บทท 2

แนวคด ทฤษฎ เกยวกบขอบเขตการใชมาตรการของรฐตอการชมนมทางการเมองทละเมดตอบทบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2550

การชมนมทางการเมองทผานมานน มใชเปนการชมนมทกระท าภายใตความมงหมายหรอเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 เพราะเหตทวาการรวมกลมของผชมนมนนถกปลกระดมดวยวธการตาง ๆ ท าใหผชมนมมความรสกทรนแรง กอความวนวายเดอดรอน อนเปนสาเหตของการกระท าทละเมดตอกฎหมาย จนเกดปญหาขนระหวางผชมนม และบคคลผทไมไดเขาร วมการชมนมซงไดรบความเดอดรอนจากการปดถนน การปดสถานทราชการและเมอมการกระท าตาม มาตรา 215 และมาตรา 216 แหงประมวลกฎหมายอาญา เกดขนแลว คอมการมวสมกนตงแตสบคนขนไป ใชก าลงประทษราย ขเขญวาจะใชก าลงประทษราย หรอกระท าการอยางหนงอย างใดใหเกดการวนวายขนในบานเมอง ถาผกระท าความผดคนหนงคนใดมอาวธ อนจะเปนเหตใหเกดภยนตรายขนไดในบานเมองแลวนน ถาเจาหนาทของรฐ สงใหผทมวสมทกระท าความผดตามมาตรา 215 ใหเลกไป ถาผใดไมเลกถอวาเปนการฝาฝนตอบทบญญตขอ งกฎหมาย รฐบาลหรอเจาหนาทของรฐกสามารถมสทธทจะด าเนนการ “ส าหรบการใชก าลงเขายตการชมนม” หรอ Enforce ment คอ การใชก าลงบงคบให ปฏบตตามค าสงหรอมาตรการตาง ๆ ของรฐ ส าหรบผทสรางความไมสงบเรยบรอยขนในบานเมองหรอทละเมดสทธเส รภาพของบคคลอน แตถงอยางไรกตามเจาหนาทของรฐจะก าหนดการตามอ าเภอใจมได เนองจากตองเปนกรณทมกฎหมายใหอ านาจแกเจาหนาทของรฐในการด าเนนการแลว การด าเนนการนนตองมเหตผลรองรบชดเจนและตองไมเกนกวาเหตและการกระท าของเจาหนาทต ารวจเพอส ลายการชมนมจะตองกระท าเทาทจ าเปน โดยค านงถงความเหมาะสมมล าดบขนตอนตามหลกสากลทใชในการสลายการชมนมของประชาชน จงมเหตผลทอาจสรปไดวารฐธรรมนญไดอนญาตใหรฐสามารถเขาแทรกแซงการชมนมได ดวยเหตผลดงทกลาวมาน รฐบาลหรอเจาหนาทของรฐก ตองมองถง คณธรรมทางกฎหมายทเปนการพจารณาวากฎหมายในฐานความผดนน ๆ มงคมครองสงใด หรอเพอใคร อยางเชน ความผดฐานลกทรพย คณธรรมทางกฎหมายมงคมครองเรองกรรมสทธและการ ครอบครอง เปนตน และเมอมความผดทเกดขนจากการชมนม

10

คณธรรมทางกฎหมายกมงคมครองในเรองของสทธและอ านาจและบทบาททจะมตอการชมนม และทงหมดนคอสงทเปนประเดนปญหามากทสด คอกฎหมายทมอยไมสามารถควบคมการรวมกลมของประชาชนไดอยางมประสทธภาพมการใชอ านาจในการควบคมและปราบปรามฝงชนอยางไมเปนไปตามล าดบขนตอนและไมมมาตรการทางกฎหมายการทชดเจนเกดขน

แนวคดเกยวกบรฐ ภารกจของรฐ อ านาจรฐและองคประกอบของรฐ

1. รฐ ความหมายของรฐ Roger Benjamin และ Raymond Duvall เสนอวา ไดมแนวคดเกยวกบเรองนอย 4 แนวทางดวยกน คอ 1) รฐในฐานะทเปนรฐบาล (The state as government) ซงหมายความถง กลมบคคลทด ารงต าแหนงทมอ านาจในการตดสนใจในสงคมการเมอง 2) รฐในฐานะทเปนระบบราชการ (The State as Public Bureaucracy) หรอเครองมอทางการบรหารทเปนปกแผน และเปนระเบยบทางกฎหมายทมความเปนสถาบน 3) รฐในฐานะทเปนชนชนปกครอง (The State as Ruling Class) 4) รฐในฐานะทเปนโครงสรางทางอดมการณ (The State as Normative Order) โดยธรรมชาตแลว มพลง 3 ดานทขบดนมนษยใหมาอยรวมกนในสงคมภายใตอ านาจทเหนอกวาครอบครวและชมชนพลงท งสามดาน ไดแก ความกลว ความปรารถนาทจะมชวตรอดอยอยางมความสข และความตองการทจะอยอยางมศกดศร 1.1 ความกลว มนษยเปนสตวโลกทไมสามารถเอาตวรอดโดยล าพงเหมอนสตวอน ๆ แตมนษยมธรรมชาตพงพากน อาศยความรกผกพนเปนกลม หม เห ลา เผาพนธ จงสรางระบบการเปนอยรวมกนโดยมการปกครองเพอปกปองชวตและวถชวตใหสามารถด ารงอยไดโดยปราศจากภยคกคาม 1.2 ความปรารถนาทจะมชวตรอดอยอยางมความสข เมอมนษยอยรอดไดและมความมนคงขนต าในชวต การประกอบอาชพ ถนทอย และทรพยสนแลว มนษยยอมแสวงหาชวตทมความสข ซงน าไปสการสะสมเพอวนขางหนา ปหนา ทศวรรษหนา และเพอลกหลาน การมชวตอยอยางเปนสขนดานหนง หมายถง การอยภายใตอ านาจการปกครองทเปนธรรม ไมกดข ไมเอาเปรยบหากเปน อ านาจการปกครองทให ความรมเยน ชวตภายใตอ านาจรฐจงจะเปนสข เงอนไขทส าคญประการหนง ซงเปนหลกประกนของการมชวตทเปนสขในระยะยาว กคอการรบรองสทธใน

11

ทรพยสนสวนบคคลในประวตศาสตรสงคม ความรมเยน เปนสข มไดมอยเสมอไป บางสมยกมแตทกขเขญ เพราะสภาพช วตความยากจนขนแคน หรอไมกเกดจากสภาพการณขาวยากหมากแพง นอกจากนสงคมทรมเยน เปนสขจะตองเปนสงคมทความรมเยน เปนสขนนแผขยายวงกวางออกไปมใชจ ากดวง แคบ ยงความรมเยน เปนสข (อยางนอยในปจจยสมความมนคง ) มมากเทาใด ความชอบธรรมและความเปนธรรมกจะมมากขนเทานน 1.3 ความตองการทจะอยอยางมศกดศร มนษยเปนสตวทมศกดศรมนษย จงมไมเฉพาะภาษา แตยงมเพลง มการละเลน มการกฬา และมการสงสรรคกน นบตงแตวยเดกจนถงผใหญ ความตองการทจะอยอยางมศกดศรสะท อนจากความปรารถนาในการมสวนรวม ดงจะเหนไดจากการเตนระบ า ท าเพลง การละเลนของเดก การกฬา ซงคนทเขารวมในกจกรรมดงกลาวตางใชกจกรรมเหลานนเปนเวท และกระบวนการของการมสวนรวม การมสวนรวมหลายรปแบบ และหลายระดบ ในบางกรณกมอาณาบรเวณทซอนกนอย เราจะกลาวถงการมสวนรวมเพยงดานใดดานหนง หรอในระดบใดระดบหนงไมได เราจะกลาวถงการมสวนรวมเพยงดานใดดานหนงหนงหรอในระดบใดระดบหนงไมได แตจะตองพจารณาพหมต และหลายระดบของการมสวนรวมทางสงคม วฒนธรรม ทางเศรษฐกจ และทางการเมอง พลงขบดนสามประการน เปนพนฐานส าคญของการด ารงอยแหงรฐ และเปนเหตผลสามดานของการใชอ านาจรฐ และกเปนความคาดหวงของคนในสงคมทตองการการตอบสนองจากรฐในสามมตดวยเชนกน พลงสามดานทเกาะเกยว และขบดนซงกนและกนน ไดกอใหเกดไตรภาคของเหตผลแหงรฐ เพราะความสมพนธระหวางรฐกบสงคมตางเกดมาจากเหตผลทงสามน และแตละเหตผลตางเปนอปกรณแกกน 1.1 ภารกจของรฐ (Functions of the State) ประเภทของภารกจของรฐสมยใหม - ภารกจพนฐานของรฐ (Primary Functions of The State) - ภารกจพนฐานของรฐ หมายถง ภารกจขนต าทสดทรฐไมอาจตดทอนลงไดอก - การรกษาความมนคงปลอดภยจากการประทษรายของศตรภายนอกรฐ - การประกาศสงครามและการเจรญสมพนธไมตรกบตางประเทศ - การดแลรกษาความเปนระเบยบเรยบรอยและความมนคงปลอดภยภายในรฐ - การอ านวยความยตธรรม - การเกบภาษอากร

12

- ภารกจล าดบรองของรฐ (Secondary functions of the state) ภารกจล าดบรองของรฐ หมายถง ภารกจใด ๆ ทรฐจดท าเพอสงเสรมสวสดภาพของประชาชน เพอกระจายความมงคงไปยงราษฎรเพอก าจดทกขบ ารง สขแกราษฎร สงเสรมความยตธรรมทางสงคมและทางเศรษฐกจแกประชาชน - งานบรการสาธารณะ (Public Services) ม 3 ประเภท 1. บรการสาธารณะทางปกครอง (Administrative public services) 2. บรการสาธารณะทางอตสาหกรรมและการคา (Industrial and commercial public services) 3. บรการสาธารณะทางสงคมและวฒนธรรม (Social and cultural public services) (จนทจรา เอยมมยรา, ออนไลน, 2553)

2. องคประกอบของรฐ อนสญญามอนเตวเดโอ วาดวย สทธและหนาทของรฐ (The Montevideo convention on the rights and duties of states) ค.ศ. 1933 มาตรา 1 (Article 1) ไดอธบายองคประกอบของรฐเพอวตถประสงคในทางก าหมายระหวางประเทศวา รฐประกอบดวย 1) ประชากร (Population) รฐทกรฐจะตองมประชาชนอาศยอยอยางถาวร 2) ดนแดน (Territory) รฐทกรฐจะตองมอาณาเขตพนดน พนน าและพนอ ากาศอนแนนอนมนคง 3) รฐบาล (Government) หมายถง หนวยงานทมอ านาจในการปกครองประเทศ 4) อ านาจอธปไตย (Sovereignty) หมายถง อ านาจสงสดในการปกครองประเทศท าใหรฐสามารถด าเนนการปกครองภายใน และภายนอกได ถามแตดนแดน ประชากร และรฐบาล กไมถอวาเปนร ฐ เพราะอาจจะเปนเมองขนของรฐอน ดงทเรยกวา อาณานคม (Colony) ได ดงนนรฐ จงตองประกอบไปดวย ประชากรทมการรวมตวกนมาตอเนองยาวนานพอสมควร ดนแดน ทางภมศาสตรทแนนอน รฐบาล ซงสถาบนทมความตอเนองและมนคงในการปกครองดแลประชาชน และอ าน าจอธปไตย ทจะก าหนดวธการปกครองตาง ๆ ของรฐตนเองได นนเอง (วชาญ ฤทธธรรม, ออนไลน, 2553)

3. อ านาจรฐหรออ านาจอธปไตย (Sovereignty)

13

อ านาจอธปไตย คอ อ านาจซงแสดงความเปนใหญ ความเปนอสระ ความไมขนแกใคร หรอ ตองเชอฟงค าสง ค าบญชาของผใดท เหนอตนโดยปราศจากความยนยอมของตน อ านาจอธปไตย คอ คณสมบตขนพนฐานของรฐ และเปนอ านาจสงสดทรฐมอยเหนอประชากรของตน ไมมขดจ ากดใด ๆ ตามกฎหมายทจะใชอ านาจนน ดงเราจะเหนไดวารฐเปดใหบคคลมเสรภาพในการกระท าการใด ๆ ตามตองการได แตรฐพรอมเ สมอทจะแสดงอ านาจ หรอเขาไปแทรกแซง การกระท าของประชาชน อ านาจสงสดทอาจเรยกวา อ านาจอธปตยจงมความชอบธรรมทจะใชก าลงเหนอบคคลอนในสงคมการเมองหนง ๆ ในทางกฎหมายมหาชน อ านาจอธปไตยถอวาเปนอ านาจสงสด (Supremacy) ในการปกครองประเทศ หรออ านาจทแสดงความเปนเจาของประเทศนนเอง และถอวาเปนองคประกอบอยางหนงของรฐ เปนองคประกอบส าคญในอนทจะแสดงวา ดนแดนนน ๆ เปนรฐ หรอ เปนประเทศเอกราชได หรอไมแนวคดเรองอ านาจอธปไตยทกลายมาเปนสวนหนงของรฐน มทมาจากนกคดคนส าคญ คอ Jean Bodin (1529-1596) กบ โธมส ฮอปส โดยสรางจากแนวคดเรองนขนมาเพอสนบสนนความสมบรณและความสงสดของอ านาจรฐ หรอวาเปนการพยายามสรางความชอบธรรมใหกบอ านาจของผปกครองนนเอง อ านาจอธปไตย คอ อ านาจทแสดงความเปนใหญ ความเปนอสระ ความไมขนแกใครหรอต องเชอฟงค าสง ค าบญชาของผใดทเหนอตนโดยปราศจากความยนยอมของตนอ านาจอธปไตยคอคณสมบตขนพนฐานของรฐและเปนอ านาจสงสดทรฐจะมอยเหนอประชากรของตน ไมมขดจ ากดใด ๆ ตามกฎหมายทใชอ านาจนน ดงเราจะเหนไดวา รฐเปดใหบคคลมเสรภาพในการท าการใดๆตามความตองการได แตรฐกพรอมทจะแสดงอ านาจหรอเขาไปแทรกแซงการกระท าของประชาชนอ านาจสงสดดงกลาวน อาจเรยกวาอ านาจอธปตย จงมความชอบธรรมทจะใชก าลงเหนอบคคลอนในสงคมการเมองหนง ๆ ในทางกฎหมายมหาชน อ านาจอธปไตยถอวาเปนอ านาจสงสด (Supremacy) ในการปกครองประเทศ หรออ านาจทแสดงความเปนเจาของประเทศนนเอง และถอเปนองคประกอบส าคญอยางหนงของรฐในอนทจะแสดงวา ดนแดนนน เปนรฐหรอเปนประเทศเอกราชไดหรอไมค าวา “อ านาจ” หมายถง ความสามารถทจะปฏบตการอยางใดอยางหนง ดงทกลาวมาในขา งตนวา อ านาจเปนสงส าคญในทางการเมอง ดงทกลาวกนในทางรฐศาสตรวา “การเมองเปนการตอสเพออ านาจ” (วรวทย กนษฐะเสน, 2521, หนา 1-4) สวนอ านาจอธปไตยคอ อ านาจสงสดในการปกครองประเทศหรออ านาจทแสดงความเปนเจาของประเทศนนเอง เมอสงสดหรอเปน เจาของเสยแลว กไมตองอยในบงคบบญชาของผใด

14

อ านาจนถอวาเปนองคประกอบอยางหนงของรฐหรอเปนเครองวดวาดนแดนนนเปนรฐหรอประเทศเอกราช (วษณ เครองาม, 2530, หนา 212) กลาวอกนยหนงกคอ ความเปนอ านาจสงสดไมมอ านาจอนใดในรฐนนมาทด เทยมหรอสงกวา (สมภพ โหตระกตย, 2512, หนา 15) อ านาจอธปไตย นเพงจะเรยกกนในสมยศตวรรษท 16 นเองแตเดมเคยเรยกกนวา “อ านาจสงสด ” มากอน (วษณ เครองาม , 2530, หนา 212-213) นกวชาการทางรฐศาสตรในปจจบนเรยก “อ านาจสงสด ” ในความหมายของ “อ านาจเดดขาด ” ดงนน ถาบคคลใดหรอกลมบคคลใดหรอสถาบนใดมอ านาจสงสดแลวกไมมอ านาจใดทจะไปจ ากดอ านาจดงกลาวไดอกตอไปยกเวนเปนความประสงคของผมอ านาจสงสดเอง กฎหมายทวไปไดวางหลกไววา สทธในทางกฎหมายจะเกดขน กตอเมอผมอ านาจสงสดเปนผใหสทธดงกลาวดงนนเมอผมอ านาจสงสดไดยกเลกสทธดงกลาว กไมอาจเรยกรองสทธดงกลาวไดอกตอไป สงใดทผมอ านาจสงสดไดกระท าลงไปกใหถอวามความเทยงธรรมและไมมผใดสามารถคดคานการกระท าหรอค าสงดงกลาวพฤตกรรมของผมอ านาจสงสด จะเปนบรรทดฐานแหงความชอบธรรมไมมผใดสามารถปฏเสธได (มนตร รปสวรรณ, 2553, หนา 131) แนวคดทฤษฎวาดวยอ านาจอธปไตยเปนของประชาชนจะถอวาประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตยโดยททกคนจะใชอ านาจอธปไตยของตนเองในกจการทงปวงโดยตรง หรออาจจดใหมการปกครองเป นแบบประชาธปไตยโดยออม คอ ใหประชาชนเลอกผแทนขนท าการแทนตนทฤษฎทวาดวยความมอ านาจอธปไตยเปนของประชาชน (Sovereignty belongs to the people) นน เหนวาอ านาจอธปไตยเปนของประชาชน ประชาชนทกคนใชอ านาจอธปไตยเองในกจการทงปวงโดยตรงหรออาจมการจดการปกครองเปนแบบประชาธปไตยโดยออมคอใหประชาชนเลอกผแทนฯ ขนท าการแทนตน แนวคดดงกลาวนเปนแนวความคดในทางทฤษฎของนกปราชญชาวสวสคอ ฌองจาค รสโซ (Jean Jaque Rousseau: ค.ศ.1721-1778) ซงเปนผทเขยนหนงสอ “The Social Contract” หรอสญญาประชาคมเมอ 200 ปกอน เพอตอตานระบอบสมบรณาญาสทธราชยในฝรงเศส โดยรสโซไดเสนอแนวความคดเกยวกบอ านาจอธปไตยวา สงคมตามธรรมชาตของมนษยนนกคอมนษยเกดมามอสระและเทาเทยมกน สภาพธรรมชาตของมนษยจะมสภาพคลายสตว และมความตองการนอยมากในยคนน เรองของกรรมสทธกยงไมม จนภายหลง เมอการมกรรมสทธของมนษยแตละคนเกดขนรสโซจงเชอวากรรมสทธกอใหเกดความชวราย เพราะเหตกรรมสทธไดกอใหเกดความไมเสมอภาคระหวางมนษยดวยกน ความจ าเปนทจะตองมการคมครองปองกนกรรมสทธของตน ท าใหมนษยในยคโบราณ ด าเนนการจดรปแบบการปกครองของตนขน ซงรปแบบการปกครองในยคน กเกดขน

15

โดยขาดหลกของความเสมอภาคและเทาเทยมกน ท าใหมนษยจ าตองจดหารปแบบการปกครองใหมเพราะเหตวาไมสามารถจะกลบไปหารปแบบตามธรรมชาตดงเดมได จงจ าเปนตองตงสงคมขนใหมการทมนษยทกคนยนยอมมารวมเปนสงคม กอใหเกดสญญาประชาคมขน ดงทรสโซไดกลาวเอาไววา “...เราแตละคนตางมอบตวของเราเอง และพลงอ านาจของตวเรา ใหมาอยภายใตเจตจ านงทวไปรวมกน และเรากไดมาซงองคคณะ ทสมาชกแตละคน เปนสวนทแยกไมได ของทงหมด...” อ านาจอธปไตยของสงคมไมอาจแยกไดเปนอ านาจทเปนของคนทงหมดไมใชของคนบางสวน เจตจ านงทวไปคอ เจตจ านงของประชาชนทงองคคณะสญญาประชาคม ซงกอตงสงคมบนพนฐานของความยนยอมของบคคลใหอ านาจอธปไตยขององคคณะสงคมเขามาแทนท เสรภาพตามธรรมช าตไมอาจจะมาก าหนดขอบเขตของอ านาจได หลกประกนทแนนอนทสดของสทธของบคคลกคอวา อ านาจอธปไตยเปนของปวงชนเอง เสรภาพคอการเคารพเชอฟงกฎหมาย เสรภาพจะท าใหเปนผลขนมาไดกแตโดยองคอธปตย แทนทจะถกคกคามโดยองคอธปตย ซงองคอธปตยในทรรศนะขอ งรสโซจง ไดแก เจตนารมณรวมกนของปวงชนทงมวล ซงเปนเจตนารมณของสงคมไมใชของปจเจกชน แตเปนเจตนารมณทสงสด อนหมายถงองคคณะการเมองททกคนในประชาคมมสวนรวมทงในฐานะทเปนผปกครองและผอยใตปกครองนนเอง ดงนนทกคนในสงคมมสวนในอ านาจอธปไตยเทา ๆ กน เสรภาพทแทจรงของรสโซนนคอ เสรภาพทเกดขนตามกฎเกณฑของประชาคมนน ๆ ซงเรยกวาเสรภาพในฐานะพลเมอง (Civil liberty) สญญาประชาคมของรสโซจงเปนสญญาเชงศลธรรม (Le contrat moral) ซงเปนสญญาทกอก าเนดมาจากทก ๆ คนในประชาคมนน แตละคนมขอผกพนอย 2 ประการดวยกนคอ ประการแรกเปนขอผกพนกบตนเอง และประการทสอง เปนขอผกพนกบรฐ รสโซมองวา การทเกดขอผกพนกบรฐนนเปนจดกอก าเนดหรอการสรางรฐใหเกดขนมา เพราะทกคนตางเขาท าสญญาประชาคมกนนนไมใชการททก คนมอบเสรภาพของตนเองใหแกผหนงผใดโดยเฉพาะแตเปนการมอบใหรฐดงนนรฐจงเปนการรวมตวกนของทก ๆ คนในประชาคมนนเจตนารมณรวมกนของทกคนกคออ านาจอธปไตยเปนของทก ๆ คนและกอใหเกดระบอบการปกครองทเรยกวา การปกครองในระบอบประชาธปไตยโดยทางตรง กลาวคอ รสโซใหความส าคญกบฝายนตบญญตเปนอยางมากเพราะเกดจากการเขาท าสญญาประชาคมของประชาชนทกคน กลาวคอประชาชนเปนผบญญตกฎหมายทมผลบงคบใชกบทก ๆ คนในประชาคมแหงนนผลทตามมากคอรสโซมองวาฝายบรหารนน เปนอ านาจทรองลงมาและไดอ านาจมาจากน ตบญญตสวนฝายตลาการ เปนเพยงหนาทหนงของรฐบาลเทานน รฐบาลจงเปรยบเสมอนเปนผทไดรบมอบหมายจากเจตนารมณสวนรวมอน เปนองคอธปตยใหท างานเทานน

16

รสโซมความเหนตางจาก ฮอบสและลอค ฮอบสถอวาประชาชนโอนอ านาจอธปไตยใหแกผปกครอง สวนลอคนนจะเนนเรองการแบงแยกอ านาจ ซงรสโซเหนดวยกบลอคในประเดนทวารฐบาลเปนตวแทนชวคราวของประชาชน ๆ เปนเจาของอ านาจแตไมถอวาประชาชนโอนอ านาจไปใหองคกรรฐบาล เปนผใชโดยแบงแยกอ านาจ และมการถวงดลระหวางอ านาจ (เกรยงไกร เจรญ ธนาวฒน, 2550, หนา 36) ผลของทฤษฎวาดวยอ านาจอธปไตยเปนของประชาชน คอ 1. ประชาชนจะมสทธทจะเลอกผปกครองของตนเอง เพอเปนการแสดงออกถงสวนแหงอ านาจของตน อนมาสหลกการคอ “การเลอกตงอยางทวถง ” เพราะถอวา การเลอกตงเปนสทธของทกคน มใชเปนหนาท จงไมอาจมการจ ากดสทธไดดงทรสโซกลาววา “สทธเลอกตงเปนสทธทไมมอะไรทจะมาพรากจากประชาชนได” 2. การมอบอ านาจของประชาชนใหผแทนนน คอเปนการมอบอ านาจในลกษณะทผแทนตองอยภายใตอาณตของราษฎรผเลอกตง (Mandat imperatif) กลาวคอ ผแทนเปนตวแทนของประชาชน ๆ สามารถควบคมผแทนไดการทประชาชนมอบอ านาจใหผแทนเปนการมอบในลกษณะทผแทนตองอยภายใตอาณตของประชาชนผแทนแตละคนไมถอวาเปนผแทนของราษฎรทงหมดแตอยางใด 3. ประชาชนมสวนรวมในทางกฎหมายและการเมองเชน มสทธเสนอรางกฎหมายมสทธออกเสยงแสดงประชามตในเรองส าคญ ๆ เปนตน แนวคดทฤษฎวาดวยอ านาจอธปไตยเปนของชาตหรอ Nation sovereignty หมายความวา อ านาจอธปไตยนนไมใชของประชาชนแตเปนของชาต เกดจากการรวมตวของประชาชนทกคนซงถาแยกเปนคนแตละคนแลวจะไมมชาตไดเลย ตรงกนขาม ถารวมกนทกคนแลวยอมเปนชาต อนเปนทกสงทกอยาง หลงปฏวตใหญในฝรงเศสในป ค.ศ.1789 พวกปฏวตฝรงเศสมไดยอมรบทฤษฎอ านาจอธปไตยเปนของประชาชน (มนตร รปสวรรณ, 2553, หนา 133) จงเกดมนกคดคนส าคญคอ ซเอเยส (Sieyes) ค.ศ.1748-1836 ซงเปนนกปรชญาทตอตานระบอบอภสทธชนโดยเฉพาะขนนางและกษตรย หนงสอทมชอของเขากคอ “ความเรยงเกยวกบอภสทธ ...” (Essai Sur les Privileges) ในป ค.ศ.1789 และ “อะไรคอสามญชน” (Qu’est-ce que letiers Etat) ดวยการตอตานอภสทธชน นเองท าใหเขาไดรบเลอกเปนสมาชกสภาฐานนดรซงน าไปสการปฏวตใหญในป ค.ศ.1789 และไดรบเลอกเขาสสภาผแทนราษฎรและสภาคงวงซออง

17

(Convention) หลงปฏวต และไดรบแตงตงใหเปนกงสล 1 ใน 3 คน ในจกรวรรดท 1 ของ นโปเลยนอยางไรกตาม ซเอเยสไดรบ อทธพลอยางมากมาจากแนวความคดของลอค (บวรศกด อวรรณโณ , 2538, หนา 57) การเสนอทฤษฎนตงอยบนพนฐานของ “ชาต” แทนทจะเปนของ “ปวงชน” หรอเปนของ“ราษฎร” ดวยเหตผลทวาชาตนน โดยสภาพความเปนจรงจะอยเหนอราษฎร ซงราษฎรจะมชวตอยในชวงเวลาหนงเทานน สวนชาตเปนนตบคคลทอยคงทนกวาราษฎรหรอประชาชน แตละยคสมยเปนความตอเนองของราษฎรในสงคมนน ๆ โดยสรปกคอวาชาตอยเหนอประชาชน เพราะชาตเปนผลสงเคราะหทางประวตศาสตร ทางความเปนปกแผนของราษฎรทกยคทกสมย (มนตร รป-สวรรณ, 2553, หนา 133) ซเอเยส เหนวา รฐบาลมขนกเพอปกปองสทธและเสรภาพของประชาชน ความเสมอภาคปราศจากอภสทธเทานนทจะเปนรากฐานของสงคมทด สทธเสรภาพพนฐานทเปนสทธมนษยชน ทรฐตองคมครองความมเสรภาพ กรรมสทธและความมนคง ซเอเยสมควา มเชอเชนเดยวกบมองเตส -กเออวา การคมครองเสรภาพทดนนจะเกดมขนได กในระบอบทอ านาจตองถกท าใหออนตวลงและการแบงแยกการใชอ านาจอธปไตย ทมองเตสกเออเสนอเปนสงทถกตอง แตสงทซเอเยสเสนอใหมในทฤษฎกฎหมายมหาชนกคอ การแบงแยกระหวาง อ านาจสงสดในการกอตงองคกรทางการเมอง (Pouvoir constituant) และอ านาจขององคกรทไดรบมากจากการกอตง (Pouvoir constitue)อ านาจแรก เปนอ านาจทเปนของชาต (Nation) ซงอาจมอบใหผแทนไปสรางรฐธรรมนญ เพอกอตงองคกรทางการเมองขนเพอน าไปใชในการปกครอง ประเทศ ดงนนอ านาจนจงสงสด ไมมขอจ ากดหรอขอผกมดโดยขอบงคบหรอกฎเกณฑใดๆทมอยกอนเลย ซงตางจากอ านาจทสองทถอวาเปนอ านาจขององคกรทรฐธรรมนญตงขน เปนอ านาจทถกจ ากดและก าหนดขอบเขตโดยรฐธรรมนญซงตงองคกรนน ๆ ขน ดงนนตามทศนะของซเอเยส กฎหมายจงมล าดบศกด (Hierarchie) ดงนคอล าดบสงสดได แก กฎหมายธรรมชาต ซงเปลยนแปลงไมได รองลงมากคอ รฐธรรมนญ ซงชาตเปนผรางและแกไขโดยใชอ านาจสงสดในการกอตงองคกรทางการเมอง รองลงมาอกกคอกฎหมายธรรมดาทผแทนราษฎร ของชาตตราขนโดยอาศยอ านาจทไดรบมอบมาจากรฐธรรมนญ (บวรศกด อวรรณโณ, 2538, หนา 57-58) ทฤษฎของซเอเยสจงมเนอหาทดโตแยงหลกการเรองอ านาจอธปไตยเปนของประชาชนอยางแทจรง โดยเหนวาเมออ านาจอธปไตยอยทชาตแลว คณะบคคลจะใชอ านาจนไดกตอเมอไดรบมอบหมายจากชาต องคอธปตยคอชาต ประชาชนแตละคน ไมไดเปนสวนหนงของ

18

อ านาจอธปไตยประชาชนจะเขามามสวนเกยวของ หรอเขามามสวนรวม กแตในฐานะทเปนเพยงสมาชกสวนหนงของชาตเทานนเอง ในยคสมยของซเอเยสนนประเทศฝรงเศสแตดง เดมไดมการปกครองประเทศดวยระบอบสมบรณาญาสทธราชย แตภายหลงจากเกดการปฏวตครงใหญขนใน ป ค.ศ.1789 กไดมการลมเลกระบอบการปกครองดงกลาว ซงตอมา ไดมการประกาศปฏญญา วาดวยสทธมนษยชนและสทธของพลเมองเมอวนท 26 สงหาคม ค.ศ.1789 (Declaration des droits de I homme et du citoye du 26 a out 1789) ซงเปนเอกสารทวางหลกของปรชญาการเมองการปกครองไวหลายประการโดยหลกการเรองอ านาจอธปไตยเปนของชาต หรอของรฐนน ไดมทมาสวนหนงจากมาตรา 3 ของปฏญญาสากลดงกลาว ซงก าหนดวา “...หลกเรองอ านาจอธปไตยทงหมดด ารงอยกบชาต หามมใหกลมบคคลหรอองคกร หรอบคคลใด ใชอ านาจซงไมไดรบมอบอยางชดแจงจากชาต...” หลกการดงกลาวนไดก าหนดขนโดยมวตถประสงคหลกเพอจะจ ากดสทธของประชาชนในการออกเสยงเลอกตง ภายหลงจากการลมลางอ านาจของก ษตรยแลวเนองจากเกรงวากลมของตนซงเปนผทร ารวยอาจเสยอ านาจไป เพราะอ านาจอธปไตยจะตกไปเปนของประชาชนซงเปนคนสวนใหญของประเทศจงไดก าหนดใหอ านาจอธปไตยเปนของชาตเพราะวาเมออ านาจอธปไตยเปนของชาตหรอของรฐแลวรฐกยอมมอ านาจออกกฎหมาย มาตดหร อจ ากดสทธของประชาชนชนกรรมกรหรอผยากจนซงเปนคนสวนใหญของประเทศอยางไรกได แตทวาในปจจบนน ประเทศฝรงเศสซงเปนประเทศทมการววฒนาการในเรองการเมองและการปกครอง และมการปกครองในระบอบประชาธปไตยทสมบรณกไดปฏเสธหลกเรองอ านาจอธปไตยเปนของชาต ตามทฤษฎของซเอเยสดงกลาวแลวโดยรฐธรรมนญฉบบใหมของฝรงเศสไดบญญตหลกเรองอ านาจอธปไตยใหเปนของประชาชนไวใน มาตรา 3 วา “อ านาจอธปไตยเปนของปวงชน ซงใชอ านาจดงกลาวโดยผแทนหรอโดยการลงประชามต ” (อมร รกษา-สตย, 2540, หนา 15) แนวความคดของซเอเยสนโดยมความเชอวาชาตมอยกอนสงอนใดและเปนทมาของทกสง เจตนารมณของชาตจงเปนเจตนารมณทชอบดวยกฎหมาย เจตนารมณของชาตจะแสดงออกไดกแตโดยชาตโดยผานผแทนของชาตและผแทนทไดรบเลอกโดยประชาชนนนเมอไดรบเลอกแลวไมใชผแทนราษฎรของประชาชนทเลอก แตเปนผแทนราษฎรของชาต สภาพความเปนผแทนของชาตจงเปนอสระไมผกมดหรออยใตอาณตของประชาชนแตประการใด ทกการกระท าของผแทนจงเปนการกระท าแทนชาตทงสน การถอทฤษฎอ านาจอธปไตยเปนของชาต ท าใหเกดผลดงน คอ

19

1. การออกเสยงเลอกตงเปนหนาท ซงประชาชนตองปฏบตตาม และไมใชสทธทวาจะเลอกปฏบตหรอไมกได กลาวคอชาตเปนเจาของอ านาจอธปไตยไมใชปวงชนหรอราษฎร อ านาจเลอกตงเปนสงทชาตมอบใหประชาชน ในฐานะองคกรทมหนาทเลอกตงผแทนของชาต ดงนนการเลอกตงของประชาชน จงเปนการไปปฏบตหนาท ไมใชเปนการไปใชสทธ ชาตจงมสทธทจะมอบอ านาจการเลอกตงใหแกประชาชนทเหนวาเหมาะสมไดการเลอกตงจงไมจ าเปนตองเปนแบบทวถง(Universal suffrage) มการจ ากดสทธการเลอกตงได 2. ผแทนแตละคนไมไดเปนผแทนของประชาชน เปนเพยงแตวาในแตละเขตเลอก ตงไดเลอกตนเขามาเทานน ผแทนทงหมดทไดรบเลอกจงถอเปนผแทนของชาตและไมตกอยภายใตอาณตของประชาชนทเลอกตงมา (Mandat representatif) หมายถงวา ผแทนแมจะมาจากการเลอกตงของประชาชนแตกใชวาผแทนเหลานนจะเปนตวแทนของประชาชน การกระท าตาง ๆ เชนการออกกฎหมาย กถอวาเปนของชาต ผแทนจะไมตกอยภายใตอาณตของประชาชน หรอพรรคการเมองใด 3. ประชาชนไมมสวนรวมทางกฎหมายกบการเมองไมมสทธทจะเสนอรางกฎหมายหรอสทธในการออกเสยงประชามตในเรองส าคญ ๆ เปนตน

แนวคดในการปกครองในระบอบประชาธปไตย

แนวคดพนฐานของประชาธปไตยในฐานะทเปนรปแบบการปกครองมาจากความเชอทวา ประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองทประชาชนมอ านาจสงสดในการปกครองประเทศ การปกครองตนเองของประชาชนด าเนนก ารโดยผานผแทนทประชาชนเลอกเขาไปท าหนาทแทนตนตามระเบยบวธทบญญตไวในรฐธรรมนญ เราจงอาจสรปหลกการทส าคญของการปกครองในระบอบประชาธปไตยไดดงตอไปน 1. หลกอ านาจอธปไตยเปนของปวงชน หมายความวา ประชาชนเปนเจาของอ านาจสงสดของรฐ ประชาชนจะเปนผตดสนปญหาและก าหนดความเปนไปของพวกเขาเอง แตมไดหมายความวาประชาชนทงประเทศจะตองมานงถกเถยงหาทางแกปญหา 2. หลกอ านาจอธปไตยโดยปวงชน หมายถง การใหประชาชนมสวนรวมในทางการเมอง รปแบบของการเขามสวนรวมของประชาชนจงมอยหลายทางดวยกนทส าคญ คอ การเลอกตวแทนของตนขนไปท าหนาทในรฐสภา นอกจากนประชาชนอาจท าไดโดยการชวยรณรงคหาเสยงใหผสมครทตนนยมอยหรอเขาเปนสมาชกพรรคการเมองทมอดมการณเดยวกน เพอหาทางผลกดนใหนโยบายของพรรคน ามาใชปฏบต เปนตน

20

3. หลกอ านาจอธปไตยเพอประ ชาชน สงคมประชาธปไตยนน ผปกครองหรอผมอ านาจในการบรหารประเทศและรฐบาลจะตองไมกระท าไปเพยงเพอผลประโยชนของคนในกลมตนเทานน ผปกครองทมาจากประชาชนในระบอบประชาธปไตยนนจะตองเปนผทกระท าเพอประโยชนสขของประชาชนสวนใหญดวยใหสมกบความไววา งใจของประชาชนทเลอกตนเขามารบหนาทไมเชนนนเมอครบวาระอาจจะไมไดรบเลอกใหเปนตวแทนในสมยตอไปกได 4. หลกเหตผล ประชาธปไตยประกอบดวยหลกเหตผล ทงนเนองจากคนแตละคนตางกมแนวความคดในการแกไขปญหาทแตกตางกนไป ถาคนปราศจากเหตผลแลว ส งคมกอาจยงเหยงไมไดขอยตทดและถกตอง ดงนนในระบอบประชาธปไตยนนทกคนจะตองรวมกนคด โดยตางกเสนอความคดเหนแลวอาจมการเปดอภปราย มการวพากษวจารณกนอยางกวางขวาง ตางคนตางรบฟงความคดเหนของผอนดวยใจเปนธรรม ขอเสนอหรอความคดเห นของใครทมเหตผลดกวากจะไดรบเลอกใหเปนวธการแกไขปญหานน ๆ ตอไป 5. หลกเสยงขางมาก วธการหนงทจะรไดวาระบอบประชาธปไตยเปนหลกการเพอปวงชน คอ หลกเสยงขางมาก นนคอหลงจากทผแทนราษฎรไดมโอกาสแสดงความคดเหน วพากษวจารณโดยการอ ภปรายกนพอแลว กจะมการออกเสยงลงคะแนนกน ขอเสนอทไดรบเสยงขางมากจากทประชมกจะไดรบเลอกใหน าไปปฏบต ทงนเพราะถอไดวาเปนขอเสนอทมเหตผลของคนสวนใหญ 6. หลกความยนยอม ประชาธปไตยจะตองมพนฐานมาจากความยนยอมอกดวย เมออ านาจอธปไตยเปนของปวงชน และปวงชนไดเลอกตงตวแทนของตนเพอใชอ านาจ ดงกลาว จงถอไดวาผทไดรบเลอกใหเขามาใชอ านาจเหลานไดรบความยนยอมจากปวงชน แตจะมอ านาจจ ากดตามรฐธรรมนญ และยงถกจ ากดชวงเวลาทไดรบความยนยอม คออาจอยในวาระชวงระยะเวลาหนง (วาระครบ 4 ป เปนตน) เมอครบวาระหรอมการยบสภากจะมการเลอกตงใหม หากผแทนราษฎรผใดไดรบความไวเนอเชอใจจากประชาชนจะไดรบเลอกเขามาท าหนาทตอไป 7. หลกประนประนอม ในหลายกรณ หลงจากทผแทนราษฎรไดอภปรายกนแลว และเลงเหนวาขอเสนอตาง ๆ ทผแทนแตละคนเสนอไปนนมลกษณะทคลายคลงกนมากหรอมขอขดแยงกนไมมากนกทประชมกอาจใชการประนประนอมกนโดยยดหลกผลประโยชนของสวนรวมเปนเกณฑ ไมจ าเปนตองมการลงคะแนนเสยงขางมากกได 8. หลกความเสมอภาค ประชาธปไตยเชอวามนษยตางกมศกด ศรเทาเทยมกน แมแตรฐธรรมนญไทย กยอมรบในหลกการนโดยเขยนไววา บคคลยอมเสมอภาคกนในกฎหมาย

21

ฐานนดรศกดโดยก าเนดกด โดยแตงตงกด โดยประการอนกด ไมกระท าใหเกดอภสทธแตอยางใดเลย ฉะนนกฎหมายในสงคมประชาธปไตย จงบงคบใชกบบคคลทกคนโดยเสมอหนากนหมด 9.หลกเสรภาพ สงคมประชาธปไตย นอกจากจะใหความส าคญกบหลกความเสมอภาคแลว ยงใหความส าคญกบหลกเสรภาพดวย กลาวคอ รฐในระบอบประชาธปไตยจะตองสงเสรมเสรภาพตางๆของปวงชน เชน เสรภาพในการพด การเขยน การอบรมศกษา การรวมตวกนเปนสมาคม เปนตน แตทงนเสรภาพเหลานจะถกจ ากดโดยกฎหมายนนคอ ประชาชนตองไมใชเสรภาพนเพอท าลายหรอรบกวนเสรภาพของผอน 10. หลกนตธรรม หมายถงการยดถอกฎหมายเปนเกณฑกตกา และหลกประกนความเสมอภาคใหประชาชนไดรบการคมครอง สทธเสรภาพ และการรกษาผลประโยชน สวนรวม เพอความถกตอง สงบเรยบรอยและชอบธรรม โดยรฐบาลจะตองบงคบใชกฎหมายแกคนทกคนโดยเทาเทยมกน ไมใหมการละเมดสทธ เพราะเหตแหงความเปนผมอทธพลยศถาบรรดาศกด เงนทอง หรออภสทธอน ๆ 11. หลกการปกครองตนเอง เมอสงคมประชาธป ไตยใหความส าคญกบหลกความเสมอภาคและหลกเหตผล เชอวามนษยสามารถปรบปรงตวเองใหกาวหนา รวมทงแกไขปญหาของตนเองได โดยเปดโอกาสใหประชาชนไดปกครองตนเอง ทงนเพราะพวกเขารดกวาคนอน ๆ วาตนเองตองการอะไร หรอสงใดทเปนผลประโยชนของพวกเขา ซงผลประโยชนเหลานอาจจะอยในแงรปธรรม เชน สวสดการทางสงคมตาง ๆ หรออาจจะอยในแงของนามธรรม เชน เสรภาพในการรวมตวกนเปนสมาคมกได

หลกการประชาธปไตย 12 ประการ ทนกการเมองตองเขาใจและยดถอ

หลกการประชาธปไตยมมากมายแตทถอวาส าคญและนกการเมองตองยดถงเปนสรณะมดงตอไปน 1. อ านาจอธปไตยเปนของปวงชน (Popular sovereignty) ระบอบการปกครองแบบ ประชาธปไตยคอระบบทประชาชนมอ านาจอธปไตย และมอบหมายใหสมาชกสภาผแ ทนราษฎร ทมาจากการเลอกตองท าหนาทแทนตน การเลอกตองจงเปนการแสดงออกถงสท ธและอ านาจของ ประชาชนจนมค ากลาววาเสยงของประชาชนคอเสยงของสวรรค (Vox populi, vox dei) 2. สทธเสรภาพ (Rights and freedom) เปนหวใจส าคญของระบอบการ ปกครองแบบ ประชาธปไตย สทธดงกลาว ตอง ก าหนดในรฐธรรมนญและการบงคบกฎหมาย เจาหนาทของรฐ ไดแกผด าร งต าแหนงบรหารแ ละขาราชการประ จ าทมอ านาจตามกฎหมาย จะตองยดถอตวบท

22

กฎหมายอยางเครงครด ไมละเมดสทธเสร ภาพของประชาชน เพราะถามการกระท าดงกลาวเทากบ ละเมดเจาของอ านาจอธปไตย 3. ความเสมอภาค (Equality) ความเสมอภาคภายใตระบอบการปกครองแบบ ประชาธปไตยถอวาทกคนเสมอภาคเทากนหมด หนงคนม สทธลงคะแนนเสยงไดหนงเสยง (One man one vote) ความเสมอภาคดงกลาวนหมายถงความเสมอภาคทางการเ มอง และความเสมอภาค ตอหนากฎหมาย (Equality before the law) การเลอกปฏบตดวยเหตผลอนใดก ตามถอวาขดตอหลก การประชาธปไตย 4. หลกนตธรรม (The rule of law) ไดแก การใชกฎหมายในการบรหารประเทศ โดยกฎหมายดงกลาวนนตองผานกระบวนการรางกฎหมายอยางถกตอง และหลกของกฎหมายนนตองเปนกฎหมายทค านงถงสทธเสรภาพและอ านาจอธปไตยของประชาชน โดยกระบวนการยตธรรม (Due process of law) จะตองเปนไปตามครรลอง หลกนตธรรม (The rule of law) จงตางจาก The rule by law ซงหมายถงการใชกฎหมายเปนเครองมอในการบรหารประเทศโดยไมค านงถงหลกการประชาธปไตยและบอยครงกกลายเปนการบรหารงานโดยตวบคคล (The rule by men) มากกวาหลกการ 5. คานยมและจตวญญาณความเปนประชาธปไตย (The democratic ethos) ซงหมายถงคานยมทไดรบการอบรมตงแตครอบครวสถาบนการศกษาและทางสงคม ใหมความเชอและศรทธาในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย มพฤตกรรมทเปนประชาธปไตย มองคนอนดวยสายตาทเสมอภาค ทงหมดนถอไดวาเปนการพฒนาจตวญญาณประชาธปไตย ซงเปนสวนส าคญอยางยงตอความส าเรจของการพฒนาและธ ารงไวซงระบบประชาธปไตย 6. ความอดทนอดกลน (Tolerance) ความใจกวาง (Open-Mindedness) และความมน าใจนกกฬา (Sporting spirit) ทงหมดนเปนหวใ จส าคญของสงคมประชาธปไตย เพราะในสงคมประชาธปไตยนนจะตองยอมรบความแตกตางทงในเชอชาต ศาสนา ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ จดยนและความคดเหนทางการเมองของคนในสงคม การรแพรชนะ เปดกวางรบฟงความคดเหนของผอน โดยเฉพาะอยางยงนกปราชญราชบณฑตแ ละผมประสบการณ เพอน ามาประมวลใชใหเปนประโยชนในการท างาน ทส าคญอะไรทตนไมชอบและไมพอใจแตตราบเทาทไมกระทบตอสทธของตนกตองยอมใหสงนนปรากฏอย เพราะเปนสทธสวนบคคลภายใตระบบทมความเสมอภาค 7. ระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยคอกรรมวธ (Means) เพอเปาหมายทางการเมอง แตขณะเดยวกนระบบประชาธปไตยกเปนเปาหมายอนสงสง (Noble end) ในตวของมน

23

เอง การมองวาระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเปนเฉพาะกรรมวธหรอ Means จงไมถกตอง ถงแมวา end คอผลประโยชนจะตกตอสงคมกตาม เพราะถาท าลายกระบวนขอ งความถกตองแมจะสงผลในทางบวกตอสงคม แตถามผลกระทบในทางลบตอระบบกจะเปนการท าลายเปาหมายอนสงสงของระบบประชาธปไตย อนเปนสงทไมพงปรารถนาอยางยง ประชาธปไตยจงเปนทงกรรมวธ (Means) และเปาหมาย (End) ในตวของมนเอง ทงสองสวนนตองไปดวยกน 8. ผด ารงต าแหนงบรหารระดบสงทงในนตบญญต บรหารและศาลรฐธรรมนญ จะตองตระหนกวาตนเปนผซงไดรบอาณตจากประชาชน ดงนนผลประโยชนสงสดจะตองเปนผลประโยชนทเอออ านวยตอผลประโยชนของประชาชนสวนใหญ การกระท าอนใดขดตอผลประโยชนของประชาชนซ งเปนเจาของอ านาจอธปไตย การนนยอมไมถกตอง นอกจากนนยงตองมความรสกวาสงทตนท าอยนนเปนการประกอบภารกจศกดสทธ (Sacred mission) หรอหนาทอนสงสง (Noblesse oblige) เพอประชาชน เพอชาตและแผนดน 9. ผซงด ารงต าแหนงบรหารระดบสงทงในนตบญญต บรหาร ตลาการ จ าเปนอยางยงตองยดถอหลกจรยธรรมทางการเมอง รวมตลอดทงมารยาททางการเมอง โดยจะตองกระท าหนาทอยางซอสตยสจรต ค านงถงผลดผลเสยทจะเกดตอประชาชน ชาตและบานเมอง เสยสละความสขสวนตวเพอสวนรวม เพราะงานการเมองเปนงานอาสาสมครทไดรบมอบหมายจากประชาชน 10. ภายใตระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย การกระท าอนใดกตามตองค านงถงหลกการใหญ ๆ ดงตอไปน คอ ความถกตองตามกฎหมาย (Legality) ความชอบธรรมทางการเมอง (Legitimacy) ความถกตองเหมาะสม (Decency) ความนาเชอถอ (Credibility) ทงหลายทงปวงดงกลาวจะท าใหงานทรบผดชอบอยนนประสบความส าเรจ การมงเนนไปทตวบทกฎหมายตามลายลกษณอกษรแตเพยงอยางเดยวเปนสงทไมพอเพยง การกระท าอนใดทไมเหมาะสมแมจะถกตองตามกฎหมายกจะขาดความชอบธรรมทางการเมอง อนจะสงผลถ งความนาเชอถอของผด ารงต าแหนงทางการเมองในทสด 11. การบรหารบานเมองจะตององหลกธรรมรฐาภบาล (Good governance) ซงไดแก ความชอบธรรมทางการเมอง (Legitimacy) ความโปรงใส (Transparency) การมสวนรวมของประชาชน (Participation) ความรบผดชอบเปดให ไลเบยได (Accountability) และความมประสทธภาพและประสทธผล (Efficiency and effectiveness) ซงหมายถงการกระท านนตองสงผลในทางบวกทงในแงผลได (Output) และผลลพธ (Outcome) 12. ผด ารงต าแหนงทางการเมองโดยเฉพาะอยางยงผบรหารระดบสง ซงสามารถน าประเทศชาตและสงคมไปสความเจรญ หรอไปสความเสยหายในดานตาง ๆ ทงในแงการเมอง

24

สงคม เศรษฐกจ อดมการณ ศรทธาและความเชอในระบบ ฯลฯ ตองเปนบคคลทเปยมไปดวยคณสมบตอนไดแก การมอดมการณทางการเมอง (Political ideology) การมจรยธรรมทางการเมอง (Political ethics) การมความรทางการเมอง (Political knowledge) การมประสาทสมผสทางการเมอง (Political sense) และการเขาใจอารมณทางการเมอง (Political mood) ของประชาชนอยางถกตอง นอกจากนนยงตองบรหารประเทศโดยค านงถงหลกนตธรรมและคณสมบตอน ๆ ทกลาวมา 11 ขอเบองตน เพอจะธ ารงไวซงความชอบธรรมทจะด ารงต าแหนงบรหารและการใชอ านาจรฐ (Moral authority) ผใดกตามทขาดหลกการขอท 12 ดงกลาวมานยอมจะเสยความชอบธรรมทางการเมองในการด ารงต าแหนงทางการเมอง (ศาสตราจารยดร .ลขต ธรเวคน, ออนไลน, 2553)

การปกครองแบบประชาธปไตย

ระบอบประชาธปไตย (Democracy) หมายถง ระบบการปกครองทประชาชนเปนใหญ ดงนนการปกครองทเปนประชาธปไตยกคอ รปการปกครองทยดถออ านาจอธปไตยเปนของปวงชนประเทศทเปนประชาธปไตยนนจ าเปนตองมรฐธรรมนญ เพราะรฐธรรมนญเป นกฎหมายหลกหรอเปนกตกาทก าหนดแนวทางส าหรบการทรฐจะใชอ านาจปกครองประชาชน และมหลกการจดระเบยบการปกครองแตรฐธรรมนญกไมใชเครองหมายแสดงความเปนประชาธปไตยเพราะประเทศทปกครองดวยระบอบเสดจการกมรฐธรรมนญเชนเดยวกน การทจะพจารณาวาประเทศใดเปนประชาธปไตยหรอไม จงตองดวารฐธรรมนญของประเทศนนใหประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตยหรอไม ลกษณะส าคญของการปกครองแบบประชาธปไตยสามารถพจารณาไดจากรฐบาล การเลอกตงและการปกครองโดยเสยงขางมาก

1. รฐบาล ลกษณะของรฐบาลทเปนประชาธปไตย คอ “รฐบาลของประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชน” ซงเปนวาทะของอนราฮะมลนคอลน (Abraham Lincoln) อดตประธานาธบดของสหรฐฯ การทรฐบาลใดจะไดรบการยอมรบวาเปนประชาธปไตยจะตองมลกษณะครบทง 3 ประการ คอ รฐบาลของประชาชน หมายถง รฐบาลจะตองมาจากการเลอกตง ของประชาชน และประชาชนสามารถเปลยนแปลงผปกครองไดดวยการไปลงคะแนนเสยงเลอกตง นนคอ ประชาชนอยในฐานะเปนเจาของรฐบาลซงบงชถงมตของการปกครองในดานความเปนเจาของอ านาจอธปไตย

25

รฐบาลโดยประชาชน หมายถง ประชาชนหรอพลเมองทกคนมสทธทจะเปนผปก ครองได ถาหากไดรบเสยงสนบสนนจากประชาชนสวนใหญของประเทศ รฐบาลเพอประชาชน หมายถง รฐบาลจะตองมจดประสงคเพอความผาสกของประชาชน และจะตองมการก าหนดวาระ ในการด ารงต าแหนง เชน ทก 4 ป ฯลฯ เพอจะไดเปนหลกประกนวาผปกครองจะตองปกครองเพอประชาชน หากผนแปรจากจดหมายน ประชาชนจะไดมโอกาสเปลยนผปกครองผานทางการเลอกตง

2. การเลอกตง ประเทศประชาธปไตยจ าเปนตองมการเลอกตง เพอเปดโอกาสใหบคคลสามารถเสนอตวเขารบใชสวนรวมโดยการสมครรบเลอกตง และเปดโอกาสใหพลเมองใชสทธในการทจะเ ลอกบคคลทตนตองการใหเปนผปกครอง หรอเปนผใชสทธเปนปากเสยงแทนตนในสภาในระบอบประชาธปไตยนน การมสทธเลอกตงเพยงอยางเดยวยงไมเปนการเพยงพอ ตองมหลกประกนในการใชสทธในการใชสทธนนดวยวา สามารถใชไดอยางเสรเตมทและมโอกาสเลอกสร รตวบคคลทตองการจรง ๆ คอ ตองมการลงคะแนนแบบลบ (Secret ballot) 2.1 การปกครองโดยเสยงขางมาก การปกครองโดยเสยงขางมาก หมายถง บคคลทประกอบกนขนเปนรฐบาล นนถาหากไมไดรบเลอกตงจากราษฎรโดยตรงแลว กตองเปนคณะบคคลทไดรบการยอมรบจากเ สยงขางมากของผแทนทไดรบการเลอกตงเขามา โดยการออกฎหมาย การวนจฉยปญหา หรอการตดสนใจในนโยบายตาง ๆ ตองเปนไปตามความเหนชอบของเสยงขางมากของผแทนในสภาพในระบอบประชาธปไตยมไดหมายความเพยงการยดหลกเสยงขางมากเทานน แตจะตองมหลกประกนส าหร บเสยงขางนอยดวย นนคอ สทธขนพนฐานของเสยงขางนอยจะตองไดรบการเคารพ เปนเสยงขางมากจะละเมดหรอกาวกายสทธของเสยงขางนอยจงถอเปนการใช “กฎหม” นอกจากนความเหนหรอทศนะของเสยงขางนอยจะตองไดรบการรบฟง เพราะในระบอบประชาธปไตยนนตองเปดโอกาสใหทกฝายหรอผทมความคดเหนแตกตางไดเผยแพรทศนะหรอแนวความคดของเขา ทศนะหรอความคดเหนทปราชยตอเสยงขางมากหรอตกเปนเสยงขางนอยนนไมไดหมายความวาจะตองสญหายไปโดยสนเชง แตอาจจะกลบมาเปนทศนะทไดรบการยอมรบหรอเปนเสยงขางมากในโอกาสตอไปได 2.2 วถชวตประชาธปไตย

26

ลกษณะส าคญของวถชวตแบบประชาธปไตย อาจจ าแนกไดดงน 1. เคารพเหตผลมากกวาบคคล โดยไมศรทธาบคคลใดถงชนปชนยบคคล (แตกตองกตญตอญาตผใหญและผมพระคณ ) จะตองไมเครงครดเรองระบบอา วโส (แตกตองใหความเคารพผอาวโส ) ประชาธปไตยจะด าเนนไปไดดวยด กตอเมอมการรบฟงความคดเหนของทกฝาย เพอคนหาเหตผลและความถกตองทแทจรงเพราะเหตผลเทานนทจะจรรโลงใหประชาธปไตยด าเนนไปได และประชาธปไตยเชอวามนษยเปนสตวทมเหตผล 2. รจกการประนประนอม คอ ยอมรบการแกไขปญหาความขดแยงดวยสนตวธ ไมนยมความรนแรง ตองรจกยอมรบความคดเหนของผอน ไมยดมนหรอดงดนแตความคดเหนของตนเองโดยไมยอมผอนปรนแกไขและตองยอมเปลยนแปลงแกไขความคดเหนของตนเองเมอผอนมความคดเหนทดกวา ปรชญาประชาธปไตย โดยพนฐานไมปรารถนาใหมการใชก าลงและการลมลางดวยวธการรนแรง เพราะถามการใชก าลงและความรนแรงแลวกแสดงใหเหนวามนษยไมมหรอไมใชเหตผล ซงกขดกบหลกความเชอขนมลฐานของประชาธปไตยทถอวามนษยมเหตผล 3. มระเบยบวนย คอ ตองปฏบตตามกฎหมายของบานเมองอยางสม าเสมอและชวยท าใหกฎหมายของบานเมองมความศกดสทธโดยไมยอมใหผใดมาละเมดตามอ าเภอใจ แตถามความรสกวากฎหมายทใชอยไมเปนธรรม กตองหาทางเรยกรองใหมการแกไขกฎหมายนน มใชฝายฝนหรอไมยอมรบการใชเสรภาพเกนขอบเขตจนละเมดหรอกาวกายในสทธเสรภาพของผอนยอมท าใหเกดความไมสงบขนในสงคม เพราะสงคมทไมมการจ ากดในเรองสทธเสรภาพเลยนนหาใชสงคมประชาธปไตยไมแตเปนสงคมอนาธปไตยทเปรยบเสมอนไมมรฐบาลไมมกฎ หมายไรระเบยบวนยทางสงคมโดยสนเชง 4. มความรบผดชอบตอสวนรวม ซงเกดขนจากความรสกของคนในสงคมวา ตนเปนเจาของประเทศ และประเทศเปนของคนทกคน โดยส านกวาการทตนไดรบการศกษา สามารถท ามาหาเลยงชพและด ารงชวตอยไดกเพราะสงคมอนเปนสวนรวมของทกคน ดงนนจงตองมหนาทท าประโยชนใหเปนการตอบแทน นอกจากนลกษณะวถชวตประชาธปไตยยงมอกหลายประเดน เชน ตองเปนคนหนกแนนไมหเบา ตองไมเชออะไรงาย มทศนะทดตอคนอน ยอมรบความคดเหนของผอน เคารพในศกดศรความเปนมนษย มน าใจเปนนกกฬาคอรแพรชนะ เปนตน

แนวคดและขอบเขตความหมายของสทธและเสรภาพ

27

ค าวา “สทธและเสรภาพ ” นน ประกอบดวยค าสองค าคอ ค าวา “สทธ ” และค าวา “เสรภาพ” ซงแตละค ากมความหมายเฉพาะในตวของมนเอง “สทธ ” นน ในความหมายอนเปนทเขาใจกนในระบบ กฎหมายทวไป หมายถง “ประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครองให” ศาสตราจารยหยด แสงอทย ใหความหมายของค าวา “สทธ” เอาไว ซงเปนความหมายของค าวาสทธในหลกทวไป สามารถปรบใชไดกบทงกฎหมายเอกชนและมหาชน มสองความหมาย ไดแก การมองจากอ านาจของผทรงสทธ คอ “อ านาจทกฎหมายใหแกบคคลในอนทจะมเจตจ านง” และมองจากวตถประสงคของสทธ คอ “ประโยชนทกฎหมายคมครองให” (สมคด เลศ-ไพฑรย, 2544, หนา 45) ในขณะท “สทธตามรฐธรรมนญ ” ซงถอเปนสทธตามกฎหมายมหาชนนน หมายถง อ านาจตามทรฐธรรมนญหรอกฎหมายสงสด ไดบญญตใหการรบรองคมครองแกปจเจกชน ในอนทจะกระท าการใดไมกระท าการใดและกอใหเกดสทธเรยกรองทจะไมใหบคคลหรอองคกรใดแทรกแซง (บรรเจด สงคะเนต, 2547, หนา 47) ส าหรบ “เสรภาพ” นน หมายถง อสระในการกระท าการตามเจตจ านงแหงตนไดโดยไมมผใดมาขดขวาง รองศาสตราจารย ดร.วรพจน วศรตพชญ มความเหนในเรอง “เสรภาพ ” นวาหมายถง“ภาวะของมนษยทไมอยภายใตการครอบง าของผอน มอสระทจะกระท าการหรองดเวนกระท าการ” ดร.บรรเจด สงคะเนต เหนวา “เสรภาพ” นนหมายถง “อ านาจในการก าหนดตน เองโดยอสระของบคคลอน” กลาวโดยสรปแลว เสรภาพยอมหมายถง การทบคคลจะกระท าการใด หรอไมกระท าการใด โดยใจสมครอนปราศจากการบงคบหรออยภายใตอาณตของบคคลอนหรอรฐ สทธและเสรภาพหากเปรยบเทยบกรอบตามรฐธรรมนญแลวยอมเปนสงคกนเพราะความเปนมนษยนนยอมชอบทจะมสทธเปนทงผสรางและผรกษาสทธของมนษยชาต ท าใหสทธและเสรภาพกลายเปนสงทมนษยพงมพงไดโดยชอบธรรมอยางมศกดศรของความเปนมนษยซงสามารถแบงแยกประเภทของสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ ไดดงตอไปน (ยศศกด โกไศยกานนท, 2544, หนา 134) 1. สทธและเสรภาพทจ าแนกตามเนอหา โดยเนนอาศยวตถแหงสทธและเสรภาพเปนหลกเกณฑสามารถจ าแนกตามรฐธรรมนญไดเปน 6 ประเภท ดงนคอ สทธและเสรภาพสวนบคคล สทธและเสรภาพในทางความคดและการ

28

แสดงออกซงความคดสทธและเสรภาพทางส งคมและเศรษฐกจ สทธและเสรภาพในการรวมกลม สทธและเสรภาพในอนทจะไดรบปฏบตจากรฐอยางเทาเทยมกน 2. สทธและเสรภาพทจ าแนกตามการเกด การจ าแนกแบบนตามรฐธรรมนญไดบญญตรบรองใหแกราษฎรอยางชดแจงหรอโดยปรยายแลวแต 3. สทธและเสรภาพทจ าแนกตามอาการทใช หากมการพจารณาตามอาการทใชแลวสามารถจ าแนกยอยไดอกเปนสองประเภทคอ “สทธมนษยชน” (Human rights) กบ “สทธพลเมอง” (Citizens rights) 4. สทธและเสรภาพทจ าแนกตามอาการทใช หากมการพจารณาตามอาการทใชแลวสามารถจ าแนกยอยไดอกเ ปนสองประเภทคอ “สทธและเสรภาพตามมโนธรรม ” (Liberty of conscience) กบ “สทธและเสรภาพในการกระท า” (Liberty of action) สรปไดวาสทธและเสรภาพมความเกยวพนกนเพราะไมวาจะเปนสทธหรอเสรภาพลวนแตตองการปกปองและคมครองแกนแทของศกดศรความเปนม นษย ซงหากมการละเมนสทธและเสรภาพตามทไดกลาวมาน กยอมมนยของการละเมดศกดศรความเปนมนษยดวยในตวของมนเองทงสน ทมาของสทธและเสรภาพในทางทฤษฎ ทมาแหงสทธ เปนสวนประกอบส าคญในการใหความหมายวา สทธ เสรภาพ นน คออะไร เปนสงทไดมขนกอนทจะมกฎหมายรบรอง หรอ เปนสงทเกดขนจากบทบญญตแหงกฎหมาย (กฎหมายบนดาลใหมใหเปนขน ) หรอไมในเรองนไดมแนวความคดทางฝาย เสรนยมประชาธปไตยแตกตางกนเปน 2 แนวความคด คอ 1.1 แนวความคดกฎหมายธรรมชาต (Law of nature) เชอวา สทธทงหลายเกดขน ตามธรรมชาตพรอม ๆ กบมนษย และถอวาความยตธรรมมากอนตวบทกฎหมาย นบแตสมยโบราณมาแลวทไดเกดมความคดวากฎหมายตามธรรมชาตมอยจรงแมมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษร แตกเปนกฎหมายทสงสง ควรแกการเคารพยงไปกวากฎหมายทตราขนโดยผปกครองประเทศ สทธทงหลายแหงมนษยชาตเกดมขนตามกฎหมายธรรมชาต สวนกฎหมายทตราขนในภายหลงนน เปนเพยงการยอมรบหรอรบรองสทธทไดมอยแลววา มอยจรง และรบบงคบคมครองใหเทานน ไมไดเปนผกอตง หรอ ประกาศสทธใหมนษยแตอยางใด เชนสทธในรางกาย (Right of personal liberty) และเสรภาพในการแสดงความคดเหน (Freedom of speech / Freedom of expression) เปนตน

29

กลาวกนวา กฎหมายธรรมชาต กคอ กฎแหงธรรมชาตของความเปนมนษย เมอแนวความคดน เชอในกฎธรรมชาต กเลยเชอในสทธธรรมชาตดวย และเปนทมาของสทธมนษยชนในทสด 1.2 แนวความคดกฎหมายฝายบานเมอง (Positive law) มความเหนขดแยงกบแนวความคดขางตน โดยมความเหนวาในเมอสทธ หมายความวา ประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครองให สทธจงเกดขนไดโดยกฎหมาย ถาไมมกฎหมายรบรอง หรอ คมครองแลวสทธนน ๆ กไมอาจเกดมขนได เชน ลขสทธ หรอ สทธในทรพยสนทางปญญา หากกฎหมายภายในของรฐใดมไดรบรองไว บคคลในรฐยอมจะอางสทธดงกลาวไม ไดแนวความคดน มองวา การกลาวอางถงสทธทเกดจากกฎหมายธรรมชาต นน แทจรงแลวกฎหมายธรรมชาต กคอ ศลธรรม มโนธรรม และความรสกควรจะเปน ซงหากฎเกณฑวดไดยากวา สทธตาง ๆ ทเกดข นโดยธรรมชาตนน มอยเพยงใดและภายในขอบเขตอยางไร หากยอมใหมการ อางกฎหมายธรรมชาตไดแลวกจะเกดปญหาถกเถยงไมมทสนสด โดยการทจะวนจฉยวา แนวความคดฝายใดเปนฝายถกนนเปนสงทท าไดยากยงจงเกดแนวความคดทจะประนประนอมทฤษฎทง 2 เขาดวยกนภายใตหลกวาดวยสทธมนษยชน 1.3 ทมาของสทธมนษยชน (Human rights) สทธมนษยชนคออะไรถาจะกลาวไปแลวกคอ สทธของมนษยนนเองแตอะไรคอสทธของมนษยกคงตองมองยอนกลบไปในอดต นบแตมการก าเนดมนษยขนมาในโลกน ซงในชวงเวลาดงกลาวกมแตธรรมชาต เทานนทอยลอมรอบมนษยเรา ไมมใครทจะปฏเสธความ จรงนไดในระยะเรมแรกมนษยกคงจะไมแตกตางไปจากสตวซงตางกจะตองดนรนเพอใหมชวตอยรอด ตอมาเมอมนษยมความเจรญกา วหนาขนมการอยกนเปนกลมเปนครอบครว เปนชนเผา เปนรฐตามล าดบความไมเปนธรรมกเกดมขนในระหวางมนษยดวยกนเองกอใ หเกดความสบสนวนวาย ความไมสงบสข ความเอารดเอาเปรยบ ความขดแยงรนแรงเกดขนมากบางนอยบางบางครงกถงขนาดเปนการปาเถอนไมมมนษยธรรม มนษยจงมความตองการทจะไดรบการปกปองคมครอง มความปลอดภยตลอดจนไดรบสทธตาง ๆ ของตนอนจะพงม มนษย จงไดพจารณาถง สทธตามธรรมชาต ส าหรบแนวความคดในเรองสทธตามธรรมชาตนเปนทมาอนส าคญยงของสทธมนษยชน (สมชาย กษตประดษฐ, 2547, หนา 5) เราสามารถจ าแนกสทธมนษยชนไดเปน 5 ประเภท ไดแก 1.3.1 สทธพลเมอง ไดแก สทธในชวตและรางกาย เสรภาพและความมนคงในชวตไมถกทรมาน ไมถกท ารายหรอฆา สทธในความเสมอภาคตอหนากฎหมาย สทธทจะไดรบการ

30

ปกปองจากการจบกมหรอคมขงโดยมชอบ สทธทจะไดรบการพจารณาในศาลอยางยตธรรมโดยผพพากษาทมอสระ สทธการไดรบสญชาต เสรภาพในศาสนกในกา รเชอถอและปฏบตตามความเชอถอของตน 1.3.2 สทธทางการเมอง ไดแก สทธในการเลอกวถชวตของคนเองทงทางการเมองเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม รวมถงการการจดการทรพยากรธรรมชาต เสรภาพในการแสดงความคดเหนและการแสดงออก สทธในมสวนรวมกบรฐในการด าเนนกจการทเปนประโยชนสาธารณะ 1.3.3 สทธทางเศรษฐกจ ไดแก สทธการมงานท าไดเลอกงานอยางอสระและไดรบคาจางอยางเปนธรรม สทธในการเปนเจาของทรพยสนการไดรบอาหารทเพยงพอแกการยงชพ 1.3.4 สทธทางสงคม ไดแก สทธการไดรบการศกษา สทธการได รบหลกประกนดานสขภาพ แมและเดกตองไดรบการดแลไดรบการพฒนาบคลกภาพอยางเตมทไดรบความมนคงทางสงคม มเสรภาพในการเลอกคครองและสรางครอบครว 1.3.5 สทธทางวฒนธรรม ไดแก การมเสรภาพในการใชภาษาหรอสอความหมายในภาษาทองถนของตน มเสรภาพในการแตงกายตามวฒนธรรม การปฏบตตามวฒนธรรมประเพณทองถนของตน การปฏบตตามความเชอทางศาสนา การพกผอนหยอนใจทางศลปวฒนธรรมและการบนเทงไดโดยไมมใครมาบบบงคบ ฯลฯ จงจะเหนไดวา “สทธตามกฎหมาย ” ทกอยางไมใชเรองสทธมนษยชนมสทธบางอยางเทานนถอวาเปนสทธมนษยชน และสทธทเปนสทธมนษยชนนน ถอเปนมาตรฐานขนต าของการปฏบตตอกนระหวางมนษย เชน การฆาหรอท ารายกน แมไมมกฎหมายบญญตวา การท ารายหรอการฆาเปนความผดคนทกคนกรแกใจวาการฆาเปนความผด แตการทคนในชาตไม ไดรบอาหารทเพยงพอแกการยงชพไมถอวาเปนการกระท าทผดกฎหมาย แตเปนการละเมดสทธมนษยชนประเภทหนงคอสทธทางเศรษฐกจทรฐบาลมหนาทตองจดการใหคนในชาตไดรบอาหารเพยงพอแกการมชวตอยรอด ฉะนน สทธมนษยชนจงเปนของมนษยทกคนไมจ าเพาะแ ตฝรงมงคาหรอจ าเพาะตามกฎบตรสหประชาชาตเทานนเพราะไมมสวนใดเลยของสทธมนษยชนทจะไปกระทบกระเทอนตอความมนคงของชาตตามทภาครฐหรอเจาหนาทของรฐหวนเกรงจนตองออกมาตรการหรอกฎหมายความมนคงรวมถงกฎอยการศกทใหอ านาจเจาหนาทของรฐไวอยาง มากมายมหาศาลแทบจะไมมขดจ ากด ซงแทนทจะชวยแกปญหาความมนคงกลบท าใหปญหาลกลามใหญโตดงเปนททราบกนโดยทวไปไมวาจะเปนปญหาภาคใตหรอปญหาในภมภาคอน (ช านาญ จนทรเรอง , ออนไลน, 2553)

31

สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญของรฐเสรประชาธปไตย

สทธเสรภ าพตามรฐธรรมนญ ถอเปนสทธเสรภาพตามกฎหมายมหาชน หรอเปนสทธเสรภาพตามทรฐธรรมนญใหการรบรองและคมครองแกปจเจกชนในอนทจะกระท าการใดหรอไมกระท าการใดได โดยปราศจากการแทรกแซงจากรฐหรอองคกร ผใชอ านาจรฐ และสทธเสรภาพตาม รฐธรรมนญมใชเพยงท าหน าทในการปกปองคมครองปจเจกชนจากรฐเทานน หากแตยงสามารถสรางอ านาจในการเรยกรองตอรฐใหกระท าการใดหรอไมกระท าการใดไดอกดวย สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ จงกอใหเกดความสมพนธหรอความผกพนระหวางปจเจกชนกบรฐขน สงผลใหรฐหรอองคกรผใชอ านาจ รฐตองใหความเคารพ ปกปองและคมครองสทธเสรภาพของปจเจกชนใหมผลในทางปฏบต สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญจงมภาระในการกอความผกพนตอฝายตาง ๆ ทอยภายใต บทบงคบของรฐธรรมนญเดยวกน ดงน 1. สทธเสรภาพ ในฐานะทท าหนาทในการปกปองปจเจกชน ใหป ลอดพนจากการแทรกแซง ของอ านาจมหาชน เพอคงความมนคงหรอสรางหลกประกน ใหแกปจเจกชน ในอนทจะไมถกบงคบหรอแทรกแวงจากรฐหรอองคกรผใชอ านาจรฐทงปวง สทธเสรภาพในประการนมกไดแก “สทธในเสรภาพ” 2. สทธเสรภาพในฐานะทท าหนาทคมครองปจเจกช นมใหถกเลอกปฏบตโดยพนฐานของสทธเสรภาพแลวนน ผทรงสทธเสรภาพจะตองไมถกเลอกปฏบตหรอตองไดรบความเสมอภาค โดยเทาเทยมกนตอการใชอ านาจของฝายมหาชน สทธเสรภาพในประการดงกลาวน เชน สทธเสรภาพในการเรยกรองตอรฐใหกระท าการอยางหนงอ ยางใด ใหเหมอนกนในสงทมสาระส าคญอยางเดยวกน และรฐตองใหเหตผลดวยการปฏบตเชนนนเปนไปเพอวตถประสงคโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม มกฎหมายรบรองคมครองใหกระท าเชนนนหรอไม เปนตน 3. สทธเสรภาพในฐานะทท าหนาทเรยกรองใหรฐกระท าการ สท ธเสรภาพทเกยวกบการเรยกรองใหรฐกระท าการน มกจ ากดอยกบสทธเสรภาพทเรยกวา “สทธขนพนฐานทางสงคม ” อนเปนสทธขนพนฐาน ทคมครองผลประโยชนของปจเจกชนในเรองทเกยวกบความจ าเปนในการด ารงชวตมนษย 4. สทธเสรภาพในฐานะทท าหนาท คมครองบคคลใหพนจากการแทรกแซงของบคคลทสาม แมวา ตามหลกทวไปแลว สทธเสรภาพจะมผลผกพนตออ านาจมหาชนโดยตรง แตกมสทธเสรภาพบางอยางทมผลผกพนตอบคคลทสามโดยทางออม ซงในกรณนยอมเปนหนาทของรฐทจะตองคมครองสทธเสรภาพในประการด งกลาวแกบคคลดวยมาตรการคมครองของรฐอาจกระท าไดทงในรปของการออกกฎหมาย เพอรบรองคมครองสถานะของบคคลเปนการเฉพาะ หรออยใน

32

รปแบบของขอหามมใหสาธารณะกระท าการอนเปนการรบกวนปจเจกชน ทเรยกวา การคมครองสทธเสรภาพความเปนอยสวนบคคล นนเอง 5. สทธเสรภาพในฐานะทเปนหลกประกนในเชงสถาบน หลกประกนเชงสถาบน หมายถง หลกประกนทมวตถประสงคเพอ เปนการปกปองคมครองหลกกฎหมายทวไปในทางหลกการตอการเปลยนแปลงทอาจเกดขน จากฝายนตบญญต ซงจะมลกษณะทแตกตางจากสทธเสรภาพทใหความคมครองแกปจเจกบคคลอยดวยแลว ยงมลกษณะทมงหมายในการคมครองตอสงทเปนหลกเกณฑหรอหลกการในเรองใดเรองหนงทไมเกยวกบปจเจกบคคลคนใด คนหนงเปนการเฉพาะดวย สทธเสรภาพในฐานะทเปนหลกประกนเชงสถาบน ไดแก สทธเสรภาพในการ รวมตวเปนกลม สมาคม สหภาพ สทธเสรภาพในการเปน ครอบครวของการสมรส เสรภาพในการแสดงออกโดยสอทางวทย โทรทศน หรอสอสารมวลชนอน ๆ เปนอาท และหลกประกนเชงสถาบนนน ยงหมายความรวมถงบทบญญตอน ๆ ของรฐธรรมนญทมสวนท าใหสทธเสรภาพของประชาชนไ ดรบหลกประกน มากขน มความเปนไปไดมากขน เชน หลกเงอนไขของกฎหมาย หลกการควบคมโดยฝายตลาการ และหลกความไดสดสวน 6) สทธเสรภาพในฐานะทกอใหเกดหนาทแกฝายนตบญญต สทธเสรภาพประเภทนมกเกดขนจากเงอนไขทรฐธรรมนญก าหนด ภาระผกพ นใหแกฝายนตบญญตเปนการเฉพาะ เชน การก าหนดใหบคคลผสงวยไดรบความชวยเหลอจากรฐ ทงนตามทกฎหมายบญญต เปนตน เงอนไขของรฐธรรมนญดงนจะผกพน มให ฝายนตบญญตออกกฎหมายนอกเหนอจากหลกการดงกลาวนน ซงหากฝาย นตบญญต ละเมดหร อฝาฝนเงอนไขดงกลาว ปจเจกชนยอมยกสทธเสรภาพในกรณเชนนขนตอสและเรยกรองได 7) สทธเสรภาพในฐานะทเปนหลกประกนในทางศาล ถอเปนเรองทมสาระส าคญส าหรบการใชสทธเสรภาพของผทรงสทธ เพราะหากมเพยงการรบรองคมครองวาปจเจกบคคลหรอสาธารณชนมสทธเสรภาพกวางขวางมากนอยเพยงใด แตถาไ มมหลกประกนในกระบวนการทางศาล ทจะท าใหสทธเสรภาพนนเปนไปไดในทางปฏบตแลว สทธเสรภาพทก าหนดไวในรฐธรรมนญกจะไมมความหมายหรอประโยชนอนใดทงสน หลกประกนทางศาลนน ถอ วาเปนศนยกลางของสทธเสรภาพและการรบรองใหสทธเสรภาพเปนหลกประกนในทางศาลเทานน จงจะเทากบเปนการยอมรบวา สทธเสรภาพมฐานะเปนสทธเรยกรอง และเปนสทธเรยกรองของมหาชน อนเปนผลมาจากรฐธรรมนญโดยตรง (สราวธ สธราพนธ, 2545, หนา 10-13)

1. เสรภาพในการแสดงออก

33

เสรภาพในการแสดงออก (Freedom of expression) คอ เสรภาพของบคคลในอ นทจะแสดงออกซงความคดเหนใด ๆ ของตนโดยไมถกตรวจพจารณากอน (Censorship) ถกปดกน (Bar) หรอถกจ ากด (Restriction) ดวยวธการอนใด เสรภาพในการแสดงออกนไดรบการรบรองไวตามขอ 19 แหงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 10 ของอนสญญาแหงสหภาพยโรปวาดวยสทธมนษยชน (European convention on human rights) และหมวด 3 สวนท 7 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ.2550)

2. ววฒนาการและเหตการณส าคญเกยวกบเสรภาพในการแสดงออก 399 ปกอนครสตศกราช โสกราตส นกปรชญาชาวกรก กลาว แกตลาการผไตสวนคดของตนวา หากทานเสนอวาจะนรโทษกรรมใหแกขาพเจาไซร ขาพเจานนจะไมกลาวความในใจใด ๆ อก...กระนน ขาพเจานนควรกลาวแกทานวา 'บรษแหงเอเธนสเอย ขาพเจาจก ปฏบตตามพระวจนะแหงพระเจามากกวาค าของทาน พ.ศ.1758 พระเจาจอหนแหงองกฤษลงพระนามาภไธยในมหากฎบตร กฎหมายซงตอมาไดรบการขนานชอวาเปนแมบทแหงเสรภาพในประเทศองกฤษ พ.ศ.2059 เดซเดรอส เอราสมส แห งนครรอตเตอรดม (Desiderius erasmus roterodamus) นกมานษยวทยา ชาวเนเธอรแลนด ถวายการศกษาแกพระกมารในราชส านกวา ในดนแดนอน เสร บคคลควรมเสรในการพดดวย พ.ศ.2176 กาลเลโอ กาลเลอ นกวทยาศาสตรชาวอตาล ถกน าตวเขารบการไตสวนในกรณทไดแถลงวาโลกไมไดเปนศนยกลางแหงจกรวาล และดวงอาทตยไมไดหมนรอบโลก พ.ศ.2187 จอหน มลตน (John Milton) นกประพนธชาว องกฤษ ทอดบตรสนเทหเปนเพลงยาวชอ “อาเรโอพากทกา ” (Areopagitica) หรอ “ค ากลาวของคณจอหน มลตน ถงรฐสภาแหองกฤษ วาดวยเสรภาพในการเผยแพรสงพ มพโดยมไดรบอนญาต ” (A speech of Mr. John Milton for the liberty of unlicensed printing to the parliament of England) ซงความตอนหนงในเพลงยาววา "ผใดไซรประหตหนงสอทรงคณเสย ผนนเสยเหตผลในตนไซร" พ.ศ.2232 ประเทศองกฤษประกาศใชพระราชบญญตสทธ พ.ศ.2232 กฎหมายแมบทฉบบหนงซงพฒนาไปเปนกฎหมายส าคญหลายฉบบของโลกในกาลขางหนา พ.ศ.2313 ฟรองซวส-มาร อารเอต (François-Marie arouet) หรอวอลแตร นกประพนธชาวฝรงเศส เขยนจดหมายฉบบหนง ความตอนหนงวา “คณลาบเบ กระผมรสกเดยดฉนทขอความทคณเขยนอยางยง กระนน กระผมจกอทศชวตของกระผมเพอท าใหคณเขยนตอไปเรอย ๆ”

34

พ.ศ.2332 คณะปฏวตในเหตการณปฏวตฝรงเศสออกประกาศวาดวยสทธของบคคล (The declaration of the rights of man) ซงความตอนหนงเปนการรบรองสทธในการแสดงออก พ .ศ .2334 รฐสภาแหงสหรฐอเมรกาแกไขเพมเตมรฐบญญตวาดวยสทธแหงสหรฐอเมรกา (United State Bill of Rights) เปนครงแรก โดยเพมบทบญญตรบรองสทธและเสรภาพสประการ ไดแก สทธและเสรภาพในทางศาสนา สทธและเสรภาพในการพด สทธและเสรภาพในการสมาคม และสทธและเสรภาพของสอ เสรภาพในการแสดงออกหรอ Freedom of expression ในภาษาองกฤษเปนสทธมนษยชนขนพนฐานประการหนง ในบางกรณอาจแยกเปนเสรภาพในการแสดงความคดเหน (Freedom of opinion) อกประการหนง แตไมวาจะเปนเสรภาพในการแสดงออกหรอเสรภาพในการแสดงความคดเหนตางกเปนสทธมนษยชนขนพนฐานและเปนสทธทมการรบรองไวในกฎหมายระหวางประเทศ โดยกฎหมายระหวางประเทศส าคญสองฉบบ ทรบรองเสรภาพในการแสดงออก ไวคอ ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal declaration of Human Rights) และ กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (International covenant of civil and political rights) ซงประเทศไทยไดรบรองเปนภาคของทงสองฉบบ โดยเขาเปนภาคของกตกา ระหวางประเทศเมอ 29 ตลาคม 2539 จงมผลผกพนประเทศไทย (ส าหรบปฏญญาสากลฯ นน ไมมผลผกพนในทางกฎหมาย) กฎหมายระหวางประเทศทงสองฉบบ บงเอญรบรองเสรภาพในการแสดงออกไวในบทบญญตขอเดยวกนคอขอ 19 โดย ขอ 19 ของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนบญญตไววา “บคคลมสทธในเสรภาพแหงความเหนและการแสดงออกสทธนรวมถงเสรภาพทจะยดมนในความเหนโดยปราศจากการแทรกสอดและทจะแสวงหารบตลอดจนแจงขาว รวมทงความคดเหนโดยผานสอใด ๆ และโดยมตองค านงถงเขตแดน” สวนขอ 19 ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองมสามวรรค โดยรบรองเสรภาพในการแสดงออกไวในสองวรรคแรก ดงน 1. บคคลทกคนมสทธทจะถอความเหนใดกไดโดยปราศจากการแทรกสอด 2. บคคลทกคนมสท ธในเสรภาพแหงการแสดงออก สทธนรวมถงเสรภาพทจะแสวงหา รบ และกระจายขาวและความคดเหนทกรปแบบ โดยไมค านงถงพรมแดน ทงนไมวาดวยวาจา เปนลายลกษณอกษร หรอการตพมพ ในรปของศลปะ หรอโดยอาศยสอประการอนตามทประสงค

35

อยางไรกตาม กตการะหว างประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองมไดมองวาเสรภาพในการแสดงออกเปนสทธโดยสมบรณ แตอาจถกจ ากดได ทงนการจ ากดสทธตองอยในวงแคบและมเงอนไขดงทบญญตไวในวรรคสามของขอ 19 ดงน

3. การใชสทธตามทบญญตในวรรคสองของขอนตอง เปนไปโดยมหนาทพเศษและความรบผดชอบ จงตกอยใตขอจ ากดตดทอนบางเรองแตทงนตองบญญตไวในกฎหมายและจ าเปนแก (ก) การเคารพในสทธหรอชอเสยงของบคคลอน การรกษาความมนคงของชาต หรอความสงบเรยบรอย หรอการสาธารณสขหรอศลธรรม จาก ขอบญญตในวรรคสามนจะเหนไดวาการทรฐจะจ ากดเสรภาพในการแสดงออกไดนน จะตองกระท าโดยมเงอนไขสามประการคอ หนงตองออกเปนกฎหมายสองตองเปนไปเพอเคารพในสทธหรอชอเสยงของบคคลอนและสามตองเปนไปเพอการรกษาความมนคงของชาต หรอความสงบเรยบรอยหรอการสาธารณสข หรอศลธรรม การรบรองเสรภาพในการแสดงออกในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง รวมทงขอจ ากดสทธในวรรคสามของขอ 19 ของกตการะหวางประเทศฯ สอดคลองกบการรบรองเสรภาพในการแสดงออกข องบคคลและเสรภาพของสอมวลชนในรฐธรรมนญฉบบปจจบนพ .ศ.2550 ของไทย ซงการรบรองเสรภาพในการแสดงออกของบคคลและเสรภาพของสอมวลชนน เปนไปอยางกาวหนานบตงแตรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ.2540 ส าหรบรฐธรรมนญฉบบปจจบน ไดรบรองไวในมาตรา 45 ถงมาตรา 48 โดยมาตรา 45 เปนมาตราหลกซงไดรบรองเสรภาพในการแสดงออกของบคคลและเสรภาพของสอมวลชนไวอยางครอบคลม มาตรา 45 ของรฐธรรมนญพ.ศ.2550 บญญตหลกการทวไปไวในวรรคแรกวา “บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน การพมพ การโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอน ” และวรรคสองบญญตวาการจ ากดสทธตองออกเปนกฎหมายเฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ เพอคมครองสทธของบคคลอน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนจตใจหรอสขภาพของประชาชน ซงจะเหนไดวาสอดคลองกบขอจ ากดสทธตามขอ 19 ของกตการะหวางประเทศ มาตรา 45 นยงมความกาวหนามากตรงทหามรฐปดกจการหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนใดไมวาในกรณใดๆกตามและหามรฐแทรกแซงการเสนอขาวหรอเซนเซอรขาวเวนแตจะมกฎหมายเฉพาะใหอ านาจไว

36

เสรภาพของส อมวลชนมความสมพนธอยางมากกบเสรภาพในการแสดงออกของบคคล เนองจากหากสอมวลชนไมมเสรภาพ กยากทปจเจกบคคลจะมเสรภาพในการแสดงออก เนองจากบคคลมกตองใชสทธในเสรภาพนโดยผานสอ มาตรา 46 ของรฐธรรมนญรบรองเสรภาพในการเสนอขาวของพนกงานหรอลก จางในสอมวลชนทมเอกชนหรอรฐเปนเจาของ สวนมาตรา 47 ก าหนดวาคลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และโทรคมนาคมเปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะ ซงเปนบทบญญตเดยวกบทมอยในรฐธรรมนญป 2540 อนเปนทมาของวทยช มชน และโทรทศนบอกรบสมาชกระดบทองถนทไดเกดขนมากมายทวประเทศ สวนมาตรา 48 หามผด ารงต าแหนงทางการเมองเปนเจาของหรอถอหนในกจการหนงสอพมพ วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอโทรคมนาคม

ประวตและความเปนมาเกยวกบการควบคมการชมนม

เมอยอนหลงไปเมอวนท14 กรกฎาคม ค.ศ.1789 กองทพทหาร และประชาชนในฝรงเศสไดพรอมใจกนบกคกบาสตลย (Bastilles) เพอปลดปลอย นกโทษ การเมองใหเปนอสร อนคกบาสตลยนถอวาเปนเครองหมายของการบบบงคบและความอยตธรรม ซงเกดจากการปกครองโดยกษตรยทไรทศพธราชธรรม จงประกาศวนทไดรบการปลดปลอยนใหเปนวนชาตของฝรงเศส (La FêteNationale) เมอหลายรอยปกอนประเทศฝรงเศสมการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย จนกระทงถงปลายศตวรรษท 16 ซงตรงกบรชสมยพระเจาหลยสท 16 แหงราชวงศบร บอง (Bourbon) บานเมองอยในระยะของสงครามองกฤษ เพอแยงชงอาณานคม ท าใหการเงนการคลงของประเทศลมละลายประชาชนมความเปนอยอยางอตคดขาดแคลน แตในทางกลบกน ราชส านกกลบมความเปนอยอยางหรหรา ฟมเฟอย ชนชนขนนางไดรบการยกเวน ภาษ สวนประชาชน ทมความยากจนอยแลวตองถกทางการรดภาษอยางหนกท าใหเกดความไมพอใจอยางมากในตอนนน ชนชนกลางมบทบาทส าคญตอการเปลยนแปลงการปกครองเนองจากชนกลมนมการศกษาด ร ารวย แตไมม สทธในทางการเมอง การปกครอง เทยบเทาชนชนพระและชนชนขนนางจงตองการเปลยนแปลงระบบเกาและไดกมอ านาจทางเศรษฐกจเอาไว โดยเขารวม การปฏวตในอเมรกา ซงมสาระส าคญในทางทฤษฎวาดวยสทธ ตามธรรมชาตของมนษย และสองนกปราชญแหงยคคอ วอลแตร กบ มองเตสกเออน าทฤษฎดงกลาวมาสอนประชาชน ในขณะเดยวกน มาควส เดอ ลา ฟาแยตต (Marquis de la Fayett) ซงท าสงคราม ชวยเหลอ ชาวอาณานคมในอเมรกาตอตานองกฤษจนไดชย

37

ชนะ กน าความคดนมาเผยแพร จงท าใหประชาชนชาวฝรงเศส ดนรนเรยกรองใหไดมาซงสทธและเสรภาพยงขน เดอนมถนายน ค.ศ.1789 ประชาชนซงมความเปนอยอยางแรนแค นไดบกเขาปลนสะดมบานของพวกขนนาง กรงปารสมแตความวนวาย ชนชนกลางไดรวมตวกนกอตงกองทหารรกษาการณแหงชาตเขารวมกบประชาชนท าลายคกบาสตลย ซงเทากบวาเปนการปลดแอกอ านาจการปกครองโดยกษตรย นบเปนการปฏวตครงใหญยงและส าคญของโลก ผลกระทบของเหตการณไดแพรไปสประเทศอน ๆ ในยโรปโดยเฉพาะในรสเซยกลาวคอระยะแรกของการปฏวต ประมาณป ค.ศ.1791 ไดมการรางรฐธรรมนญขนมาใช กษตรยตองอยใตกฎหมาย และรฐสภากมเพยงสภาเดยว คอ สภานตบญญต ชนชนกรรมาชพมบทบาทในการปกครอง แตดวยความเกรงกลววา การลมลางสถาบนกษตรย จะแพรขยายไปทวยโรป ท าใหออสเตรย และปรสเซย ยกทพรกฝรงเศสแตไมส าเรจ ทางสภานตบญญตจงยกเลกระบบ ราชาธปไตยและประกาศเปนประเทศสาธารณรฐ เมอวนท 20 กนยายน ค.ศ.1792 และตงสภาใหมขนมา และในป 1793 กไดส าเรจโทษพระเจาหลยสและพระนางมาร องตวเนตดวยการประหารชวตดวยเครองประหาร กโยตน แมผลการปฏวตจะส าเรจแตประชาชนสวนใหญกยงมฐานะยากจนเหมอนเดมรฐบาลยงมงแตกอบโกยผลประโยชนกนจนมบคคลคนหนงแสวงหาอ านาจโดย เปนเครองมอ ใหประชาชนเล อมใสและยดอ านาจการปกครองมาเปนของตน บคคลผนคอ นโปเลยน โบนาปารตนโปเลยนไดกลายเปนวรบรษของชาตเพราะอาศยความลมเหลวของรฐบาลสถาปนาตนเปนแมทพใหญคมกองทพ ออกไปรบชนะออสเตรเลยในป ค.ศ.1797 ทงยงแพรขยายอาณาเขตไปทวยโรปจนป ค.ศ.1804 ไดสถาปนาตนเองขนเปนจกรพรรด นโปเลยนและพยายามทจะครอบครอง รซเซยใหได จงท าสงคราม กบรสเซย และเปนครงแรก ท นโปเลยนแพ ท าใหชนชาตตางๆทอยภายใตการปกครองของฝรงเศสเกดก าลงใจทจะตอตาน เมอนโปเลยน ไดถกเนรเทศไปยงเกาะอลบา พระเจาหลยสไดกลบมาครองราชยใหมแตเพยงระยะสน ๆ ในป ค.ศ.1815 นโปเลยนหนกลบมาได อกครงและประกาศตนเปนจกรพรรด รวบรวมก าลงทหารเขาตอสกบ ฝายพนธมตรตาง ๆ เกดสงครามวอเตอรลขน แตฝรงเศสกรบแพ ท าให นโปเลยนถกสงขงทเกาะเซนตเฮเลนา นบเปนการสนสดการในป ค.ศ.1821 พระเจาหลยสท 18 กลบมาขนครองราชยอกครง แตพระอนชาคอ พระเจาชารลสท 10 ทรงพยายาม ฟนฟระบบเกาขนมาอกจงมการปฏวตขนอกพระเจาหลยสฟลป ซงด ารงต าแหนงกษตรยอยไดถกเนรเทศออกนอกประเทศและตอมากไดมการสถาปนาสาธารณรฐข นเปนครงท 2โดยมหลยส นโปเลยนท าการรฐประหารตงตวเองขนเปนจกรพรรด ซงพระองคท าใหชาต

38

ฝรงเศสมความเขมแขง มนคงขนสภาพทกอยางในประเทศดขน และมการขยายอาณานคมไปยงประเทศตาง ๆ ในป ค.ศ.1860 พระเจาหลยสนโปเลยน สถาปนาจกรพรรดฝร งเศสในเมกซโกแตไมส าเรจ เพราะถกอเมรกาขดขวางไวและยงตองท าสงครามกบปรสเซยอกฝรงเศสกเปนฝายแพอกครงและตองเสยดนแดนในแควนอลซาสใหแก ปรสเซยอกดวย ซงท าใหพระองคตองสละราชบลลงก .ในป ค.ศ.1875 มการสถาปนาฝรงเศสเปนครงท 3 ยคของ นโปเลยนสนสดลงท าใหประเทศฝรงเศสออนแอเปนอยางมาก ตองเสยดนแดนใหผรกราน ประจวบกบเกดสงครามโลกครงท 2 ขนเปนเหตใหฝรงเศสยงบอบช าขนไปอก ภายหลงไดมการเซนสญญาสงบศกท Vinchy แลวฝรงเศสกประกาศตวเปนอสรภาพโดยความชวยเหลอจากฝาย พนธมตรตาง ๆ ในเดอนกนยายนป 1944 นายพลชาลสเดอโกล กไดด ารงต าแหนงผน ารฐบาลในป ค.ศ.1946 ซงเปนยคของสาธารณรฐท 4 ระหวางป ค.ศ.1946-1958 นายพลเดอโกล กลบมาด ารงต าแหนงผน าอกครงระหวางทฝรงเศสเขารวมวกฤตการณในแอลจเรยเขาท าใหฝร งเศสเปนประเทศทมสงคมเปลยนไปสระบบเศรษฐกจ โดยพฒนาเศรษฐกจและเทคโนโลย และพฒนาฝรงเศสดขนในหลาย ๆ ดาน ท าใหเปนทยอมรบจากผคนทนยมในตวเขาและใหสถาปนาฝรงเศสเปนสาธารณรฐเปนครงท 5 ตงแตป ค.ศ.1958-ปจจบน ตอมามการชมนมประทวงร ฐบาลในกรงปารส ท าใหรฐบาลตองยอมรบมตประชาชน (ประสทธ ปวาวฒนพานช, ออนไลน, 2553) ตวอยางอกกรณหนงทเกยวของกบเสรภาพในการชมนมเกดตงแตป 1985 มการแสดงละครคดคานนโยบายของประเทศมหาอ านาจประเทศหนงโดยในการแสดงนนมการเผาธงประเทศนน กรณนเปนปญหาใหญมาก เยอรมนกเปนเหมอนประเทศไทย การทไปเผาธงของประเทศอนทเปนพนธมตรหรอประเทศทเปนมตรเปนความผดทางอาญาในเยอรมนจงเกดเปนขอถกเถยงกนวา การกระท าดงกลาวนนเปนสทธแสดงความคดเหนไมไดมงหมายจะเผาธง แตเปนการแสดงออกซ งศลปวฒนธรรมตอตานนโยบายของประเทศมหาอ านาจประเทศนนไมควรจะเปนเหต หากไมไดเปนการกระท าของรฐหรอเกยวของกบหนวยงานของรฐทอาจถอไดวาเปนการกระท าทเปนปฏปกษของรฐหนงตออกรฐหนงทเปนมตรกน อยางไรกด หากวาเปนการกระท าของศลปนซงตองการแสดงออกซงความคดเหนกควรจะไดรบการยอมรบและควรจะมขอบเขตไมใชเผาธงชาตของทไหนกได ดงนนกรณทเกดขนดงกลาวมเหตหรอไมเหตนนรบฟงไดหรอไม ในการพจารณาการปรบใชกฎหมาย จะตองค านงถงสวนประกอบอน ๆ ดวย ยกตวอยาง คณวระ มสกพงษ กลาวในการหาเสยงวาพระองคเจาวระจะเกดอยางนนอยางน กโดนขอหาหมน

39

พระบรมเดชานภาพ แตลเกแสดงเทาไหร ๆ กไมมใครไปกลาวหาวาผดหมนพระบรมเดชานภาพ สภาพการณมนผดไปเงอนไขมนผดกนท าใหตองรบผดในทางอาญาได องกฤษเปนประเทศทมองวาการชมน มประทวงเปนเรองปกตเปนสวนหนงของการใชสทธในการแสดงความคดเหนทปกตแลวรฐบาลหรอฝายปราบปรามจะไมเขาไปกาวกายแตกไมใชวาผชมนมประทวงจะท าอะไรกไดโดยไมตองเกรงวาจะถกด าเนนคดแตอยางใดหลกการพนฐานของการชมนมประทวงตามกฎหมายองกฤษกค อกฎหมายอนญาตใหท าได แตตองไมใชความรนแรง ตองไมท าลายทรพยสนของผอนและตองไมไปขดขวางสทธของผอนเชนกน การชมนมประทวงมหลายรปแบบ เชน การประทวงนดหยดงาน การประทวงนโยบายหรอการกระท าของรฐบาลหรอหนวยงานของรฐหรอการประทวงทไมเกยว ของกบองกฤษแมแตนดเดยว เชน การทกลมชาวทมฬในองกฤษออกมาชมนมประทวงการปราบปรามกบฏพยคฆทมฬของรฐบาลศรลงกา ตวอยางเรองการนดหยดงาน เมอมการนดหยดงาน กฎหมายอนญาตใหคนงานชมนมประทวงนายจางทดานนอกเขตสถานทท างานได แตผประทวงไมม สทธทจะหามหรอขดขวางไมใหคนงานคนอนทไมไดเขารวมการนดหยดงาน ไมใหเขาไปในสถานทท างานขอรองใหเขารวมหยดงานได แตถาเขาไมเอาดวยและจะเดนเขาไปท างาน กตองปลอยไปจะไปขดขวางไมได ขอส าคญ ถามการใชก าลงหรอใชความรนแรงขดขวางกถอวาละ เมดกฎหมายและอาจจะถกต ารวจจบกมด าเนนคดได ส าหรบเรองการชมนมประทวงทวไปจนกระทงเมอสามสปกอนใคร ๆ กสามารถออกไปชมนมประทวงทไหนกได ยกเวนบางสถานท ทกฎหมายระบวาเปน “สถานทคมครอง ” ทไมอนญาตใหมการไปชมนมประทวง สถานทเหลาน ไดแก คายทหาร ฐานทพและโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร แตเมอป 2548 และป 2549 รฐสภาองกฤษไดผานกฎหมายวาดวยการปราบปรามกลมอาชญากรรมรายแรงและกฎหมายวาดวยการกอการรายออกมาใชบงคบ ซงกฎหมายทงสองฉบบน ไดเพมจ านวนสถานทคมครองทไมอนญาตให มการไปชมนมประทวงขนอกหลายแหง สวนใหญคอสถานทท าการทางการเมองและความมนคง เชน ถนนดาวนงหรอดาวนงสตรท ซงเปนทตงของบานพกประจ าต าแหนงนายกรฐมนตรองกฤษ พระราชวงเวสตมนสเตอร หรออาคารรฐสภาทหอนาฬกาบกเบน ส านกงานใหญของหนวยงานเอ มไอไฟว หรอหนวยปราบปรามการกอการรายและส านกงานใหญของเอมไอซกส หรอหนวยสบราชการลบ หรอทหลายคนเรยกวา ทท าการของเจมสบอน สถานทเหลาน ใครบกเขาไปประทวงกจะถกจบกมด าเนนคดทนท แตกอนทจะมการออกกฎหมายสองฉบบนมานน ต ารวจจะจบกมผประทวงทบกรกเขาไปในสถานทดงกลาวไมได ถาหาก

40

วา ผประทวงไมไดไปกออาชญากรรมอน ๆ ดวย เชน เขาไปท าลายขาวของและไดยนยอมออกไปจากสถานทนน ๆ ตามค าขอของต ารวจแตโดยดอกประเดนหนงของกฎหมายวาดวยการปราบปรามกลมอาชญากรรมรายแรง ทอยากจะกลาวถ งกคอ เรองการชมนมประทวงบรเวณสถานทส าคญ ๆ ในใจกลางกรงลอนดอน กฎหมายดงกลาวใหอ านาจผบญชาการต ารวจนครบาลออกขอบงคบขนมาจ ากดสทธในการชมนมประทวง ภายในรศมหนงกโลเมตรจากอาคารรฐสภา ซงกครอบคลมไปถงถนนไวทฮอลลซงเปนทตงของกระทรวงท บวงกรมหลายแหง ถนนดาวนง อาคารกระทรวงมหาดไทยและกองบญชาการต ารวจนครบาลหรอสกอตแลนดยารด เปนตน แตไมรวมจตรสทราฟลการ ซงเปนสถานทชมนมประทวงของประชาชนมาแตไหนแตไรตามขอบงคบทออกมานนใครกตามทตองการไปชมนมประทวงหนาสถานทดงกลาวจะตอ งยนค าขออนญาตตอผบญชาการหนวยลวงหนาอยางนอยหกวนหรอถาตดขดจรง ๆ กตองไมต ากวา 24 ชวโมงกอนก าหนดการประทวงใครฝาฝนออกไปชมนมประทวงโดยไมไดรบอนญาตกอาจจะถกต ารวจจบกมตวไปด าเนนคดไดตามกฎหมาย แตไมวากฎหมายจะเปลยนไปอยางไรกตาม หลกการพนฐานทกลาวมาตงแตแรกกยงใชบงคบอยตลอด คอผประทวงตองไมใชความรนแรง ตองไมท าลายทรพยสนของผอนและตองไมไปขดขวางสทธของผอนเชนกน

ความหมายของเสรภาพในการชมนมโดยสงบ

ศาตราจารย หยด แสงอทย ไดใหความหมายของค าวา เสรภาพใ นการชมนมโดยสงบ(Right assembly) ไววา เสรภาพในการชมนมโดยสงบ คอ เสรภาพทส าคญของระบอบประชาธปไตย เพราะบคคลจะตองมาพบปะเพอสนทนาแลกเปลยนความคดเหนทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมจงจะสามารถใชสทธเลอกตงและสทธในทางการเมองไดถกตอง ในขณะทศาสต ราจารย วษณ เครองาม ใหค าอธบายวา เสรภาพในการชมนมโดยสงบ เปนสวนหนงของเสรภาพในการแสดงความคดเหน เพราะประชาชนจะมาชมนมรวมกลมกนเพอแสดงความคดเหนในเรองตาง ๆ วนจ เจรญชยยง ไดใหความหมายค าวา เสรภาพในการชมนมโดยสงบไววา หมายถง สทธตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ ซงมศกดสงกวาสทธตามกฎหมายธรรมดาเปนสทธทประชาชนจะมเสรภาพในการชมนมรวมกลมกน เพอสนทนาแลกเปลยนความคดเหนกนโดยสงบ หรอเพอเรยกรองแสดงความคดเหนตอรฐ โดยการชมนมจะตองมวตถประสงคทสจรตไมกอใหเ กด

41

ความวนวายในบานเมองหรอขดตอหลกความสงบเรยบรอยของบานเมอง (สราวธ สธราพนธ , 2545, หนา 24)

1. องคประกอบพนฐานของเสรภาพ ในการชมนมโดยสงบ เสรภาพในการชมนมโดยสงบ เปนเสรภาพทประกอบขนจากเสรภาพขนพนฐาน 6 ประการ คอ 1. เสรภาพในการแสดงออก (Freedom of expresstion) 2. เสรภาพในการแสดงความคดเหน (Freedom of opinion) 3. เสรภาพในการพด (Freedom of speech) 4. เสรภาพในการเดนทาง (Freedom of movement) 5. เสรภาพในการพมพ (Freedom of press) และ 6. เสรภาพในการเลอกตง (Freedom of vote)

2. ลกษณะของเสรภาพในการชมนมโดยสงบ การชมนมสาธารณะ (Public meeting) หมายถง การชมนมของประชาชนในทสาธารณะเพอแสดงออกซงความคดเหน หรอแสดงขอเรยกรองอยางใดอยางหนงตอรฐหรอหนวยงานของรฐ หรอรฐบาล ซงอาจแบงออกเปน 2 ประเภทตามลกษณะของการชมนมไดดงน 1. การชมนมอยกบท (Assembly) คอ การรวมตวกนของกลมประชาชนทมารวมกนเพอแสดงความคดเหนหรอแสดงขอเรยกรองทมวตถประสงคทสจรต ไมกอใหเกดความเดอดรอนวนวาย และไมเปนการขดตอหลกการรกษาความสงบเรยบรอยข องบานเมอง โดยปกตการชมนมสาธารณะนมกกระท าในกลางแจงและไมมการเคลอนยายการชมนมไปตามทตาง ๆ 2. การเดนขบวน (Demonstration) คอ การชมนมของประชาชนทเคลอนไหวไปตามทองถนนหรอสถานทตาง ๆ ในทศทางเดยวกนอยางเปนระบบระเบยบและไมขดตอหลกกา รรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมองไมเปนการขดขวางเสรภาพของบคคลอนในการใชทหรอทางสาธารณะ การจ าแนกลกษณะของการชมนม โดยสงบของประชาชนดงกลาว กเพอประโยชนในการจดการเพอคมครองสทธของทกฝาย และรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง ซงจะมการจดการชมนมทแตกตางกน

42

ความสมพนธระหวางการปกครองระบอบประชาธปไตยกบ สทธและ เสรภาพในการชมนมโดยสงบปราศจากอาวธ

ความหมายโดยสรปของการปกครองในระบอบประชาธปไตย หมายถง การปกครองตนเองของผอยใตการปกครอง หรอการมรฐบาลซงเปนองคกรตามรฐธรรมนญทม จากประชาชนหรอโดยความยนยอมของประชาชน การปกครองซงประชาชนเปนทงผปกครองและผถกปกครอง จงตองมแนวคดเกยวกบหลกการรบฟงเสยงขางมากและเสยงขางนอยเปนส าคญ บนหลกการของสทธเสรภาพกบความเสมอภาค ในขณะเดยวกน การรบฟงความคดเหนกตองมหลกประ กนในการแสดงออกซงสทธเสรภาพดวย ไมวาจะเปนเสรภาพในการแสดงความคดเหนการโตแยงคดคาน เสรภาพในการชมนม เสรภาพในการรวมตวเปนกลมเปนองคกรอยางเสมอภาคและเทาเทยมกน (ปรชา หงสไกรเลศ , 2523, หนา 13-15) การปกครองในระบอบประชาธปไตย สทธเสรภาพของประชาชนจงเปนสงส าคญยงทรฐจะตองจดใหมขนและใหการรบรองคมครองสทธเสรภาพเหลานน ท าใหการประชมระบอบประชาธปไตยมความแตกตางไปจากการปกครองในระบอบอน ๆ

เรยกรองสาเหตทวไปของการเกดการชมนม

มแนวคดทเปนปจจยส าคญ 4 ประการ สรปได ดงน 1. ความไมพงพอใจในการบรหารงานของรฐบาล หรอ ระบบราชการทลาชา (Political dissatisfaction) ไมคอยตอบสนองตอความตองาการของประชน สวสดภาพของประชาชนถกคกคาม เปนตน สงเหลานไดเพอพนความไมพอใจของประชาชนมากขน และแสดงออกในรปการประทวง 2. ความรสกเชอมนในความสามารถของตน ในการมบทบาททางการเมอง (Political efficacy) วาสามารถจะมอทธพลตอรฐบาลและกระบวนการประชาธปไตยได ซงความหมายวา เมอประชาชนมความรสกเกยวของทางการเมองแลว ประชาชนจะตองเชอมนวา ตนเองมบทบาท มอทธพ ลมความสามารถและบทบาทตอระบบการเมองไดโดยอาจจะผานตวแทนหรอ สมาชกสภาผแทนราษฎรสมาชกสภาเทศบาล หรอผทประชาชนเลอกตวเขาไปท าหนาท เปนตน

43

หรอเชอวา ตนเองมความสามารถเขามามสวนรวมในการแกไขสงทไมเปนธรรมและท าสงทจะเปนประโยชนตอสวนรวม 3. การขาดความศรทธาตอระบบการเมอง กลาวคอ ประชาชนจะตองมความเชอมนชนชมตอระบบการเมอง (Political trust) ทมอยแตถาเมอใดประชาชนขาดความศรทธาตอระบบการเมองทเปนอย เชน ไมพอใจผน า ขาดความเชอถอสมาชกสภาผแทนราษฎร หรอ รฐมนตรตลอดจนเจาหนาทผปฏบตงานในระดบตาง ๆ โดยมความคดวา บคคลเหลาน พยายามกอบโกยผลประโยชนสวนตวมากกวาจะดแลผลประโยชนของประชาชนสงเหลานจะน าไปสการขาดความไววางใจ หรอความศรทธาในระบบการเมอง ผลกคอ ประชาชนจะไมเรยกรองภายในแบบแผนประชาธปไตยแ ตจะหนไปใชวธการนอกแบบมากขน ซงไดแก การประทวงเพอใหรฐบาลหรอผรบผดชอบไดตระหนกการนอกแบบมากขน ซงไดแก การประทวงเพอใหรฐบาลหรอผรบผดชอบไดตระหนกหรอหนมาใหความสนใจตอขอเรยกรองของประชาชนมากขน 4. การมสวนรวมทางการเมอง (Political participation) การชมนมประทวงเรยกรองของราษฎรและกลมพลง ถอวาเปนการแสดงออกซงการมสวนรวมทางการเมองทส าคญในระบอบประชาธปไตย ทงนเพอแสดงใหรฐบาลรวาประชาชนเหนดวยหรอไมเหนดวยกบนโยบายและการกระท าของรฐบาล และเพอแสดงการเร ยกรองใหรฐบาลตอบสนองความตองการของประชาชนอยางรวดเรว แนวโนมของการชมนมในทสาธารณะของประชาชนมโอกาสทจะมการชมนมเพมมากขนเนองมาจากสภาพสงคมไทยเปดโอกาสมากโดยเฉพาะอยางยงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 63 ใหสทธเสรภาพของประชาชนวา สามารถมเสรภาพในการชมนมในทสาธารณะโดยสงบและปราศจากอาวธได ปญหาทส าคญประการหนง คอ ไมมกฎหมายทสามารถน ามาบงคบใชไดเปนการเฉพาะเกยวกบการชมนมในทสาธารณะ กฎหมายเดมทมอยกไมไดบญญตไวโดยตรงในการควบคมความรนแรงท เกดขนจากการชมนมและไมมรปแบบการชมชนทชดเจนสามารถตรวจสอบองคประกอบของการชมนมไดงาย ประกอบกบนโยบายของรฐบาลกมไดใหใชความรนแรงในการควบคมการชมนมและไมกดกนเสรภาพของการชมนมมากนก ดงนนแนวโนมของการชมนมในทสาธารณะของประชาชนจงมแนวโนมทจะเพมมากยงขน นอกจากนรปแบบของการชมนมในทสาธารณะกเปลยนไปจากเดมมากไมวาจะเปนการใชเทคโนโลยเขามาสนบสนนการชมนม เชน การใชโทรศพทมอถอเครองเสยงททนสมย ปาย แผนพบและสอตาง ๆ รวมทงการน าผเขารวมในการชมนมทเปนสตร คนชราและ

44

เดกใหเปนกลมน าหนาในการชมนม มการใชอาวธ ใชก าลง สรางความปนปวนวนวาย ในบานเมอง เปนการเคลอนไหวทางการเมองของกลมบคคลทไมพอใจในรฐบาลหรอการบรหารงานของรฐบาลในแตละยคสมย ท าใหสรางปญหาในการควบคมผชมนมแกเจาหนาทต ารว จโดยตรง ซงเจาหนาทต ารวจเองกจะตองหาวธการควบคมผชมนมใหอยในกรอบกฎหมายไมกอใหเกดความเดอดรอนแกชวตและทรพยสนของบคคลอน ๆ ตอไป ตวอยางเชน ถาผตองการแสดงความคดเหนเปนนกวชาการหรอผมฐานะทางเศรษฐกจสงคมด มการศกษา สวนใหญเปนคนในกรงเทพฯ อาจใชพนทของสอหนงสอพมพ โดยการเขยนบทความ เขยนจดหมาย สงเมสเสจหรอแมแตโฟนอนเขาไปในรายการวทยโทรทศนตาง ๆ อาจารยอาจใชวงเสวนาหรอเวทอภปรายสาธารณะหรอแมแตออกแถลงการณ เขยนจดหมายเปดผนกถงรฐบาล แตถาเปนคนทอยในชนบทหรอคนดอยโอกาสวธแสดงออกซงความคดเหนจะเปนอยางไรและโดยเฉพาะอยางยงหากปญหานนสาหสสากรรจส าหรบคนกลมนน เชน ขาวราคาตก น านมดบราคาตกถงทสดไมมทท ากนเขาจะแสดงออกอยางไรเขาไมสามารถออกแถลงการณหรอไปพดทเวทตาง ๆ ไดมากหรอแมแตระยะหลงนคนทอยตรงขามรฐบาลไมตองการรฐบาลชดนนชดนแสดงออกอยางไร จงจะเสยงดงและไดผลส าเรจตามทเรยกรองเพอใหความคดเหนของกลมตวสามารถเรยกรองความสนใจจากรฐบาลและจากสงคมไดมากคนเหลานจะใชวธการออกมาชมนมกน การชมนมทไดผลในแงกา รเรยกรองความสนใจกตองชมนมในทสาธารณะจะไปชมนมในสวนหลงบานใครคงไมมประโยชน ยงถาเปนทสาธารณะในกรงเทพฯ หรอทซงประชาชนตองใชรวมกนมากเทาไหร ยงสามารถเรยกรองความสนใจไดมากเทานน ระยะหลงจงยกระดบไปจนถงการยดถนนราชด าเนน ยดสนามบน ยดอนสาวรยเปนทชมนม นอกจากนการชมนมหยดอยกบทนาน ๆ กอาจไมประสบความส าเรจจงมการพฒนารปแบบการชมนมโดยการเคลอนขบวนผชมนมเดนขบวนไปประทวงสถานทโนนทน กอปญหาการจราจรใหแกคนทตองใชรถใชถนนอยางยงจงมปญหาชวนขบคดวาถาหาก ฝายผชมนมมสทธเสรภาพในการใชถนนสาธารณะเปนทแสดงความคดเหนและประกาศเจตนารมณในการชมนมแลวประชาชน นกเรยน และคนท างานทจ าเปนตองสญจรไปมาบนถนนหนทางหรอแมกระทงคนท ามาหากนทวไปนนมสทธเสรภาพในอนทจะเดนทางไปมาโดยสะดวก หรอมสทธไดรบบรการการเดนรถสาธารณะตามปกตโดยไมขาดแคลนและเพยงพอบนถนนหนทางสาธารณะทถกจบจองโดยมอบหรอไม ในกรณนจงเหนไดวาเวลาทมการชมนมเดนขบวนและมการปดกนถนนทกครง จะมสทธเสรภาพของคนสองกลมทแตกตางกนขดแยงกนเสมอ ไดแกเสรภาพของผชมนมในก ารใชทางสาธารณะเปนทชมนม กบสทธของประชาชนทวไปในการใชทสาธารณะในชวตประจ าวนปญหา

45

คอการใชเสรภาพในการชมนมมกตกาหรอไม หรอใชไดโดยไมมขอบเขต และถามกตกาคออะไร ถามการละเมดกตกา ใครเปนผรกษากฎกตกา และจะรกษากฎกตกาไดดวยมาตรการใดไ ดบาง ตองเรมทรฐธรรมนญ ตามบทบญญตของรฐธรรมนญ มาตรา 63 น หมายความวาเสรภาพของบคคลในการรวมตวชมนมกนเปนสทธเสรภาพเดดขาด รฐไมอาจแทรกแซงจ ากดเสรภาพนไดเลย ถาเขาเงอนไขครบทง 4 ประการ คอ 1. ชมนมโดยสงบ/อยางสนต 2. โดยปราศจากอาวธ 3. ในสถานทสวนบคคล 4. ในสภาวการณปกต ซงไมมการประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก แตถาหากพนจากเงอนไขทง 4 ประการแลว รฐสามารถจ ากดหรอแทรกแซงการชมนมนน ๆ ไดกลาวคอวารฐสามารถจ ากดหรอแทรกแซงการใชเสรภาพในกา รชมนมไดเมอเขาองคประกอบ 2 ประการ คอ องคประกอบดานเนอหา และองคประกอบดานรปแบบ องคประกอบดานเนอหา หมายความวา การจ ากดเสรภาพในการชมนมท าไดเฉพาะเมอเปนไปตามวตถประสงค 3 ประการ ไดแก 1. เมอการชมนมนนเปนการชมนมสาธารณะและรฐจ า เปนตองแทรกแซงเพอคมครองความสะดวกของประชาชนทจะใชทสาธารณะ หรอ 2. เปนการชมนมในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงคราม หรอ 3. เปนการชมนมในระหวางเวลาทมประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก และรฐเขาแทรกแซงเพอรกษาความสงบเรย บรอย ความมนคงปลอดภยของประเทศในชวงเวลาดงกลาว องคประกอบดานรปแบบ คอ รฐจะจ ากดเสรภาพดงกลาวไดจะตองมกฎหมายระดบพระราชบญญตออกมาใชบงคบ เพอใหรฐสภาเปนผใหความเหนชอบกบมาตรการตาง ๆ ทจะใชแทรกแซงจ ากดเสรภาพของผชมนม และมาตรการใ นพระราชบญญตฉบบนจะตองเปนไปเพอตอบสนองตอองคประกอบดานเนอหา 3 ประการขางตน เทานน จะวางมาตรการเพอวตถประสงคประการอนใดอกไมได เชนเพอรกษาความสะอาดของสถานทสาธารณะหรอเพอคมครองประชาชนจากเสยงทดงหนวกหไมไดดงนน เสรภาพในการชมนมจงเปนบทหลกและเปนบทจ ากดอ านาจรฐไมใหเขาไปแทรกแซงลดรอนเสรภาพดงกลาวโดยงาย กลาวอกนยหนง คอเสรภาพในการ

46

ชมนมเปนหลก สวนการจ ากดเสรภาพเปนขอยกเวน (จนทรจรา เอยมมยรา , ออนไลน , 2553) ทกลาวมาขางตน ถอวาเปนขอวนจฉยในการหาข อสรปในการทจะดวา การกระท าดงกลาวนนเปนการละเมดตอรฐธรรมนญหรอไม

การไมยอมรบกฎหมายหรอการดอแพง

การดอแพงของพลเมอง (Civil disobedience) การทพลเมองบางคนหรอบางกลมคดคานไมท าตามกฎหมาย โดยอางเหตผลทางศาสนา จรยธรรม หรอหลกการทางการเม อง ทพวกเขาถอวาเหนอกวา กฎหมายทไมเปนธรรม เปนการใชสทธพลเมองเคลอนไหวทางการเมองในทสาธารณะ เพอสรางแรงผลกดนวธหนง เชน เฮนร เดวด ธอโร (1817-1862) ปญญาชนชาวอเมรกนทปฏเสธการเสยภาษเพราะไมเหนดวยกบนโยบายของรฐบาลสหรฐฯ ทสน บสนนระบบทาสและการท าสงครามกบเมกซโก การทมหาตมา คานธ (1869-1948) และคณะคดคานกฎหมายภาษเกลอและกฎหมายไมเปนธรรมอน ๆ ของรฐบาลอาณานคมองกฤษ มารตน ลเธอร คง จเนยร (1929-1968) คดคานการแบงแยกผวในสหรฐฯ (วทยากร เชยงกล, 2553, หนา 67) การดอแพงตอกฎหมาย (Civil disobedience) หมายถง การกระท าทเปนการฝาฝนตอกฎหมายโดยสนตวธ เปนการกระท าในเชงศลธรรม เปนการประทวง หรอคดคานค าสงหรอกฎหมายของผปกครองทอยตธรรม หรอเปนการตอตานรฐบาลทประชาชนเหนวา ไมถกตอง เปนการกระท าทไมไดวางอยบนบรรทดฐานของกฎหมายทมผลบงคบอยในปจจบน แต เปนการกระท าของประชาชนทอางความถกตอง ความยตธรรม เพอคดคานกฎหมายหรอการกระท าของรฐทประชาชนเหนวาเปน (สราวธ สธราพนธ, 2545, หนา34) การอางสทธการดอแพงตอกฎหมายนบเปนหนทาง อกทางหนงทใชในการอางถงเสรภาพในการชมนมเรยกรองของประชาชน (Liberty on assembly) ในปจจบน นอกจากการอางสทธตามธรรมชาต ตามปรชญากฎหมายธรรมชาตทมาแตดงเดม แต John Rawis เหนวาสทธการดอแพงตอกฎหมายน จะเกดขนไดกตอเมอมการละเมดอ ยางรนแรงตอหลกความเสมอภาคของเสรภาพ และหลกความเสมอภาคแหงโอกาสอนชอบธรรม และการดอแพงตอกฎหมายจะตองเกดขนตอเมอไดมการด าเนนการโดยวธทางอนแลว การดอแพงตอกฎหมายจงเปนวถทางสดทายหลงจากทไดด าเนนการตามกระบวนการทางการเมองทมอยกอนแลวและไมประสบผล (สราวธ ส-ธราพนธ, 2545, หนา 36-37)