેની બાબતોનો સમાવેશ થશે.

• આ િવકા/રોજગાર ની તકોમાં વધારો.

• યાતનાભયા થળાંતરમાં ઘટાડો.

• બંધવા મ ૂર, બાળ મ ૂર અને માથે મે ુ ં ઉપાડવાની કામગીર માંથી ુ ત.

• જ મ અને મરણની ૧૦૦ ટકા ન ધણી

• સમાજના બધા ઘટકોને વીકાય હોય તેવી વૈક પક તકરાર િનવારણ પ ધિતનો ઉદભવ.

• શાંિત અને સંવા દતા

• બી ામ પંચાયતો માટ િનદશનની ૂ િમકા.

૧૭. મોનીટર ગ

યોજનાના બધાં પાસાં અને ઘટકોને આવર લેતી વેબ આધા રત મોનીટર ગ પ િત રા ય

તર તૈયાર કરવામાં આવશે. આ પ િતમાં સંસદ સ ય અને બી મહ વના હતાિધકાર ઓ લોગ-ઈન

કર શકશે અને ૂ ચનો/ટ કા– ટ પણી અને ો અથવા ફ રયાદો કરવા જોગવાઈ કરવામાં આવી હશે.

અમલ કરનાર અિધકાર ઓ તેનો તરત જ િતભાવ આપશ.ે

આ કાય મ હઠળ હાથ ધરલી દરક યાના ફોટા પાડવામાં આવશે, તેને જઓ-ટગ કરવામાં

આવશે અને હર ે માં (પ લીક ડૉમેઈન) ઉપલ ધ કરવામાં આવશે. તે જ માણે તમામ

અ કયામતોના ુ દા ુદા તબ ાના ફોટાઓ પણ ૂ કવામાં આવશે.

ગામ િવકાસ આયોજનમાં જણાવેલ દરક િૃ ના દર ણ માસે મળેલ પ રણામો તથા ભૌિતક

અને નાણાંક ય લ યાંકોની િસ ધની િવગતો આપવામાં આવશે. તદઉપરાંત બારમી પંચવષ ય

યોજનાના મોનીટર ગ થઈ શક તેવા હાદ પ ૂ ચકોનો યો ય ર તે ઉપયોગ કરવામાં આવશે. શ હોય

યાં ુધી વખતોવખત પ રણામોની સમી ા કરવામાં આવશે.

ૂ યાંકન

કાય મ વતં એજ સી મારફત કામગીર ુ ં વચગાળા ુ ં ૂ યાંકન હાથ ધરવામાં આવશે.

તદઉપરાંત યોજના ૂણ થયા પછ કામગીર ની અને પ રણામોની સમી ા કરવામાં આવશે.

31

એવોડ

નીચે જણાવેલ ક ામાં એવાડ આપવા ુ ં િવચારા ુ ં છે.

(૧) ઉ મ થા

(૨) ઉ મ ચા અિધકાર

(૩) ઉ મ જ લા કલેકટર

(૪) ઉ મ આદશ ગામ

૧૮. ટકાઉપ ુ ં

ો કટ પછ ુ ં ટકાઉપ ુ ં નીચે જણાવેલ બાબતો મારફતે િસ ધ થવાની અપે ા છે.

• સંસદ સ યની નેતાગીર અને માગદશન સતત ચા ુ રાખીને.

• કાય મ હઠળ ઉભી કરલી અ કયામતોની કામગીર અને િનભાવ ગે ૂ િમકાની પ ટતા

સ હતની ામ પંચાયત અને ામ સ ુદાયની મજ ૂત મા લક અને નેતાગીર થાિપત કર ને.

• ગંદા પાણીની ટમે ટ ( ુઅરજ) અને પાણી ુરવઠાની િવશાળ યોજનાઓ વી વધાર મોટ

અ કયામતોની કામગીર અને િનભાવમાં ખાનગી ની સામેલગીર .

• અળિસયા ુ ં ખાતર, નાની પાણી રુવઠા યોજનાઓ, પોષણ ક ો, નાગ રક સેવા ક ો,

ંથાલયો વગેર વી સ ુદાયની નાની અ કયામતોની કામગીર અને િનભાવમાં વસહાય

ૂથોની સામેલગીર .

• યોજનાની મં ૂર સમયે વીકારવામાં આવેલ કામગીર ના અમલની અ ને ળવણી ગે

ખાતાક ય જવાબદાર ઓની પ ટતા.

• યોજના હઠળ મં ૂર થયેલ ો ટોમાં વીકારવામાં આવેલ કામગીર ઓ ગે અને

કામગીર ઓના અમલ અને િનભાવણી માટ િવભાગોની જવાબદાર ગે પ ટતા કરતી

જોગવાઇઓ.

ઊઠો, ૃત બનો અને લ યની ા ત ન થાય યાં ુધી અ ટશો નહ .

32

જોડાણ -૧

ૃ િતઓની િવગતો

૧. ય કગત િવકાસ

૧.૧. ૃ િતઃ આરો ય દ વતન અને થાઓ

ઉ ેશ

ય કગત ટવો અને આરો ય ુધારવો માટ

દરરોજ દાંત સાફ કરવા

સેિનટર ટોઈલેટનો (શૌચાલય) ઉપયોગ

દરરોજ નાન

શૌચાલય ગયા (ટોઈલેટ) પછ અને જમતાં પહલાં સા ુથી હાથ ધોવા

વ છ કપડાં પહરવા ં

કશોર ઓ અને ીઓના માિસક આરો ય

ૂ હ આરો ય વયંસેવકો અને વ છતા િમ ો મારફત ઘેર ઘેર ફર ને ંબેશ.

ગણવાડ ક ો, શાળાઓ, વસહાય ૂથો મારફતે િશ ણ અને િશ બરો યો ને

િશ ણ.

ભ ત લખાણ; મા હતી બોડ યો ય થળોએ ુકવા

શેર નાટક, ફ મ શો વગેર.

સા ૂ હક ર ડયો સારણ શ કરવામાં આવે, તો તે ઘ ું ઉપયોગી મા યમ બની

શક.

યોજનાઓ રા ય આરો ય િમશન

સંક લત બાળ િવકાસ યોજના

વ છ ભારત િમશન

ઉપલ ધીઓ ુવક વયંસેવકોમાંથી આરો ય ગેડની રચના

આરો ય ગેડ ારા ઘરની ુલાકાત

વહલા અપનાવનારને ો સાહન અને ક ૂ રદાર ગે અ ુવત કામગીર

પ રણામો અિતસાર અને અ ય ચેપી રોગો ુ ં ઘટ ુ ં માણ

અ ય ગત માંદગીનો ઘટાડો

ુખાકાર ની ુધારલી સમજ

૧.૨ ૃ િતઃ િનયિમત શાર રક કસરત કરવાની ટવ પાડવી

ઉ ેશ

િત અને વય ૂથ, ય તગત અથવા ૂથમાં જ રયાત ુજબ શાર રક કસરત

ફર જયાત

ૂ હ િવિવધ િવક પો આપવા: મ, યોગ, ચાલવા ુ/ંજો ગગ, દરક માટ રમતગમત

33

પસંદ કરવાની

આરો ય વયંસેવકોએ માગદશન આપ ુ અને ય તગત યાન આપ ું.

યોજનાઓ

સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના.

નહ ુ ુવક ક સંગઠન

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાંહધર યોજના

રા ય સરકારની રમતગમત યોજનાઓ

ઉપલ ધીઓ રમતના મેદાનો અને ઉ ાનોની થાપના

શાર રક કસરતો માટ તમામને તકો િનયત થવી અને તેની ા ત

ગામમાં દરક ય તને સાંકળવી અને દરરોજ કસરત માટ સગવડ આપવી.

પ રણામો માંદગી થતી રોકવી.

ુખાકાર માં વધારો.

૧.૩ ૃ િતઃ હાિનકારક વત ૂકં ઘટાડવી – મ પાન, ૂ પાન, પદાથ નો ુ પયોગ (Substance

abuse)

ઉ ેશ

વ તીના તમામ ૂથોમાં મ પાન, ૂ પાન, તીય ુ ુપયોગ, ( ગ, તમા ુ/ ુટકા

વગેર) વી હાિનકારક વત ૂ ંકો ઘટાડવી.

ૂ હ યસની લોકોની ઓળખ

વતનિવષયક ફરફાર ગે કામગીર - વસહાય ૂથો અને આરો ય વયંસેવકોને

સાંકળવા

શાળાઓ, ુવા કલબ, વસહાય ૂથો તેમજ ૂ નાં થળો મારફત ંબેશ

ગામમાં હાિનકારક વ ુઓની ઉપલ ધતા ઘટાડવી.

યોજનાઓ

રા ય આરો ય િમશન,

સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના

આરો ય અને ુ ુ ંબ ક યાણની યોજનાઓ

ઉપબ ધીઓ હાિનકારક વત ુંક અને યવસાયની ઓળખ

હાિનકારક વતનની સામે સામા જક િતબંધો

વ ુઓના ોત પર વે આ મણ વલણ

યસન ુ ત અને વતનિવષયક ફરફાર ગે કામગીર

પ રણામો

ુખાકાર વધવી

આરો ય ુ ં પ રણામ ુધર ુ ં.

ઘરમાં અને સમાજમાં શાંિત અને સંવા દતા ુધરવાં.

ીઓ સામે હસામાં ઘટાડો

34

૨. માનવ િવકાસ

૨.૧ ૃ િતઃ આરો ય અને પોષણ

ઉ ેશ

આરો ય કાડ, તબીબી પર ણની બનેલી ૂળ ૂ ત આરો ય સગવડોની સાવિ ક

ઉપલ ધતા.

સં ૂણ રોગ િતકારકતા

આિથક થિત, િત અને વય ૂથની અવગણના સાથે સં ુ લત પોષણ

િત ુણો ર (મ હલા અને ુ ષોની સં યા) સમતોલ રાખવો.

ૂ હ

આરો યની માળખાગત ુ િવધાઓ અને સામ ી ન કરવા અને તેની ઉણપો

ઓછ કરવી.

તાલીમ પામેલા આરો ય અને આરો ય સંલ ન યવસાયીઓની ખાલી જ યાઓ

ન કરવી અને ભરવી.

તાલીમ જ રયાત ન કરવી; આરો ય અને આરો ય સંલ ન યવસાયીઓની

મતા વધારવી અને ૂ રતો સહયોગ આપવો.

વસવાટને લગતી િશ બરો મારફત રોગ િતરકારકતાની ંબેશ અને ૃિષ િવ ુ

ંબેશ યોજવી.

દરક ય તને આરો ય કાડ આપ ુ.ં

શેર િથયેટર, કઠ ૂતળ નો ખેલ અને અ ય સામા જક સંદશા યવહારની પ િતથી

સમ વષમાં આરો ય િશ ણ કામગીર ુ ંકલે ડર બનાવ ુ.ં

એનીિમયા, વ છતા અને આરો ય વા ો ગે વતન અને સામા જક ફરફાર

માટ વયંસેવક ૂથોને તાલીમ આપવી.

શાળાઓમાં મ યા ન ભોજન કાય મની અને ગણવાડ માં પોષણ ુ ત આહાર

ૂ રો પાડવો અને ુણવ ા ુ ં મોનીટર ગ કર તેમાં ન ધપા ુધારો કરવો.

યોજનાઓ રા ય આરો ય િમશન

સબળ અને સ મ યોજનાઓ સાથે પોષણ માટ સંક લત બાળ િવકાસ સેવા

યોજના

ઉપલ ધીઓ ણ વષ દરિમયાન ૂ િત ૃ ુ દર, બાળ ૃ ુ દર, માતા ૃ ુ દરમાં ન ધપા

ઘટાડો.

પાંચ વષની મર ુધીનાં િશ ુ અને બાળકોમાં રોગ િતકારકતા વધારવી તથા

છે લા ણ વષ દરિમયાન બાળકોની સં થાગત ૂ િતમાં ન ધપા વધારો.

બાળકોમાં એનીિમયાના માણ તથા ેડ ૩ અને ૪ના ુપોષણમાં ન ધપા

ઘટાડો તથા બાળકોમાં ુપોષણ ેડ ૧ અને ૨નો સં ૂણ ઘટાડો કરવો, કશોર ઓ,

સગભા ીઓ અને તનપાન કરાવતી માતાઓમાં એનીિમયાના માણમાં ઘટાડો.

પ રણામો ૧૦૦ ટકા રોગ િતકારકતા

35

૧૦૦ ટકા સં થાગત ૂ િત

ખાસ કર ને બાળકો અને કશોર ઓ, સગભા ીઓ અને તનપાન કરાવતી

માતાઓમાં ુપોષણમાં ન ધપા ઘટાડો.

રા ય આરો ય મીશનની મોનીટર ગ પ ધિત અને આરો ય ુ િત ની

ુણવ ામાં ન ધપા ફરફાર

આરો ય અને આરો ય સંલ ન યાવસાિયકોની મતામાં વધારો થશે અને તેઓ

આવતા વષ ણકાર ય ત તર ક કામ કર શકશે.

આરો ય અને વા યને લગતાં વતન અને વલણમાં ન ધપા ફરફાર

૨.૨ ૃ િતઃ બધાં માટ િશ ણ

ઉદશ ધોરણ ૧૦ ુધી શૈ ણક સગવડોની સાવિ ક ઉપલ ધતા

ુણવ ા ુ ત િશ ણ આપવા માટ શાળાઓ ું માટ શાળાઓમાં પાંતર.

ૌઢ અ ર ાન

ઈ-સા રતા

ઈ- ંથાલય સ હત ામ ંથાલય

ૂ હ • િશ ણની માળખાક ય ુ િવધાઓ અને સાધનસામ ી ગેની ઉણપો શોધી કાઢવી

અને તે ૂ રા કરવા.

• તાલીમ પામેલ શૈ ણક યાવસાિયકોની ખાલી જ યાઓ ન કરવી અને ભરવી.

• તાલીમ જ ર યાતો ન કરવી અને િશ ણ યાવસાિયકોને મતાવાન બનાવવા.

• ામ પંચાયત શાળાઓ ું માટ શાળાઓમાં પાંતર કર ું. માટ શાળાઓમાં

વગખંડ, ઈ- ંથાલય, વેબ-આધા રત િશ ણ અને બધા િવધાથ ઓ મા હતી

ટકનોલો થી ઈ-સા ર થશે. માળખાક ય સવલતોની ઉણપો ૂર કરવાથી આ

હાંસલ થશે.

• ુવા વયંસેવકો મારફત કાયલ ી અ ર ાન ુ િનિ ત કરવા માટ ૌઢ

અ ર ાન ંબેશ શ કરવી.

• સાં ૃિતક કાય મો વા ક શેર િથયેટર, કઠ ૂતળ ના ખેલ અને અ ય સામા જક

સંદશા યવહાર પ િતઓ સમ વષ દરિમયાન કરવી

• થાિનક ાન અને સામ ીનો ઉપયોગ કર ને થાિનક રમકડાં અને િશ ણ

સંસાધન ક ો ઊભા કરવા.ં

• થાિનક ુવાનો ારા સજ ત અને િનયં ીત થાિનક સમાચારપ શ કર ુ ં.

36

• કલા, સા હ ય અને સામા જક ુધારાનાં ે ોની યાતનામ ય તઓ ું SKYPE ુ ં

સ યોજ ુ.ં

• િન ણાંતો ારા થાિનક ઈિતહાસ અને વાતાઓ ગે દશન યોજવા ં

• તાલીમ પામેલા ંથપાલ સાથે ઈ-સંસાધનો સ હત સં ૂણ કાયલ ી ંથાલય

બાંધ ુ ં / સજજ કર ુ ં

• ભણવામાં રસ હોય તેવી દરક ય ત માટ તાલીમ યોજવી.

• દરક બાળક, ખાસ કર ને છોકર શાળામાં હોય, કામ કરતાં બાળકોને સં મણ

શાળાઓ માટ ેરણા આપવી અને ખાસ જ રયાતવાળા ં બાળકો માટ ખાસ

સગવડો ૂ ર પાડવી.

યોજનાઓ સવ િશ ા અ ભયાન

રા ય મા યાિમક િશ ા અ ભયાન

રા ય અ ર ાન િમશન

રા ય બાળ મ ૂર ો કટ (NCLP)

સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના

ઉપલ ધીઓ ધોરણ ૧૦ ુધી વેશ-ન ધણીમા,ં હાજર મા,ં વગ ૂણ કર નવા વગમાં વેશની

કામગીર .

થમ વષથી અધવ ચે શાળા છોડ જનારના દરમાં ન ધપા ઘટાડો તથા બધા

વગ ની સં યામાં ન ધપા વધારો.

ાથિમક વગ માં ભણવાની ઓછામાં ઓછ જ ર યાતોમાં ુધારો.

તમામ માળખાગત સવલતો અને મતાવધનની ઉણપો શોધી કાઢ અને તેને ૂર

કરવાની યા.

બધી ખાલી જ યાઓમાં િનમ ૂ ંકો.

કાયલ ી અ ર ાન ંબેશ હઠળ ોઢો ુ ં સં યા ાન (numeracy) અને અ ર ાન

માટ ૂ યાંકન.

દરક ુ ુ ંબમાંથી ઓછામાં આછ એક ય ત કો ુટર અને ઈ ટરનેટનો ઉપયોગ

કરશે.

પ રણામો વાંચવાની ટવનો િવકાસ, િવ માં સમાજ અને પોતાના થાન ગે િવ

દશનની ૃ િતનાં ફરફાર લાવશે.

આ મિનભરતા અને પર પર સંમાન.

પર પર સંઘષના િનવારણ સ હત પસંદગી કરવાની અને િનણય લેવાની શ ત.

જવાબદાર લાવે તેવા હક અને જવાબદાર ઓ ગે ૃ િત.

ટકનોલો નો યો ય ર તે ઉપયોગ કરવાની શ ત અને તે ુ ં હાલની ુ િનયામાં

અ ુ ૂલન કર ું.

37

૩. સામા જક િવકાસ

૩.૧ ૃ િ ઃ સામા જક િવકાસ

વાય ટ અને સંપ ુ ત ામસમાજની રચના કરવા માટ

ઉ ેશ

ભારત િનમાણ વયંસેવક મ વયંસેવકતાના ો સાહન માટ ૃ િ ઓ

થાિનક િવકાસમાં સં ૂણ ભાગ લેવા અને તેમાં ફાળો આપવા લોકો ુ ં

મતાવધન

ગામના વડ લો, થાિનક આદશ ય ત ખાસ કર ને ી વાતં ય સેનાની

અને શહ દો ુ ં સ માન કરવાની ૃ િત

હસા અને ુના ર હત ગામ માટ ૃ િ ઓ

નાગ રક સિમિતઓ

સવેંદનશીલતા કળવવા માટ ૃ િતઓ ખાસ કર ને ુવાનોની

ગામની રમતગમતો અને લોક કલાના ઉ સવો

લોકોમાં ગૌરવની સમજ આપવા ામ સંગીત

ામ દવસની ઉજવણી

ૂ હ નાગ રક િશ ણ ુ ં આયોજન કર ુ.ં

આરો ય િશ બર અને ોઢ અ ર ાન ંબેશમાં ુવાન ૂથને સામેલ કરો તથા

થંાલયો મારફત ચચા ૂથો ઊભા કરવા.

થાિનક ઇિતહાસ નવસા ય કરવો અને ામ દન ન કરવો.

દશન કર ને અને ગામના વડ લ, થાિનક આદશ ય ત ખાસ કર ને ી ,

વાંત ય સેનાની અને શહ દોને માન આપીને ામ દવસ ઉજવવો.

ગીતોના થાિનક સં હને નવસા ય કરવા.ં

ુ દાં ુદાં થૂો નવા ંગીત રચે તે માટ હોય યાં પધા શ કરવી ગામની

ભાવના દશાવે છે. ુ દાં ુદાં ઉ સવો અને સંગો માટ ામ ગીત પસંદ કર ુ.ં

થાિનક લોક સંગીત અને ભારતની િવિવધતા દશાવતા કળા ઉ સવો શ કરવા.ં

શાંિત ૂણ અને ુના ુ ત ામ વન માટ નાગ રક મહો લા સિમિત રચવી.

િત સંવેદનશીલતા કાય મો અને શાંિત િશ ણના તાલીમ કાય મ યોજવા.

થાિનક ઉ પાદન, ઉ પાદકતા અને રોજગાર ગે ામ ચચાઓ યોજવી.

યોજનાઓ ભારત િનમાણ વયંસેવકો

ુવાન મંડળ યોજનાઓ

સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના

સંબંિધત યોજનાઓ ગે મા હતી, િશ ણ અને સંદશા યવહારનાં ઘટકોનો

ઉપયોગ

ઉપલ ધી વાિષક ૃ િ ઓની અ ુ ૂ ચ મારફત સામા જક િવકાસ માટ ુવા વયંસેવક

ૂથો રચવા અને ટકાવવા.

38

નાગ રક સિમિત ની રચના

તકરારો અને ખાસ કર ને ી સામેના ુનામાં ન ધપા ઘટાડો

પ રણામો સ ુંકત અને સંપ ુ ત ગામ

ુના ર હત સમાજ

વ-ર ૂઆત માટ તૃી, ાન અને તકમાં વધારો

૩.૨ ૃ િ : ચો ખાં ગામો

ઉ ેશ બધા માટ ઘરદ ઠ શૌચાલય

બધી હર સં થાઓમાં શૌચાલય

ઘન અને વાહ કચરાના િનકાલની યવ થા

શૌચાલય સાથે જોડાયેલ બાયોગેસ લા ટ

ૂ હ શૌચાલયો ન હોય તેવા બધા જ ય તગત મકાનો શોધી કાઢવા અને દરક

ઘરમાં શૌચાલયના બાંધકામ માટ સગવડ ૂ ર પાડવી

ામ પંચાયતમાં શૌચાલયની ઉણપ હોય તેવી હર સં થાઓ શોધી કાઢવી

અને તેના બાંધકામની સગવડતા કરવી.

ય તગત અને સં થાક ય શૌચાલય માટ માંગણી ઊભી કરવી તથા તેનાં

ઉપયોગને ઉતેજન આપવા મા હતી, િશ ણ અને સંદશા- યવહારની પહલ

કરવી.

કચરો એકઠો કરવો, અલગ પાડવો અને તેનાં િનકાલની યવ થા.

(૧) ુવા થૂોને સામેલ કર ને અને વા ય અને વ છતા ગે વતન-િવષયક

ફરફારની ંબેશ શ કરવી અને ુ લામાં જ જવાની થામાંથી ુ ત ગામ

માટ શેર િથયેટર, ઠ ૂતળ ના ખેલ વી સંદશા યવહારની પ િત નો

ઉપયોગ કરવો.

ામ પંચાયત માટ ઘન અને વાહ કચરા િનકાલના યવ થાપન માટ

ટકનોલો પસદંગી કરવી તથા તે ુ ં તબ ાવાર અમલીકરણ

યોજના મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર ગેરંટ અિધિનયમ

વછત ભારત અ ભયાન

સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના

ઉપલ ધી િનમળ ામના માપદંડ પ ર ૂણ કરવા

ામ પંચાયતમાં દરક ુ ુ ંબ માટ શૌચાલય અને હર શૌચાલયો માટ

માળખાક ય સવલતો ૂ ર પાડવી

ઘન અને વાહ કચરાના િનકાલની કાય મ યવ થા પ િત.

પ રણામો ુ લામાં જ થા ુ ત ગામ.

વ છ શેર અને હર થળો.

39

૪ આિથક િવકાસ

૪.૧ ૃિષ સંબંધી આ િવકાની િવિવધ ો સાહનો–પ ુપાલન અને બાગાયત સ હતની ૃ િ ઓને

ો સાહન

ઉ ેશ ટકાઉ ખેતી અને ૃિષ માટ સે ય પ ધિતનો અમલ

ૂ હ ખે ૂતોનાં થૂો, ખાસ કર ને ી ને સે ય ખેતી માટ ૌ ો ગક ની (ટકનોલો )

તબદ લી

ૂ િમ આરો ય કાડ તેયાર કરવા

થાિનક બીજ બક થાપવી

પાક ઉછેર માટ ઘિન ઠ પ ધિતનો ઉપયોગ વી ક એસ આર આઈ (ચોખાના

ઘિન ઠ વાવેતર પ ધિત)

લ ુિસચાઇ અને ટપક િસચાઇ

સૌર પંિપગ પ િત

ૃ િષ સેવા ક ો

યોજનાઓ ૃ િષ મં ાલયની યોજનાઓ

રા ય ામીણ આ િવકા િમશન હઠળ મ હલા કશાન પ રયોજના

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર ગેરંટ યોજના

ઉપલ ધીઓ ૂ િમ આરો ય કાડ તૈયાર થવાં

બીજ બે કો થપાવી

પાક ઉછેર માટ ઘિન ઠ પ િત અપનાવી

લ ુ િસચાઇ માટ આધારમાળ ુ ં થાપ ુ ં અને ૃિષ સેવા ક ો થપાયાં

પ રણામો રસાયણી ખાતરના વપરાશમાં ઘટાડો

રસાયણી જ ં નુાશક દવાઓના વપરાશમાં ઘટાડો

સે ય ખાતરના ઉ પાદનમાં અને સે ય વાતનાશક દવાઓના ઉપયોગમાં

વધારો

યાજબી ભાડાના દર ૃિષ સંલ ન યં -સા ગીની ઉપલ ધતા.ં

૪.૨ ામીણ ઉધોગીકરણ

ઉ ેશ ગોબર બક, પ ુ હો ટલ સ હત પ ુધન િવકાસ

લણણી પછ ની ૌ ો ગક નો (ટકનોલો ) ઉપયોગ.

ખોરાક કયા ( ડ ોસેસ ગ) અને ડર કયા

અ ય લ ુ સાહસ

ુહ પ ુધન આધા રત આ િવકામાં વધારો કરવા ૂબ સાર યવ થાપન પ િતઓ

40

અને સારા આયોજનવાળ કડ ઓ (લીક સ) મારફતે પ ુ આરો ય િશ બરો અને

પ ુ મેળાઓ યોજવા

બાયોગેસના ઉ પાદન માટ પ ુ હો ટલોને જોડવી. ગામના તમામ પ ુઓની

ઉ પાદકતા વધારવા અને વ ુ સાર કાળ લેવાં આ ુ િનક સંગ ઠત સગવડો

ૂ ર પાડ તેને મોડલ તર ક િવકસાવવા.

લણણી પછ ું ુ કશાન ઘટાડવા માટ ખાસ કર ને અનાજ સં હ માટ સા ુદાિયક

સગવડો ૂ ર પાડવા બાંધકામની જોગવાઈ

ામ ાએ ઉ પાદન ું વગ કરણ અને ેડ ગ (સમાન ુણવ ા ધરાવતા

ઉ પાદન અલગ પાડવા) કર ુ ં

ડ ોસેસ ગ માટ િવક ીત નાના પાયાની ુ િ ઓ

પરંપરાગત કામગીર આધાર ત ામીણ ઉ ોગોને ુનજ િવત કરવાં વા ક

વણાટ અને માટ કામથી માંડ આ ુ િનક ુટ ર અને નાના પાયાના ઉધોગો.

ઇકો – વાસન સ હત ગામ વાસનને લગતી ૃ િ

યોજનાઓ ૃ િષ મં ાલયની યોજનાઓ ખાસ કર ને ડર અને પ ુપાલન િવભાગની

યોજનાઓ, રા ય ડર િવકાસ બોડ અને નાબાડની સહાય

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર ગેરંટ યોજના

ખોરાક યા ખાતાની અને ડર અને પ ુપાલન ખાતાની યોજનાઓ

લ ,ુ નાના અને મ યમ સાહસ મં ાલય અને કાપડ મં ાલયની યોજનાઓ

ઉપલ ધીઓ વકશેડ ું બાંધકામ

બ ર કડ ઓ (ખાસ કર ને સહકાર મંડળ ઓ)ની થાપના

પ ુ આરો ય સંભાળ સગવડોની થાપના અને કામગીર

લણણી પછ ના સં હ અને ેણીકરણની સગવડો ઊભી કરવામાં આવી

કયા એકમો/સહકાર મંડળ ઓની સગવડ ા ત થવી.

ામીણ સાહસ એકમો થપાવાં.

પ રણામો પ ુધન આધા રત આવકમાં વધારો

ૃ િષ અને સલં ન ઉ પાદન માટ વ ુ સાર કમત ા ત થવી.

ૃ િષ અને ડર ઉ પ ના ન ધપા / મોટા ભાગના જ થાની બ રમાં વેચાણ

કરતાં પહલાં ગામમાં યા થવી

રોજગાર અને આવકમાં વધારો થવો.

41

૪.૩ પા તા ધરાવતા તમામ ુવાનો માટ કૌશ યનો િવકાસ

ઉ ેશ ામીણ સમાજની આ િવકા વધારવા તેમનાં કૌશ યનો િવકાસ

ૂ હ કૌશ યની માંગ અને કૌશ યની ઉણપો ુકરર કરવી.

યો ય તાલીમ અને મા ણત સં થા િનયત કરવી.

ઔપચા રક ે માં વરોજગાર અને નોકર ની તકો માટ કૌશ ય િનમાણ.

શાળાઓમાં યાવસાિયક િશ ણ દાખલ કર ુ ં

રોજગાર આપતા લોકો/સં થા અને રોજગાર ની તકો શોધવી

વરોજગાર આપતી તકો શોધવી અને તેને સહાયક સેવાઓ ુ િનિ ત કરવી.

િનરંતર રોજગાર માટ કૌશ યની ા સતત ચી લાવવી.

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાંહધાર યોજનાના લાભાથ ુ ં કૌશ ય

વધાર .ુ

તાલીમ પામેલા ુવાનોની ગિત માટ મેનેજમે ટ ઇ ફમશન સી ટમનો ઉપયોગ

યોજના રા ય ામીણ આ િવકા િમશન

આ િવકા કૌશ ય

ામીણ વરોજગાર તાલીમ સં થાઓ

લ ુનાના અને મ યમ સાહસ મં ાલયની યોજનાઓ

ઉપલ ધી તાલીમ પામેલ કૌશ યવાન ુવાનો

પ રણામો કૌશ યની ામા ંમહ વનો વધારો

લાભ દ રોજગાર અને વધેલી આ િવકા

૪.૪ મ હલા વસહાય ૂથોની રચના અને નાણાક ય સમ વય

ઉ ેશ મ હલા વસહાય ૂથોની રચના એ ુ ય ૂ હ છે. તે મ હલા સશ તકરણ,

આ િવકા વધારવાથી માંડ નાણાક ય સમ વય ુધી અનેક પ રણામો ા ત

કરાવે છે. આદશ ગામ બધા સામા જક ૂથો અને આિથક થિતની મ હલાઓને

વસહાય ૂથોમાં જોડશે અને તેઓને બક સાથે ય તગત અથવા ૂથમાં

જોડશે.

ૂ હ ગર બનો સહભાગી ઓળખ મારફત સાવિ ક સમાવેશ.

ામ પંચાયત અને લ ટર ાએ મ હલાઓનાં વસહાય ૂથો અને તેમનાં

ફડરશન રચવા.

બે કો સાથે જોડાણ

તમામ મ હલા વસહાય ૂથના સ યોના ધાનમં ી જનધન યોજના હઠળ

ય કતગત બક ખાતા હોય તે ુ િનિ ત કર ુ ં

42

યોજના રા ય ામીણ આ િવકા િમશન

ધાનમં ી જનધન યોજના

ઉપલ ધીઓ વસહાય ૂથોની રચના અને કાય

ય તગત બક ખાતા ખોલવા

બે કો સાથે જોડાણ કરવા.ં

ુ ુ ંબ અને સા ુ હક સાહસની થાપના

પ રણામો વ ુ આ િવકા મારફત આવકમાં ૃ ધ

બચતની ટવ પાડવી

૪.૫ મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર ગેરંટ અિધિનયમ હઠળ રોજગાર

ઉ ેશ અિધિનયમની જોગવાઈ ુજબ મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર

અિધિનયમનો અમલ

ૂ હ રોજગાર દવસ મારફત અસરકારક માંગ ન કરવી

વ ુ સા સહભાગી આયોજન

માંગણી ુજબ કામની જોગવાઈ

વેતનની સમયસર ુકવણી

ુણવ ા ુ ત ઉ પાદક અ ામતો ઓળખી કાઢવી અને તે ુ ં સ ન કર ુ.ં

યોજના મહા મા ગાંધી રા ય ાિમણ રોજગાર બાંહધાર યોજના

ઉપલ ધીઓ માંગ ુજબ રોજગારની જોગવાઈ

ુણવ ા ુ ત ઉ પાદક અ ામતો ું સ ન

પ રણામ આવકમાં ૃ અને ગર બીમાં ઘટાડો

૫. પયાવરણીય િવકાસ

૫.૧. ૃ િ – ર તાની બા ુએ વાવેતર, ઘર ગણે શાળાઓ અને હર સં થા માં ૃ ારોપણ

અને સામા જક વનીકરણ

ઉ ેશ ામીણ િવ તારોમાં ૃ ો ુ ં આવરણ વધાર ુ ં

ૂ હ ખાસ કર ને ર તાની બા ુએ, સ હયાર જમીન અને ખેતરના શેઢા પર, ઘર

ગણ ે અને હર થળોએ આિથક, પયાવરણીય, સામા જક અને સાં િૃતક

ૂ ય ધરાવતા ૃ ો ુ ંવાવેતર.

ગામમાં અને ગામની આસપાસ હ રયાળ પગ કડ ઓ િવકસાવવી.

હર જમીનમાં ૃ ો પર સૌથી ગર બ ુ ુ ંબોને ઉપયોગના હક આપવા.

થાિનક નસર નો િવકાસ

43

િનભાવ ખચ ૂ કવવા માટ સરળ પ િત બનાવવી.

યોજના મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાંહધર યોજના

રા ય બાગાયત િમશન

પયાવરણ, વન અને જળવા ુ પ રવતન મં ાલયની યોજનાઓ

ઉપલ ધીઓ િવિવધ રોપાઓની નસર અને વાવેતર.

ામ નસર નો િવકાસ ૃ અને િવિવધ ર તે િવકલાંગ લોકોને રોજગાર ૂરો

પાડ શક.

પ રણામો ૃ ોમાથી આવક અને રોજગાર

જમીનનો ઘસારો અટકાવવો

હર યાળ આવરણમાં વધારો

આબોહવાના ફરફારની અસર ઘટાડવી.

૫.૨ ૃ િ : જળ ાવ યવ થાપન ખાસ કર ને પરંપરાગત જળ સં હના થાનો ુન િવત કરવા

ઉ ેશ િસચાઈ, નેજ ુધાર અને જમીન ધોવાણ અટકાવીને આ િવકા વધારવા માટ

જળ ાવ યવ થાના િસ ાંતોની સાથોસાથ ગામનો િવકાસ કરવો.

ૂ હ જળ ાવ અને માવજતના પગલા િવકસાવીને જળ ાવના ટકાઉપણા માટ વૈ ાિનક

અને સહભાગી ુ યાંકન

યોજના સંક લત જળ ાવ યવ થાપન કાય મ

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાહધર યોજના

ઉપલ ધી જળ સંચય અને ૂ િમ સરં ણ માળખા ઊભા થવા, ુનજ િવત તથા ુન: થાિપત

કરવા

પ રણામો િસચાઇ સગવડોમાં વધારો.

પાણી િનકાલ પ ધિતમાં ુધારો.

ગૂભ પાણીનાં તરમાં વધારો.

૫.૩ ૃ િ : હવા પાણી અને જમીન ુ ં થાિનક ૂષણ ઘટાડ ુ ં

ઉ ેશ હવા, પાણી અને જમીનનાં ૂષણની અસર ઘટાડવી તેમજ હળવી કરવી.

ૂ હ ગામને અસર કરતા ં ુ દાં ુદાં કારના ં ૂષણની ઝડપી અને સહભાગી આકારણી.

ુ લામાં જ ં જવાની આદતથી ગામને ુ ત કર ુ.ં

ૂ િમ પર ણ અને ૂ િમ આરો ય કાડ તૈયાર કરવા.ં

ક પો ટ ગ સાથે િવક ગેસ ુ ં ઉ પાદન તથા ગોબર (ખાતર) તૈયાર કર ુ.ં

લા ટ ક કોથળ ઓ અને અ ય ુકશાનકારક ૂષકોના ઉપયોગ પર સામા જક

િતબંધ.

44

રાંધવા માટ ઉ ત ુલા

યોજના નવી તથા ુન: ા ય ઉ મં ાલયની યોજનાઓ તેમજ મહા મા ગાંધી રા ય

ામીણ રોજગાર બાંહધર યોજના.

ૃ િષ મં ાલયની યોજનાઓ

ઉપલ ધી બગાડ અને ૂષણ ઘટાડવા માટ સામા જક અને ભૌિતક આધારમાળ ુ.ં

પ રણામો ૂષણનો ઘટાડો અને બગાડનો નફાકારક ઉપયોગ

આરો યના ુધારલા ંપ રણામ

સૌદયની ટએ આકષક આસપાસ ુ ં વાતાવરણ.

૫.૪ વરસાદના પાણીનો સચંય – ધાબા પર તેમજ અ ય ર તે

ઉ ેશ વરસાદના પાણીના સંચયની કામગીર ને ામીણ ભારતમાં પરંપરાગત થા તર ક

લોકિ ય બનાવવી.

ૂ હ ધાબાના વરસાદ પાણીનો સં હ અને ય તગત મકાનો તેમજ હર મકાનોના ં

શૌચાલયો સાથે તેને જોડ ુ.ં

રણ િવ તારમાં અને બી ઓછાં વરસાદવાળા િવ તારોમાં એર સ, ુ ંડ, ટાંકા, અને

ટાંક વા ંમાળખા

યોજના રા ય ામીણ પીવાના ંપાણીનો કાય મ.

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાંહધર યોજના

ઉપલ ધી સંક લત જળ ાવ યવ થાપન કાય મનાં ઊભા કરલા ં અને ુન: થાપન કરલા

માળખા.ં

પ રણામ પીવાના અને બી હ ુ માટ પાણીની ઉપલ ધતા વધારવી.

૬. ૂ ળ ૂત ુ િવધા

૬.૧ ૃ િત: તમામ ઘરિવહોણા ગર બો/ કાચાં મકાનોમાં રહતાં ગર બો માટ પાકાં મકાન

ઉ ેશ તમામ મકાનિવ હન ગર બો/ કાચાં મકાનોમાં રહતાં ગર બો માટ પાકાં મકાન

ૂ હ કામચલાઉ મકાનોમાં રહતાં તમામ ુ ુબંો શોધી કાઢવા અને સહાયપા તાનાં

આધાર તેમને અ તા આપવી-વ ર ઠ નાગર કો અને એક સ યનાં ુ ુ ંબને યો ય

અ તા

શ હોય યાં ુધી કલ ટરમાં સાર િસ ની શ તા છે યાં સં ૂણ લ યાકંો

ા ત કરવા.

યોજનાઓ દરા આવાસ યોજના

45

ઉપલ ધી બધાં માટ ટકાઉ કાયમી મકાનો

પ રણામ વનધોરણ ુધાર ુ ં અને સ માન વધાર ુ.ં

૬.૨ ૃ િત: પીવા ુ ં પાણી ુ ય વે ુ ુ ંબદ ઠ નળથી માવજત કરલ પાઇપ ુ ં પાણી

ઉ ેશ પીવા ુ ં પાણી ુ ય વે ુ ુ ંબદ ઠ નળથી માવજત કરલ પાઇપ ુ ં પાણી

ૂ હ પીવાનાં પાણીનાં હાલના ંઅને શકયતાવાળા ોતને ુકરર કરવાં મોજણી કરવી

હાલની તથા ભિવ યની વસવાટ સંબંિધત જ રયાતો આકારવી.

હાલનાં ોત ુ કરવા,ં ુન: થાપન કરવા અને ટકાવી રાખવા.ં

ગામ માટ પાણી ુર ા યોજના તૈયાર કરવી.

યોજનાઓ રા ય ામીણ પીવાના ંપાણીનો કાય મ

ઉપલ ધી બધાં ુ ુબંો માટ નળનાં પાણી ું જોડાણ

પ રણામ આરો યમાં ુધારો, પાણીજ ય રોગોમાં વાં ક ઝાડા િવગેરમાં ઘટાડો

૬.૩ ૃ િ : ુ ય માગ ના માળખા સાથે ગામના દરના નીક યવ થા સાથેના માગ અને

ત રક બારમાસી માગ ુ ં જોડાણ

ઉ ેશ ુ ય માગ ના માળખા સાથે ગામના નીક યવ થા સાથેના ત રક માગ અને

અ ય ત રક બારમાસી માગ ુ ં જોડાણ

ૂ હ ગામની દર અને બહારનાં હાલનાં કાચા ર તાઓની યાદ બનાવવી અને પાકા

ર તા બનાવવા

યોજનાઓ ધાનમં ી ામ સડક યોજના

મહા મા ગાંધી રા ટ ય ામીણ રોજગાર બાહધર અિધિનયમ

પછાત દશ ા ટ યોજના

ઉપલ ધી જ ર યાત આધા રત આકારણી ુજબ ન કરલા કલોમીટરનાં લ યાકં ુજબના

બારમાસી ર તાઓની કામગીર ૂણ થવી.

પર ણામ ગામની દર તરફ જતા ર તાઓ અને ગામમાં આવતા ર તાઓ ું સા ુ ં જોડાણ

મળતા આિથક ૃ િ ઓ વધશે અને હર સેવાઓ તેમજ બ ર ઉપલ ધ બનશે.

46

૬.૪ ૃ િ : ઊ નાં વૈક પક ોત, ખાસ કર ને સૌર ઊ સ હત ારા બધાં ુ ુબંોને વીજળ ુ ં

જોડાણ

ઉ ેશ ઊ નાં વૈક પક ોત ખાસ કર ને સૌર ઊ સ હત ારા બધાં ુ ુબંોને

વીજળ ું જોડાણ

ૂ હ ભૌગો લક પ ર થિતને યાનમાં રાખી ુનઃ ા ય ઊ નો ઉ મ ોત (પવન,

સૌર, નાનો હાઈ ો લા ટ)

વીજળ રહ ત ુ ુબંોની આધાર રખા મોજણી

નવા અને ુનઃ ા ય ઊ ોતો ારા વીજળ નાં જોડાણ

સહાયપા ુ ુ ંબો અને હર મકાનોને અ તા

યોજનાઓ રા વ ગાંધી ામીણ િવ ુતીકરણ યોજના

નવીન અને ુનઃ ા ય ઊ મં ાલયની યોજનાઓ

ઉપલ ધીઓ ગામમાં ુ ુ ંબોને ૧૦૦ ટકા વીજળ કરણ

શેર ની લાઈટો

ટલીકોમ અને ઇ ટરનેટ મારફત સંપકમાં વધારો

પ રણામ આિથક ૃ િ માં વધારો અને ગામનાં ુ ુ ંબની આવકમાં વધારો.

૬.૫ ૃ િ : હર સં થાઓ, આગણવાડ , શાળાઓ, આરો ય સં થાઓ, ામ પંચાયત કચેર અને

ંથાલયો માટ પાકાં મકાનો

ઉ ેશ હર સં થાઓ, આગણવાડ , શાળાઓ, આરો ય સં થાઓ, ામ પંચાયત કચેર

અને ંથાલયો માટ પાકાં તૈયાર કરવા

બધાં હર મકાનો, ખાસ કર ને શાળાઓ, પયાવરણને અ ુ ળૂ થાિનક

ૌધો ગક (ટકિનક) તથા થાિનક સામ ીનો ઉપયોગ કર ને બનાવવામાં

આવશે યાપકપણે ૃ ોથી આવર ત હશે.

ૂ હ સહભાગી આયોજન પ િતથી હર માળખાક ય ુ િવધાઓ જ રયાતનો

અ તાનો મ આપી ન કરવી

શ હોય યાં ુધી હાલના માળખાનાં નવીનીકરણ અને મરામતને થમ

અ તા આપવાની

ુ દાં ુદાં કારનાં મકાનો બાંધવાં માટ થળ ુકરર કર ુ ં

બાંધકામના દાજ તૈયાર કરવા , ટ ડર મેળવવા તથા તેની ુણવ ાનાં

મોનીટર ગ માટ ટકિનકલ સહાય અને દખરખ ૂ ર પાડવી.

યોજનાની માગદશક ૂ ચનાઓ અ ુસાર આ મકાનોમાં સરળ વેશ તથા સં ુણ

કાયલ ી સગવડો િનિ ત કરવી.

યોજનાઓ મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાહધર અિધનીયમ

47

પછાત દશ ા ટ ફંડ

રા વ ગાંધી પંચાયત સશ તકરણ અભયાન

સવ િશ ા અ ભયાન

એક ૃત બાળ િવકાસ યોજના

ઉપલ ધીઓ વતમાન હર માળખાક ય ુ િવધાઓ ું નવીકરણ/મરામત.

ચી ુણવતાવાળ ગણવાડ , શાળાઓ,આરો ય સં થાઓ, ગામમાં ામ

પંચાયત કચેર , ંથાલયો તથા ામક ાએ સં ૂણપણે કાયલ ી હર

સં થાઓ ા ત થવી.

પ રણામો હર સં થાઓ મારફત ખાસ કર ને આરો ય અને પોષણને લગતી

ુણવ ા ુ ત સેવાઓમાં ુધારો

ુલભ ામપંચાયતો વાંચન િૃતનો િવકાસ તથા િશ ણ ક ામાં ુધારો

૬.૬ ૃ િ : કો ુનીટ હોલ, વસહાય ૂથનાં ફડરશન માટ મકાનો, રમતનાં મેદાનો, હર

િવતરણ પ િતની ુકાનો, ક તાન, મશાન ૃહ સ હતની નાગર ક ુ િવધાઓ

ઉ ેશ કો ુનીટ હોલ, વસહાય ૂથનાં ફડરશન માટ મકાનો ડાંગણ, હર

િવતરણ પ િતની ુકાનો, ક તાન, મશાન ૃહ સ હતની નાગ રક ુ િવધાઓ

ૂ હ સહભાગી આયોજન યા મારફત નાગ રક ુ િવધાઓના ુદાં ુદાં કારના

બાંધકામ માટ થળ ુકરર કર ુ ં

દાજ તૈયાર કરવા,ં ટ ડર મેળવવા અને બાંધકામની ુણવ ાનાં િુનયં ણ

માટ ટકિનકલ સહાય અને દખરખ ુર પાડવામાં આવી.

યોજનાઓ મહા મા ગાંઘી રા ય ામીણ રોજગાર બાહધર અિધનીયમ

પછાત દશ ા ટ ફંડ

સવ િશ ા અ ભયાન

સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના

રા વ ગાંઘી ખેલ અ ભયાન

ઉપલ ધી ચી ુણવ ાવાળ સા ુ હક અ કયામતો ુ ં બાંધકામ

પ રણામ વસહાય ૂથો મજ ુત બનાવવા. ુવાનોમાં શાર રક અને મનોરંજન

ૃ િ ઓમાં વધારો, સા ુદાિયક સંગો અને ઉ સવો વ ુ સારાં યોજવા,ં હર

િવતરણ પ િતની ુકાનોની વ ુ સાર કામગીર

48

૬.૭ ૃ િ : ગામ ુ ં બ ર

ઉ ેશ સાર ર તે કામ કરતાં અને કાય મ ામ બ રો િવકસાવવા

ૂ હ ઉ પાદક ૂથો સાથે િવચારિવમશ કર ગામ બ ર તૈયાર કરવા થળ, કદ અને

કાર ન કરવા.

દાજ તૈયાર કરવા, ટ ડર મેળવવા અને બાંધકામની ુણવ ા માટ મોનીટર ગ,

ટકિનકલ સહાય અને દખરખ

યોજનાઓ રા ય ામીણ આ િવકા િમશન

મહા મા ગાંઘી રા ય ામીણ રોજગાર બાહધર યોજના

ઉપલ ધી ૂ હા મક થળોએ ગામનાં બ ર ઉપલ ધ થવા.

પ રણામ ૃ િષ ઉ પ નાં ખર દ- વેચાણમાં ુધારો તથા ુ ુબંોની આવકમાં વધારો

૬.૮ ૃ િ : નાની બે ક / પો ટ ઓ ફસ / એટ એમ અને ુઆઇડ એઆઇ કાડ

ઉ ેશ કાય મ બે કગ નેટવક સાથે તમામ ામીણ િવ તારો ુ ં જોડાણ િનિ ત કર ુ.ં

ૂ હ થાિનક િવ તારમાં બે ક અને પો ટ ઓ ફસ આવર લેવા માટ મોજણી

સેવાર હત િવ તારોમાં નાના એટ એમ ક ો ઊભા કરવા બે કગ ભાગીદારોને શોધી

કાઢવા

ખાતાં ખોલાવવાં

ન ધણી િશ બરો યોજવી અને ુઆઇડ એઆઇ કાડની ઘેરઘેર વહચણી

યોજનાઓ ધાનમં ી જન ધન યોજના અને નાણાં િવભાગની બી યોજનાઓ

પછાત દશ ા ટ ફંડ

નાણા કિમશનની ા ટ

ઉપલ ધીઓ બધાનો ૧૦૦ ટકા નાણાંક ય સમ વય

૧૦૦ ટકા આધાર નોધણી

પ રણામ બચતમાં વધારો, ઓછ આવકની અસરોમાં ઘટાડો તથા વનધોરણમાં વધારો

૬.૯ ૃ િ : ોડબે ડ, ટ લકોમ જોડાણ અન સ હયારાં સેવા ક ો

ઉ ેશ ોડબે ડ, ટ લકોમ જોડાણ અન સ હયારાં સેવા ક ો

ૂ હ ામ પંચાયતની કચેર ના ભાગ તર ક સ હયારાં સેવા ક ો બાંધવા

મોડ ુલ અને િનયિમત વગ મારફત નાગ રકોની ઈ- સા રતાને ુગમ બનાવવી.

યોજનાઓ સા ુ હક સેવા ક ો માટની યોજના

રા ય ઓ ટ કલ ફાઈબર નેટવક

ટ લકોમ ખાતાની યોજનાઓ

49

ઉપલ ધી ઈ ટરનેટ અને મોબાઈલ જોડાણની ૧૦૦ ટકા ઉપલ ધતા

પ રણામો ડ જટલ ટકનોલો નો ઉપયોગ વધારવો

ડ જટલ સા રતા, મા હતી અને ણકાર ની વધાર ઉપલ ધતા, નવીન મ કામો

માટની તકોમાં વધારો

૭. સામા જક ુર ા

૭.૧ ૃ િ : પા તા ધરાવતા ુ ુ ંબો માટ પે શન - ૃ ાવ થા, અશ તતા અને િવધવા

ઉ ેશ સં ૃ તનાં િસ ધાંત પર પા તા ધરાવતી તમામ ય તઓ માટ સામા જક ુર ા

યોજનાઓમાં આવર લેવાં.

ૂ હ એનએસએપી અને રા ય સામા જક પે શન યોજના તગત પા તા ધરાવતી

ય તઓની ન ધણી માટ ઘેરઘેર ઓળખ કવાયત.

પે શન સમયબ મં ૂર કર ું

બક/ પો ટ ઓ ફસ ખા ુ ં ખોલાવ ું

નાના એટ એમ મારફત પે શનની સમયસર ુકવણી

યોજનાઓ આઇ એનઓએપીએસ, આઈ એનડબ ુપીએસ, આઇ એનડ પીએસ અને

રા યની અ ય સામા જક પે શન યોજના

ઉપલ ધી પા તા ધરાવતા તમામ પે શન લાભાથ ઓને તેમનાં ખાતામાં પે શનની સમયસર

ુકવણી થશે.

પ રણામ વ ર ઠ નાગ રકો, િવધવાઓ, આરો યની અશ તતા ધરાવતી ય તઓની

ુ કલીઓ ઘટાડવી તથા ઓછ આવકની લાગણી ઘટાડવી અને આ મસ માનની

લાગણી વધારવી.

૭.૨ ૃ િ : વીમા યોજનાઓ

ઉ ેશ વીમા યોજનાઓ ું સાવિ ક આવરણ

ૂ હ ધાનમં ી જન ધન યોજના, રા ય વા ય વીમા યોજના , આમ આદમી વીમા

યોજના હઠળ પા તા ધરાવતી તમામ ય તઓની ઓળખ કવાયત

વીમાની સમયબ મં ુર

વસહાય ૂથોનાં માળખાનો ઉપયોગ કર ને દાવા તૈયાર કરવા માટ પ િતઓ

યોજનાઓ આમ આદમી વીમા યોજના

રા ય વા ય વીમા યોજના

ધાનમં ી જન ધન યોજના

રા ય આરો ય વીમા યોજનાઓ

ઉપલ ધીઓ આમ આદમી વીમા યોજના તથા રા ય વા ય વીમા યોજના તગત યો યતા

50

ધરાવતા તમામ ુ ુ ંબોને ૂ ર ૂ રા લાભ.

ધાનમં ી જન ધન યોજના હઠળ પા તા ધરાવતા તમામ ુ ુ ંબોને આવર લેવા

પ રણામ આરો ય ુ ં જોખમ ઘટાડ ુ ં અને ઓછ આવકની લાગણી ઘટાડવી અને સામા જક

ુર ા વધારવી.

૭.૩ ૃ િ : હર િવતરણ પ િત- યો યતા ધરાવતા તમામ ુ ુ ંબોને સાવિ ક ઉપલ ધતા

ઉ ેશ હર િવતરણ પ િતને સાવિ કપણે આવર લેવી

ૂ હ ઘેરઘેર હતાિધકાર ઓની ઓળખ અને એનએફએસએની જોગવાઈઓ અ ુસાર

બધાને રશનકાડનીવહચણી

એનએફએસએની જોગવાઈઓ અ ુસાર ુ ુ ંબોને હકપા અનાજની સં ણૂ અને

સમયસર વહચણી.

હર િવતરણ પ િતની સં થાઓ ું સામા જક ઓ ડટ

યોજનાઓ રા ય ખોરાક ુર ા અિધિનયમ

રા ય હર િવતરણ પ િતની યોજનાઓ

ઉપલ ધી એનએફએસએની બધી જોગવાઈઓનો અમલ

પ રણામ ખોરાક ુ ર ામાં વધારો અને પોષણનાં પ રણામોમાં ુધારો.

૮. ુશાસન

૮.૧ ૃ િ : ામ પંચાયતો મજ તૂ બનાવવી

ઉ ેશ હર સેવા સંબંિધત ખાસ કર ને ામ પંચાયતો તેમનાં કાય કર શક તે માટ

થાિનક લોકશાહ મજ તૂ બનાવવી અને ામ પંચાયતોની મતા વધારવી

ૂ હ ામ પંચાયતો માટ પંચાયત ભવન, કો ૂ ટર વગેર માટ પાયાની ુ િવધાઓ

ૂ ર પાડવી.

ુ ંટાયેલા િતિનિધઓ અને કમચાર ઓ ું મતા વધન

પંચાયતોની થાયી સિમિતઓ સ ય બનાવવી

કાયલ ી સિમિતઓ ઊભી કરવી અને જળ ાવ સિમિત, ામ આરો ય અને

વ છતા સિમિત, માતા/િપતા િશ ક મંડળ વગેર વી સહભાગી સિમિતઓ

શ તશાળ બનાવવી

યોજનાઓ પછાત દશ ા ટ ફંડ

રા વ ગાંધી પંચાયત સશ તકરણ અભયાન

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાહધર યોજના

ઉપલ ધીઓ ામ પંચાયતો માટ સા ુ ં આધારમાળ ુ ં મળ ુ ં

કાય સિમિતઓ

51

તાલીમ પામેલ કમચાર ઓ

પ રણામ વધાર ુ ઢ થાિનક લોકશાહ

૮.૨ ૃ િ : સામા જક ઓ ડટ

ઉ ેશ ામ પંચાયતે કરલાં બધા ઘટકો ુ ં અધ-વાિષક સામા જક ઓ ડટ

ૂ હ ામ પંચાયતની ામસભાને સામા જક ઓ ડટ યોજવામાં સરળતા કર આપવા

રા યનાં સામા જક ઓ ડટ એકમનો સહયોગ લેવો.

અગાઉ જણા યા ુજબની એકિ ત કરલી મા હતી સ ુદાયનાં સ યો, વસહાય

ૂથોનાં સ યો, ગામની ણકાર ય તઓ અને જ લાનાં સામા જક ઓ ડટ

એકમની ણકાર ય તઓ સાથે સામા જક ઓ ડટ યોજવાના ૧૫ દવસ પહલાં

આપ-લે કરવી

ય તગત ુરાવા સાથેનાં રકડની ખરાઈ કરવા તમામ ઘરની ઘરદ ઠ ખરાઈ

કરવી

ખરાઈ દર યાન ય તગત ુરાવા અને ફ રયાદ લે ખત ન ધવી.

ામસભા ુ ં સામા જક ઓ ડટ યોજ ુ ં યાં ામસભા સમ સામા જક ઓ ડટનાં

તારણો વાંચી સંભળાવવા આ સમયે અમલકતા સ થાનાં પદાિધકાર ઓ તથા

વતં અવલોકનકાર હાજર રહશે ઓ યાં વાંચી સંભળાયેલા દરક તારણ પર

િનણય લેશે.

યોજનાઓ બધી યોજનાઓ

ઉપલ ધી

ામસભાએ યો લા સામા જક ઓ ડટ મારફત વાંચી જઈ પસંદગીની

ામપંચાયતમાં બધી યોજનાઓ અમલમાં ુકાઈ રહ છે.

પ રણામ સમાજને હર નાણાંના ખચની સં ૂણ પારદશકતા

૮.૩ મા હતી આપવામાં સ યતા (Pro-active disclosure)

ઉ ેશ હર ે માં કાયકમના અમલને લગતી બધી મા હતી આપવામાં સ યતા

હૂ સાંસદ આદશ ામ યોજના મારફત પસંદગીની ામ પંચાયતોમાં થઈ રહલા

બધા કાય મો / કામગીર ને લગતી મા હતી નીચે જણાવેલ કારો યાને રાખી

ન કરવી.

ફરજ બ વતા જવાબદાર કમચાર ઓનો જોબચાટ, તેમના હો ા અને સંપકની

િવગતો

કાય મ / કામગીર હઠળ લાભાથ ન કરવાની ૂ વ-શરતો.

સેવાઓના ધોરણ સ હત લાભ આપવાના માપદંડ

ામ પંચાયતના કાય મ / કામગીર ના લાભાથ ઓની યાદ

52

દરક લાભાથ ને ફાળવેલી રકમ / લાભની રકમ

લાભાથ ઓની અ તાનો મ

ામ પંચાયતમાં યોજના માટ આઈટમવાર મં ૂર થયેલ દાજપ અને ખચ.

તા ુકા અને જ લા ક ાએ સંબંિધત ખાતાએ રાખેલા રકડ ુ ં પ ક

ો ટ અમલ કરતી એજ સીઓનાં નામ અને સંપકની િવગતો

ામ પંચાયત માટ આ મા હતીની િવગતવાર ગોઠવણી કર તેની દવાલ પર

ચીતર ને તથા નો ટસ બોડ અને હર થળોએ દિશત કર ને આ મા હતી

જણાંવવી.

યોજનાઓ મા હતી મેળવવાના અિધકારનો અિધિનયમ, ૨૦૦૫

ઉપલ ધી

મા હતી મેળવવાના અિધકારના અિધિનયમ, ૨૦૦૫ની કલમ ૪ ની બધી

જોગવાઈઓ ું પાલન કર ુ ં

પ રણામ સમાજને હર નાણાંના ખચની સં ુણ પારદશ તા

૮.૪ ુ િ : સમયસર તકરાર િનવારણ

ઉ ેશ ુ િનિ ત સમય મયાદામાં નાગ રકોને સામનો કરવો પડતી બધી તકરારો ુ ં

િનવારણ કર .ુ

ૂ હ પસંદ કરલ ગામના બધા રહવાસીઓ પંચાયતને તેમની લે ખત ફ રયાદ ર ૂ

કર શકશે અને તાર ખવાળ પહ ચ મેળવી શકશે

સ ુદાયના સ યો તરફથી ફ રયાદ મેળવવા ામ પંચાયત કચેર દરરોજ

ુ લી રહશે

- ામ પંચાયત ફર યાદો સંબંિધત િવભાગને િનવારણ માટ ર ૂ કરશે.

- સંબિંધત િવભાગએ ખાતર કરવી ક ફ રયાદનો લે ખત જવાબ આપવામાં આવ ે

માં િનણય પણ જણા યો હોય અને તકરાર ુ ં પ રણામ ૨૧ દવસની દર

કર ુ ં

- પંચાયત િનયિમત હર ુનાવણી રાખશે. તેમાં તકરાર સાંભળવામાં આવશે

અને તે ુ ં િનવારણ હરમાં કરાશે.

યોજનાઓ બધી યોજનાઓ

ઉપલ ધી નાગ રકોએ કરલી ફર યાદ ુ ં સમયસર િનવારણ

પ રણામ ામ પંચાયતમાં આવતી બધી િવકાસ યોજનાઓ માટ સમાન અને માણ ૂત

ફ રયાદ િનવારણ તં

53

૮.૫. ુ િત: િવભાગના નાગ રક અિધકારપ ુજબ સમયબ સેવા આપવી

ઉ ેશ નાગ રક અિધકારપ ુજબ સમયબ સેવા આપવી

સેવાની ુણવ ા ુધારવા ઈ- ગવન સ

ુહ - યોજનાનો નાગ રક અિધકારપ તૈયાર કરવો માં મહ વની સેવા, જોબચાટ

અને સેવાનાં ધોરણનો ફર જયાત સમાવેશ કરવો

- સ ુદાયના બધા સ યોને અિધકારપ ની િવગતો જણાવવી અને તેનો ચાર

કરવો

- સરકાર અને પંચાયત ટાફની હાજર િનયિમત અને સમયસર હોય તે િનિ ત

કરવી

- િનયત સમય–મયાદામાં નાગ રકોને સેવા ૂ ર ના પડાતી હોય યાં ફ રયાદ

કરવા નાગ રકોને સગવડ કર આપવી અને તે ુ ં િનવારણ િનિ ત કર ુ ં

- થાિનક આયોજન માટ ીઆ સો ટ, લાન લસ, નરગા સો ટ, આવાસ સોફટ,

અને આઇએસ વી એ લીકશન તથા કાય મોના મોનીટર ગ અને તકરાર

િનવારણ માટ મોબાઈલ આધાર ત એ લીકશન વી ઈ- ગવન સની

પ ધિત દાખલ કરવી

યોજનાઓ - રા વ ગાંધી પંચાયત સશ તીકરણ અ ભયાન

- મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર ગેરંટ અિધિનયમ

- સંસદ સ ય થાિનક િવ તાર િવકાસ યોજના

- પછાત દશ ા ટ ફંડ

ઉપલ ધીઓ - નાગ રકોને મહ વની સેવાઓની સમયસર ા ત.

- મહ વની યોજનાઓ ું યો ય મોનીટર ગ

પ રણામો - નાગ રકોને સમયસર તથા જવાબદાર સભર સેવા મળશે.

- થાિનક શાસનમાં ુધારો

૮.૬. ુ િ – ામસભા, મ હલાસભા અને બાલસભા યોજવી

ઉ ેશ - સમ વત અને પારદશક ામસભા, મ હલાસભા અને બાલસભા

િનયિમતપણે યો ( ણ મ હનામાં ઓછામાં ઓછ એકવાર) સહભાગી

િનણયો લેવા ં

ૂ હ - િનણય લેવા માટ સહભાગી મંચના મહ વ ગે લોકોમાં ુ િત ઊભી

કરવી.

- મ હલા અને બાળ િવકાસને લગતા ો અને વ છતા વા અ તા ો

પર ચચા કરવા ખાસ મ હલા ામસભાઓ (મ હલા સભાઓ) યોજવી.

- બાળકોનાં િશ ણ, મનોરંજન અને સલામતીના ોની ચચા કરવા

54

બાળકોની ખાસ ામસભા ( બાલસભા ) યોજવી.

- ામસભામા ં હાજર રહવા ૂ ંટાયેલા િતિનિધઓ, સંસદસ યો,

િવધાનસ યોને ો સાહન આપ ુ.ં

- વસહાય ૂથની મ હલાઓને ભાગ લેવા તથા ામ સભામાં મ હલાઓને

હાજર રહવા ો સાહન આપ ુ.ં

યોજનાઓ - રા યનો પંચાયતી રાજ અિધિનયમ

ઉપલ ધી - સમાજના બધા િવભાગોની જ રયાતો અને અપે ાઓ પર આધા રત

સંસાધનોના ઉપયોગ અને મોનીટર ગ લગતા ામ પંચાયતે લીધેલા

િનણયો

પ રણામ - િન ન ક ા ( ાસ ટ લેવલ) ુધી વતં કાયવાહ ને સ ુ ધ બનાવવી.

55

જોડાણ ૨

ામ પંચાયત ક ાએ ભરવા ુ ં આધારરખા પ ક

િવગતો

ાથિમક શાળાઓની સં યા

૧૫ વષથી ઓછ વયનાં બાળકોની સં યા

૧૫ વષથી ઓછ વયનાં શાળાએ જતાં બાળકોની સં યા

૧૫ વષથી ઓછ વયનાં અધવચ શાળા છોડ જતાં બાળકોની સં યા

ી અ ર ાન

ગણવાડ ઓની સં યા

ક ૂ રબા ગાંધી બાલ િવ ાલયોની સં યા

ાથિમક શાળામાં િશ ક : િવ ાથ નો ુણો ર

ાથિમક આરો ય ક ો / પેટા ક ોની સં યા

ન ધાયેલી સં થાગત ૂ િતની સં યા

દદ / દા તરનો ુણો ર

ંથાલયોની સં યા

ામ પંચાયતમાં અપોિષત તર ક ુકરર કરાયેલાં બાળકોની સં યા

ઓછા વજન તર ક ુકરર કરાયેલાં બાળકોની સં યા

પાં ુ રોગ ત તર ક ુકરર કરાયેલી ીઓની સં યા

પાં ુ રોગ ત તર ક ુકરર કરાયેલાં બાળકોની સં યા

બાળ ુ ુ દર

માતા ુ ુ દર

ભારત િનમાણ વયંસેવકોની સં યા

ન ધાયેલા ુનાની સં યા

પોલીસ ટશનની સં યા

કો ટબલ / નાગ રકોનો ુણો ર

ન ધાયેલા થમ મા હતી અહવાલો (ફ ટ ઈ ફમશન ર પોટ-એફાઅઈઆર)ની સં યા

શૌચાલય ધરાવતા ુ ુ ંબોની સં યા

શૌચાલય ન હોય તેવાં ુ ુ ંબોની સં યા

સ હયારા વ છ સં ુલોની સં યા

ામ પંચાયત ભવનમાં શૌચાલય છે?

દવાખાનામાં શૌચાલય છે?

ામ પંચાયતમાં ૃ ોની સં યા

56

ગર બી રખા નીચેનાં ુ ુ ંબોની સં યા

અ ુ ૂ ચત િતનાં ુ ુ ંબોની સં યા

અ ુ ૂ ચત જન િતનાં ુ ુ ંબોની સં યા

ૂ િમહ ન ુ ુ ંબોની સં યા

ઈ દરા આવાસ યોજનાના લાભાથ ઓની સં યા

અ ુ ૂ ચત જન િત અને પરંપરાગત વનવાસી ( વન અિધકારની મા યતા )

અિધિનયમના લાભાથ ઓની સં યા

એકાક મ હલા ુ ુ ંબની અ ણી હોય તેવા ુ ુ ંબોની સં યા

િવકલાંગ ય તઓ ુ ુ ંબના અ ણી હોય તેવાં ુ ુ ંબોની સં યા

વસહાય ૂથોની સં યા

ફડરશનની સં યા

વસહાય ૂથના આગેવાનોની સં યા

બે ક ખા ુ ધરાવતી ય તઓની સં યા

બે કની શાખાથી તર

પો ટ ઓ ફસથી તર

ગામમાં એટ એમ ની ઉપલ ધતાં

ખેતીલાયક જમીનનો િવ તાર

િસ ચત જમીનનો િવ તાર

સ હયાર જમીનનો િવ તાર

ખરાબાની જમીનનો િવ તાર

ામ પંચાયતમાં ક ાવાર પ ુધન

ામ પંચાયતમાં ઉ પાદનની િવગતો

૧. ૃ િષ

૨. પ ુપાલન

૩. ામ ઉધોગો

કાયરત જળાશયોની સં યા

કાયરત જળાશયોથી ૨ કલો મીટરની દરનો િવ તાર

મહા મા ગાંધી રા ય ામીણ રોજગાર બાંહધર અિધિનયમ હઠળના સ ય જોબ કાડ

ધરાવનારાની સં યા

સ ય જોબકાડ ધરાવનાર સ યોની સં યા ક મણે ૧૦૦ દવસ ું કામ ુ કર ુ ં

હોય.

અનાજ સં હની સગવડોની સં યા

ડર યા એકમોની સં યા

પાકાં મકાન ન ધરાવનાર ુ ુ ંબોની સં યા

57

પીવાના ુ ધ પાણી માટ નળ ન હોય તેવાં ુ ુ ંબોની સં યા

ામ પંચાયતની દર ર તાઓની સં યા

ામ પંચાયતની દર બારમાસી ન હોય તેવા ર તાઓની સં યા

વીજળ ું જોડાણ ન ધરાવતાં ુ ુ ંબોની સં યા

ામ પંચાયતમાં ગણવાડ ની સં યા

ામ પંચાયતમાં વાજબી ભાવની ુ કાનો/ હર િવતરણ પ િતની ુ કાનોની સં યા.

ામ પંચાયતમાં સમાન સેવા ક ની સં યા.

પે શન ( ૃ ધાવ થા, િવધવા, અશકતતા) માટ યો ય ુ ુ ંબોની સં યા

પે શન ન મેળવતાં યો યતા ધરાવતા ુ ુ ંબોની સં યા

રશનકાડ માટ યો યતા ધરાવતા ુ ુ ંબોની સં યા

રા ય વા ય વીમા યોજના હઠળ આવર લેવાયેલાં ુ ુ ંબોની સં યા

આમ આદમી વીમા યોજના હઠળ આવર લેવાયેલાં ુ ુ ંબોની સં યા

દા વેચતી ુકાનોની સં યા

ે માગદિશકાનો ુજરાતી ભાવા ુવાદ છે. યાં પ ટતાની જ ર જણાય યાં ે

માગદિશકાનો ઉપયોગ કરવા િવનંતી છે. યોજનાની ે માગદિશકા ામીણ િવકાસ

મં ાલય, ભારત સરકાર, ારા તૈયાર કરવામાં આવેલ.

ામીણ િવકાસ મં ાલય

ભારત સરકાર િષભવન

નવી દ હ ૧૧૦૦૦૧ ( ભારત )

ફોન: +૯૧ ૧૧ ૨૩૩૮ ૩૫૫૩

www.rural.nic.in www.sagy.gov.in