มอะไรในเลม...

• สาสนจากคณบด…………………………………………………………………………………...1

• ประกาศเกยรตคณเชดชเกยรต “อาจารยด นกวจยเดน” และ ยกยอง

“บณฑตคณภาพ” …..……..…………………………………………..…………………….….…3

• โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร โดย อบล สมทรง…………………………………………….….8

• นทรรศการ “ทรพยากรไทย: นาสงดงามสตาโลก”....................................……..……….....15

• การวจยและพฒนาพนธแคคตสในเกาหลใต โดย นนทนภส สวรรณสนธ .......................18

• แกนตะวน โดย ชมดาว ขาจรง ……………………………………………………………..….24

• ความปลอดภยในอาหารพรอมบรโภค กรณศกษา:ซช โดย จนตนา วบลยศรกล ............27

• การเปลยนเพศกบนาเปนเพศเมยโดยฮอรโมนเอสตราไดออล โดย รงกานต กลาหาญ...32

• การพฒนาวธการ In situ hybridization เพอการตรวจหาเชอซลโมเนลลา

ในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร โดย ดารงศกด อาลย……………………..…………...….38

ปท 5 ฉบบท 1 เดอนกมภาพนธ 2557

P.15 P.24 P.18 P.38 P.32 P.27

- 2 -

สาสนจากคณบด

ฉบบนเปนฉบบประจาป พ.ศ. 2557 ปท 5 ฉบบท 1 ซงในชวงทผานมา คณะเทคโนโลยการเกษตรมกจกรรมตางๆ เกดขนมากมาย ทงกจกรรมของคณาจารย บคลากร นกศกษาและศษยเกาของคณะฯ มการสรางเครอขายความรวมมอกบสถาบนการศกษาดานการเกษตร ในการสรางเวทเผยแพรผลงานวจยในระดบปรญญาบณฑตใหกบนกศกษา เพอสรางบรรยากาศทางวชาการ ใหเกดการแลกเปลยนเรยนรดานการทาวจย และความรวมมอในการทาวจยระหวางนกศกษา และบคลากรในเครอขายสถาบนดานการเกษตร มการพฒนาคณภาพของบณฑตดานทกษะวชาชพ เชน ทกษะการคลองโคและการสะบดแส ตลอดจนมการจดกจกรรมดานการบรการทางวชาการแกสงคม ทานบารงศลปวฒนธรรม สบสานโครงการพระราชดาร และนอมนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยง อยางตอเนอง

ดร.มนญญา ปรยวชญภกด

- 3 -

ประกาศเกยรตคณเชดช “อาจารยด นกวจยเดน” และยกยอง “บณฑตคณภาพ”

บณฑตคณภาพดานทกษะวชาชพ คณะเทคโนโลยการเกษตร

“ทกษะการคลองโค และการสะบดแส”

นกศกษาคณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร ควารางวลชนะเลศการแขงขน

คลองโค ในงานปศสตวเกษตรกาแพงแสน ประจาป 2556 ระหวางวนท 1 - 10 ธนวาคม 2556

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน โดยนกศกษาสาขาวชาสตวศาสตร และเกษตรศาสตรไดเขา

รวมการแขงขนทกษะทางวชาชพ (การแขงขนคลองโค และการแขงขนสะบดแส) มผลการแขงขนดงน

รางวลชนะเลศการแขงขนคลองโคชาย

1. นายสมศกด เขยวรตน

2. นายเพชร บวสวรรณ

3. นายศภเชษฐ ธรรมรตนวฒนา

4. นายตะวน เผาพงศ

รางวลรองชนะเลศอนดบหนงการแขงขนคลองโคหญง

1. นางสาวเพญผกามาศ แสนสข

2. นางสาวกงกาญจน รอดภย

3. นางสาวดวงสมร อนทรภกด

4. นางสาวสมสมย อนทรภกด

รางวลชนะเลศการแขงขนสะบดแสหญง นางสาวเพญผกามาศ แสนสข

รางวลรองชนะเลศอนดบหนงการแขงขนสะบดแสหญง นางสาวภทรา นาคสงห

รางวลรองชนะเลศอนดบสองการแขงขนสะบดแสหญง นางสาวกงกาญจน รอดภย

รางวลรองชนะเลศอนดบหนงการแขงขนสะบดแสชาย นายอนนต วดนครใหญ

- 4 -

- 5 -

นอกจากน นกศกษาสาขาวชาสตวศาสตร ยงไดรบรางวลรองชนะเลศอนดบสอง จากการแขงขนลมโค

ชาย ในงานแสดงนทรรศการและประกวดโค มทส ครงท 10 ระหวางวนท 10-12 มกราคม 2557 มหาวทยาลย

เทคโนโลยสรนาร โดยมรายชอดงตอไปน

1. นายสขนรนดร สบเรอง

2. นายพรยทธ บญโพธ

3. นายจรญศกด อมอาบ

4. นายเนาวรตน เชอนช

- 6 -

การนาเสนอผลงานทางวชาการของของนกศกษาคณะเทคโนโลยการเกษตร

ภายใตโครงการนาเสนอผลงานทางวชาการระดบปรญญาบณฑตดานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยการเกษตร ครงท 1

นกศกษาและคณาจารยของคณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร เขารวมนาเสนอ

ผลงานทางผลงานทางวชาการระดบปรญญาบณฑตดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร ครงท 1 (1st

Reguonal Undergraduate Conference on Agricultural Sciences and Technology; RUCA I) ระหวาง

วนท 3-4 มนาคม 2557 ณ มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบร โดยมการนาเสนอภาคบรรยาย

1 เรอง และ ภาคโปสเตอร 8 เรอง ดงน

1. ผลของแหนแดง และปยสงตดตอการเจรญเตบโต และปรมาณผลผลตของขาวพนธอไร 1

ในวงบอซเมนต โดย เฉลมพล เปลงปลง วรยทธ ดถวชยกล และ ศรวรรณ แดงฉา (ภาคบรรยาย)

2. การอนบาลลกปลานลแปลงเพศดวยอาหารสาเรจรปเคลอบไคโตซาน โดย วฒนา ชางจา สนท นลเถอน

และ ชลดา ชางแกว (ภาคโปสเตอร)

3. การพฒนาความเขมสของกงเครยฟช โดยใชแหลงสารสในอาหารทแตกตางกน โดย ธนนท กรณกจ

ยทธนา อยยงยน และจฑามาศ ทะแกลวพนธ (ภาคโปสเตอร)

4. การพฒนาลกชนปลาใบชะคราม โดย พชร อองด อารยา โปรดสกล และบาเพญ นมเขยน (ภาค

โปสเตอร)

5. คณภาพของเนอมะพราวอบแหงดวยวธอบแหงแบบออสโมตก โดย สมสชา ผองด พงศกร เกษประทม รตนาภรณ ทองแทง ธานะมาศ สารวงษ และจนตนา วบลยศรกล (ภาคโปสเตอร)

6. การใชประโยชนขาวฟางอาหารสตวในการเพมประสทธภาพการผลตแพะเนอลกผสมแองโกลนเบยน โดยวนดา มากศร สรพงศ วาร อทวา พราหมณชน และอทธกร ภตรานนท (ภาคโปสเตอร)

7. วงรอบประจาเดอน คาโลหตวทยาและคาชวเคมโลหตของลงแสมเขาวง โดย คมสน กลาฉนวน มหศร ประภาสะโนบล มนญญา ปรยวชญภกด วนดา มากศร สารวย มะลถอด และดารงศกด อาลย (ภาคโปสเตอร)

8. การกระตนความงอกของเมลดมะละกอพนธฮอลแลนดดวยนา และ H2SO4 โดย รณชย ชมโชต พรศกด แพสน และ ทรงศกด ธรรมจารส (ภาคโปสเตอร) 9. การกระตนการงอกของเมลดฟกขาวโดยนาสมควนไม โดย พรพนธ แหงหน ภาคภม อรรณพเพชร

และชมดาว ขาจรง (ภาคโปสเตอร)

ทงนในการจกประชม มการบรรยายพเศษโดยผทรงคณวฒจากภายในปละภายนอกประเทศ ซงเปนการ

แลกเปลยนเรยนรระหวางนกศกษาคณาจารยและนกวชาการ เพอใหเกดองคความรใหม สงเสรมและสนบสนน

ใหตระหนกถงความสาคญของการทาวจย และยงสรางความรวมมอในการทาวจยระหวางเครอขายสถาบนใหเกด

งานวจยทตอบสนองตอความตองการของชมชนมากขน

ซงในการนาเสนอผลงานครงน งานวจยเรอง การพฒนาความเขมสของกงเครยฟช โดยใชแหลงสารส

ในอาหารทแตกตางกน ไดรบรางวลการนาเสนอผลงานรองชนะเลศภาคโปสเตอรดวย

- 7 -

- 8 -

โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

ผชวยศาสตราจารยอบล สมทรง กรรมการและเลขานการโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

จดเรมตนของโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดาร

โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร (อพ.สธ.) มจดเรมตนมาตงแต พ.ศ. 2503 ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพยายามปกปกรกษายางนา จากการเสดจแปรพระราชฐานไปประทบแรม ณ วงไกลกงวล อาเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ โดยรถยนตผานอาเภอทายาง จงหวดเพชรบร สองขางทางมตนยางนาขนาดใหญขนอยมาก มพระราชดารจะสงวนบรเวณปาตนยางนไวเปนสาธารณะดวยพระราชทรพย แตไมสามารถจดถวายตามพระราชประสงคได เพราะมราษฎรเขามาทาไรทาสวนในบรเวณนนมาก จะตองจายเงนทดแทนในการจดหาทใหมในอตราทไมสามารถจดหาได ดงนนจงทรงทดลองปลกตนยางนาเอง โดยทรงเพาะเมลดทเกบจากตนยางนาในเขตอาเภอทายางในกระถางบนพระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล หวหน และทรงปลกตนยางนาเหลานในแปลงทดลองปาสาธตใกลพระตาหนกเรอนตน สวนจตรดา พรอมกบขาราชบรพาร เมอวนท 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2504 จานวน 1,250 ตน

ตอมาทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหนาพรรณไมจากภาคตางๆ ทวประเทศมาปลกในบรเวณทประทบสวนจตรลดา เพอใหเปนทศกษาพรรณไมของนสต นกศกษา แทนทจะตองเดนทางไปทวประเทศ ทรงใหความสาคญในการรกษาทรพยากร เหนไดจากพระบรมราโชวาทและพระราชดารสในวโรกาสตางๆ เชน เมอวนท 5 ธนวาคม พ.ศ. 2521 ไดมพระบรมราโชวาทในการเสดจออกมหาสมาคมในงานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาตอนหนงวา "ธรรมชาตแวดลอมของเขา ไมวาจะเปนแผนดน ปาไม แมนา ทะเล และอากาศ มไดเปนเพยงสงสวยๆ งามๆ เทานน หากแตเปนสงจาเปนสาหรบการดารงชวตของเรา และการคมครองสงแวดลอมของเราไวใหดนกเทากบการปกปกรกษาอนาคตไวใหลกหลานของเราดวย" และทรงมโครงการพระราชดารทเกยวกบการอนรกษ และพฒนาทรพยากรธรรมชาต

ในปพ.ศ. 2535 สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารไดทรงสบทอดพระราชปณธานของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ โดยมพระราชดารกบนายขวญแกว วชโรทย เลขาธการพระราชวง ใหดาเนนการอนรกษพชพรรณของประเทศโดยพระราชทานใหโครงการสวนพระองค สวนจตรลดา ฝายวชาการเปนผดาเนนการจดตงธนาคารพชพรรณขน ใน ป พ.ศ. 2536-2549 โดยไดรบทนสนบสนนจากสานกงานคณะกรรมการพเศษเพอ

- 9 -

ประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.) และตอมาในปงบประมาณ พ.ศ. 2550 สานกพระราชวงดาเนนการจดสรรงบประมาณให และให อพ.สธ. ดาเนนการแยกจากโครงการสวนพระองคฯ สวนจตรลดา ตงแตนนเปนตนมา แผนแมบทของ อพ.สธ. ในการดาเนนงานของ อพ.สธ. จะใชกรอบแนวทางตามแผนแมบทเปนระยะเวลาละ 5 ป โดยการดาเนนงานในแผนแมบทระยะท 5 ปทสาม และส จนถงปจจบนมหนวยงานตางๆ รวมสนองพระราชดารเพมมากกวา 110 หนวย งานสมาชกสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน ประกอบดวยโรงเรยนตางๆ มากกวา 1,500 โรงเรยน มพนทและกจกรรมดาเนนงานของโครงการฯ กระจายออกไปสภมภาคตางๆ และมการดาเนนงานทหลากหลายมากขน และการดาเนนงานในแผนแมบทระยะ 5 ป ทผานมาของ อพ.สธ.จะสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในป พ.ศ. 2556 น ภายใตแผนแมบท (อพ.สธ.ระยะท 5 ปทหา เรมตงแต 1 ตลาคม พ.ศ. 2554 จนถง 30 กนยายน พ.ศ. 2559) และสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ซงผลกดนขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการสรางภมคมกนการพฒนาประเทศ มวตถประสงคใหทรพยากรและสงแวดลอมอดมสมบรณอยางยงยน คนไทยอยรวมกนอยางสนตสขและพรอมเผชญกบการเปลยนแปลงอยางเปนสข โดยการดาเนนงานของ อพ.สธ. สอดคลองกบยทศาสตรการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน ยทธศาสตรการดาเนนงานทสรางความสมดลและมนคงของอาหารและพลงงาน ยทธศาสตรการสรางเศรษฐกจทมเสถยรภาพบนฐานความร และยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน และยงสอดคลองกบยทธศาสตรการวจย 5 ยทธศาสตร ของสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) การสรางศกยภาพและความสามารถเพอการการพฒนาทางสงคม การสรางศกยภาพและความสามารถเพอการพฒนานวตกรรม และบคลากรทางการวจย และการปฏรประบบวจยของประเทศเพอการบรหารจดการความร ผลงานวจย นวตกรรม สงประดษฐ ทรพยากร และภมปญญาของประเทศสการใชประโยชนเชงพาณชยและสาธารณะ ดวยยทธวธทเหมาะสมทเขาถงประชาชนและประชาสงคมอยางแพรหลาย และในแผนแมบทของ อพ.สธ. ระยะท 5 ปทหานจะเนนการทางานในระดบทองถนในการทาฐานขอมลทรพยากรทองถนซงประกอบดวย 3 ฐานทรพยากร ไดแก ทรพยากรชวภาพ ทรพยากรกายภาพ และทรพยากรวฒนธรรมและภมปญญา กรอบแนวทางการดาเนนงานและกจกรรมของ อพ.สธ. กรอบแนวทางการดาเนนงานและกจกรรมของ อพ.สธ. ระยะท 5 ปทหา จะประกอบดวย 3 กรอบการดาเนนงาน คอ กรอบการเรยนรทรพยากร กรอบการใชประโยชน และกรอบการสรางจตสานก จาก 3 กรอบนจะมกจกรรมสนบสนนรวม 8 กจกรรม ดงน

1. กรอบการเรยนรทรพยากร ประกอบดวย 3 กจกรรม ไดแก กจกรรมท 1 กจกรรมปกปกพนธกรรมพช กจกรรรมท 2 กจกรรมสารวจรวบรวมพนธกรรมพช และกจกรรมท 3 กจกรรมปลกรกษาพนธกรรมพช แตละกจกรรมมแนวทางการดาเนนงาน ดงน กจกรรมท 1 กจกรรมปกปกพนธกรรมพช เปนกจกรรมทมแนวปฏบตใหมพนทปกปกพนปาธรรมชาตดงเดมใหมกระจายอยทวประเทศในทกเขตพรรณพฤกษชาต ดาเนนงานนอกพนทรบผดชอบของกรมปาไม และกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช (ยกเวนกรมปาไมนาพนทมาสนองพระราชดารในบางพนท) ดาเนนการในพนทปาธรรมชาตของสวนราชการ

- 10 -

ศนยวจย สถานทดลอง สถาบนการศกษา พนททประชาชนรวมกนรกษา นอกจากนนมการสารวจขนทะเบยนทารหสประจาตนไม และทรพยากรชวภาพอนๆ เชน สตว จลนทรย รวมถงทรพยากรกายภาพ ทรพยากรวฒนธรรมและภมปญญา สนบสนนใหมอาสาสมครระดบหมบาน ซงหากรกษาปาดงเดมไวไดและทราบวามทรพยากรอะไรบาง จะนาไปสการอนรกษและใชประโยชนอยางยงยนตอไป กจกรรมท 2 กจกรรมสารวจเกบรวบรวมพนธกรรมพช เปนกจกรรมท ดาเนนการในพนทคนละพนทกบพนทปกปกพนธกรรมพช โดยเปนการดาเนนการสารวจ เกบรวบรวมพนธกรรมทรพยากรชวภาพ ทรพยากรวฒนธรรมและภมปญญา และรวมถงสารวจเกบขอมลในเรองทรพยากรกายภาพ ในพนททกาลงจะเปลยนแปลงจากการพฒนา เชน จากการทาอางเกบนา ทาถนน เปลยนแปลงจากปาธรรมชาตเปนพนทเกษตรกรรม หรอการทาโรงงานอตสาหกรรม การจดทาบานจดสรร ฯลฯ ซงพนธกรรมในพนทเหลานนจะสญไป โดยไดสงเจาหนาทและอาสาสมคร ออกสารวจเกบรวบรวมพนธไมทกาลงจะสญพนธ หรอพนธกรรมทรพยากรชวภาพอนๆ ในรปเมลด กง ตน เปนการดาเนนการนอกพนทในความรบผดชอบของกรมปาไม กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช (ยกเวนกรมปาไมนาพนทมาสนองพระราชดารในบางพนท) ในทวประเทศ กจกรรมท 3 กจกรรมปลกรกษาพนธกรรมพช เปนกจกรรมตอเนองจากกจกรรมสารวจเกบรวบรวมพนธกรรมพช โดยการนาพนธกรรมพชไปเพาะและปลกในพนทปลอดภย ในศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดารฯ ทมอย 6 ศนยทวประเทศ ในพนทศนยวจยและสถานทดลองของกรมวชาการเกษตร พนทในจงหวดหรอสถาบนการศกษา ทเขารวมสนองพระราชดาร ตวอยางเชนการเกบรกษาในรปเมลดและเนอเยอ สารพนธกรรม ในธนาคารพชพรรณ อพ.สธ. สวนจตรดา

2. กรอบการใชประโยชน ประกอบดวย 3 กจกรรม ไดแก กจกรรมท 4 กจกรรมอนรกษและใชประโยชนพนธกรรมพช กจกรรมท 5 กจกรรมศนยขอมลพนธกรรมพช และกจกรรมท 6 กจกรรมวางแผนพฒนาพนธพช แตละกจกรรมมแนวโนมการดาเนนงานดงน กจกรรมท 4 กจกรรมอนรกษและใชประโยชนพนธกรรมพช เปนกจกรรมทดาเนนการศกษาประเมนพนธกรรมพช และทรพยากรอนๆ ทสารวจเกบรวบรวมและปลกรกษาไว โดยมการศกษาประเมนในสภาพธรรมชาต แปลงทดลองในดานสณฐานวทยา ชววทยา สรรวทยา การปลกเลยง การขยายพนธ การเขตกรรม สาหรบในหองปฏบตการมการศกษาดานโภชนาการ องคประกอบ รงควตถ กลน การศกษาขยายพนธพชโดยการเพาะเลยงเนอเยอพชสาหรบพนธพชใหมๆ การศกษาดานชวโมเลกล การวเคราะหลายพมพดเอนเอ และการใชประโยชนในดานอนๆ เพอศกษาคณสมบต คณภาพในทรพยากรตางๆ โดยนกวจย อพ.สธ. และความรวมมอจากคณาจารย นกวจยของมหาวทยาลย สถาบนการศกษา สถาบนการวจย ศนยวจยและสถานทดลองตางๆ ชมรมคณะปฏบตงานวทยาการ อพ.สธ. ทรวมสนองพระราชดาร กจกรรมท 5 กจกรรมศนยขอมลพนธกรรมพช เปนกจกรรมทดาเนนงานโดยศนยขอมลพนธกรรมพช อพ.สธ. สวนจตรลดารวมกบหนวยงานทรวมสนองพระราชดาร บนทกขอมลของการสารวจเกบรวบรวม การศกษาประเมน การอนรกษ และการใชประโยชนรวมทงงานจดทาฐานขอมลพรรณไมแหง นอกจากนนยงรวมถงฐานขอมลทรพยากรอนๆ นอกเหนอจากพนธกรรมพช เชน ฐานขอมลของสตว และจลนทรย การจดการฐานขอมลทรพยากรทองถน ขอมลตางๆ จากการทางานในกจกรรมท 1-4 โดยทาการบนทกลงในระบบฐานขอมล เพอเปนฐานขอมลและม

- 11 -

ระบบเชอมตอถงกนไดทวประเทศ โดยเชอมโยงกบฐานขอมลทรพยากรของหนวยงานรวมสนองพระราชดาร อพ.สธ. นาไปสการวางแผนพฒนาพนธพช และทรพยากรตางๆ โดยท อพ.สธ. เปนทปรกษาประสานงาน รวมมอ พฒนาการทาศนยขอมลฯ กาหนดรปแบบในการทาฐานขอมล กจกรรมท 6 กจกรรมวางแผนพฒนาพนธพช เปนขอมลทไดจากการศกษาประเมน การสารวจเกบรวบรวม การปลกรกษาพนธกรรมพชทมนามาใหผทรงคณวฒศกษาและวางแผนพฒนาพนธพช เพอใหมพนธตามความตองการในอนาคต โดยเปนการวางแผนระยะยาว 30-50 ป สาหรบพนธลกษณะตางๆ ทเปนทตองการของชวงเวลานนๆ เปนการพฒนาโดยมแผนลวงหนา เมอผทรงคณวฒไดแผนพฒนาพนธพชเปาหมายแลว จงทลเกลาฯ ถวาย สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารเพอทรงมพระราชวนจฉยและพระราชทานใหกบหนวยงานทมศกยภาพในการพฒนาปรบปรงพนธตอไป

3. กรอบการสรางจตสานก ประกอบดวย 2 กจกรรม ไดแก กจกรรมท 7 กจกรรมสรางจตสานกในการอนรกษพนธกรรมพช และ กจกรรมท 8 กจกรรมพเศษสนบสนนการอนรกษพนธกรรมพช แตละกจกรรมมแนวทางดาเนนงานดงน กจกรรมท 7 กจกรรมสรางจตสานกในการอนรกษพนธกรรมพช เปนกจกรรมทสรางจตสานก ใหเยาวชน บคคลทวไปใหเขาถงความสาคญและประโยชนของพนธกรรมพช ใหรจกหวงแหน รจกการนาไปใชประโยชนอยางยงยน ซงมความสาคญตอการจดการ การอนรกษและใชทรพยากรของประเทศ ซงพระราชทานพระราชดารใหดาเนนการกบเยาวชน โดยการฝกอบรมใหเหนประโยชน ความงดงาม เกดความปตทจะทาการอนรกษ แทนทจะสอนใหอนรกษแลวเกดความเครยด ในกจกรรมนม “งานสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน” เปนสอการเรยนร งานพฤกษศาสตรโรงเรยน เปนแหลงรวบรวมพรรณไมทมชวต มทเกบพรรณไมแหง พรรณไมดอง มหองสมดสาหรบคนควา มการศกษาตอเนอง รวมทงใหโรงเรยนเปนทรวบรวมพรรณไมทองถนทหายาก ใกลสญพนธ และเปนทรวมภมปญญาทองถน นอกจากนนยงมงานพพธภณฑตางๆ เชน พพธภณฑพช งานพพธภณฑธรรมชาตวทยา งานพพธภณฑธรรมชาตวทยาเกาะและทะเลไทย พพธภณฑทองถน เปนตน เพอเปนสอในการสรางจตสานกดานอนรกษพนธกรรมพช โดยใหเยาวชนนนไดใกลชดกบพชพรรณไม เหนคณคาประโยชน ความสวยงาม อนจะกอใหเกดสานกในการอนรกษพรรณพชตอไป กจกรรมท 8 กจกรรมพเศษสนบสนนการอนรกษพนธกรรมพช เปนกจกรรมทเปดโอกาสใหหนวยงานตางๆ เขารวมสนบสนนงานของ อพ.สธ. ในรปแบบตางๆ ไมวาจะเปนในรปของทนสนบสนน หรอดาเนนงานทเกยวของ และสนบสนนกจกรรมตางๆ ของ อพ.สธ. (กจกรรมท 1-7) โดยอยในกรอบของแผนแมบท อพ.สธ. นอกจากนนยงเปดโอกาสใหเยาวชนและประชาชนไดสมครเขามาศกษาหาความรเกยวกบทรพยากรธรรมชาตในสาขาตางๆ ตามความถนดและสนใจ อพ.สธ. ดาเนนการประสานงานโดยมคณาจารยผเชยวชาญในแตละสาขาใหคาแนะนา และใหแนวทางการศกษา จดตงเปนชมรม ไดแก ชมรมนกชววทยา อพ.สธ. และชมรมคณะปฏบตงานวทยากร อพ.สธ. ซงจะเปนผนาในการถายทอดความรและสรางจตสานกในการอนรกษทรพยากรของประเทศใหแกเยาวชนและประชาชนไทยตอไป

- 12 -

การเขารวมสนองพระราชดารโดยมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร ในปพ.ศ. 2555 มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรโดย ผชวยศาสตราจารย ดร.นวต กลนงาม อธการบดไดเหนความสาคญของการอนรกษพนธกรรมพช และเปนผนาสงคมในดานน จงมอบหมายใหคณบดคณะเทคโนโลยการเกษตร ขณะนนคอ ผชวยศาสตราจารยอบล สมทรง ไดดาเนนการเขารวมสนองพระราชดาร โดยจดตงคณะกรรมการดาเนนงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร โดยมอธการบดเปนประธานกรรมการ รองอธการบดฝายฯ ยทธศาสตรการพฒนาและบรหาร รองอธการบดฝายยทธศาสตรการวจยการสรางความเขมแขงชมชน เปนรองประธานกรรมการคนท 1 และ 2 มเลขานการคณะกรรมการโครงการอนรกษพนธกรรมพช อนเนองมาจากพระราชดารฯ ของ อพ.สธ. เปนรองประธานคนท 3 โดยตาแหนง มคณะทเขารวมดาเนนงานในเบองตน 5 คณะ ผทรงคณวฒ ผอานวยการสานก และกองท เกยวของเปนกรรมการ ไดแก คณะเทคโนโลยการเกษตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย คณะวทยาการจดการ คณะครศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร ผอานวยการสถาบนวจยและสงเสรมศลปวฒนธรรม ผอานวยการสานกงานอธการบด ผอานวยการสานกวทยบรการและสารสนเทศ ผอานวยการกองนโยบายและแผน อาจารย ดร.บญสนอง ชวยแกว และอาจารยพนส ชยรมย โดยมผชวยศาสตราจารยอบล สมทรง และผชวยศาสตราจารยนนทนภส สวรรณสนธ เปนกรรมการและเลขานการและผชวยเลขานการ ตามลาดบ จากนนไดมการจดทาแผนแมบท โครงการอนรกษพนธกรรมพชฯ ระยะท 5 ปทหา (1 ตลาคม 2554 - 30 กนยายน 2559) มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร เพอเขารบกระบวนการขอรวมสนองพระราชดาร และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทานพระราชานญาตใหเขารวมโครงการ และทานเลขาธการสานกพระราชวงในฐานะผอานวยการโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ ไดลงนาม และแตงตงคณะกรรมการดาเนนงานตงแตวนท 12 กนยายน 2555 เปนตนมา ในการเขารวมสนองพระราชดารฯ ตามแผนแมบทระยะท 5 ปทหาน มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรไดกาหนดกรอบแนวทางการดาเนนงาน ใน 7 กจกรรม ดงน กจกรรมท 1 กจกรรมปกปกพนธกรรมพช ซงกาหนดพนทปกปกพนธกรรมพชในเขตพนทรอบเขาเดน จงหวดเพชรบร มการจดการภมปญญาชมชน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต การสงเสรมขายประชาสงคม การรวบรวมภมปญญาทองถนดานการเกษตร กจกรรมท 2 กจกรรมสารวจและรวบรวมพนธกรรมพช ประกอบดวยการสารวจและเกบรวบรวมพนธกรรมพชในมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรและพนทรศม 50 กโลเมตร รวมถงพชหายาก พชถนเดยว พชวงศขง พชทมศกยภาพในการนาไปใชประโยชนดานตางๆ สารวจและตดตามพรรณไมปาชายเลน ในอาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร สารวจพนธไกพนเมองในทองถนเพชรบร กจกรรมท 3 กจกรรมปลกรกษาพนธกรรมพช ประกอบดวยการขยายพนธพชโดยวธดงเดมและการเพาะเลยงเนอเยอพชทรวบรวมมาจากพนทปาโปงสลอด อาเภอบานลาด จงหวดเพชรบร ไดแก พชวงศขง พชสมนไพรทนาสนใจ พชหายากหรอพชทมศกยภาพในการนามาใชประโยชน และนาออกปลกในพนทธรรมชาต การเพาะเลยงเนอเยอพนธไมจากกลมปาแกงกระจาน การผสมพนธและขยายพนธไกพนเมอง การจดตงสวนพฤกษศาสตรเพชรวนาลยในมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรเพอปลกแสดงพนธไม การศกษาและอนรกษบวหลวงราชนโดยรวบรวมสายพนธ จดทาลายพมพดเอนเอ ศกษาการเจรญเตบโต องคประกอบของสารหอมระเหย การจดการปยและพฒนาคณภาพของดอกบวหลวงราชน

- 13 -

กจกรรมท 4 กจกรรมอนรกษและใชประโยชนพนธกรรมพช ประกอบดวย การเพาะเลยงเนอเยอพชหายาก หรอพชทมศกยภาพในการนามาใชประโยชนและทาลายพมพดเอนเอ การศกษาองคประกอบเคมและฤทธตานอกเสบของใบขอยดา การศกษาพฤกษเคมและฤทธตานมะเรงของพชในวงศ Cappaceae จากเขตพนทปาโปงสลอด การผลตชาสมนไพรจากกลมปาแกงกระจาน กจกรรมท 5 กจกรรมศนยขอมลพนธกรรมพช ประกอบดวยการสรางฐานขอมลพชทองถนของจงหวดเพชรบร จดตงหนวยชววทยาพช การจดทาหนงสอพรรณพชทองถนพนทปาโปงสลอด กจกรรมท 7 กจกรรมสรางจตสานกในการอนรกษพนธกรรมพช โดยมการจดตงศนยการเรยนรเชงปฏบต สรางองคความรส งเสรมภมปญญากบการพฒนาปาตนนา ปาชมชนเขาแดน และกลมปาแกงกระจานตามแนวทางทฤษฎใหมโดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง กจกรรมท 8 กจกรรมพเศษสนบสนนการอนรกษพนธกรรมพช ประกอบดวยการจดอบรมนกพฤกษศาสตรรนเยาว การอบรมปฏบตการเพาะเลยงเนอเยอพชใหครและนกเรยนในเขตพนทใกลเคยงมหาวทยาลย การจดการความรและสรางหลกสตรทองถน เพอการอนรกษพนธพชทรบประทานไดของสถานศกษาพอเพยงและชมชนพอเพยง สงเสรมการอนรกษพนธผกพนบานและไมผลพนเมองของจงหวดเพชรบรใหกบโรงเรยน องคการปกครองสวนทองถน และชมชนตางๆ เพอใหชมชนและเยาวชนรจกผกพนบาน มความรกและหวงแหนทรพยากรทองถน การปลกสมนไพรพชหายากเพออนรกษและคนควาวจยทางแพทยแผนไทย การสงเสรมการทาสวนพฤกษศาสตรโรงเรยนในจงหวดเพชรบร และชมชนตางๆ เพอใหเยาวชนรจกพนธไมทองถน การอนรกษและใชประโยชน สรางจตสานกใหกบเยาวชนและชมชนในการรวบรวมและรกษาพนธไมของทองถน การจดนทรรศการพนธไมในทองถนของจงหวดเพชรบร การศกษาและอนรกษพนธตนยางนา และพฒนาหลกสตรตนยางนากบพระราชา สงเสรมการเรยนรของนกศกษาและประชาชนทวไปเพอการอนรกษพนธพชภายใตโครงการมหาวทยาลยสเขยว การปรบภมทศวนอทยานเขานางพนธรตนเพอเปนแหลงศกษาและอนรกษพชพนถน จากกรอบแนวทางการดาเนนงานของ อพ.สธ. และกจกรรมทมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรไดเขารวมสนองพระราชดารจะเหนไดวา จะไมจากดเฉพาะเรองอนรกษพนธกรรมพชเทานน แตจะรวมถงทรพยากรชวภาพดานอนๆ เชน สตว จลนทรย ทรพยากรกายภาพ แร หน ดน วฒนธรรม และภมปญญาดานตางๆ ของประเทศไทยดวย โดยวตถประสงคของโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจาพระราชดารฯ คอ ใหเขาใจและเหนความสาคญของพนธกรรมพช ใหรวมคดรวมปฏบต จะเกดประโยชนถงมหาชนชาวไทย ใหมระบบขอมลพนธกรรมพช สอถงกนไดทวประเทศและมเปาหมายหลกคอ เพอพฒนาบคคลากร อนรกษและพฒนาทรพยากรพนธกรรมพช ใหเกดประโยชนถงมหาชนชาวไทย ในฐานะทจงหวดเพชรบรเปนจดกาเนดของโครงการอนรกษพนธกรรมพชฯ สบเนองจากการอนรกษพนธตนยางนา จงขอเรยนเชญชวนชาวเพชรบรและปวงชนชาวไทยทกทานไดมสวนรวมสนองพระราชดารในโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ โดยเฉพาะหนวยงานระดบจงหวด ระดบทองถน และโรงเรยนตางๆ เพอผลในการอนรกษพฒนา และใชประโยชนทรพยากรอยางยงยนดงพระราชกระแสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทวา “การรกทรพยากร คอการรกชาต รกแผนดน”

- 14 -

เอกสารอางอง คณะกรรมการดาเนนงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ. 2555. แผนแมบท โครงการ

อนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ สนองพระราชดารโดยมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรระยะท 5 ปทหา (1 ตลาคม 2554-30 กนยายน 2559). (ฉบบปรบปรง). มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร. 31 หนา.

ปยรษฎ ปรญญาพงษ เจรญทรพย และคณะ (บก.). 2556. แนวทางการดาเนนงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร (อพ.สธ.) ระยะท 5 ปทหา (ตลาคม 2554-กนยายน 2559). กรงเทพฯ : บรษทเวรคสแคว จากด. 120 หนา.

ปยะรษฎ ปรญญาพงษ เจรญทรพย และคณะ (บก.). 2554. แผนแมบทโครงการอนรกษพนธกรรมพช อนเนองมาจากพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนะราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ระยะท5 ปทหา (ตลาคม พ.ศ. 2554-กนยายน พ.ศ. 2559). กรงเทพฯ : บรษทเวรคสแคว จากด.175 หนา.

- 15 -

นทรรศการ “ทรพยากรไทย : นาสงดงามสตาโลก”

สานกงานประสานงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารฯ

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

เนองในโอกาสทโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดาร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร (อพ.สธ.) ไดจดการประชมวชาการและนทรรศการ “ทรพยากรไทย : นาสงดงามสตาโลก”

โดยมการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยเปนเจาภาพ ณ เขอนศรนครนทร อาเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร

ระหวางวนท 20-26 ธนวาคม 2556 และในวนท 20 ธนวาคม 2556 สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม

ราชกมาร เสดจพระราชดาเนนทรงเปนประธานเปดการประชมวชาการและนทรรศการ “ทรพยากรไทย : นาสง

ดงามสตาโลก” โดยมองคมนตร ผบรหารของ อพ.สธ. โดยมผบรหารของการไฟฟาฝายผลตแหงหระเทศไทย

หนวยงานสนองพระราชดาร ขาราชการ โรงเรยนสมาชกสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน และเจาหนาทเฝารบเสดจฯ

ณ หองประชมอาคารเคยงธารา เขอนศรนครนทร อาเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร ไดเขารวมจดนทรรศการ ในหวขอเรอง “พชพรรณในวถชวตลมนา

เพชรบร” และไดจดทาหนงสอประกอบนทรรศการ โดยนาเสนอเรองราวเกยวกบพชพรรณทเกยวของกบวถชวต

ของคนในจงหวดเพชรบร ตงแตตนแมนาบรเวณปาแกงกระจาน ผานอาเภอแกงกระจาน อาเภอทายาง อาเภอ

บานลาด อาเภอเมอง จนถงบรเวณปาชายเลนในอาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร โดยแบงเปน 4 กลม ดงน

1. พชพรรณตนนาแกงกระจาน เปนพชพรรณทอยในกลมปาแกงกระจาน

2. พชเศรษฐกจ ไดแก มะนาว ชมพเพชรสายรง และกลวยหอมทองซงเปนพชเอกลกษณของลมนา

เพชรบร และมความสาคญทางเศรษฐกจสรางรายไดใหกบเกษตรกรจานวนมาก

3. พชประวตศาสตร ไดแก ยางนา มะฮอกกาน ลลาวด หวา และบวหลวงราชนเปนพชทมความสาคญ

ทางประวตศาสตรของเพชรบร และของประเทศไทย ควรคาแกการอนรกษและพฒนาเพอนาไปสการใชใหเกด

ประโยชนสงสดในแงของจตใจและความผาสกของคนในสงคม

4. พชในวถชวต ไดแก ตาล ชะคราม พชปาชายเลน และพชสมนไพร ซงเปนพชทมความสมพนธกบวถ

ชวตของคนเพชรบรเปนเวลาอนยาวนาน

หนงสอนจะกลาวถงความสาคญ ลกษณะทางพฤกษศาสตร การใชประโยชน และแนวทางการอนรกษ

พชพรรณเหลาน ทงโดยหนวยงานรฐ เอกชน และมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร มสวนรวมในการดาเนนการ ซง

เปนประโยชนในการอนรกษ และพฒนาการใชประโยชนพชพรรณเหลานใหมความยงยน และเปนการแสดงถง

ความสานกในพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยาม

บรมราชกมาร ทไดทรงรเรมและวางรากฐานการอนรกษพนธกรรมพช เพอประโยชนตอมหาชนชาวไทย

นอกจากนยงมการจดนทรรศการจากหนวยงานตางๆ 80 หนวยงาน นาเสนอทรพยากรทงสามฐาน

ทรพยากร ไดแก ทรพยากรกายภาพ ทรพยากรชวภาพ และทรพยากรวฒนธรรมและภมปญญา นทรรศการงาน

สวนพฤกษศาสตรโรงเรยน 152 โรงเรยน นทรรศการฐานปราชญชาวบานและภมปญญาทองถน 14 ฐาน

การประชมวชาการระดบชาต ไดแก การอนรกษศกษาพฒนาและใชประโยชนพนธผกพนบานและไมผลพนเมอง

- 16 -

พชสมนไพรภมปญญาไทย นอกเหนอจากเรองทางวชาการแลว ยงมการแสดงดนตรศลปะพนบาน 4 ภาค การ

แสดงพฤตกรรมสตวหลากหลายรปแบบใหเลอกชมฟรไดทเวทการแสดงกลางแจง รวมทงเปดโอกาสใหสนบสนน

ผลตภณฑพนบานนานาชนดทนามาจาหนาย รวมทงของทระลกทนาสะสมอกดวย

- 17 -

การจดนทรรศการและนาเสนอผลงาน “พชพรรณในวถชวตลมนาเพชรบร” โดยคณาจารยและนกศกษาของมหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

- 18 -

การวจยและพฒนาพนธแคคตสในเกาหลใต

ผชวยศาสตราจารยนนทนภส สวรรณสนธ

สาขาวชาเกษตรศาสตร

แคคตส มชอสามญ : cactus, cactus pear และ prickly pear มชอวทยาศาสตร : Opuntia spp.

อยในตระกล Cactaceae พชทจดอยในประเภทพชลาตนอวบนา (Stem succulent) สาหรบพชทจดอยใน

ตระกลของแคคตส จะตองประกอบดวย ลกษณะทางพฤกษศาสตร 4 ประการ คอ 1) เปนไมยนตน 2) เปน

พชใบเลยงค 3) ออกลกเปนผลเซลลเดยว และ 4 ) มตมหนาม ลกษณะพเศษทสาคญอกประการหนงคอ

แคคตสแทบทกชนดจะไมมใบหรอลดรปใบกลายเปนหนาม หรอขน และแมวาพชวงศอนจะจะมการลดรปใบและ

มหนามเชนกน ตวอยางเชน พวกยโฟเบย (Euphorbia) แตยงมใบเลก ๆ ใหเหนเปนสวนใหญ เพยงแตอาจหลด

รวงเรว ไมไดหายไปเหมอนแคคตส

แคคตส (Cacti) เปนภาษากรกโบราณ หมายถง พนธไมทมหนาม (ใบทเปลยนรปกลายเปนหนาม)

แคคตสสวนใหญ มถนกาเนดอยในทวปอเมรกาใต พบมากในพนทแถบทะเลทราย แตมบางประเภททเตบโตอย

ในปาเขตรอนชน ซงแคคตสกลมนมกจะมลาตนแบนๆ แตกตางจากพวกทอยในทะเลทราย ทมกจะมลาตนกลมๆ

ทงนเพอใหมพนทในการรบแสงมากทสด สามารถพบแคคตสเจรญเตบโตอยตามบรเวณทงหญา เกาะอาศยอย

กบตนไมใหญในปาชน บนภเขา หรอแมกระทงรมทะเล

แคคตสมลกษณะผดไปจากไมยนตนพนธอนๆ ทมใบและทใบมปากใบ สาหรบถายเทอากาศ และคายนา

ออก ทาใหนาระเหยออกจากตนไดเรว เนองจากแคคตสไมมใบ มแตหนาม นาจงระเหยออกไปไดยาก แคคตสจง

เกบถนอมนาไวไดนานกวาพนธไมอนและเตบโตไดดในทแหงแลง

ภาพท 1 การจดตกแตงสายพนธแคคตสเปนรปประเทศเกาหลใต

- 19 -

ภาพท 2 ตนพนธทใชเปนตนตอสาหรบตอยอด (ก) และ (ข) แคคตสประดบหลากหลายสายพนธ (ค)

ภาพท 3 การพฒนา และการเพมจานวนตนพนธดดวยการเพาะเลยงเนอเยอ

ก ข ค

- 20 -

ภาพท 4 การเพมจานวนตนพนธแคคตส ดวยวธการตอยอดสายพนธดทตลาดตองการ

ภาพท 5 แคคตส ทไดรบการพฒนาสายพนธแลว

- 21 -

เมอครงไปศกษาดงาน ณ สาธารณรฐเกาหลใตปลายปทผานมา ไดเขาดงานแปลงตะบองเพชร ทภาครฐบาลและเอกชนรวมกนวจยและพฒนาพนธ ซงหวงเวลาทเขาไปดงานเผอญโชคด วนนนไดมกจกรรมหรอ การประกวดแคสตส เพอประเมนสายพนธแคสตสทผลตทก ๆ สายพนธ จดประกวดขนโดยการนาผลการประเมนความพงพอใจจากคณะกรรมการ ซงจดมาจากเกษตรกรผผลตและจาหนายจากหมบานของจงหวดตางๆ ประมาณ 120 คน มาเปนคณะกรรมการประกวด และจะมนกวชาการคอยใหคาปรกษา และเกบขอมลความตองการ ถามวาทาไมตองเปนเกษตรกร ไดรบคาตอบวา เปนผไดรบขอมลทางตรงจากผบรโภค ซงหลากหลายความคดเหน จงเหนไดวา ประชากรของเกาหลทกคน ชนชนมความสาคญดวยกนทงหมด เมอมการผลต กจดใหมการตลาดรองรบ พรอมทงปรบปรงพฒนาใหไดตามความตองการ และทสาคญทสด คอผบรโภคตองถกใจและปลอดภยดวย

- 22 -

ภาพท 6 การประกวดแคคตส ดวยการประเมนความพงพอใจ ของคณะกรรมการ จากเกษตรกร

ผผลตและจาหนาย

ภาพท 7 สายพนธแคคตสทไดรบรางวล

ภาพท 8 รปแบบการจดกระถางจาหนายของสายพนธแคคตส และไมอวบนาในเกาหลใต

- 23 -

การใชประโยชนของแคคตส

แคคตสสามารถนามาใชใหเกดประโยชนไดหลายดาน เชน 1) เปนอาหาร โดยรบประทานผลสด

รบประทานสวนของตน คอ นามาเชอม ตม หรอทอด อกทงนามาใชเลยงสตว 2) เปนเสา แนวรว หรอผนง 3) ใช

ในการประกอบพธกรรมาทางศาสนา เชน พธกรรมของชาวพนเมองอเมรกนและเเมกซกน 4) ใชประดบตกแตง

สถานท เชน ตกแตงกบสวนหน หรอสวนทะเลทราย 5) ปลกเลยง สะสมพนธเพอใหเกดความเพลดเพลน

เอกสารอางอง

moo piglet (2551). แคคตส (ตะบองเพชร) . [ออนไลน] สบคนไดจาก :

http://cactusbymoo.blogspot.com/2008/02/blog-post.html

National Institute of Horticultureal &Herbal Science (NIHHS). NIHHS tap – dong branch office for

flower . 540-51, tap – dong, Gwonseon-gu, Suwon-si, Gyeonggi-do.

- 24 -

แกนตะวน (Jerusalem artichoke)

ดร.ชมดาว ขาจรง

สาขาวชาเกษตรศาสตร คณะเทคโนโลยการเกษตร

แกนตะวน (Jerusalem artichoke หรอ sunchocke) มชอทางวทยาศาสตรคอ Helianthus

tuberosus L. เปนพชทมแหลงกาเนดในแถบทวปอเมรกาเหนอ แตสามารถปรบสภาพไดดในสภาพอากาศรอน

และมความทนทานแขงแรง อยในสกลเดยวกบทานตะวน มดอกคลายดอกทานตะวนและบวทอง แตมขนาดเลก

กวา จากคณสมบตดงกลาวทาใหไดรบชอใหมวา “แกนตะวน”

ลกษณะทางพฤกษศาสตร

ลาตน มสวนทอยเหนอดนสงประมาณ 1.5-2.0 เมตร และมขนปกคลม

ทวลาตน

ใบ รคลายรปไข บางพนธ มขอบใบหยกผวใบไมเรยบมขนปกคลม

ดานหลงใบ

ดอก มรปรางทรงกลม แบน สเหลอง คลายดอกบวตอง มขนาดเสนผาน

ศนยกลางของดอก 4-8 เซนตเมตร และจะเรมออกดอกทชวงอาย 60 วน

หว ลกษณะคลายหวมนฝรงเปลอกนอกมสนาตาลออน เนอในมสขาว

สามารถนามารบประทาน และแปรปเปนผลตพนธตาง ๆ

ภาพท 1 ก) ดอกแกนตะวน และ (ข) หวแกนตะวน

คณคาทางโภชนาการของแกนตะวน

หวแกนตะวนเปนแหลงของแรธาต และเกลอแรทสาคญ ไดแก โพแทสเซยม เหลก ทองแดง รวมถงยง

เปนแหลงของวตามนบ และซ สาหรบสวนประกอบในหวแกนตะวนสด 100 กรม มรายละเอยดดงตารางท 1

ตารางท 1 ปรมาณสารอาหารในแกนตะวน

สารอาหาร แกนตะวนสด

พลงงาน 91 กโลแคลอร โปรตน 1.4 กรม ไขมน 0.0 กรม คารโบไฮเดรต 21.4 กรม ใยอาหาร 4.0 กรม นาตาลทงหมด 3.3 กรม สารตานอนมลอสระ 408

(ทมา : คาแพง กงแกว, ม.ม.ป., หนา22)

ก

ข

- 25 -

สรรพคณของแกนตะวน

1. ชวยทาใหเจรญอาหาร

2. ชวยเสรมสรางภมคมกนใหกบรางกาย ชวยลดการตดเชอ เพราะสารอนนลนจะชวยลดปรมาณของ

แบคทเรยททาใหเกดโรคในระบบทางเดนอาหาร เชน เชอ อ.โคไล (E. coli) และ โคลฟอรม (Coliforms) ใน

ขณะเดยวกนยงไปชวยเพมการทางานของแบคทเรยกลมทเปนประโยชนตอรางกายใหเจรญเตบโตดขนอกดวย

เชน บฟโดแบคทเรย (Bifidobacteria) และแลคโตบาซลส (Lactobacillus)

3. ชวยปองกนอาการภมแพ การแพอาหาร โดยเฉพาะในเดก

4. ชวยโรคเบาหวานโดยหวแกนตะวนมนาประมาณ 80% และมคารโบไฮเดรตประมาณ 18% ซง

คารโบไฮเดรตสวนใหญจะเปนอนนลน (Inulin) อนนลนเปนสารเยอใยอาหารทใหความหวานได

5. ชวยควบคมนาหนก เนองจากแกนตะวนมสารประกอบเชงซอนกลมคารโบไฮเดรตทใหพลงงานตา

กวาคารโบไฮเดรตทวไป มลกษณะคลายแปง แตมคณสมบตในการรกษาสมดลของสารอาหารทรบประทาน โดย

ชวยคงระดบพลงงานใหคงท ทาใหรสกอมนาน ซงไมเหมอนกบแปงทวไปทรางกายยอยสลายแลวถกดดซมเขาไป

สะสมเปนไขมนแลวทาใหอวน จงเปนอกหนงทางเลอกสาหรบผทกาลงประสบปญหาภาวะนาหนกเกน

6. ชวยปองกนโรคหวใจ และไขมนในเลอดสง เพราะเสนใยของแกนตะวนจะชวยดดซบนามนและ

นาตาลทรบประทานเกนไว ไมวาจะเปนคอเลสเตอรอล ไตรกลเซอไรด หรอไขมนเลว ทงออกทางอจจาระ

7. ชวยกระตนการดดซมของแรธาตหลายชนด ชวยปรบสภาพของลาไสใหเหมาะสมตอการดดซมแรธาต

บางชนด ทไมสามารถดดซมไดในลาไสเลก และชวยใหลาไสใหญสามารถดดซมแรธาตทมประโยชนตอรางกายได

เพมมากขน โดยเฉพาะอยางยงในการชวยดดซมธาตแคลเซยมไดมากถงรอยละ 20% รวมไปถงธาตเหลก ฯลฯ

8. ชวยในการทางานของระบบขบถาย ชวยทาความสะอาดลาไส ชวยเกบกวาดของเสยในระบบทางเดน

อาหารไดเปนอยางด แกอาการทองผกได เนองจากทาใหอจจาระมกากใยมากขน และยงชวยลดกลนเหมนของ

อจจาระ

9. ชวยลดอาการจกเสยดแนนทอง แกอาการทองเสย

10. ชวยกระตนการหลงของนาด

11. ชวยในการขบปสสาวะ

12. ชวยปองกนสารพษอยางโลหะหนก เชน สารตะกว

- 26 -

การแปรรปแกนตะวน

การแปรรปเปนแปงแกนตะวน แปงทไดจากแกนตะวนมทงใยอาหาร และสารพรไบโอตก สามารถใช

เปนสวนผสมของผลตภณฑตาง ๆ เชน ขนมอบ ผลตภณฑอาหารเสรมเพอสขภาพ นอกจากนยงมการแปรรป

เปนนาเชอม เชน ผลตภณฑเครองดม ชา กาแฟ นมเปรยว และสรา

ภาพท 2 การแปรรปแกนตะวนเปนผลตภณฑตาง ๆ

เอกสารอางอง

คาแพง กงแกว. (ม.ม.ป.). แกนตะวน พชมหศจรรยดานสขภาพ. กรงเทพฯ : สานกพมพเคเคมเดย.

ณฐวฒ สดใจด พษณ ทองโพธงาม และอาสร ออนนวม. อทธพลของปยคอกทมตอการเจรญเตบโตและผลผลตของ

แกนตะวน. ปญหาพเศษปรญญาตร สาขาวชาเกษตรศาสตร: มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร.

ประภาส ชางเหลก บญรวม จนทรชน สกล ฉายศร นวะรตน พราภ สภทรา เมทนกรชย และ เจระศกด แซล.

(2555). ศกษาการเจรญเตบโตและใหผลผลตของแกนตะวน (Helianthus tuberosus) ณ แปลงทดลอง

สถานวจยกาญจนบร. การประชมวชาการแหงชาต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน ครงท 9.

นครปฐม : 2161-2165.

สนน จอกลอย รชน พทธา วลาวรรณ ตลา และถวลย เกษมาลา. (2549). ศกษาอทธพลของการใชสวนขยายพนธตอ

การงอกการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของแกนตะวน. วารสารแกนเกษตร, 34(2), 151-156.

- 27 -

ความปลอดภยในอาหารพรอมบรโภค กรณศกษา: ซช

ผชวยศาสตราจารย ดร. จนตนา วบลยศรกล

สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร

ซช (Sushi) หรอขาวปนเปนอาหารทมตนกาเนดมาจากญปน มประวตศาสตรยาวนานเปนพนป เพอเปน

การถนอมรกษาปลาใหเกบไดนานหลายเดอนดวยวธการหมก โดยการนาปลาดบททาความสะอาดแลววางลงใน

ภาชนะ แลวนาขาวและเกลอวางลงบนหนาปลา กดทบดวยกอนหนหนกๆ นานประมาณ 2-3 อาทตย เมอนา

ปลาออกจากภาชนะกสามารถเกบไวไดประมาณ 2-3 เดอนและบรโภคไดเลยโดยไมตองทาใหสก ตอในปจจบน

ไดปรบเปลยนจากการหมกมาเปนการบรโภคปลาแบบสดๆ ไมผานการหมกหรอการปรงใหสก ทาใหซชและ

อาหารททาจากอาหารทะเลและนามาบรโภคโดยไมผานการปรงสก มความเสยงดานความปลอดภยในอาหารสง

นอกจากซช ยงมซาชม (Sashimi) ทจดอยในอาหารคลายซช และมความหมายแตกตางกน

ซช หมายถง อาหารทมขาวทปรงสกแลวและขนรปตางๆ โดยขาวมการนามาปรงรสดวยนาสมสายชและ

ตกแตงผวหนาดวยอาหารอนทไมปรงสกหรอผานการปรงสกแลว เชน อาหารทะเล ปลา สตวนามเปลอกตางๆ

และไขของสตวนาเหลานน รวมทงผก เนอสตวและไข และอาจถกหอหรอไมกไดดวยสาหรายทะเล สวนซาชม

คอ อาหารทะเลทถกนามาแลเปนชน ไมมกระดกปน อาจไดจากทงปลา หอย ปลาหมก ป กง ไขปลาและอาหาร

ทะเลอนทไมไดปรงใหสก

ซชมหลายรปรางลกษณะและแตละลกษณมชอเรยกตางๆ เชน

• ซชนกร เปนซชดงเดมทใชมอในการปนขาวทปรงสกแลวเปนแผนหรอกอนและมชนปลา หอย

ไขปลาบนผวหนา กอนรบประทานจะนาไปจมในซอสถวเหลองและมกถกเสรฟใหผบรโภคเปนค

• ซชมาก เปนซชทมปลาและองคประกอบอนวางบนขาวทปนเปนกอนและหอดวยสาหรายทะเล

แหงทผวดานนอก

• ซชเทมากหรอซราช เปนซชทมการตกแตงผวหนาขาวปนดวยองคประกอบตางๆ เชน ปลาดบ

และผกตาง

• ซชอนาร เปนซชทไดจากขาวทผานการปรงรสดวยนาสมสายชและผสมผกชนดตางๆ แลวหอ

ดวยแผนเตาหทอด

- 28 -

ปจจบน ซชเปนอาหารทคนทกระดบรายไดสามารถบรโภคได หารบประทานไดตามตลาดสด ไมจากด

เฉพาะในรานอาหารญปน ซงยงจากดเฉพาะผมรายไดมากเพยงพอจงสามารถเขาไปรบประทานได ซชตามตลาด

สดหรอตลาดนดทพวกเรารจกกนราคาเพยงชนละ 5-10 บาท มใหเลอกมากมายหลายหนา

ผบรโภคยงเชอวาซชเปนอาหารสขภาพ เนองจากมไขมนตาและบางหนายงมปลาเปนสวนประกอบ ซง

เชอวาเหมาะสมกบคนทกวย แตในความเปนจรงแลว การรบประทานซชแบบไมระมดระวงเรองความสะอาด

ของซช อาจทาใหผบรโภคเกดความเจบปวยเนองจากอาหารเปนพษได นอกจากนซชทวางขายตามตลาดสดอาจ

ทาไวกอนนามาขายหลายชวโมงหรออาจทาอยางไมถกสขลกษณะ จงมโอกาสสงทจะเกดการปนเปอนเชอจลนทรย

กอโรคชนดตางๆ ตามเกณฑคณภาพทางจลชววทยาของอาหารพรอมบรโภคของกรมวทยาศาสตรการแพทย

2549 กาหนดวา อาหารทวไปทมใชอาหารควบคมตองมปรมาณจลนทรยดงตารางท 1

ตารางท 1 ชนดและปรมาณจลนทรยชนดตางๆ ทอนญาตใหพบได

ชนดจลนทรย ปรมาณทกาหนดใหพบในอาหารได

จานวนจลนทรยทงหมด/กรม นอยกวา 1x106

MPN Escherichia coli/กรม นอยกวา 3

Staphylococcus aureus/กรม นอยกวา 100

Clostridium perfringens/กรม นอยกวา 100

Bacillus cereus/กรม นอยกวา 100

Salmonella spp./25 กรม ไมพบ

Vibrio cholera/25 กรม ไมพบ

Vibrio parahaemolyticus/25 กรม ไมพบ

Listeria monocytogenes/25 กรม ไมพบ

ทมา: กรมวทยาศาสตรการแพทย (2553)

โดยทวไปซชทวางขายในตลาดสด บนฟตบาทหรอตามซเปอรมารเกตของหางสรรพสนคาประกอบดวย

ขาวเจาทถกผสมกบนาสมสายชจากขาว (rice vinegar) สาหราย ผก ปลาดบ หรออาหารทะเลทปรงสกแลว เชน

กงตม หอย ปลาหมก เปนตน รวมทงไขหวาน ไขกง ดวยเหตนจงมโอกาสสงทจะมการปนเปอนจากเชอจลนทรย

ตางๆ ไดแก Vibrio parahaemolyticus, Staphylococcus aureus, Salmonella species, Bacillus

cereus and Listeria monocytogenes ททาใหเกดอาหารเปนพษ ดงรายงานของ สดสายชล หอมทองและ

คณะ (2554) ซงรายงานวา ซชหนาสาหราย ปลาดบ ไขกง ไขหวานและกงมปรมาณ Staphylococcus aureus

มากกวาปรมาณทกรมวทยาศาสตรการแพทยกาหนดหลายเทา แตมปรมาณ Bacillus cereus ตากวาปรมาณ

สงสดทกรมวทยาศาสตรการแพทยกาหนด โดยคณะผเขยนอธบายวา ในซชมคาความเปนกรดดางอยในชวง

4.37-5.67 ซงสามารถยบยงการเจรญของ Bacillus cereus ได แตไมสามารถยบยงการเจรญของ

Staphylococcus aureus เนองจากจลนทรยชนดนสามารถทนความเปนกรดดางไดในชวง 4.0-9.8 ทาให

จลนทรยชนดนทนตอความเปนกรด-ดางในซชได และเจรญเตบโตตอเนองระหวางทซชอยในตลาดสดซงม

อณหภมคอนขางเหมาะสม ถงแมวาซชทขายในตลาดสดจะมโอกาสเสยงในการปนเปอนเชอจลนทรยททาใหเกด

- 29 -

อาหารเปนพษมากกวา แตไมไดหมายความวาซชทขายในหางสรรพสนคาหรอภตตาคารทตดเครองปรบอากาศ

จะปลอดภย ในตางประเทศกมรายงานการเกดโรคอาหารเปนพษกบผบรโภคซชเหมอนกนดงรายงานในประเทศ

สหรฐอเมรกาเมอปพ.ศ. 2549 ซงมผปวยจากการตดเชอ Salmonella ทเรยกวา salmonellosis จากการ

บรโภคซชในรานขายซชแหงหนงทาใหมผปวยหลายสบคน ทางรานขายอาหารแหงนนจงรบผดชอบดวยการปด

รานเพอทาความสะอาดและปรบปรงสขลกษณะของผสมผสกบซช เพอปองกนการเกดปญหาอกครง ในประเทศ

ไทยซงเปนประเทศในเขตรอน มอาหารหลายประเภททขายตามตลาดหรอบนฟตบาททมความเสยงตอการทาให

เกดโรคอาหารเปนพษ ทาใหการสอบกลบเพอหาสาเหตวาอาหารชนดใดทาใหเกดอาหารเปนพษกบผบรโภค

เปนไปไดยาก อกทงผปวยทเกดจากอาหารเปนพษมกไมมการรายงานหรอพบแพทยอยางเปนทางการ ทาใหไมม

บนทกการเจบปวย การทาใหซชปลอดภย ไมกอใหเกดอาหารเปนพษกบผบรโภค ผผลตซชตองปฏบตตาม

สขลกษณะทดในการผลตอาหารอยางเครงครด เนองจากทกขนตอนของการทาซชทาใหเกดโอกาสทเชอจลนทรย

จะปนเปอนสอาหารทงสน และไมมขนตอนใดเลยกอนถงผบรโภคทจะลดจานวนเชอจลนทรย

วธการควบคมใหเกดความปลอดภยในการทาซชเพอวางขายตามสถานทตางๆ

1. การทาใหขาวเปนกรด โดยการใชนาสมสายช เพอปรบสภาวะในขาวใหสามารถยบยงการเจรญของ

เชอแบคทเรยกอโรคชนดตางๆ คาความเปนกรดดาง (pH) ทเหมาะสมในขาวเพอยบยงการเจรญของแบคทเรย

คอ 4.6 หรอตากวา ถาคา pH สงกวานจะทาใหสภาวะแวดลอมเหมาะสมสาหรบการเจรญของแบคทเรยกอโรค

คา pH ในขาวปนอาจมคาสงขนเมอเกบรกษาหรอวางขายเปนเวลาหลายชวโมงหลงการผสมนาสมสายชกบขาว

สก ดงนนจงตองมการวด pH ของขาวสมาเสมอหลงการผสมจนกวาซชจะถงมอผบรโภค ถา pH มคาสงขนตองม

การเตมนาสมสายชในขาวเพมขนหรอไมนาขาวมาใชทาซชหลงจากผสมขาวกบนาสมสายชและเกบรกษาใน

สถานทมอณหภมสงกวา 5 องศาเซลเซยส นานกวา 4 ชวโมง นอกจากนความเปนกรดในขาวยงชวยปองกน

สวนประกอบอนบนซชจากการเจรญของเชอแบคทเรยได ตวอยางสวนผสมทใชทาใหขาวปนเปนกรด ดงตาราง

ดานลาง

สตร 1 สตร 2 สตร 3

ขาวเตมเมลด 900 กรม 900 กรม 900 กรม

นาสะอาด 1,100 มลลลตร 1,320 มลลลตร 1,250 มลลลตร

นาสมสายชขาว 135 มลลลตร 99 มลลลตร 44 มลลลตร

นาตาล 57 กรม 94 กรม 44 กรม

เกลอ 9 กรม 25 กรม 8 กรม

ทมา : NSW Food Authority (2014)

2. การควบคมอณหภม เปนสงสาคญในการชะลอการเจรญของแบคทเรยกอโรคในซช ถงแมจะมการ

ปรบคา pH แลวกตาม เนองจากสวนประกอบอนของซชจะทาใหคา pH ของขาวปนสงขน เชน อาหารทะเลทงท

ปรงสกและไมสก และเนอไก เปนตน ดงนนจงตองมการควบคมอณหภมและเวลาของขาวและสวนประกอบอน

ระหวางการผลตและการวางขาย

- 30 -

ในทางทฤษฎ ซชทกชนดควรเกบรกษาทอณหภมไมเกน 5 องศาเซลเซยส ถาซชถกเกบรกษาทอณหภม

5-60 องศาเซลเซยส ควรปฏบตดงน

• ถาไมสามารถควบคมอณหภมของการเกบรกษาซชไดภายในไมเกน 2 ชวโมง ตองบรโภคซชนน

ทนทหรอเกบรกษาตอในตเยน

• ถาไมสามารถควบคมอณหภมในการเกบรกษาซชไดเกนกวา 2 ชวโมง แตนอยกวา 4 ชวโมงตอง

บรโภคซชทนท

• ถาไมสามารถควบคมอณหภมในการเกบรกษาซชไดเกนกวา 4 ชวโมง ตองทงซชนน เพราะม

ความเสยงทซชจะมแบคทเรยกอโรคเจรญเตบโตจนทาใหผบรโภคเจบปวย

3. การจดการสวนประกอบอนๆ ของซชนอกจากขาว เพอทาใหซชสะอาดปราศจากการปนเปอนของ

จลนทรยกอโรค เครองมอ อปกรณและสวนประกอบอนของซชทไมใชขาวตองสะอาด และผานการฆาเชอกอน

นามาทาซช ปลาดบทนามาทาซชตองมการจดการแยกจากสวนประกอบอนทพรอมบรโภค เชน ปลาทปรงสกแลว

เนอไก ไข ผกเพอลดความเสยงจากการปนเปอนขามของจลนทรยกอโรค

4. การบนทกทถกตองเกยวกบการจดการซชชวยประกนวาซชจะมความปลอดภยในการบรโภค โดยทา

การบนทกสงตางๆ ไดแก

• คา pH ของขาวทผสมนาสมสายชแลว

• อณหภมของขาวและซช

• อณหภมของซชทวางขาย

• ระบบการควบคมเวลาในการเกบรกษาซช

• เวลาทซชถกวางขาย

• ถาซชถกทาและวางขายทนทตองมการบนทกเวลาททาซช

• ตองการมการบนทกลกษณะทางกายภาพ เชน ส รปรางลกษณะของซชเพอใชในการกาหนด

ลกษณะทอาจแตกตางกนระหวางซชททาแตละเวลา แตละครง

5. ขอควรปฏบตระหวางการเตรยมซชเพอลดความเสยงในการปนเปอนแบคทเรยกอโรค ไดแก

• ซอสวนประกอบทใชทาซชทมคณภาพด

• เพอฆาไขพยาธตางๆ ทอาจมอยในปลาดบ จงเกบรกษาปลาดบในชองแชแขงทมอณหภมตา

กวา -20 องศาเซลเซยส อยางนอย 24 ชวโมง

• หลงการแชแขงปลาดบ ตองละลายนาแขงในชองเยนและเกบรกษาทอณหภมตากวา 4 องศา

เซลเซยส

• เกบวตถดบ และอาหารทปรงสกแลวแยกกนเปนสดสวนเพอหลกเลยงการปนเปอนขาม

• ละลายนาแขงปลาแชแขงครงละปรมาณนอย และไมเกบรกษาวตถดบในตเยนนานเกนไป ม

การจดการวตถดบตามหลกการ “เกบกอน ใชกอน”

• ลางมอดวยสบและนาอนกอนการเตรยมซช และมการควบคมสขลกษณะระหวางบคคลท

สมผสซช

- 31 -

• ทาความสะอาดพนทจดเตรยมซชและเครองมอ อปกรณทใชและมการสมผสกบซชเสมอ และ

ทาการฆาเชอเครองมอและอปกรณเหลานนดวยนายาฆาเชอ หรอนายาลางจานทอณหภมสงกวา 82 องศา

เซลเซยส

• ปรงเนอสตวและไขทเปนสวนประกอบของซชทอณหภมสงกวา 75 องศาเซลเซยส และใช

เฉพาะวตถดบทมคณภาพดเทานน

• เมอหงขาวทใชทาซชสกแลว ตองรกษาใหอณหภมของขาวสงกวา 63 องศาเซลเซยสหรอตากวา

8 องศาเซลเซยส ทนทททาได ถาไมไดนาขาวสกมาเตรยมซชทนท

• ลดเวลาในการเตรยมซชใหนอยทสดและเกบรกษาหรอวางขายซชทเตรยมแลวทอณหภมตากวา

4 องศาเซลเซยสกอนถงมอผบรโภค

• ทงซชทเหลอหรอเตรยมไวและขายไมหมดในแตละวน ไมนามาขายวนถดไป

เอกสารอางอง

สดสายชล หอมทอง จราพร ตนวฒบณฑต ณฐชนาภทธ ดงกอง อาไพ บตรงาม และบณฑรกา นลโนร. 2554.

การแพรกระจายของ Staphylococcus aureus และ Bacillus cereus ในซช. วารสารวทยาศาสตรบรพา.

16(1). 69-76.

NSW Food Authority. 2007. Food Safety Guidelines for the Preparation and Display of Sushi.

NSW Food Authority. 27 p.

- 32 -

การเปลยนเพศกบนาเปนเพศเมยโดยฮอรโมนเอสตราไดออล

Feminization of Common Lowland Frog (Rana rugulosa Wiegmann) with Estradiol

รงกานต กลาหาญ1 และ ณทฐพล ภระหงษ2 1สาขาวชาเพาะเลยงสตวนา คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

2สาขาวชาการประมง คณะเกษตรศาสตรและทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยพะเยา

บทคดยอ

การเปลยนเพศกบนาเปนเพศเมยโดยใหฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 0, 10, 25 และ 35 ไมโครกรม/

อาหาร 100 กรม ศกษาในกบนาอาย 3 วน ขนาดประมาณ 0.01 กรม/ตว ใหอาหารผสมฮอรโมนเปนระยะเวลา

40 วน ดวยอาหารผง (ปลาปน ราละเอยด และวตามนซ) และอาหารปลาดกชนดเมดลอยนา เมอสนสดการ

ทดลองพบวา การเจรญเตบโต และประสทธภาพการใชอาหาร รวมถงปรมาณอาหารทกนของกบนาทไดรบ

อาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทกระดบ มคาไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05) จากนนเลยงตอโดยไมให

ฮอรโมนเอสตราไดออลเปนระยะเวลารวม 180 วน เมอสนสดการทดลองพบวา กบนาทไดรบอาหารเสรม

ฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม มการเจรญเตบโต และประสทธภาพการใช

อาหารสงกวากลมทดลองอน (p<0.05) ในขณะทปรมาณอาหารทกน มคาไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05) โดย

มคาเทากบ 0.08 ± 0.00 กรม/ตว/วน คาโกนาโดโซมาตคอนเดกซของกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมน

เอสตราไดออลทระดบ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม มคาสงกวากลมทดลองอน (p<0.05) และการเสรม

ฮอรโมนเอสตราไดออลทกระดบเปนระยะเวลา 20 วน มผลใหระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในกบนาเพมขน แตเมอ

สนสดการทดลองท 40 วน พบวาระดบฮอรโมนเอสโตรเจนมคาการเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลในอาหารกบนา

ขนาดประมาณ 0.01 กรม/ตว ทระดบ 10 และ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม เปนระยะเวลา 40 วน สามารถ

เปลยนเพศกบนาเปนเพศเมยได 100 เปอรเซนต และระดบการเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 25

ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม เหมาะสมตอการเจรญเตบโต ประสทธภาพการใชอาหาร และการเปลยนเพศกบนา

ใหเปนเพศเมย

บทนา

กบนาเปนสตวครงบกครงนา ทเปนสตวเศรษฐกจนาสนใจชนดหนง เพราะกบนาเปนสตวทเลยงงาย

เจรญเตบโตเรว กนอาหารนอย ตนทนการผลตคอนขางตา ทารายไดดใหกบเกษตรกรผเลยง แตปญหาทพบอย

เสมอสาหรบเกษตรกรผเลยงกบนาคอ ความไมสมาเสมอของขนาด และนาหนกกบ ในแตละครอก (ทองยน,

2540) โดยทวไปกบเพศผมกจะมขนาดเลกกวากบเพศเมย ซงความแตกตางของลกษณะเพศภายนอกทมอง

เหนชด คอ กบเพศผจะมถงเสยงใตคาง กบบางชนดมองเหนไดชดเจนแตบางชนดมองไมเหน สวนกบเพศเมยนน

ไมมถงเสยง และลกษณะทสาคญคอ ขณะทกบเพศเมยมไขแก จะมองเหนสวนทองโปงนนไดชดเจนมาก ผวหนง

จะเรยบ และสวนทองจะนม ซงความแตกตางของเพศในสตวนนถกควบคมโดยฮอรโมนเพศ ระบบฮอรโมนเพศ

ในสตวมกระดกสนหลงถกควบคมการทางานโดยสมองสวนหนาทเรยกวาไฮโปทาลามส ซงผลตฮอรโมนท

เรยกวา Gonadotropin - Releasing Hormone, GnRH ทาหนาทกระตนใหตอมใตสมองผลต

- 33 -

Gonadotropin Hormone ซงจะมผลเรงใหเกดการผลต gonadal steroid ของอวยวะสบพนธ ไดแก

ฮอรโมนเอสตราไดออลในเพศเมยมผลใหเกดการสกของไข และฮอรโมนแอนโดรเจนในเพศผ มผลตอการ

เจรญเตบโต และการหลงนาเชอในเพศผ นอกจากนฮอรโมนเอสตราไดออลในสตวเลอดอนยงสรางไดจาก ตอม

หมวกไต คอรปสลเทยม และรก (วารณ, 2540) การควบคมลกษณะเพศเมยนนถกควบคมโดยการทางานของ

ฮอรโมนเอสตราไดออล หรอเอสโตรเจน ซงเปนฮอรโมนในกลม steroid hormone ทผลตจากรงไข ซงผล

ของฮอรโมนเอสตราไดออลจะมทงในดานกระตน และยบยงการพฒนาของระบบสบพนธ กลไกการควบคม

ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนขนอยกบระดบฮอรโมนในตวสตวเอง และฮอรโมนทไดรบจากภายนอก ปรมาณ

ฮอรโมนเอสโตรเจนทสงจะสงผลใหเพศเมยมความสมบรณเพศ ดวยเหตผลดงกลาว การทดลองนจงตองการ

ศกษาความเปนไปไดในการเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลในกบนาระยะลกออด เพอเปลยนเพศกบใหเปนกบเพศ

เมย โดยการศกษาระดบความเขมขนของฮอรโมนเอสตราไดออล ทเหมาะสมตอการเปลยนเพศของกบนา

เนองจากกบนาเพศเมยมขนาดใหญกวาเพศผ ซงจะสงผลใหกบมขนาดใหญ และมขนาดใกลเคยงกน เกษตรกร

สามารถนาขอมล และความรดงกลาวไปใชในการผลตกบเพอขายในเชงพาณชยได

วธการศกษา

วางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomized Design) โดยใหระดบฮอรโมนเอสตรา

ไดออลเปนปจจยการทดลองม 4 ระดบ (4 treatments) คอ 0 10 25 และ 35 ไมโครกรมตออาหาร 100 กรม

แตละระดบความเขมขนฮอรโมนแบงออกเปน 3 ซา นาขอมลทไดมาวเคราะหหาความแตกตางของชดการ

ทดลองโดยการวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) ทระดบความเชอมน 95% และเปรยบเทยบความแตกตาง

ระหวางคาเฉลยแตละชดการทดลองดวยวธ Duncan New’s Multiple Range Test

การเตรยมลกกบนา

นากบนาทงเพศผและเพศเมยทมความสมบรณเพศปลอยลงในถงไฟเบอรขนาด 2 ตนทมระดบนาสง

ประมาณ 5 - 7 เซนตเมตร และใสผกบง ผกตบชวา ทาระบบนาพนฝอยหรอฝนเทยม เพอเลยนแบบธรรมชาต

นากบพอแมพนธฉดฮอรโมนสงเคราะห (suprefact) ทระดบความเขมขน 10 ไมโครกรมตอนาหนกกบ 1

กโลกรม โดยฉดฮอรโมนทบรเวณนองกบ จากนนปลอยกบพอแมพนธลงในบอเพาะพนธ กบจะจบคผสมพนธ

และวางไข จะใชระยะเวลาในการฟกไขประมาณ 24 - 36 ชวโมง จากนนอกประมาณ 3 วน ถงไขแดงของ

ลกออดจะยบหมด จงนาลกออดมาทาการทดลองตอไป

การเตรยมถงไฟเบอรเพอใชเลยงกบ

ใชถงไฟเบอรขนาด 330 ลกบาศกเมตรจานวน 12 ถง เตมนาประมาณ 30 - 35 เซนตเมตร ตอระบบลม

ลงถงไฟเบอรทง 12 ถง นาผกบง และแผนโฟมใสในถงไฟเบอร และปดดวยมงลวดอลมเนยม

อาหารและการใหอาหาร

อาหารทใชในการเลยงเปนอาหารผง (ปลาปน ราละเอยด และวตามนซ) และอาหารปลาดกชนดเมด

ลอยนา โดยแบงออกเปน 5 ชวง คอ

ชวงท 1 ระยะเวลาการเลยง 1 - 16 วน ใหอาหารผงทโปรตน 58.80 %

ชวงท 2 ระยะเวลาการเลยง 17 - 45 วน ใหอาหารสาเรจรปชนดเมดลอยนา (ซปเปอร - มกซ) โปรตน 42%

- 34 -

ชวงท 3 ระยะเวลาการเลยง 46 - 90 วน ใหอาหารปลาดกขนาดเลกเบอร 1 โปรตน 32 %

ชวงท 4 ระยะเวลาการเลยง 91 - 135 วน ใหอาหารปลาดกขนาดกลางเบอร 2 โปรตน 30 %

ชวงท 5 ระยะเวลาการเลยง 136 - 180 วน ใหอาหารปลาดกขนาดใหญเบอร 3 โปรตน 25 %

นาอาหารผง และอาหารปลาดกเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 0, 15, 25 และ 35 ไมโครกรมตอ

อาหาร 100 กรม ใหอาหารกบวนละ 2 - 4 ครง คอ ชวงเวลา 9.00 - 9.30, 12.00 - 12.30, 15.00 - 15.30,

และ 18.00 - 18.30 นาฬกา วนละ 4 - 6 เปอรเซนตของนาหนกตว ทาการทดลองในลกออดอาย 3 วน นาหนก

เรมตนประมาณ 0.01 กรมตอตว ใหอาหารทดลองเปนระยะเวลา 40 วน เปลยนถายนา 100% ทก 2 วน

ผลการศกษา

การเปลยนเพศกบนาเปนเพศเมยโดยฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 0, 10, 25 และ 35 ไมโครกรม/

อาหาร 100 กรม เปนระยะเวลา 40 วน และเลยงตอโดยไมใหฮอรโมนเอสตราไดออลเปนระยะเวลารวม 180

วน โดยทดลองกบนาอาย 3 วน จากการศกษาพบวานาหนกสดทาย นาหนกทเพมขน เปอรเซนตนาหนกท

เพมขน นาหนกเพมตอวน และอตราการเจรญเตบโตจาเพาะของกบนา มคาแตกตางกนทางสถต (p<0.05)

ตารางท 1 การเจรญเตบโตของกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลเปนระยะเวลา 40 วน และ

เลยงตอโดยไมใหฮอรโมนเอสตราไดออลเปนระยะเวลารวม 180 วน

การเจรญเตบโต

ระดบการเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลในอาหาร

(ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม) P-

value 0 10 25 35

นาหนกสดทาย (กรม/ตว) 123.75±0.00b 103.33±0.00c 155.00±0.00a 94.00±0.00d 0.0001

นาหนกทเพมขน (กรม/ตว) 122.55±0.02b 102.26±0.05c 153.74±0.12a 92.83±0.08d 0.0001

เปอรเซนตนาหนกทเพมขน

(เปอรเซนต) 10243.29±178.59b 9570.52±511.25b 12273.95±1128.02a 7985.96±593.54c 0.0011

นาหนกเพมตอวน

(กรม/ตว/วน) 0.68±0.0001b 0.56±0.0003c 0.85±0.0006a 0.51±0.0005d 0.0001

อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ

(เปอรเซนต/วน) 2.57±0.005b 2.54±0.02b 2.67±0.05a 2.44±0.04c 0.001

หมายเหต อกษรภาษาองกฤษทตางกนในแถวเดยวกนแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

ประสทธภาพการใชอาหารของกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 0, 10, 25 และ

35 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม เปนระยะเวลา รวม 180 วน พบวา ประสทธภาพการใชอาหารของกบนาซง

ศกษาจาก คาปรมาณอาหารทกน อตราการเปลยนอาหารเปนเนอ และประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนเนอ

มคาแสดงในตารางท 2

- 35 -

ตารางท 2 ประสทธภาพการใชอาหารของกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลเปนระยะเวลา 40

วน และเลยงตอโดยไมใหฮอรโมนเอสตราไดออลเปนระยะเวลารวม 180 วน

ประสทธภาพการใชอาหาร

ระดบการเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลในอาหาร

(ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม)

0 10 25 35 P - value

ปรมาณอาหารทกน

(กรม/ตว/วน) 0.08±0.00a 0.08±0.00a 0.08±0.00a 0.08±0.00a 1

อตราการเปลยนอาหารเปนเนอ 0.11±0.00c 0.14±0.00b 0.09±0.00d 0.15±0.00a 0.0001

ประสทธภาพการเปลยนอาหาร

เปนเนอ (เปอรเซนต) 909.09±0.00b 714.28±0.00c 1,111.11±0.00a 666.66±0.00d 0.0001

หมายเหต อกษรภาษาองกฤษทตางกนในแถวเดยวกนแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

การเจรญเตบโต และประสทธภาพการใชอาหารของกบนามคาแตกตางกนในแตละกลมทดลองเนองจาก

รางกายของกบนาทรบฮอรโมนเอสตราไดออลเขาไปแลว สามารถปรบสมดลภายในตวได และไมไดรบฮอรโมน

จากภายนอก ดงนนผลของฮอรโมนทไดรบจงแสดงออกมาในดานการเจรญเตบโต และประสทธภาพการใช

อาหาร จงทาใหกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลโดยเฉพาะทระดบ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100

กรม มการเจรญเตบโต และประสทธภาพการใชอาหารดกวากลมอนๆ เนองจากอทธพลของฮอรโมนเอสโตรเจน

มผลลดการออกฤทธของโกรทฮอรโมนในการกระตน การเจรญเตบโต และมผลตอเมตาบอลซม มรายงานวา

เอสโตรเจนมผลลดการสงเคราะห insulin growth factor – I (IGF – I) แตไมมผลตอการออกฤทธของ IGF – I แต

ผลของเอสโตรเจนตอการสงเคราะห IGF – I นคงไมมความสาคญในเพศเมยปกต เนองจากเมอระดบของ IGF – I

ลดลง การยบยงยอนกลบไปควบคมการหลงโกรทฮอรโมนกจะลดลงดวย ผลกคอ โกรทฮอรโมนถกหลงเพมขน

ดงนน IGF – I จงถกสงเคราะห เพมตามไปดวย (นท, 2538)

สาหรบความสมบรณเพศของกบนา ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในเลอด และเปอรเซนตการเปลยนเปน

เพศเมยของกบนา แสดงในตารางท 3

คาโกนาโดโซมาตคอนเดกซของกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 0, 10, 25 และ

35 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม มคาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยกบนาทไดรบอาหาร

เสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม มคาโกนาโดโซมาตคอนเดกซสงทสดโดยม

คาเทากบ 0.58 เปอรเซนต รองลงมาคอกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 35, 10 และ 0

ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม โดยมคาเทากบ 0.57, 0.5 และ 0.36 เปอรเซนต ตามลาดบ สาหรบระดบฮอรโมน

เอสโตรเจนในเลอดจะมคาลดลง สาหรบกบนาทไมไดรบอาหารผสมฮอรโมน แตกลมทไดรบอาหารผสมฮอรโมน

จะมระดบฮอรโมนเพมขนทกกลมทดลองเทากน และเมอสนสดการทดลองทระยะเวลา 40 วน พบกบนากลมท

ไดรบอาหารผสมฮอรโมน 35 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม มระดบสงสด และ กบนากลมทไดรบอาหารผสม

ฮอรโมนทระดบ 10 และ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม สามารถเปลยนเพศเปนเพศเมยได 100 เปอรเซนต

- 36 -

ตารางท 3 ความสมบรณเพศ ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในเลอด ฮอรโมนเอสตราไดออลและเปอรเซนต

การเปลยนเปนเพศเมยของกบนาทไดรบอาหารเสรมเปนระยะเวลา 40 วน

ความสมบรณเพศ ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนใน

เลอด และเปอรเซนตการเปลยนเปนเพศเมย

ระดบการเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลในอาหาร

(ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม)

0 10 25 35

P -

value

คาโกนาโดโซมาตคอนเดกซ (เปอรเซนต) 0.36±0.00d 0.5±0.00c 0.58±0.00a 0.57±0.00b 0.0001

ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในเลอดกบนาเมอเรม

การทดลอง (pg/ml) 1,164 1,164 1,164 1,164

ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในเลอดกบนาทระยะ

20 วน (pg/ml) 738 101,000 101,000 101,000

ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในเลอดกบนาทระยะ

40 วน (pg/ml) 90 43 100 112

เปอรเซนตการเปลยนเปนเพศเมย (เปอรเซนต) 75 100 100 80

หมายเหต อกษรภาษาองกฤษทตางกนในแถวเดยวกนแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในเลอดของกบนาทไดรบอาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 10, 25

และ 35 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม เปนระยะเวลา 20 วน มระดบฮอรโมนสงขน โดยมคาเทากบ 101,000

pg/ml ทงนเกดจากกระบวนการ positive feed back มกพบในสตวทยงไมเจรญพนธ เมอมการกระตนโดยการ

เพมระดบฮอรโมน จะมผลในการกระตนการสรางโกนาโดโทรปน ทาใหระดบโกนาโดโทรปนเพมสงขน สงผลตอ

การพฒนาของอวยวะสบพนธ และการเพมขนของฮอรโมน (รงกานต, 2546)

จากการวเคราะหระดบฮอรโมนเอสโตรเจนในเลอดของกบนาทระยะเวลา 40 วน พบวา กบนาทไดรบ

อาหารเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลทกกลมการทดลอง มระดบฮอรโมนลดตาลง โดยมคาอยในชวง 43 – 112

pg/ml ซงเกดจากกระบวนการ negative feed back สเตยรรอยดฮอรโมนจะออกฤทธโดยตรงตอไฮโปทา

ลามส และตอมใตสมอง เมอระดบ สเตยรรอยดฮอรโมนมระดบสงขน จนถงระดบสงสดจะไปมผลยบยงการสราง

โกนาโดโทรปนของตอมใตสมองมผลใหระดบโกนาโดโทรปนมคาลดลง (รงกานต, 2546) เนองจากฮอรโมน

เอสโตรเจนมผลกระตนการเจรญเตบโต และการสรางรงไข (นท, 2538) จงทาใหกบนาทไดรบอาหารเสรม

ฮอรโมนเอสตราไดออลทระดบ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม มผลตอการพฒนาของอวยวะสบพนธมากทสด

โดยมคาเทากบ 0.58 ± 0.00 เปอรเซนต

จากการศกษาการเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลในอาหารกบนาอาย 3 วน ทระดบ 0, 10, 25 และ 35

ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม เปนระยะเวลา 40 วน สามารถเปลยนเพศกบนาเปนเพศเมย ไดโดยมคาเทากบ

75, 100, 100 และ 80 เปอรเซนต (ตามลาดบ) โดยทระดบ 10 และ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม สามารถ

เปลยนเพศกบนาเปนเพศเมยได 100 เปอรเซนต เนองจากฮอรโมนในกลม steroid hormone ทผลตจากรงไข

ไดแกฮอรโมนเอสตราไดออลจะมทงในดานกระตน และยบยงการพฒนาของระบบสบพนธ ซงกลไกการควบคม

ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนขนอยกบ ระดบฮอรโมนใน ตวสตวเอง และฮอรโมนทไดรบจากภายนอกปรมาณ

- 37 -

ฮอรโมนเอสโตรเจนทสงจะสงผลใหเพศเมยมความสมบรณเพศ ซงสอดคลองกบการศกษาของ ทองยน (2540) ท

ศกษาผลของระดบฮอรโมนเพศเมย พรมารน ทเหมาะสมตอการแปลงเพศกบนา ในระดบความเขมขนทแตกตาง

กน 5 ระดบ คอ 0, 10, 25, 35 และ 50 ไมโครกรม ผสมในอาหารเลยงลกออดทถงไขแดงยบแลว ในอตราสวน

1.5 % ของนาหนกกบ ใหกนอาหารตดตอกน 21 วน หลงจากนนเลยงดวยอาหารสาเรจรปจนกบอาย 4 เดอน

จงแยกเพศกบ ซงจากการทดลองพบวา กบทเลยงดวยอาหารผสมฮอรโมนระดบความเขมขน 10 ไมโครกรม ขน

ไป มจานวนกบเพศเมยมากกวากลมควบคม แตกบทเลยงดวยอาหารผสมฮอรโมนระดบความเขมขน 25

ไมโครกรม มจานวนกบเพศเมยสงทสด ซงสอดคลองกบการศกษาของวฒนา (2536) ทศกษาผลของ 17 BETA -

เอสตราไดออลตอการเปลยนเพศของปลาดกอย ซงทดลอง ในปลาดกอยอาย 20 และ 30 วน โดยใหปลาดกอย

ไดรบฮอรโมน 17 BETA - เอสตราไดออลในระดบ 5, 30 และ 55 มลลกรม ตออาหาร 1 กโลกรม นาน 45 วน

พบวาปลาดกอยทไดรบฮอรโมนระดบ 30 และ 55 มลลกรม ตออาหาร 1 กโลกรม ในปลาอาย 30 วน เกดการ

เปลยนเปนเพศเมย 92.86 และ 83.33 เปอรเซนต และการศกษาของ สาเนาว (2541) ทศกษาผลของ 17 เบตา

- เอสตราไดออล ในการเปลยนเพศปลาตะเพยนขาวเปนเพศเมย โดยใหฮอรโมน 17 เบตา - เอสตราไดออล

ผสมกบอาหารในชวง 50 - 200 มลลกรม ตออาหาร 1 กโลกรม เรมใหเมอลกปลามอาย 2 สปดาห โดยให

ฮอรโมนนาน 30 และ 60 วน พบวาการใหฮอรโมน 50 มลลกรม ตออาหาร 1 กโลกรม ใหเปอรเซนตปลาเพศ

เมยสงทสด

สรปผลการศกษา

การเสรมฮอรโมนเอสตราไดออลในอาหารกบนาอาย 3 วน ทระดบ 25 ไมโครกรม/อาหาร 100 กรม ม

ผลใหกบนามอตราการเจรญเตบโต และประสทธภาพการใชอาหารดทสด รวมถงมผลตอการพฒนาของอวยวะ

สบพนธมากทสด และ สามารถเปลยนเพศกบนาเปนเพศเมยได 100 เปอรเซนต

เอกสารอางอง

ทองยน ทองคลองไทร. 2540. การเพาะเลยงกบ. แผนกกบ คณะวชาประมง วทยาเขตกาฬสนธ.

นท กฤษณามระ. 2538. ฮอรโมนกลไก และการออกฤทธรวม. พมพครงท 1 ภาควชาสรรวทยา คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยมหดล.

รงกานต กลาหาญ. 2546. ผลของใบ เถา และหวกวาวเครอขาว (Pueraria mirifica) ในปลานล

(Oreochromis niloticus). วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

วารณ เกยรตดรยกล. 2540. ฮอรโมน. ภาควชาเคมคลนก คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยมหดล.

วฒนา วฒนกล. 2536. ผลของ 17 BETA - เอสตราไดออล และ11 BETA - ไฮดรอกซแอนโดรสตนไคโอนตอการ

เปลยนเพศของปลาดกอย. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

สาเนาว เสาวกล. 2541. ผลของ 17 เบตา - เอสตราไดออล ในการเปลยนเพศปลาตะเพยนขาวเปนเพศเมย.

วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

- 38 -

การพฒนาวธการ In situ hybridization เพอการตรวจหาเชอซลโมเนลลาในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร

Development of an in situ hybridization for Salmonella spp. detection in pork industry

ดารงศกด อาลย

สาขาวชาสตวศาสตร คณะเทคโนโลยการเกษตร

บทคดยอ

วธการอนซตไฮบรไดเซชนถอเปนอกวธการหนงทถกพฒนาขนเพอตรวจสอบเชอซลโมเนลลาจากเนอ

สกรใหมความรวดเรว แมนยา ลดความสญเสยมลคาทางเศรษฐกจในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร โดยวธการ

อนซตไฮบรไดเซชนอาศย Sal3 probe (5,-ATCACTTCACCTACGTG-3’) มความเหมอนตอ 23S rRNA และม

ความเปนคสมกบลาดบเบสเชอ Salmonella enterica subspecies I ในฐานขอมลยนแบงค และ Sal3

probe มความจาเพาะตอดเอนเอเชอซลโมเนลลาทง 60 ซโรวาห และไมจาเพาะกบเชอควบคมผลลบทง 9 ชนด

จากการทดสอบดวยวธการ Dot-hybridization สวนการพฒนาวธอนซตไฮบรไดเซชนเพอการตรวจสอบเชอ

ซลโมเนลลาในเนอสกร โดยพบวาเอนไซม Lysozyme ทความเขมขน 1 mg/ml ทละลายใน 10mM Tris-HCl,

5 mM EDTA, pH=8 และบมท 37 Co นาน 3 นาท มความเหมาะสาหรบการเปดผนงเซลลซลโมเนลลามากทสด

โดยใหคาเฉลยคะแนนการเรองแสงฟลออเรสเซนตสงถง 85% ใชระยะเวลาตรวจสอบภายใน 8 ชวโมง ในขณะท

การเปรยบเทยบความถกตองในการตรวจหาเชอซลโมเนลลาจากผลการตรวจของวธการ Fluorescence in situ

hybridization กบวธการ ISO 6579 (2002) พบวามคา Kappa Statistics เทากบ 0.46 แสดงวาทงสองวธ

สอดคลองกนอยในชวงของคามาตรฐานทยอมรบได (Moderate) ) โดยมคารอยละของความไวของวธการ

ตรวจหา Sensitivity เทากบ 93.1 และ คารอยละของความจาเพาะของวธการตรวจหา Specificity เทากบ 50

เปอรเซนต

คานา

ซลโมเนลลาเปนเชอจลนทรยทกอใหเกดปญหาสาคญดานสาธารณสขทวโลก เนองจากเปนสาเหตสาคญ

ตอการเกดโรคตดเชอจากการบรโภคอาหารสงเปนอนดบหนงในหลายประเทศ (FAO/WHO, 2002) และปวย

เปนโรคซลโมเนลโลซส (Salmonellosis) ยงผลใหมอตราการเสยชวตของผปวยโดยเฉพาะเดกและคนชราสงขน

(Tauxe, 1991; Botteldoorn et al., 2001) โดยมแนวโนมเพมมากขนทกปในกลมประเทศทกาลงพฒนา

มากกวากลมประเทศทพฒนาแลว จงทาใหประเทศกลมสหภาพยโรปมการกาหนดกฎระเบยบ Regulation (EC)

No 2160/2003 เปนขอตกลงมาตรฐานของเชอซลโมเนลลาใหตองไมพบจากเนอสตวนาเขาจากการสมตรวจ

ตวอยาง 25 กรม (AOAC, 2000) และบงคบใช ตงแต วนท 12 ธนวาคม พ.ศ.2553 เปนตนไป

(http://europa.eu.int/eurlex/pri/en/oj/dat/2003) ซงเปนมาตรฐานเดยวกนกบโครงการเนอสตวอนามย

ของกรมปศสตว และสานกงานมาตรฐานสนคาการเกษตรแหงชาต (มกอช.2547) (สปราณ และคณะ, 2549)

จากขอมลการระบาดในหลายๆ ปทผานมา จะเหนไดวาเชอซลโมเนลลาไมมแนวโนมทจะลดลงไปจากฟารมเลยง

สกร จงสงผลใหเกดการปนเปอนของเชอซลโมเนลลาในโรงฆาสกรและสงผลมาสเนอสกร และผลตภณฑททามา

จากเนอสกร (Silva et al., 2006) ดงนนการเฝาระวงการปนเปอน และควบคมเชอซลโมเนลลาจากเนอสกรใน

- 39 -

โรงฆาสตว โดยเกบตวอยางเนอสตวและผลตภณฑเนอสตวมาทาการตรวจวเคราะห เพอใชเปนขอมลในการ

ปรบปรงสขอนามยของกรรมวธการผลต และหลกสขาภบาลในโรงฆา

ปจจบนการตรวจหาเชอซลโมเนลลาจากเนอสกรใชวธการเพาะเชอแบคทเรย (Bacterial culture

method) ซงจดเปนวธมาตรฐาน ทมความถกตองอยางมากในการตรวจหาเชอซลโมเนลลา แตมขอจากดทใช

ระยะเวลาในการยนยนผลไมนอยกวา 4-6 วน ดงนนการพฒนาวธการอนซตไฮบรไดเซชนใหมความรวดเรว และ

แมนยา อาจจะชวยใหสามารถตดตามสถานะการณการปนเปอนของเชอในโรงฆา และลดความสญเสยทาง

เศรษฐกจจากปญหาการปนเปอนของเชอซลโมเนลลาในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร และนามาซงคณภาพของ

เนอสกรทสดใหมมความปลอดภยตอสขภาพของผบรโภค

ตรวจเอกสาร

สถานะการณระบาดของเชอซลโมเนลลาในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร

ในประเทศไทยพบวาเชอซลโมเนลลาเปนปญหาสาคญทางสาธารณสขของประเทศ การควบคม

อบตการณของซลโมเนลลาในคนวธหนงคอ การลดการแพรกระจายเชอจากอาหารทไดจากสตว จากรายงาน

พบวาเชอซลโมเนลลาทาใหเดกมอาการทองเสยสงถงรอยละ 13 (Varavithya et al., 1990) เกอบเทากบผใหญ

ซงมอบตการณประมาณรอยละ 15 (Hansen et al., 2002) ผลการสารวจของกรมควบคมโรค ในชวงป 2540-

2546 พบวาประเทศไทยมอบตการณตดเชอซลโมเนลลาเพมขนเปน 64 รายตอหนงแสนประชากร และยงไมม

แนวโนมวาจะลดลง (กรมควบคมโรค, 2546) สาเหตทวไปของการตดเชอซลโมเนลลาในมนษย คอ การ

รบประทานอาหาร หรอนาทปนเปอนเขาไป โดยไมผานการปรงสก หรอรบประทานเนอสตวสด ผกสด

ในเนอสตวนนการระบาดของเชอซลโมเนลลาบอยครงมกมสาเหตมาจากการบรโภคเนอไก และเนอโค

สวนเนอสกรไมไดรบการพจารณาใหเปนสาเหตหลกของการตดเชอซลโมเนลลาของผปวย แตจากรายงาน

การศกษาการปนเปอนของเชอซลโมเนลลาในเนอสตวหลายฉบบ พบวาเนอสกรและผลตภณฑททาจากเนอสกร

เปนสาเหตทกอใหเกดโรคทางเดนอาหารเปนพษ หรอโรคซลโมเนลโลซสในมนษย ประมาณ 10-30 เปอรเซนต

(Steinbach et al., 1999) และมแนวโนมจะเพมสงมากยงขนจากการบรโภคเนอสกร (Jacob et al., 2001;

Castagna et al., 2004)

สถานการณการระบาดในฟารมเลยงสกรในชวงหลายปทผานมาจะเหนไดวาเชอซลโมเนลลาไมม

แนวโนมทจะลดลงไปจากฟารมเลยงสกร (Silva et al., 2006) ซงจากผลการศกษาความชกของเชอซลโมเนลลา

จากฟารมสตวเลยงภายในประเทศไทย ป 2542-2543 พบวาการระบาดของเชอซลโมเนลลาในฟารมสกรยงคง

อยในระดบทสงถง 78.8 เปอรเซนต ดงภาพท 1 ซงการแพรกระจายของเชอซลโมเนลลา เรมตนมาจากสกรทตด

เชอซลโมเนลลาจากฟารมถกสงเขามายงโรงฆา ซงเปนจดสาคญทกอใหเชอซลโมเนลลามการปนเปอนมาสซาก

และเปนจดเรมตนใหมการปนเปอนมาสกระบวนการผลตอาหาร (Vieira-Pinto et al., 2005) โดยเฉพาะอยาง

ยงโรงฆาทผลตแบบเปด หรอไมไดมาตราฐาน จะยงเพมโอกาสของการปนเปอนของเชอซลโมเนลลามากยงขน

(Vieira-Pinto et al., 2007) ในชวงระหวางการเขาฆา และการตดแตงซาก (Rajic and Juria, 2001)

- 40 -

ภาพท 1 ความชกของเชอซลโมเนลลาของสตวเลยงภายในประเทศไทย ป 2542-2543

ทมา: WHO-Global Salm Surv: SE-Asian Regional Center (2001)

วธการตรวจซลโมเนลลาในเนอสกร

วธการเพาะเชอ BAM/AOAC ถอเปนวธมาตรฐาน (Goal standard method) สาหรบการตรวจสอบ

การปนเปอนเชอซลโมเนลลาในอาหาร ซงมขนตอนกระตนการเพมจานวน (Pre-enrichment) การกระตนเพม

จานวนแบบเลอก (Selective enrichment) การเลอกเชอทจานเพาะ (Selective plating) การตรวจยนยนทาง

ชวเคม (Biochemical confirmation) และการตรวจแยกชนด (Serological test) ซงวธการเพาะเชอ มขนตอน

ทยงยาก และใชระยะเวลาในการตรวจสอบผลการปนเปอนของเชอเปนเวลาหลายวน (ประมาณ 4-6 วน) การใช

ระยะเวลาการตรวจสอบทนาน จงไมสามารถหลกเลยงการเพมโอกาส และจานวนเชอซลโมเนลลาในเนอสกรได

ดงนนวธการตรวจสอบเชอซลโมเนลลาดวยการเพาะเชอจงไมสะดวกตอการนามาใชสาหรบการเฝาตรวจตดตาม

สถานะการณการปนเปอนของเชอซลโมเนลลาในตวอยางเนอสกรจานวนมากไดด (De Medici et al., 1998)

ดงนนจงตองมการพฒนาวธตรวจสอบการปนเปอนเชอซลโมเนลลาทเหมาะสม ใหมความรวดเรว และมความ

ถกตองกบการตรวจสอบตวอยางทตองสงสยวามการปนเปอนคราวละมากๆได จนสามารถตดตาม และควบคม

ความเสยงจากสถานะการณการปนเปอนไดทนทวงท และมประสทธภาพ (Fang et al., 2003)

การพฒนาวธการอนซตไฮบรไดเซชนเพอการตรวจหาเชอซลโมเนลลาในเนอสกร

วธการอนซตไฮบรไดเซชนจะอาศยนวคลโอไทดสายสนทมความจาเพาะกบลาดบนวคลโอไทดในเซลล

ของจลนทรยทตองการตรวจหา การตดฉลากนวคลโอไทดทาไดโดยกระบวนการสงเคราะห และตดฉลากดวยส

ฟลออเรสเซนต โดยเรยกวา โอลโกนวคลโอไทดโพรบ (Oligonucleotide probe) มความสามารถในการเขา

เกดปฏกรยาไฮบรไดเซชนกบตาแหนงทจาเพาะในเซลลเชอจลนทรย ซงขนตอนของวธอนซตไฮบรไดเซชน

ประกอบดวย 5 ขนตอนคอ การเตรยมเชอจลนทรยตวอยาง การคงสภาพของตวอยางใหสมบรณ การเปดผนง

เซลลสาหรบ oligonucleotide probe ผานเขาสเซลลของเชอจลนทรย และการตรวจสอบผลการเรองแสงของ

oligonucleotide probe ภายใตกลองฟลออเรสเซนต (fluorescence microscope) (Ormeci and Karl,

2008)

- 41 -

การเลอกใช oligonucleotide probe

การเลอกใช oligonucleotide probe มาใชการพฒนาวธการอนซตไฮบรไดเซชน สาหรบการตรวจหา

เชอซลโมเนลลา โดยการเลอกใช Sal3 probe (5,-ATCACTTCACCTACGTG-3,) (Nordentoft et al., 1997)

ผลการศกษาความจาเพาะของ oligonucleotide probe ดวยการเปรยบเทยบความเหมอนของลาดบนวคลโอไทด

Sal3 probe กบฐานขอมลยนแบงคดวยโปรแกรม BLAST (http://blast .ncbi.nlm.nih.gov/Blast.cgi) พบวา

Sal3 probe มความจาเพาะตอลาดบนวคลโอไทดของเ ชอซลโมเนลลาซ งรวมไปถง Salmonella

typhimurium, Salmonella paratyphimurium, Salmonella enteritidis ซโรวาหทสาคญตอการ

กอใหเกดโรคซลโมเนลโลซสและ Salmonella สปชส enterica บางซโรวาหอนๆ อกดวย ทงนเนองจาก Sal3

probe มความจาเพาะตอบรเวณ helix 63 ของ Salmonella 23S rRNA Salmonella enterica โดยม

คลายคลงมากถง 97-99.5% (Nordentoft et al., 1997; Vieira-Pinto et al., 2007) เนองจากทตาแหนง

Ribosomal genes ประกอบไปดวยยน conserved region อยจานวนมากพอๆกบตาแหนง variable region

ซงในชวงทแบคทเรยมการเจรญเตบโต ขบวนการ Transcription จะมการผลต Ribosomes จานวนมาก

(103-105 ribosome/cell) (Amann et al., 1995)

แ ล ะ ก า ร ศ ก ษ า ถ ง ค ว า ม เ ป น ค ส ม ก น ( Complementary) ด ว ย โ ป ร แ ก ร ม Clustalw2

(http://www.ebi.ac.uk/Tools/clustalw2/index.html) ของลาดบเบสบน Sal3 probe กบเชอในกลมซล

โมเนลลาอางอง และเชอควบคมผลลบทมการรายงานลาดบเบสของเชอทงหมดไวในฐานขอมลของยนแบงค (ส

เจตน และคณะ, 2553 ;Nordentoft et al., 1997) ดงตารางท 1 พบวา Sal3 probe มลาดบเบสทมความเปน

คสมกบเชออางอง แตเชอกลมควบคมผลลบกลบพบวาเกดการจบกนผดของคเบสหลายตาแหนง (mismatch)

ซงผลของการจบกนผดของคเบสระหวาง Sal3 probe กบตาแหนง 23S rRNA gene ของ Salmonella ทม

มากกวา 1 ตาแหนง จะไมสามารถเกดปฎกรยาไฮบรไดเซชนได ยกตวอยางเชน Salmonella สปชส bongori

(Salmonella brookfield) ซงเปนเชอซลโมเนลาทพบในสตวเลอดเยน และเชอควบคมผลลบเชน E. coli จาก

รายงานวจยหลายฉบบ พบวามการนา Sal3 probe มาใชประยกตใชกบวธการอนซตไฮบรไดเซชนเพอเชอซล

โมเนลลาในอาหาร และจากนาทงในครวเรอน (Nordentoft et al., 1997; Oliveira and Bernardo, 2002;

Vieira-Pinto et al., 2005,2007; Ormeci and Karl, 2008) ซงจากขอมลในเบองตนแสดงใหเหนวา Sal3

probe มความจาเพาะตอ Salmonella enterica โดยเฉพาะ subspecies enterica (I) ทพบในสตวเลอดอน

และเปนกลมทมการปนเปอนในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร (Nordentoft et al., 1997)

- 42 -

ตารางท 1 การเปรยบเทยบลาดบนวคลโอไทด Sal3 probe กบเชอกลมอางอง และเชอกลม ควบคม

Probe or species and

serovar GeneBank Nucleotide sequences

region

gene

(subspecies) accession in helix 63

Sal3 probe 3’gtgcatccacttcactaa5’

S. enterica 5’cacgtaggtgaagtgatt3’ 23S rRNA

S.typhimurium (I) U77920 … … … … … … 23S rRNA

S.typhi (I) U04734 … … … … … … 23S rRNA

S.basel (II) JEO297 …t … … … … g.. 23S rRNA

Salmonella

suspecies(II) U77921 … … … … … g.. 23S rRNA

[1,9,12:1,w:e,n,x],[40:d:-]

S.arizona (IIIa) U77924 … … … … .c. g.. 23S rRNA

Salmonella

suspecies(IIIb) U77923 … … … … … … 23S rRNA

[61,i,z],[48:r:z],[60:r:z]

S.houten (IV) U77926 … … … … ... g.. 23S rRNA

S.ferlac(VI) U77929 … … … … … … 23S rRNA

S. bongori

S.brookfield (V) U77927 ..t … … … .c. g.. 23S rRNA

E. coli J01695 t.t … … … ... ccc 23S rRNA

C. freundii U77928 t.t … … … ... g.. 23S rRNA

C. amalonaticus U88707 t.t … … … ..c ... 23S rRNA

P. mirabilis U88708 ..- … … a.. ..c cc. a 23S rRNA

Y. enterocolitica U77925 ... … … … .c. g.. 23S rRNA

S. aureus X68425.1 .t.aa..a…t.a.g.. 23S rRNA

K.pneumoniae X87284.1 ag…c…a.g…..a 23S rRNA

S. suis AY585198.1 ….c…a.- - c..c.g.. a 16S-23S rRNA

S. agalactiae L31412.1 ….c…a.- - c..c.n.. a 16S-23S rRNA a. , gap in the sequence made by a deletion in the gene.

ทมา: ดดแปลงจาก สเจตน และคณะ (2553) และ Nordentoft et al. (1997)

- 43 -

การทดสอบความจาเพาะของ Sal3 probe ดวยเทคนคอนซตไฮบรไดเซชน

การทดสอบความจาเพาะของ Sal3 probe ตอการเกดปฎกรยาไฮบรไดเซชน กบดเอนเอทสกดไดจาก

ตวอยางเซลล Salmonella สปชส enterica จากกรมวทยาศาสตรการแพทย ดงตารางท 2 ผลการทดสอบ

ปฏกรยาไฮบรไดเซชนดวยวธการDot-blot hybridization พบวา Sal 3 probe สามารถเกดปฏกรยาไฮบรได

เซชนเปนสมวงบนแผนไนโตรเซลลลโลสกบดเอนเอทสกดไดจากเชอซลโมเนลลาอางอง 60 ซโรวาห ซงรวมถง

Salmonella typhimurium, Salmonella paratyphimurium, Salmonella enteritidis ซงเปนซโรวาหทม

ความสาคญตอการกอใหเกดโรคทางเดนอาหารเปนพษในคน ในขณะเดยวกน Sal 3 probe ไมสามารถเกด

ไฮบรไดเซชนกบเชอควบคมผลลบทง 9 ชนด (สเจตน และคณะ, 2553)

ตารางท 2 ผลการตรวจสอบความจาเพาะของ Sal3 probe ในการตรวจสอบเชอซลโมเนลลาดวยเทคนค

dot blot hybridization

Sample Examine Detected Not detected Rate of detected

Dig signala Dig signala Dig signal a (%)

Salmonella spp. (+) 60 60 0 100

Actinomyces spp(-) 1 0 1 -

Campyrobacter jejuni (-) 1 0 1 -

Corynebacterium spp (-) 1 0 1 -

Escherichia coli (-) 1 0 1 -

Klebsiella spp (-) 1 0 1 -

Pseudomonas spp (-) 1 0 1 -

Staphyrococcus aureus (-) 1 0 1 -

Streptococcus agalactiae (-) 1 0 1 -

Streptococcus suis (-) 1 0 1 -

หมายเหต : a = digoxigenin

ทมา : สเจตน และคณะ (2553)

จากการทดสอบความจาเพาะของ Sal3 probe ตอเซลลสเมยรเชอซลโมเนลลาครอบคลมทง 7

subspecies และเชอควบคมผลลบ ดวยวธการฟลออเรสเซนตอนซตไฮบรไดเซชน (Fluorescence in situ

hybridization; FISH) พบวา Sal3 probe สามารถเกดปฎกรยาไฮบรไดเซชนและเกดการเรองแสงฟลออเรสเซนต

ภายในเซลลเมยรบนสไลด ของ Salmonella enterica ดงภาพท 2 A ซงสอดคลองกบขอมลในตารางท 1

เนองจาก Sal3 probe มความเหมอน และมความเปนคสมกนตาแหนงเปาหมายของ Salmonella สปชส

enterica จงสามารถเกดปฎกรยาไฮบรไดเซชนได กบ subspecies I, II, IIIb, IV และVI และยงรวมไปถง II และ

IV บางซโรวาหท Sal3 probe เขาจบคเบสในตาแหนงเปาหมายผด 1 ตาแหนง ในขณะทหาก Sal 3 probe มการ

จบคเบสผดมากกวา 1 ตาแหนง เชน Salmonella สปชส brongori เชน Salmonella brookfield ซงเปน

เชอซลโมเนลาทพบในสตวเลอดเยน และ Salmonella สปชส enterica บางซโรวาห เชน Salmonella basel

และเชอควบคมผลลบรวม 9 ตวอยางจะไมสามารถเกดปฏกรยาไฮบรไดเซชนไดและเรองแสงฟลออเรสเซนตได

- 44 -

ภาพท 2 (A) การเรองแสงของเซลลสเมยรเชอซลโมเนลลาทเกดปฎกรยาไฮบรไดเซชนกบ Sal3 probe.

(B) การเรองแสงของเชอซลโมเนลลาในพนทหนาตดเนอเยอลาไสใหญของสกรทมประวตปวยเปน

โรคซลโมเนลโลซสภายหลงเกดปฎกรยาไฮบรไดเซชนของ probe 2 ชนดคอ Sal3 probe ตด

ฉลากดวย Fluorescein ทมความจาเพาะตอเชอซลโมเนลลาและ EUB338 ตดฉลากดวย Cy3 ท

มความจาเพาะตอแบคทเรยทกชนด (Universal probe)

ทมา: Nordentoft et al. (1997)

สวนการทดสอบ Sal 3 probe กบตวอยางเนอเยอลาไสสกรอกเสบตดเชอ Salmonella

typhimurium หรอ Salmonella dublin จากฟารม นาตวอยางดงกลาวมาทดสอบตวตดตาม Sal3 probe

และ EUB338 probe (Universal probe) พบวาตวตดตามทงสองชนดสามารถเกดปฏกรยาไฮบรไดเซชน

สามารถมองเหนเชอซลโมเนลลา และเชอชนดอนทสามารถพบไดในลาไสสกรกระจายตวอยในพนทหนาตด

เนอเยอลาไสสกรทมตดเชอ (histological section) ดงภาพท 2 B ซงแสดงใหเหนวา Sal3 probe สามารถ

แทรกเขาสภายในเซลล และมความจาเพาะตอตาแหนงในเซลลซลโมเนลลา จงทาใหสามารถแยกความแตกตาง

ของเชอซลโมเนลลา (Sal3 probe ตดฉลากดวยการเรองแสง Fluorescein ใหแสงสเหลอง) ออกจากเชอ

แบคทเรยชนดอนๆอาศยอยภายในลาไสของสกร (EUB338 probe ตดฉลากดวยการเรองแสง Cy3 ใหแสงส

แดง) ไดจากการประเมนการเรองแสงภายใตกลองฟลออเรสเซนต (Nordentoft et al., 1997)

- 45 -

ตารางท 3 การเปรยบเทยบการรายงานผลการตรวจสอบการปนเปอนเชอซลโมเนลลาในเนอสกรดวยวธ

Fluorescence in situ hybridization และวธ ISO 6579 (2002)

Results of standard culture Results of FISH

FISH(+) FISH(-) Total

Culture(+) 27 2 FN 29

Culture(-) 3 FP 3 6

Total 30 5 35

kappa value of FISH compared with

ISO6579:2002 0.46

FP, false positive; FN, false negative.

ทมา : สเจตน และคณะ (2553)

การพฒนาวธการอนซตไฮ บรไดเซชนเพอการตรวจสอบเชอซลโมเนลลาในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร

สเจตน และคณะ (2553) พบวาการใชเอนไซม Lysozyme ทมความเขมขน 1 mg/mL 37 oC เปน

เวลา 3 นาท เพอเปดผนงเซลลเชอซลโมเนลลาจะเพมโอกาสการเกดปฎกรยาไฮบรไดเซชนระหวาง Sal3 probe

กบ 23s rRNA ภายในเซลลของเชอซลโมเนลลา โดยใหคาการเรองแสงเฉลยเทากบ 85 เปอรเซนตและใชเวลา 8

ชวโมงในการตรวจดวยวธการฟลออเรสเซนตอนซตไฮบรไดเซชน (FISH) และสามารถตรวจพบเชอทระดบตาสด

ประมาณ 1.5 x 108 cfu/ml ในขณะทผลของประสทธภาพการตรวจสอบการปนเปอนเชอซลโมเนลลาในเนอ

สกรดวยวธการอนซตไฮบรไดเซชนและวธการมาตรฐาน ISO 6579 (2002) ดงตารางท 3 พบวามคา Kappa

Statistics เทากบ 0.46 แสดงวาทงสองวธมความสอดคลองกนอยในชวงของคามาตรฐานทยอมรบได

(Moderate) ตามขอกาหนดการเปรยบเทยบวธการทพฒนาขนใหม กบวธการดงเดม ตาม Landis and Koch

(1977) โดยมคา ความสามารถในการตรวจหา Sensitivity 93.1 เปอรเซนต และคาความสามารถในการ

ตรวจหา Specificity 50 เปอรเซนต ตามลาดบ

แสดงใหเหนวาการพฒนาวธการฟลออเรสเซนตอนซตไฮบรไดเซชน สามารถตรวจสอบเชอซลโมเนลลา

ในอตสาหกรรมการผลตเนอสกรได และมความสะดวกรวดเรวประมาณ 8 ชวโมง และจงชวยลดคาแรงงานและ

คาใชจายอาหารเลยงเชอแบบจาเพาะ แตอยางไรกตามการพฒนาวธการฟลออเรสเซนตอนซตไฮบรไดเซชน ม

จดประสงคหลกเพอใชในการตรวจหาเชอเบองตน (screening test) ซงการทมคา sensitivity สง เปนการแสดง

ถงความสามารถในการคดกรองเชอในกลมทตองการตรวจหาไดสงเชนกน และเพอความถกตองแมนยาในกลมท

ถกคดกรองมานนวธการนจงควรจะตองพฒนาตอเพอใหมคา specificity ทสงขน (สเจตน และคณะ, 2553)

- 46 -

สรป

การพฒนาวธการอนซตไฮบรไดเซชนเพอการตรวจหาเชอซลโมเนลลาในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร

สามารถสรปไดวา

1. Sal3 probe (5,-ATCACTTCACCTACGTG-3,) (Nordentoft et al. 1997) มความจาเพาะตอลาดบ

นวคลโอไทด และมความเปนคสมกบเชอ Salmonella เมอเปรยบเทยบบนฐานขอมลยนแบงค โดยมความ

เหมอนถง 100 เปอรเซนตตอลาดบนวคลโอไทด 23SrRNA Salmonella enterica

2. Sal3 probe มความจาเพาะตอเชอซลโมเนลลา เนองจากสามารถเกดปฏกรยาไฮบรไดเซชนกบดเอนเอ

เซลลสเมยร และตวอยางเนอเยอลาไสสกรตดเชอซลโมเนลลา และไมสามารถเกดไฮบรไดเซชนกบเชอควบคมผล

ลบ 9 สเตรน

3.ระดบความเขมขนของเอนไซม Lysozyme 1 mg/mL บมเอนไซมท 37 oC นาน 3 นาท เหมาะสม

สาหรบการเปดผนงเซลล สาหรบวธฟลออเรสเซนตอนซตไฮบรไดเซชนเนองจากใหคาเฉลยการเรองแสงฟลออ

เรสเซนตสงถง 85 เปอรเซนต และชวยใหสามารถตรวจพบเชอทระดบตาสดประมาณ 1.5 x 108 cfu/ml และ

ความถกตองของประสทธภาพการตรวจหาเชอซลโมเนลลาดวยวธการฟลออเรสเซนตอนซตไฮบรไดเซชน (FISH)

เปรยบเทยบกบวธการมาตรฐาน ISO 6579 (2002) มความสอดคลองกน (Kappa Statistics = 0.46) อยในชวง

ทยอมรบได (Moderate) โดยมคาความสามารถในการตรวจหา Sensitivity 93.1 เปอรเซนต และคา

ความสามารถในการตรวจหา Specificity 50 เปอรเซนต ตามลาดบ

ดงนนหากมการศกษาขนตอนของวธการใหมเหมาะสมกบเซลลซลโมเนลลาอยางตอเนอง ยอมสงผลให

วธการตรวจหาเชอซลโมเนลลาดวยวธการฟลออเรสเซนตอนซตไฮบรไดเซชน (FISH) มความถกตองแมนยา

ใกลเคยงกบวธการมาตรฐาน ISO 6579 มากยงขนจนสามารถทดแทน และกลายเปนอกทางเลอกหนงในการ

ตรวจวเคราะหหาเชอซลโมเนลลาในอตสาหกรรมการผลตเนอสกรไดในอนาคต

เอกสารอางอง

กรมควบคมโรค. 2546. รายงานการประชมเชงปฎบตการ การปองกนและควบคมโรคอจจาระรวงในพนทเสยงสง 19-

21 พฤษภาคม 2546 ณ โรงแรม เจ.บ จ.สงขลา. 288 น.

สปราณ เดมพนธ, วภาดา ขจรอเนกกล และศศธร คณะรตน. 2549. การเฝาระวงการปนเปอนเชอซลโมเนลลาในสนคา

ปศสตวเพอการสงออกและบรโภคภายในประเทศ. สานกงานตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว กรมปศสตว.

เลขทะเบยนผลงาน.49 (2)-0704-027.

สเจตน ชนชม, เกรยงไกร วฑรยเสถยร,ศศธร นาคทอง,ศรสมย วรยารมภะ,ดารงศกด อาลย. 2553. รายงานการวจย

โครงการพฒนาวธการอนซตไฮบรไดเซชน ในการตรวจหาเชอซลโมเนลลาในอตสาหกรรมการผลตเนอสกร.

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.62 น.

Amann, R., Ludwig, W. and K.H. Schleifer. 1995. Phylogenetic identification and in situ detection of

individual microbial cells without cultivation. Microbiol. Rev. 59(1):pp143-169.

AOAC, 2000. Official Method of analysis. Microbiological Methods. No. 966.23C, 966.24, 975.54D,

975.55

- 47 -

Botteldoorn, n.; Heyndrickx, M. and N. Rijpens.2001. Prevalence of Salmonella, Campyrobacter, and

VTEC in pig farm. In: International symposium on the epidemiology and control of salmonella

and other food borne pathogens in pork, 4, Leipzig. Proceeding Leipzig, Germany, pp.139-142.

Castagna, S., M.F. Scharz, P. Canal, C W.2004. Presenca de Salmonella sp. no trato intestinal e em

tonsilas/linfonodos submandbulares de suinos ao abate. Arq. Bras. Med. Vet. Zootec., v.56,

pp.300-306

De Medici, D., Beneduce, F., Fiore, A.,Scalfaro, C. and Croci, L.1998. Application of Reverse

transcriptase - nested- PCR for detection of poliovirus in mussels'. International J. Food

Microbiology 40: pp 51-56.

Fang, Q., Brockmann, S., Botzenhart, K., and A.Wiedenmann, 2003. Improved detection of Salmonella

spp. In food by fluorescent in situ hybridization with 23SrRNA probes: a comparison with

conventional culture methods. J. Food Protec. v.66. pp.723-731.

FAO/WHO. 2002. Risk Assessments in Salmonella in Eggs and Broilers Chickens : Microbiological Risk

Assessment Series 1. Publications of the Food and Agriculture Organization of the United

Nations 71p.

Hanson, R., J. B. Kaneene, P. Padungtod, K. Hirokawa, and C. Zeno. 2002 . Prevalence of Salmonella

and E.coli, and their resistance to antimicrobial agents, in farming communities in northern

Thailand. Southeast Asian. J. Trop Med Public Health. v33. Suppl 3: pp.120-126.

ISO 6579. (2002) .Microbiology of food and animal feeding stuffs - Horizontal method for the

detection of Salmonella. http://www.iso.org/iso/catalogue_detail.htm.csnumber=29315

Jacob, B. Y., Lee, W.W.; Lee, H.S.2001. Serotypes and antimicrobial patterns of Salmonella stains

isolated from three different pig production systems: farrow to finish pig herd and

slaughtered pig of all origin. In International symposium on the epidemiology and control of

Salmonella and other food borne pathogens in pork, 4. Leipzig. Proceeding Leipzig, Germany,

pp.214-216.

Landis J. R. and G.G. Koch. 1977. The measurement of Observer agreement for categorical data.

Biometrics; v33: pp.159-74.

Nordentoft, S., Christensen, H. and H. C. Wegener, (1997). Evaluation of a fluorescence-labelled

oligonucleotide probe targeting 23S rRNA for in situ detection of Salmonella serovars in

paraffin-embedded tissue sections and their rapid identification in bacterial smears. J. Clin.

Microbiol. 35, pp.2642–2648.

Oliverira, M. and F.Bernardo, 2002. Fluorescent In Situ Hybridization aplicado à detecção rápida de

Salmonella de origem alimentar e ambiental. Rev. Port. Cien. Vet., v.97, pp.81-85.

Ormeci, B and G.L. Karl. 2008. Development of a fluorescence in situ hybridization protocol for the

identification of micro-organisms associated with wastewater particles and flocs. J. environ sci

and healt. Part A, Toxic/hazardous substances & environmental engineering 43: pp.1484-

1488.

- 48 -

Rajic, A and Julia. K. 2001. Salmonella in Swine. Advances in Pork Production. V.12, pg. 35.

Silva, L.E, C.P. Gotardi and J.D. Vizzoto .2006. Infecção por Salmonella enterica em suínos criados em

um sistema integrado do Sul do Brasil. Arq. Bras. Med. Vet. Zootec., v.58, pp.455-461.

Steinbach, J.1999. Uneven Worlds. Theories, empirical analysis and perspectives to regional

development,Deutscher Wissenschafts-Verlag (DWV), Bergtheim bei Wurzburg, 229 pp.

Tauxe, R.V. 1991. “Salmonella: A postmodern pathogen.” J. Food Protect. 54: pp.563-568.

Varavithya, W., K. Vathanophas, L. Bodhidatta, P. Punyaratabandhu, R. Sangchai, S.Athipanyakom, C.

Wasi and P. Echeverria. 1990. Importance of salmonellae and Campylobacter jejuni in the

etiology of diarrheal disease among children less than 5 years of age in a community in

Bangkok, Thailand. J. Clin Microbial v28: pp.2507-10.

Vieira-Pinto, M. M., Olivera, M., Bernardo, F. and C. Martins. 2005. Evaluation of Fluorescent in situ

hybridization (FISH) as a rapid screening method for detection of salmonella tonsils of

slaughtered pig for consumption: a comparison with conventional culture method. J. Food

Safe.v25,pp.109-119.

Vieira-Pinto. M. M., Oliveira; Bernardo and F.C. Martins .2007. Rapid detection of Salmonella sp. in

pork samples using fluorescent in situ hybridization: a comparison with VIDAS®-SLM system

and ISO 6579 cultural method. Arq. Bras. Med. Vet. Zootec. v.59. pp. 1388-1393.

WHO-Global Salm Surv: SE-Asian Regional Center (2001) WHO Global Salm-Surv strategic Plan (2000-

2005). 2001. Report of a WHO Meeting, 8 - 11 May Denmark, Copenhagen

- 49 -

กจกรรม “สบสานวฒนธรรมประเพณแหเทยนพรรษา”

นกศกษาคณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร ไดรวมสบสานวฒนธรรมประเพณแห

เทยนพรรษา ในวนท 17 กรกฎาคม 2556 โดยไดจดขบวนววเทยมเกวยน จานวน 5 เลม เพอแหเทยนพรรษา ม

การจดตกแตงขบวนอยางสวยงาม ซงถอวาเปนประเพณพนบานทสบทอดกนมาทกป สาหรบการจดกจกรรมในป

นไดรบการสนบสนนววเทยมเกวยนจาก คณลงสารวย พนจ ซงคณลงสารวยไดรวมสนบสนนการจดกจกรรมสบ

สานวฒนธรรมแหเทยนพรรษาอยางตอเนอง

- 50 -

วสยทศน

คณะเทคโนโลยการเกษตร เปนองคกรผลตบณฑต

ดานการเกษตรและเทคโนโลยทมคณภาพ ได

มาตรฐานทงดานวชาการ และมคณธรรม

จรยธรรม อาจารยมศกยภาพดานวชาการ การ

วจย และการบรการชมชน มเครอขายความ

รวมมอทางวชาการทงภายในและภายนอก ม

สภาพแวดลอมและบรรยากาศในการทางานทด

ปรชญา

“คณธรรมนาร สปญหา สภมปญญา พฒนาทองถน”

WITH MORALS AND KNOWLEDGE APPLICATION,

FACING PROBLEMS THROUGH WISDOM,

FOCUSING ON COMMUNITY DEVELOPMENT.

บรรณาธการ กองบรรณาธการ ผชวยศาสตราจารยวรรณา กอวฒนาวรานนท ดร.ศรวรรณ แดงฉา ดร.มนญญา ปรยวชญภกด ดร.ชมดาว ขาจรง เรยบเรยงและพสจนอกษร อาจารยชลดา ชางแกว อาจารยทรงศกด ธรรมจารส ดร.ศรวรรณ แดงฉา อาจารยวนดา มากศร อาจารยวรพล เสยงสนน นกเขยนประจาฉบบ รองศาสตราจารย ดร.บญญต ศรธนาวงศ ผชวยศาสตราจารยประกาศ ชมภทอง ผชวยศาสตราจารยอบล สมทรง ดร.อจฉรย ภมวรรณ ผชวยศาสตราจารยสภทรา กลาสกล ผชวยศาสตราจารยนนทนภส สวรรณสนธ อาจารยทพยสดา ชงดเวช ผชวยศาสตราจารยอรอนงค ศรพวาทกล ดร.ชมดาว ขาจรง อาจารยจฑามาศ ทะแกลวพนธ ผชวยศาสตราจารยบาเพญ นมเขยน ผชวยศาสตราจารย ดร.จนตนา วบลยศรกล ดร. รงกานต กลาหาญ ผชวยศาสตราจารย ดร.จนตนา วบลยศรกล ดร. รงกานต กลาหาญ ผชวยศาสตราจารย ดร.มหศร ประภาสโนบล ดร.กตตมา ลละพงศวฒนากล อาจารยดารงศกด อาลย อาจารยสารวย มะลถอด ดร.กญญา รชตชยยศ

อาจารยดารงศกด อาลย พนทพา เกตพรม ผชวยศาสตราจารยอบล สมทรง ฐตชญาน รตนเยนใจ

ผชวยศาสตราจารยนนทนภส สวรรณสนธ สรรตน ชมภทอง