บทท 11

การใหยาฉด

การฉดยาเปนการใหยาในรปสารละลายเขาสเนอเยอหรอหลอดเลอด ซงในแตละทางทใหจะมการเตรยมยาทเหมอนกน คอ การเตรยมจากหลอดยา (ampule) หรอการเตรยมยาจากขวดยา (vial) หากเปนยาทบรรจในหลอดยาจะเปนยาทอยในรปสารละลายอยแลว สามารถดดออกมาใชไดทนท หากเปนยาทบรรจในขวดยาจะมทงชนดทอยในรปสารละลายสามารถดดออกมาใชตามจ านวนทตองการไดทนท และชนดผงทตองเตมตวท าละลายลงไปผสมกนจนผงยาละลายหมดจงจะสามารถดดออกมาเพอเตรยมไปฉดใหผปวย ทงนการใหฉดยาตองค านงถงทางทใหยาดวยเนองจากทางทใหยาฉดทแตกตางกนกจะมการเตรยมอปกรณ การเตรยมผปวย ขนาดยากน ตลอดจนมผลขางเคยง และการพยาบาลทแตกตาง แนวปฏบต การบรหารยาฉด

การฉดยาเขาสรางกายผปวยตองปฏบตดวยความระมดระวง รอบคอบ เพอปองกนอนตรายทอาจเกดขน โดยปฏบตตามแนวปฏบตดงตอไปน 1. อานค าสงการรกษาของแพทยอยางระมดระวง หากมขอสงสยควรตรวจสอบกอน

2. ตรวจสอบค าสงการรกษาของแพทยกบใบบนทกการบรหารยา 3. อานเอกสารแนบ เอกสารแนบจะอยในกลองยาซงมรายละเอยดเกยวกบการยาท

ผเตรยมยาควรทราบ เชน ชอทางการคาของยา ชอสามญของยา ปรมาณยาใน 1 ขวด ทางทให วธการเตรยมยา วนหมดอายของยา วนหมดอายของยาหลงผสม การเกบรกษายา ขอหามใช ขอควรระวง อาการไมพงประสงคจากการใชยา ปฏกรยาระหวางกนของยา เปนตน

4. ปฏบตตามหลก 10 R ในบรหารยาฉดอยางเครงครด 5. ผเตรยมยากบผฉดยาตองเปนคนเดยวกน 6. การเตรยมอปกรณเหมาะสมกบทางทใหยา อายผปวย ขนาดยา และความหนดของยา 7. การวดต าแหนงฉดถกตอง 8. การตรวจสอบสภาพผวหนง การเตรยมผวหนง และองศาของการปกเขมใหถกตอง 9. การปฏบตทกขนตอนตงแตเรมเตรยมยาจนเสรจสนการฉดยาตองกระท าโดยยด

หลกการคงความปราศจากเชออยางเครงครด เพอปองกนการน าเชอโรคเขาสรางกายผปวย 10. การอานชอยาจากขวดยา/ หลอดยา ตองอานอยางนอย 3 ครง คอ กอนหยบขวดยา

ขณะเตรยมยา และเมอเตรยมยาเสรจเรยบรอย

2

การค านวณยาฉด

ในค าสงการรกษาของแพทยอาจไมไดระบขนาดยาทจะฉดใหผปวยเทากบขนาดทมบรรจอยในขวดยา ดงนนพยาบาลตองสามารถค านวณขนาดยาตามทแพทยสงไดอยางถกตอง วธการค านวณยาม 2 วธ คอ การค านวณโดยใชสตร และการค านวณโดยเทยบบญญตไตรยางศ ดงน

1. สตร = H X

โดย D = ขนาดยาทตองการ H = ขนาดยาทมบรรจในขวด X = จ านวนยาทตองการฉด

ตวอยาง ตองการยาฉด ชนด A ขนาด 60 mg ในขวดบรรจยา 40 mg/ mL จะตองเตรยมยาจ านวนเทาใด D = 60 mg H = 40 mg/ mL X = จ านวนยาทตองการฉด

แทนคาในสตร

= = 40 mg/ mL X

= X 40 mg/ mL

1.5 mL = X

ดงนน จ านวนยาทตองการ เทากบ 1.5 mL

2. เทยบบญญตไตรยางศ จากโจทยขางตน ยา 40 mg ตองเตรยมยา จ านวน 1 mL

ยา 60 mg ตองเตรยมยา จ านวน × 60 mg 40 mg

= 1.5 mL

ดงนน จ านวนยาทตองการ เทากบ 1.5 mL

D

60 mg

60 mg

1 mL

3

อปกรณทใชในการฉดยา

อปกรณทใชในการฉดยาจะคลายคลงกน สงทแตกตางกน คอ ขนาดของหวเขม และ ขนาดของกระบอกฉดยาทแตกตางกนตามชองทางทฉดยา อายผปวย และปรมาณยา 1. กระบอกสบ (syringe)

2. หวเขม (needle) 3. ขวดบรรจยาตามค าสงการรกษา (ชนดขวดยาหรอหลอดยา) 4. น ากลนปราศจากเชอ (sterile water) หรอตวท าละลายตามทบรษทผผลตแนะน า 5. ส าลแอลกอฮอล 70% 6. ส าลแหง 7. กระปก พรอมปากคบ 8. อบทมฝาปดมดชด

ขนาดเขมฉดยาและกระบอกฉด ดงตาราง

ชองทางฉด ขนาดเขม (ผใหญ) ขนาดเขม (เดก) ขนาดกระบอกฉด ชนผวหนง 26 gauge 26 gauge tuberculin (1 mL)

ชนใตผวหนง 25-27 gauge ยาว 3/8-5/8 นว

27 gauge ยาว 5/8 นว

1 mL

ชนกลามเนอ 21-25 gauge ยาว 1-1½ นว

25 gauge ยาว 1 นว

ผใหญ 2-5 mL เดก 0.5-1 mL

หลอดเลอดด า ฉดเขา injection plug/ สายน าเกลอ เขมขนาด 27 gauge ฉดเขาจกปดเปด 3 ทางไมตองใสหวเขม

เชนเดยวกบผใหญ

ตามขนาดยา

การเตรยมยาฉด

ยาฉดทบรรจอยในหลอดยาจะเปนสารละลายทสามารถดดออกมาไดโดยไมตองผสมกบตวท าละลาย แตยาทบรรจอยในขวดยาจะมทงรปทเปนสารละลายทสามารถดดออกมาใชไดทนท และทเปนผงยา หากยาทบรรจอยในขวดเปนผงยา ตองน าตวท าละลายมาผสมจนกลายเปนสารละลาย ปราศจากตะกอน โดยทวไปใชน ากลนปราศจากเชอเปนตวท าละลาย ยกเวนยาบางชนดทใชตวท าละลายเปนอยางอน ซงดไดจากค าแนะน าของบรษทผผลต กอนการเตรยมยาทกครงพยาบาลตองลางมอใหสะอาด เชดใหแหง น าการดยามาตรวจสอบความถกตองกบใบบนทกการบรหารยา ขวดยา และค าสงการรกษาของแพทย สงทตองตรวจสอบ ไดแก ค าสงการรกษา ชอยา ขนาดยา ทางทให วนหมดอายของยา เวลาทใหยา ชอ-นามสกลผปวย เตยง ตรวจสอบประวตการรบยา และการแพยาของผปวย ค านวณขนาดยาทจะฉดใหถกตอง วธการเตรยมยาจากหลอดยาแสดงในตารางท 11.1 วธปฏบตการเตรยมยาชนดผงจากขวดยาแสดงในตารางท 11.2 วธปฏบตการเตรยมยาฉดอนสลน แสดงในตารางท 11.3

4

ตารางท 11.1 วธปฏบตการเตรยมยาจากหลอดยา

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 เตรยมอปกรณวางในถาดสะอาด ตรวจสอบวนหมดอาย ความสมบรณของซองบรรจกระบอกฉดยา และหวเขม

เตรยมอปกรณใหพรอมใชงาน และอปกรณส าหรบการฉดยาตองปราศจากเชอ

2 หยบหลอดยา ถามน ายาอยทปลายหลอดยาใหเคาะปลายหลอดใหน ายาไหลลงมาอยในขวด

ยาในขวดยาครบจ านวน

3 หลอดยาม 2 แบบ คอ แบบทหกปลายหลอดยาไดโดยไมตองเลอย จะสงเกตเหนเปนแถบสทบรเวณคอขอดของหลอดยา ใหเชดรอบคอคอดของหลอดยาดวยส าลแอลกอฮอล 70% ใชส าลหรอผากอซปราศจากเชอหมคอขอดของหลอดยา หกปลายหลอดยาโดยหนออกนอกตวผเตรยมยา วางหลอดยาบนถาดสะอาด ส าหรบหลอดยาทตองใชใบเลอยจะไมมแถบสทคอคอดของหลอดยา ใหเลอยบรเวณคอหลอดยากอนจงจะหกปลายหลอดได ใหเชดใบเลอย ดวยส าลแอลกอฮอล 70% กอนเลอยคอหลอดยา เมอเลอยแลวจงหกปลายหลอดยา

ปองกนการปนเปอนเชอโรค ปองกนเศษแกวกระเดนใสใบหนา และมอผเตรยมยา

4 เปดซองกระบอกสบ เตรยมพรอมส าหรบการดดยาจาก หลอดยา

5 เปดซองหวเขมขนาด 18 gauge ตอเขากบกระบอกสบใหแนน จบหมนใหกระบอกสบดานทมตวเลขอยดานบน ปลายปากตดหวเขมคว าลง ถอดปลอกเขมออก

เหนปรมาณยาทดดเขากระบอกสบ และการคว าปลายปากตดหวเขมลงดานลางท าใหสามารถดดยาไดงาย

6 จบหลอดยาดวยมอทไมถนด คว าปลายเขมลง สอดปลายเขมเขาไปในหลอดยา ใหปลายเขมอยในยา

เตรยมพรอมส าหรบการดดยาจาก หลอดยา

7 ดดยาใหไดตามจ านวนทตองการ โดยการถอยแกนในกระบอกสบออกจนครบตามจ านวนทตองการ

ยาจะไหลเขาไปในกระบอกสบ

8 ใสปลอกหวเขม ตงกระบอกสบตงฉากขน ถอยแกนในกระบอกสบ ปลดหวเขม เปลยนหวเขม

ใหยาทคางอยในหวเขมไหลงมาในกระบอกสบ และหวเขมทใชในการเตรยมยาจะไมใชส าหรบการฉดยา

9 วางกระบอกสบในอบทมฝาปดมดชด ปองกนการปนเปอนเชอโรค 10 ตรวจสอบชอยา ขนาดยาทหลอดยากบค าสงการรกษา

อกครงกอนทงหลอดยา บรหารยาไดถกตอง

11 ลางมอใหสะอาด เชดใหแหง ปองกนการแพรกระจายของเชอโรค

5

ตารางท 11.2 วธปฏบตการเตรยมยาชนดผงจากขวด

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 เตรยมอปกรณวางในถาดสะอาด ตรวจสอบวนหมดอาย ความสมบรณของซองบรรจกระบอกสบ และหวเขม

เตรยมอปกรณใหพรอมใชงาน และอปกรณส าหรบการฉดยาตองปราศจากเชอ

2 หยบขวดยา อานชอยา เปดฝาจกขวดยา (ภาพท 11-1) เชดดวยส าลแอลกอฮอล 70% วนจากดานในออกดานนอก

ตรวจสอบชอยา และปองกนการปนเปอนเชอโรค

3 หยบหลอดน ากลนปราศจากเชอ ตรวจสอบชอ หากมน ากลนปราศจากเชอคางอยทปลายหลอดใหเคาะลงมาอยในหลอด เชดคอคอดของหลอดน ากลนปราศจากเชอดวยส าลแอลกอฮอล 70%

ปองกนการปนเปอนเชอโรค

4 หมคอคอดของหลอดน ากลนปราศจากเชอดวยส าลแอลกอฮอล 70% แลวหกปลายหลอดโดยหนออกจากตว (ภาพท 11-2)

ปองกนเศษแกวกระเดนใสหนาและมอผเตรยมยา

5 เปดซองกระบอกสบ เปดซองหวเขมขนาด 18 gauge ตอเขากบกระบอกสบใหแนน หมนกระบอกสบดานตวเลขขนดานบน หนหวเขมดานปลายปากตดลง ขยบลกสบเลกนอย ถอดปลอกเขมออก

เตรยมพรอมใชงาน

6 จบหลอดน ากลนปราศจากเชอขนดวยมอทไมถนด สอดปลายเขมเขาไปในลกษณะคว าลง ดดน ากลนปราศจากเชอตามจ านวนทตองการ (ภาพท 11-3)

ปลายเขมดดไดน ากลนปราศจากเชอออกมา

7 จบขวดยาดวยมอทไมถนด อานชอยา แทงหวเขมเขาบรเวณกลางจกยาง แลวดนน าเขาจนหมด ใหปลายเขมอยในอากาศ ปลอยใหแกนในกระบอกสบดนถอยออกมาจนหยดจงดงหวเขมออก (ภาพท 11-4)

ใหน ากลนอยในขวดยา

8 สวมปลอกเขม ดนแกนในกระบอกสบเขาไปใหสด วางในอบทมฝาปด

ปองกนการปนเปอนเชอโรค

9 เขยายาจนละลายหมด ปองกนไม ใหมผงยาลอยอย ในหลอดเลอด ซงอาจอดตนหลอดเลอด

10 เชดจกยางดวยส าลแอลกอฮอล 70% รอใหแหง ปองกนการปนเปอนเชอโรค 11 ดงแกนในกระบอกสบออกมาเทาปรมาณน ายาทจะ

ดดออกจากขวด ถอดปลอกเขม เตรยมอากาศเขาขวดยา

6

ตารางท 11.2 วธปฏบตการเตรยมยาชนดผงจากขวด (ตอ)

ล าดบ วธปฏบต เหตผล 12 มอขางทไมถนดจบขวดยา สวนมอขางทถนดจบ

กระบอกสบ แทงหวเขมเขาไปทจกยางตรงกลางตางต าแหนงกบทแทงเขาในครงแรก ดนแกนในกระบอกสบเขาไปในขวด

หากแทงเขารอยเดม ยาจะไหลออกมา และเพมแรงดนภายในขวดยา

13 คว าขวดยา ใหปลายเขมอยใตน ายา ปลอยใหแกนในกระบอกสบเลอนออกมา ยาจากขวดจะไหลเขาไปในกระบอกสบ หากยาในขวดยงออกมาไมเทากบจ านวนทตองการใหใชนวหวแมมอและนวชมอขางทถนดดงแกนกระบอกสบลง (ภาพท 11-5)

แร งด นจะท า ใ ห น า ไหล เข า สกระบอกสบ

14 ถอยหวเขมออกจากขวดยา สวมปลอกหวเขม ถอยแกนในกระบอกสบเลกนอย

ใหยาทคาอยทหวเขมเขามาอยในกระบอกสบ

15 เปลยนขนาดหวเขม เหมาะสมตามการใชงาน 16 ตรวจสอบชอยา ขนาดยาทขวดยากบค าสงการรกษา

อกครง ทงขวดยา บรหารยาไดถกตอง

17 วางกระบอกสบใน อบทมฝาปดมดชด ปองกนการปนเปอนเชอโรค 18 เตรยมกระบอกสบทบรรจยา ส าลแอลกอฮอล 70%

กระปกบรรจปากคบ ใบบนทกการบรหารยาหรอการดยาลงบนถาด กรณฉดยาเขาชนกลามเนอ ชนใตผวหนงใหเตรยมส าลแหง

เตรยมพรอมใชงาน

19 ลางมอใหสะอาด เชดใหแหง ปองกนการแพรกระจายของเชอโรค

ภาพท 11-1 การเปดฝาจกขวดยา

7

ภาพท 11-2 การหกหลอดน ากลนปราศจากเชอ

ภาพท 11-3 การดดน ากลนปราศจากเชอ

ภาพท 11-4 การแทงหวเขมเขาบรเวณกลางจกยางขวดยา และดนน ากลนปราศจากเชอเขาไปในขวดยา

ภาพท 11-5 การดดยาออกจากขวดยา

8

ตารางท 11.3 วธปฏบตการเตรยมยาฉดอนสลน

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 เตรยมอปกรณวางในถาดสะอาด ตรวจสอบวนหมด อาย ความสมบรณของซองบรรจกระบอกสบอนสลน

เตรยมอปกรณใหพรอมใชงาน และอปกรณส าหรบการฉดยาตองปราศจากเชอ

2 หยบขวดยา อานชอยา ตรวจสอบวนหมดอาย กลงขวดอนสลนดวยฝามอทงสองขาง

บรหารยาไดถกตอง และใหยาผสมกน

3 เชดจกขวดยา ดวยส าลแอลกอฮอล 70% วนจากดานในออกดานนอก รอจนแหง

ปองกนการปนเปอนเชอโรค

4 เปดซองกระบอกสบ ขยบลกสบเลกนอย เตรยมพรอมส าหรบการดดยา 5 จบขวดยาดวยมอทไมถนด แทงปลายเขมเขาไปใน

จกยางตงขวดยาขนโดยใหปลายเขมอยในยา เตรยมพรอมส าหรบการดดยา

6 ดดยาใหไดตามจ านวนทตองการโดยการถอยแกนในกระบอกสบออกอยางนมนวล กรณทเตรยมอนสลน 2 ชนด ในกระบอกสบเดยวกนใหดดชนด shorter-acting regular insulin กอนดดชนด intermediate-acting regular insulin ยกเวน Glargine (Lantus) insulin ไมสามารถผสมรวมกบอนสลนชนดอน

ยาจะไหลเขาไปในกระบอกสบ

7 ใสปลอกหวเขม วางกระบอกสบในอบทมฝาปดมดชด

ปองกนการปนเปอนเชอโรค

8 ตรวจสอบชอยา ขนาดยา กบค าสงการรกษาอกครง กอนเกบขวดยาอนสลนเขาตเยน

บรหารยาไดถกตอง

9 ลางมอใหสะอาด เชดใหแหง ปองกนการแพรกระจายของเชอโรค

9

ทางทฉดยา

การฉดยาเขาสรางกายทอยในบทบาทหนาทของพยาบาลมดวยกน 4 ทาง ไดแก การฉดยาเขาชนผวหนง (intradermal injection; ID) การฉดยาเขาชนใตผวหนง (subcutaneous injections; SQ) การฉดยาเขาชนกลามเนอ (intramuscular injection; IM) และการฉดยาเขาหลอดเลอดด า (intravenous Administration; IV)

การฉดยาในต าแหนงทตางกนจะมหลกการและการปฏบตทแตกตางกน ดงน

1. การฉดยาเขาชนผวหนง

การฉดยาเขาชนผวหนงใชส าหรบการทดสอบการแพ (skin testing) เชน allergy tests, tuberculin screening เปนตน สารหรอยาทฉดเขาชนผวหนงใชปรมาณเลกนอย (0.02 mL) ทชนผวหนงมเลอดมาเลยงนอยเมอเปรยบเทยบกบการฉดยาเขาต าแหนงอน ๆ สารหรอยาทฉดเขาไปจะดดซมชาดงนนหากผปวยมอาการแพเกดขน ระยะเวลาในการเกดรวมถงความรนแรงจะนอยกวาการฉดเขาต าแหนงอน ภายหลงการฉดท าการประเมนผปวยภายใน 30 นาท และในเวลา 24-48 ชวโมง หลงทดสอบการแพยา (allergy test) และเนองจากผปวยอาจเกดปฏกรยาการแพทรนแรงจงตองเตรยม epinephrine (adrenaline) 1: 1,000 พรอมใชฉดทนท รวมถงออกซเจน ยาแกแพแบบฉด ชนด diphenhydramine และอปกรณใหสารละลายทางหลอดเลอดด า การเลอกต าแหนง โดยเลอกต าแหนงทสผวออน ไมมรอยโรค ขนปกคลมนอย เนองจากสามารถมองเหนการเปลยนแปลงของผวหนงไดงาย ต าแหนงทนยม ไดแก แขนทอนปลายดานใน และหลงสวนบน (ภาพท 11-7)

ภาพท 11-6 ทางทฉดยา ชนกลามเนอ ชนใตผวหนง และชนผวหนง ทมา (Taylor, Lillis, LeMone, & Lynn, 2008, p. 800)

10

ภาพท 11-7 แสดงต าแหนงฉดยาเขาชนผวหนง ทมา (Smart-Nurse, 2012)

กระบอกสบทใชเปนกระบอก tuberculin มหวเขมมาพรอมใชงาน ขนาดเขม คอ

26-27 gauge ยาว 1/4-1/2 นว ความจ 1 mL การฉดใหหงายเขมดานปลายตดขน ฉดท ามม 5-15 องศา กบผวหนงแลวแทงปลายเขมผานทะลผวหนง ประมาณ 1/8 นว การฉดใหฉดเขาอยางชา ๆ เมอฉดสารหรอยาเขาไปจะปรากฏเปนรอยนนเปนวงทผวหนง (wheal) ในต าแหนงทแทงปลายเขม ใหใชปากกาสน าเงนวงรอบนนส าหรบประเมนผลการทดสอบการแพสารทฉดให การถอนหวเขมออกจากผวหนงใหถอนในแนวเดยวกนกบทใสหวเขมเขาไป หามคลงบรเวณทฉดยา หลงจากถอนหวเขมออก หากไมปรากฏรอยนนหรอมเลอดออกภายหลงการถอนหวเขมออกแสดงวาปลายเขมเขาลกถงชนใตผวหนง

2. การฉดยาเขาชนใตผวหนง

เปนการฉดยาเขาต าแหนงเนอเยอทอยถดลงมาจากชนผวหนง ต าแหนงนมเลอดมาเลยงนอยกวาชนกลามเนอ ดงนนการดดซมของยาจงชากวาการฉดยาเขาชนกลามเนอ ต าแหนงทฉดเรยงล าดบตามการดดซมของยาจากมากไปนอย ไดแก บรเวณหนาทองจากต าแหนงใตชายโครง (costal margins) จนถง iliac crests ดานนอกตนแขน ดานหนาตนขา สะโพกสวนบน (upper ventral or dorsal gluteal areas) และหลงสวนบน ตามล าดบ (Caffrey, 2003 cited in Taylor, Lillis, LeMone, & Lynn, 2008, p. 795)

ปรมาณยาทฉดแตละครงสงสดไมเกน 1 mL เนองจากเนอเยอชนใตผวหนงมความไวตอปรมาณยาทมากเกนกวา 1 mL และการระคายเคองจากยา ทงนการเลอกต าแหนงตองเลอกจากบรเวณทไมมรอยโรคไมตรงปมกระดก ไมตรงต าแหนงหลอดเลอดหรอเสนประสาท รวมถงจะตองหมนเวยนต าแหนงฉดเพอปองกนการเกดเปนไตแขง (hypertrophy) และบางสวนของรางกายขาดไขมนจงไมตอบสนองตออนสลน (lipodystrophy)

11

ภาพท 11-8 ต าแหนงส าหรบฉดยาเขาชนใตผวหนง ทมา (Aurora Health Care, 2012)

ยาทฉดเขาชนใตผวหนงสวนใหญเปนเฮปารน (heparin) และยาอนสลน (insulin) หากเปนเฮปารน ใหฉดทหนาทองหางจากสะดอประมาณ 2 นว เพอปองกนการฉดเขาถงชนกลามเนอ สวนยาอนสลนซงผปวยมกจะตองฉดอยางตอเนอง จงควรหมนเวยนต าแหนงฉดทงนเพอใหยาดดซมไดอยางมประสทธภาพ หากยาทฉดเขาไปไมดดซมจะเปนตมลกษณะแขง กดเจบ การเลอกความยาวของเขมทใช และการท ามมกบผวหนงขนอยกบน าหนกตวของผปวยหากผปวยอวนความหนาของเนอเยอชนใตผวหนงจะมากกวาผทมน าหนกตวปกตหรอผทมน าหนกตวนอยกวาปกต ในผทมน าหนกตวปกตเขมทใชม 2 ขนาด คอ 25-27 gauge ยาว 5/8 นว ฉดท ามม 45 องศา กบผวหนง และขนาดยาว 3/8 นว ฉดท ามม 90 องศา กบผวหนง โดยหงายดานปลายตดของเขมขน ส าหรบเดก ใชเขมทมความยาว 1/2 นว ผปวยทอวนจะมไขมนปกคลมชนใตผวหนง ดงนนการฉดจงตองจบยกเนอเยอขนและความยาวเขมตองยาวเทากบครงหนงของความหนาของชนไขมนใตผวหนง ฉดท ามม 90 องศา กบผวหนง ผปวยทมน าหนกตวปกตหรอการฉดตองตรงผวหรอจบยกเนอเยอขน ฉดท ามม 45-90 องศา กบผวหนง ผปวยทมน าหนกตวนอยกวาปกตเนอเยอชนใตผวหนงจะนอย ต าแหนงทเหมาะสมในการฉดมากทสดคอทหนาทอง กระบอกสบทใชเปนกระบอกอนสลน (insulin syringe) จะมหวเขมตดมาดวย มขนาดตงแต 26-29 gauge ตองความระมดระวงในการใชกระบอกอนสลน คอ กระบอกอนสลนทแบง เปน 100 สเกล ตองใชกบการดดอนสลนแบบ 100 ยนต เทานน หามน ากระบอกสบทวไปมาใชแทนเดดขาด ส าหรบการฉดอนสลนจะฉดท ามม 90 องศา กบผวหนง ยกเวนผปวยทน าหนกตวนอยหรอผปวยเดกทจะตองจบยกเนอเยอขนและฉดท ามม 45 องศา กบผวหนง เพอหลกเลยงการฉดเขาชนกลามเนอ

12

3. การฉดยาเขาชนกลามเนอ

การฉดยาเขาชนกลามเนอ ยาจะถกดดซมเรวกวาการฉดเขาชนใตผวหนง เนองจากทชนกลามเนอมหลอดเลอดเลยงมากกวาทชนใตผวหนง การฉดยาเขากลามเนอชนลกจะมโอกาสเปนอนตรายตอเนอเยอนอยกวาการฉดยาเขากลามเนอชนตน แตมความเสยงทปลายเขมจะไปโดนหลอดเลอดมมากกวา ขนาดเขมทใชฉดยาเขาชนกลามเนอมความยาวมากกวาเขมทใชฉดเขาชนใตผวหนง โดยผปวยทผอมความยาวเขมทใชอยทประมาณ 1/2-1 นว สวนผปวยทอวนอาจตองใชเขมทมความยาวถง 3 นว การฉดท ามม 90 องศา กบผวหนง ชนกลามเนอนจะมความทนตอการระคายเคองจากยาทมความขนไดมากกวาชนใตผวหนงรวมถงทกลามเนอมดใหญอยาง gluteus medius สามารถทนตอปรมาณยาทมากถง 4 mL แตส าหรบผปวยทมน าหนกตวต ากวาเกณฑ ผปวยสงอายและผปวยเดกสามารถรบยาได 2 mL ผปวยเดกทอายต ากวา 2 ป สามารถรบยาไดไมเกน 1 mL ควรตรวจสอบสภาพผวหนงบรเวณทจะฉดกอนทกครงและหลกเลย งการฉดซ าต าแหนงเดม ต าแหนงส าหรบฉดเขาชนกลามเนอ ไดแก 3.1 Ventrogluteal หมายถง กลามเนอสะโพกสวน gluteus medius และ gluteus minimus เปนต าแหนงทมความปลอดภยในการฉดสง กลาวคอปลอดภยจากภาวะแทรกซอนจากการฉดยา เชน เกดพงผด (fibrosis) เสนประสาทถกท าลาย (nerve damage) หนอง (abscess) เนอเยอขาดเลอดมาเลยง (tissue necrosis) เปนตน ต าแหนงนเหมาะส าหรบวยผใหญ และผปวยเดกอายตงแต 7 เดอนขนไป กสามารถฉดต าแหนงนได การวดต าแหนงกระท าโดยการวางสนมอขางขวาลงบนสะโพกซาย (หากฉดสะโพกขวาใหวดต าแหนงดวยมอซาย) ทกระดก greater trochanter ใหปลายนวหวแมมอชไปทางขาหนบของผปวย นวชอยท anterosuperior iliac spine นวกลางวาดไปทาง ดานหลงตามแนว iliac crest ไปทางกนผปวย จะมโนภาพระหวางนวชและนวกลางไดเปนอกษรรปตว V ต าแหนงฉดยาคอกงกลางของตว V (ภาพท 11-9) กอนฉดยาควรใหผปวยงอเขาและสะโพกเพอใหกลามเนอคลายตว ลดความเจบปวดขณะฉดยา

ภาพท 11-9 การวดต าแหนงฉดยาเขาชนกลามเนอ ventrogluteal ทมา (Jagged81, 2012)

3.2 Gluteus maximus เปนกลามเนอสะโพกดานหลง เปนต าแหนงฉดยาส าหรบผใหญ และเดกทมอายตงแต 3 ปขนไป หากอายต ากวานหามฉดเขาต าแหนงน เนองจากกลามเนอ

13

มดนยงเจรญไมเตมท และใกลเสนประสาทไซแอตก (sciatic nerve) การฉดยาในต าแหนงนจงอาจไดรบอนอนตรายจากปลายเขมพลาดโดนเสนประสาทหากวดต าแหนงหรอปกเขมผดพลาด การวดต าแหนงกระท าได 3 วธ คอ

วธท 1 ก าหนดขอบเขตกลามเนอสะโพกทง 4 ดาน โดยมโนภาพลากเสน 4 เสน ดงน เรมจากขอบบนลากจากขอบกระดกเชงกราน (iliac crest) ขอบลางลากจากรอยทบใตกน (gluteal fold) ดานขางลากจากแนวกงกลางล าตวและแนวขางล าตว จากนนแบงขอบเขตเปน 4 สวนเทา ๆ กน ต าแหนงทฉดยาคอ สวนมมบนดานนอกและอยต ากวากระดกเชงกราน 2-3 นว (upper outer quadrant) (ภาพท 11-10)

วธท 2 ก าหนดจด 2 จด จดแรกทปมแหลมบนดานหนาของกระดกเชงกราน (anterior superior iliac spine) ลากตรงมาทจดท 2 คอกระดกกนกบแลวแบงเสนตรงนออกเปน 3 สวน เทา ๆ กน ต าแหนงฉดยาอยสวนบนดานใกลปมแหลมบนดานหนาของกระดกเชงกราน (upper one third) (ภาพท 11-10)

วธท 3 ก าหนดจด 2 จด จดแรกทปมกระดกโคนขา (greater trochanter) ลากตรงมาทจดท 2 คอ ปมบนดานหลงของกระดกเชงกราน (posterior superior iliac spine) ต าแหนงฉดยาอยเหนอเสนตรงทลากจากจด 2 จดน (ภาพท 11-11)

ภาพท 11-10 การวดต าแหนงฉดยาเขาชนกลามเนอ gluteus maximus วธท 1 (ภาพซาย) และวธท 2 (ภาพขวา) ทมา (Gla, 2012)

14

3.3 Vastus lateralis กลามเนอ vastus lateralis นเปนกลามเนอตนขาดานขาง ทมขนาดใหญมดหนง เหมาะส าหรบฉดยาเขากลามเนอทงในผใหญและในเดกเพราะไมมหลอดเลอด หรอเสนประสาทพาดผาน ยาดดซมไดเรว การวดต าแหนงฉดยาส าหรบผใหญกระท าโดยก าหนดเสนขอบเขต 2 เสน เสนบนลากผานตนขาตรงขาหนบ เสนลางลากผานขอบหวเขาดานบน ต าแหนงทฉดคอ กงกลางของเสนขอบเขตทง 2 เสน หรอต าแหนงทอยระหวางเหนอหวเขา 1 ฝามอ และต ากวาขาหนบ 1 ฝามอ

3.4 Rectus femoris นเปนกลามเนอดานหนาตรงกลางตนขา วธวดต าแหนงฉดยาเชนเดยวกบการวดต าแหนงกลามเนอ Vastus lateralis และฉดทดานหนาตรงกลางตนขา มขอควรระวงคอ หามฉดยาเขาดานในตนขาเพราะมหลอดเลอดเสนประสาทมาเลยงหากฉดยาลงไปจะกอให เกดอนตรายตอผปวยได

3.5 Deltoid กลามเนอนอยตรงกลางของตนแขนดานนอก เปนกลามเนอทมขนาดเลก มหลอดเลอด เสนประสาทพาดผาน ไดแก radial nerve, ulnar nerve, brachial artery จงหามฉดยาเขากลามเนอ deltoid ในเดกเลก การฉดยาในต าแหนงนยงจ ากดจ านวนครงในการฉดรวมถงปรมาณยาทใชฉดแตละครงตองไมเกน 2 mL วธวดต าแหนงฉดยากระท าโดยก าหนดเสนขอบเขตบนทปมไหล (acromion process) วางนวมอลงไป 3 นว (นวช นวกลาง นวนาง) ต าแหนงทฉดยาคอ ทเสนลากผานขอบนวดานลาง หรอประมาณ 1-2 นวฟต (ภาพท 11-12)

ภาพท 11-11 การวดต าแหนงฉดยาเขาชนกลามเนอ gluteus maximus วธท 3

ทมา (Fashion-Pictures-Show, 2012)

15

พยาบาลตองวดต าแหนงฉดยาอยางเครงครด เพอปองกนปลายเขมแทงโดนหลอดเลอดหรอเสนประสาท หากปลายเขมแทงอยในหลอดเลอดเวลาทดสอบต าแหนงโดยการถอยแกนในของกระบอกสบจะมเลอดไหลยอนออกมา หากปลายเขมพลาดโดนเสนประสาทผปวยจะรสกเจบเสยวไปตามแนวเสนประสาทนน ๆ หากเกดความผดพลาดเชนนตองถอนหวเขมออกทนท

4. การฉดยาเขาหลอดเลอดด า

การฉดยาเขาหลอดเลอดด ามขอดคอ ยาจะออกฤทธทนททเขาสกระแสเลอด และยาบางชนดถาฉดเขาชนใตผวหนง และชนกลามเนอแลวกอใหเกดการระคายเคอง หากน ามาฉดเขาทางหลอดเลอดด าจะลดอาการระคายเคองลง ทงนตองอานในเอกสารแนบกอนวายาชนดนน ๆ สามารถฉดเขาทางใดไดบางแลวปฏบตตามอยางเครงครด รวมทงอานค าแนะน าการผสมยาและปฏบตตามอยางเครงครด ไมผสมยาในสารละลายทไมเขากนซงจะสงเกตเหนสารละลายจะเปนตะกอนภายหลงผสมยาลงในขวด หากเปนเชนนหามใชสารละลายนกบผปวย กอนการฉดยาเขาหลอดเลอดด าทกครงตองตรวจสอบต าแหนงปลายเขมวาอยในหลอดเลอดด าทกครง หากปลายเขมอยนอกหลอดเลอด ยาทฉดจะรวซมออกนอกหลอดเลอดท าใหบรเวณนนบวม ปวด ยาบางชนดท าใหเนอเยอตาย ตลอดจนท าการตรวจสอบขอตอตาง ๆ ใหแนน เพอปองกนยารวซมท าใหผปวยไดรบยาไมครบตามจ านวน ขณะฉดยา และหลงการฉดยาตองสงเกตอาการแพยา การฉดยาเขาหลอดเลอดมวธการ ดงน 4.1 การผสมยาเขาในขวดสารละลายทางหลอดเลอดด าแลวใหโดยการหยดเขาทางหลอดเลอดด า (large-volume infusion) ขวดสารละลายมหลายขนาด เชน 500 mL และ 1,000 mL สารละลายทใชผสมยา เชน normal saline และ lactated Ringer’ solution เปนตน สวนยาทน ามาผสมในขวดสารละลายทางหลอดเลอดด า เชน วตามนบรวม (B complex) และโปแตสเซยมคลอไรด (potassium chloride) เปนตน ความเขมขนของยาจะนอยกวาการใหยาโดยการผสมยาใน piggyback และการฉดทเตรยมยาไวในกระบอกสบ

ภาพท 11-12 การวดต าแหนงฉดยาเขาชนกลามเนอ deltoid ทมา (Google, 2012)

16

4.2 การฉดยาเขาหลอดเลอดด า (intravenous bolus) เปนการฉดยาเขาทางสายสารละลายทางหลอดเลอดด า หรอการฉดเขาทอยางทคาไว ทอทคาไวเรยก injection plug วธการนยาทเตรยมส าหรบฉดเขาหลอดเลอดจะมความเขมขนมากทสดเมอเทยบกบการผสมยาเขาในขวดสารละลายทางหลอดเลอดด า และแบบทผสมในขวดสารละลายทางหลอดเลอดด าขนาดเลก (piggyback) เหมาะส าหรบผทจ ากดปรมาณสารน าเขาสรางกาย และเพอปองกนการระคายตอหลอดเลอดและผลขางเคยงทไมพงประสงคของยาจงควรเดนยาชา ๆ ตามค าแนะน าของบรษทผผลตตามเอกสารแนบ 4.3 การผสมยาเขาไปในสารละลายทางหลอดเลอดด าในขวดขนาดเลกแลวใหโดยการหยดเขาทางหลอดเลอดด า การใหยาทางหลอดเลอดด าดวยวธนจะผสมยาลงในขวดสารละลายทใหทางหลอดเลอดด าขนาดเลก (piggyback) ขนาดบรรจ 25-250 mL หรอผสมในชดควบคมการหยด (volume-control administration sets เชน volutrol, voluset เปนตน) มขนาดบรรจ 100 mL โดยยาจะถกท าใหเจอจางลง เพอลดอาการไมพงประสงคจากการฉดยาเขาทางชดใหสารละลายทางหลอดเลอดด า และส าหรบผทจ ากดปรมาณสารน าเขา มวธปฏบตเชนเดยวกบการฉดยาเขาขวดสารละลายทางหลอดเลอดด า และขณะใหยาดวยวธนใหปดสารละลายทใหทางเลอดด าไวชวคราว ขอควรระวงในการใหยาทางหลอดเลอดด าคอ หามใหยาทางหลอดเลอดด ารวมกบการใหเลอด ผลตภณฑของเลอด สารอาหารทใหทางหลอดเลอดเดดขาด วธการฉดยา

วธการฉดยาเขาชนผวหนง ชนใตผวหนง ชนกลามเนอ เขาทางหลอดเลอดด า ใหเปนไปตามหลกการบรหารยาฉด และการเตรยมยาอยางเครงครด เมอน าอปกรณไปทเตยงผปวยใหตรวจสอบชอผปวยใหตรงกบการดยา แจงผปวยทราบ และจดสงแวดลอมใหเหมาะสม รายละเอยดวธปฏบตแสดงในตารางท 11.4-11.9 ตารางท 11.4 วธปฏบตการฉดยาเขาชนผวหนง

ล าดบ วธปฏบต เหตผล 1 วดต าแหนงทฉด ใชส าลแอลกอฮอล 70% เชดวน

จากดานในออกมาประมาณ 3 นว ลดจ านวนเชอโรค

2 หยบกระบอกสบ ไลอากาศออกใหหมดปลดปลอกเขมออก

เตรยมพรอมใชงาน

3 มอดานทไมถนดตรงผวหนง แทงเขมเขาอยางชา ๆ โดยหงายดานปลายตดขน ท ามม 5-15 องศา แทงเขมลก 3 mm (1/8 นว)

ลดความเจบ และปองกนปลายเ ข ม พ ล า ด โ ด น ห ล อ ด เ ล อ ด เสนประสาท

4 ปลอยมอทจบผวหนงมาจบกระบอกสบไมใหขยบ ไมใหปลายเขมออกนอกชนผวหนง 5 เดนยาชา ๆ สม าเสมอจนปรากฏเปนรอยนนเปนวง

ทผวหนง เสนผาศนยกลางประมาณ 2 mm แลวดงหวเขมออกอยางนมนวล หามกด นวด คลง

รอยนนทปรากฏเปนยาทอยในชนผวหนง

17

ตารางท 11.4 วธปฏบตการฉดยาเขาชนผวหนง (ตอ)

ล าดบ วธปฏบต เหตผล 6 ใชปากกาน าเงนวงลอมรอบรอยนน สงเกตการเปลยนแปลงไดงาย 7 ดแลใหผปวยอยในทาทสขสบาย เกบอปกรณ ใหผปวยผอนคลาย 8 สงเกตปฏกรยาการตอบสนอง

-หลงท า allergy test หลงฉด 15-60 นาท -หลงท า tuberculin skin test หลงฉด 48-72 ชวโมง หากมการเปลยนแปลง ใหรายงานแพทยทนท

-เฝาระวงการแพสารทฉดเขา

หลงฉดยาเขาชนผวหนงใหสงเกตภาวะแทรกซอนทอาจเกด ไดแก

1. ปฏกรยาแพเฉพาะท (local reaction) เชน รอยนนทผวหนงขยายวงกวาง เปนสแดงเปนตน ใหรายงานแพทย ดแลใหไดรบยาสเตยรอยดทาเฉพาะท และยาแกแพตามแผนการรกษา

2. Vasovagal reaction มอาการหนามด เปนลม ใหเฝาระวงสญญาณชพ รายงานแพทย 3. ปฏกรยาแพทวรางกาย (systemic anaphylaxis) ใหหยดการทดสอบการแพ แลวใช

สายยางรดเหนอต าแหนงทท าการทดสอบการแพ รายงานแพทย ดแลใหไดรบยา epinephrine 1:1,000 จ านวน 0.3 mL ฉดเขาชนใตผวหนง ตามค าสงการรกษาของแพทย

ตารางท 11.5 วธปฏบตการฉดยาเขาชนใตผวหนง

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 วดต าแหนงทฉด ใชส าลแอลกอฮอล 70% เชดวนจากดานในออกมาประมาณ 3 นว รอใหแหง

ลดจ านวนเชอโรค

2 หยบกระบอกสบ ไลฟองอากาศออกใหเหลอประมาณ 0.1-0.2 mL ปลดปลอกเขมออก

ปองกนน ายาไหลออกมาหลงถอนหวเขม

3 มอดานทไมถนดเตรยมผวหนง โดยตรงหรอจบยกผวหนง ปกเขมโดยหงายดานปลายตดขน และลงตามต าแหนงและองศาทถกตอง

ลดความเจบ และปองกนปลายเขมพลาดโดนหลอดเลอด

4 ปลอยมอทจบผวหนงมาจบกระบอกสบไมใหขยบ ไมใหผปวยเจบปวด 5 เดนยาอยางชา ๆ สม าเสมอจนหมด ใชส าลแหงกด

ผวหนงเบา ๆ แลวถอนหวเขมออก ลดความเจบปวดจากการระคายเคองของยา

6 ดแลใหผปวยอยในทาทสขสบาย เกบอปกรณ ผปวยไดพกผอน

18

ภาวะแทรกซอนทอาจเกดคอ การขยายขนาดของเซลลผวหนง (hypertrophy) จากการฉดยาซ าทต าแหนงเดม การพยาบาล ไมฉดยาทต าแหนงน ตารางท 11.6 วธปฏบตการฉดยาเขาชนกลามเนอ

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 วดต าแหนงทฉด ใชส าลแอลกอฮอล 70% เชดวนจากดานในออกมาประมาณ 3 นว รอใหแหง

ลดจ านวนเชอโรค

2 หยบกระบอกสบ ไลฟองอากาศใหเหลออยประมาณ 0.1-0.2 mL ปลดปลอกเขมออก

ไม ให ย า ไหลย อนออกมาจากต าแหนงฉดยาหลงถอนหวเขม

3 มอดานทไมถนดตรงผวหนง หงายดานปลายตดขน แลวปกลงตามต าแหนง และองศาทถกตองอยางรวดเรว

ลดความเจบ และปองกนปลายเขมพลาดโดนหลอดเลอด และ เสนประสาท

4 ปลอยมอทจบผวหนงมาจบกระบอกสบไมใหขยบ ตรวจสอบต าแหนงปลายเขมดวยการดงแกนในของกระบอกสบขนเลกนอย

ไมใหผปวยเจบปวดจากปลายเขมขยบเขยอน

5 เดนยาชา ๆ สม าเสมอจนหมด ใชส าลแหงกดผวหนงแลวดงหวเขมออก หากมเลอดซมออกกดไวจนเลอดหยด

ลดความเจบปวดจากการระคายเคองของยา

6 ดแลใหผปวยอยในทาทสขสบาย เกบอปกรณ ใหผปวยพกผอน ตารางท 11.7 วธปฏบตการผสมยาเขาขวดสารละลายทางหลอดเลอดด า

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 ใชส าลแอลกอฮอลเชดวนทอยาง/ จกยางจากดานในออกมาประมาณ 3 นว รอใหแหง

ลดจ านวนเชอโรค

2 แทงเขมเขาทอยาง เดนยาจนครบปรมาณแลวจงถอนหวเขมออกจากทอยาง เชดทอยางดวยส าลแอลกอฮอลแลวจบขวดสารละลายไปมาพลก

ผสมใหยาและสารละลายเขากน

3 เกบอปกรณ สะดวกในการหยบใชครงตอไป

19

ตารางท 11.8 วธปฏบตการฉดยาเขาทอยางของชดใหสารละลายทางหลอดเลอดด า

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 ใชส าลแอลกอฮอลเชดวนทอยางจากดานในออกมา รอใหแหง

ลดจ านวนเชอโรค

2 ไลอากาศออกจากกระบอกสบใหหมด ปองกนการเกด air emboli 3 แทงเขมเขาทอยาง ดงลกสบออกมาเลกนอยถามเลอด

ไหลยอนออกมาแสดงวาเขมอยในหลอดเลอด ทดสอบต าแหนงปลายเขมทคาอย

4 เดนยาชา ๆ จนหมด ถอนหวเขมออกมา เชดทอยางดวยส าลแอลกอฮอล

ลดการระคายเคอง

5 เกบอปกรณเขาท ปองกนการแพรกระจายของเชอโรค ตารางท 11.9 วธปฏบตการฉดเขาทางทอยาง

อปกรณทตองเตรยม คอ น าเกลอปราศจากเชอ (0.9% NSS) จ านวน 5 mL

ล าดบ วธปฏบต เหตผล

1 ใชส าลแอลกอฮอลเชดวนทอยางจากดานในออกมา รอใหแหง

ลดจ านวนชอโรค

2 ไลอากาศออกจากกระบอกบรรจน าเกลอปราศจากเชอ แทงเขมผานแผนยาง ฉดน าเกลอ ประมาณ 2-3 mL พรอมสงเกตการรวซมของขอตอ และการรวซมของหลอดเลอด ดงเขมออก ใสปลอกเขม

ปองกนการเกด air emboli และ ทดสอบการท างานของทอยาง

3 ไลอากาศออกจากกระบอกสบใหหมด ถอดปลอกเขม ปองกนการเกด air emboli 4 แทงเขมเขาทอยางเดนยาชา ๆ จนหมด ถอยหวเขม

ออกมา ลดการระคายเคอง

5 ฉดน าเกลอปราศจากเชอ ประมาณ 2-3 mL ไลยาทคางอยในทอยาง ใหเขาหลอดเลอด

6 เชดทอยางดวยส าลแอลกอฮอล ลดจ านวนเชอโรค 7 เกบอปกรณ สะดวกในการหยบใชครงตอไป

เมอฉดยาเสรจแลวใหท าการบนทกการบรหารยา ลงในใบบนทกการบรหารยาใหถกผปวย ถกยา ถกวนท ถกเวลา และถกทาง โดยการบนทกใหตรวจสอบจากการดยา ขอมลทบนทก ไดแก ชอผฉดยา เวลาทฉด การตอบสนองตอยาของผปวย และบนทกการปฏบตการพยาบาล เพอเปนหลกฐานทางการพยาบาล

20

บทสรป

การใหยาฉดจะตองปฏบตตามหลกการ ตงแตขนตอนการเตรยมยาจนฉดยาใหผปวยเสรจตองใชเทคนคคงความปราศจากเชออยางเครงครด เพอปองกนผปวยเกดการตดเชอจากการปฏบต การพยาบาล และปองกนภาวะแทรกซอนอน ๆ ทอาจเกดขนจากการปฏบตทไมถกตอง ค าถามทบทวน

จงตอบค าถามทกขอ

1. จงบอกหลกการบรหารยาฉด 2. ยาฉด Gentamicin 80 mg/ 2 mL ถาตองการยาขนาด 60 mg ตองใชยาก mL 3. จงบอกชออปกรณทใชในการฉดยาเขาชนผวหนง ชนใตผวหนง ชนกลามเนอ การฉดยาเขาทางทอยาง 4. จงอธบายวธปฏบตการเตรยมยาฉดจากขวดยา ชนดผง พอสงเขป 5. อธบายความแตกตางของวตถประสงค การวดต าแหนงฉดยา ปรมาณยา ของการฉดยาเขาชนผวหนง การฉดยาเขาชนใตผวหนง การฉดยาเขาชนกลามเนอ และการฉดยาเขาหลอดเลอดด าไดอยางถกตอง 6. จงบอกวธวดต าแหนงส าหรบการฉดยาเขาชนกลามเนอ gluteus maximus พรอมวาดภาพประกอบ

21

บรรณานกรม

สปาณ เสนาดสย และวรรณา ประไพพานช. (บรรณาธการ). (2551). การพยาบาลพนฐาน: แนวคดและการปฏบต. พมพครงท 12. กรงเทพฯ: โรงพยาบาลรามาธบด.

อจฉรา พมพวง และคณะ. (2549). การพยาบาลพนฐาน: ปฏบตการพยาบาล. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: วทยาลยสภากาชาดไทย.

Aurora Health Care. (2012). Subcutaneous Injection. Retrieved May 14, 2012, from http://www.aurorahealthcare.org/yourhealth/healthgate/ getcontent.asp?URL healthgate=%2233267.html%22.

Beyea, S. C., & Nicoll, L. H. (1995). “Administration of medication via the intramuscular route: an integrative review of the literature and research based protocol for the procedure.” Appl Nurs Res, 8 (1), 23.

Craven, R.F., & Hirnle, C. J. (2009). Fundamentals of nursing: human health and function (6 th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

Fashion Blog. (2012). Intramuscular injection sites pictures. Retrieved May 14, 2012, from http:// www.fashion-pictures-show.com/blog/ Intramuscular -injection-sites-pictures/

HubPages. (2012). Ventrogluteal Injection. Retrieved May 14, 2012, from http://jagged81. hubpages.com/hub/Ventrogluteal-Injection

Nettina, S. M. (2006). Lippincott manual of nursing practice. (8th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

Potter, P. A. & Perry, A. G. (2003). Basic nursing: Essentials for practice. (5 th ed.). St. Louis, MO: Mosby.

Sciencephotolibrary. (2012). Intramuscular deltoid injection. Retrieved May 14, 2012, from http://www.google.co.th/imgres?hl =th&biw=1280&bih= 527&tbm =isch &tbnid

SmartNurse. (2012). Intradermal injection site. Retrieved May 14, 2012, from http://smart-nurse.blogspot.com/2011/05/intradermal- injection-sites.html

22

Taylor, C., Lillis, C., LeMone, P., & Lynn, P. (2008). Fundamentals of nursing: The art and science of nursing care. (6 th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

University of Glasgow. (2012). The Gluteal Region. Retrieved May 14, 2012, from

http://www.gla.ac.uk /ibls/US/fab/tutorial /anatomy /glutealt.html.

Timby, B. K. (2009). Fundamental: Nursing skills and concepts. (9th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.