สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาวจยเรองบทบาทการจดการบรหารมลฝอยชมชนของผบรหารและ สมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลในจงหวดสมทรปราการ ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฏ เอกสารตางๆ และผลงานวจยทเกยวของ เพอเปนพนฐานและแนวทางในการศกษา ดงน

1. ขอมลเกยวกบองคการบรหารสวนตาบล 2. แนวคดเรองบทบาท 3. แนวคดเกยวกบความพรอม 4. ความรทวไปเกยวกบขยะมลฝอย 5. งานวจยทเกยวของ

2.1 ขอมลเกยวกบองคการบรหารสวนตาบล 2.1.1 ประวตเกยวกบองคการบรหารสวนตาบล การปกครองสวนทองถนไทยเรมกอตวมาตงแตสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนารถ จดประสงคในการปกครองสมยนน พระองคทานตองการรวมอานาจการปกครองไวทศนยกลาง การทพระองคทานทรงจดรปแบบการปกครองแบงออกเปน 3 สวน ไดแกหวเมองชนเอก กษตรย ทรงปกครองเอง หวเมองชนโท สงพระราชโอรสและเชอพระวงศ หรอบคคลทกษตรยทรงแตงตง ใหไปปกครอง และหวเมองชนตร เปนเมองประเทศราชเปนเมองทมอสระในการกาหนดรปแบบ การปกครองตนเอง นอกจากนนยงไดแบงการปกครองทตาลงไปกวาเมองเปน แขวง ตาบล หมบาน มหวหนาผปกครองตามลาดบชน เพอใหเกดความเปนเอกภาพในการบรหารงาน (ลขต ธรเวคน, 2544, หนา 29-32; อางองใน ธงชย สโสภณ (ญาณธโร), 2545, หนา 1) การปกครองสวนทองถนไทยปรากฏเดนชดทสดในสมยรชกาลท 5 พระองคทานทรงจดใหมการปกครองสวนภมภาคและการปกครองสวนทองถนขนทาใหเกดการเปลยนแปลงการ

ปกครองของไทย เพอพฒนาประเทศชาตตามแบบอยางประเทศตะวนตก (ชวงศ ฉายะบตร, 2539, หนา 1; อางองใน ธงชย สโสภณ (ญาณธโร), 2545, หนา 1) เปนการปฏรปสงคม (การเลกทาส เลกไพร พระราชทานทนแกนกศกษาไทย เรยกวา King Scholarship เพอไปศกษาตอตางประเทศ) และการปฏรปเศรษฐกจ (นพดล เมองสอง, 2541, หนา 5-21) และ (พรชย รศมแพทย, 2541 ;

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

9

ธงชย สโสภณ (ญาณธโร), 2545, หนา 1) ไดกลาวถงลกษณะการเปลยนแปลงการปกครองของไทยในสมยนนวา จดแบงออกเปน 3 สวน คอ 1. การปกครองสวนกลาง มการยกเลกตาแหนงอครมหาเสนาบด และจตสดมภในป พ.ศ. 2435 จดแบงการบรหารการปกครองออกเปน “กรม” แตละกรมจะมหวหนารบผดชอบและ กาหนดขอบเขตไวอยางชดเจน และมเสนาบดเปนหวหนาปฏบตงาน ตอมาในวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2435 ไดมการประกาศพระราชโองการยกฐานะกรมขนเปน “กระทรวง” 2. การปกครองสวนภมภาค เพอเปนการเสรมสรางความเปนปกแผนของการปกครองหวเมองตางๆ เพอความเปนอนหนงอนเดยวกนของราชอาณาจกร โดยการรวมศนยอานาจไวสวนกลาง คอ เมองหลวง “ยกเลกระบบกนเมอง” เดมทเจาเมองมสทธในการเกบภาษอากรคาธรรมเนยม และ คาราชการรวมทงการควบคมบงคบบญชาไพร ตอมาไดเปลยนมาใชระบบราชการ รบเงนเดอนจากสวนกลาง มการแบงการปกครองสวนภมภาคออก ดงน 2.1 มณฑลเทศาภบาล เปนหนวยงานการปกครองสวนภมภาคทใหญทสด มอาณา เขตทองทตงแตสองเมองรวมกนเขามาเปนมณฑลเทศาภบาล (จงหวด) ลกษณะการบรหารงานของ มณฑลเทศาภบาลจะประกอบไปดวยขาหลวงเทศาภบาล (สมหเทศาภบาล) เปนหวหนาคณะของ ขาราชการทปฏบตงาน และมกองมณฑลซงเปนขาราชการทาหนาทเปนผชวยเหลองานเทศาภบาลอกชดหนง 2.2 เมอง (ในป พ.ศ.2495 เปลยนชอมาเปน จงหวด) คอ ทองทหลายอาเภอรวมกนเขามาเปน จงหวด มขาราชการปกครองประกอบดวย “ผวาราชการเมอง” กบ “กรมการเมอง” ผวาราชการเมองเปนผบงคบบญชาในทกเรองในขอบเขตของเมอง เวนแตพพากษาคดความ 2.3 อาเภอ คอ ทองทหลายตาบลรวมกนเขามาเปนอาเภอ การบรหารภายใต กรมการอาเภอมขาราชการปกครองประกอบไปดวย นายอาเภอเปนหวหนาสวนขาราชการ ผบงคบบญชารบผดชอบราชการทวไปของอาเภอ มปลดอาเภอและสมหบญชเปนผชวยนายอาเภอในการบรหารงาน 2.4 ตาบล คอ ทองทหลายหมบานรวมกนเขามาเปนตาบล ตาบลหนงมพนกงาน การปกครอง คอ กานนกบสารวตรกานน เปนผชวยในการปกครองทองท กานนมาจากการเลอกตง ของผใหญบาน และผวาราชการเมอง (จงหวด) เปนผแตงตงตามผลการเลอกตง สวนสารวตรกานน ใหกานนเปนผเลอกจานวน 2 คน เพอทาหนาทชวยเหลอในการปกครอง และใหผวาราชการเมอง แตงตงตามนน 2.5 หมบาน คอ เปนหนวยการปกครองสวนภมภาคทเลกทสด ในสมยเดมการจะ ตงหมบานไดนน จะตองมบานเรอนราว 10 หลงคาเรอนหรอมราษฎรประมาณ 100 คน ผททา

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

10

หนาท ปกครองเปนผใหญบานทมาจากการเลอกตง ประเทศไทยมการเลอกตงผใหญบานครงแรกท บานเกาะ อาเภอบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา ในป พ.ศ. 2435 3. การปกครองสวนทองถน พระองคทานทรงดารทจะทดลองการปกครองสวน ทองถนขนในรปแบบของสขาภบาล และไดทรงออกพระราชบญญตลกษณะปกครองทองท ร.ศ.116 (พ.ศ.2440) ถอวาเปนพระราชบญญตฉบบแรกของการปกครองสวนทองถนไทย พระองคทานทรงโปรดเกลาฯ ใหจดตงสขาภบาลกรงเทพขนในป พ.ศ.2440 ตอมาในวนท 18 มนาคม พ.ศ. 2448(ร.ศ.124) มการจดตงสขาภบาลหวเมองแหงแรกขน คอ สขาภบาลตาบลทาฉลอม เมองสมทรสาครมกานนตาบลทาฉลอมเปนประธานและผใหญบานในทองทสขาภบาลเปนกรรมการ มการประเมนผลงานเปนทพอใจ จงประกาศใชพระราชบญญตสขาภบาลในรชกาลท 5 ร.ศ.127 (พ.ศ. 2451) ซงพระราชบญญตสขาภบาลม 2 ประเภท ไดแก สขาภบาลเมองในทองททมความ เจรญสง ม คณะกรรมการบรหารจานวน 11 คน มผวาราชการเมองเปนประธาน และสขาภบาล ตาบลม คณะกรรมการบรหารจานวน 5 คน มกานนเปนประธานสวนการปกครองสวนทองถนขององคการบรหารสวนตาบลเกดขนครงแรกในป พ.ศ. 2499 ในสมยจอมพลแปลก พบลสงคราม มการตราพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบลขน เพอใหประชาชนในทองถนมสทธตดสนใจในการปกครองตนเอง เปนการกระจายอานาจสทองถนโดยตรง องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) เปนรปแบบการปกครองทองถนรปแบบหนง ทจ ดต งขนในพนทระดบตาบลตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พทธศกราช 2537 ในปจจบนองคการปกครองสวนทองถน หรอราชการสวนทองถน ม 6 รปแบบ ไดแก เทศบาล สขาภบาล องคการบรหารสวนจงหวด เมองพทยา กรงเทพมหานคร และองคการบรหารสวนตาบล (ชยรตน พฒนเจรญ และคนอน ,ๆ 2542, หนา 38) องคการบรหารสวนตาบล นบไดวาเปนหนวยงานปกครองทองถนระดบพนฐานทมความใกลชดประชาชนในชนบทมากทสด แสดงใหเหนถงความพยายามของรฐทจะสงเสรมการปกครองในระบอบประชาธปไตย และยอมรบหลกการมสวนรวมของประชาชนในทางการเมอง การปกครอง ตลอดจนการยอมรบศกยภาพของประชาชนชนบทในการบรหารจดการทองถนของตนเองไดมากขน ภายหลงจากทไดมการประกาศใชพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 ในราชกจจานเบกษาแลว ทาใหสภาตาบลสวนหนงทมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมายตงแตวนท 2 มนาคม พ.ศ. 2538 แลวทาใหสภาตาบลสวนหนงมรายไดไมรวมเงนอดหนน 3 ปยอนหลงตดตอกนเฉลยไมตากวาปละ 150,000 บาท ไดรบการยกฐานะเปนหนวยบรหารราชการสวนทองถน เรยกวา “องคการบรหารสวนตาบล” การดาเนนงานขององคการบรหารสวนตาบลจะเปนไปอยางอสระ มอานาจในการบรหาร การกาหนดนโยบายและการตดตดสนใจในการจดทา

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

11

แผนพฒนาตาบล การทานตกรรมทจะกอใหเกดการเปลยนแปลง โอน สงวนหรอระงบซงสทธในทางกฎหมายดวยตนเองภายใตอานาจหนาททกฎหมายไดกาหนดไว โดยเฉพาะอยางยงองคการบรหารสวนตาบล ซงมฐานะเปนองคการปกครองทองถนยงมอานาจในการออกขอบงคบตาบลทใชบงคบกบราษฎรในพนทอกดวย (กรมการปกครอง, 2538, หนา 1)

2.1.2 โครงสรางองคการบรหารสวนตาบล ตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 แกไขเพมเตมถง (ฉบบท 6 ) พ.ศ. 2553 องคการบรหารสวนตาบลจะมรปแบบคลายกบสภาผแทนราษฎรของประเทศ อนประกอบดวยสภาองคการบรหารสวนตาบล และคณะกรรมการบรหารสวนตาบล (มาตรา 44) ภาพ 2 โครงสรางขององคการบรหารสวนตาบล ตามพระราชบญญตสภาตาบลและ องคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 แกไขเพมเตมถง (ฉบบท 6) พ.ศ. 2552

(ทมา: พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 (แกไขเพมเตมถง (ฉบบท 5) พ.ศ. 2546), 2546, หนา 12-17)

สภาองคการบรหารสวนตาบล สมาชกองคการบรหารสวนตาบล

มาจากการเลอกตง 1. ประกอบดวยสมาชกซงมาจาก การเลอกตงหมบานละ 2 คน 2. ประธานสภาองคการบรหารสวนตาบล 1 คน 3. รองประธานสภาองคการบรหาร สวนตาบล 1 คน 4. สภาองคการบรหารสวนตาบล เลอกปลด หรอสมาชกองคการบรหาร สวนตาบล 1 คน เปนเลขานการ สภาองคการบรหารสวนตาบล

นายกองคการบรหารสวนตาบล มาจากการเลอดตง

นายกองคการบรหารสวนตาบล อาจแตงตงบคคล ประกอบดวย 1. รองนายกองคการบรหารสวนตาบล จานวนไมเกน 2 คน 2. เลขานการนายกองคการบรหารสวนตาบล จานวน 1 คน

พนกงานสวนตาบล 1. ปลดองคการบรหารสวนตาบล 2. สวนราชการตาง ๆ ทจดตงขน

องคการบรหารสวนตาบล

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

12

2.1.3 สภาองคการบรหารสวนตาบล มาตรา 45 สภาองคการบรหารสวนตาบลประกอบดวยสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลจานวนหมบานละสองคน ซงเลอกตงขนโดยราษฎรผมสทธเลอกตงในแตละหมบานในเขตองคการบรหารสวนตาบลนน ในกรณท เขตองคการบรหารสวนตาบลใดมเพยงหนงหมบานใหสภาองคการ

บรหารสวนตาบลนนประกอบดวยสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลจานวนหกคน และในกรณทเขตองคการบรหารสวนตาบลใดมเพยงสองหมบานใหสภาองคการบรหารสวนตาบลน น

ประกอบดวยสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลจานวนหมบานละสามคน มาตรา 46 สภาองคการบรหารสวนตาบลมอานาจหนาทดงตอไปน 1) ใหความเหนชอบแผนพฒนาองคการบรหารสวนตาบล เพอเปนแนวทางในการบรหารกจการขององคการบรหารสวนตาบล 2) พจารณาและใหความเหนชอบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล รางขอบญญตงบประมาณรายจายประจาป และรางขอบญญตงบประมาณรายจายเพมเตม 3) ควบคมการปฏบตงานของนายกองคการบรหารสวนตาบลใหเปนไปตามกฎหมาย นโยบาย แผนพฒนาองคการบรหารสวนตาบล ขอบญญต ระเบยบ และขอบงคบของทางราชการ มาตรา 47 ผมสทธเลอกตงสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลตองมคณสมบตและ

ไมมลกษณะตองหามตามกฎหมายวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน ใหนาบทบญญตมาตรา 13 มาตรา 14 และมาตรา 15 มาใชบงคบกบการเลอกตงสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลโดยอนโลม มาตรา 47 ทว ผมสทธสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหามดงตอไปน 1) มชอในทะเบยนบานตามกฎหมายวาดวยการทะเบยนราษฎรในหมบานของตาบลทสมครรบเลอกตงเปนเวลาตดตอกนไมนอยกวาหนงปจนถงวนรบสมครเลอกตง 2) ไมเปนผมพฤตกรรมในทางทจรตหรอพนจากตาแหนงสมาชกสภาตาบล สมาชกสภาทองถน คณะผบรหารทองถนหรอผบรหารทองถน รองผบรหารทองถน หรอทปรกษาหรอเลขานการของผบรหารทองถน เพราะเหตทมสวนไดเสยไมวาทางตรงหรอทางออมในสญญาหรอกจการทกระทากบสภาตาบลหรอองคกรปกครองสวนทองถน ยงไมถงหาปนบถงวนรบสมครเลอกตง 3) มคณสมบตและไมมลกษณะตองหามประการอนตามกฎหมายวาดวยการเลอกตงสมาชสภาทองถนหรอผบรหารทองถน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

13

มาตรา 47 ตร สมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบล สนสดลงเมอ 1) ถงคราวออกตามอายของสภาองคการบรหารสวนตาบล หรอมการยบสภาองคการบรหารสวนตาบล 2) ตาย 3) ลาออก โดยยนหนงสอลาออกตอนายอาเภอ 4) ขาดประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลสามครงตดตอกนโดยไมมเหตอนสมควร 5) มไดอยประจาในหมบานทไดรบเลอกตงเปนระยะเวลาตดตอกนเกนหกเดอน 6) เปนผมสวนไดเสยไมวาโดยทางตรงหรอทางออมในสญญาทองคการบรหาร สวนตาบลน นเปนคสญญาหรอในกจการทกระทาใหแกองคการบรหารสวนตาบลน นหรอ

ทองคการบรหารสวนตาบลนนจะกระทา 7) ขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามตามมาตรา 47 ทว 8) สภาองคการบรหารสวนตาบลมมตใหพนจากตาแหนง โดยเหนวามความประพฤตในทางทจะนามาซงความเสอมเสยหรอกอความไมสงบเรยบรอยแกองคการบรหารสวนตาบลหรอ

กระทาการอนเสอมเสยประโยชนของสภาองคการบรหารสวนตาบล โดยมสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลจานวนไมนอยกวาหนงในสามของจานวนสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบล

ทงหมดเทาทมอยเขาชอเสนอใหสภาองคการบรการสวนตาบลพจารณา และมตดงกลาวตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสามในสของจานวนสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลทงหมดเทาทมอย ทงน ถาสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลผนนมไดอทธรณหรอโตแยงมตของสภาองคการบรหารสวนตาบลภายในกาหนดเวลาอทธรณหรอโตแยงใหสมาชกสภาพสนสดลงนบแตวนท

ครบระยะเวลาอทธรณหรอโตแยงดงกลาว ในกรณทสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลผใดสนสดลงตาม (8) ผนนอาจอทธรณหรอโตแยงมตของสภาองคการบรหารสวนตาบลไปยงนายอาเภอไดภายในสบหาวนนบแตวนทรบทราบมตของสภาองคการบรหารสวนตาบล โดยระบขออทธรณหรอขอโตแยงและขอเทจจรงหรอขอกฎหมายประกอบดวย และใหนายอาเภอสอบสวนและวนจฉยใหเสรจสนภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบคาอทธรณหรอโตแยง คาวนจฉยของนายอาเภอใหเปนทสด 9) ราษฎรผมสทธเลอกตงในเขตองคการบรหารสวนตาบลใดมจานวนไมนอยกวาสามในสของจานวนผมสทธเลอกตงทมาลงคะแนนเสยง เหนวาสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลผใดไมสมควรดารงตาแหนงตอไปตามกฎหมายวาดวยการลงคะแนนเสยงเพอถอดถอนสมาชก

สภาทองถนหรอผบรหารทองถน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

14

เมอมขอสงสยเกยวกบสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลผใด

สนสดลงตาม (4) (5) (6) หรอ (7) ใหนายอาเภอสอบสวนและวนจฉยโดยเรว คาวนจฉยของนายอาเภอใหเปนทสด ในกรณทสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลสนสดลงตาม (9) พรอมกนทงหมด ใหถอวาเปนการยบสภาองคการบรหารสวนตาบล มาตรา 48 สภาองคการบรหารสวนตาบลมประธานสภาและรองประธานสภาคนหนงซงเลอกจากสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบล ใหนายอาเภอแตงตงประธานและรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลตามมตของสภาองคการบรหารสวนตาบล มาตรา 49 ประธานสภาและรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลดารงตาแหนงจนครบอายของสภาองคการบรหารสวนตาบลหรอมการยบสภาองคการบรหารสวนตาบล มาตรา 50 นอกจากการพนจากตาแหนงตามมาตรา 49 ประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลและรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลพนจากตาแหนงเมอ 1) ลาออก โดยยนหนงสอลาออกตอนายอาเภอ 2) สนสดสมาชกภาพของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบล 3) ผวาราชการจงหวดสงใหพนจากตาแหนงตามมาตรา 92 ซงผวาราชการจงหวดสงใหพนจากตาแหนงตาม (3) จะดารงตาแหนงประธานสภาองคการบรหารสวนตาบล หรอรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลอกไมไดตลอดอายของสภาองคการบรหารสวนตาบลนน มาตรา 51 เมอตาแหนงประธานหรอรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลวางลงเพราะเหตอนใดนอกจากครบวาระ ใหมการเลอกประธานหรอรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลแทนตาแหนงทวางภายในสบหาวนนบแตวนทตาแหนงนนวางลงและใหผซงไดรบ

เลอกแทนนนอยในตาแหนงไดเพยงเทาวาระทเหลออยของผซงตนแทน มาตรา 52 ประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลมหนาทดาเนนการประชมและดาเนนกจการอนใหเปนไปตามขอบงคบการประชมทกระทรวงมหาดไทยกาหนด รองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลมหนาทชวยประธานสภาองคการบรหารสวนตาบล

ปฎบตการตามหนาท และกระทากจการตามทประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลมอบหมาย ในกรณทไมมประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลหรอประธานสภาองคการบรหาร

สวนตาบลไมอยหรอไมสามารถปฎบตหนาทไดหรอไมปฎบตหนาท ใหรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลปฏบตหนาทแทน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

15

ในการประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลครงใด ถาไมมผปฏบตหนาทประธานในทประชม ใหสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลทมาประชมเลอกกนเองเพอทาหนาท ประธานในทประชมสาหรบการประชมในครงนน ในการประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลครงใด ถาผทาหนาทประธานในทประชมสงปดประชมกอนหมดระเบยบวาระการประชม แตมสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลอยในทประชมครบองคประชมและสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลจานวนไมนอยกวากงหนง

ของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลเทาทมอยในทประชมเสนอใหเปดประชม ใหดาเนนการประชมตามระเบยบวาระการประชมนนตอไปจนกวาจะหมดระเบยบวาระการประชมหรอ

สภาองคการบรหารสวนตาบลจะไดมมตใหปดประชม และใหนาความในวรรคสามและวรรคสมาใชบงคบกบกรณดงกลาว มาตรา 53 ในปหนงใหมสมยประชมสามญสองสมยหรอหลายสมยแลวแตสภาองคการบรหารสวนตาบลจะกาหนด แตตองไมเกนสสมย วนเรมสมยประชมสามญประจาปใหสภาองคการบรหารสวนตาบลกาหนด นายอาเภอตองกาหนดใหสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลดาเนนการประชม

สภาองคการบรหารสวนตาบลครงแรกภายในสบหาวนนบแตวนประกาศผลการเลอกตงสมาชก

สภาองคการบรหารสวนตาบล และใหทประชมเลอกประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลและรองประธานสภาองคการบรหารสวนตาบล กรณทสภาองคการบรหารสวนตาบลไมอาจจดใหมการประชมครงแรกไดตามกาหนดเวลา

ในวรรคสอง หรอมการประชมแตไมอาจเลอกประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลไดนายอาเภออาจเสนอผวาราชการจงหวดใหมคาสงยบสภาองคการบรหารสวนตาบล สมยประชมสามญสมยหนงๆ ใหมกาหนดไมเกนสบหาวน แตถาจะขยายเวลาออกไปอกจะตองไดรบอนญาตจากนายอาเภอ มาตรา 54 ใหประธานสภาองคการบรหารสวนตาบลเปนผเรยกประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลตามสมยประชม และเปนผเปดหรอปดประชม ในกรณทยงไมมประธานสภาองคการบรหารสวนตาบล หรอประธานสภาองคการ

บรหารสวนตาบลไมเรยกประชมตามกฎหมาย ใหนายอาเภอเปนผเรยกประชม และเปนผเปดหรอปดประชม มาตรา 55 นอกจากสมยประชมสามญแลว เมอเหนวาเปนการจาเปนเพอประโยชนขององคการบรหารสวนตาบล ประธานสภาองคการบรหารสวนตาบล นายกองคการบรหารสวนตาบลหรอสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลมจานวนไมนอยกวากงหนงของจานวนสมาชกสภา

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

16

องคการบรหารสวนตาบลทงหมดเทาทมอย อาจทาคารองยนตอนายอาเภอขอเปดประชมวสามญ ถาเหนสมควรใหนายอาเภอเรยกประชมวสามญได สมยประชมวสามญใหกาหนดไมเกนสบหาวน แตถาจะขยายเวลาออกไปอกจะตองไดรบอนญาตจากนายอาเภอ มาตรา 56 การประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลตองมสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลมาประชมไมนอยกวากงหนงของจานวนสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลทงหมด

เทาทมอยจะจาเปนองคประชม ใหนาบทบญญตตามมาตรา 18 วรรคสองและวรรคสามมาใชบงคบกบการประชมสภาองคการบรหารสวนตาบลดวยโดยอนโลม มาตรา 56/1 ในทประชมสภาองคการบรหารสวนตาบล สมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลมสทธตงระทถามนายกองคการบรหารสวนตาบลหรอรองนายกองคการบรหารสวนตาบลในเรองใด

อนเกยวกบงานในหนาทได มาตรา 57 ใหสภาองคการบรหารสวนตาบลเลอกปลดองคการบรหารสวนตาบลหรอสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลคนหนงเปนเลขานการสภาองคการบรหารสวนตาบล โดยมหนาทรบผดชอบงานธรการและจดการประชมและงานอนใดตามทประธานสภาองคการ

บรหารสวนตาบลมอบหมาย ทงนใหคานงถงความรความสามารถอนจะเปนประโยชนตอ

สภาองคการบรหารสวนตาบล เลขานการสภาองคการบรหารสวนตาบลพนจากตาแหนงเมอครบอายของสภาองคการ

บรหารสวนตาบล หรอเมอมการยบสภาองคการบรหารสวนตาบล หรอสภาองคการบรหารสวนตาบลมมตใหพนจากตาแหนง (สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา) 2.1.4 การบรหารบคคลขององคการบรหารสวนตาบล มาตรา 72 กาหนดใหองคการบรหารสวนตาบลมพนกงานสวนตาบลและแบงการบรหารงานออกเปน 2 สวน คอ สานกปลดองคการบรหารสวนตาบลและสวนตางๆ ดงน 1) สานกปลดองคการบรหารสวนตาบล ทาหนาท เ กยวก บงานบรหารทวไป งานธรการ งานการเจาหนาท งานสวสดการ การการประชม งานเกยวกบการตราขอบงคบตาบล งานนตการ งานการพาณชย งานรฐพธ งานประชาสมพนธ งานจดทาแผนพฒนาตาบล งานจดทาขอบงคบงานงบประมาณประจาป งานขออนมตดาเนนการตามขอบงคบ งานอนๆ ทเกยวของหรอไดรบมอบหมาย 2) สวนการคลง ทาหนาทเ กยวก บการรบเงน การเบกจายเงน การฝากเงน การเกบรกษาเงน การตรวจเงน การหกภาษเงนไดและการนาสงภาษ งานเกยวกบการตดโอนเงนเดอน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

17

งานรายงานเงนคงเหลอประจาวน งานขออนมตเบกตดปและขยายเวลาเบกจาย งานการจดทางบ แสดงฐานะทางการเงน งบทรพยสน หนสน งบโครงการ เงนสะสม งานการจดทาบญชทกประเภท งานทะเบยนคมเงนรายได รายจาย งานอนๆ ทเกยวของ หรอไดรบมอบหมาย 3) สวนโยธา ทาหนาทเกยวกบงานสารวจ ออกแบบ เขยนแบบถนน อาคาร สะพาน แหลงนา งานการประมาณคาใชจายตามโครงการ งานควบคมอาคาร งานการกอสราง และซอมบารงทาง งานควบคมการกอสราง งานอนทเกยวของหรอไดรบมอบหมาย 4) สวนสาธารณสข เฉพาะองคการบรหารสวนตาบลชน 1 มสวนสาธารณสขดวยหนาทวางแผนงานสาธารณสข ประมวลและวเคราะหขอมลสถตเกยวกบสาธารณสข จดทางบประมาณในการดาเนนงานการสาธารณสข การควบคมกากบงาน นเทศและประเมนผลงานสนบสนนงานสาธารณสขมลฐานของชมชน ใหการบรการสาธารณสข เชน สงเสรมสขภาพควบคมโรค การรกษาพยาบาลและฟนฟสขภาพ เผยแพรประชาสมพนธงานสาธารณสข แนะนาตรวจสอบเกยวกบการปฏบตกบการปฏบตงานทางดานสขาภบาล เชน การกาจดน าเสย การกาจดขยะมลฝอยสงปฏกล การจดสขาภบาลอาหาร การจดอาคารสถานท ปรบปรงแกไขสงแวดลอมทวไปและเหตราคาญอนๆ แนะนาควบคมการดาเนนงานของสถานทจาหนายอาหาร เครองดม และนาแขง ตามมาตรฐานทกาหนด งานอนๆ ทเกยวของหรอไดรบมอบหมาย ปลดองคการบรหารสวนตาบลเปนหวหนาสวนราชการ ในดานความรบผดชอบ การบรหารงานขององคการบรหารสวนตาบลเปนของคณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวนตาบล จะดาเนนการใหเปนไปตามมตของสภาองคการบรหารสวนตาบล โดยประธานคณะกรรมการบรหารจะเปนตวแทนขององคการบรหารสวนตาบล และมพนกงานสวนตาบลเปนผปฏบตงานประจาขององคการบรหารสวนตาบล (กรมการปกครอง, 2539, หนา 79-89)

2.1.5 การกาหนดระดบชนองคการบรหารสวนตาบล เนองจากองคการบรหารสวนตาบลแตละแหงมศกยภาพแตกตางกน โดยเฉพาะในเรองของรายได สานกงานคณะกรรมการจงไดดา เนนการแบงช นองคการบรหารสวนตาบล ออกเปน 3 ชน โดยแตละชนมโครงสราง การบรหารงาน และจานวนพนกงานสวนตาบล จงหวดสมทรปราการไดแบงชน อบต. ชนใหญ ชนกลาง และชนเลก โดยแยกตามชนไดดงน 1) ชนใหญ 1 จานวน 10 แหง ไดแก อบต.แพรกษา อบต.คลองดาน อบต.บางบอ อบต.บางแกว อบต.บางโฉลง อบต.บางปลา อบต.บางพลใหญ อบต.ราชาเทวะ อบต.บางเสาธง อบต.ในคลองบางปลากด 2) ชนกลาง จานวน 15 แหง ไดแก อบต.บางดวน อบต.บางโปง อบต.บางพลนอย อบต.บางเพรยง อบต.บานระกาด อบต.เปรง อบต.ศรษะจรเขนอย อบต.ศรษะจรเขใหญ

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

18

อบต. ทรงคะนอง อบต.บางกระเจา อบต.บางกอบว อบต.บางน าผง อบต.บางยอ อบต.บานคลองสวน อบต.แหลมฟาผา 3) ชนเลก จานวน 3 แหง ไดแก อบต.หนองปรอ อบต.บางกระสอบ อบต.นาเกลอ

ชนองคการบรหารสวนตาบล เกณฑรายได จานวนพนกงานสวนตาบล 1 20 ลานบาทขนไป 72 คน 2 10-20 ลานบาท 72 คน 3 ตากวา 10 ลานบาท 72 คน

2.1.6 รายไดองคการบรหารสวนตาบล

องคการบรหารสวนตาบลมรายไดดงตอไปน (มาตรา 82) 1) รายไดจากทรพยสนขององคการบรหารสวนตาบล 2) รายไดจากสาธารณปโภคขององคการบรหารสวนตาบล 3) รายไดจากกจการเกยวกบการพาณชยขององคการบรหารสวนตาบล 4) คาธรรมเนยม คาใบอนญาต และคาปรบ ตามทจะมกฎหมายกาหนดไว 5) เงนและทรพยสนอนทมผอทศให 6) รายไดอนตามทรฐบาลหรอหนวยงานของรฐจดสรรให 7) เงนอดหนนจากรฐบาล 8) รายไดอนตามทจะมกฎหมายกาหนดใหเปนขององคการบรหารสวนตาบล จากขอมลทไดกลาวมา สามารถสรปไดวา องคการบรหารสวนตาบลเปนองคการปกครองทองถนทจดตงขนในเขตพนทในระดบตาบล ตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 มอานาจหนาททกาหนดไวตาม มาตรา 66-มาตรา 73 โดยใชรายไดเปนเกณฑกาหนดการจดตงและกาหนด ขนาด โครงสรางขององคการบรหารสวนตาบล ดงนนในการศกษาครงนจงไดกาหนดและนาองคประกอบดานคณลกษณะขององคการบรหารสวน

ตาบล อนไดแก ระดบชน รายได และขอบเขตความรบผดชอบ (จานวนประชากร จานวนหมบาน) มาเปนตวแปรทใชในการศกษา

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

19

2.2 แนวคดเรองบทบาท บทบาท เปนแนวคดทสาคญในทางสงคมวทยา และบทบาทกเปนหนาทหนงในสงคม ซงเกดขนจากการมปฏสมพนธกบบคคลอนหรอเปนรปแบบพฤตกรรมการทบคคลแสดงออกมาให เหมาะสมกบตาแหนงหนาทในสงคม หรอสถานะใดสถานะหนงในสงคม เพอการดารงอยรวมกน ไดอยางเหมาะสม (กองวจยและประเมนผล กรมพฒนาชมชน, 2542 ,หนา 42) ซงเปนการคาดหวง เกยวของพฤตกรรม (behavioral expectation) เมอบคคลตองเผชญตอสงแวดลอมทผานเขามาใน ชวตซงมการเปลยนแปลงตลอดเวลาสงแวดลอมเหลานมผลกระทบและกอใหเกดการเปลยนแปลง ทงทางรางกายและจตใจ ทาใหบคคลมการปรบตว ทงทเกดขนโดยอตโนมตและทเกดจากการเรยนรเพอใหคงไวซงสภาวะสมดลของชวต จะเหนวา บทบาทเปนการปฏบตหนาทตามตาแหนงหรอสถานภาพของบคคล ซงเปนไป ตามความคาดหวง ของสงคมทวไป ถาตาแหนงหรอสถานภาพเปลยนไป บทบาทกจะเปลยนตามไปดวย ถาบคคลในสงคมมความสมพนธระหวางบคคลในสงคมมากขนเทาใด บทบาทกจะเพมมากขนเทานน 2.2.1 ความหมายของบทบาท มผใหความหมายคาวา “บทบาท” หมายถง แบบแผนของพฤตกรรมทเหมอนๆ กน ของคนทดารงตาแหนงเดยวกน แสดงถงแบบแผนพฤตกรรมทผกพน หรอขนอยกบความคาดหวง ของสมาชกอนๆ ในสงคม พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2542 ใหคาจากดความของบทบาทไว 2 ประการ คอ (ราชบณฑตยสถาน, 2546, หนา 602) 1) บทบาทหนาททไดรบมอบหมายใหแสดง เชน บทบาทของตวพระเอก นางเอก บทบาทของตวผรายและตวแสดงประกอบอนๆ 2) บทบาท หมายถง การปฏบตตามสทธและหนาทของสถานภาพทตนดารงอย ซงในบคคลเดยวกนอาจมหลายบทบาท เชน บทบาทของผบงคบบญชาหรอผใตบงคบบญชา พอ สรปไดความหมายของบทบาทไว 3 ประการ คอ (2.1) บทบาท หมายถง ปทสถาน ความมงหวง ขอหาม ความรบผดชอบและอนๆ ทมลกษณะในทานองเดยวกนซงผกพนอยกบตาแหนงทางสงคมทกาหนดใหบทบาทตาม ความหมายนคานงถงตวบคคลนอยทสด แตมงไปถงการบงหนาทอนควรทา (2.2) บทบาท หมายถง ความเหนของบคคลผดารงตาแหนงทคดและกระทา เมอดารงตาแหนงนนๆ

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

20

(2.3) บทบาท หมายถง การกระทาของบคคลแตละคนทกระทาโดยให ความสมพนธกบโครงสรางทางสงคม หรออาจจะกลาวอกนยหนงกคอ แนวทางอนบคคลพงกระทา เมอตนดารงตาแหนงนนๆ นนเอง ภญโญ สาธร (2540, หนา 72) ใหความหมายบทบาทวา สงทบคคลผดารงตาแหนงหนงถกผอนคาดหวงใหกระทาทเรยกวา “บทบาทหนาท” ซงกาหนดไวควบคกบตาแหนงซงบคคลนนครองอย หรอหมายถง หนาทหรอเงอนไขทตองกระทา อทย หรญโต (2540, หนา 118) อธบายวา บทบาทคอหนาท (function) หรอ พฤตกรรมอนพงคาดหมาย (expected behavior) ของบคคลแตละคนในกลมหรอในสงคมหนงๆ หนาทหรอพฤตกรรมดงกลาว โดยปกตเปนสงทกลมหรอสงคมหรอวฒนธรรมบางกลมหรอสงคม หรอวฒนธรรมบางกลมหรอสงคมนนกาหนดขน ฉะนนบทบาทหนาทเปนแบบแหงความประพฤต ของบคคลในสถานะหนงพงมตอบคคลอนในลกษณะอกอยางหนงในสงคมเดยวกน พทยา สายห (2540, หนา 152) ไดอธบายวา บทบาทหนาทคอสงทใหเกดความเปน“บคคล” และเปรยบไดเหมอน “บท” ของตวละคร ทกาหนดใหผแสดงในละครเรองนนๆ เปนตว(ละคร) อะไร มบทบาททจะตองแสดงอยางไร ถาแสดงผดบทหรอไมสมบทกอาจถกเปลยนตว ไมใหแสดงไปเลยในความหมาย เชน “บทบาท” กคอการกระทาตางๆ ท “บท” กาหนดไวให ผแสดงตองทาตราบใดทยงอยใน “บท” สยมพร พรหมจารต (2542, หนา 53) ใหความหมายของบทบาทวาเปน ความสมพนธระหวางบคคล ถาบคคลไมมความสมพนธตอกนแลว บทบาทไมเกดขน และบทบาท เปนเกณฑปกตตามคาดหวง ขอหามความรบผดชอบและลกษณะอนทบคคลผทดารงตาแหนงนน พงปฏบตตามบทบาททมตามคาดหวงไวใหผดารงตาแหนงนนๆ ประพฤตปฏบต บรม และซเซนนค (Broom and Sezannick, 1956, p. 16) อธบายวา บทบาท บางครงเรยกวาบทบาททางสงคมเปนแบบแผนของพฤตกรรมทเกยวเนองกบตาแหนง เฉพาะทาง สงคม เชน การเปนพอเปนครเปนตน ความหมายของบทบาทการกลาวถงสทธและหนาททขนอย กบตาแหนงทางสงคมซงบอกใหรวาแตละคนควรจะแสดงบทบาทอะไรบางในการเปนพอหรอคร และเปนหนาทของเขาทตองแสดงพฤตกรรม ตามบทบาทนนๆ และเขากสามารถเรยกรองและ อางสทธอนนได ยอง (Young, 1959, p. 158) ใหความหมายวา บทบาทคอหนาทของฐานะ ตาแหนงเมอบคคลหนงไดดารงตาแหนงใด สงทตนคดตามมากบตาแหนงนน กคอการทเขาจะตอง มการปะทะสมพนธ (interaction) กบตาแหนงอนๆ ทงทสงกวาและตากวาภายในกลม สงทตามมา กบตาแหนงอนเปนเครองกาหนดสาหรบการดารงฐานะตาแหนงนน เรยกวา “บทบาท”

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

21

จากความหมายนานาทศนะดงกลาวขางตน สามารถสรปความหมายของบทบาท (role) วาเปนหนาทหรอการกระทาใดๆ ตามสทธและหนาทพงมของบคคลทปฏบตตามหนาทตามทกาหนดไวในกฎเกณฑ ระเบยบ กฎหมาย ขอบงคบ ขอตกลงของสงคม ซงบทบาททใชในการศกษาครงนเปนการพจารณาพฤตกรรมการปฏบตงาน ตามบทบาทหนาทของขาราชการฝาย ปกครองนนเอง 2.2.2 ประเภทของบทบาท ประเภทของบทบาท ไดมผแบงประเภทของบทบาทไวมากมาย ทสาคญไดแก คาเคลอน พณะชย (2551, หนา 35-37) ไดแบงการแสดงบทบาทออกเปน 3 ลกษณะ คอ 1. บทบาทคาดหวง (ideal role) คอบทบาททแสดงใหเปนไปตามทผอน คาดหวงไว 2. บทบาทตามลกษณะการรบร (perceived role) คอบทบาททเจาของสถานภาพรบรเองไดวาตนควรจะมบทบาทและหนาทอยางไรตามกฎหมาย ธรรมเนยมประเพณหรอการกลอมเกลาทางสงคม 3. บทบาททเปนจรง (actual role) คอ บทบาททเจาของสถานภาพไดแสดง ออกมาเองจากทกลาวมาขางตนสามารถสรปประเภทตางๆ ของบทบาทไดดงน 3.1 บทบาททถกกาหนดเปนบทบาททมการกาหนดสทธและหนาทของ ตาแหนงทางสงคมไว 3.2 บทบาททถกคาดหวงเปนบทบาททอยในระดบความคดสวนบคคล หรอ เปนความคาดหวงของสงคมทใหบคคลแสดงบทบาทนนๆ รวมทงความคาดหวงของตนเองวาควร แสดงพฤตกรรมอยางไร 3.3 บทบาททเปนจรง เปนบทบาททเจาของสถานภาพแสดงจรง ซงอาจเปน บทบาททสงคมคาดหวง และหรอบทบาททถกกาหนดหรออาจไมเปนไปตามบทบาททถกกาหนด และบทบาททถกคาดหวงไดเนองจากบทบาทเปนเรองทเกยวของและมผลกระทบตอความสมพนธ ระหวางตวบคคลกบองคกร (individual organization relationship) ซงโดยทวไป เรยกวาขอตกลง ทางจตใจ (psychological contract) หมายความวาเปนการแลกเปลยนโดยมขอตกลงทางจตใจ รวมกนและซงกนและกน ระหวางตวบคคลกบองคกร ซงธงชย สนตวงษ (2534, หนา 85-87) ไดอธบายวาบทบาทแสดงพฤตกรรมของคนในองคกรทคาดวาจะแสดงออก หรอเปนเหมอนสนาม ทกาหนดขนใหแสดงออกถงความคาดหมาย และพฤตกรรมของผปฏบตหรอบรรดาสมาชกภายใน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

22

องคกรโดยมขอตกลงทางจตใจ เปนกระบวนการของการกากบหรอความกดดนในการแสดงบทบาท (role stress) ของบรรดาสมาชกภายในองคกร ซงสามารถกาหนดออกเปน 4 ระยะ ระยะท 1 เปนระยะของการคาดหมายในบทบาท เมอคนเราเรมเขามาใน องคกรกจะมการรบขอมลขาวสาร จากองคกร อาจโดยการปฐมนเทศ การฝกอบรม เพอใหคนๆ นน สามารถคาดหมายถงบทบาททเขาตองแสดงออกในองคกร ระยะท 2 เปนระยะทเปนทางการ คนทเขามาจะถกกาหนดบทบาทท จะตองแสดง โดยอาจกาหนดออกมาเปนวตถประสงค ระเบยบวธปฏบตงาน กฎ ขอบงคบ และ เขาจะตองแสดงบทบาทไปตามทกาหนดเพอแลกกบผลตอบแทนอาจเปนผลตอบแทนดานตวเงน หรอดานการไดรบการสงเสรมเลอนตาแหนง หรอผลตอบแทนอนๆ ระยะท 3 เปนระยะการเรยนรในบทบาท เมอคนทเขามาเรมปฏบตงาน เขาจะเรมมการเรยนรในบทบาทหนาททเขาแสดงออกไดอยางเปนทางการ ในขณะเดยวกน เนองจากการทางานจะตองมความสมพนธกบผรวมงาน ซงเปนความสมพนธไมเปนทางการ ความคาดหมายของผรวมงานทเปนทางการ ทมตอบทบาทของเขากมสวนสาคญเขาจะตองพยายามปรบบทบาทของเขาใหสมดลกบความคาดหมายทเปนทางการจากองคกร และความคาดหมายทไมเปนทางการจากผรวมงาน ระยะท 4 เปนระยะของการคงอยหรอการออกไปจากองคกร เมอคนทเขา มาในองคกร ไดปฏบตงานมาจนถงระยะน เขากทราบวาควรจะอยหรอลาออกจากองคกร โดยอาศย การเรยนรในบทบาททผานมาในระยะท 3 เขาจะคงอยตอเมอบทบาททเขาแสดงอย สอดคลองหรอ เปนไปตามความคาดหมายขององคกร และตามความคาดหมายทไมเปนทางการ ผรวมงานถาหาก บทบาททเขาแสดงอยไมสอดคลองหรอไมเปนไปตามความคาดหมายขององคกรและความ

คาดหมายทไมเปนทางการของผรวมงานอนใดอนหนงแลว เขากจะเกดความรสกขดแยงในบทบาทหรอความไมชดเจนในบทบาทขน กจะเกดความเบอหนายความไมพงพอใจ และเอาออกไปในทสด บลมและซแซนนค (Broom and Sezannick , n .z , p . unpaged; อางองใน คาเคลอน พณะชย, 2551, หนา 37) ไดจาแนกบทบาทเปน 3 ประเภท ไดแ ก 1. บทบาททกาหนดไวหรอบทบาทตามอดมคต (the socially prescribed or prescribed or ideal role) เปนบทบาททกาหนดสทธและหนาทของตาแหนงทางสงคมไว 2. บทบาททควรกระทา (the perceived role) เปนบทบาททบคคลควรกระทา ในตาแหนงนนๆ 3. บทบาททกระทาจรง (the performed role) เปนบทบาททบคคลกระทาไป

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

23

ตามความเชอ ความคาดหวง ตลอดจนความกดดนและโอกาสทจะกระทาในแตละสงคมในชวงระยะเวลาหนง เบอรโล (Berlo, 1960, p. 153; อางองใน สามตร ศรฤกษ, 2547, หนา 11) ใหแนวคดเกยวกบลกษณะบทบาทไวดงน 1. บทบาททกาหนดไว (role prescription) คอ บทบาททกาหนดไวเปน ระเบยบอยางชดเจนวาบคคลทอยในบทบาทจะตองทาอะไรบาง 2. บทบาททกระทาจรง (role description) คอ บทบาททบคคลไดกระทาจรง เมออยในบทบาทนนๆ 3. บทบาททถกคาดหวง (role expectations) คอ บทบาททถกคาดหวงโดย ผอนวาบคคลทอยในบทบาทนนๆ ควรจะกระทาอยางไร จากการประมวลความคดเหนของนกวชาการชาวตางประเทศทกลาวขางตน พอจะ สรปประเภทของบทบาทไดดงน 1. บทบาททถกกาหนด (prescribed role or prescription) เปนบทบาททม การกาหนดสทธและหนาทของตาแหนงทางสงคมไว 2. บทบาททถกคาดหวง (role expectation) เปนบทบาททอยในระดบของ ความคดสวนบคคล หรอเปนความคาดหวงทตองใหบคคลแสดงบทบาทสงคมรวมๆ ทงความ คาดหวงของตนเองวา ควรจะแสดงพฤตกรรมอยางไร 3. บทบาททเปนจรง (perform role or actual role) เปนบทบาททเจาของ สถานภาพแสดงจรง ซงอาจเปนบทบาททสงคมคาดหวงหรอเปนบทบาททตนเองคาดหวงและ/ หรอเปนบทบาททถกกาหนดหรออาจไมเปนไปตามทถกกาหนดทถกคาดหวงกได เบนน (Benne, 1973, p. 20; อางองใน สามตร ศรฤกษ, 2547, หนา 12) ไดกาหนดบทบาททไมเปนทางการของสมาชกออกเปน3 รปแบบ คอ 1. บทบาทงาน (task roles) เปนบทบาททจะนากลมใหเออประโยชนตอ เปาหมายซงสมาชกทประสบความสาเรจในบทบาทนกจะชวยกลมในการกาหนดขอบเขตของ เปาหมายและมงไปสการตดสนใจ เพอหาวธการทการทจะบรรลความสาเรจนน รวมทงสกดกน สงทจะมาขดขวางตอความเจรญกาวหนาของกลม 2. บทบาทการสรางกลมและบารงรกษา (group building and maintenance roles) เปนบทบาททอานวยความสะดวกตอการสรางปฏสมพนธระหวางบคคล และสนบสนน การเชอมโยงของกลมเพอผกมดสมาชกเขาดวยกน 3. บทบาทสวนตว (individual roles) เปนบทบาททมงความพอใจของตนเอง

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

24

มากกวาการเนนความตองการของกลมซงบางครง กลายเปนอปสรรคอยางมากตอการปฏบตงาน 2.2.3 การปฏบตตามบทบาท ออลพรอต (Allprot, 1937, p. 153; อางองใน สยมพร พรหมจารต, 2542 ,หนา 97-99) ไดใหแนวคดเกยวกบการแสดงบทบาทของบคคลวาขนอยกบปจจย 4 อยาง ดงตอไปน 1. ความคาดหวงในบทบาท (role expectation) เปนบทบาทตามความคาดหวง ของผอนหรอเปนบทบาททสถาบนองคกร หรอกลมสงคม คาดหวงใหบคคลปฏบตตามสทธหนาท ทบคคลนนครองตาแหนงอย 2. การรบรบทบาท (role conception) เปนการรบรในบทบาทของตนวาควรจะ มองเหนบทบาทของตนเองไดตามการรบรนน (perceived Role) ซงเกยวของสมพนธกบความ ตองการการของบคคลนนเอง (his needs) ทงนการรบรในบทบาทและความตองการของบคคล ยอมขนอยกบลกษณะพนฐานสวนบคคลตลอดจนเปาหมายในชวตและคานยมของบคคลทสวม บทบาทนน 3. การยอมรบบทบาทของบคคล (role acceptance) ซงเกดขนไดเมอมความ สอดคลองกนของบทบาทตามความคาดหวงของสงคม และบทบาทหนาททตนเองรบรอย การยอมรบบทบาทนเปนเรองเกยวของกบความเขาใจในบทบาท และการสอสารระหวางสงคม และบคคลนน ทงน เพราะวาบคคลไมไดยนดยอมรบบทบาทหนาทปฏบตกตาม เพราะถาหาก บทบาททไดรบนนทาใหไดผลเสยหายหรอเสยผลประโยชน โดยเฉพาะอยางยงถาขดแยงกบความ ตองการ หรอคานยมของบคคลนน ผครองตาแหนงอยกจะพยายามหลกเลยงบทบาทนน ไมยอมรบ บทบาทนนๆ 4. การปฏบตตามบทบาทหนาทของบคคล (role performance) เปนบทบาทท เจาของสถานภาพแสดงจรง (actual role) ซงควรจะเปนการแสดงบทบาทตามทสงคมคาดหวงหรอเปนการแสดงบทบาทตามการรบร ตามความหวงของตนเอง การทบคคลจะปฏบตหนาทไดดเพยงใดนนกขนอยกบการยอมรบบทบาทนนๆ ของบคคลทครองตาแหนงอย ซงเนองมาจากความสอดคลองกนของบทบาทตามความคาดหวงของสงคม และการรบรบทบาทของตนเอง ดงนน ในทางปฏบต บทบาทจะเกดขนไดตองมการเรยนรบทบาททกาหนดไวตาม ตาแหนงเมอบคคลเขาปกครองตาแหนงนน กจะแสดงบทบาทตามทระบไวในตาแหนงนนและแสดงความคาดหวงของสงคมดวยวาตองการใหแสดงบทบาทลกษณะใด ตองเขาใจบทบาทและยอมรบบทบาท

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

25

2.2.4 การรบรทางดานบทบาท ผสด รมาคม (ผสด รมาคม, 2520, หนา 147-148; อางองใน คาเคลอน พณะชย, 2551, หนา 39) กลาวถง การรบรบทบาท (Role Perception)วาบคคลทแตกตางกนยอมจะมความเขาใจ หรอการรบรทแตกตางกนสาหรบพฤตกรรมทเกยวของกบบทบาททกาหนดไวภายในองคการใด

องคการหนง การรบรอยางถกตองในบทบาทยอมจะมผลกระทบตอการมประสทธภาพขององคการ ประเดนดงกลาวนจะมความซบซอนยงขนไปอกภายในองคการ เพราะวาอาจจะมการรบรทแตกตางกนสาหรบบทบาทเดยวกนโดยองคการทเปนทางการกลมและบคคล โอกาสของความขดแยงในบทบาทจะมมากขน สยมพร พรหมจารต (2542, หนา 98) ใหความหมายวา การรบร คอ การทบคคลมองไปหรอเหนอะไรแลวจะเลอกเกบสงทเหนนนเขามาในจตสานกและเขาใจความหมายหรอให

นยามตอสงนนดวยความรสกนกคดของตนเอง โดยปกตแลวแตละคนจะมลกษณะทเปน

เอกลกษณในบางอยางอาจจะมการทาคลายคนอนในกลม แตในบางอยางอาจจะแตกตางกบผอนในกลมความแตกตาง และความเหมอนกนนกคอลกษณะการแสดงบทบาททางพฤตกรรมของเขา แตขนอยกบองคประกอบทตางกน การรบรเกยวกบตวเองเปนลกษณะหรอแบบอยาง

ของการรบรเกยวกบบทบาท ซงจะคลมถงความสามารถในการมสวนรวมกบการแสดงพฤตกรรมของผอน จะมความแตกตางกนเปนอยางมากเกยวกบเรองความสามารถของแตละบคคล บคคลใดทสามารถพฒนาการรบรบทบาทไดเปนอยางดกสามารถทจะรบรความคดเหนของคน

อนไดดดวยในทางตรงกนขาม ถาบคคลใดไมสามารถพฒนาการรบรบทบาทไดจะทาให

เกดความยากลาบากในการทจะเปลยนแปลงบทบาทตางๆ ในการแสดงบทบาทของผอนบคคลจะตองพยายามแสดงบทบาทของคนอน และนามาประสานกบลกษณะการแสดงพฤตกรรมของตนเอง และแสดงการกระทาในทางทคลายกบคนอน กระทา อยางไรกตามเมอคานงกระบวนการทงหมดแลวจะเหนวาบคคลนนยงแสดงบทบาทของตวเอง ทงนเพราะวาบทบาททางพฤตกรรมของเขา ถกรวบรวมเขาดวยกนกบการรบรตวของเขาตอบคคลอน ดงนน การรบรบทบาท จงเปนกระบวนการแปลความหมายของบคคลเกยวกบหนาท หรอพฤตกรรมทควรจะเปนหรอควรจะปฏบตของตนเองในขณะทดารงตาแหนงใดตาแหนงหนง ภายในความคาดหวงตางๆ ทไดรบมาจากสงคมออกมาตามความร ความเขาใจ ทตนเองมตอเรองนน โดยเฉพาะ จากแนวคดทฤษฎทเกยวกบบทบาททนกวชาการไทยและนกวชาการตางชาต ไดพยายามอธบายพอสรปไดวา บทบาทมลกษณะสาคญดงน 1. เปนสทธหนาทในการประพฤตปฏบตทบคคลหนงมตอบคคลหนงในสงคม

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

26

2. เปนหนาทของฐานะตาแหนงเมอบคคลไดดารงตาแหนงนน 3. เปนความเหนของบคคลผดารงตาแหนงทคดและกระทาเมอดารงตาแหนงนนๆ 4. เปนการแสดงบทบาทของบคคล ใหสอดคลองกบบทบาททถกกาหนดไว 5. เปนการแสดงออกซงพฤตกรรม ของมนษยทอยในสงคม

2.3 แนวคดเกยวกบความพรอม ผวจยไดศกษาคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวกบความพรอมพบวา ความพรอมเปนปจจยพนฐานของบคคล ทจะทาใหบคคลสามารถปฏบตหรอทางานใดๆ ได ความพรอมจงเปนสงสาคญตอการดาเนนงานใหกาวหนาไปสความสาเรจ มผใหแนวคดเกยวกบความพรอมไวหลายทานดงน 2.3.1 ความหมายของความพรอม ความหมายเกยวกบความพรอม สามารถสรปไดดงน กฤษดา ทองสงวรณ (2540, หนา 17) ไดแสดงความคดเหนไววา ความพรอม หมายถงคณสมบตหรอสภาวะของบคคลทพรอมจะทางานมความสามารถทจะเรยนรหรอทา

กจกรรมอยางใดอยางหนงอยางมแนวโนมทจะประสบผลสาเรจอยางมประสทธภาพ ซงขนอยกบวฒภาวะ การเตรยมตวสาหรบการทากจกรรมนนๆ อยางพรอมมลทงความสมบรณของรางกายและจตใจความสนใจหรอแรงจงใจประสบการณและการไดรบการฝกอบรม เศาวนต เศาณานนท (2542, หนา 51) ไดกลาวถงการทผนามการเตรยมตวใหพรอมทงในดานความรดานทกษะตลอดจนมเจตคตทดตอการบรหารจะทาใหผนาสามารถปฏบตงานให

เปนไปตามกระบวนการบรหารและจะทาใหผนาประสบความสาเรจในบทบาทหนาททรบผดชอบ คอลลนส (Collins, 1994, หนา 641) อธบายความหมายของความพรอมวาเปนการเตรยมการของบคคลทจะกระทา กจกรรมใดๆ อยางมความกระตอรอรนทนทและรวดเรวและการกระทานนเปนการกระทาทเกดขนจากการใชสตปญญา จากแนวคดดงกลาวสรปไดวาความพรอม หมายถง สภาพของบคคลทพรอมจะปฏบตหรอทางานซงเกดจากความความเขาใจ ความสามารถในการเรยนร และมความตงใจทจะปฏบตกจกรรมตางๆ ใหประสบผลสาเรจ 2.3.2 องคประกอบของความพรอม กาเย (พชรนทร ปนบณฑตทรพย, 2543, หนา 41 อางองจาก Gange, 1970, หนา 407)ไดใหแนวคดไววาความสนใจหรอความใสใจแรงจงใจและสภาพของการพฒนาการเปนองคประกอบทสาคญททาใหเกดความพรอม

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

27

องคการอนามยโลก (พชรนทร ปนบณฑตทรพย, 2543, หนา 42 อางองจาก WHO,1993, หนา 9) กลาวไววา ความพรอมจะเกดขนไดนนตองเกดจากสภาวะทบคคลตองการทจะเปลยนแปลงไปจากสภาพเดมๆ ทเคยกระทาอยเปนประจาโดยเกดจากองคประกอบตางๆ ไดแก แรงขบภายในตวบคคลแรงผลกดนจากสถานการณปฏกรยาของบคคลจากการไดรบขอมลขาวสารใหม ๆ และระดบความเชอมนของบคคลตอการไดรบขาวสารใหม อษณย โพธสข และคณะ (2544, หนา 1–3) ไดเสนอแนวคดเกยวกบความพรอมในการจดการศกษา เงอนไขพนฐานทสาคญของการจดใหประสบความสาเรจจะตองมความพรอมในการบรหาร แนวคด ปรชญา เพราะเปนสงทจะตองทาความเขาใจถงความสาคญของแนวคด ทฤษฎพนฐานทเกยวของ เพอเปนแนวทางทจะตองเตรยมความพรอมในดานอน โดยทผบรหารและบคคลทเกยวของจะตองมความรและความเขาใจในเรองตอไปน คอ 1. ธรรมชาตและความตองการททาทายความคดและมความซบซอนกวาปรกตทสอดคลองกบลกษณะการทางานของสมอง 2. ความรความเขาใจในเรองของความคดระดบสง เชน ความคดสรางสรรค ความคดอยางมวจารณญาณการแกปญหาการคดแบบอภปญญา ฯลฯ และการนาภมปญญาทองถนมาผสมผสาน 3. กระบวนการสงเสรมความสามารถพเศษทางความคด เชน กลยทธและวธการตางๆ ทหลากหลาย 4. การวดและการประเมนผลทหลากหลายและมประสทธภาพ 5. ความรเกยวกบกจกรรมนนๆ ทจะพฒนาความคดระดบสง เคแกน (Kagan, 1990, หนา 35) กลาวถงความพรอมไววาเปนลกษณะความแตกตางระหวางบคคลทงนความพรอมของบคคลขนอยกบการศกษา การรบรขอมลขาวสาร ซงทาใหบคคลเกดความร เชน การรบรจากโฆษณาตางๆประวตสวนตวสขภาพอนามยบคลกภาพ ความสามารถในการรบรปจจยทางดานสภาพแวดลอมครอบครวสงคม บทบาทและความแตกตางทางวฒนธรรมของบคคล ลวนเปนปจจยสาคญทมอทธพลตอความพรอมของบคคล ดาวนง และแทคเครย (Downing ;& Thackrey, 1971, p. 14; อางองใน สมหมาย กลางหน, 2550, หนา 35) ไดแบงองคประกอบของความพรอมไว 4 กลม คอ 1. องคประกอบทางกายภาพ (physiological factors) ไดแก การบรรลวฒภาวะดานรางกายทวไป การเจรญเตบโตทางดานรางกาย จตใจ และสงคม

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

28

2. องคประกอบทางสตปญญา (intellectual factors) ไดแก ความพรอมทางดานสตปญญาโดยทวไปประกอบดวยอายสมอง ความสามารถในการรบรในการแยกแยะ การเหนและการฟง ความสามารถในการตดสนใจ และความสามารถในการคดอยางมเหตผล 3. องคประกอบทางดานสงแวดลอม (Environmental factors) ไดแก สภาพทางเศรษฐกจความพอเพยงโอกาสในการหาประสบการณดานสงคมโอกาสในการหาความร 4. องคประกอบดานอารมณ (emotional factors) ไดแก สภาพทางอารมณเจตคตสงจงใจและบคลกภาพประกอบดวยความมนคงทางดานอารมณ ความพอใจและความตองการทเรยนร จากแนวคดดงกลาวสรปวา ความพรอมในการปฏบตกจกรรมตางๆ เกดจากการทบคคลมพฤตกรรมเปลยนแปลงในการรบร การไตรตรองทาใหมความตระหนกและมองเหนคณคามการเตรยมการปฏบต และดาเนนการปฏบตทาใหมความเชอมนทจะปฏบตกจกรรมนนๆ ใหสาเรจ

2.4 ความรทวไปเกยวกบขยะมลฝอยและการจดการขยะมลฝอย 2.4.1 ความหมายของขยะมลฝอย พจนานกรมนกเรยนฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. 2540 (กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม, 2544, หนา 25) ใหคาจากดความคาวา “มลฝอย” หมายถง เศษสงของททงแลว สวนคาวา “ขยะ” หมายถง หยากเยอ มลฝอยพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 ใหคาจากดความคาวา “มลฝอย” หมายถง เศษกระดาษ เศษผาเศษอาหาร เศษสนคา ถงพลาสตก ภาชนะใสอาหาร เถา มลสตว หรอซากสตว รวมตลอดถงสงอนใดทเกบกวาดจากถนน ตลาด ทเลยงสตว หรอทอน ดงนนคาวา “มลฝอย, ขยะ” จงเปนคาทใชแทนกนไดและในบางครงมกจะพบวาม การนาคาทงสองมารวมเขาดวยกน เปน “ขยะมลฝอย” หมายถง ของเสย หรอบรรดาสงของทไม ตองการใชแลว สวนใหญเปนของแขง รวมถงเถา ซากสตว มลสตว ฝ นละออง และเศษวตถททงแลวจากบานเรอน ทพกอาศย สถานทตางๆ รวมถงสถานทสาธารณะ ตลาด และโรงงานอตสาหกรรม 2.4.2 แหลงกาเนดมลฝอย มลฝอยในชมชนมหลายชนด การจาแนกประเภทของมลฝอย มการจาแนกหลาย ลกษณะ พจารณาจากองคประกอบหรอแหลงกาเนดของมลฝอย ในทนจะอาศยการจาแนกประเภท โดยใชแหลงกาเนดเปนเกณฑในการพจารณา ซงสามารถจาแนกออกได 3 ประเภท คอ (กรมควบคมมลพษ, 2542, หนา 15)

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

29

2.1 มลฝอยจากชมชน (community wastes) มลฝอย พวกนสวนมากจะเปนเศษ อาหาร เศษกระดาษ เศษแกว เศษโลหะ เศษไม และเศษพลาสตก เปนตน นอกจากนยงมมลฝอยทเปนอนตราย (Household Hazardous Wastes) เชน ซากถานไฟฉาย แบตเตอรเกา ซากหลอดฟลออเรสเซนต และกระปองสารเคมตางๆ ทใชในบาน เปนตน 2.2 มลฝอยจากโรงงานอตสาหกรรม (industrial wastes) มลฝอยจาก โรงงานอตสาหกรรม จะมทงทเปนอนตราย เชน กากสารเคมและสารประกอบทมโลหะหนกตางๆ นอกจากนนยงมมลฝอยทไมเปนอนตรายทเกดจากกจการในสวนของสานกงานและโรงอาหารของ โรงงาน เชน เศษวสดเหลอทง เศษอาหาร เปนตน 2.3 มลฝอยจากการเกษตรกรรม (agricultural wastes) มลฝอยจากการเกษตรกรรมมทงทเปนซากพช ซากสตว มลสตว และเศษภาชนะทใช บรรจสารปองกนและกาจดศตรพช เปนตน 3. ประเภทของมลฝอย (types of refuses) มลฝอยอาจมขนาดแตกตางกนออกไป ตงแตขนาดเลกจาพวกฝ นละอองไปจนถงตวถงรถยนต ลวนแลวแตเปนมลฝอยทงสน การแบงประเภทของมลฝอย แบงออกไดเปน 12 ประเภทตามแหลงกาเนดและลกษณะทางกายภาพ (ธญวลย พรฬหสทธ, 2548, หนา 17-18) ดงน 3.1 มลฝอยสดหรอมลฝอยเปยก (garbage) 3.2 มลฝอยแหง (rubbish) 3.3 เถา (ashes) 3.4 มลฝอยจากโรงงานอตสาหกรรม (industrial refuse) 3.5 ซากสตว (dead animals) 3.6 มลฝอยจากการเกษตรกรรม (agricultural wastes) 3.7 มลฝอยของใชชารด (bulky wastes) 3.8 ซากรถยนต (abandoned vehicles) 3.9 เศษสงกอสราง (construction and demolition wastes) 3.10 มลฝอยจากการกวาดถนน (street wastes) 3.11 กากตะกอนของนาโสโครก (sewage treatment residues) 3.12 กากของเสยอนตราย (hazardous wastes) องคประกอบทมผลตอการเปลยนแปลงปรมาณมลฝอย ปรมาณมลฝอยขนอยกบ องคประกอบหลายอยาง สามารถเปลยนแปลงไดเสมอ ผมหนาทในการจดการมลฝอยจาเปน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

30

ตองบนทกปรมาณมลฝอย เพอนาไปใชประโยชนในการกาจด การเกบขน การวางแผนการปรบปรง การปฏบตงานหรอการจดการงบประมาณ ตลอดจนการวางแผนการจดการในอนาคต องคประกอบ สาคญทมผลตอการเปลยนแปลงปรมาณของมลฝอย มดงน (นฤดม แปนเจรญ, 2549, หนา 18) 1. ลกษณะทต งทางภมศาสตรของทองถน (geographical location) หมายถง สถานท ตางกน ทาใหมลฝอยทเกดขนตางกน เชน สถานทต งอยรมทะเล มกพบเศษปลา เศษเปลอกหอย ไดมากกวามลฝอยชนดอนๆ 2. ความหนาแนนของประชากร (population density) บรเวณทมผอยอาศยหนาแนน จะมปรมาณมลฝอยมากกวาบรเวณทมผอยอาศยนอย 3. ฤดกาล (Season) ฤดกาลมผลตอการเปลยนแปลงปรมาณมลฝอยมาก เชน ฤดกาลทมผลไม ปรมาณมลฝอยจาพวกเปลอกและผลไมจะมาก เพราะเหลอจากการบรโภคของ ประชาชน และยงหากราคาผลไมในปนนๆ มราคาถก จะทาใหมเปลอกผลไมและเศษผลไมเหลอทง ในปนนๆ มากขน 4. อปนสยของประชาชนในชมชน (habit of people in community) อปนสยของ ประชาชนในชมชนทมอปนสยรกความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอย จะมปรมาณมลฝอยใน การเกบขนมากกวาประชาชนทมอปนสยไมรกความเปนระเบยบ ซงจะทงมลฝอยกระจดกระจาย ไมรวบรวมเปนทเปนทาง ปรมาณมลฝอยในการเกบขนจงนอย แตจะพบตามถนน แมนาลาคลอง ทสาธารณะ เปนตน 5. สภาวะทางเศรษฐกจ (economic status) ชมชนทมฐานะทางเศรษฐกจด ยอมมกาลงซอสนคาสงกวาชมชนทมฐานะทางเศรษฐกจตา ทาใหมปรมาณมลฝอยมากกวา 6. การบรการเกบรวบรวมและกาจดมลฝอย (collection services and disposal - methods) องคประกอบนมผลอยางมากตอการเปลยนแปลงปรมาณมลฝอย หากการบรการเกบขนด ประชาชนกจะนามลฝอยออกมากาจด ทาใหปรมาณมลฝอยสงขน แตถาบรการเกบขนมลฝอย ไมสมาเสมอ ประชาชนกไมกลานามลฝอยออกมาทง ปรมาณมลฝอยกนอยลง 7. กฎหมายขอบงคบและความรวมมอของประชาชน (law and people participation) การบงคบใชกฎหมายและความรวมมอของประชาชน มสวนทาใหปรมาณมลฝอยท เกดขนลดลง 4. การหาปรมาณมลฝอย การหาปรมาณมลฝอยสามารถหาได 2 ลกษณะ คอ นาหนก และปรมาตร ดงน 4.1 หนวยนาหนก (weight) ทาไดโดยการชงน าหนกของมลฝอย หนวยทใช

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

31

คอหนวยเมตรก เชน กรม กโลกรม หรอตน เปนตน หรออาจใชหนวยองกฤษ เชน ปอนด เปนตน 4.2 หนวยปรมาตร (volume) ทาไดโดยคดจากปรมาตรของรถทบรรทกมลฝอย หนวยท ใช คอ ลกบาศกเมตร ลกบาศกหลา ลกบาศกฟต หรอลตร เปนตน การประเมนปรมาณมลฝอย สามารถกระทาได โดย 1. การชงน าหนก วธนทาโดยการชงน าหนกมลฝอยโดยใชเครองชงขนาดใหญท สามารถชงรถเกบขนมลฝอยได 2. การหาปรมาตร วธการนงายกวาการชงน าหนกเพราะคดจากปรมาตรของ รถบรรทกมลฝอย แตอยางไรกตามขอมลทไดจากการชงน าหนกจะเปนตวเลขทแนนอนกวา การวดปรมาตรเพราะความหนาแนนของมลฝอยมผลตอปรมาตรและนาหนก ดงนนการจะหาปรมาณ มลฝอยดวย วธการชงน าหนกหรอวดปรมาตร ขนอยกบจดประสงคของการใชขอมลและวธการ นามลฝอยไปบาบดหรอกาจดการประเมนปรมาณมลฝอยอาจจะคดจากการชงน าหนกหรอวด

ปรมาตรมลฝอยทเกบขนไดและเปรยบเทยบกบจานวนประชากรทใหบรการ เพอคานวณหาปรมาณมลฝอยทเกดขนทงหมด และปรมาณมลฝอยตกคาง หรอคานวณหาปรมาณมลฝอยจากอตราการผลตมลฝอยตามทไดมการศกษาไว ดงตาราง 1 (กญญา จาอาย, 2549, หนา 10) ตาราง 1 ตวอยางอตราการผลตมลฝอย จาแนกตามแหลงกาเนดชมชนระดบเทศบาลเมอง

แหลงกาเนด อตราการผลตมลฝอย ชมชนทพกอาศย (รวมทกกจกรรม) - ชมชนระดบเทศบาลเมอง ชมชนระดบเทศบาลตาบล ชมชนระดบ อบต. บานพกอาศย โรงงานอตสาหกรรม สถานพยาบาล

แหลงทองเทยว - กลมทไมมทพกอาศย - กลมทไมมทพกคางคน

0.8 ก.ก./คน/วน 0.6 ก.ก./คน/วน 0.4 ก.ก./คน/วน 0.2 – 0.3 ก.ก./คน/วน 18 ก.ก./พนทประกอบการ 1 ไร 0.24 – 0.46 ก.ก./เตยง/วน 0.02 – 0.66 ก.ก./คน/วน 0.06 – 0.45 ก.ก./คน/วน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

32

5. การคานวณหาอตราการเกดมลฝอย อตราการเกดมลฝอย (solid waste generation rate) หมายถง ปรมาณมลฝอยทเกดขน จากการเกบรวบรวมไดในแตละวน คานวณไดดงน อตราการเกดมลฝอย = ปรมาณมลฝอยทเกดขนทงหมดในพนทของชวงเวลา จานวนประชากรทงหมดในชวงเวลา หนวย : นาหนก/ หนวย/ ชวงเวลา (เชน กโลกรม/ คน/ วน) 6. ลกษณะของมลฝอย (characteristics of solid wastes) ลกษณะของมลฝอยมความสาคญตอการนาไปใชในการประเมนสถานการณ เพอวางแผนจดการมลฝอย เชน การวางแผนเกบรวบรวม การเตรยมอปกรณหรอเครองมอใน การเกบขนมลฝอย การวางแผน ระบบกาจดทเหมาะสมตลอดจนการกาหนดโครงการจดการมลฝอยทมประสทธภาพและการวางแผนการจดการมลฝอยทงในปจจบนและอนาคต ลกษณะทสาคญของมลฝอยแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆไดแก 6.1 ลกษณะทางกายภาพ (physical characteristics) ลกษณะทางกายภาพของ มลฝอย มความสาคญตอการพจารณาเลอกเครองมอหรออปกรณทใชในการจดการและมความสาคญตอการพจารณาประเมนความเปนไปได ในการนาเอามลฝอยกลบมาใชประโยชน เชน นากลบมาเปนวตถดบในการผลต หรอนาพลงงานความรอนมาใชประโยชน นอกจากนยงชวยในการวเคราะหและการออกแบบเครองมอทจะใชในการกาจดมลฝอย ลกษณะทางกายภาพทสาคญ ไดแก ความชนและความหนาแนนของมลฝอย 6.1.1 องคประกอบทางกายภาพ (physical composition) จาแนกตาม องคประกอบของมลฝอยทเกดขน เชน กระดาษ เศษผา เศษอาหาร เศษหญา ไม พลาสตก ยาง (มลฝอยทเผาไหมได) โลหะ แกว อฐ หน กรวด กระเบอง (มลฝอยทเผาไหมไมได) 6.1.2 ความชน (moisture content of solid wastes) ความชนของมลฝอย หมายถง นาหนกของมลฝอยทหายไปเมอนามลฝอยไปทาใหแหง ทอณหภม 100 –105 องศาเซลเซยสมหนวยเปนเปอรเซนตของนาหนกนาทประกอบอยในมลฝอย หรอนาหนกของมลฝอยทหายไป โดยเทยบกบนาหนกของมลฝอยทชงไดในครงแรกกอนทจะนาไปทาใหแหง การหาความชนของ มลฝอย มดงน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

33

ความชน (%) = (a – b) x 100 a

เมอ a = นาหนกของมลฝอยทนามาวเคราะห b = นาหนกของมลฝอยหลงจากทาใหแหงทอณหภม 100 –105 องศา เซลเซยส ความชนของมลฝอยมปจจยทเกยวของกบสวนประกอบของมลฝอย เชน มเศษอาหาร หรอ พวกพชผก ความชนของมลฝอยกจะมากดวย หรออาจเกยวของกบฤดกาล เชน ฤดฝน ความชนของมลฝอยจะสง เปนตน 6.1.3 ความหนาแนนของมลฝอย (density of solid wastes) ความหนาแนนปกต (bulk density) หมายถง มวลตอหนงหนวยปรมาตรของมลฝอยในภาวะปกต โดยไมมการอด หรอบบมลฝอยใหผดไปจากธรรมดา ความหนาแนนของมลฝอยไดถกนามาใช เปนขอมล สาหรบประเมนนาหนกและปรมาตรของมลฝอย ทาใหสามารถประเมนการยบตวของ มลฝอยไดเมอเกดการอดตวขณะทมลฝอยถกเกบรวบรวม ขณะขนสง หรอเมอจะทาการกาจด ดวยวธการฝงกลบเปนตน 6.2 ลกษณะทางเคม (chemical characteristics) ลกษณะทางเคมทสาคญของมลฝอยไดแก องคประกอบทางเคม ปรมาณนา ปรมาณสารทเผาไหมได และปรมาณเถา และคาความรอนของมลฝอยลกษณะทางเคมของมลฝอย ไดแก 6.2.1 องคประกอบทางเคม (chemical element components) ไดแก องคประกอบ ดานเคมของมลฝอย คอ คารบอน (C) ไนโตรเจน (N) ไฮโดรเจน (H) ออกซเจน (O) ซลเฟอร (S) และคลอรน (Cl) 6.2.2 ปรมาณนา ปรมาณสารทเผาไหมไดและปรมาณเถา (the three components) โดยทวไปปรมาณนาทมอยในมลฝอยแบงออกเปน 2 สวน คอ นาทอยในมลฝอย (Inherent Water) เปนนาทมอยในพชผก เศษอาหาร เปนตน นาในลกษณะนมปรมาณประมาณ 1/2 ถง 2/3 ของปรมาณนาทงหมดของมลฝอย และนาทตดอยภายนอก (attached water) ไดแก นาฝน นาทออกจากเศษอาหาร ปรมาณสารทเผาไหมได หมายถง สวนของมลฝอยทสามารถตดไฟและถกเผาไหม ไดปรมาณเถา หมายถง สวนของมลฝอยทเหลอจากการเผาไหม 6.2.3 คาความรอนของมลฝอย (calorific value) คาความรอนของมลฝอย หมายถง ปรมาณความรอนทเกดขนจากการสนดาปเชอเพลงทเปนมลฝอยกบอากาศ ปกตแลวมลฝอยจะมนา และไฮโดรเจนอยในรปขององคประกอบทางเคม ไฮโดรเจนจะทาปฏกรยากบออกซเจน เกดเปนนาในเตาเผา ดงนนจะพบวานาและไฮโดรเจนทมอยในมลฝอย จะใชความรอนอยในรปของความรอนแฝงในขณะททาการเผามลฝอยในเตาเผา ทาใหปรมาณความรอนทเกดจาก

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

34

การเผาไหมมลฝอยลดลงดวยเหตผลดงกลาวคาความรอนทไดจากการเผามลฝอยซงมปรมาณนา และไฮโดรเจนอยดวย จงถกเรยกวา “lower calorific value” 7. การบรหารจดการขยะมลฝอย วชาญ วงศววฒน (วชาญ วงศววฒน, 2537, หนา 14; อางองใน อารย วงศเกษม, 2542, หนา 27) ไดสรปการบรหารการจดการขยะมลฝอยไววา การบรหารระบบการจดการขยะมลฝอย หมายถง การบรหารระบบจดการขยะมลฝอยใหมประสทธภาพตามเปาหมาย คอ สามารถเกบรวบรวมขยะมลฝอยไปกาจดอยางถกหลกวชาการไดประมาณรอยละ 90 ของขยะทเกดขนไดทงหมดและไมทาใหเกดความเดอนรอนราคาญ หรอมผลกระทบตอสภาวะแวดลอมเกนกวามาตราฐานทกาหนด สาหรบกฎหมายทเกยวของในการจดการ ขยะมลฝอย ขององคกรปกครองสวนทองถน มดงน 7.1 พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537

ภายใตบงคบแหงราชบญญตองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ 2537 มาตรา 22 สภาตาบลมอานาจหน าทในการพฒนาตาบลตามแผนงานโครงการ และงบประมาณของสภาตาบล เสนอแนะส วนราชการในการบรหารราชการและพฒนาตาบลปฏบตหน าทของคณะกรรมการตาบลตามกฎหมายว าด วยลกษณะปกครองท องท และหน าทอนตามทกฎหมายกาหนด มาตรา 23 ภายใต บงคบแห งกฎหมาย สภาตาบลอาจดาเนนกจการภายในตาบล โดยการจดให มและรกษาทางระบายนา และรกษาความสะอาดของถนน ทางนาทางเดน และทสาธารณะ รวมทงการกาจดมลฝอยและสงปฏกล 7.2 พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกร ปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ภายใตพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแก องคกรปกครองสวนทองสวนทองถนกาหนดใหเทศบาลมอานาจหนาทในการจดการระบบ การบรการสาธารณะ เพอประโยชนของประชาชน ไดแก การกาจดขยะมลฝอย เหมอนกบพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 7.3 พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 ภายใตพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 กาหนดใหการกาจดมลฝอย เปนอานาจหนาทของเทศบาลหรอเทศบาลมอบใหบคคลอน โดยการดแลของเทศบาลและยงมอานาจ หามทาการเกบขนหรอกาจดมลฝอยโดยทาเปนธรกจหรอโดยไดรบประโยชนตอบแทนดวยคดคาบรการ เวนแตจะไดรบอนญาต จากเจาพนกงานทองถน รวมถงไดใหอานาจเทศบาลออกขอกาหนดในการหามการถาย เท ทง หรอทาใหมขนในทหรอทางสาธารณะซงสงปฏกลหรอมล

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

35

ฝอยนอกจากในทเทศบาลจดไวให กาหนดใหมทรองรบมลฝอยตามทหรอทางสาธารณะและสถานทเอกชนกาหนดวธการเกบ ขน และกาจดมลฝอย เพอใหรบใบอนญาตปฏบต รวมทงการกาหนดอนใดทจาเปนเพอถกตองดวยลกษณะ มาตราทกาหนดอานาจหนาทใหเทศบาลจดระบบบรการจดการขยะมลฝอยเพอประโยชนสาธารณะของราชการสวนทองถน ไดแกมาตรา 18 มาตรา 19 และมาตรา 20 รายละเอยดดงน มาตรา 18 การกาจด สงปฏกลมลฝอย ในเขตราชการสวนทองถนใดใหเปน อานาจหนาทของราชการสวนทองถนนน ในกรณทมเหตผลอนสมควร ราชการสวนทองถนอาจ มอบใหบคคลใดดาเนนการตามวรรคหนงแทน ภายใตการควบคมดดแลของราชการสวนทองถนหรออาจอนญาตใหบคคลใดเปนผดาเนนการกาจดสงปฏกลมลฝอยตามมาตรา 19 กได มาตรา 19 หามมให ผใด ดาเนนการกจการรบ ทาการเกบขน หรอกาจดสงปฏกลหรอมลฝอย โดยทาเปนธรกจ หรอโดยไดรบประโยชนตอบแทนดวยการคดคาบรการ เวน แตจะไดรบอนญาตจากเจาพนกงานทองถน มาตรา 20 เพอประโยชนในการรกษาความสะอาดและการจดระเบยบใน การเกบขน และกาจดสงปฏกลหรอมลฝอย ใหสวนราชการมอานาจออกขอกาหนดของทองถน ดงตอไปน (1) หามการถาย เท ทง หรอทาใหมขนในทหรอทางสาธารณะซงสงปฏกล หรอมลฝอย นอกจากในททราชการ สวนทองถนจดไวให (2) กาหนดใหมทรองรบสงปฏกลหรอมลฝอยตามทหรอทางสาธารณะ และสถานทเอกชน (3) กาหนดวธการเกบขน และกาจดสงปฏกลหรอมลฝอยใหเจาของหรอ ผครอบครองอาคารหรอสถานทใด ปฏบตใหถกตองดวยสขลกษณะตามสภาพหรอลกษณะ การใชอาคารหรอสถานทนนๆ (4) กาหนดอตราคาธรรมเนยมใหบรการของราชการสวนทองถนใน การเกบและขนสงปฏกลหรอมลฝอยไมเกนอตราตามกาหนดในกฎกระทรวง (5) กาหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขในการเกบ ขน และกาจดสงปฏกลหรอมลฝอย เพอใหผรบใบอนญาตตามมาตรา 19 ปฏบต ตลอดจนกาหนดอตราคาบรการ ขนสงตามลกษณะการใหบรการทผรบใบอนญาตตามมาตรา 19 จะพงเรยกเกบได (6) กาหนดการอนใดทจาเปนเพอใหถกตองดวยสขลกษณะ ดงนนเทศบาล จงมภารกจหนาททจะตองดาเนนการกาจดสงปฏกลมลฝอยทเกดขน ในเทศบาล ซงในสวนของ ขยะมลฝอยจะครอบคลมทงขยะมลฝอยชมชนและขยะมลฝอยตดเชอ

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

36

7.4 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 (กรมสงเสรมการปกครอง ทองถน กระทรวงมหาดไทย, 2546, หนา 3-4) มาตรา 79 “รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ อยางสมดล รวมทงมสวนรวมในการสงเสรม บารงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนา ทย งยน ตลอดจน ควบคม และกาจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพชวตของประชาชน” มาตรา 290 “เพอสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม องคกรปกครอง สวนทองถนยอมมอานาจหนาททกฎหมายบญญต กฎหมายตามวรรคหนงอยางนอยตองมสาระสาคญ ดงตอไปน (1) การจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมทอยในเขตพนท (2) การเขาไปมสวนในการบารงรกษาทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมทอยนอกเขตพนทเฉพาะในกรณทอาจมผลกระทบตอการดารงชวตของประชาชนในพนทของตน (3) การมสวนรวมในการพจารณาเพอรเรมโครงการหรอกจกรรมใด นอกพนทซงอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม หรอสขภาพอนามยของประชาชนในพนท” 7.5 ปญหา อปสรรค ตอการจดการขยะมลฝอย

ขยะมลฝอยจะกอใหเกดปญหาไดมากมาย และปญหาทเกดจากขยะมลฝอย จะ สงผลกระทบตอชมชนโดยตรงและตอพนทอนทเกยวของหรอสมพนธกนดวย กลาวคอ สงผล กระทบตอมนษยและสงแวดลอมทงทางตรงและทางออม ทงน จากการรวบรวมปญหาทเกดจาก ขยะมลฝอย (กรมควบคมมลพษ, 2543 ; กรงเทพมหานคร, 2548 และสภาภรณ ศรโสภณา, 2548) สามารถสรปไดดงน 1) มลภาวะและความเสยหายทางสงแวดลอม มลฝอยทกาจดไมถกตองตามหลกวชาการ หรอกาจดไมเหมาะสม หรอ ปลอยทงไวโดยไมมการกาจด/จดการ จะมผลทาใหชมชนเกดปญหามลพษสงแวดลอมดานตางๆ ตามมา เชน มลพษทางอากาศ เนองจากกลนเหมนและฝ นจากกองขยะมลฝอย มลพษทางสายตาเนองจากกองมลฝอยสกปรกและเปนแหลงหากนของสตวและแมลง เชน หน แมลงสาบ และแมลงวน เปนตน โดยเฉพาะอยางยง ทาใหเกดมลพษทางนา/นาเสย นาเนา ซงเมอไหลลงสแหลงนา แมนา ลาคลองกมผลตอสงมชวตและสภาพแวดลอมของแหลงนานน เชน สตวและพชบางชนดลดจานวน และ/หรอสญพนธสภาพแวดลอม/ธรรมชาตเปลยนแปลง จนในทสดอาจสงผลตอระบบนเวศ เปนตน

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

37

2) เปนแหลงเพาะพนธเชอโรคและแมลง ขยะมลฝอยอาจมเชอโรคปะปนทาใหเกดโรคระบาด ถากาจดไมถกตองจะเปนแหลงเพาะพนธแมลงวนและหน 3) ความเสยงดานสขภาพ เปนผลกระทบโดยตรง เนองจากการพกอาศยในบรเวณกอง มลฝอยหรอใกลเคยงหรอสญจรผานเปนประจา กอาจเกดผลเปนอนตรายตอสขภาพอนามย ทเหนไดชดเจน คอปญหาโรคภยทมาจากมลพษสงแวดลอมดงกลาวแลว โดยเฉพาะอยางยง เปนแหลง หากนและเพาะ-แพรพนธของสตวและแมลง เชน หน แมลงสาบ และแมลงวน เปนตน ซงเปนพาหะนาโรคมากมาย และในกรณทมการขดคยกองขยะมลฝอย การเลอกเกบขยะมลฝอยพวกขวดแกว พลาสตกและโลหะจากถงขยะมลฝอยตามบานเรอนเพอสงขายรานรบซอของเกา กเปนความเสยงทอาจทาใหเกดการรบเชอโรค ตดโรคและไดรบอนตรายถงแกเจบปวยหรอตายได เนองจากมมลฝอยตดเชอ สารเคมหรอสารอนตรายปนเปอนรวมอยเปนตน นอกจากน การพกอาศยในบรเวณกองมลฝอยหรอใกลเคยงหรอสญจรผานเปนประจา แมไมมอนตรายรนแรงจนกอใหเกดการเจบปวยหรอโรคภยทางรางกายดงกลาวแลวแตกอาจ

กอใหเกดความเดอดรอนราคาญ รบกวนสมาธ จตใจ ซงอาจทาใหเกดความเครยดประสทธภาพในการทางานลดลง และถามปญหาเกยวกบเศรษฐกจในครอบครวมาประกอบดวยกอาจสงผลใหเปนโรคทางจตไดซงจะเปนพษภยและภาระแกสงคมและประเทศตอไป 4) การสญเสยคาใชจายในการกาจด ชมชนตองเสยคาใชจายสาหรบการกาจดขยะมลฝอยเปนประจาอยแลว ถากาจดไมถกตองกเกดการสญเสย เกดผลกระทบตอเศรษฐกจดานตางๆ เชน ขยะมลฝอยทาใหน าเสย ทาใหเกดผลกระทบตอสตวน าทเปนสตวเศรษฐกจ ฯลฯ 5) ขาดความสงางาม การเกบ การกาจดทดจะชวยใหชมชนเกดความสวยงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย อนสอแสดงถงความเจรญและวฒนธรรมของชมชน 6) กอใหเกดเหตราคาญ เชน กลนเหมนจากการเนาเปอยของขยะมลฝอย 7) ผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคม จดเปนผลกระทบทางออมจากปญหามลฝอย ดงตวอยางในกรณตอไปนกรณประชาชนทวไป เชน เมอเกดการเจบปวยทาใหตองเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาล ซงอาจตองหยดงานจากการเจบปวยหรอตองออกจากงานนนๆ ผลตอเนองคอรายไดลดลงหรออาจขาดรายได เกดปญหาครอบครว ทาใหตองดนรนหารายไดและอาจกออาชญากรรมเปนปญหาสงคมตามมาสวนในกรณของรฐ ทาใหตองเสยงบประมาณสาหรบแกไขปองกนปญหาจากมลฝอย เชน สนบสนนงบประมาณในการรกษาพยาบาลผานกระบวนการของสถานพยาบาลระดบตางๆ และในกรณทประชาชนรายไดลดลงหรอขาดรายไดหรอตกงาน จะเปนผลเสยตอรายไดของประเทศดวย นอกจากน เมอเกดเปนปญหาสงคมกจะเปนปญหาใหรฐตองเสย งบประมาณและกาลงคนในการปองกนและแกไข บานเมองไมสะอาดสวยงามกเปนผลตอการ

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

38

ทองเทยวซงปจจบนเปนรายไดหลกประเภทหนงของประเทศ เปนตน ปญหาเหลานจะสงผลถง เศรษฐกจและความเจรญกาวหนาของประเทศในทสด สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2547, หนา 14) สรปปญหาของการจดการขยะมลฝอย ดงน 1. ปญหาความตองการระบบกาจดขยะและพนททเหมาะสม เพอรองรบปรมาณ ขยะในอนาคต 2. ปญหาดานกฎระเบยบและประสทธภาพในการจดเกบคาธรรมเนยมเกบขน และกาจดขยะซง ตองปรบปรงใหสอดคลองกบคาดาเนนการตามหลกผกอมลพษเปนผจาย 3. ขาดระบบการตดตามและประเมนผลดานการจดการขยะของภาครฐและ ภาคเอกชน เพอจะนาขอมลดงกลาวไปปรบปรงแผนงานและการปฏบตงานทดาเนนการอยในปจจบน 4. การจดทาโครงการรณรงคเพอใหประชาชนแยกขยะและการสงเสรม การนาขยะกลบมาใชประโยชนยงไมมแผนปฏบตการและการดาเนนการเปนรปธรรม 5. ปญหาการพฒนาบคลากร โดยเฉพาะบคลากรในระดบปฏบตทเกยวของกบ การจดการขยะซงยงขาดความรและความชานาญในดานการจดการขยะชมชน เชนการวางแผน การเกบขน การขนสง และการกาจดขยะ 6. ประชาชนขาดความเขาใจมทศนคตทไมดตอการจดการขยะซงอาจเกด การตอตานจากประชาชนทอาศยอยใกลเคยงกบสถานทกาจดขยะ สนนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย (ปรชา พมจาปา, 2549, หนา 28; อางองใน สนนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย, ม.ป.ป.) สรปปญหาของการจดการขยะมลฝอยดงน 1. ปญหาการเกบรวบรวมขยะมลฝอย เปนปญหาทเกดจากการเกบรวบรวม ขยะมลฝอยภายในเทศบาลไมหมดในแตละวน ทาใหมขยะตกคาง 2. ปญหาการขนสงมลฝอยไปกาจดเปนปญหาในดานระยะทางการขนสงมระยะไกล ทาใหเทศบาลเสยคาใชจายมากขน 3. ปญหาสถานทกาจดขยะมลฝอย เปนปญหาทเทศบาลสวนใหญมสถานทกาจด ขยะมลฝอยไมเพยงพอตอปรมาณขยะหรอบางเทศบาลไมมสถานทกาจดขยะมลฝอยของตนเอง ปญหาสถานทกาจดขยะมลฝอยจะเปนปญหาในอนาคตทจะแกไขยากลาบาก เนองมาจากจดซอทดนสาหรบเปนสถานทกาจดขยะมลฝอยมกจะไดรบการตอตานจากประชาชนในพนท 4. ปญหาดานบคลากร เปนปญหาเกยวกบจานวนบคลากรสาหรบการจดการ ขยะมลฝอยมกมจานวนไมเพยงพอตอการจดการขยะมลฝอย สวนใหญกสบเนองมาจากปญหา

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

39

งบประมาณ 5. ปญหาดานงบประมาณ เปนปญหาของเทศบาลสวนใหญมกขาดงบประมาณใน การจดการขยะมลฝอย เรมตงแตงบประมาณจางคนปฏบตงาน งบประมาณสาหรบจดซอวสดอปกรณเครองจกร งบประมาณสาหรบจดซอสถานทกาจดขยะมลฝอย 6. ปญหาดานความรวมมอของประชาชนเปนปญหาสาคญเนองมาจากประชาชน สวนใหญมกคดวาการจดการขยะมลฝอยไมใชเปนของตนเอง โดยคดวาการจดการขยะมลฝอยเปน หนาทของเทศบาล ปญหานตองไดรบการแกไขโดยเทศบาลทาความเขาใจกบประชาชนใหทราบวา ประชาชนมสวนสาคญในการใหความรวมมอในการจดการขยะมลฝอย จากความหมายของขยะมลฝอยและการจดการปญหาขยะมลฝอยในปจจบนมขนาด ความรนแรงมาจากปรมาณขยะมลฝอยจานวนมากทไมอาจกาจดไดหมดและมปรมาณเพมขน ตลอดเวลา ขยะมลฝอยทจดเกบไดสวนใหญนามากาจดดวยวธการททาไมถกหลกสขาภบาล เนองจากองคกรทองถนเปนผรบผดชอบหลกมขอจากดทงบคลากร เงนงบประมาณ การจดการ และองคความร นอกจากนประชาชนกยงไมมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยอยางเปนระบบ

2.5 งานวจยทเกยวของ 2.5.1 งานวจยในประเทศ เชดพงษ มงคลสนธ (2544, หนา บทคดยอ) ไดศกษาการจดการมลฝอยชมชนขององคกรบรหารสวนตาบล ในเขตจงหวดกาฬสนธ พบวา อบต. สวนใหญมภาชนะรองรบมลฝอยใหกบประชาชน รอยละ 21.40 การเกบขนขยะมลฝอย พบวาม อบต. เพยง 1 แหงทมรถเกบขนการ กาจดมลฝอย พบวา อบต. สวนใหญไมมการกาจดมลฝอยทเกดจากแหลงกาเนดตางๆ ในชมชน รอยละ 94.00 และสวนใหญมการกาจดมลฝอยโดยการกองรวมกนบนพนดนแลวเผา รอยละ 80.00 และรอยละ 78.60 พบวา มแผนและโครงการสาหรบจดการมลฝอยในอนาคต ปญหาและ อปสรรคสวนใหญคอการขาดงบประมาณในการจดการมลฝอย รงนภา พวงศร (2547, หนา บทคดยอ) ไดศกษาการจดเกบมลฝอยในเขตเทศบาลเมอง สรนทร พบวา เทศบาลเมองสรนทรมพนทรบผดชอบจดเกบมลฝอยทงหมด 11.39 ตารางกโลเมตร โดยรบผดชอบจดเกบมลฝอยในเขตชมชนของเทศบาลเมองสรนทร จานวน 22 ชมชน และ 8 หมบาน ใกลเคยง มประชากรรวมกนทงสนประมาณ 51,466 คน ปรมาณมลฝอยทเทศบาลจดเกบ ได 44.32 ตนตอวน อตราการเกดมลฝอยเฉลย 0.86 กโลเมตรตอคนตอวน การจดเกบมลฝอยอยใน ความรบผดชอบของรกษาความสะอาด กองสาธารณสขและสงแวดลอม มพนกงานทงสน 186 คน คดเปนสดสวนของพนกงานตอประชากรเทากบ 1 ตอ 276.69 คน เขตการจดเกบมลฝอยแบงตาม

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

40

ถนนสายหลกออกเปน 8 เขต เทศบาลเมองสรนทรมรถจดเกบมลฝอยประจาเขตทงหมด 10 คน และมรหสเรยกประจา เปนรถจดเกบแบบเปดขางเททายความจ 10 ลบ.ม. จานวน 5 คน และ ความจ 11.4 ลบ.ม. จานวน 2 คน และมรถจดเกบมลฝอยทอายใชงานมากกวา 6 ป จานวน 9 คน การจดเกบมลฝอยเปนแบบถงมลฝอยอยกบท (stationary container system) และใหบรการจดเกบ มลฝอยแบบ Curb Side อตราการใชงาน 2 เทยวตอวน ภาชนะรองรบมลฝอยสวนใหญเปน ถงพลาสตก 200 ลตร ประมาณ 1,129 ใบ มทงทถกสขลกษณะและไมถกสขลกษณะมระยะหาง จดเฉลย 26.54 เมตร และมความถของจานวนจดจดเกบเฉลย 203.61 จดตอคนตอวน จดเกบมล ฝอยไดน าหนกเฉลย 4127.54 กโลกรมตอคนตอวน โดยมเวลาในการปฏบตงานทงหมดประมาณ 205. 20 นาทตอเทยว หรอวนละ 8 ชวโมง วไลวรรณ นาหวนล (2547, หนา บทคดยอ) ไดศกษาการจดการมลฝอยชมชนของ องคการบรหารสวนตาบล พบวา การจดการมลฝอยชมชนขององคการบรหารสวนตาบลสวนใหญ อยในระดบตา คดเปนรอยละ 50.0 คาเฉลยเทากบ 6.3 คาสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 4.1 ในดานการเกบรวบรวม พบวา องคการบรหารสวนตาบลมการจดการมลฝอยชมชนดานการเกบ รวบรวมอยในระดบตา คดเปนรอยละ 45.9 ดานการขนลาเลยง พบวา องคการบรหารสวนตาบล ยงไมมการจดการมลฝอยชมชนคดเปนรอยละสงถง 74.7 และดานการกาจด พบวา องคการบรหาร สวนตาบลมการจดการมลฝอยชมชนดานการกาจดอยในระดบตา คดเปนรอยละ 57.7 ปจจยทม อทธพลตอการจดการมลฝอยชมชนขององคการบรหารสวนตาบลอยางมนยสาคญทางสถต ไดแก ความหนาแนนของประชากร รายไดขององคการบรหารสวนตาบล และทรพยากรในการจดการ ทงน พบวา ตวแปรอสระทกตวทนามาศกษาสามารถรวมกนอธบายความผนแปรของการจดการมลฝอยชมชน ขององคการบรหารสวนตาบลไดรอยละ 54.90 (R2 = 0.549) ศรณย กรตธร (2547, หนา บทคดยอ) ไดศกษากระแสของมลฝอยอนตรายในเขตเทศบาลนครขอนแกน พบวา ครวเรอนและสถานประกอบการใชบรการจดเกบมลฝอยของเทศบาลมากกวารอยละ 90 และในครวเรอนมการคดแยกมลฝอยกอทงเพยง รอยละ 13.6 ซงเปนเพยงการแยกขยะเปยกขยะแหงออกจากกน รอยละ 47.3 และแยกเฉพาะขยะด สามารถรไซเคล ไดถงรอยละ 37.6 สวนสถานประกอบการมการ คดแยกมลฝอยกอนทง รอยละ 44.2 จะเปนการแยกมลฝอยท รไซเคลไดถงรอยละ 98.6 สวนอตราการเกดมลฝอยธรรมดา อตราการเกดมลฝอยอนตราย และ อตราการเกดมลฝอยทสามารถรไซเคล ไดของครวเรอนคอ 1.18 กโลกรมตอคนตอวน 4.298 กโลกรมตอวนตอแหง และ 4.275 กโลกรมตอวนตอแหง สถานประกอบการจะมอตราการเกดมลฝอยธรรมดาอตราการเกดมลฝอยอนตราย และอตราการเกดมลฝอยทสามารถรไซเคล ไดคอ 346 กโลกรมตอคนตอวน 0.148 กโลกรมตอแหง และ 0.10 กโลกรมตอวนตอแหง สวนการพจารณา

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

41

กระแสของมลฝอยอนตรายของมลฝอยอนตราย 7 ชนด พบวา เพยงแบตเตอรเทานนทสามารถรไซเคลไดทงหมด คอ 1,365 กโลกรมตอวน ในสวนของมลฝอยอนตรายทมการรไซเคลบางสวน คอกระปองสสเปรย ผลตภณฑทาความสะอาดครภณฑ และ ภาชนะใสนามนเครองใชแลว จะมปรมาณ 417, 319 และ 615 กโลกรมตอวน ตามลาดบ สวนมลฝอยอนตรายทไมสามารถ รไซเคล ไดคอ ถานไฟฉาย กระปองยาฆาแมลง และ หลอดฟลออเรสเซนต จะมปรมาณ 412, 319 และ 615 กโลกรมตอวน ตามลาดบจะถกทงรวมกบมลฝอยธรรมดาสสถานกาจดขยะมลฝอยธรรมดาของ เทศบาลนครขอนแกน และทสถานกาจดขยะมลฝอย พบวา มปรมาณมลฝอยอนตรายทเกดขน ถานไฟฉาย กระปองยาฆาแมลง กระปองสสเปรย ผลตภณฑทาความสะอาดสขภณฑ และ หลอด ฟลออเรสเซนส มปรมาณใกลเคยงกบปรมาณมลฝอยอนตรายของครวเรอนกบสถานประกอบการ สวนปรมาณแบตเตอร ทคาดการณจากอตราการเกดมลฝอยอนตรายของครวเรอนและสถาน ประกอบการจะมปรมาณแบตเตอร ทคาดการณจากอตราการเกดมลฝอยอนตรายของครวเรอนและ สถานประกอบการจะมปรมาณแบตเตอร ทคาดการณจากอตราการเกดมลฝอยอนตรายของครวเรอน และ สถานประกอบการจะมปรมาณ 1,365.48 กโลกรมตอวน ไมพบในสถานกาจดมลฝอย และภาชนะใสนามนเครองหรอซงคาดการณไววามปรมาณ 1,114.95 กโลกรมตอวน กลบพบเพยง392.26 กโลกรมตอวน ซงมลฝอยเหลาน มแหลงกาเนดในสถานประกอบการ พบวา มลฝอยเหลานสามารถนาไปขายไดจงถกสถานประกอบการเกบไวขาย เพอเพมรายไดแกสถานประกอบการ ฉฐกร ชเกยรต (2548, หนา บทคดยอ) ไดศกษาการบรหารจดการขยะมลฝอยเชง กลยทธพบวา จากการดาเนนงานจดการขยะมลฝอยของเทศบาลตาบลดานขนทด ปรากฏวา (1) ปรมาณขยะมลฝอยลดลง จากปรมาณ 12.75 ตนตอวน เหลอ 5.60 ตนตอวน หรอลดลงรอยละ 50.77 ซงสามารถ ลดปญหาบอททงขยะทเดมทคาดวาจะเตมภายใน 1 ป แตเมอปรมาณขยะลดลงสามารถยดอายการใชงานตอไปไดอกหลายป (2) ประชาชนในชมชนเขาใจการจดการขยะแบบครบวงจรใหความรวมมอ กจกรรมทแตละชมชนดาเนนการมากทสดคอ การคดแยกขยะรอยละ 100 รองลงมา คอ การทาความสะอาดชมชนรอยละ 83.33 ประชาชนนาขยะมลฝอยทมคามาขายทศนยรบซอขยะรไซเคลเพมมากขนประชาชนมรายไดสงผลตอความยงยนของโครงการและกจกรรม (3) ประโยชนดานอนๆ รปแบบการบรหารเชงกลยทธ สามารถนาไปประยกตใชไดกบองคกรปกครองสวนทองถนทกขนาดและทกรปแบบ ทงองคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล และ องคการบรหารสวนตาบล ทงองคกรทมปญหาคลายกนและองคกรทไมมปญหา ผลของการบรหารจดการขยะมลฝอยเชงกลยทธ สงผลใหเทศบาลตาบลดานขนทดไดรบรางวลชนะเลศอนดบ 1 ระดบประเทศจากกรมปกครอง กระทรวงมหาดไทย ป พ.ศ. 2545

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

42

เจษฏานนท เวยงนนท (2549, หนา บทคดยอ) ไดศกษาสภาพปญหาและสาเหต และแนวทางการจดการขยะมลฝอยในคคลอง พบวา ปญหาหลกๆ ไดแก 1. ปญหาดานการระบายนา 2. ปญหาดานสขภาพอนามยของผอาศยรมคลอง 3. ปญหาตอคณภาพนา 4. ปญหาดานทศนวสย และ 5. ปญหาดานสขภาพอนามยของผอาศยหรอใชประโยชนจากพนทของราชการ สาเหตของ การเกดขยะ ไดแก พฤตกรรมการทงขยะมลฝอยในคคลองของ ผอาศยหรอใชประโยชนจากพนท รมคลอง ขยะทตกคางมาจากการเกบขนของเจาหนาท และมาจากธรรมชาตโดยการพดพาของลม และกระแสนา การศกษาแยกองคประกอบขยะโดยวธ Quartering พบวา วาในปรมาณขยะ 1 กอง คอ 14.45 กโลกรม คดเปนทงหมด 100 เปอรเซนต มปรมาณพลาสตกมากทสด คอ รอยละ 2.83 รองลงมา ไดแก ใบไม เศษไม รอยละ 2.71 ขยะอนตราย รอยละ 1.88 ขวดแกว รอยละ 1.71 โลหะ รอยละ 1.71 เศษอาหาร รอยละ 1.3 ขยะอนๆ รอยละ 1.13 กระดาษรอยละ 0.73 และ ผา รอยละ 0.51 ตามลาดบ ตาบลดานขนทดไดรบรางวลชนะเลศอนดบ 1 ร ะดบประเทศ จาก กรมปกครอง กระทรวงมหาดไทย ป พ.ศ. 2545 2.5.2 งานวจยตางประเทศ บอดด และคยทเนน (Boadi and Kuitunen, 2003, pp. 211-218) ไดศกษาการจดการมลฝอยชมชนของเทศบาลในพนทในเมองออกคราประเทศกานา พบวา การจดการมลฝอยชมชนของเทศบาลในเมองออกคราประเทศกานานน ในปจจบนมการจดการมลฝอยในลกษณะทไมย งยนอนเนองจากการเปนเมองทไมมการวางแผนควบคมปรมาณมลฝอยทด จงมผลตออตราการเพมขนของปรมาณมลฝอยในชมชนกอใหเกดปญหาปรมาณมลฝอยทเกดขนมากในแตละวนใน

เมองออกครา ประเทศกานา และสงนเปนแรงกดดนอยางมากตอระบบการจดการมลฝอยในชมชนทมปรมาณมลฝอยทเพมขนในแตละวน ประกอบกบความสามารถของสถานทกาจดมลฝอยไมพอเพยงอยในสภาพทไมเหมาะสม และ การขาดแคลนทรพยากรทงมนษยผเชยวชาญ และเงนทนในการกาจดมลฝอย เจาหนาทรกษาความสะอาดของเมอง จงเผชญกบความยงยากในการจดการมลฝอยปญหาทเกดขนทาใหการจดเกบรวบรวมมลฝอยจากชมชนทเกดขนในเมอง

ทงหมด จะมการเกบเพอการทาลาย การเกบมลฝอยทบานนนมขอจากดอยเฉพาะในพนททมรายไดระดบสง และรายไดระดบปานกลาง สวนบางแหงพนททยากจนจะถกปลอยปะใหไมมการจดการปลอยใหปญหามลฝอยของชมชนจดการเอง สงนนจงนาไปสการทงมลฝอยทไมมการ คดแยกมลฝอยกอนทงทาใหพบเหนมลฝอยทไมมการเกบรวบรวมทงลงในแหลงนาธรรมชาต พนดน คคลองตางๆ และกระแสนาตางๆ กอใหเกดมลพษมผลตอสขภาพอนามยและสงแวดลอมทมองไมเหนในหลายสวนของเมองออกครา ประเทศกานา

สานกวท

ยบรก

ารฯ

มหาวทยา

ลยราช

ภฎราชนครน

ทร

43

ยโอแมนส (Yeomans, 2004, pp. 376-393) ไดศกษานโยบายสาหรบการจดการมลฝอยชมชนทปรบปรงขนในเทศบาลฮารมนตน เวนทเวอร รฐออนทารโอ พบวา การกาหนดการวางแผนสาธารณะสามารถพสจนไดวามความซบซอนอยางยงเมอสวนประกอบ

ของระบบยงมระดบของความไมแนนอนในระดบสง ผลงานการวจยกอนหนานไดแสดงถงประโยชนของการเลยนแบบววฒนาการทมการคาดคะเนในทางทด (ESO) สาหรบการวางแผนการจดการมลฝอยชมชนในเทศบาลฮารมนตน เวนทเวอร รฐออนทารโอ เอกสารนเปนการแสดงเกยวกบการลดหนาทการลงโทษและการตงโปรแกรม GP สามารถจะรวมเขาไปใน ESO เพอทจะไดทางเลอกนโยบายทดหลายอยาง อยางมประสทธภาพทตรงกบระดบบรรทดฐานระบบทตองการของเทศบาลสาหรบการจดการมลฝอยชมชน เนองจากเทคนค ESO สามารถประยกตเขากบปญหาตางๆ ทซงสวนประกอบของระบบจานวนมากเปนความสามารถในการปฏบตไดของกลยทธนสามารถทจะขยายเขาสการใชโปรแกรมการวางแผนเชงกลยทธและดานการ

ดาเนนการอน ๆ จานวนมากทมแหลงของความไมแนนอนอยางมนยสาคญ เฮอรแนนเดส และมารตน-ซจส (Hernandez and Martin-Cejas, 2005, pp. 13-24) ไดศกษาแรงจงใจมงสการจดการทย งยนของมลฝอยชมชนเทศบาลบนเกาะตางๆ พบวา เอกสารทเปนการวเคราะหการจดการมลฝอยชมชนจากมมมองของวฎจกรชวตของผลตภณฑ ซงเปนการ จดตงกรอบแนวคดทเปดโอกาสใหมการปรบปรงการจดการจากมมมองทางสงคมซงไดแสดง แบบจาลองราคาสาหรบการบรการการบาบดมลฝอยชมชนในซานโตดนโกบนเกาะแกรน คานาเรย และไดสรปวาการกาหนดราคาจะตองรวมตนทนภายนอกทงหมดนนคอ สวสดการสงคมและจะเพมขนเมอปรากฏการแยกจากแหลงกาเนดและทเกาะขนาดเลก นโยบายการลดมลฝอยชมชนมอทธพลอยางมากตอสวสดการซงมากกวาทอยในบรบทของพนแผนดนใหญ