โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

บทท 5มาตรฐานและเทคโนโลยทเกยวของกบระบบหอง

สมดอตโนมต1. มาตรฐาน1.1 MARC (Machine Readable Cataloging)ประวตความเปนมา

MARC เปนมตรฐนกรลงรยกรใหเครองคอมพวเตอรอนไดทพฒนมจก USMARC และ CAN/MARC ซงหอสมดรฐสภอเมรกนและหอสมดแหงชตแคนดไดรวมกนพฒนและบำรงรกษใหทนสมย จนปจจบนเปน MARC 21

รปแบบกรบนทกขอมลรยกรบรรณนกรมในเครองคอมพวเตอรทมกรใชกนอยงกวงขวงในสหรฐอเมรกในป ค.ศ. 1960 เปนกรบนทกขอมลบรรณนกรมไวในบตรเจะรทมควมยวคงท เชน ชอผแตงยว 25 ตว ชอเรองยว 51 ตว และมขอมลไมมก โดยมกลงรยกรเพอใชในกรผลตรยชอหนงสอ ซงรปแบบดงกลวมขอจำกดเกยวกบปรมณขอมล และประเภทของขอมล คอมเพยงชอผแตง ชอเรอง ปพมพ ตอมมกรพฒนฐนขอมลบนไมโครคอมพวเตอรทมควมซบซอนมกขน ไมจำกดวขอมลจะตองมควมยวคงท สมรถกำหนดเขตขอมลทมควมยวไมคงทได และมประเภทของขอมลไดมกขน เชน ผแตง ชอเรอง หวเรอง สำนกพมพ ปพมพ แตกยงมขอจำกดวเขตขอมลหนงๆ มไดเพยงครงเดยว เชน บนทกขอมลของผแตงไดคนเดยว มหวเรองไดเพยงหวเรองเดยว เปนตน ไมไดใหควมสำคญแกขอมลทเปนหมยเหตหรอลกษณะรปเลม จงไดมกรพฒนโครงสรงกรจดเกบขอมลทละเอยดมกขน เปนโครงสรงทเครองคอมพวเตอรอนได สมรถลงรยกรของระเบยนทซบซอนได และสมรถนำไปใชในวตถประสงคตงๆ ได

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

1

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

พฒนกรของกรลงรยกรใหเครองคอมพวเตอรอนได เรมขนในประเทศสหรฐอเมรกเมอป ค.ศ. 1964 โดย Council on Library Resources ไดทำกรศกษควมเหมะสมและควมเปนไปไดกรปรบเปลยนขอมลทอยในรปบตรรยกรของหอสมดรฐสภอเมรกนใหอยในรปทเครองคอมพวเตอรอนได และไดใหหอสมดรฐสภอเมรกนในฐนะทเปนหนวยงนทรบฝกสงพมพของประเทศสหรฐอเมรกและเปนแหลงลงรยกรทสำคญของสงพมพในประเทศสหรฐอเมรกและสงพมพของประเทศตงๆ ทดลองทำโครงกรนำรองในกรพฒนรปแบบกรลงรยกร เรยก MARC Pilot Project ในป ค.ศ.

ความหมายMARC เปนคำยอทมจก Machine Readable Cataloging

คอ กรลงรยกรใหเครองคอมพวเตอรอนไดMachine Readable หมยถง กรทเครองคอมพวเตอร

สมรถอนและตควมขอมลทลงรยกรไวในระเบยนCataloging คอ กรลงรยกรบรรณนกรมของสงพมพ

โสตทศนวสด และวสดกรศกษตงๆ ซงในระบบมอกคอรยกรทอยในรปของบตรรยกร อนประกอบดวยรยละเอยดทงบรรณนกรมของวสดทลงรยกรตมหลกกรลงกรรย Anglo American Cataloging Rules 2nd Edition (AACR2) รยกรหลกและรยกรเพมเตมตงๆ หวเรอง และเลขเรยกหนงสอ

ดงนน MARC จงหมยถง กรลงรยกรบรรณนกรมของหนงสอ โสตทศนวสด และสอตงๆ ในรปแบบทเครองคอมพวเตอรสมรถอนได

โครงสรางระเบยนและรปแบบการลงรายการ

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

2

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

มตรฐนโครงสรงระเบยนตมรปแบบกรลงรยกรใหเครองอนได MARC 21 ประกอบดวย มตรฐนกรลงรยกรของระเบยน 5 ประเภท คอ

1. MARC 21 Format for Authority Data2. MARC 21 Format for Bibliographic Data3. MARC 21 Format for Classification Data4. MARC 21 Format for Community Information5. MARC 21 Format for Holding Data

สวนทเกยวกบกรลงรยกรบรรณนกรมของวสดตงๆ ทมในหองสมดคอ MARC 21 Format for Bibliographic Data

รปแบบของวสด (Format)รปแบบของวสดครอบคลมรยละเอยดทงบรรณนกรมซง

ประกอบดวย ชอเรอง ชอผแตง หวเรอง หมยเหต รยละเอยดกรพมพ รปลกษณของวสดประเภทตงๆ ดงน

1. Book (BK) หมยถง วสดตพมพ ตนฉบบตวเขยน วสดยอสวนทเนอหมลกษณะเปนเรองใดเรองหนง (Monograph)

2. Computer file (CF) หมยถง ขอมลทลงรยกรในรปแบบทตองประมวลผลดวยคอมพวเตอรหรออปกรณอนๆ ทเกยวของ รวมทงขอมลทอยในรปทเครองอนไดและโปรแกรมทใชในกรประมวลผลขอมลนน

3. Maps (MP) หมยถง วสดทมลกษณะเปนแผนท ทงทเปนฉบบพมพ และตนฉบบตวเขยน วสดยอสวน ประกอบดวยสมดแผนท (Atlases) แผนทแผน (Sheet maps) ลกโลก (Globes)

4. Music (MU) หมยถง ขอมลทเปนดนตรทงทเปนฉบบพมพ และตนฉบบตวเขยน วสดยอสวน รวมทงแถบบนทกเสยงทงทเปนดนตรและไมใชดนตร วสดนนอจจะมลกษณะกรออกเปนเนอหเดยว หรอออกตอเนอง

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

3

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

5. Serials (SE) หมยถง วสดตพมพ ตนฉบบตวเขยน และวสดยอสวนทมกำหนดออกตอเนอง เชน วรสร หนงสอพมพ หนงสอรยป เปนตน

6. Visual materials (VM) หมยถง โสตทศนวสด ทงสอทตองใชเครองฉย และไมตองใชเครองฉย รปภพ 2 มต สงประดษฐ 3 มต หรอวสดตงๆ และชดอปกรณ (Kits)

7. Mixed materials (MX) หมยถง Collection ของจดหมยเหต ตนฉบบตวเขยน ซงอยในวสดรปแบบตงๆ อจออกเปนเนอหเดยว หรอออกตอเนอง

ประเภทของระเบยนบรรณานกรม ประกอบดวย 14 ประเภท ไดแก1. Language (textual) material 2. Nonmusical sound recording 3. Manuscript language (textual) material 4. Musical sound recording 5. Computer file 6. Projected medium 7. Cartographic material 8. Two-dimensional non-project able graphic 9. Manuscript cartographic material 10. Three-dimensional artifact or natural

objects 11. Notated music 12. Kit 13. Manuscript music 14. Mixed material

โครงสรางและลกษณะเนอหาของระเบยนบรรณานกรม MARC 21 ประกอบดวย 3 สวนคอ

1. ปายระเบยน (Reader) คอสวนของขอมลทใชในกรประมวลผล ประกอบดวย ตวเลข และรหสทอยในตำแหนงตงๆ ปย

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

4

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ระเบยนนเปนสวนทมควมยวคงท 24 ตำแหนง และเปนสวนแรกของระเบยนบรรณนกรม

สวนทเปนลกษณะเฉพะของ MARC 21 คอ จำนวนตวบงช และจำนวนรหสเขตขอมลยอยเปน 2 เสมอ ในตำแหนงท 17 เปนระดบกรลงรยกร ตำแหนงท 18 เปนรปแบบกรลงรยกร ตำแหนงท 19 เปนรหสกรเชอมโยงระเบยน ตำแหนงทบอกรยละเอยดของขอมลในนมนกรมเขตขอมลเปน 4500 เสมอ คอ เลข 4 หมยถงควมยวทบอกควมยวของเขตขอมลทระบในนมนกรมเขตขอมล เลข 5 หมยถง ควมยวของตำแหนงเรมตนของเขตขอมลทระบในนมนกรมเขตขอมล เลข 0 หมยถง ไมมสวนทกำหนดกรตดตง เลข 0 ตวสดทย หมยถงในตำแหนงนยงไมมกรใช สำรองไวใชในอนคต

2. นามานกรมเขตขอมล (Directory) คอสวนของขอมลทระบใหทรบถงรยละเอยดของแตละเขตขอมล 1 เขตขอมลนบเปน 1 รยกร แตละรยกรประกอบดวยหมยเลขเขตขอมล ควมยว และตำแหนงเรมตนของเขตขอมลตงๆ ทกรยกรมควมยว 12 ตำแหนง โดยเรมตนจกเขตขอมลควบคม (Variable control field) ตมดวยเขตขอมลบรรณนกรม ( Variable data field) ซงเรยงจกนอยไปหมก เขตขอมลทมขอมลมกกว 1 ครงมรยละเอยดตงกนทตำแหนงทอยของขอมล สวนของนมนกรมเขตขอมลสนสดดวยเครองหมยสนสดเขตขอมล

3. ขอมล (Variable field) คอสวนของขอมลในเขตขอมลตงๆ ทเปนรยละเอยดทงบรรณนกรม ประกอบดวยเขตขอมลจำนวนมก ซงจดเปนกลมไดดงน

0XX กลมเขตขอมลควบคม1XX กลมเขตขอมลทเปนรยกรหลก2XX กลมเขตขอมลทเปนชอเรองและควมรบผดชอบ3XX กลมเขตขอมลทแสดงลกษณะทงกยภพของวสด

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

5

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

4XX กลมเขตขอมลทเปนชอชด5XX กลมเขตขอมลทเปนหมยเหต6XX กลมเขตขอมลทเปนหวเรอง หรอคำสบคน7XX กลมเขตขอมลทเปนรยกรเพมทนอกเหนอจกหวเรอง

ชอชด นอกจกนยงเปนเขตขอมลเชอมโยงดวย8XX กลมเขตขอมลทเปนรยกรเพมชอชด9XX กลมเขตขอมลทสงวนไวสำหรบหนวยงนกำหนด

ประเภทของ Variable data field แยกไว 2 ประเภท คอ1. Variable control field มทงหมด 9 เขตขอมล คอ เขต

ขอมลกลม 00X ไดแก เขตขอมลหมยเลข 001-009 ซงเขตขอมลเหลนจะปรกฏในนมนกรมเขตขอมล แตไมมตำแหนงของตวบงช (Indicator) และรหสเขตขอมลยอย เชน

007 - PHYSICAL DESCRIPTION FIXED FIELD ลกษณะของวสด

008 - FIXED-LENGTH DATA ELEMENTS ประเภทของวสด2. Variable data field คอ เขตขอมลทเปนรยละเอยด

ทงบรรณนกรมซงเปนเนอหสวนใหญของระเบยน ขอมลไดรบกรบนทกเปนขอควมทผอนสมรถเขใจได บงระเบยนมเขตขอมลมก บงระเบยนมขอมลนอย ภยในแตละเขตขอมลมควมยวไมคงท ขนอยกบเนอหของวสดททำรยกร แตละเขตขอมลประกอบดวยหมยเลขเขตขอมล 3 ตว ตวบงช 2 ตว ทอยตอนตนของเขตขอมล และรหสของเขตขอมลยอยอก 2 ตว ทนำหนขอมล

รหสทใชแสดงถงลกษณะเนอหาของเขตขอมลประเภท Variable data field ม 2 ประเภท คอ

1. ตวบงช (Indicator) เปนรหส 2 ตวทอยขงหนขอมลในแตละเขตขอมล เพอใชประโยชนตงๆ เชน เปนคทบอกรยละเอยดเพมเตมเกยวกบเลมวสดทลงรยกร คตวบงชในเขตขอมลบอกให

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

6

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ทรบแหลงทมของขอมล ตวบงชในบงเขตขอมลเปนตวทบอกใหโปรแกรมสงพมพขอควมทเปนคคงทขงหนเขตขอมล ตวบงชแตละตำแหนงมควมหมยเปนอสระเฉพะตวไมขนตอกน คของตวบงชอจเปนตวอกษรพมพเลกหรอเปนตวเลข ในตำแหนงทไมมกรกำหนดตวบงชใหใช b (Blank) แทน ซงมควมหมยวไมมกรระบคหรออจแทนวไมมขอมลกได

2. รหสเขตขอมลยอย (Subfield code) รหสทเปนอกขระ 2 ตวทอยขงหนขอมล เปนเครองหมยแบงสวนของขอมลในเขตขอมลออกเปนสวนยอยๆ เพอใชในกรประมวลผล รหสของเขตขอมลยอยประกอบดวยเครองหมยแทนเขตขอมลยอยใน MARC ใชเครองหมย ‡ ตมดวยชอของเขตขอมลยอย ซงอจเปนตวพมพเลกหรอตวเลข รหสเขตขอมลทกำหนดในแตละเขตขอมลเปนอสระจกกน แตกมกรใชรหสเขตขอมลยอยเดยวกนสำหรบขอมลประเภทเดยวกน เชน ในเขตขอมล 100 600 700 และ 800 ทเปนชอบคคล จะใชรหส เขตขอมล

‡a แทนขอมลทเปนชอบคคล‡b แทนขอมลทเปน ปเกด ปตยรหสเขตขอมลยอยใชเปนตวระบเนอห ไมเกยวกบกรเรยง

ลำดบของเขตขอมลยอย ลำดบของกรลงรยกรรหสเขตขอมลยอยขนอยกบเนอหของขอมล เชน ถลงรยกรตมกฎ AACR2 ลำดบของเขตขอมลจะเรยงลำดบของกรลงรยกรตมกฎ

เขตขอมลทควรรจก(05X-08X) Classification and Call Number Fields (1XX) Main Entry Fields (20X-24X) Title and Title-Related Fields (250-270) Edition, Imprint, etc.Fields (3XX) Physical Description, etc. Fields (4XX) Series Statement Fields (50X-53X) Note Fields: Part 1 (53X-58X) Note Fields: Part 2

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

7

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ(6XX) Subject Access Fields (70X-75X) Added Entry Fields (76X-78X) Linking Entry Fields (80X-830) Series Added Entry Fields (841-88X) Holdings, Location, Alternate Graphics, etc. Fields ตวอยางการลงรายการตวอยางท 1 การลงรายการหนงสอภาษาตางประเทศLEADER 00000000 220000000 4500 001 MO95000848 008 960201s1992 GBR 001 0 ENG u 020 0-86291-276-8 040 KKU|ccel 040 kku-c|ckku-c 041 0 ENG 050 14 Z678.93.E93|bA652 245 00 The application of expert systems in libraries and information centres /|ceditor Anne Morris 260 London :|bBowker-Saur,|cc1992 300 viii, 241 p. ;|c23 cm. 504 Includes bibliographies and index 598 HS7945 650 0 EXPERT SYSTEMS (COMPUTER SCIENCE)|xLIBRARY APPLICATIONS 650 0 INFORMATION TECHNOLOGY 650 0 LIBRARIES|xAUTOMATION 700 1 Morris, Anne,|eed. 998 C

ตวอยางท 2 การลงรายการสออเลกทรอนกสLEADER 00000nam 2200361Ia 45’0 001 ocm52729915 005 20051205212911.0 006 m d 007 cr cn-

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

8

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ008 030728s2003 ilu s 000 0 eng 020 0838998747 (electronic bk.) 040 N$T|cN$T 049 ZMZA 050 14 Z716.4|b.G665 2003eb 100 1 Gorman, Michael,|d1941- 245 14 The enduring library|h[electronic resource] :|btechnology, tradition, and the quest for balance /|cMichael Gorman. 260 Chicago :|bAmerican Library Association,|c2003. 300 xiii, 157 p. 505 0 The way we live now : libraries today -- Communications technology, 1875 to now -- Communications technology and libraries today -- Reading in a digital world -- The nature of the web -- Reference work in technologically advanced libraries -- Cataloguing in the twenty-first century -- Challenges of the future -- The future of libraries : a research agenda -- Information overload and stress : the ailments of modern living -- Seeking harmony and balance. 533 Electronic reproduction.|bBoulder, Colo. :|cNetLibrary, |d2003.|nAvailable via World Wide Web.|nAccess may be limited to NetLibrary affiliated libraries. 650 0 Libraries and society. 650 0 Libraries|xAims and objectives.

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

9

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ650 0 Libraries|xAutomation. 650 0 Library science|xTechnological innovations. 650 0 Library science|xForecasting. 650 0 Librarians|xProfessional ethics. 655 7 Electronic books.|2local 710 2 NetLibrary, Inc. 776 1 |cOriginal|z0838908462|w(DLC) 2002151679|w(OCoLC)50868243856 4 |3Bibliographic record display|uhttp://www.netLibrary.com/ urlapi.asp?action=summary&v=1&bookid=87510|zAn electronic book accessible through the World Wide Web; click for information 994 92|bZMZ ตวอยางท 3 การลงรายการหนงสอภาษาไทยLEADER 00000nam 2200000 a 4500 008 070327s2547 th a 000 0 tha d 020 9745939161 040 kku-c|ckku-c 050 4 Z678.89|b ส 821 2547 100 0 สนย กศจำรญ 245 10 ควมรเบองตนเกยวกบกรจดกรหนวยงนบรกรสรสนเทศ = |bIntroduction to the management of information agencies / |c สนย กศจำรญ 250 พมพครงท 2 260 กรงเทพฯ :|b สำนกพมพมหวทยลยรมคำแหง,|c2547 300 232 หน :|b ภพประกอบ 440 0 มหวทยลยรมคำแหง ;|vIS. 302 47064 650 7 บรกรสรสนเทศ|x กรจดกร

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

10

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

650 7 แหลงสรสนเทศ|x กรจดกร 650 7 หองสมด|x กรจดกร 650 7 ศนยสรสนเทศ|x กรจดกร 996 hm 999 เพญแข 999 มกด/m

ตวอยางท 4 การลงรายการสออเลกทรอนกสLEADER 00000nmm 2200000 a 4500 007 co cgu||||||a| 008 040629s254u th h 000 0 tha d 040 kku-c|ckku-c 050 4 MT58|b ส 736 245 00 สอกรสอนวช 864 101 สงคตนยม |h[แฟมขอมลคอมพวเตอร]=|bMusic Appreciation / |c[รวบรวมโดย] เอกศกด ยกตะนนทร 246 30 สงคตนยม|h[แฟมขอมลคอมพวเตอร] 246 30 Music Appreciation|h[แฟมขอมลคอมพวเตอร] 260 [ม.ป.ท. :|b ม.ป.พ. ,|c254-] 300 1 แผน :|b เสยง ,|c4 3/4 นว 500 ชอเรองจกกลอง 500 ผลตเปน file MP3 538 ขอกำหนดของระบบ: Multimedia PC;Windows;CD-ROM drive 650 7 เพลง 650 7 เพลงคลสสก 650 7 ดนตรสกล 700 0 เอกศกด ยกตะนนทร,|e ผรวบรวม 995 CDROM 999 เยวพร/m

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

11

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ตวอยางท 5 การลงรายการดชนวารสารLEADER 00000naa 2200000 a 4500 008 030221s2544 th 000 0 tha d 022 0125-8427 041 0 tha|beng 100 0 จฑรตน ศรวณะวงศ 245 10 ระบบหองสมดอตโนมตในป 2000 =|bThe library automation systems in the year of 2000 246 31 The library automation systems in the year of 2000 260 |c2544 500 บทคดยอภษองกฤษ 650 4 หองสมดอตโนมต 694 hm 694 en 719 kku 773 0 |t บรรณรกษศสตรและสรนเทศศสตร มข.|g19, 3 (ก.ย.-ธ.ค. 2544) 49-61 999 สรง

1.2 Metadata Metadata เปนศพททนสมยสำหรบยคอนเตอรเนต หมยควมถงขอมลทบอกรยละเอยดของขอมล (structure data about data) ซงอจจะเปนสงของ กจกรรม คน หรอหนวยงนกได ถเรแปรขอมลเหลนใหเปนรปดจตอลแลว ทกสงทกอยงจะมสภพเหมอนกน แยกไมคอยออกวอะไรเปนอะไร Metadata คอปยหรอฉลกสำหรบอธบยวขอมลแตละรยกรคออะไร โดยเรไมตองเสยเวลเปดดกอน (ตวอยง เชน กระปองนม ทมฉลกภยนอกบอกใหเรทรบว สงทบรรจอยในกระปองเปนนมผง หรอ

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

12

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

นมขนหวน หรอนมสด ผลตโดยโรงงนใด ผลตเมอไร หมดอยเมอไร รคเทไร และผลตเพอผบรโภคกลมใด) เชนเดยวกน ขอมลทอยในรปดจตอล จำเปนตองมปยบอกเพอใหเรทรบว รยกรนคอชอเรองของหนงสอ หรอชอภพยนตรทสรงจกหนงสอ หรอชอเรองของหนงสอทมผแปลเปนอกภษหนง สำหรบกรณทเปนชอเฉพะ เชน ชอคน ซงเรพบบอยๆในกรสบคนจก www แตละครงทแสดงผลมกมจำนวนมกกว 1 รยกร และเรตองเลอกโดยกรเดว รยกรนนจะเปนเรองทเรตองกร ดวยเหตนกรสบคนสรสนเทศจกอนเตอรเนต โดยเฉพะจก www จงจำเปนตองสรง Metadata เพอชวยใหจดขอมลไดตมลกษณะเฉพะทแทจรง ของขอมลแตละรยกร เพอนำไปสกรสบคนทมประสทธภพ Metadata แททจรงคอกรวเคระหรยกรหนงสอ และวรสรทหองสมดทวโลกปฏบตกนม เพระสวนใหญกรพมพหนงสอ และวรสรไมไดพมพอยงมมตรฐน แมวเรจะมมตรฐนสกลของ ISO อยกตม บรรณรกษถอวภรกจสำคญคอ กรรวบรวมรยกรสงพมพ ทปรกฏอยหลกหลยรปแบบ วเคระหและจดรปแบบสำหรบสบคนงยๆ เสยใหม ใหมรยกรมตรฐนทประกอบดวย รยกรผแตง ชอเรอง และคำสำคญ ทจะสอใหเรทรบว สรสนเทศรยกรนนคอหนงสอ หรอวรสร หรอฐนขอมล วธกรของบรรณรกษเปนมตรฐนสกล ใชไดผลกจรง แตเปน Metadata ทมรยละเอยดมก เชน U.S. MARC คอนขงยกสำหรบคนทวไปทจะใช ปจจบนสรสนเทศทเผยแพรในอนเตอรเนตเพมมกขนทกท จนกระทงหลยคนคดว นจะมวธแบบทบรรณรกษใช และสมรถสบคนสรสนเทศใน www ไดถกตอง รวดเรว โดยไมตองเสยเวลคดเลอกว รยกรทแสดงผลมกมย เรองใดเปนบทควมวชกร บทโฆษณ บทภพยนตร หรอบทวจรณ สรปแลว Metadata กคอ กรลงรยกรทงบรรณนกรมสำหรบกรจดหมวดหมทรพยกรสรสนเทศ

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

13

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

อเลกทรอนกสทอยในอนเทอรเนต หรอเวบไซตเหมอนกบกรลงรยกรทงบรรณนกรมของหนงสอหรอสงพมพในหองสมด ซงผใชสมรถคนหหนงสอ สงพมพจกบตรรยกรหรอ OPAC ได

กรเกดขนของ Metadata นนเกดขนจกปญหกรลงรยกรทรพยกรสรสนเทศในอนเทอรเนต ดงนนบรรณรกษจงไดคดคนวธกรในกรจดกรกบขอมลเหลนน ทำใหเกดแผนกรจดกรขอมลในอนเทอรเนตจำนวนมก แตอยงไรกตมแผนกรจดกรเหลนนกมลกษณะทคลยคลงกนคอ

1. กรจำกดองคประกอบ2. ชอของแตละองคประกอบ3. ควมหมยของแตละองคประกอบ

วตถประสงคทนำาเอา Metadata มใชคอ1. เพอรวบรวมและเกบรกษขอมล2. จดหขอมลเพอแคตลอก3. จดหขอมลเพอเคลอนยยหรอถยโอนขอมล4. จดหขอมลเพอชวยในกรสบคน5. จดหขอมลเพอจะไดรถงเนอหของสรสนเทศ6. ทำใหรขอมลเกยวกบกรใช เชน ขนดของขอมล อยของ

ขอมล เปนตน7. ควบคมกรเขถงและปองกนขอมล8. บอกแหลงกำเนดของขอมล9. ทำใหรวใครผลตอะไรหรอผแตงคอใคร10. ทำใหสมรถเชอมโยงขอมลอนได

Metadata ทใชในงานสารสนเทศ1. สรสนเทศหองสมด รยกรทรพยกรสรสนเทศหองสมด2. ฐนขอมลเอกสรแบบดจตอล เชน คมอปฏบตงน เอกสร

กรเงน เอกสรกรคและกรตลด3. สรสนเทศในอนเทอรเนต

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

14

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

4. ขอมล เอกสรอเลกทรอนกสในธรกรรมอเลกทรอนกสประเภทของ Metadata

1. Descriptive Metadata ซงจะใชเพอกรสบคนหรอคนหทรพยกรสรสนเทศ

2. Administrative Metadata จะใชเพอกรบรหรจดกรทรพยกรสรสเทศ ซงจะเปนกรเขถง Location

3. Structure Metadata จะเปนขอมลเกยวกบโครงสรงและรปแบบของทรพยกรสรสนเทศ

4. อนๆ เชน Preservation, Access/Use and Technical MetadataMetadata ทกแผนมวตถประสงคทจะทำใหกรคนคนขอมล

ในเวบไซตมประสทธภพและจดเกบอยงมระบบ สำหรบแผนกรจดขอมล Metadata ทสำคญ เชน

Be Online ของหอสมดรฐสภอเมรกน มวตถประสงคในกรจดหมวดหมทำรยกรทรพยกรสรสนเทศในอนเทอรเนตหรอเวบไซตเนนสขบรหรธรกจและเศรษฐศสตร ใชหลกกรลงรยกรของ AACR2 มจดออนคอลงรยกรยก

The Alexandria Digital Library Project (ADL) เปน Metadata ทรวบรวมขอมลทงอวกศ เชน ภพถยจกอวกศ ภพจกดวเทยม เปนตน

Australia New Zealand Information, Council (ANZLIC) เปนแผนเกยวกบกรสรงและพฒนทดนแหงชตและนมนกรมขอมลของออสเตรเลยและนวซแลนด

The Government Information Locator Services (GILS) เปนคมอในกรลงรยกรทรพยกรสรสนเทศของสงพมพรฐบลในเวบไซต ฐนขอมลเกยวกบฮอทไลน แคตลอกของสงพมพตงๆ และกำหนดรปแบบของ Metadata 36 องคประกอบ เชน ผแตง ชอเรอง เครองมอ เปนตน

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

15

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

Metadata ทเปนทรจกคอ Dublin Core Metadata เกดจกกรประชมระหวง Online Computer Library Center (OCLC) และ National Center for Supercomputing Application (NCSA) ในป ค.ศ. 1995 เมองดบลน รฐโอไฮโอ สหรฐอเมรก ซงเปนกรบรรยยลกษณะของเอกสรใน Metadata จะใช Elements และ Attributes เปนตวบรรยย หกเปรยบเทยบกบ MARC แลว Element กคอ Tag หรอ Field สวน Attributes คอ Subfield โดยอจจำแนกออกไดเปน 3 สวน (Deegan and Tanner, 2000) คอ

1. Descriptive Metadata ไดแก กรบรรยยรยละเอยดทงบรรณนกรมและเนอหของเอกสรเวบ หรอ เอกสรดจตอล เชน ชอเรอง ชอผแตง ปพมพ หวเรอง หรอ คำสำคญ เปนตน

2. Structure Metadata ไดแก กรอธบยลกษณะโครงสรง หรอกรจดลำดบควมสมพนธขององคประกอบตงๆ ของเอกสรเวบ หรอ เอกสรดจตอล เชน ลกษณะกรจดเรยงลำดบหน จำนวนหน จำนวนตอน/บท และกรจดเรยงลำดบ กรจดควมสมพนธของหนตงๆ ภยในเวบไซต หรอ กรจดโครงสรงของเวบไซต และกรอธบยประเภทของเอกสร เชน บทควมวรสร รยงนกรวจย สรนกรม เปนตน เทยบไดกบกรอธบยลกษณะรปรงของทรพยกรสรสนเทศในรยกรสรสนเทศของหองสมด

3. Administrative Metadata ไดแก ขอมลทจำเปนตอกรจดกรและกรบำรงรกษขอมลดจตอลตลอดอยกรใชงนของเอกสร ประกอบดวยขอมลหลก 2 สวน คอ 1) ขอมลเกยวกบกรสรงเอกสร เชน กรกำหนดคควมละเอยดของขอมลดจตอล รปแบบไฟล วธบบอดขอมล วนททำกรแปลงขอมล เปนตน เพอใหผใชทรบวตองใชซอฟตแวรใดหรอฮรดแวรใดหกตองกรเปดเอกสร และ 2) ขอมลเกยวกบกรเขใชเอกสร ไดแก ขอมลดนกฎหมย

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

16

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

และกรเงน เชน กรแจงใหทรบถงผมสทธเขใช และคใชจยในกรเขใช เปนตน

Dublin Core Metadata ในปจจบนไดแบงรยละเอยดในกรบรรยยเอกสรเวบออกเปน 15 Element 3 กลม ไดแก (Content 1-7), (Intellectual Property Right 8-11) และ (Instantiation 12-15) ซงขอมลรยละเอยดมดงน (ประดษฐ ศรพนธ, 2544)

1. TITLE (ชอเรอง) ชอเรองของทรพยกรสรสนเทศทกำหนดโดยเจของผลงน หรอสำนกพมพ โดยทวไปใชชอเรองทรจกกนอยงแพรหลย

2. AUTHOR OR CREATOR (ผแตง หรอ เจของงน) ผทสรงสรรคเนอหของทรพยกรสรสนเทศ เชน บคคล หนวยงน โดยทวไปชอเจของงนควรใชชอบคคลหรอหนวยงนทสรงสรรคผลงน

3. SUBJECT OR KEYWORDS (หวเรอง หรอ คำสำคญ) หวขอทอธบยเรองและเนอหของทรพยกรสรสนเทศ โดยทวไปใชคำสำคญสำหรบแสดงหวเรอง วลคำสำคญ และรหสหมวดวชทอธบยเนอหของทรพยกรสรสนเทศ วธปฏบตทดทสดคอเลอกใชศพทควบคม หรอระบบจดหมทเปนทงกร

4. DESCRIPTION (ลกษณะ ) รยละเอยดเนอหของสรสนเทศ ลกษณะอจหมยถง บทคดยอ สรบญ กรององ ภพประกอบเนอหหรอกรบรรยยใหทรบเนอห

5. PUBLISHER (สำนกพมพ ) หนวยงนทผลตสรสนเทศ ตวอยง สำนกพมพ หมยถง บคคล หนวยงน หนวยบรกร โดยทวไปใชชอสำนกพมพควรใชชอบคคลหรอหนวยงนทผลตผลงน

6. CONTRIBUTORS (ผรวมงน) บคคลหรอหนวยงนทมสวนรวมสรงเนอหของผลงน โดยทวไปชอผรวมงนควรใชชอบคคลหรอหนวยงนทรวมผลตงน

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

17

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

7. DATE( ป) ปทเกยวของกบเหตกรณในวงจรชวตของทรพยกรสรสนเทศ โดยทวไป ปจะสมพนธกบกรสรงสรรคและเผยแพรทรพยกรสรสนเทศ ขอเสนอแนะวธปฏบตทดทสด คอ เขยนตมแบบแผน ISO8601 และตมแบบป เดอน วน

8. RESOURCE TYPE (ประเภท) ธรรมชตหรอชนดของเนอหทรพยกรสรสนเทศ

9. FORMAT (รปแบบ) กรอธบยลกษณะรปรงของทรพยกรสรสนเทศเชงกยภพและดจตอล โดยทวไปรปแบบอจรวมประเภทของสอหรอมตของทรพยกร รปแบ อจใชบอกวเปนซอฟตแวรหรออปกรณทตองใชในกรแสดงผลหรอเพอปฏบตกร

10. RESOURCE IDENTIFIER (รหส) กรององถงทรพยกรสรสนเทศในรปแบบปจจบน วธปฏบตทดทสดคอ ใหระบทรพยกรโดยใชสยอกขระหรอตวเลขตมแบบแผนกรกำหนดรหสประจำตว ตวอยง ระบบรหสเลขประจำตว เชน URL, URI, DOI, ISBN

11. SOURCE (ตนฉบบ) กรององทมของทรพยกรสรสนเทศ ทรพยกรสรสนเทศฉบบปจจบนอจดดแปลงบงสวนหรอทงเรอง ขอเสนอวธปฏบตทดทสดคอใหระบทรพยกรโดยใชสยอกขระหรอตวเลขตมแบบแผนกรกำหนดรหสประจำตว

12. LANGUAGE (ภษ) ภษทใชในกรเรยบเรยงสรสนเทศ ขอเสนอวธปฏบตทดทสดสำหรบขอควมในสวนคำยอย ภษใชตมแบบ RFC 1766 คอใชรหสพยญชนะ 2 ตว (ISO639) ตมดวยรหสประเทศ 2 ตวอกษร (ISO3166) ตวอยง en-uk สำหรบภษองกฤษทใชในประเทศองกฤษ

13. RELATION (เรองทเกยวของ) กรององถงทรพยกรสรสนเทศทเกยวของ ขอเสนอวธปฏบตทดทสดคอ ใหององทรพยกรโดยใชสยอกขระหรอตวเลขตมแบบแผนกรกำหนดรหสประจำตว

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

18

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

14. COVERAGE (ขอบเขต) ระยะเวลหรอขอบเขตเนอหของทรพยกรสรสนเทศ โดยทวไปขอบเขตหมยถง สถนทตง ชอภมศสตร ชวงเวล วนท ขอบเขตอำนจกรบรหรกรปกครอง ขอเสนอวธปฏบตทดทสดคอ กรเลอกใชศพทบงคบ เชน อรรถภธน อกขรนกรมภมศสตร ประกศรชบณฑตยสถนวดวยกรถอดอกษรไทยเปนโรมน และกรสะกดชอภมศสตร และใหเขยนชอสถนทระยะเวลเปนคำบรรยยแทนตวเลข

15. RIGHT MANAGEMENT (สทธ) ขอมลเกยวกบเจของสทธในทรพยกรสรสนเทศ โดยทวไป หนวยงนขอมลยอย สทธจะแสดงในรปขอควมประกศวดวยกรจดกรสทธในทรพยกรสรสนเทศ หรอององถงหนวยงนบรกรสรสนเทศ ขอมลเกยวกบสทธรวมถงสทธของทรพยสนทงปญญ ลขสทธ และสทธในทรพยสนอนๆ ถไมมขอควมประกศในสวนของคำยอย สทธ หมยควมว ไมสมรถสรปสถนะหรอสทธควมเปนเจของทรพยกรสรสนเทศเรองนน ๆ

Content & about the Resource

Intellectual Property

Electronic or Physical

manifestation

Title Author or Creator Date

Subject Publisher Type

Description Contributor Format

Source Rights Identifier

Language    Relation    

Coverage    

การแบงกลมของ element

รปแบบไวยากรณในการแสดง Metadata

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

19

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

กรสรง Metadata จก Dublin Core ในกรอธบยลกษณะเอกสรเวบ สมรถแสดงได 2 แบบ คอ แสดงไวกบตวของเอกสรเหมอน CIP หนงสอ หรอโดยกรสรงแยกไวเชนเดยวกบรยกรสรสนเทศของหองสมด

1. กรแสดงไวกบเอกสร เปนกรนำเสนอ Metadata ทไมมควมซบซอนเนองจกเปนกรแสดงผล Metadata ของเอกสรเพยงรยกรเดยว สมรถแสดงไดดวยภษ HTML ซงเปนรปแบบในกรนำเสนอเอกสรเวบในปจจบน โดยแสดงไวใน Meta tag ซงเปน Tag ทเพมขนใน HTML เวอรชน 4 เพอใหอธบยลกษณะของเอกสรเวบ ตมแบบของ Dublin Core Element Set โดย Meta tag จะแสดงไวใน <head> ตอจก <title> ซง Meta tag ประกอบดวย 2 element คอ Name element และ Content element

- Name element ประกอบดวย Attributes : author, keyword, copy right, description

- Content element ทำหนทแสดงรยละเอยดขอมลของ Attributes ใน Name element ตวอยาง html><head><title>On the pulse of the morning</title><meta name="title" content="On the pulse of the morning"><meta name="publisher content="University of Virginia Electronic Text Center"><meta name="otheragent:transcriber"content="University of Virginia Electronic Text Center"><meta name='date(ISO)' content="1993-01-23"><meta name="objectType" content="poem"><meta name="form" content="1 ASCII file"><meta name="form(IMT)" content="text/ASCII">

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

20

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ<meta name="source"content="Newspaper stories and oral performance of text at thePresidential inauguration of Bill Clinton"><meta name="language(ISO 639)" content="en">...</head>

2. กรแสดงแยกไวตงหก โดยรวมไวกบ Metadata ของเอกสรรยกรอนๆ เชนเดยวกบกรทำรยกรสรสนเทศของหองสมด กรจดทำ Metadata ในระดบน มกรทำงนทสลบซบซอนยงขน เปนกรแสดงรยละเอยดทเกนกวควมสมรถของ Meta tag ใน HTML จะสมรถทำได เนองจก HTML ไมไดถกสรงมเพอใชในลกษณะน จงไดมกรพฒนมตรฐนตวใหมในกรเขรหสเอกสรเพอใชในกรแลกเปลยนขอมลขนม คอ XML (extensible Markup Language ) พฒนโดย W3C (World Wide Web Consortium)

XML มควมยดหยนในกรอธบยควมหมยของเอกสรตงๆ เนองจกมลกษณะเปน Meta Language คอเปน Markup Language ประเภททสมรถสรง Tag ขนมเองได ทำใหเหมะสมกว HTML เหมะแกกรอธบย Metadata ของเอกสรตง ๆ ทตองกรอธบยควมหมยของขอมลแตละสวนของเอกสรใหคอมพวเตอรเขใจเชนเดยวกบมนษย โดยกรสรง Tag ทใชอธบยควมหมยของขอมลแตละสวน XML –eXtensible Markup Language สำหรบกรจดทำเอกสรอเลกทรอนกส ทำอยงไรจงจะใหสบคนไดตรงเรองทตองกร เอกสรไมสญหย และไมตองจำ URL โดยไมจำเปน XML เปนภษมตรฐน มไวยกรณในรปสญลกษณ แสดงควมสมพนธของขอมลทมโครงสรง (meta tag) กำกบ เชน tag ชอเรอง (Title) ใชสำหรบใสขอมลทเปนชอเรอง หรอชอบทควม tag ชอเจของผลงน (Creator) ใชใสขอมลทเปนชอคนหรอหนวยงน ปกตขอมล

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

21

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ชอเรองและชอเจของผลงน มกไมใชขอมลเดยวกน แตถไมม tag กำกบ อจจะทำใหเขใจผดได XML เปนภษมตรฐนท W3C กำหนดใหใชกบเกณฑอธบยคำจำกดควม ของสรสนเทศ ( RDF - Resource Definition Framework ) ผทใช XML/RDF สมรถกำหนด tag และใหคำจำกดควมตงกน ตมควมเหมะสมในกรใชงน เชน Dublin Core Metadata ไดกำหนดคำจำกดควมของ tag อยงชดเจน และเปนขอตกลงของกลมนนนชต ไมวขอมลจะเปนภษใด Dublin Core จะใช Creator สำหรบขอมลเจของผลงน หรอผสรงสรรคผลงน ซง RDF อจไมระบชดเจนเท ขอแตกตงอกประกรหนงไดแก RDF ใชกบ XML แต Dublin Core ใชไดทง XML และ HTML ถทนรจกและใช HTML อยแลวจะเขใจ XML ไดไมยก และถเคยเรยนหรอใช SGML กจะเขใจไดดยงขน HTML คอภษสำหรบเขยนเวบ ใหแสดงขอมลตมตองกร เปนตนวเนอห ตวอกษร รปภพและเสยง แต HTML สบคนขอมลไมด เพระไมตองใชโครงสรงมตรฐนสำหรบกรจดขอมล สวน SGML-Standard Generalized Markup Language นนเปนสดยอดของกรจดขอมลอเลกทรอนกส หนวยงนทจำเปนตองใช ไดแก บรษทใหญๆ เชน บรษทสรงเครองบน หนวยรชกร และกองทพสหรฐอเมรก หนวยงนเหลนอยแยกกนในทไกล แตตองแลกเปลยน และใชเอกสรจำนวนมหศลรวมกน วธเดยวททำไดคอสงแฟมอเลกทรอนกส ซงจดทำขอมลดวยมตรฐนททำใหแลกเปลยนขอมลไดรวดเรวและถกตอง อจพดว HTML งยไปและ SGML ยกไป ปจจบน XML ไดรบกรยอมรบวเหมะสำหรบกรสรงสรสนเทศอเลกทรอนกส วรสรวชกรตงประเทศเรมทำตนฉบบเปน XML เพระสมรถแลกเปลยน รวมแฟมขอมล เผยแพรในเวบและในรปเอกสรวรสรฉบบพมพไดทนท

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

22

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ตวอยง<rdf:Description> <dc:title>Internet Ethics</dc:title> <dc:creator>Duncan Langford</dc:creator> <dc:format>Book</dc:format> <dc:identifier>ISBN 0333776267</dc:identifier></rdf:Description>

สำหรบประเทศไทย คณะทำงนนำโดย Dr. Thomas Baker tbaker@cs.ait.ac.th จก AIT รวมงนกบ ประดษฐ ศรพนธ จกศนยบรกรสรสนเทศทงเทคโนโลย Dublin-Core 15 Element Set ทแปลเปนภษไทย ไดนำไปทดลองใชเปนโครงสรงฐนขอมลจดหมยเหตอยกร ซงสำนกงนอยกรสงสด อนญตใหศนยบรกรสรสนเทศทงเทคโนโลย พฒนฐนขอมลเอกสรโบรณมค สำหรบกรอนรกษและเผยแพรในแบบดจตอล ซงในประเทศไทยไดมจดทำกรณศกษเรองกรใชMetadata ในหนวยงนตงๆ ไดแก

ปญหาของแผนการจดขอมล Metadata ในปจจบน คอ1. มจำนวนแผนมกเกนไป ทำใหไมมมตรฐนกอใหเกดควมยงยกแกผใช2. ไมมแผนใดทเหมะสมกบทรพยกรสรสนเทศทงหมด3. กรใชศพทของแตและแผนแตกตงกน ทำใหเกดควมสบสน เชน คำว originator หรอ contributor ของแตละแผนอจใชควมหมยไมตรงกน4. กรใชเขตขอมล (field) มควมหมยแตกตงกน5. บงแผนใชคมอในกรลงรยกรสงพมพของหองสมด แตบงแผนใชแยกประเภทของทรพยกรสรสนเทศ6. มควมยดหยนนอย ควรปรบปรงใหเหมะสมยงขน

1.3 Z39.50

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

23

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

Z39.50 หรอ ISO23950 เปนมตรฐนสกลสำหรบตดตอสอสรระหวงคอมพวเตอร เพอกรสอสรขอมลทงดนหองสมดและศนยสนเทศตงๆ ซงจะทำใหกรแลกเปลยนขอมล กรใชขอมลรวมกน และกรดำเนนงนทงดนเอกสรององ ขอสนเทศตงๆ เปนไปอยงรวดเรว อกทงเปนสวนสำคญในกรพฒนหองสมดไปส "หองสมดเสมอน" โดยจะทำใหกรสบคนขอมลทำไดดวยควมรวดเรว มกกว 1 หองสมดโดยไมตองสลบหนจอไปม หรอเปดหลยหนจอ รวมทงลดกรทำควมเขใจในกรใชงน ระบบสบคนของหลย ๆ หองสมดลงได รวมทงชวยใหบรรณรกษทำงนไดงยขนในกรวเคระหใหหมวดหม ใหหวเรองหนงสอ โดย Z39.50 เปนสอกลงในกรคนหรยละเอยดเพมเตมจกหองสมดอน ๆ หอสมดแหงชต หรอ สำนกพมพ ซงจะทำใหลดงนทซำซอนลงได ทำใหหนงสอ 1 ชอเรอง มกรวเคระหเพยงครงเดยวแทนกรวเคระหทกหองสมดทจดซอ สำหรบในกรคนคนสรสนเทศ Z39.50 จะเปนควบคมกระบวนตดตอของฝง Client และ Server ซงกรคนคนนสมรถคนคนไดทง สรสนเทศทเปนแบบ bibliographic หรอ full text ไดเมอ Client ตดตอกบ Server ไดแลว user ในฝง Client จะทำกรสงเงอนไขทจะใชให Server คนหสรสนเทศ ซงอจจะเปน ชอผแตง, หวเรองของหนงสอ เปนตน ซงผลลพธของกรคนคน อจมคำตอบหรอ อจมคำตอบมกมย Z39.50 คอ จะอนญตใหผใชสมรถทำกรสงคำคนไปให Server เพอทำกรคนคนสรสนเทศ ซงคำคนอจเปน ชอหนงสอหรอเลขประจำหนงสอ เชน IC, ISBN, ISSN ได หรออจเปนทกๆ เขตขอมลใน bibliographic กได นอกจกน Z39.50 ยงเปนตวจดเตรยมวธกรในกรควบคมกรเขถงฐนขอมลของ Server ซงกรควบคนนอจเปนกรใช passwords, charging, billing เปนตน ผลลพธจกกรคนคนอจแสดงในรปของกรเรยงลำดบไดโดยใช Z39.50 ชวย โดย

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

24

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

กรเรยงลำดบอจเรยงจกชอผแตงไปชอเรอง หรอจกหวเรองไปวนทแตงหนงสอ เปนตน

นอกจกน Z39.50 ยงอนญตให user ไดรบขอมลประจำของฐนขอมลทกำลงคนคนอย เชน จำนวนและชอทงหมดของฐนขอมล หรอวธทใชในกรคนหในฐนขอมล เปนตน กรสบคนผน Z39.50 สมรถใชรปแบบกรคน เชน Boolean operators, proximity searching, truncation, greater than and less than commands ได 1.4 NCIP (NISO Circulation Interchange Protocol)

มตรฐนในกรยม-คน ทรพยกรสรสนเทศ ซงจะทำหนทในกรตรวจสอบขอมลในกรยม-คน ทรพยกรสรสนเทศ กรระบผใช กรระบจำนวนกรยม รวมถงกรควบคมกรเขถงทรพยกรสรสนเทศ นอกจกนยงเกยวของกบกรควบคมและตรวจสอบกรยม-คนระหวงหองสมดดวย มตรฐนนไดถกนำไปพฒนและใชในกรยมดวยตนเองของบรษทผจำหนวยเครองยมดวยตนเอง ทำใหสมรถควบคมกรยมดวยตนเองได

2. เทคโนโลยทเกยวของ2.1 รหสแทง หรอ บารโคด (Bar code)2.1.1 บารโคด 1 มตประวต

เรมในป ค.ศ. 1970 สหรฐอเมรกมกรจดตงคณะกรรมกรเฉพะกจดนพณชยขนสำหรบคนควรหสมตรฐน และสญลกษณทสมรถชวยกจกรดนอตสหกรรม ค.ศ. 1973 คณะกรรมกรเฉพะกจฯ ไดจดพมพระบบ UPC (Uniform Product Code) ขนเปนครงแรกสำหรบตดบนสนคตงๆใชสำหรบ ควบคมยอดกรขยและสนคคงคลง ค.ศ. 1975 กลมประเทศทงยโรปจดตงคณะทำงนดนวชกรขน เพอสรงระบบบรโคดเรยกว

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

25

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

EAN (European Article Number) และป ค.ศ. 1977 สมคม EAN ถกจดตงขนครอบคลมประเทศในยโรปและประเทศอนๆ ตอมไดเปลยนชอเปน IANA (International Article Numbering Association) แตอกษรยอยงคงใช EAN

ประเทศไทยนำระบบ EAN มใชในป พ.ศ. 2530 โดย Thai Product Numbering Association - TPNA ไดรบกรแตงตงใหเปนนยทะเบยนในกรรบสมครสมชกระบบบรโคด ทำหนทรบจดทะเบยนสมชกบรโคดในระบบ EAN ทงนเพอสนคทผลตภยในประเทศไดมตรฐนสกล และเพอประโยชนแกผผลต ผสงออก ผซอ ผคปลก จนป พ.ศ. 2536 TPNA ไดโอนสทธกรเปนนยทะเบยนใหกบสภอตสหกรรมแหงประเทศไทย รหสประจำของประเทศไทยคอ 885 ระบบ EAN ตมระบบสกล ของ EAN International ภยใตกรบรหรงนของสถบนสญลกษณรหสแทงไทย EAN Thailand สภอตสหกรรมแหงประเทศไทย

ความหมายBarCode (บรโคด) หรอ รหสแทง หมยถงระบบ

สญลกษณ หรอ เครองหมยประจำตว สนคซงเปนเลขรหส โดยทวไปจะเปนภษสกลทใชเพอสอหรอบงบอกถง

ประเทศผผลต - บรษทผลต - ชนดของสนคา – ราคาสนคา

เพอใหเกดควมสะดวกแกผผลตและผประกอบกรในกรตรวจสอบสนค ตงแต ขนตอนกรผลต > กรเกบสนค > กรจดจำหนย > กำหนดนโยบยกรตลด รวมทงกรเปลยนแปลงรคสนค ซงสมรถประหยดเวลและคใชจยเปนอยงมก เนองจกไมตองจงแรงงนเพมในกรเปลยนแปลงปยรค และลดกรจยคจงแรงงนเพม อกทงกรใช บรโคดกไมยกจน เกน

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

26

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ไป เพยงนำเอตวเลขของผผลตและ ผประกอบกร ทำกำหนดขนมแปลงเปนรหสคอมพวเตอร และกำหนดเปนสญลกษณแทงดำสลบขวทม ขนดตงกนพมพตดบนตวสนค สวนกรอนรหสนนสมรถกระทำไดโดยนำแถบบรโคด หรอ รหสแทงนไปผนเครองสแกนเนอร (Scanner) ซงเปนเครองมอชนดหนงทใชในกรอนแถบบรโคด เครองมอนจะเชอมโยงกบคอมพวเตอร ซงมรยละเอยดของสนคประเภทตง ๆ เมอเครองสแกนเนอรนอน และรบรรหสจกจกควมแตกตงของแถบดำสลบขวทหน บงตงกนกจะสงผนไปยงคอมพวเตอร เพอทำกรประมวลผลขอมลทอนไดจก บรโคด โดยจะมรยละเอยดของประเภทสนค รคทจำหนยทสงตรงไปยงจดขย และพมพใบเสรจออกมในทนท ซงจะชวยใหสะดวกรวดเรวในกรซอสนค และกรคดเงนของพนกงนเกบเงน และ พนกงนทใหบรกรเรวขน ประหยดเวลสำหรบลกค กรออกเลขหมยใหกบสนคแตละตวจะชวยใหกรตดตอกนระหวงผค (ผผลต ผคสง ผจดจำหนย และผคปลก) สมรถทำงนไดรบรนขน เปรยบไดกบบตรประจำ ตวประชชนทเปนเครองชบอกถงควมแตกตงกนของแตละคน เลขหมยประจำตวสนคกเปนเครองชบอกถงควมแตกตงของสนคชนดนน ๆ กบสนคอน ๆ สนคทกชนดทมควมแตกตงกน ไมวจะเปน ขนด ส จำนวนบรรจ จะมเลขหมยประจำตวตวสนคตงกน ตวอยงเชน ไอศกรมรสวนลจะมหมยประจำตวคนละหมยเลขตงจก ไอศกรมรสชอคโกแลต หรอในกรณกลองใหญทบรรจถวย 10 ใบ จะมหมยเลขประจำตวแตกตงจกถวย 1 ใบ

มาตรฐานของบารโคด Numeric-only barcodes

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

27

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

EAN-13: European Article Numbering (EAN) ประเทศในทวปยโรป และเอเซย

EAN-8: European Article Numbering (EAN) สำหรบสนคขนดเลก

UPC-A: Universal Product Code (UPC) ใชในประเทศสหรฐอเมรกและแคนด

Code 11: ใชสำหรบตดเครองมอสอสร Interleaved 2 of 5: ใชอยงกวงขวงในงน

อตสหกรรม ขนสงทอกศยน Standard 2 of 5 Codabar: ใชในระบบ และธนครเลอด Plessey MSI PostNet: ใชในประเทศสหรฐอเมรกสำหรบงนคดแยก

ไปรษณย Alphanumeric barcodes Code 39 Code 93 Code 128 LOGMARS 2-Dimensional barcodes PDF417 DataMatrix Maxicode: กำหนดควมยว ใชสำหรบ United Parcel

Service ใชแยกแยะหบหออตโนมต QR Code: ใชในกรควบคมวตถดบ และยนยนกรสง Data Code Code 49 16K Industry Standards for Barcodes and Labels ISBN International Standard Book Number

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

28

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ISSN and the SISAC Barcode: International Standard Serial Numbering

OPC: ของ Optical Industry Association UCC/EAN-128: Code 128 UPC Shipping Container Symbol: ITF-14

สวนประกอบของบารโคด รหส Barcode ประกอบดวย 3 สวนคอ 1. สวนลยเสนซงเปนลยเสนสขว (โปรงใส) และสดำ มขนดควมกวงของลยเสนตมมตรฐนแตละชนดของบรโคด 2. สวนขอมลตวอกษร เปนสวนทแสดงควมหมยของขอมลลยเสน สำหรบใหอน เขใจได 3. แถบวง (Quiet Zone) : เปนสวนทเครองอนบรโคดใชกำหนดขอบเขตของบรโคดและกำหนดคใหกบสขว (ควมเขมของกรสะทอนแสง ในสของพนผวแตละชนดทใชแทนสขว) โดยแตละเสนจะมควมยวเทกนเรยงตมลำดบในแนวนอนจก ซย > ขว ซงเปนประโยชนตอเครองอนบรโคด (Barcode Scanner) ในกรอนขอมลทบนทกไว

ระบบของ Barcode กรตด Barcode ของสนคนน ๆ โดยเฉพะ นอกจกจะคำนงถงควมสะดวกรวดเรวในกรทำงนแลวยง จะตองคำนงถงกรใชมตรฐน กรกำหนดเลขหมยทไดรบกรยอมรบจกทวโลกอกดวย สวนระบบ Barcode ทนำมใชในประเทศไทยนน เปนระบบบรโคด EAN ซงเปนระบบทนยมใชกนมกทสด EAN มสำนกงนใหญอยทกรงบรสเซล ประเทศเบลเยยม สำหรบ Barcode ในประเทศไทยเรมนำมใชอยงจรงจง โดยมสถบนสญลกษณรหสแทงไทย (Thai Article Numbering Council) หรอ "TANC" เปนองคกรตวแทนของ EAN ภยใตกรดแลของสภอตสหกรรมแหงประเทศไทยประเทศไทยเลอกใชระบบ EAN-13 ซงมลกษณะเฉพะของเลขชด 13 หลก มควมหมยดงน

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

29

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

885 : 3 หลกแรก คอรหสของประเทศไทย 1234 : 4 ตวถดม เปนรหสโรงงนทผลต

. 56789 : 5 ตวถดม เปนรหสสนค 8 : ตวเลขหลกสดทยเปนตวเลขตรวจสอบ เลข 12 ขง

หนวกำหนดถกตองหรอไม ถตวสดทยผด บรโคดตวนนจะอนไมออก สอควมหมยไมได

สวนประกอบของบารโคด

ประเภทของบารโคด1.Smart Barcode คอ บรโคดทมรยละเอยดตงๆ

ปรกฏอยในแถบบรโคด เชน ชอหองสมด เลขเรยกหนงสอ เลมท ฉบบท ชอหนงสอ เปนตน

2.Dumb Barcode คอ บรโคดทมเฉพะรหสแทงไมมรยละเอยดใดๆ ปรกฏอย สมรถใชตดไดกบทกชนงน แตกรใชบรโคดประเภทนตองทำกรบนทกรยละเอยดเลขบรโคดลงในฐนขอมลของสงนนๆ กอน จงจะสมรถใชงนได บรโคดประเภทนสมรถสงผลตแยกตงหกได

การขอมรหส Barcode

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

30

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

กรขอมรหสบรโคดสมรถยนขอไดท TANC เทนน โดยนำหลกฐนดงนไปแสดงดวยบคคลธรรมด รนค บรษท / หงหนสวนจำกด 1. สำเนบตรประชชน2. สำเนทะเบยนบน3. สำเนบตรประจำตวผเสยภษ4. สำเนใบ ภ.ง.ด.90, 91 หรอสำเนใบเสรจชำระภษ5. ใบสมครสมชกของสถบนฯ

ประโยชนของ Barcode กรนำ Barcode มใชในธรกจกรคจะมประโยชนหลยประกร คอ

Barcode ชวยใหกรขยปลกทำไดเรวขน ในหงสรรพสนคเมอนำ Barcode เขไปใช จะชวยใหกรคดเงนและเกบเงนของพนกงนเรวขน ประหยดเวล ทำใหบรกรลกคไดรวดเรว นอกจกนจะเหนวจำนวนสนคในหงสรรพสนค นบแสนๆชนจะไมตองตดปยทกชน ทกกลอง เพยงแตเขยนปยบอกรครยละเอยดของสอนคบนชนวงสนคเทนน ผซอจะสมรถรรคไดจกปยบนชนสนคนนไดทนท สวนในชวงกรลดรคสนคหรอสนคในชวงพเศษกไมจำเปนตองมเปลยนปยรคกนใหมหมดทกกลองทกชน เพยงแตใสขอมลลงไปในเครองคอมพวเตอรกจะเปลยน รคทตองกรไดทกชนนอกจกนควมสมรถในกรอนบรโคด ณ จดชำระเงนของ กรขยปลกสงผลใหกรชำระเงนกระทำไดเรวขน ลดควมผดพลดทอจเกดขน จกกรกดตวเลขรคสนคของพนกงนเกบเงนลดงนทจะตองทำตงแต 23-48% ขนอยกบจำนวนชนของสนคทจำหนย ณ จดชำระเงน เพมพนทกรขยและลด จำนวนพนกงนเกบเงนนอกจกนยงกอใหเกดควมสะดวกตอกรปรบรค เพอกรสงเสรมกรขย

Barcode ชวยเพมประสทธภพในกรวงแผนกรบรหร ระบบเลขหมยประจำตวสนคและบรโคดจะชวยใหผผลต และผ

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

31

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ประกอบกรสมรถ ตดสนใจทงดนกรผลตและกรตลดไดอยงรวดเรวและมประสทธภพ เนองจก ขอมลทไดจกขอมลทไดจกบรโคดจะถกนำมแปรเปนขอมลทสำคญทงยอดขย ประเภทสนคทขย ตลอดจนยอดสนคคงเหลอในสตอกโดยผนเครองคอมพวเตอร ดงนนขอมลจกรหสบรโคดและบรโคดทำใหผผลต ตลอดจนผประกอบกรสมรถ ทรบถงรปแบบ รสนยม และควมตองกรผบรโภคไดอยงรวดเรวดวย คใชจยทตำ อนเปนประโยชนตอกรวงแผนกรผลต และกรกำหนดกลยทธดน กรตลดททนตอเหตกรณ

Barcode ชวยใหกรควบคมสนคคงคลงสมรถทำไดงย กรใชบรโคดจะเกดควมสะดวกสบยทงดนกรตรวจสอบจำนวนสนค ทำให ผบรหรสมรถรไดทนทถงปรมณของสนคทเพงเขม ปรมณของสนคทมอย และปรมณสนคทจำหนยออกไปทกขณะทสนคมกรเคลอนไหวออกจกทเกบสนค ผบรหรสมรถคดกรณ และวงแผนกรควบคมระดบสนคคงคลงใหอยในปรมณ ทตองกรได ประโยชนของ Barcode ตอผใชกลมตางๆBarcode กบ ผผลต o สมรถใชเลขหมยในกรคขยทวโลก o ทรบถงแหลงทมของสนค o ไดขอมลยอดขย และสงเสรมกรขยไดรวดเรว o ควบคมกรขยไดด ปองกนสนคขด o สมรถใชคอมพวเตอรทงระบบในกรตดตอคขยกบผอน

Barcode กบ ผคาสง o กระตนทงระบบใหรวดเรว ไมวจะเปน o กรสงซอสนค o กรรบ-สงสนค o ควบคมสนคคงคลงไดทนทวงท

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

32

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

Barcode กบ ผคาปลก o ปองกนกรตดรคผด o เกบเงนไดเรวขน o ทำใหใชประโยชนกบเนอทไดสงสด o ทำใหกรทำงนงยและรวดเรว เชน กรปรบเปลยนรค o ประหยดแรงงนในกรใหพนกงนเปลยนรคและตดรค o ใหขอมลกบฝยบรหรไดมกขน o บรกรลกคไดดขน

Barcode กบ ผบรโภค o ปองกนกรผดพลดเวลชำระเงน o ไดรบบรกรเรวขน o มรยละเอยดของสนคทซอo เพมควมสะดวกในกรจบจย

ความสำาคญของบารโคดกบงานหองสมดโดยนอกจกสงของแลว วรสรจดวเปนกลมแรกทนำระบบ

Barcode มใช ปจจบนไดนำมใชกบกรควบคมหนงสอตมรนขย หนงสอตง ๆ ซงสมรถควบคม ยอดขยสนคคงคลงไดอยงรวดเรว ในประเทศไทย ระบบบรโคด EAN เขมในประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2530 โดย ไทยโปรดกนมเบอรรง แอสโซซเอชน (TPNA) ไดรบกรแตงตงใหเปนนย ทะเบยนในกรรบสมครสมชกระบบบรโคด มหนทรบจดทะเบยน บรโคดในระบบ EAN ไทยโปรดกนมเบอรรง แอสโซซเอชน ไดโอนสทธกรเปนนยทะเบยนใหกบสภอตสหกรรมแหงประเทศไทย หองสมดนำระบบบรโคดเขมใช ในหองสมดประชชนและหองสมดมหวทยลย เพระปรมณกรยมและคนทรพยกรจำนวนมก จงจำเปนบรกรดวยควมรวดเรว โปรแกรมระบบหองสมดอตโนมตตองกรระบบทสมรถระบเอกลกษณของทรพยกรแตละชนได เทคโนโลยบรโคด

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

33

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

คอคำตอบ หองสมดกบบรโคดเกยวของกบ 2 เรองใหญๆ ดวยกนคอ

1. บตรประจำาตวสมาชก (Patron/ User Card) สมชกหองสมดจะไดรบบตรบรโคดตดทบตร เพอใชในกรตดตอกบหองสมดเชน กรยมทรพยกร หรอ ตรวจสอบรยกรคงสง เปนตน เมอตองกรยมสมชกจะยนบตรใหเจหนทนำไปสแกน แลวรยละเอยดเกยวกบเจของบตรกจะปรกฏขนม เจหนททำกรสแกนบรโคดของหนงสอทตองกรยม

บารโคดบตรสมาชก

2. เลขประจำาหนงสอ (Item Barcode) ปจจบนหนงสอทพมพจกโรงพมพจะมบรโคดตดอยทปกหนงสออยแลว แตบรโคดนนใชสำหรบสำนกพมพเรยกว ISBN ยอมจก International Standard Book Number หรอ หมยเลขมตรฐนสกลประจำหนงสอ เพอประโยชนในกรสงซอหนงสอ โดยแตละชอเรองจะม ISBN เหมอนกน แตสำหรบหองสมดหนงสอชอเรองเดยวกนอจมไดมกกว 1 ฉบบ หองสมดจงจำเปนตองตดบรโคด ซงเรยกว Item Barcode หรอเลขประจำหนงสอ

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

34

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

บารโคดหนงสอ

เครองอานบารโคด Barcode Scanner เครองอนรหสแทง : เปนอปกรณทใชในกรแปลงแถบรหสทเรยงตวกนตมขอมลทบนทกโดยใชกรสะทอนแสงของแถบขวและแถบดำ เครองอนรหสทใชงนในปจจบนมหลยประเภทสมรถแบงตมลกษณะกรตดตงได 5 แบบ ดงน 1. ชนดตดตงอยกบทแบบ Fixed Beam หรอแบบ Slot 2. ชนดตดตงอยกบทแบบ Moving Beam หรอแบบ Scanning 3. ชนดมอถอแบบ Imaging หรอแบบ CCD 4. ชนดมอถอแบบ Scanning Fixed Beam หรอแบบ Wan 5. ชนดมอถอแบบ Scanning Moving Beam

Barcode Scanner

MS6220 Pulsar

- เครองอน บรโคด เลเซอร 1 เสน- ระยะกรอนหงจก Barcode 0 - 2 นว- ควมเรวในกรอน 72 สแกน/วนท

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

35

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

- ใชงนแบบอตโนมตเมอม Barcode ผน- ตอทง Keyboard , RS-232

FBC-3820

- เครองอนบรโคด ชนด CCD - ใชงนแบบกดปมหรอไมกดปมกได- ระยะกรอนหงจกบรโคด 0 - 2 ซม. - ควมเรวในกรอน 100 สแกน/วนท- ตอทง Keyboard , RS-232 และ USB

MS6720

- เครองอนบรโคด เลเซอร 20 เสน แบบตงโตะและมอถอ- ระยะกรอนหงจกบรโคด 0 - 8 นว- ควมเรวในกรอน 1000 สแกน/วนท- สมรถอนบรโคด 2 มต ชนด PDF ได- ตอทง Keyboard , RS-232 และ USB

MS7120 Orbit

- เครองอนบรโคด เลเซอร 20 เสน- ระยะกรอนหงจกบรโคด 0 - 8.5 นว- ตอทง Keyboard , RS-232 และ USB

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

36

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

MS9540

- เครองอนบรโคด เลเซอร 1 เสน พรอมขตง- ระยะกรอนหงจกบรโคด 0 - 8 นว- ควมเรวในกรอน 72 สแกน/วนท- ใชงนแบบกดปมหรอแบบอตโนมตเมอมบรโคดผน- ตอทง Keyboard , RS-232 ในตวเดยวกน

เครองพมพบารโคด กรพมพ Barcode : โดยเครองพมพสมรถพมพนอกสถนทได จกกรพมพหลยรปแบบ ถงแมวจะมสภพของบรโคดดอยกวกรใชปยโคด แตมควมยดหยนกรใชงนสง สมรถพมพไดหลยแบบ คอ

1. เทอรมอลพรนเตอร (Terminal Printer) : รคของปยขนอยกบกระดษทใช คณภพกรพมพอยในระดบกลง ควมคงทนของปยปนกลง รคของระบบมตงแตรคถกปนกลง

2. ดอตเมตรกซ พรนเตอร (Dot-matrix Printer) : ใชกระดษรคถก ควมหนแนนของกรพมพระดบกลง พมพบรโคดไดเตมรปแบบ รคของระบบอยในชวงกวง 3. เลเซอรพรนเตอร (Laser Printer) : อปกรณมรคสง พมพบนพนผวไดหลยชนด คณภพกรพมพสง

สำหรบกรนำบรโคดมใชในหองสมดนนจะนำมใชใน 2 สวนคอ บรโคดผใชบรกร และบรโคดหนงสอ ซงโดยปกตจะมกรสงทำขนมแยกตงหก แตสำหรบหองสมดบงแหงนนสมรถสรงบรโคดทง 2 ประเภทไดจกระบบหองสมดอตโนมตทใชอยได และสมรถพมพออกทงเครองพมพแบบธรรมดได

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

37

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

2.1.2 บารโคด 2 มตบรโคด 2 มต หรอ 2D Barcode จะมลกษณะทหลกหลย

สมรถบรรจขอมลไดทงแนวตงและแนวนอน และบรรจขอมลไดมกขนถง 4,000 ตวอกษร มกกวบรโคดแบบ 1 มต ถง 200 เท และสมรถอนไดหลยภษ อท องกฤษ ญปน จน และเกหล รวมทงอนและถอดรหสบรโคดไดโดยใชโทรศพทมอถอตดกลองพดเอ และโนตบคทตดตงโปรแกรมถอดรหสไวแลว

กรประยกตใชทดบรโคด มมกมยในประเทศเกหล เชนในหนงสอพมพ ในแมกซน กจะพมพ ทดบรโคด กำกบกบตวสนค เพอใหโทรศพทเคลอนท ทมกลองและซอฟทแวรสแกนเนอร สมรถอนขอมลรยละเอยดเกยวกบตวสนคเพมเตม เพยงนำกลองบนโทรศพทเคลอนทสแกนผนบนทดบรโคด ขอมลรยละเอยดสนคกจะปรกฏบนจอโทรศพทเคลอนททนท วธนจะชวยประหยดเนอทโฆษณ อกทงสมรถตอไปยงเวบไซตของตวสนคทนททโทรศพทเคลอนทสแกนผนทดบรโคด ของตวสนคนน เทคโนโลยทดบรโคด สมรถนำไปใชในสอโฆษณไดอกหลยรปแบบ สมรถสรงกจกรรมทงกรตลด ซงขนอยกบควมคดสรงสรรค ของหนวยงน

ทดบารโคด (2D barcode)

2.2 Radio Frequency Identification ( RFID)

เทคโนโลย Radio Frequency Identification หรอ RFID คอ เทคโนโลยทเกบและดงขอมลจกสอขอมลแมเหลก สงผนทงคลนวทย โดยระยะของอปกรณและระบบทเกยวของจะขนอยกบงนทใช ซงใชเทคโนโลยและเทคนคทคอนขงซบซอน

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

38

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

เทคโนโลยนเปนเทคโนโลยลสดทไดรบกรพฒนขนเพองนระบลกษณะ (Identification) โดยเฉพะ ซงงนในลกษณะทเปนสวนหนงในกรใหบรกรทปฏบตกนอยโดยทวไปในหองสมด อนไดแกกรระบตวสมชกและสอวสดตงๆทหองสมดจดไวเพอบรกรสมชก สวนประกอบของ RFID มสวนประกอบ 2 สวน คอ

1. ปายระบขอมลของวตถลกษณะปยระบขอมลของวตถ (RFID tag) มทงทเปนกระ

ดษ แผนฟลม และพลสตก มขนดและรปรงแตกตงกนไป ขนอยกบวสดทใชตด เชน ตดแผนซด หนงสอ สำหรบทนยมใชในหองสมดคอขนด 2 x 2 นว เปนแผนฟลมบงๆ ใชตดกบดนในของปก สวนภยในปยประกอบดวยเสอกศ (antenna) และแผงจงจรไฟฟ หรอ ชพ (chip) เสอกศของปยนเปนตวรบสงสญญณควมถวทย กบเสอกศของเครองอนสญญณควมถวทยและผลตกระแสไฟฟในชพ สวนชพใชเปนแหลงเกบขอมลของวตถ พรอมหมยเลขประจำวตถแตละชน ซงไมซำกน

RFID Tagสำหรบควมถและระยะทงของคลนทใชใน RFID tag นนจะม

ควมแตกตงกนไป ซงจะมผลตอระยะทงทมประสทธภพของคลนวทยดวยชวงความถ ลกษณะจำาเพาะ Application ทใช

ทวไปตำกว 100-500 kHz

ระยะกรอนสน มรคถก ควมเรวตำ

Access ControlAnimal IdentificationInventory Control

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

39

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

Car immobilizerปนกลง 10-15 MHz

ระยะอนปนกลง มควมเรวปนกลง

Access ControlSmart Card

สง 850-950 MHz และ 2.4-5.8 GHz

ระยะกรอนไกล มรคแพง ควมเรวสง

Railroad monitoringToll collection systems

ในปจจบนมชวงควมถ 8 ชวงทใชงนกนทวโลก ซงใชหมยเลขเปนตวบงบอกไมไดใชชอ โดยบรษทตงๆ กใชจดกรกบสนคตมระยะทตองกร อตรกรสงขอมล จะขนกบควมถของคลนทใช ควมถทสงกวจะสงขอมลไดเรวกว

2. เครองอานสญญาณความถวทยเครองอนสญญณควมถวทย (RFID Reader) มเส

อกศเชนกน เพอใชในกรรบ-สง สญญณควมถวทยจกเครองอนไปยงเสอกศทอยในปย และมอปกรณตอพวง (coupler) สำหรบควบคมขอมลและกรสอสร ลกษณะ ขนด และรปรง ของเครองอนสญญณนแตกตงกนไปตมประเภทของกรใชงน เชน เครองบรกรยม-คน อตโนมตสำหรบผใชทำรยกรยม-คน ดวยตนเอง (patron self checkout machine) เครองบรกรยม-คน ของเจหนท (staff workstation) เครองมอสำหรบสำรวจวตถ หรอสนคตมชนทจดเกบ (RFID reader wand or hand-held) เปนตน

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

40

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

RFID Readerหลกการทำางานของ RFID

ในลำดบแรก ตองทำกรจดเกบขอมลทระบถงคณลกษณะของวตถแตละชนลงในปย และตดปยนไวกบวตถใหเรยบรอยกอน เมอตองกรเรยกดขอมลของวตถชนนนๆ กใชเครองอนสญญณควมถวทยตรวจสอบขอมลโดยเครองอน สงสญญณวทยในควมถทเหมะสม ผนเสอกศของเครอง ไปยงเสอกศของปย เมอเสอกศของปยไดรบสญญณวทย จะผลตไฟฟสงไปยงชพอนขอมลทบรรจอยในชพ จกนนขอมลทอนได จะถกสงกลบไปยงเครองอน ผนเสอกศ มยงอปกรณตอพวง เพอตรวจสอบควมถกตอง และสงขอมลนไปยงเครองคอมพวเตอรสำหรบกรประมวลผลตอไป เชน แสดงขอมลทอนบนหนจอ

RFID กบงานหองสมดกรนำ RFID มใชในงนหองสมด แทนรหสแทงหรอบรโคด

นน จดประสงคหลกคอ ลดภระกรทำงนประจำของเจหนท และเพมประสทธภพในกรทำงนของหองสมด โดยเทคโนโลย RFID สมรถชวยเสรมกรทำงนของหองสมด ไดดงน 1. บรการรบคนวสดสารสนเทศ

ในสวนของกรรบคนวสดสรสนเทศ ( library book drop) เมอผใชนำวสดสรสนเทศมคนทตรบคน ภยในตรบคน มเครองอนขอมลจกปย ขอมลทอนไดถกนำไปปรบปรงขอมลในฐนขอมลโดยอตโนมตทนท ใหผใชมโอกสในกรยมวสดสรสนเทศ

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

41

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ไดเทกบจำนวนสทธกรยมทกำหนด ไมตองรอใหวสดสรสนเทศเหลนนถกนำกลบมยงหองสมดกอน นอกจกนแลว กรณทวสดสรสนเทศเลมนนมกรจองเพอยมตอจกผใชคนอน ระบบกแจงใหเจหนททรบทนทรวมทงกรณทวสดสรสนเทศไดรบกรระบวมกรถกขอยมระหวงหองสมดดวยและหกไดนำเอระบบตรวจสอบชนวงวสดสรสนเทศอตโนมต (automated item sorting) มเสรมกบกรบรกรวสดสรสนเทศแลว กจะชวยลดเวลเจหนทในกรจดเรยงวสดสรสนเทศเพอนำไปจดเกบขนชน ระบบนชวยตรวจสอบประเภทวสดสรสนเทศหลงจกทวสดเหลนนผนเครองคนแลว ตววสดสรสนเทศถกสงออกมตมสยพน เพอสงไปแยกประเภท (re-shelving categories ) เชน แยกตมสขวช กอนนำวสดสรสนเทศทแยกเปนกลมเหลนนไปตรวจสอบหมยเลขชนผนเครองตรวจสอบชน เพอนำไปจดเรยงขนชนตอไป

เครอง Book Return

2. ระบบรกษาความปลอดภยของวสดสารสนเทศระบบรกษควมปลอดภยของวสดสรสนเทศ (theft

detection) เปนเครองมอทใชชวยตรวจสอบกรนำวสดสรสนเทศออกจกหองสมดดวยวธกรทไมถกตอง คอ กรนำวสดสรสนเทศออกจกหองสมดโดยไมผนระบบกรยมของหองสมด

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

42

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ระบบรกษควมปลอดภยของวสดสรสนเทศ ประกอบดวย ประตทมสญญณเสยงหรอสญญณอนๆ เพอแจงใหเจหนททรบเมอพบสงผดปกต ตำแหนงทตงนนมกวงกนไวททงออกหองสมด เมอผใชนำวสดสรสนเทศทไมไดผนกรยมกบระบบ ผนประต ประตกจะสงสญญณ ออกมเตอนใหเจทหนทรบ

ประตสญญาณ

3. เครองตรวจสอบชนวางวสดสารสนเทศเครองตรวจสอบชนวงวสดสรสนเทศ (sorting station)

ใชสำหรบตรวจสอบหมยเลขชนทเปนทอยของวสดสรสนเทศ ดวยกรวงวสดสรสนเทศลงบนแผนตรวจสอบชนวง (sorting pad) เมอแผนตรวจสอบรบขอมลจกปยทอยในตววสดสรสนเทศ ขอมลทไดจะถกสงไปแสดงผลยงหนจอ เพอแจงใหทรบววสดสรสนเทศชนนนอยทชนใด ระหวงกรอนขอมลนหกมขอมลพเศษ เชน ผใชจองไว ระบบจะแสดงขอมลบนหนจอเพอบอกใหเจหนททรบ แตหกไมมขอมลพเศษใด ระบบจะเปดสญญณปองกนกรขโมยของวสดสรสนเทศกลบขนมใหม

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

43

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

ตรวจสอบชนวางวสดสารสนเทศ4. เครองบรการยม-คน วสดสารสนเทศอตโนมต

เครองบรกรยม-คน วสดสรสนเทศอตโนมต (borrowing station) เปนเครองคอมพวเตอรทมไวสำหรบผใชบรกรทตองกรทำรยกรยม-คน วสดสรสนเทศดวยตนเอง (self-check) โดยในสวนของกรยม สมชกตองระบขอมลของตนเองเขสระบบกอน ดวยกรใชบตรสมชกทแสดงหมยเลขของผใช เชน PIN Code, Barcode identification หรอ smart card รวมถง กรสแกนลยนวมอ กได หลงจกระบขอมลของตนเองแลว ใหนำวสดสรสนเทศทตองกรยมไปวงไวทแผนรบสญญณ ระบบจะอนขอมลของวสดสรสนเทศเพอตรวจสอบกฎกรยม ปรบปรงขอมลกบฐนขอมล ระงบสญญณปองกนกรขโมย จกนนจงจะพมพใบแสดงรยกรยมออกมให

ในกรณของกรคนวสดสรสนเทศ เพยงแตนำวสดสรสนเทศไปวงไวทแผนรบสญญณ แลวระบบจะตรวจสอบขอมลและเปลยนสถนะวสดสรสนเทศนนใหถกตอง ตรวจสอบขอมลพเศษ เชน กรจอง เปดสญญณปองกนกรขโมย พรอมกบปรบปรงระเบยนขอมลกรยมของผใชนนๆ ทนท เมอดำเนนกรเรยบรอยแลวจะพมพใบแสดงรยกรคนออกมให

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

44

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

เครองยม-คน อตโนมต

5. การสำารวจวสดสารสนเทศและการจดชนกรสำรวจวสดสรสนเทศบนชน (inventory and self

management) มกใชเครองอนสญญณควมถวทย แบบมดมจบทสมรถยด หด ได วธกรสำรวจวสดสรสนเทศทำโดยนำเครองอนนไปอนวสดสรสนเทศทเรยงอยบนชนตง เครองอนทำหนทสงสญญณไปยงปย ขอมลทอยในปยจะถกสงกลบมทตวอนเพอตรวจสอบ ระยะเวลกรอนสญญณขนอยกบขนดของหนวยควมจำในชพของปย และควมเรวของเครองอน โดยควมเรวเฉลยอยระหวง 2-20 เลม ตอวนท เมอเครองอนตรวจสอบพบควมผดปกต เชน เรยงผดตำแหนง กสงสญญณเตอนใหเจหนททรบเพอดำเนนกรตอไป

เครองอนนจำเปนตองมกรใชแบตเตอรตออยดวย เนองจกตองนำเครองอนไปเดนอนตมชน ซงแบตเตอรจะใชไดนนประมณ 4 ชวโมง กรทำกรสำรวจนสมรถทำไดทกสปดห หรอตมควมตองกร

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

45

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

เครองสำารวจวสดสารสนเทศบนชน

ประโยชนของ RFID สำาหรบงานหองสมด มประโยชนโดยรวมดงน

1. เพมประสทธภพในกรใหบรกรของหองสมดโดยรวม2. ลดปญหกรเขแถวเพอยม-คน วสดสรสนเทศในชวงเวลท

มผใชบรกรมก3. หกหองสมดมบรกรยมดวยตนเอง ผใชมอสระในกรใช

บรกรยม-คน ดวยตนเอง และลดเวลในกรบรกรผนเจหนทกอใหเกดควมพงพอใจแกผใชและเจหนท

4. ชวยลดเวลทำงนประจำของเจหนท ทำใหเจหนทมเวลมกขนในกรใหบรกรประเภทอนแกผใชบรกร รวมถงเจหนทมเวลในกรศกษเพอหแนวทงในกรพฒนประสทธภพในกรบรกรของหองสมดดวย

5. เวลทใชในกรสำรวจวสดสรสนเทศนอยลงมก และในเวลทสำรวจ ไมจำเปนตองนำวสดสรสนเทศชนนนออกมจกชนเกบ ทำใหสมรถสำรวจไดงยและทำไดบอยตมควมตองกร เปนกรตรวจสอบและปรบปรงขอมลของหองสมดใหทนสมยอยตลอดเวล

หลกเกณฑในการพจารณา RFIDในปจจบนมผจำหนยระบบ RFID หลยบรษท หกจะมกรนำ

เอมใชควรศกษรยละเอยดดนคณลกษณะทแตกตงกนดวย

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

46

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

กรเลอกใชควรเลอกใหเหมะสมกบงนทจะนำไปใช ซงแนวทงในกรพจรณมดงตอไปน

1.สถาปตยกรรมระบบสถปตยกรรมระบบของ RFID ม 2 ประเภท ประเภทแรก ม

ตวเกบขอมลเกยวกบระบบควมปลอดภย (security bit) ซงเปนตวสำคญในกรระงบหรอเปดสญญณปองกนกรขโมยอตโนมต เมอมกรยม-คน ไมวกระทำผนเครองทำงนของเจหนท หรอผนระบบกรยม-คน ดวยตนเองกตม โดยกระบวนกรสวนนเกดขนระหวงตวปย กบเครองอนเอง ไมผนกรสอสรใดๆ ทำใหใชเวลนอย ตงกบอกประเภทหนงทไมมตวเกบขอมลเกยวกบระบบควมปลอดภยซงมกตองใชอปกรณเสรมเขมชวย เชน กรใช EM (Electro-magnetic mechanism) หรอ EAS (Electronic Article Surveillance) เพอชวยกรทำงนในกรตรวจสอบสญญณกนขโมย กรทำงนของระบบนหกมกรนำวสดสรสนเทศผนประตสญญณ ระบบตองอนขอมลในปยแลวสงขอมลไปยง ALS database (Automated library System) เพอตรวจสอบสถนะและรอคำตอบกอนสงเสยงสญญณเตอนหกสถนะไมถกตอง ลกษณะกรทำงนเชนน ควมเรวขนอยกบสถนะของเครองแมขย กบกรสอสร ณ ขณะนน เชน ในชวงนนมกรเรยกใชงนมกกทำใหกรตรวจสอบชลง และอจมควมเปนไปไดทวสดสรสนเทศนนผนประตออกไปแลวสญญณจงคอยสงเสยงออกม นอกจกนกรเชอมโยงกบอปกรณเสรมอนๆ เชน กลองวดโอตรวจจบควมผดปกต ระบบปดประตอตโนมต และระบบกรเตอนอนๆ รวมถงระบบกรเกบสถตกรเขใชหองสมด

2. ปายระบขอมลของวตถ RFID tag สมรถแบงได 2 ประเภทตมลกษณะของแหลงพลงงน คอActive tag คอ ลกษณะของปย ทมแบตเตอรอยในตวเอง จงมแหลงพลงงนของตวเอง ดงนนปยชนดนจะมควมสมรถในกร

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

47

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

อนสญญณไดระยะไกลกว ขนดใหญกว และรคแพงกว รวมถงมอยกรใชงนจำกดวแบบ passive tagPassive tag คอ ลกษณะของปยทไมตองใชแบตเตอรเปนแหลงพลงงนในกรทำงนหรอจะใชกได โดยเครองอน เปนตวสงสญญณมยงปย เสอกศทอยในปย เมอไดรบสญญณจะเกดกรเหนยวนำทำใหเกดกระแสไฟฟในชพ จกนนชพจะสงขอมลไปยงเครองอน เพอนำไปประมวลผลตอไป ดงนนปยประเภทนจะมลกษณะบงกว ถกกว ระยะหงในกรอนสญญณสนกว และตองกรเครองอนทมกำลงสงมกกวแบบ active tag และไมมวนหมดอยกรใชงน สำหรบหองสมดจะใชประเภทน นอกจกนควรตรวจสอบคณสมบตวทนทนกนนำ ควมรอนไดหรอไม ซงลกษณะทแตกตงกนของ tag แบบมแบตเตอรกบไมมคอแบบไมมแบตเตอร (Battery less)ไมมแหลงจยพลงงนในตว และมควมเรยบงย รคถก tag แบบนจะตอบกลบโดยเปนกรตอบคำถม ซงจะมวงจรตอบกลบคลนวทยทใชเปนตวสรง tagแบบมแบตเตอร tag ชนดนจะมบงลกษณะบงประกรเหมอน Active tag แตยงคงใชกรสอสรเปนแบบ Passive tag ทวไปและเปน tag ทมควมซบซอนมกในกรทำวงจรทใชทำงนในรปแบบ tag ไดหลยประเภททำใหมรคแพงนอกจกน RFID tag อจแยกประเภทตมลกษณะของตวเกบขอมลได ดงน

Read/write เปนประเภททสมรถอนและเขยนได ขอมลสมรถเปลยนแปลงไดตลอดเวล

Read only เปนประเภททตวเกบขอมล จะถกใสขอมลมจกโรงงนเรยบรอยแลว และไมสมรถเปลยนแปลงขอมลได

3.ความสามารถในการจดเกบขอมลของหนวยความจำาในชพของปาย

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

48

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

สมรรถนะในกรจดเกบขอมลของปย (tag memory capacity) เปนอกประเดนทควรพจรณ ปยทมหนวยควมจำมกไมจำเปนวจะดกวปยทมหนวยควมนอยเสมอไป เพระปยทมหนวยควมจำมก เวลอนขอมลจกปยจะใชเวลมก ดงนน สงสำคญในลำดบแรกทตองพจรณคอ พจรณวเรตองกรใสขอมลอะไรลงไปในปยบง แลวจงนำขอมลนไปพจรณกบหนวยควมจำ ของผผลตตงๆ วใครเหมะสม และควรพจรณรค และควมเรวดวย

4. ลกษณะการทำางานของปาย (tag functionality) มดงน

กรบนทกขอมลลงปย กรเขยนขอมลลงปยม 2 ลกษณะคอ read only หมยถง กรบนทกขอมลวสดสรสนเทศลงในปยไดเพยงครงเดยว ในขณะทปยมลกษณะเปน read/write นน สมรถใสหรอแกไขขอมลในปยไดมกกว 1 ครง ซงในทงทด ควรพจรณปยเปน read/write มกกว เพระ ในกรทำงนหองสมด อจตองมกรเพม ลด หรอ แกไข ขอมลของวสดสรสนเทศได เชน กรยยทจดเกบกรปองกนควมผดพลดในกรอน โดยทวไปผจำหนยมกเสนอคณสมบตของปยทเปน Anti-collision กลวคอ ควมสมรถในกรอนปยหลย ๆ ตว ในเวลเดยวกน โดยขอมลทอนตองถกตองเสมอ ไมปะปนกน ดงนนสงทควรพจรณในขอนคอ ควมเรวในกรอน และจำนวนสงสดของปยทอนพรอมกนได เนองจกเกยวของกบเวลและควมถกตองในกรทำงน

5.คาใชจายในการจดหาระบบคใชจยในกรจดหระบบ เปนสงทตองพจรณ โดยไมควร

พจรณเฉพะดนรคเทนน แตควรพจรณถงคณสมบตของปยดวย เนองจกรคกมผลกบคณภพ ดงนนควรมกรเปรยบเทยบรคกบคณสมบตของปยดวย

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

49

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

6.เครองอานขอมลจากปาย (tag reader)เครองอนขอมลจกปยตองไมกอใหเกดควมเสยหยกบสอทเปนแถบแมเหลกของวสดสรสนเทศ เชน วดโอ เทปควมเรวในกรอนขอมลของเครองอน โดยเฉพะเครองอนทเคลอนยยได สำหรบสำรวจวสดสรสนเทศเพอยนระยะเวลกรทำงนของหองสมดใหนอยลงทสดแตขอมลถกตอง

7.มาตรฐานเนองจกเทคโนโลยระบบ RFID สำหรบหองสมด กำลงมกร

พฒนอยงตอเนองจงยงไมมมตรฐนทเปนทงกรในกรกำหนดคณลกษณะและกรทำงนของระบบ สำหรบหองสมดทวไปกำหนดควมถท 13.56 MHz ผจดจำหนยบงแหงใชมตรฐน ISO15693 ซงเปนมตรฐนสำหรบอตสหกรรมขนสงและมผคดวผจำหนยใหกบหองสมดตงกำลงพจรณ ISO18000 มใชในกรออกแบบระบบ เพอควบคมกรสำรวจหนงสอโดยตรง

หองสมดทมการนำา RFID มาใช ในประเทศไทยมหองสมดทนำเอเทคโนโลย RFID มใชคอ หอ

สมดปวย องภกรณ มหวทยลยธรรมศสตร ศนยรงสต นบเปนแหลงรวบรวมควมรททนสมยอยงมก ดวยเปนหอสมดแหงแรกของประเทศไทยทนำระบบ RFID(Radio Frequency Identification) มใช ซงทำใหกรยมและคนหนงสอเปนไปดวยควมสะดวกรวดเรวมกยงขน อกทงปองกนกรสญหยไดเกอบ 100% โดยผทจะยมหนงสอไมจำเปนตองหอบหนงสอไปใหบรรณรกษกรอกขอมลกรยมซงคอนขงยงยกและเสยเวล เพยงแตเลอกหยบหนงสอและนำบตรสมชกหอสมดไปรดทเครองสแกน ขอมลของผใชบรกร เชน ชอ-สกล, หมยเลขสมชก , ชอและจำนวนหนงสอทยมไปแตยงไมไดสงคน กจะปรกฏขนบนหน

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

50

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

จอ จกนนกวงหนงสอทจะยมลงบนแทนทอยดนหนตวเครอง ขอมลเกยวกบหนงสอและกรใชบรกร เชน ชอหนงสอ , เลขเรยกหนงสอ ,หมยเลขบรโคดของหนงสอเลมนน , วนทยมและกำหนดวนสงคน กจะขนบนหนจอและถกบนทกลงในระบบและเครองจะทำกรพมพสลปรยกรกรยมหนงสอดงกลวออกมเพอใหผใชบรกรเกบไวดดวย หลยคนคงสงสยว RFID คออะไร RFID กคอระบบทนำสญญณคลนวทยควมถ สงมใชในกรตรวจจบวตถ ทงหอสมดจะตดแผน RFID Tag ซงไดรบกรบนทกขอมลเกยวกบหนงสอเลมนนๆ ลงบนหนใดหนหนงของหนงสอ หกมกรนำหนงสอออกจกหอสมดโดยไมผนเครองสแกน เครองตรวจจบสญญณทตดตงไวตรงประตทงออกกจะรองขนทำใหเจหนททรบวมกรขโมยหนงสอออกจกหอสมด ดงนนผทจะยมหนงสอตองนำหนงสอไปทำรยกรทเครองสแกนเพอบนทกขอมลกรยมและลบสญญณคลนวทยออกกอน วนด จนทนทศน หวหนหอสมด'ปวย องภกรณ' ซงเปนผรเรมนำระบบ RFID มใชกบหอสมดของมหวทยลยธรรมศสตร อธบยว " กรนำระบบ RFID มใชกบหอสมดนนคอนขงยงยกซบซอนและใชเวลมก ตองจดระบบใหมหมด เรนำหนงสอในหอสมดทมอยเปนแสนเลมมตด RFID Tag แตกอนจะตด Tag ดงกลวลงไปเรตองบนทกขอมลเกยวกบหนงสอแตละเลมลงบน Tag แตละแผนกอน ตอนนนกระดมบรรณรกษและเจหนทหอสมดมชวยกนหมด ทำงนกนทงวนทงคน แตกถอวเรทำงนคอนขงเรวนะ คอใชเวลแคเดอนเดยว RFID เปนระบบคลนวทยทมควมถสงมก สมรถทะลทะลวงผนวตถตงๆไดด เครองสแกนจงสมรถตรวจจบสญญณไดอยงรวดเรว ดงนนเวลทนำหนงสอไปสแกนกบเครองยมหนงสอ

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

51

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

อตโนมตนนเรจะวงดนไหนของหนงสอลงบนแทนกได มนตรวจจบไดหมด กสะดวกสำหรบคนทมใชบรกร ไมตองเสยเวลบนทกในบตรยมหนงสอเหมอนสมยกอน ทสำคญมนสมรถปองกนปญหกรขโมยหนงสอไดเกอบ 100%" สวนวธกรคนหนงสอหลงจกใชเสรจแลวนนกสดแสนจะงยดยและสะดวกรวดเรว แคนำหนงสอไปหยอนลงตรบคนซงตดตงไวตรงบรเวณใกลกบประตทงเขดนขงหอสมดอจรยปวยฯ จกนนเจหนทบรรณรกษกจะนำหนงสอไปสแกนเพอปอนขอมลลงในระบบวหนงสอเลมนนไดถกสงคนเมอไร , ระยะเวลกรยมเปนไปตมกำหนดหรอไม, ผใชบรกรตองเสยคปรบหรอเปล พรอมทงเตมสญญณคลนวทยลงบนแผน RFID Tag ทตดอยกบหนงสอกอนทจะนำหนงสอเลมนนไปจดเรยงขนชนอกครง ทงน ในกรณทผใชบรกรคนหนงสอลชกวกำหนดและตองเสยคปรบ ขอมลดงกลวกจะไปปรกฏอยในฐนขอมลตมหมยเลขสมชก และหกจะใชบรกรครงตอไปสมชกคนนนกตองไปจยคปรบใหเรยบรอยเสยกอน "คนทจะคนหนงสอไมตองเดนเขไปในหอสมด สมรถหยอนหนงสอลงต BOOK RETURN ไดเลย คอตนชองทรบคนหนงสอมนจะอยดนนอกอคร เมอหยอนหนงสอลงมปบมนกจะไหลมลงทกระบะ เจหนทกจะนำหนงสอพวกนไปสแกนเพอจดทำขอมลตอไป แลวต BOOK RETURN นเรเปดใหบรกร 24 ชวโมง วงเมอไรกเอหนงสอมหยอนคนได ไมจำเปนตองอยในเวลทำกรของหอสมด คอเรตองกรอำนวยควมสะดวกใหสมชกฯ ไมวจะเปนนกศกษ อจรย หรอบรรดเจหนทของธรรมศสตร ซงเขอจจะตองไปเรยนหรอทำงนแตเช กวจะวงหอสมดกปดไปแลว"

หองสมดอกแหงหนงทไดนำเอเทคโนโลย RFID มใชคอ หองสมด มหวทยลยชนวตรมกรนำเอเทคโนโลย RFID มใชในงนบรกรของหองสมดเพออำนวยควมสะดวกใหกบผใชบรกร ซง

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

52

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

เปนหองสมดมหวทยลยแหงท 2 ในประเทศไทยทไดนำเอระบบนไปใช

แสดงระบบการทำางานของ RFIDจะเหนไดว RFID นนสมรถอำนวยควมสะดวกใหกบงน

หองสมดไดเปนอยงมก และยงชวยเพมประสทธภพในกรทำงนของหองสมดดวย

2.3 เครองยมดวยตนเองจากเครองอตโนมต (Self Check Out)

เครองยมดวยตนเองจกเครองอตโนมตเปนเครองทใชในกรยมหนงสอดวยตนเอง เพออำนวยควมสะดวกและรวดเรวในกรใหบรกร โดยผใชบรกรสมรถยมหนงสอไดดวยตนเอง โดยปฏบตตมคำแนะนำทปรกฏหนจอ สำหรบเครองยมอตโนมตนสมรถใชไดกบหองสมดทใชระบบบรโคดหรอ RFID กได

เครองยมดวยตนอง (Self Check Out)องคประกอบในการยมดวยเครองยมดวยตนเอง

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

53

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

1. บตรสมชกหองสมด2. ทรพยกรสรสนเทศทตองกรยม3. เครองยมดวยตนเองนอกจกกรยมดวยตนเองแลว หองสมดบงแหงไดนำเอเครอง

รบคนดวยตนเองมใหบรกร หรอเปนเครองเดยวกนกบเครองยมดวยตนเองกได เพออำนวยควมสะดวกแกผใชบรกรในกรคนทรพยกรสรสนเทศ ซงรปแบบกรคนกใหปฏบตตมคำแนะนำทเครอง

เครองคนดวยตนเอง (Self Check In)2.4 ประตกนขโมย (Theft Detection) เปนระบบปองกนกรขโมยทรพยกรสรสนเทศของหองสมด โดยประตกนขโมยนสมรถใชไดกบระบบแถบแมเหลก หรอ RFID กได มวตถประสงคหลกคอปองกนกรนำทรพยกรสรสนเทศของหองสมดออกไปโดยไมผนกรยม ซงรปแบบของประตกนขโมยจะมควมแตกตงกนตมแตละบรษทผผลต

ประตกนขโมย

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

54

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

2.5 แถบสญญาณแมเหลก (Tattle Tape) เปนอปกรณปองกนทรพยกรสรสนเทศของหองสมด จะใชควบคกบประตกนขโมย แถบลบสญญณแมเหลก แถบเพมสญญณแมเหลก แถบสญญณแมเหลกนจะใชตดทตวทรพยกรสรสนเทศ โดยตดทตำแหนงททงหองสมดกำหนด เชน หนลบ สนหนงสอ หรอทใดกไดทผใชบรกรไมสมรถมองเหนได หองสมดหลยแหงในปจจบนยงคงใชระบบแถบสญญณแมเหลกในกรปองกนทรพยกรสรสนเทศของหองสมดอย โดยเฉพะหองสมดทยงใชระบบบรโคดและยงไมไดเปลยนไปใช RFID

การตดแถบสญญาณแมเหลกททรพยากรสารสนเทศ

2.6 เครองลบสญญาณแมเหลก ใชสำหรบลบสญญณแมเหลกทตดอยทตวทรพยกรสรสนเทศ เมอมกรยมทรพยกรสรสนเทศรยกรนนๆ เพอใหสมรถนำออกนอกหองสมดได

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

55

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

เครองลบสญญาณแมเหลก

2.7 เครองเพมสญญาณแมเหลก ใชเมอมกรนำทรพยกรสรสนเทศมคน เพอใหสญญณแมเหลกทถกลบออกไปกลบมทำงนไดเชนเดม และนำทรพยกรสรสนเทศนนๆ จดเกบทชนตอไป

เครองเพมสญญาณแมเหลก

เครองลบและเพมสญญาณแมเหลก

อปกรณเหลนจะใชในงนบรกรยม-คนสรสนเทศของหองสมด เพอปองกนทรพยกรสรสนเทศในหองสมด ซงกรใชอปกรณเหลนจะไมเกยวของกบกรใชระบบ RFID แตมหลกกรทำงนท

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

56

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

คลยคลงกน คอ ใชในกรยม-คน และปองกนทรพยกรสรสนเทศของหองสมดรายชอบรษทผผลตและจำาหนายอปกรณทใชในงานหองสมด

3M Library Systems Libramation,Inc. Bibliotheca,Inc. Library Automation Technologies,Inc Checkpoint Systems Sentry Technology Corp. GIS Information Systems,Inc Integrated Technology Group Tech Logic Corp. VTLS,Inc. Libnet Book promotion & Services

บรรณานกรม

นศชล จำนงศร. (2545). Metadata และกรสบคนสรสนเทศบนเวบ. หองสมด 46, 4 (ต.ค.-ธ.ค. 2545), หน 2-12.

ประดษฐ ศรพนธ. (2542). Dublin Core Metadata Element Set.พมลพรรณ เรพเพอร และหทยชนก วฒน. (2546). FFID เทคโนโลยใหมสำหรบหองสมด. หองสมด 47,1 (ม.ค.-ม.ค.) หน 2-14.สวนน ทองสสขใส. (2543). MARC 21 สำหรบระเบยน

หนงสอ/เอกสร. ขอนแกน : สำนกวทยบรกรมหวทยลยขอนแกน.

หอสมดไฮเทค ยม-คนไดไมตองใชบรรณรกษ. เขถงไดจก :

http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9490000058044

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

57

โปรแกรมสำเรจรปสำหรบศนยบรกรสรสนเทศ เทคโนโลยทเกยวของ

(สบคนเมอ 24 เมษยน 2550) Deegan, Marillyn and Tanner, Simon. (2002). Digital Future : Strategic for the Information Age.

London : Library Association.MARC standard. Available via : http://www.loc.gov/marc/ (Retrieved 16/05/2007)

อ.จฑทพย จนทรลน ภควชบรรณรกษศสตร คณะอกษรศสตร มหวทยลยศลปกร

58