บทท 3การฝกทดลองการคดอยางเปนระบบในชวตประจำาวน

http://www.bcnsurin.ac.th/e-teacher/data/PkPSPonFri91803.doc

มกราพนธ จฑะรสกผเรยบเรยง

การฝกทดลองการคดอยางเปนระบบในชวตประจำาวน คอ กา“รกำาหนดเปาหมายสดทายในกระบวนการเรยนการสอนการคดอยางเปนระบบ นนคอผเรยน/ผเขารบการอบรมสามารถนำาวธการคดอยางเปนระบบไปประยกตใชในการดำารงชวต กลายเปนพฤตกรรมทางความคดทเปนนสยประจำาตว การคดอยางเปนระบบเปนการคด”ระดบสงในการแบงระดบความคดออกเปน 2 ระบบ คอระบบการคดระดบพนฐานและการคดระดบสง ซงการคดระดบพนฐานจะเปนฐานของการคดระดบสง แตจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการคดเชงระบบ การคดอยางเปนระบบสวนมากมปรากฏในตำาราเอกสารทางดานตะวนตกเปนแนวคดทฤษฎสวนทเกยวกบวธคดทางตะวนออกเปนการมองสรรพสงแบบองครวม (Holistic view point) ซงมคณสมบตเฉพาะของมตการคดแบบน และการคนควาในเชงการวจย การทดลองทรายงานเปนเอกสารการวจยปรากฏงานวจยเรอง การพฒนารปแบบการสอนเพอพฒนาการคดเชงระบบของนสตระดบปรญญาตร สาขาเทคโนโลยทางการศกษา (มนตร แยมกสกร, 2546) แตยงไมปรากฏการสรางเปนหลกสตรหรอหนวยการเรยนรเฉพาะ เพยงแตมการเรยบเรยงเปนบทความแสดงความคดเหนเทานน

การทจะฝกทดลองใหผเรยน/ผเขาอบรมคดอยางเปนระบบไดจะตองเขาใจคำานยาม (ความหมาย) ของการคดอยางเปนระบบกอน จากการประมวลสรปในบทท 2 ไดใหความหมายของการคดอยางเปนระบบ คอ การปรบวธคด หรอเพมวธคด ใชวธคดหลายๆแบบใน“เวลาเดยวกน แตตองมวธเลอกวธคดหลก ในแตละสถานการณมหลกเกณฑและเหตผล โดยใชขอมลหลากหลายใหสมพนธกนเปนองครวม โดยตระหนกถงองคประกอบยอยทมความสมพนธและมหนาทตอเชอมกนอยเปนปฏสมพนธอยางตอเนอง ” (มกราพนธ จฑะรสก, 2550 : 3)

เนองจากการคดอยางเปนระบบเปน กระบวนการ ดงนน “ ”กระบวนการเรยนการสอน/กระบวนการอบรม จงเนนใหผดำาเนนการอบรมเปนวทยากรกระบวนการ (Facilitator) ใหผเรยนไดลงมอกระทำากจกรรมการคดดวยตนเอง เพยงแตวทยากรจดสงสนบสนน เชน สอ โสตทศนปกรณ โจทยการเรยนร กรณศกษาฯลฯ ทจะชวยใหผเรยนสามารถคดวเคราะห สงเคราะหองคความรในเรองทตองการคดนนๆ ไดอยางมคณภาพเพอการตดสนใจในเวลาเผชญสถานการณในภาวะวกฤตในชวตประจำาวนตามบทบาทหนาทของตนไดอยางเหมาะสมถกตองทสด

66

การวเคราะหระบบในเชงลกการวเคราะหระบบโดยวธคดอยางเปนระบบจะตองมอง 4

ระดบเสมอคอ1. ระดบปรากฏการณหรอระดบเหตการณ (Event)2. ระดบแนวโนมและแบบแผน (pattern)3. ระดบโครงสราง (Structure)4. ระดบภาพจำาลองความคด (mental model)

ตวอยางหากเปรยบเสมอนภเขานำาแขงทเราเหนโผลนำาขนมา นำามา

วเคราะหเพอความเขาใจเปน 4 ระดบดงภาพ

ระดบปรากฏการณ(เฉพาะทเหน/ไดยน/

ไดรบร

ระดบแนวโนมและแบบแผน (Pattern) (จะเปนตวสะทอนปรากฏการณ)

ระดบโครงสราง (Structure) (อาจมหลายโครงสรางประกอบกน)(จะเปนตวกำาหนด

แบบแผนพฤตกรรม แสดงออกมาในระดบ

ปรากฏการณ)

66

ระดบภาพจำาลองความคด (Mental Model) (เปนการหลอหลอมออกมาเปน

วธคดอนเกดจากพนฐานโครงสรางเชอมโยงกบสงตางๆ แสดงเปนวธคด เปนเรองของความเชอนสย พฤตกรรมของบคคล)

ทมา : (ภาพประยกตจากปยนาถ ประยร, 2548 : 56)ดงนนการฝกคดอยางเปนระบบตองจดกระบวนการใหผ

เรยน/ผอบรมไดคดทง 4 ระดบ เพอเนนการคดทเปนองครวมทมองไดกวาง ไดรอบ และลก

การคดเชอมโยงเรองเหตและผลนอกจากนตองศกษาคณสมบตของวธคดอยางเปนระบบ ซง

เปนแนวคด/กฎ 5 ขอทจะบงบอกถงความเปนองครวม คอ1. การคดเชงเครอขาย (Networks) ในระบบทมความซบ

ซอนมาก เราจะเหนสวนประกอบแตละสวนตางมอทธพลซงกนและกน ยงมองคประกอบมากขนเทาใด กยงเพมความซบซอนมากขนเทานน เราจะเขาใจระบบกตอเมอเราสามารถนำาองคประกอบของระบบตางๆ มาเชอมโยงปฏสมพนธซงกนและกน

การทดลองคดเชงเครอขาย ผสอน/ผอบรมตองเนนหนกวาการสงเคราะห (Synthesis) โดยอาศยทกษะการเชอมโยงเปนหลก เชนการใชสอการเรยนรทเปนการเรยนรทมลกษณะทจะทำาใหผเรยนเหนความสมพนธ ระหวางตนเองและผอน ผลลพธทตองการคอ การเชอมโยงกบของระบบซงโยงใยกนเปนความสมพนธแบบ

67

สานตอกนคลายเครอขายน เมอสวนใดสวนหนงเปลยนแปลง กจะมผลกระทบตอกนและกนเปนลกโซ สะทอนใหเหนวาเมอองคประกอบของระบบเปลยนแปลงกยอมสงผลกระทบตอกนและกน

2. ระบบตาง ๆ จะซอนกน ในระบบยอยลงมาเรอยๆ เปนขนๆ เชนระบบราชการ มระบบยอยทเปนระบบกระทรวง ระบบกรม ระบบกอง ระบบของฝายตางๆ ซงมความสมพนธโยงใยกน หรอตวอยางระบบในรางกายของเราจะมตงแตระบบเซลล ระบบเสนเลอด ระบบหายใจตอไปเรอยๆ จนถง DNA ทเปนระบบเลกลงไปอก หากเราจะเขาใจสงใดสงหนงไดเราจะตองเหนความเชอมโยงทงหมด ดงคำากลาวทวา เดดดอกไมสะเทอนถงดวงดาว“ ”

การทดลองคดแบบระบบซอนระบบจะตองเนนการวเคราะห (Critical thinking) แยกแยะดวยความเปนเหตเปนผลเชนการวเคราะหปญหาการศกษา ปญหาเรองวฒนธรรม คานยม กลายเปนปญหาสงคมนนคอ ความซบซอนของปญหาทเชอมโยงกนไปมา บางปญหาเราอาจแกทระบบใหญ เพอใหกระทบไปสการคลคลายปญหาในระบบยอยทสำาคญ เราตองมองเหนระบบทงระบบและทกระดบ

สรปหลกการขอนคอ นอกจากความสมพนธโยงใยกนเปนระบบเครอขายของระบบแลว ระบบยงมการซอนกนเปนขนๆ และเชอมโยงตอกนสามารถสงผลกระทบถงกนหมดเพยงแตจะกระทบมากกระทบนอยไมเทากน

3. การคดอยางเปนระบบ คอ การคดแบบสมพนธกบบรบท (Context)

บรบทมาจากภาษาลาตน แปลวา ถกทอเขาดวยกน การ“ ”คดแบบสมพนธกบบรบทคอการคดถงสมพนธภาพระหวางระบบกบสงแวดลอมของระบบ เราตองทำาความเขาใจสภาพแวดลอมของบรบทเพอทจะทำาความเขาใจ วเคราะหคณสมบตของสงนนๆ ไดถก

68

ตอง เพอทจะเขาใจระบบทงหมด แตตองเลอกวเคราะหเฉพาะบรบทไหนทจำาเปน และเปนประโยชนตอการวเคราะหเทานน เพอจำากดขอบเขตการวเคราะหใหเดนขน เชน การเขาไปศกษาพนทใดพนทหนงซงยงไมรวามปญหาอะไร มากนอยแคไหน และปญหานนมทมาอยางไร เราตองวเคราะหถงระดบไหน จงจะทำาใหเหนพนทนนไดชดเจนขน ดงนนการคดเชงสมพนธเชอมโยงกบบรบท จะตองสามารถขดเสนเพอใหไดจดรวมระดบหนง

4. การคดอยางเปนระบบจะตองจบความสมพนธหรอการปฏสมพนธใหได หวใจอยทการเชอมความสมพนธปอนกลบ (Feedback) ระหวางองคประกอบหรอสวนตางๆ

เสนแหงความสมพนธ (Relationship) เปนสงทจะทำาใหเหนภาพรวมของปญหาซงชวยในการวเคราะหใหเหนปญหาทแทจรง และเสนแหงความสมพนธไมใชสงทจะมองเหนดวย ตาเปลาได เราตองใชจนตนาการชวยวา ปญหาตางๆ มนมความเชอมโยงกนอยางไร ดงนนตองวาดออกมาเปนรปเพออธบายใหชดเจน

ในเสนแหงความสมพนธ บางครงมเสนความสมพนธทมพลงมากกวาเสนอนๆ เรยกวา “Core loop” หรอ “Governing loop” หรอจะเรยกงาย ๆ วาเสนเชอมโยงหลกหมายความวา ความสมพนธทเชอมโยงเสนเชอมโยงหลก จะมผลกระทบมากกวาเสนอน

ตวอยางเชน เศรษฐกจไทยสมพนธกนทวโลก แตเมอวเคราะหแลวจะพบวามความสมพนธกบมาเลเซย พมา กมพชา ลาว รสเซย จน กตามแตเมอไหรทเศรษฐกจของอเมรกามปญหายอมสงผลกระทบตอทวโลก เพราะระบบการเงนโลกเกยวของกบอเมรกาทงนน

ตวอยาง การลากเสนสมพนธปญหา

ข

ปญหา ค

ปญหา ง

ปญหา ก

69

5. วธคดอยางเปนระบบมความเปนกระบวนการ (Systems Thinking is process Thinking)

กระบวนการเปนหลกเกณฑหนงทสำาคญของการอธบายระบบ โครงสรางของระบบชวตจะคกบกระบวนการเสมอไปวาจะเปนกระบวนการพฒนา กระบวนการเรยนร กระบวนการเจรญเตบโต ดงนนกระบวนการจงเชอมโยงของสวนประกอบตางๆ ตอเนองกน แยกจากกนไมได และกระบวนการเปนสวนหนงททำาใหเราเขาใจระบบมากขน

กระบวนการ (Process) เปนเรองสำาคญในการทำางานเพราะจะทำาใหผลงานออกมาอยางไร กระบวนการซงมความสำาคญตอเปาหมาย แตการคดอยางเปนระบบ ไมไดใหเรายดตดกบกระบวนการ เพราะมนมพลวต (Dynamic) ทไมหยดนง ไมใชสงทจะยดไวได แตเราสามารถเรยนรไดคลายกบปรชญาตะวนออกทกลาววา ใดๆ ในโลกลวนอนจจง การคดซงกระบวนการจะทำาใหเราเขาใจทงหมด คลายคำากลาว รหนงรทงหมด“ ”

สวนการนำาวธการคดอยางเปนระบบไปสการปฏบตการอยางเปนรปธรรมในการเรยนการสอน ผเขยนไดนำาแนวคดของหลาย ๆ แนวคดมาผสมผสานกน ไมวาทางดานตะวนตกหรอตะวนออก ในดานตะวนตกแนวคดทเกยวของกบกระบวนการคดอยางเปนระบบของรชมอนด (Richmond, 2000) นนนบวามความชดเจน ทแยกแยะทกษะยอยในแตละขนตอนของกระบวนการคดอยางเปนระบบทผอานควรจะศกษาและทำาความเขาใจในการฝกทดลองการคดอยางเปนระบบในชวตประจำาวนในฐานะผสอน

เสนแหงความ

สมพนธ

70

รชมอนด (Richmond, 2000 : 4)วธคดอยางเปนระบบทจะนำาไปสการปฏบตการ มกระบวนการ

ทสำาคญ 4 ขนตอน คอ1. การระบประเดนปญหาใหชดเจนหรอนยามปญหาใหชดวา

ปญหา คออะไร “ ” (Specify problem/issue)2. การกำาหนดสมมตฐาน/สรางแบบจำาลอง (Construct

hypothesis or Model)3. ทดสอบสมมตฐานหรอแบบจำาลอง (Test hypothesis

or Model)4. การปฏบตการเพอนำาการเปลยนแปลงหรอสอสารเพอสราง

ความเขาใจ (Implement change/Communicate understanding)

ระบปญหา/ประเดน

ปฏบตการเปลยนแปลงหรอสอสารเพอสรางความ

เขาใจ

กำาหนดสมมตฐานหรอ

สรางแบบจำาลอง

ทดสอบสมมตฐานหรอ

แบบจำาลอง

71

ภาพประกอบกระบวนการคดอยางเปนระบบ

การคดทเกดขนในกระบวนการคดอยางเปนระบบกระบวนการคดอยางเปนระบบทเกดขนจำาเปนตองอาศยทกษะ

การคดยอย ๆ 7 ทกษะ (Richmond. 2004 : 4 – 5) อนประกอบดวย

1. ขนกำาหนดประเดนหรอการกำาหนดปญหา จะตองอาศยทกษะการคด 3 ทกษะยอย คอ

1.1 การคดแบบพลวต (Dynamic thinking)1.2 การคดแบบระบบแหงสาเหต (System – as –

cause thinking)1.3 การคดมองแบบภาพรวม (Forest thinking)

2. ขนสงเคราะหแบบจำาลอง จะตองอาศยทกษะการคด 3 ทกษะยอย คอ

2.1 การคดแบบปฏบตการ (Operational thinking)

2.2 การคดแบบวงจรสมพนธ (Closed – loop thinking)

2.3 การคดแบบเชงปรมาณ (Quantitative thinking)

3. การทดสอบแบบจำาลอง จะตองอาศยทกษะการคดกระบวนการเชงวทยาศาสตร (Scientific thinking)

การคดแบบพลวต (Dynamic thinking)การคดแบบพลวตเปนทกษะการคดชนดแรกตามความเชอพน

ฐานของการคดอยางเปนระบบ เพราะการคดแบบพลวตสามารถ

72

ชวยทำาใหอธบายประเดนและกำาหนดแบบแผนของประเดนไดอยางชดเจน นอกจากนน ยงจะชวยทำาใหรวา ณ จดสถานการณปจจบนภายใตบรบทเชนน ประเดนดงกลาวมทมาจากทศทางใดและกำาลงจะไปทศทางไหน

การคดแบบพลวตเปนทกษะการคดในกระบวนการการคดอยางเปนระบบทถอวางายทสด แตมนกไมสามารถจะพฒนาขนมาไดโดยธรรมชาต เพราะมคนจำานวนหนงทยงใชการคดแบบหยดนงอยกบท (Static Thinking) คอ มองประเดนทงหลายทงปวงวา ความเปลยนแปลงจากจดหนงไปยงอกจดหนงนนมสงตาง ๆ ทเกดขนระหวางสองจดของความแตกตางนนนอยมาก ถาจะแสดงเสนกราฟตามแนวคดของนกคดแบบหยดนงอยกบทกเปรยบเสมอนเปนเสนตรง

เครองมอทมคณคามากสำาหรบการคดแบบพลวต คอ แบบแผนพฤตกรรมอางอง (Reference Behavior Pattern : RBP) ซงแสดงดวยกราฟแสดงพฤตกรรมภายใตชวงเวลา (Behavior – Over – Time : BOT) โดยกราฟแสดงพฤตกรรมภายใตชวงเวลาจะแสดงใหเหนถง ตวแปรทเกยวของกบประเดนทสนใจศกษา ทำาใหสามารถมองเหนเสนทางของประวตความเปนมาของประเดนและยงสามารถสรางแนวทางสำาหรบอนาคตไดดวย

การคดแบบระบบแหงสาเหต (System – Cause thinking)

การใชการคดแบบพลวต จะชวยทำาใหไดแบบแผนของพฤตกรรมภายใตชวงเวลาหนงออกมา เมอการสกดโครงสรางแบบแผนกระทำาไดอยางมประสทธภาพ กจะทำาใหไดแบบแผนทชวยทำาใหมองเหนชดของความสมพนธทอาจจะเปนรากฐานของแบบแผนหรอรปแบบได

73

การคดแบบทสองทเปนทกษะทจะทำาใหเกดความกาวหนาขน คอ การคดแบบปจจยเหตของระบบทสามารถชวยทำาใหเรยนรชดของความสมพนธทเกยวของมากทสด อนจะนำาไปสการพฒนาแบบแผนพฤตกรรมทเรากำาลงสนใจได หรออาจกลาวไดในอกลกษณะหนงวา การคดแบบระบบแหงสาเหตนนเปนการมองความสมพนธทไมไดอยภายใตการควบคมของผทำาการตดสนใจทอยในระบบ หากแตมองวาภายในตวของระบบเองนนเปนสาเหตของพฤตกรรมทงปวงทมนไดแสดงออกมา

การคดแบบระบบแหงสาเหตเปนสงทมคณคามากทสด เมอนำาไปเปรยบเทยบกบการคดแบบระบบแหงผล (System – as – effect thinking) เพราะการคดแบบระบบแหงผลเปนการมองพฤตกรรมระบบทเปนผลสบเนองมาจากชดของแรงกดดนทมาจากการควบคมจากภายนอกของผตดสนใจในระบบ หรออาจกลาวอกนยหนงวา การคดแบบระบบแหงสาเหตนนสงเสรมใหมองระบบวาพฤตกรรมระบบทงหมดนนมสาเหตมาจากภายในตวระบบเองเปนสำาคญ

ขอดของการคดแบบระบบแหงสาเหตม 2 ประการหลก คอประการแรก ผททำาการตดสนใจทเปนบคคลทยอมรบ

การขบเคลอน ดวยตนเองมากกวาการถกขบเคลอนจากภายนอก“ ” จะมความพยายามคนหาปฏบตการทอาจจะชวยทำาใหแบบแผนหรอรปแบบพฤตกรรมทปรารถนาเกดขนไดมากกวาทจะไปทำานายรปแบบทจะเกดขน

ประการทสอง เพราะวาการคดแบบระบบแหงสาเหตจะเปนทางเชอมตอ ทำาใหสามารถเพงเลง ใหความสนใจกบรปแบบทชดเจนมากขน อนจะทำาใหรปแบบของประเดนหรอปญหามความชดเจนและเปนรปแบบทงายตอการเขาใจมากขน ทำาใหมเวลาทจะไป

74

พจารณาในประเดนทสงขนไดงายขน (Richmond. 2000 : 12 – 13)

การคดแบบภาพรวม (Forest thinking)การคดแบบภาพรวม เปนการคดทจะชวยทำาใหสามารถสรป

ประเดนหรอปญหาไดอยางกวางขวางและลมลกมากขน เพราะการคดแบบภาพรวมเปนการมองเปนภาพใหญ เปรยบเสมอนกบการเดนทางเขาไปในปา จะมองเหนภาพปาในภาพรวมกอนทจะมงกลบมาพจารณารายละเอยดตนไมแตละตน การคดแบบภาพรวมเปนความพยายามทจะมองผลแบบกวาง เปนแบบจำาลองทมความเปนเอกภาพสง ดวยตวแปรทมจำานวนนอยในแตละความสมพนธ ในขณะทการคดแบบมองตนไมทละตนเปนความพยายามทจะกระทำาในลกษณะตรงกนขาม คอ เปนการมองในมมทแคบ เปนแบบจำาลองทมความเปนเอกภาพนอยแตดวยการมตวแปรในรายละเอยดมากในแตละความสมพนธ (Richmond. 2000 : 14)

การคดแบบปฏบตการ (Operational thinking)การคดในสามแบบแรกเปนสวนชวยทำาใหการคดอยางเปน

ระบบสามารถกำาหนด ความกวาง (Breadth) ความลก (Depth) และความเขมขนหรอความหนาแนน (Density) ของรปแบบ และทกษะการคดสามประการถดไป อนประกอบดวย การคดแบบปฏบตการ (Operational thinking) การคดแบบวงจรความสมพนธ (Closed – loop thinking) และการคดแบบเชงปรมาณ (Quantitative thinking) จะชวยทำาใหระบความสมพนธอนเปนเสมอนวงจรในวถชวตปกต

ประเดนทเปนประเดนสำาคญสำาหรบทกษะการคดแบบปฏบตการ คอ กระบวนการ (Process) ซงสวนมากจะมงไปพจารณาเรองปจจย (Factors) มากจนลมกระบวนการ การคดแบบปฏบต

75

การเปนทกษะการคดททรงพลงมากทสดแบบหนงในกระบวนการคดอยางเปนระบบ แตกเปนทกษะทตองใชเวลาฝกฝน ทงนเนองจากการตดยดกบแนวคดความเชอพนฐานมกจะเรมคดทปจจยหรอความสมพนธ และเปนการคดทตดยดกบความเชอเดมอยางเหนยวแนนลกซง โดยสวนใหญจะเรมตงคำาถามวา อะไรคอปจจยทม“อทธพล...?” หรอ อะไรคอปจจยทจะเปนตวขบเคลอนไปสความ“สำาเรจ...?” แตถาไดพยายามคดในแนวทางใหมตามทศทางของการคดแบบปฏบตการจะเปนการมงตอบคำาถามวา อะไรเปนสาเหตของ“ผลผลต (Out come) น ?” หรอ กจกรรมนมการทำางานจรง ๆ“ เปนอยางไร ?” ซงทงสองประเดนคำาถามนเปนการคดในลกษณะทแตกตางกน กลาวคอ เปนการคดถงความสมพนธกบการคดถงสาเหต

คณคาของการคดแบบปฏบตการถอวามความสำาคญอยางนอยสองประการ คอ เปนสวนชวยสนบสนนใหมการสอสารการคดไดอยางมประสทธภาพ และชวยทำาใหสามารถจำาแนกแยกแยะและพฒนาผลของการแสดงออกทมความชดเจนมากขน (Richmond. 2000 : 16)

การพฒนาการคดแบบปฏบตการ จำาเปนตองมการฝกฝนในสองประเดน คอ ประการแรก จะตองระมดระวงและตระหนกอยเสมอวา จะตองฝกตงคำาถามวาอะไรคอสาเหตของปรากฏการณน และปรากฏการณนมการปฏบตหรอการทำางานจรงอยางไร สงเหลานคอการตงคำาถามเพอจะคดคนหากระบวนการมากกวาปจจย ประการทสองทจะตองฝกฝน คอ การสรางเสนทาง (Flow – generated) เสมอนเปนเสนทางของกระบวนการเกดกจกรรมและผลลพธตาง ๆ ทเกดขนวามปจจยหรอกจกรรมอะไรทสงผลตอผลลพธหรอเปนแรงบบบงคบทำาใหเกดผลดงกลาวอยางเปนขนตอนหรอเปนกระบวนการ

76

การคดแบบวงจรสมพนธ (Closed – loop thinking)

ระหวางการคดแบบปฏบตการและการคดเชงปรมาณ การคดแบบวงจรสมพนธจะชวยใหระบความสมพนธภายในของแบบจำาลองได ถาจะเปรยบเทยบการคดเชงปฏบตการเสมอนเปนโครงกระดกสนหลงแลว การคดแบบวงจรสมพนธจะเสมอนเปนเสนใยประสาททแผขยายสญญาณออกไปในสวนตาง ๆ ของรางกาย และเปนตวนำาสญญาณกลบมาเพอประมวลทสมอง

การคดแบบวงจรสมพนธ หมายถง การมองความสมพนธเชงสาเหตในรปของวงจร เปนลกษณะแบบสองทางมากกวาทจะเปนความสมพนธแบบทางเดยว ซงจะมลกษณะเปน เหตและผล “ ”(Cause and effect)

การคดแบบวงจรสมพนธชวยทำาใหตองหยดมองปญหาหรอประเดนหรอสถานการณ โดยมงใหความสนใจอยางตงใจวาสงใดทจะเปนสาเหตและสงใหเกดผลอยางไร ลกษณะการคดแบบวงจรสมพนธเปนทกษะทสามารถฝกไดงายและพฒนาได เพราะวาโอกาสทจะเรยนรและศกษาหาขอมลปจจยเหตและผล อาจไดรบจากการพดคย การประชมหรอจากสอมวลชนตาง ๆ การไดรบขอมลสถานการณหรอการทำาความเขาใจกบสถานการณจะชวยทำาใหมความเขาใจวงจรความสมพนธไดอยางลกซงมาก

สงทปรารถนาของทกษะการคดแบบวงจรสมพนธ คอ การพยายามรบฟงอยางระมดระวงเกยวกบสาเหตของประเดนและเรมตนดวยการเขยนวงจรสมพนธแบบทางเดยวไปกอน จากนนพฒนาไปสการพจารณาสาเหตแบบสองทาง

การคดเชงปรมาณ (Quantitative thinking)

77

การคดเชงปฏบตการและการคดแบบวงจรสมพนธชวยทำาใหสามารถกำาหนดโครงสรางแบบจำาลองความคดได การคดเชงปรมาณจะเปนสวนสำาคญทชวยสรางความมนใจและยนยนผลของแบบจำาลองดงกลาว

การคดเชงปรมาณมงทจะใหขอมลในเชงตวเลขและมงสรางทศทางแนวโนมใหเหนในลกษณะของเสนกราฟแสดงความสมพนธ ลกษณะของการคดเชงปรมาณเกยวของกบจำานวนตวเลขแตไมจำาเปนวาจะตองไดมาจากการวดอยางชนดถกตองเทยงตรงเสยทเดยว แตอาจจะไดจากการประมาณการทคาดวาจะใกลเคยงทสด

การคดเชงปรมาณเปนขนตอนทสำาคญขนตอนหนงทจะทำาใหการคดตอเนอง ซงขนของการคดเชงปรมาณมกจะนยมใชการสรางสถานการณจำาลองในคอมพวเตอร แลวทำาการทดสอบดวยระบบคอมพวเตอร

การคดเชงวทยาศาสตร (Scientific thinking)การคดใน 6 ลกษณะทไดกลาวมาแลว เปนกระบวนการคดท

ใชในกระบวนการสรางแบบจำาลอง ทกษะการคดสดทายทใชในการประยกตมากทสดหลงจากทไดสรางแบบจำาลองเรยบรอยแลว การคดเชงวทยาศาสตรเปนสวนสำาคญทจะชวยทำาใหแบบจำาลองสามารถพฒนาไดดยงขน ชวยทำาใหเกดความเขาใจในตวแบบจำาลองมากขน

การคดเชงวทยาศาสตรเปนการคนหาแนวทางการพฒนาระบบทจะทำาใหเกดความมนใจไดวาระบบนนเปนระบบทมประสทธภาพ ซงการคดเชงวทยาศาสตรจะเปนการนำาไปสการทดสอบทางสถตทจะทำาใหเกด “Goodness of fit” ทงน การคดเชงวทยาศาสตรจะเกยวของกบการวดคณภาพของแบบจำาลองใน 2 ดาน คอ ความเทยงตรงภายนอก (Face validity) และความแขงแรงของแบบจำาลอง (Robustness) ทงน ความเทยงตรงภายนอกเปนการ

78

ประเมนโครงสรางของแบบจำาลองวามความเหมาะกบโครงสรางของแบบจำาลองในสถานการณจรงเพยงใด สวนความแขงแรงของระบบเปนการประเมนพฤตกรรมของแบบจำาลองเมออยภายใตสถานการณทเปนจรง ถาแบบจำาลองระบบสามารถอยภายใตสถานการณจรงไดอยางมนคง แสดงวาแบบจำาลองนนมความทนทานมาก แตถาทนอยไมไดหรอแสดงพฤตกรรมออกมาไมด แสดงวาแบบจำาลองนนขาดความแขงแรงของแบบจำาลอง

งานวจยทเกยวของกบการคดอยางเปนระบบการคดอยางเปนระบบ เปนองคความรทไดรบความสนใจอยาง

กวางขวางในระบบงานธรกจสำาหรบการนำาความรเกยวกบการคดอยางเปนระบบมาบรณาการเขากบแขนงวชาอน ๆ เพอฝกฝนการคดอยางเปนระบบนนไดเรมมการกลาวถงกนมากขนในระยะประมาณ 10 ปเศษทผานมาน

งานวจยในตางประเทศทมการดำาเนนการ มดงน (มนตร แยมกสกร, 2546)

โครงการระบบพลวตในการศกษา (The Systems Dynamics in Education Project : SDEP) (http://sysdyn.mit.edu/sdep.html.2001) เปนโครงการทดลองบรณาการการคดอยางเปนระบบมาฝกกบนกศกษาระดบปรญญาตรของสถาบนเทคโนโลยแมสซาซเซส (Massachusetts Institute of Technology : MIT) ประเทศสหรฐอเมรกา เรมกอตงโครงการเมอ ค.ศ. 1990 การทดลองตามโครงการนอยภายใตการดแลของฟอเรสเตอร (Professor Emeritus and Senior Lecturer Jay W. Forrester) ลกษณะการดำาเนนการทดลองเปนการสรางแบบฝกทมความหลากหลาย ใหนกศกษาไดศกษาเรยนรดวยตนเอง ในการฝกการคดเชงระบบโดยเปนการจด

79

สถานการณการฝกและทำางานดวยโปรแกรมคอมพวเตอร STELLA II ซงมลกษณะเปนการสอนผานการฝกภายใตเกมและสถานการณจำาลอง ปจจยทสำาคญ ประการหนง คอ การเรยนรจะเนนการเรยนรแบบบนไดเวยนของการเรยนร (The Spiral Learning Approach) กลาวคอ จะเปนการกระทำาซำาในลกษณะทอาศยขอมลยอนกลบนำามาปรบปรงเพอวางแผนปฏบตการครงใหมทมความละเอยด รอบคอบ สมบรณมากยงขน กระทำาซำาในลกษณะนจนกวาจะถงเกณฑทกำาหนด ปจจบนมนกศกษาทกำาลงอยในโครงการจำานวน 10 คน และโครงการนกำาลงขยายการนำาไปทดลองใชกบนกเรยนทตำากวาระดบอดมศกษาตอไปดวย

เคกรและฮฟ (Kirk & Huff, 1996 : ED401461) ไดเสนอแนวทางการพฒนาการคดอยางเปนระบบ ประกอบดวยขนตอน 3 ขนตอน โดยมขนตอนแรกเปนกจกรรมทเรยกวา ลกหน “ (Pellets)” เปนขนทชวยใหผเรยนคนพบเกยวกบคณประโยชนของการใชการคดอยางเปนระบบเพอการแกปญหาในการทำางาน ขนทสอง เปนกจกรรมทเรยกวา ระบบเขาวงกต “ ” (A Mazing Systems) และขนทสาม เรยกวา ความรวมมอการแกปญหาทด“กวา (Better Solution Incorporated)” ทงสองขนตอนจะเปดโอกาสใหผเรยนไดพฒนาและทดสอบระบบของตนเองทสรางขน

วคคอรฟ (Wyckoff, 1998 : DAI – A59/07) ไดวจยเรอง โรงเรยนกบองคกรการเรยนร : การศกษาเครองมอเพอการพฒนาจากการศกษาเพอคนหาวธการเปลยนแปลงองคกรเพอจะนำาไปสการพฒนา โดยวธการศกษาใหใชวธการสำารวจภายใตประเดนปจจย วนย 5 ประการ เพอการเปนองคกรแหงการเรยนร อนประกอบดวย บคลกภาพรอบร รปแบบทางปญญา ทมแหงการเรยนร วสยทศนรวม และการคดอยางเปนระบบ การสำารวจไดดำาเนนการสอบถามระดบการรบรของคร จำานวน 755 คน จาก

80

21 โรงเรยน การวเคราะหขอมลใชการวเคราะหคาแนวโนมเขาสสวนกลางเพอรายงานคารายขอ ผลการศกษาพบวา ในการพฒนาคณะครทจะนำาไปสการเปลยนแปลงองคกรนนการเพมความรเกยวกบความคดรวบยอดของการเปนองคกรแหงการเรยนรจะสงผลตอการเปลยนแปลงและเกดการปฏบตการในโรงเรยนได

เอฟเตกฮาร (Eftekhar, 1999 : DAI-B59/10 : 5522) ไดทำาการวจยเรอง รปแบบพลวตของระบบการเรยนการสอน เพอชวยการปรบรอระบบ (รปแบบการเรยน) การศกษาครงนเปนการวเคราะหระบบการเรยนการสอนอยางไรทจะชวยสอนวชาตาง ๆ แกนกศกษาวศวกรรมศาสตร และชวยทำานาย รวมทงยกระดบการเปลยนแปลงปจจยปอนเขา (Input) กระบวนการ (Process) และผลผลต (Output) ของระบบได รปแบบทออกแบบตงอยบนพนฐานของวธการพลวตของระบบ โดยใชเทคนคการวจยการคดอยางเปนระบบและการควบคมแบบออนตว วตถประสงคของการวจยมงศกษาปฏสมพนธระหวางองคประกอบหลกของระบบ 3 ประการ คอ (1) ความสามารถในการเรยนรของผเรยนกบแรงจงใจ (2) คณลกษณะของระบบการสอน (3) ธรรมชาตและแบบของเนอหาวชา จากการวเคราะหผลของการใชระบบการสอน/การเรยนในรปแบบพลวต ผลการวจย พบวา ทศทางทงหลายทพบมความเกยวของสมพนธกบทศทางของระบบการสอน/การเรยน ซงทศทางทพบเปนความคดรวบยอดใหม ทสมพนธกบกระบวนการคดทเปนสวนสำาคญในเทคนคการเรยนร นนคอ ทศทางแบบรปแบบ – หนาท (Form – Function Dimension) จากฐานความคดน งานวจยไดแยกแยะความแตกตางของผเรยนออกเปน 3 ลกษณะใหญ ๆ คอ แบบเนนรปแบบกบแบบเนนบทบาทหนาท (Form Oriented and Function Oriented) ผเรยนทเนนรปแบบเปนแบบทไดรบความสนใจเปนดานหลก สวนผเรยนทเนนบทบาท

81

หนาทจะใหความสนใจเกยวกบขอมลใหมในรปของความสมพนธระหวางเหต – ผล

ผลจากการใชสถานการณจำาลองของระบบการสอน/การเรยน ทอยบนฐานของวธการ รปแบบ บทบาทหนาทไดมสวนชวยทำาใหสามารถทำาความเขาใจกบการควบคมระบบการศกษาไดชดเจนขน ผลการวจยยงสามารถชวยใหนกการศกษาสามารถตดสนใจและเลอกยทธศาสตรทเหมาะสมสำาหรบการจดกจกรรมทางการศกษา ผลของการทดลองใชระบบการสอน การเรยน ไดมสวนชวยใหพฒนาประสทธภาพระบบการสอนนกศกษาในสาขาวศวกรรมศาสตรมประสทธภาพและประสทธผลมากขน

กลาสเซอร (Glaser, 1994 : DAI-B55/03) ทำาการวจยเรอง ทกษะภายในตนเองและทกษะการสรางความร ความเขาใจของสมาชกเกยวกบการปรบกระบวนการทำางาน วตถประสงคของการวจยเปนการศกษาการพฒนาทกษะ การสรางความร ความเขาใจของผใหญเมอตองเผชญกบปญหา และมงคนหาลกษณะการพฒนาตลอดไปจนถงการคาดทำานายรปแบบ ลกษณะการวจยเปนการวจยตามสภาพธรรมชาตเพอคนหาสงทปรากฏรองรอยและคณลกษณะ ในการศกษาครงน ทกษะทศกษาประกอบดวย 9 ทกษะ คอ การคดอยางเปนระบบ การบรณาการและการสงเคราะห การศกษามมมองของคนอน การวเคราะหและวนจฉย การยอมรบ การจำาแนกและการเผชญความรสก ความตงใจทจะปฏเสธอำานาจเบดเสรจ ความสามารถทจะรจกยดหยน ความสามารถทจะเผชญกบความรสกทสบสน และความสามารถทจะประเมนและยอมรบ ความเสยง ผลการวจย พบวา การพฒนาทกษะทงหมดสามารถพฒนาไดดวยทกษะยอย ๆ การเรยนจากแมแบบและการสะทอนจากประสบการณ เปนวธการทไดรบการยอมรบวาสามารถพฒนาทกษะทง 9 ทกษะ ใหกบสมาชกได สงทเปนขอคนพบทมไดคาดหวงคอ

82

มสมาชกบางคนทมไดสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษา มระดบการพฒนาทกษะตาง ๆ อยในระดบทเทยบเคยงไดเทากบผสำาเรจการศกษาระดบอดมศกษา

ผลจากการศกษางานวจยดานการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาการคดอยางเปนระบบได ขอสรปทเปนประโยชน คอ การจดกจกรรมการพฒนาความคดอยางเปนระบบของผเรยนจำาเปนเนนการฝกฝนประสบการณการคด โดยใหผเรยนไดพบกบสถานการณจำาลองทไดฝกคดตามสถานการณทประสบ นอกจากนน การสงเสรมใหมการฝกคดเปนรายบคคลจะเปนสวนสำาคญและการใหขอมลยอนกลบเกยวกบผลงานการคดจะชวยสงเสรมการพฒนาการคดของผเรยนมากขน

สำาหรบประเทศไทยงานวจยทเกยวกบการคดอยางเปนระบบยงไมพบวามการวจยทนำากระบวนการคดอยางเปนระบบมาใชในการเรยนการสอน แตเมอปพ.ศ. 2546 มนตร แยมกสกร ไดทำาการวจยการพฒนารปแบบการสอนเพอพฒนากระบวนการคดเชงระบบของนสตระดบปรญญาตร สาขาเทคโนโลยทางการศกษา ประกอบดวย 6 ขน คอ 1) ขดแยง กงขา 2) คนควาขอมล 3) เพมพนปญญา 4) สมมนามวลมตร 5) เสนอความคดกลมใหญ และ 6) สรางความมนใจรวมกน สวนในปพ.ศ. 2549 ผเขยนไดสรางหนวยการเรยนรการคดอยางเปนระบบในชวตประจำาวนขนมาทดลองใชและนำาเผยแพรเปน ครงแรกในเวทวชาการ การประชมวชาการศกษาระดบประเทศครงท 3 การศกษาทวไปกบการเพมคณคาชวต จดโดยสำานกงานจดการศกษาทวไปจฬาลงกรณมหาวทยาลย รวมกบสำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษากระทรวงศกษาธการ (24 – 26 มนาคม 2549 ณ อาคารบรมราชกมาร จฬาลงกรณมหาวทยาลย) ดงน

83

การพฒนาหนวยการเรยนร การคดอยางเปนระบบในชวต“ประจำาวน เปนการสรางหนวยการเรยนการสอนแบบบรณาการ ”(Interdisciplinary Unit) ผสมผสานวชาการจากสาขาตาง ๆ เพอทำาใหเกดกระบวนทศนใหม โดยคำานงถงการนำาองคความรการคดอยางเปนระบบไปวเคราะห สงเคราะหกบปญหาทเกดขนกบสงคมจรงใหมประสทธภาพมากทสด โดยมวตถประสงคเพอพฒนากระบวนการคดของนกศกษาหลกสตรประกาศนยบตรสาธารณสขศาสตร (ทนตสาธารณสข) ชนปท 2 ทเลอกเรยนวชาการศกษาอสระ (Special Study Topic) จำานวน 1 หนวยกต ในภาคการศกษาท 1 ปการศกษา 2548 จำานวน 19 คน ภายใตกฎเกณฑของการคดอยางเปนระบบ 5 ประการ คอ 1) การคดเชงเครอขาย 2) การคดเชงซอนของระบบตาง ๆ 3) การคดเชงสมพนธกบบรบท 4) การคดเชงปอนกลบ และ 5) การคดอยางเปนกระบวนการ

กระบวนการเรยนการสอน เนนการสอนใหผเรยนเกดความคดรวบยอด (Concept) โดยใชแผนทความคด (Concept Mapping) มการรวมมอกนเรยนรโดยแบงผเรยนออกเปน 4 กลม ใหโจทยการเรยนร การศกษาปญหาในสงคม นำามาวเคราะหเพอจดทำาโครงงาน โดยอาจารยผสอนเปนทม 3 คน คอยใหคำาปรกษา และทำาหนาทเอออำานวยในกระบวนการเรยนร และรวมเรยนรกบผเรยนแบบกลยาณมตร และการอภปรายกรณศกษาเพอพฒนาผเรยนใหมความซอสตยตอความคดของตนเองและผอน เคารพความแตกตางของความคดของผอน และอภปรายตดสนใจภายใตการใชขอมลทหลากหลายได

วธวจยประกอบดวย 3 ระยะคอ

84

ระยะท 1 เปนการสรางหนวยบรณาการผานผเชยวชาญตรวจสอบกอนนำาไปใช

ระยะท 2 เปนการนำาหนวยบรณาการไปใชจดการเรยนร แบงเปนภาคทฤษฎ 15 ชวโมง และศกษาคนควาดวยตนเอง 30 ชวโมง ในสวนภาคทฤษฎใหผเรยนไดเรยนรเนอหาหลก (Core Content) ทเกยวกบการคดโดยกำาหนดเปนสาระสำาคญ (Main Concept) 3 สาระ คอ 1) ความสำาคญของความคด ประกอบดวยพนฐานการคดของมนษย 2) บทบาทของมนษยในการพฒนากระบวนการคด และ 3) ความสมพนธระหวางกระบวนการคดกบสงแวดลอมในสงคม

ระยะท 3 การประเมนผลหนวยการเรยนร โดยการสมภาษณเชงลก และการประเมนตามสภาพจรง การประเมนผลโครงการโดยมระยะเวลาการศกษาในภาคการศกษาท 1 ปการศกษา 2548 คอ ระหวางวนท 1 มถนายน ถงวนท 31 ตลาคม 2548

ผลการวจยระยะท 1 ไดหนวยบรณาการการคดอยางเปนระบบในชวต

ประจำาวน ทกำาหนดสาระสำาคญ กำาหนดกระบวนการเรยนรและคณลกษณะทพงประสงคไว คอ มความซอสตยตอความคดของตนเองและผอน เคารพความแตกตางของความคดของผอน อภปรายตดสนใจภายใตการใชขอมลทหลากหลาย มความรบผดชอบในการแกไขปญหาสงคมทมความสมพนธกบตน เปนเอกสารหลกสตรผานความเหนชอบของผเชยวชาญ

ระยะท 2 การนำาหนวยบรณาการไปใชในการจดการเรยนการสอน ผลการเรยนรตามสภาพจรง พบวา นกศกษาทกคนไดวเคราะหปญหาสงคมจากแหลงขอมลทหลากหลาย ซงปญหาในชวงนนทสำาคญและเกยวของกบนกศกษา คอ ปญหาการรบนองใหม

85

จากสถาบนตาง ๆ นกศกษาไดนำามาดำาเนนการจดทำาโครงงานพฒนารปแบบการรบนองใหมของวทยาลยรวมกน ในเรองการใชโจทยการเรยนร กรณศกษาผเรยนทกคนสามารถอภปรายแสดงความคดเหนและมสวนรวมในการศกษาวเคราะหปญหาในชวตประจำาวนได โดยใชเหตและผลในหลกการฝกวธคด 5 ประการดงกลาวในหนวยการเรยนรน เพยงแตจำานวนความถมากนอยตางกน

ระยะท 3 จากการสมภาษณเชงลก หลงการจดการเรยนการสอนเปนรายบคคล ผเรยนสามารถอธบายและยกตวอยางการนำาวธการคดอยางเปนระบบไปประยกตใชในชวตประจำาวนเพอดำาเนนชวตไดอยางมเปาหมายและมความสขไดอยางเปนรปธรรม โดยพบวา สวนมากนกศกษารจกการใชเหตผลมากขน โดยเฉพาะในขณะฝกปฏบตงานบนคลนกทนตกรรม เมอเกดปญหาในการฝกปฏบตงานจะเรมมองความเชอมโยงขอมลทเปนปจจยเชงสาเหตนำาไปสผลของการกระทำาไดด มการวเคราะหกระบวนการคดทเปนระบบหลาย ๆ ระบบซอนกนอยในสงคม มวธการมองระบบดวยวธคด 4 ระดบ คอ การมองระดบปรากฏการณทสายตามองเหน และระดบทสายตามองไมเหนถดลกลงไป ไดแก ระดบแนวโนมและแบบแผน (Pattern) ระดบโครงสราง (Structure) และระดบภาพจำาลองความคด (Mental Model) สวนการประเมนในภาพรวมจากการพจารณาโครงงานทนกศกษาไดดำาเนนการแกไขปญหาสงคม โดยพฒนารปแบบการรบ มการวเคราะหกระบวนการรบนอง แยกแยะกจกรรมทมขอด ขอเสยและพจารณาเหตผลวากจกรรมใดควรคงไวและตดออก แลวนำาไปใหนกศกษารนนองวพากษและนำาไปปรบใชในการรบนองรนตอไป การประเมนดงกลาวน พบวา นกศกษาสามารถคดอยางเปนระบบไดอยางชดเจน

ขอเสนอแนะ

86

หนวยการเรยนรนเปนการเรมใชครงแรก ขอมลทไดครงนจะตองนำาไปพฒนาหนวยการเรยนรนใหมประสทธภาพยงขน เพอใหผเรยนมสมรรถนะในหนวยการคดอยางเปนระบบไดในชวตประจำาวนในปตอไป หรอสอดแทรกวธการจดการเรยนนในรายวชาอน หรอการจดอบรมพฒนากระบวนการคด

จากขอเสนอแนะของงานวจยเรองน ผเขยนไดนำาไปสกระบวนการสงเคราะหบรบทรวมกบประสบการณทไดจากการบรรยายการคดอยางเปนระบบกบผบรหารการสาธารณสข ระดบตนและระดบกลาง ของกระทรวงสาธารณสข ตลอดจนผสอนในสถานศกษาในฐานะวทยากร มาประมาณมากกวา 20 รน ซงไดรบผลการประเมนความพงพอใจในระดบด – ดมาก จนสามารถสงเคราะหเปนรปแบบทมขนตอนเพอขยายผลการเรยนรแกผสอน/ผสนใจอน ๆ ทจะนำาไปปรบใชไดดงน

โมเดลการสอนกระบวนการคดอยางเปนระบบโมเดลการสอนกระบวนการคดอยางเปนระบบในชวตประจำาวน

ประกอบดวยขนตอนท 1 : กำาหนดประเดนปญหาเปนขนตอนทสำาคญทจะนำาไปสกระบวนการคดอยางเปนระบบ

การกำาหนดปญหาอยางชดเจน การกำาหนดตวแปรทเกยวของหรอป จ จ ย ย อ ย

การกำาหนดปญหาจากสถานการณทเกดซำาซาก หมายถง ปรากฏการณทไมพงประสงคของบคคลหรอสงคม ลกษณะการเกดขนของปรากฏการณดงกลาวมทงจากปจจย สาเหตมาจากการกระทำาโดยตงใจหรอไมตงใจของมนษย หรอผลกระทบอนเนองจากการกระทำากจกรรมบางประการ หรอเกดจากผลของกจกรรมหลายกจกรรมรวมกนกได และเกดขนอยางตอเนองภายใตเงอนไขหรอ

87

บรบทเดมตลอดเวลา ปญหานนมใชปญหาทมสาเหตมาจากสงทอยนอกเหนอการควบคมของมนษย หรอมใชเปนปญหาทมนษยไมสามารถปองกนได

การกำาหนดปญหาควรเปนคำานามหรอวล ผสอนใหสถานการณทขดแยงทางความคดทเปนสถานการณปญหาเพอเปนสงเราใหผเรยนไดคด สถานการณขดแยงอาจเปนสถานการณจรงหรอสถานการณสมมตทใกลตวผเรยน จะทำาใหเกดความสนใจ กระตนใหเกดความไมสมดลทางความคดเพอปรบโครงสรางความคดหรอการซมซบความรใหม ปรบเขาสโครงสรางความรเดม

ขนตอนท 2 : วเคราะหปจจยยอย (ตวแปร)เปนการระบปจจยทเนนตวแปรสาเหตของปญหาน โดยจะ

ตองพยายามจำาแนกและจดประเภทของกลมปจจยยอย (ตวแปร) เปนคำานามหรอวล ระบออกมาใหไดมากทสดเทาทจะทำาไดและจะตองเปนปจจยสาเหตทเปนเหตเปนผล มฐานทมาพอสมควร อธบายความเปนไปเปนมาได สมเหตสมผล

ผสอนหลงจากใหสถานการณขดแยงทางความคดแลว ผสอนจะตองกระตนใหผเรยนไดวเคราะหสถานการณ/ปรากฏการณนนอยางมสต พจารณาปจจยทเปนสาเหตของปญหานนดวยการคดวเคราะห พรอมทงหาขอมลเพมเตมอยางกวางขวาง บางครงหากขอมลไมเพยงพอผสอนจะตองใหขอมลเพมเตมเมอผเรยนตองการ แตมใชใหคำาตอบ ใชหลกการตอบทสมเหตสมผล เปนการเนนการตอบปญหาดวยขอมล มใชตอบปญหาดวยความรสก

88

ขนตอนท 3 : หาความสมพนธระหวางปจจยยอยเพอนำาไปสการกำาหนดสมมตฐาน

นำาปจจยสาเหตของปญหาทระบไดมาเขยนผลทอาจจะเกดขนไดในแตละปจจย โดยประเดนสำาคญจะตองคดแบบเชงปรมาณ กลาวคอ ปจจยสาเหตทกตวตองปรบวธคด ปจจยสาเหตทกตวทนำามาวเคราะหนนมคณสมบตในเชงปรมาณ กลาวคอ สามารถสมมตไดวาหากปจจยสาเหตตวนนมปรมาณเพมขน (ใชแทนดวยเครองหมาย +) ผลทตามมาจะเกดอะไรขนบาง และในทางกลบกน หากปจจยสาเหตตวนนมปรมาณลดลง (ใชแทนดวยเครองหมาย -) ผลทตามมาจะเกดอะไรขนบาง

ผสอนใหผเรยนเขยนความเชอมโยงระหวางปจจยยอยบงบอกถงความเปนเหตเปนผล เพราะปญหาทเกดขนยอมมสาเหตและมผลตอเนองตามมา เปนสาเหตของผลตวตอไป แตดวยความเปนปญหาซำาซากจะตองมผลบางตวยอมกลบมาบรรจบทสาเหตเดมตวใดตวหนง นนคอความสมพนธทสามารถนำาไปสสมมตฐาน

สมมตฐาน หมายถง สงทคาดวาจะเกดขนจากการกระทำาตอปจจยสาเหตทงทางบวกและทางลบ

ขนตอนท 4 : สงเคราะหวงจรปญหา (Causal Loop Diagram : CLD)

วงจรปญหา หมายถง วงจรทแสดงความเชอมโยงระหวางตวแปรอยางนอย 2 ตวแปรหรอมากกวา ซงแสดงความสมพนธดวยลกศร สะทอนถงปญหาทแทจรง และนำาไปสวงจรการแกปญหา

หลงจากทไดวเคราะหปจจยสาเหตของปญหามามากพอสมควรแลว ใหผวเคราะหกำาหนดปจจยสาเหตหลกทเปนสาเหตสำาคญทสดของการเกดปญหาซำาซากนน แลวจากนนผวเคราะหจะตองกลบมาพจารณาวามปจจยสาเหตใดบางทสงผลบางอยาง และผลทเกดบางประการอาจจะเชอมโยงไปสสาเหตตวอนททำาใหเกดผลลกษณะอน ๆ

89

ตามมา จนในทสดจะพบวาผลทเกดขนตามมาเปนลำาดบนนจะยอนกลบมาทตนตอของสาเหตหลกเมอเรมตนคด

ผสอนใหผเรยนเขยนวงจรปญหา โดยใหขอกำาหนดดงน1)ปจจยสาเหตทไดจากระบตองกำาหนดเปนคำานามหรอวลทบง

บอกถงปรมาณทเพมหรอลดปรมาณได2)บอกลกษณะความสมพนธระหวางปจจยสาเหตกบผลไดวา

เปนความสมพนธตามกน (Same direction : S) หรอความสมพนธกลบทศทาง (Opposite direction : O)

3) ลกษณะการสมพนธกนระหวางปจจยสาเหตกบผลทเกดขนจะเชอมโยงดวยเสน และมหวลกศรบอกทศทางชไปดานทเกดผล และลกศรจะชไปในแนวทางเดยวกน (จะไมชยอนศร) แตสามารถชวนจนเปนวงรอบได

4)วงจรปญหาอาจมวงจรทมปจจยสาเหตรวมกนบางตวหรอหลายตวรวมกนได

5)วงจรปญหาจะม 2 ลกษณะ คอ- วงจรปญหาสมดล (Balancing Loop)- วงจรเพมปญหา (Reinforcing Loop)

รปแบบการเรยนการสอนเพอพฒนาการคดอยางเปนระบบ ประกอบดวยทฤษฎ หลกการหรอแนวคด และตวรปแบการเรยนการสอน ดงน

1.ทฤษฎและหลกการแนวคดทใชรองรบรปแบบการสอน แนวคดพนฐานและเปาหมายของรปแบบการสอน แสดงถงความสมพนธของทมาของรปแบบการสอนดวย

ในการพฒนารปแบบการเรยนการสอนครงนมทฤษฎและหลกการทรองรบรปแบบการสอน คอ ทฤษฎการคดอยางเปนระบบ ซงมรากฐานของการคดเชงระบบ การศกษาเรองระบบมมาตงแต

90

ศตวรรษท 20 โดยเพงเลงไปทระบบทมองภาพรวม (Whole) มากกวาจะมองเฉพาะสวน (Individual parts) พนฐานขอตกลงเกยวกบ การคดอยางเปนระบบ ถอวาเปนปรากฏการณทก“ ”อยางเปนสงทมความสำาคญเกยวพนเชอมโยงกนและกน และมอทธพลตอปรากฏการณอน ๆ ไมวาจะทงเชงกายภาพหรอเชงสงคม (Neuliep , 1996 อางถง มนตร แยมกสกร , 2546) จดเรมตนของการคดอยางเปนระบบมาจาก ทฤษฎระบบทวไป “ ”(General System Theory) ซงลควค วอน เบอรทาแลนซฟ) (Ludwing Von Bertalanffy) ศาสตราจารยดานชววทยาเปนผวางรากฐาน เขาเปนผไดรบอทธพลจากนกทฤษฎและนกปรชญาหลายทาน ทำาใหเขาเรมตนพจารณาปญหาท เกยวเนองกบประเดนการมองแบบองครวม เขาสรางแบบจำาลองหลกการและทฤษฎทมความเปนไปได สามารถนำาไปใชกบศาสตรสาขาอน ๆ และถอวาเปนทฤษฎทวไปทจำาเปนสำาหรบการใชอธบายกบสาขาวชาตาง ๆ ไดเปนอยางด

ระบบ หมายถง กลมของสงทมปฏสมพนธกน เกยวพนซงกนและกน หรอม องคประกอบทขนตอกนและกน ซงอยในรปภาพรวมทเปนเอกภาพและซบซอน องคประกอบของระบบสามารถอยในรปของกายภาพทสามารถสมผสได เชน ชนสวนตาง ๆ ทประกอบกนขนเปนรถยนต ชนสวนกลไกทประกอบกนขนเปนนาฬกา เปนตน ในขณะเดยวกนองคประกอบของระบบอาจอยในรปของสงทเปนนามธรรม (Intangible) เปนกระบวนการ ความสมพนธ นโยบายของหนวยงาน เสนทางการไหลเวยนของขาวสาร ปฏสมพนธระหวางบคคล ตลอดจนลกษณะภายในจตใจของมนษย เปนความรสก คานยมและความเชอ เปนตน (มนตร แยมกสกร , 2546)

91

นอกจากน ยงไดนำาหลกการของจตวทยากลมปญญานยมทเนนใหผเรยนมกจกรรมการคนหาคำาตอบดวยตนเองและการเรยนรตามแนวคดของ Constructivism (ทศนา แขมมณและคณะ , 2540) การเรยนร จะเกดไดจากเงอนไขตอไปน

1. การเรยนร เปน Active process ทเกดขนเฉพาะตวบคคล การสอนโดยวธบอกเลาจงเปน passive process จะไมชวยใหเกดการพฒนากระบวนการคดมากนก

2. ขอมลทไดรบมาจากแหลงตาง ๆ รวมทงประสบการณ จะถกนำามาใชในการสรางความรในตวผเรยน

3. ความรและความเชอของแตละคนจะแตกตางกน ทงนขนอยกบสงแวดลอม ขนบธรรมเนยม ประเพณ และสงทผเรยนพบเหนจะถกใชเปนพนฐานในการตดสนใจและใชเปนขอมลในการสรางแนวคดใหม

4. ความเขาใจจะแตกตางจากความเชอโดยสนเชง แตความเชอจะมผลโดยตรงตอการสรางแนวคดหรอการเรยนร

เนองจาก Constructivism ไมมแนวปฏบตหรอวธการสอนเฉพาะเจาะจง ดงนนนกการศกษาจะประยกตแนวคดเสมอในวธการสอนทประสบผลสำาเรจเปนอยางด คอ การเรยนรดวยการสบเสาะ (Inquiry) ประกอบกบการเรยนรแบบรวมมอ (Co – operative learning)

ซงจากการวเคราะหและสงเคราะหรปแบบการเรยนการสอนการคดอยางเปนระบบในชวตประจำาวนภายใตการรวบรวมเอกสารทงภายในและตางประเทศ เปนรปแบบเชงทฤษฎผานการตรวจสอบโดยผเชยวชาญในดานหลกสตรและการสอน จำานวน 2 ทาน แลวนำาไปทดลองใชโดยการทำาวจยกบนกศกษาหลกสตรประกาศนยบตรสาธารณสขศาสตร (ทนตสาธารณสข) ในวทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดขอนแกน จำานวน 19 คน ซงเลอกเรยนวชานเปน

92

วชาเลอก ทำาใหไดขอสรปวาสามารถทำาใหนกศกษาสงเคราะหกระบวนการคดอยางเปนระบบไดจากการประเมนในสภาพจรง นนคอผเรยนสามารถแกปญหาซำาซากในการรบนองใหมไดอยางเปนรปธรรมจากการทำาโครงงานรวมกบรนนอง (มกราพนธ จฑะรสก, 2549)

2.ตวรปแบบการเรยนการสอน (The Model of teaching) ประกอบดวย

2.1 โครงสรางรปแบบการเรยนการสอน (Syntax) เกยวกบจำานวนขนตอน รายละเอยดของขนตอนของกจกรรมทใชในการจดการเรยนร

โครงสรางรปแบบการเรยนการสอนการคดอยางเปนระบบในชวต ประจำาวน ประกอบไปดวย 4 ขนตอน คอ 1) ขนตอนกำาหนดประเดนปญหา 2) ขนตอนวเคราะหปจจยยอย (ตวแปร) 3) ขนตอนหาความสมพนธระหวางปจจยยอยเพอนำาไปสการกำาหนดสมมตฐาน และ 4) ขนตอนสงเคราะหวงจรปญหา ซงใ น แ ต ล ะ ข น ต อ น ม ร า ย ล ะ เ อ ย ด ด ง ต อ ไ ป น

ขนตอนทหนง กำาหนดประเดนปญหา เปนการนำาเสนอสถานการณทเปนปญหา เพอกระตนเราใหผเรยนไดใชกระบวนการคดทมมตการคดทหลากหลาย กระตนใหเกดการปรบโครงสรางทางความคดจากความรเดม (pier knowledge) เพมความรใหมเขาไป (Construction) พรอมทงคนควาขอมลเพมจากสถานการณทางปญญานน จากเพอนภายในกลมและจากครผสอน เพอตอบปญหาความขดแยงทางปญญาใหไดคำาตอบทสมเหตสมผล เปนการตอบประเดนปญหาดวยขอมล มใชตอบปญหาดวยความรสก อารมณ

ขนตอนทสอง การวเคราะหปจจยยอย (ตวแปร) เปนกระบวนการ เพมพนปญญาจากการคดทประกอบ

93

ดวยลำาดบขนตอนยอย คอ ระบปจจยสาเหตแหงปญหาภายหลงทผเรยนไดศกษาสภาพปญหาจากสถานการณปญหาแลวเกดความไมสมดลทางความคด ไดพยายามหาขอมลจากการคดวเคราะห จำาแนก แยกแยะ ระบปจจยสาเหตแหงปญหาททำาใหเกดสถานการณความขดแยงทางความคดนน โดยลกษณะของปจจยสาเหตนนไดระบออกมาเปนคำานามทสามารถตรวจสอบพจารณาในเชงปรมาณ มากนอยหรอลดได ดงนน การเขยนกราฟถอวาเปนสงทใชแทนสญลกษณการคดทออกมาเปนรปธรรม สามารถสอสารการคด เพอแลกเปลยนเรยนรผลของชดความคดนน ๆ ไดพรอมกน

ขนตอนทสาม หาความสมพนธระหวางปจจยยอยหลงจากผเรยนกำาหนดปรมาณของปจจยสาเหตแหงปญหาไดแลว ขนตอไป ผเรยนตองพจารณาความสมพนธอยางเปนเหตเปนผล ปจจยตวใดทมความสมพนธเปนเหตเปนผลเชอมโยงกนไดอยางไรบาง ในขนตอนการคดพจารณาความเปนเหตเปนผลอาจทำาใหผเรยนไดเกดการเรยนรเพมขนไดวา ปจจยบางประการอาจกอใหเกดผลทผเรยนอาจจะยงคดไมถง อาจทำาใหไดปจจยใหมเพมขนอก ขนตอนนผสอนตองใหผเรยนใชแผนทความคด (Mind mapping) หรอแผนผงมโนมตทางความคด (Concept Mapping) มาใชรวมดวยกได

ขนตอนทส สงเคราะหวงจรปญหา เปนการออกแบบวงจรปญหา เปนกระบวนการทผเรยนจะตองสรางสรรค วงจรความสมพนธระหวางปจจยยอย ๆ แตละตว แตละคทผานการคดพจารณามาตงแตขนระบปจจยสาเหตแหงปญหาและขนพจารณาความสมพนธระหวางปจจยยอย โดยลกษณะของวงจรความสมพนธระหวางปจจยจะเปนวงจรทเชอมโยง รอยเรยงตอเนองกนจนสดทายจะมขอมลยอนกลบ กลบมายงตำาแหนงเรมตนปญหา

94

การเขยนแผนภาพวงจรสาเหตแหงปญหา จะมลกษณะดงน

1) จดเรมตนทเปนประเดนปญหาหลกของวงจร ใชการขดเสนใตหรอสรางสญลกษณเปนเครองหมายจดเรมตนไวกอน

2) ใชเสนลกศรแทนความเปนเหตเปนผล โดยเหตจะอยทตนลกศร สวนผลจะแสดงไวทหวลกศร ดงตวอยาง

คณภาพอาหาร การปฏบตการปรบปรงคณภาพอาหาร

การทอาหารมคณภาพ เปนสงทมความสมพนธกบการปฏบตการปรงอาหาร ซงลกษณะความสมพนธเปนความสมพนธในทศทางตรงกนขาม (Opposite : O) เพราะหากคณภาพอาหารมอยแลว โอกาสทจะปฏบตการปรบปรงคณภาพอาหารกยอมมนอย ซงเปนความสมพนธเชงผกผน

3) ลกษณะความสมพนธระหวางปจจยยอยหรอตวแปรจะมความสมพนธ 3 ลกษณะ คอ ความสมพนธทสอดคลองตามกน (Same Direction : S) ความสมพนธทมทศทางตรงกนขาม (Opposite : O) และความสมพนธทยงระบไดไมชดเจนหรอมปจจยทเกยวโยงสลบซบซอน อาจจะอธบายเปนเหตเปนผลไดไมชดเจน จงใชการแสดงความสมพนธดวยการ Delay ใชสญลกษณเฉพาะ คอ

4) ลกษณะของวงจรปญหา สามารถจำาแนกลกษณะวงจรได 2 แบบ คอ วงจรแบบสมดล (Balancing : B) และวงจรเสรม (Reinforcing : R) ความหมายของวงจรแบบสมดล หมายความวา สถานการณทกำาลงศกษานน ความสมพนธระหวางตวแปรทสรางกลไกระดบการเพมความรนแรงของสถานการณนนลงไดและทำาใหสถานการณปญหานนดำารงอยและไมมความรนแรงทเพมขน สวนความหมายของวงจรเสรม หมายความ

95

วา ลกษณะของสถานการณปญหานน มความสมพนธระหวางตวแปรยอยทสรางกลไกระดบการเพมความรนแรงของสถานการณนนมากขน จนกระทงอาจทำาใหสถานการณปญหานนไมสามารถดำารงอย ดงนน การเขยนความสมพนธระหวางปจจยในวงจรปญหา จงสามารถจำาแนกวงจรปญหาไดเสมอวาเปนวงจรแบบสมดลหรอวงจรเสรม

สงสำาคญทผสอนจะตองจดสภาพการเรยนรในขนตอนนคอ แบงกลม ผเรยนแบบคละกนทงเพศ อาย ประสบการณ แมกระทงผลการเรยน เพอใหเกดความเทาเทยมกน เมอแบงกลมยอย กลมละ 8 – 12 คน ใหผเรยนไดศกษาสภาพการณจากกรณศกษา/โจทยการเรยนรคนเดยวกอน แลวนำาผลการเรยนรเขาแลกเปลยนภายในกลมทแบงไว ใชกระบวนการสนทรยสนทนา (Dialogue) เขามาประยกตใช เพอใหผเรยนไดครนคดแบบแยบคาย (โยนโสมนสการ) ผลทเกดขนจากการคดของกลมจะนำาไปสขอสรปเปนมตกลมกอนนำาเสนอ มตกลมจะไมใชวธออกเสยงลงคะแนน (Vote) แตจะอภปรายกนดวยเหตและผล เปนการประยกตใชการอภปรายกลมทแสดงความคดเหนทมเหตมผลตามทฤษฎของโคลเบอรกรวมดวย หลงจากนน ตวแทนแตละกลมจะนำาเสนอผลการเรยนรสกลมใหญทงชนเรยน อภปรายรวมกนอกครงหนง ซงจะชวยใหผเรยนเกดมตมมมองทแปลกใหมเพมมากขน เปนการปรบกระบวนทศนของตน สรางความมนใจในการยอมรบซงกนและกน ในความคดทเหมอนกนและแสดงความคดทแตกตางแตหาความลงตวของความคดทยอมรบไดอยางสรางสรรค

2.2 ระบบปฏสมพนธทางสงคม (Social System)

บทบาทของผสอนและบทบาทของผเรยนทพงป ร า ร ถ น า ต า ม ร ป แ บ บ ก า ร เ ร ย น ก า ร ส อ น น ส ร ป ไ ด ด ง น

96

2.2.1 บทบาทผสอน1)บทบาทแรกทผสอนจะตองกระทำาคอ เตรยม

ตนเองใหมคณลกษณะสวนบคคลใหเปนผทมลกษณะการคดอยางเปนระบบ เพอทจะไดเปนตนแบบทางความคด ซงบทบาทนคอ เปนผจดสภาพแวดลอมทางการเรยน แลวนำาเสนอสถานการณ/กรณศกษา/โจทยการเรยนรแกผเรยน ซงผสอนจะตองคดเลอก/สรางสถานการณปญหาทใกลตวผเรยนมากทสด เพอเปนสงเรา กระตนใหผเรยนเกดความกระตอรอรน เกดความขดแยง เกดความไมสมดลทางความคด

2)บทบาทในการเปนผอำานวยความสะดวก ผสอนจะตองเรยนรความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน โดยเฉพาะความแตกตางทางความคดเพอเปนพนฐานในการประเมนพฒนาการทางความคดของผเรยนแตละคนในสภาพจรงระหวางกระบวนการเรยนร เพอชวยใหผเรยนสามารถฝกฝนกระบวนการคดดวยตนเองตามศกยภาพสงสดทเขามในชวงแรก หลงจากนนตองชวยอำานวยความสะดวกในการเรยนรรวมกนของผเรยนภายในกลมยอย ชวยจดสภาพแวดลอมทางการเรยน ทงสภาพแวดลอมทางกายภาพ ทางสงคมและสภาพแวดลอมทาง เจตคตเพอใหบรรยากาศ เปนธรรมชาต ผอนคลาย ทเออตอการเรยนร

3)บทบาทเปนผมมนษยสมพนธทด มพรหมวหาร 4 คอ มเมตตา กรณา มทตาและอเบกขา การเรยนรกระบวนการคดจะไมประสบผลสำาเรจเลย หากบรรยากาศการเรยนร ไมมความเปนกลยาณมตร ระหวางผสอนกบผเรยน บรรยากาศการเรยนรทดจะชวยใหผเรยนผอนคลาย มสต ระลกรความคดของตนเองอยางมสตตลอดเวลา เนองจากความคดเปนนามธรรม หากผเรยนผอนคลายเขาจะไมกงวลวาความคดของเขาจะผดหรอถกและจะกลาทจะแสดงความคดของตนทมออกมาแลกเปลยนเรยนรกบผ

97

อน ผเขยนมกจะใชคำาพดน ในการสรางบรรยากาศการเรยนร คำา“พดของทกคนลวนมคณคา การใหคำาตอบในแตละมมมองไมมผดมถก เพยงแตตองอธบายความเชอมโยงใหไดสมเหตสมผลเทานน ดงนน ในสถานการณตาง ๆ ในการเรยนรคำาตอบทถกตองทสดมใชมเพยงคำาตอบเดยว การเสรมแรงแกผเรยนเปนสงสำาคญในความ”คดด ๆ ทเขาแสดงออก แตตองระวงอยาใหผเรยนรสกเสยหนาหากคำาตอบของเขายงไมสมบรณเพยงพอ ผสอนตองสะทอนกลบเพอใหผเรยนไดทบทวนความคดของตนใหม (Refection) โดยใหขอมลเพมขนหรอใชประโยคคำาถามทใหผเรยนไดฉกคดอกครงหนงเพอทบทวนคำาตอบ การเสรมแรงไมวาจะเปนรายบคคลหรอรายกลมลวนมความจำาเปนในการพฒนากระบวนการคด ซงบรรยากาศจะชวยสรางความมนใจ อบอนใจ และกลาทจะแสดงผลงานการคดไดอยางมนใจแลวนำามาเสนอ (Advocacy) เปดเผยความคด อธบายความคดหรอระบบซบซอนใหผอนเขาใจ

2.2.2 บทบาทผเรยน1) ผเรยนตองจดเตรยมวธการเรยนร

กระบวนการคดอยางเปนระบบ โดยการฝกทกษะพนฐานของการคดทเกยวของกบการฟง การพด การตงคำาถาม การบนทก พรอมทงสรางความตระหนกในคณคาของการคดทเปนประโยชนทงตอตนเองและสงคม เปนพนฐานของการสรางความสมานฉนททางความคดแกสงคมโลก เพอใหผเรยนอยากจะเรยนร เปดมมมองในการคดไดหลากหลาย เปนการสรางแรงจงใจและความมงมนทจะเรยนรกระบวนการคดอยางแทจรง ทำาใหเกดการใฝร แสวงหาขอมลทถกตองและหลากหลายมาใชในการเรยนร

2)สรางความมวนยในตนเองในตวผเรยน ฝกการควบคมตนเอง นนคอ ผเรยนจะตองมการฝกสต คอการระลกรวาตนเปนใคร กำาลงทำาอะไรอย ทำาเพออะไร เปนการรตวทวพรอม

98

กบการฝกกระบวนการคดนน หากผเรยนพฒนาสตอยเสมอจะทำาใหการกระทำากจกรรมฝกฝนและพฒนาการคดดวยตนเองไดผล ผสอนควรบอกกบผเรยนเสมอวา การเรยนรกระบวนการคดไมมใคร“เรยนรแทนใครได”

3) ผเรยนตองพยายามทจะปรบปรงและพฒนาตนเองตลอดเวลา เพอจะเรยนรรวมกบเพอน การปรบตวเพอใหสามารถแลกเปลยนทางความคดทแตกตางและหลากหลาย วางใจใหเปนกลาง ฟงใหมาก พจารณาดวยเหตและผล เชอมโยงสมพนธกนอยางมขนตอน คดใหกวาง รอบและลก ซงเปนคณสมบตทดของผทคดเปนระบบ

4) ผเรยนตองเปนผไวในการสงเกต พจารณาความแตกตางทางความคดระหวางตนกบเพอนทรวมเรยนรในสถานการณปญหา/กรณศกษาทผสอนเสนอ พจารณาใหเหนความเหมอน/ความตาง ผลงานทางการคดของตนเองกบผลงานทางความคดของผเรยน คนอน ๆ ใชความพยายามเพอหาขอสรปใหไดจากสงทสงเกตนน

5) ผเรยนตองฝกตนเองใหมองสงทอยรอบขางดวยความรสกทเปนบวก การฝกมองสงตาง ๆ เปนบวกจะทำาใหผเรยนสามารถเปดมมมองจากความคดเดมไดงายขน ความคดเปนบวกจะทำาใหผเรยนงายตอการเรยนรกระบวนการคดอยางเปนระบบ เพราะการคดอยางเปนระบบเปนการมองแบบองครวม คดวาเราลวนมความสมพนธกบทกสรรพสง ดงนนผเรยนจะมความรบผดชอบกบปรากฏการณปญหาทเกดขน เพอแกไขสวนทตนเองจะทำาได จะทำาใหปญหาลดลง ไมเพมปญหา

3.การนำารปแบบการสอนไปใช (Application)

99

รปแบบการสอนการคดอยางเปนระบบในชวตประจำาวนทผเข ยนไดท ำาการวจยและน ำาไปใชคร งแรกกบนกศกษาหลกสตรประกาศนยบตรสาธารณสขศาสตร (ทนตสาธารณสข) วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดขอนแกน มเปาหมายเพอทจะพฒนากระบวนการคดของผเรยน เพอพฒนาคณภาพการคดใหเปนระบบ แกไขปญหาในชวตประจำาวนและนำาไปประยกตใชในการแกไขปญหาสาธารณสขของประเทศ ปญหาสาธารณสขทกวนนเปนปญหาทซบซอน หากผเรยนมคณสมบตในการคดอยางเปนระบบได คอ มการมองปญหาไดชดเจนภายใตการเช อมโยงเชงเครอขาย การคดเชงซอนของระบบ การคดเชงสมพนธระดบบรบท การคดเชงปอนกลบและการคดอยางมกระบวนการ ยอมจะทำาใหการแกปญหาในชวตประจำาวนและปญหาดานตาง ๆ ในงานทรบผดชอบไดเปนอยางด มประสทธภาพและมประสทธผลอยางแทจรง ในสภาพความเปนจรงตามธรรมชาตทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา ทสำาคญนาจะทำาใหไดทรพยากรบคคลทมคณคาแกสงคมไทยและสงคมโลกสรางความสมานฉนททางความคดเพอการอยรวมกน โลกทกวนนวนวายเพราะความคด หากจะทำาใหโลกนสงบสขตองทำาใหความคดเปลยน ดงคำากลาว โลกเปลยนเพราะความคดเปลยน โลกไมอาจเปลยนดวย“กำาลง การเปลยนความคดเพอใหเกดการยอมรบความคดทแตก”ตางและการหาความสอดคลองของความคดทแตกตางอยางส ร า ง ส ร ร ค ย อ ม น ำา ม า ซ ง ส น ต ส ข ไ ด

100

101