1

บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญ

หนวยผาตดและตรวจพเศษระบบปสสาวะใหบรการผาตด และตรวจดวยเครองมอพเศษเพอการวนจฉยโรคแกผปวยโรคระบบปสสาวะทกเพศ ทกวย ทงผปวยนอกและผปวยใน การตรวจดวยเครอง Uroflowmetry เปนวธการหนงทแพทยใชในการวนจฉยโรคในกลมผปวยทมความผดปกตในการขบถายปสสาวะ เชน ปสสาวะไมพง ปสสาวะกระปรกระปรอย ปสสาวะเลดราดขณะไอจาม เปนตน เพอใหผลการตรวจแนนอนยงขน และสามารถวางแนวทางการรกษาและตดตามผลการรกษาไดอยางด ปจจบนหนวยงานมผปวยมารบการตรวจดวยเครอง Uroflowmetry จ านวนมากเปนอนดบสามของการตรวจดวยเครองมอพเศษเฉลย 270 รายตอเดอน หรอประมาณ 13-15 รายตอวน การเตรยมผปวยใหพรอมกอนการตรวจ รวมทงการตรวจสอบการท างานของเครอง Uroflowmetry กอนการตรวจจะท าใหผลการตรวจมความแมนย า ลดความผดพลาดในการตรวจ อนจะสงผลใหผลการวนจฉยและการรกษาถกตอง

ดงนนผศกษาจงเหนความส าคญของคมอปฏบตงานเรองน เพอใหบคลากรในหนวยงานไดศกษาท าความเขาใจเกยวกบการตรวจพเศษดวยเครอง Uroflowmetry สามารถใหค าแนะน าผปวยไดอยางถกตอง ครบถวนรวมทงสามารถเตรยมเครอง ดแลรกษาเครอง Uroflowmetry ใหมสภาพพรอมใชงานอยเสมอ อนจะสงผลใหหนวยงานใหบรการผปวยไดอยางมประสทธผล วตถประสงคกำรจดท ำคมอ

1. เพอใหบคลากรมความรเกยวกบการตรวจพเศษดวยเครอง Uroflowmetry สามารถใหค าแนะน าผปวยไดอยางถกตอง ครบถวน

2. เพอใหบคลากรมความรเกยวกบการเตรยมเครอง Uroflowmetry ใหพรอมกอนการใชงาน การตรวจสอบการท างานของเครอง รวมทงการแกไขความผดปกตเบองตน ซงจะท าใหการปฏบตงานราบรน ผปวยไดรบบรการทมประสทธภาพ ประโยชนทจะไดรบ

1. เพอใหบคลากรในหนวยงานมความมนใจในการใหบรการผปวยมารบการตรวจดวยเครอง Uroflowmetry

2

2. เพอปองกนการสญเสยคาใชจายของโรงพยาบาลโดยไมจ าเปน ในการซอมแซมเครอง Uroflowmetry ซงเกดจากบคลากรเตรยม และใชงานเครองตรวจไมถกตอง ขอบเขตกำรใชคมอ คมอปฏบตงานนใชในหนวยงานทมการตรวจวนจฉยโรคในผปวยทมความผดปกตของการขบถายปสสาวะ โดยใชเครองตรวจ Uroflowmetry รน URODYN 1000 ของบรษท Medtronic ประเทศ Denmark

3

บทท 2 บทบำทหนำทควำมรบผดชอบ

บทบำทหนำทควำมรบผดชอบของต ำแหนง

ผชวยพยาบาล หนวยผาตดและตรวจพเศษระบบปสสาวะ ตกสยามนทร ชน ๕ งานการพยาบาลผาตด เปนหนวยทใหบรการผาตด และตรวจพเศษระบบทางเดนปสสาวะ มหนาทเกยวกบการใหการดแล ชวยเหลอผปวยทมารบการผาตด และตรวจวนจฉยดวยเครองมอพเศษตางๆทางระบบปสสาวะ โดยเตรยมความพรอมของผปวยกอนเขารบการผาตด และตรวจพเศษ การเฝาระวงอาการผดปกตขณะรบการผาตด และตรวจพเศษ ใหค าแนะน าเบองตนหลงการผาตด และตรวจพเศษ ตลอดจนการดแล ท าความสะอาด และตรวจสอบเครองมอตรวจพเศษตางๆใหอยในสภาพพรอมใชงาน ลกษณะงำนทปฏบต

1. ใหการดแลผปวยไดรบการตรวจยโรพลศาสตร ดวยเครอง Uroflowmetry ดงน 1.1 การเตรยมความพรอมดานรางกาย และจตใจกอนเขารบการตรวจ โดยการซก

ประวตผปวยเกยวกบการชวยเหลอตนเอง สามารถควบคมการปสสาวะหรออจจาระได และไมไดใสสายสวนปสสาวะคาไว การใหค าแนะน าเรองการดมน าเพอใหปวดปสสาวะ เมอปสสาวะเขาเครองตรวจ จะท าใหการแปลผลถกตอง แมนย าทสด

1.2 ระยะการตรวจ เมอผปวยแจงวาพรอมจะถายปสสาวะ สอบถามเพอประเมนการปวดปสสาวะอกครง กอนทจะใหผปวยถายปสสาวะตองตรวจสอบความพรอมของเครอง Uroflowmetry

1.3 เมอผปวยปสสาวะเสรจ เครอง Uroflometry จะประมวลผลและแปลผลออกมา สงเกตสของน าปสสาวะ เพอบนทกผลไวในเวชระเบยนใหแพทยดผลการตรวจ 1.4 ท าความสะอาดอปกรณประกอบเครอง Uroflowmetry เพอใหพรอมใชในรายตอไป 1.5 ตรวจสอบสภาพพรอมใชของเครอง Uroflowmetry ประจ าวน หากพบความผดปกตเครองจะแสดงภาพสญลกษณตางๆ ท าใหเครองท างานผดปกต จากสาเหตตางๆ เชน มน าปสสาวะ หรอการราดน า กระแทกลงแผนสด าโดยตรงและแรงเกนไป แกไขเบองตนโดยใหถอดปลกเครองรอ สกคร จงเปดใหม หากไมไดผล ใหโทรแจงชางบรษท เปนตน

4

2. ใหการชวยเหลอ ดแลผปวยทมารบการผาตดและตรวจพเศษทางระบบทางเดนปสสาวะอยางถกตองตามมาตรฐานการปฏบตงานทง 3 ระยะ เพอใหสอดคลองกบแผนการรกษา ครอบคลมทงรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และรกษาสทธประโยชนของผปวยดงน 2.1 ระยะกอนผาตดและตรวจพเศษ 2.1.1 สรางสมพนธภาพ ประเมนสภาพผปวยดานรางกายและจตใจเพอคดกรองเบองตน และแจงพยาบาลหรอแพทยเพอใหการชวยเหลอผปวยในกรณเรงดวนตามความเหมาะสม และจ าเปน 2.1.2 ใหขอมลเกยวกบการปฏบตตนกอนผาตดและตรวจพเศษ เพอใหผปวยปฏบตตนไดถกตอง ลดความวตกกงวลของผปวย ท าใหเกดความรวมมอในการผาตดและการตรวตพเศษ อนจะสงผลใหไดผลการตรวจทถกตอง แมนย า 2.1.3 ตรวจสอบความพรอมทางดานรางกายและจตใจกอนเขารบการผาตดและการตรวจพเศษ เชน ผปวยทมารบการท าหตถการตองไดรบขอมลและลงนามยนยอม ตรวจสอบประวตการแพอาหารทะเล ในกรณทตองมการฉดส เพอฉายภาพรงส ตรวจสอบประวตการมพยาธสภาพของขอสะโพก ขอเขาทอาจเปนอปสรรคหรออนตรายตอการจดทาขณะผาตดและการตรวจพเศษ เปนตน 2.1.4 ตรวจสอบความครบถวนและความถกตองของเอกสารทางการแพทย รวมทงความพรอมของผลการตรวจทางหองปฏบตการ เชน ผลการตรวจเลอด ผลการตรวจปสสาวะ เปนตน 2.1.5 ตรวจสอบความพรอมใชของเครองมอ/ อปกรณทางการแพทยทจ าเปนตองใชในการผาตดและการตรวจพเศษ

2.2 ขณะผาตดและตรวจพเศษ 2.2.1 ปฏบตหนาทสงเครองมอผาตด ในกรณทมการผาตดเลก หรอหตถการอนๆเชน การผาตดลกอณฑะออกทงสองขาง การท าหมนชาย การใสสายระบายน าปสสาวะออกจากไต เปนตน

2.2.2 ปฏบตหนาทชวยเหลอรอบนอก ดงน - ชวยเหลอบคลากรในทมผาตด และดแลผปวยใหไดรบความสขสบายและปลอดภยจากการจดทาการใชอปกรณตางๆ - ตดตง ควบคม ดแลการท างานของอปกรณตางๆ รวมทงการแกไขปญหาทเกดขนระหวางการใชงาน

5

- ตรวจนบและบนทกจ านวนเครองมอตางๆ ผาซบโลหต ใบมดและเขมเยบแผลรวมกบพยาบาลสงเครองมอผาตด

- รวบรวมสงสงตรวจทางหองปฏบตการ ใหถกวธและตรงกบสถานทตรวจ

- ใหก าลงใจ และอยเปนเพอนผปวยขณะรบการตรวจพเศษ - ชวยเคลอนยายผปวยเมอสนสดการผาตดและตรวจพเศษ และมการรายงานขอมลทเปนประโยชนตอการดแลผปวยอยางตอเนอง

3. ใหการดแลผปวยไดรบการตรวจยโรพลศาสตร ดวยเครอง Cystometry ดงน การเตรยมเครอง Cystometry ใหพรอมใชงาน การเตรยมผปวยกอนการตรวจ โดยใหค าแนะน าการเตรยมตวกอนการตรวจเบองตน เตรยมรางกายผปวยโดยใสสายยางวดความดนในกระเพาะปสสาวะ ใสสายวดแรงดนในชองทองในทวารหนก ใหการดแลผปวยขณะรบการตรวจ รวมทงใหค าแนะน าผปวยเบองตนเกยวกบการปฏบตตนเมอกลบบานภายหลงการตรวจ กรณทมการถายภาพรงสรวมดวยขณะตรวจการท างานของกระเพาะปสสาวะ หรอเรยกวาการตรวจ Cysto - vediometry ตองปฏบตงาน ดงน 3.1 เตรยมหองตรวจ เตยงตรวจและเครองเอกซเรยใหเหมาะสม เพอใหถายภาพรงสกระเพาะปสสาวะไดชดเจน ก าหนดต าแหนงของเครองแสดงผลการตรวจ และจอภาพแสดงภาพถายรงสใหแพทยสามารถมองเหนไดชดเจน รวมท งไมกดขวางเสนทางสญจรของบคลากรในหองตรวจ 3.2 เตรยมสารน าเพอใสเขาในกระเพาะปสสาวะ โดยตองผสมสารทบแสงในน ากลน 3.3 จดทาผปวยใหกระเพาะปสสาวะของผปวยอยตรงกบต าแหนงของเครองฉายรงส และแนะน าใหผปวยนงนงๆ ถาตองการขยบตวของใหแจงเจาหนาทหองตรวจเพอชวยเหลอ ปองกนผปวยพลดตก สายวดแรงดนหลด แผน electrode EMG หลด หรอต าแหนงของภาพไมตรงกบกระเพาะปสสาวะ 4. ใหการดแลผปวยทไดรบการถายภาพรงสเพอตรวจทางเดนปสสาวะ (Antegrade & Retrograde pyelogram) ดงน 4.1 เตรยมความพรอมของผปวยกอนการตรวจ โดยประเมนสภาพรางกาย ตรวจดต าแหนงของสายสวนทจะฉดสารทบแสง ซกประวตการแพอาหารทะเลเพอเลอกชนดของสารทบแสงทเหมาะสม

6

4.2 ใหค าแนะน าผปวยเกยวกบขนตอนการตรวจ การปฏบตตนขณะตรวจ เพอใหผปวยใหความรวมมอในการตรวจ 4.3 จดเตรยมเครองมอ อปกรณทใชในการตรวจ เลอกขนาดกลองสองกระเพาะปสสาวะใหเหมาะสมกบขนาดรางกายของผปวย 4.4 ตรวจสอบสภาพพรอมใชงานของเครองเอกซเรย 4.5 ชวยแพทย และพยาบาลจดทาผปวยในการตรวจพเศษ และปรบระดบความเขมของแสงเอกซเรยใหเหมาะสมกบขนาดตวของผปวย เพอใหไดภาพรงสทชดเจน 4.6 เมอสนสดการตรวจ ใหค าแนะน าการปฏบตตนหลงการตรวจพเศษเบองตน อาท กรณผปวยทใสกลองตรวจกระเพาะปสสาวะอาจมปสสาวะปนเลอดไดแนะน าใหดมน ามากๆ ผปวยทตองใสสายระบายน าปสสาวะในทอไตอาจระคายเคองหรอเจบขณะถายปสสาวะได เปนตน 5. ท าความสะอาด บ ารงรกษาเครองมอพเศษและอปกรณตางๆ ทใชในการผาตดและตรวจพเศษ ท าใหปลอดเชอและจดเกบอยางถกวธ เพอใหพรอมใชงานไดคงทน เชน กลองสองกระเพาะปสสาวะทงแบบแขง (rigid cystoscopy) และแบบโคงงอได (flexible cystoscopy) เครองอลตราซาวด เครอง uroflowmetry เครอง cystometry เครองเอกซเรย เปนตน

7

โครงสรำงกำรบรหำรจดกำร

หมำยเหต * ผชวยพยาบาล (พนกงานมหาวทยาลย) เสนอขอก าหนดต าแหนงผชวยพยาบาลผช านาญงาน

หวหนาฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช

พนกงานมหาวทยาลย

หวหนางานการพยาบาลผาตด พนกงานมหาวทยาลย

ผตรวจการพยาบาล พนกงานมหาวทยาลย จ านวน 6 คน

หวหนาหนวยผาตดและตรวจพเศษระบบปสสาวะ พนกงานมหาวทยาลย

1. พยาบาลพนกงานมหาวทยาลย (พม.) จ านวน 4 คน 2. พยาบาลพนกงานมหาวทยาลย คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล (พ.ศ.) จ านวน 9 คน 3. ผชวยพยาบาลพนกงานมหาวทยาลย (พม.) * จ านวน 5 คน 4. ผชวยพยาบาลพนกงานมหาวทยาลย คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล (พ.ศ.) จ านวน 8 คน

รวม คน

8

บทท 3 หลกกำร ขนตอนกำรปฏบตงำน และกำรใชเครอง Uroflowmetry

หลกกำรปฏบตงำน กำรตรวจ Uroflowmetry

การตรวจ Uroflowmetry เปนการวดอตราการไหลของน าปสสาวะทถายออกมา หนวยเปนมลลลตรตอวนาท ซงความแรงของปสสาวะขนอยกบองคประกอบ 2 สวนคอ องคประกอบของกระเพาะปสสาวะและทอปสสาวะ การบบตวของกระเพาะปสสาวะทจะใหไดผลในการวดความแรงไดอยางนาเชอถอ ตองมน าปสสาวะในกระเพาะปสสาวะไมนอยกวา 150 มลลลตร เมอผปวยถายปสสาวะลงเครอง จะมการถายทอดสญญาณแปลขอมลออกมาดงน

ปรมาณน าปสสาวะทถายออกมา เวลาทใชในการถายปสสาวะ เวลาทใชจนกระทงปสสาวะแรงสงสด อตราความแรงสงสด อตราความแรงเฉลย

จดประสงคของกำรตรวจ

เพอหาพยาธสภาพของผปวยทมปญหาในการขบถายปสสาวะ เพอตรวจสอบการท างานของกระเพาะปสสาวะ ขณะถายปสสาวะ เพอตดตามผลการรกษา

ขอบงชในกำรตรวจ ผปวยทกรายทมอาการถายปสสาวะผดปกต และสงสยวาจากตอมลกหมากโต ทอปสสาวะตบหรอกระเพาะปสสาวะทบบตวไดนอยกวาปกต อนเนองมาจากโรคเบาหวานหรอประสาทไขสนหลงพการและไขประสาทในองเชงกรานบาดเจบ เนองจากการผาตดในองเชงกราน เชน A-P resection, Wertheim operation เปนตน

9

ขนตอนกำรปฏบตงำน กำรเตรยมผปวยกอนกำรตรวจ Uroflowmetry

ผปวยทมความผดปกตเกยวกบการถายปสสาวะ ทมารบการตรวจดวยเครอง Uroflowmetry ม 2 ประเภท ไดแก ผปวยทสามารถปสสาวะไดเอง และผปวยทคาสายสวนปสสาวะ การเตรยมความพรอมของผปวยเพอใหไดผลการตรวจทแมนย า และไมผดพลาด มความแตกตางกน ดงน กรณผปวยทสำมำรถปสสำวะไดเอง

1. ประเมนสภาพรางกายของผปวยสามารถเคลอนไหวรางกายไดปกตหรอไม 2. ซกประวต เกยวกบการชวยเหลอตนเองขณะถายปสสาวะ ทาขณะถายปสสาวะในเพศ

ชาย ไมมอาการแขนขาออนแรง ความสามารถในการควบคมการปสสาวะหรออจจาระ ในกรณทผปวยไมสามารถควบคมระบบขบถายไดตากปกต ท าใหบางรายมอจจาระลงมาดวยท าใหผลการตรวจเสยไป ใหรายงานแพทยทราบ ซงแพทยจะพจารณาทดสอบโดยวธอนตอไป

3. ใหค าแนะน าผปวยดมน าหรอเครองดมอนๆ 2-3 แกว เพอใหมน าปสสาวะไมนอยกวา 150 มลลลตร หากมน าปสสาวะนอยกวานจะท าใหการแปลผลคลาดเคลอนได

4. ใหค าแนะน าเกยวกบขนตอนการถายปสสาวะเขาเครองตรวจ Uroflowmetry และมอบแผนปายใบค าแนะน าสเหลองใหแกผปวย

5. เนนใหผปวยเขาใจวาขณะถายปสสาวะเขาเครอง Uroflowmetry หามถายอจจาระ บวนน าลาย หรอทงสงของใดๆลงในโถปสสาวะ

6. เมอผปวยปวดปสสาวะเตมท (เหมอนภาวะปกต) หมายถง ตองปวดมากขนาดตองการถายปสสาวะออก ใหแจงเจาหนาทแลวคนแผนปายสเหลอง เจาหนาททกคนจะทราบไดทนทวาผปวยรายนตองปสสาวะท า Uroflowmetry ถาผปวยกลนปสสาวะมากเกนไป จะท าใหปสสาวะไมออกหรอออกเปนหยดๆ เนองมาจากกระเพาะปสสาวะโปงพองมากจนไมมแรงบบตว ซงกจะท าใหการแปลผลผดพลาดไดเชนกน

7. เจาหนาทประจ าหองตรวจเตรยมกดปม Stand by เครอง Uroflowmetry ใหพรอมท างาน

กำรประเมนผปวยระยะกำรตรวจ 1. เมอผปวยแจงวาพรอมจะถายปสสาวะ เจาหนาทหองตรวจประเมนอกครงเพอ

ยนยนการปวดปสสาวะเตมทของผปวย และตองการถายปสสาวะ - ผหญงใหนงทเกาอโถส าหรบถายปสสาวะ

10

- ผชายใหยนหนหนาเขาเครองชดโถถายปสสาวะตามปกต แตถาไมสะดวกยนใหนงถายปสสาวะ

2. เจาหนาทกดปมไฟสสม รอจนไฟหยดกระพรบเปลยนเปนสเขยว 3. เจาหนาทแนะน าใหผปวยเรมปสสาวะลงในโถสขาว โดยระวงไมใหล าปสสาวะ

กระแทกแผนดสก (สด า)โดยตรง เพราะอาจจะท าใหเครองเกด SENSOR BLOCKED และไมสามารถแปลผลได

ภาพท 1 แผนดสก (สด า) บรเวณกลางโถสขาว

4. กรณทหนาจอของเครองแปลผลการขบถายปสสาวะขนรปดงภาพท 2 หรอ 3

แกไขโดยถอดปลกไฟ แลวราดน ารอบๆโถสขาว เชดใหแหงเสยบปลกลองเปดใหม แลวจงแนะน าใหรอปสสาวะลงเครอง uroflowmetry อกครง ภาพท 2 หนาจอแสดงผลทตองแกไขแบบท 1 ภาพท 3 หนาจอแสดงผลทตองแกไขแบบท 2

5. เมอเรมปสสาวะ เครองแปลผลการขบถายปสสาวะ จะเรมท าการบนทกขอมล (ภาพท 4) เมอสนสดการปสสาวะ เครองจะท างานตอไปอก 15 วนาท (ตามทตงไว) จากนนจะตดการรบขอมลและท าการประมวลผล (ภาพท 5)

ภาพท 4 เครองเรมการบนทกขอมล ภาพท 5 การแสดงเครองก าลงบนทกขอมล

11

6. เครองแปลผลการขบถายปสสาวะจะพมพผลกราฟออกมา (ภาพท 6) กรณทตองการกราฟแปลผลซ าอกชด ใหกดทปมไฟเขยวขณะทหนาจอขนตวเลขนบถอยภายในเวลาทก าหนดไวคอ10วนาท (ภาพท 7) ตามล าดบ

ภาพท 6 การพมพผลการขบถายปสสาวะ ภาพท 7 การพมพผลการขบถายปสสาวะเสรจสน

7. เจาหนาทหองตรวจสงเกตสของน าปสสาวะ ซงโดยปกตจะเปนสเหลองใส และจ านวนน าปสสาวะทออกมาใกลเคยงกบผลทแปลหรอไม (-/+10%) ถาไม ควรตงคาความเทยงตรงใหม (calibrate) แลวเทปสสาวะทงได

8. เขยน ชอ สกล วนท บนแผนกราฟแลวตดในเวชระเบยน และบนทกขอมลผลการตรวจในเวชระเบยน

9. แนะน าใหผปวยนงรอพบแพทยตามล าดบ กำรบนทกผลกำรตรวจจำกผลกรำฟภำพท 8 ลงบนทกในเวชระเบยนดงภำพท 9

Volume (vol ) = ปรมาณน าปสสาวะทงหมดลง Peak flow(Q max) = ความแรงสงสดทปสสาวะได (max flow rate ) เทากบ 19.9 ml./sec. Mean flow (Q ave) = ความแรงเฉลยทปสสาวะได (average flow rate) เทากบ 12.0 ml./sec. Voiding time (T100) = เวลาทใชในการปสสาวะ(T100) เทากบ 22 sec. ผลกราฟทปกตควรเปนรประฆงคว า ดงภาพท 8 เขยนชอ สกล วนทตรวจ 244 19.9 12.0 22 ภาพท 8 กราฟแสดงผลการตรวจปกต ภาพท 9 ตวอยางการบนทกผลการตรวจ

12

กรณผปวยทคำสำยสวนปสสำวะ การตรวจดวยเครอง Uroflowmetry ในกรณผปวยทคาสายสวนปสสาวะไวแตแพทยตองการทดสอบการท างานของกระเพาะปสสาวะ (test bladder) โดยใชน ากลนใสเขาไปในกระเพาะปสสาวะทางสายสวนปสสาวะเพอแทนทน าปสสาวะ จากนนถอดสายสวนปสสาวะออก และผปวยถายปสสาวะเอง มดงน

กำรเตรยมอปกรณ 1. ไซรงคแกวหวโต (syringe irrigate) 50 มลลลตร และชามรปไต ผานการฆาเชอ

แลว (set test bladder) 2. ตวหนบ(clamp) สายสวนปสสาวะ 3. ไซรงค( syringe ) พลาสตก10 มลลลตรส าหรบดดน าใน Balloon ของสายสวน

ปสสาวะออก 4. ผากอส( gauze) ชบแอลกอฮอล ( alcohol ) 5. น ากลน (sterile water) 1000 มลลลตร 1 ขวด

ขนตอนกำรทดสอบกำรท ำงำนของกระเพำะปสสำวะ (test bladder)

1. เทน ากลนใสชามรปไต ประมาณ 250 -350 มลลลตร 2. เทน าปสสาวะทมอยในถงลงชกโครกใหหมดกอน และดงพลาสเตอรทตดสาย

สวนปสสาวะออก - ผปวยชายใหยนหนหนาเขาหาโถเครองถายปสสาวะ เลอนกางเกงลง ดง

สายสวนปสสาวะออกมาจากกางเกง กรณทยนไมสะดวกใหนง - ผปวยหญงใหเลอนกระโปรงหรอผานงขน หรอลงเตรยมนงทโถเครองถายปสสาวะได พรอมทจะท าการทดสอบ

3. ปลดสายสวนปสสาวะจากถงรบน าปสสาวะ ใช gauze ชบ alcohol เชดรอบๆปลายสายสวน

4. ใช ไซรงคแกวหวโตใสน า 200 มลลลตร ตามแพทยสงหรอจนกวาจะปวดปสสาวะ โดยดดน ากลนครงละ 50 มลลลตรตอเขากบปลายสายสวนปสสาวะ (Foley’s catheter) คอยๆปลอยใหน าไหลเขาในกระเพาะปสสาวะตามแรงโนมถวงของโลก ยกใหสงเหนอกระเพาะปสสาวะเลกนอย (ประมาณ 20 เซนตเมตร) ถาไมเขา สามารถดนไดเลกนอย และชาๆ

13

5. กรณทผปวยเกดปวดปสสาวะมากแตใสน ากลนไปไดเพยง 50-100 มลลลตรหรอมการรวขณะใสน าใหหยดการใสน ากอน แนะน าใหผปวยสดหายใจลกๆ ยาวๆ ผอนลมหายใจทางปากชาๆ แลวคอยๆใสน าอกครง

6. สอบถามผปวยเกยวกบอาการปวดถายปสสาวะขณะใสน ากลน เมอผปวยปวดถายปสสาวะเตมท และพรอมจะถายปสสาวะแลวใชตวหนบ (clamp) หนบปลายสายยางดานทใสน ากลนไว

7. กดปมสสมเปดเครองแปลผลการขบถายปสสาวะ รอใหไฟเปลยนเปนสเขยวกอน ใชไซรงคพลาสตก ดดน าในปลาย balloonเพอยบ balloon สายสวนปสสาวะ ดงสายสวนปสสาวะออกอยางชาๆ

8. ใหผปวยถายปสสาวะล าพงเพอไมใหผปวยกระดาก (เปดประตเลกนอยแตเจาหนาทเฝาระวงอยหนาหอง) อาจเปดน าจากกอกใหมเสยงหรอใชน าลบมอลบขาชวยกระตนการถายปสสาวะ รอจนกวาผปวยจะถายปสสาวะเสรจ

9. เมอไดผลการตรวจปสสาวะแลว น ามาลงบนทกในแฟม โดยตองระบปรมาณน ากลนทใสเขาไปในกระเพาะปสสาวะทงในแฟมและบนแผนกราฟดวยดงรป

10. กรณทสามารถปสสาวะเองไดหมด (ปสสาวะเหลอคางนอยกวา 100 มลลลตร) ไมตองใสสายสวนปสสาวะ

11. กรณทปสสาวะเหลอคางมากกวา 100 มลลลตรตองใสสายสวนปสสาวะ กำรแสดงผล uroflowmetry จำกกำรทดสอบกำรท ำงำนของกระเพำะปสสำวะ ( test bladder ) ใสน ำ 250 ml. ชอ สกล วนทตรวจ 244 19.9 12.0 22 ใสน ำ 250 ml. ภาพท 10 กราฟแสดงผลการตรวจ ภาพท 11 ตวอยางการบนทกผลการตรวจ

14

กำรบนทกผลกำรตรวจ Volume = ปรมาณน าปสสาวะทงหมด (ทปสสาวะออกมาได ) เทากบ 244 ml. Peak flow = ความแรงสงสดทปสสาวะได (max flow rate) เทากบ 19.9 ml./sec. Mean flow = ความแรงเฉลยทปสสาวะได (average flow rate) เทากบ 12.0 ml./sec. Voiding time = เวลาทใชในการปสสาวะ(T100) เทากบ 22 sec.

สงทควรค ำนงถงในกำรปฏบตงำน

ในกรณผปวยไมสามารถถายปสสาวะไดหลงการใสน ากลนเขากระเพาะปสสาวะ ใหรายงานแพทยทราบ อาจจะรอประมาณ 30 นาท -1 ชวโมง เพอใหกระเพาะปสสาวะไดพกตว ใหผปวยดมน า และรอใหปวดปสสาวะเองอกครง และวดปสสาวะเหลอคาง (Residual urine) สามารถท าได 2 วธ คอ

1. การใช bladder scan กระเพาะปสสาวะ 2. การสวนโดยใชสายยางแดง (Nelaton catheter)

บนทกปสสาวะเหลอคาง(Residual urine) ลงในแฟมเวชระเบยน

15

กำรใชเครอง uroflowmetry (รน urodynR 1000) เครอง uroflowmetry ประกอบดวย 2 สวนหลก ไดแก อปกรณรองรบน าปสสาวะ และเครองแปลผลการขบถายปสสาวะ อปกรณรองรบน าปสสาวะ ดงภาพท 12 ประกอบดวย 1. กรวย (funnel) 2. โถปสสาวะ (flow transducer) 3. ขาตง (flow transducer stand) 4. ทวางกระบอกรบน าปสสาวะ (pot) เครองแปลผลการขบถายปสสาวะ ประกอบดวย 5. เครองถายทอดสญญาณแปลผล 6. สายเชอมตอไปยงเครองแปลผล (connector) 7. สายปลกไฟ อปกรณรองรบขอมล ประกอบดวย 8. แผนดสก (disc)

9. แกนรองรบแผนดสก (rotating disc)

ภาพท 12 อปกรณรองรบน าปสสาวะ

และเครองแปลผล แผนดสก แกนรบรบแผนดสก (disc) (rotating disc) ภาพท 13 แผนดสก (disc) และแกนรองรบแผนดสก (rotating disc)

2

1

3 4 5

6 7

9 8

16

ปมไฟสสม stand by เปด/ปดเครอง สายเชอมตอไปยงเครองแปลผล (connector) สายปลกไฟ ภาพท 14 เครองแปลผลการขบถายปสสาวะ

กรวย (funnel) โถปสสาวะ(flow transducer)

ขาตง (flow กระบอกรบน าปสสาวะ transducer stand) ภาพท 15 อปกรณรองรบน าปสสาวะ

อปกรณรองรบน าปสสาวะควรไวในหองน า

หรอเปนทมดชดเพอไมใหผปวยเกดความรสก ไมเปนสวนตวในการถายปสสาวะส าหรบผหญง และผทยนไมสะดวก

ภาพท 16 เครอง uroflowmetry พรอมโถนงโดยรวม

17

กำรเตรยมเครอง Uroflowmetry

1. น าแผนดสก (สด า) วางลงบนแกนรองรบแผนดสกใหลงรองทมอยตามลกศร

ภาพท 17 แผนดสกและแกนรองรบแผนดสก ภาพท 18 แผนดสกประกบกบแกนรองรบ 2. วางกรวยบนโถปสสาวะ และวางกระบอกรองรบน าปสสาวะบนฐานทวางดานลาง

ภาพท 19 โถปสสาวะ ภาพท 20 กรวยวางบนโถปสสาวะ 3. เสยบปลกเครองแปลผลการขบถายปสสาวะจะมไฟ สสม ขนทปม STAND BY

หนาจอปกตจะขน Not Ready for Recording (รปภาพท21) กดปม stand by 1ครงเปนการเปดเครองจะขนไฟกระพรบ สเขยว รอจนไฟสเขยวหยดกระพรบ หนาจอจะขน Ready for Recording (ภาพท 22)

t not

ภาพท 21 หนาจอแสดง Not Ready for Recording ภาพท 22 หนาจอแสดง Ready for Recording

18

ปม stand by ไฟ สสม เปด/ปดเครอง

ภาพท 23 ปม stand by เครองแปลผลการขบถายปสสาวะ

4. ตรวจสอบการท างานของเครองวาปกตหรอไม โดยเทน าประมาณ 200 มลลลตร เมอเครองพมพผลออกมาแลว ตรวจสอบผลบนทกจากตวเครองวาอานคาจ านวนน าปสสาวะได 200 มลลลตร (-/+10%) จากนนตรวจสอบวนท เวลา ปพ.ศ.ตามจรงหรอไม

5. เทน าในภาชนะรองรบดานลางทง เมอสนสดการตรวจสอบเครองแปลผลการขบถายปสสาวะแตละครง ปมไฟจะตองขนสสม (ตามทตงไว) หากขนสเขยว ทนทใหดภาคผนวก

กำรดแลเครอง Uroflowmetryหลงกำรตรวจประจ ำวน

กดเปดเครอง ราดน าเบาๆโดยรอบโถดานในกอน 1 ครง เปดฝาตวเครองกดปม C เพอปดเครอง

ถดวยฟองน าจมน าสบโดยไมตองถอดแผนดสก (หากตองถอดออกใหรบเชดแหงแลวใสแผนดสกเปด เครองเพอสะบดน าอกครง)

กดเปดเครอง ราดน าอก 1 ครงใหสะอาด เปดฝาตวเครองกดปม C เพอปดเครอง กดเปดเครองเพอสะบดน าทคางตามแผนดสก เปดฝาตวเครองกดปม C เพอปดเครอง (ไฟเปลยนเปนสสม) ถอดปลกเครอง ดงแผนดสกขนตรงๆ แลวเชดใหแหง เชดรอบๆโถขาว ขาตงทงหมด เกาอทรองนงส าหรบผหญงหรอผทยนไมสะดวกกใหลางดวยน าสบและน าเปลา เชด

ใหแหง หมายเหต ควรเปดเครองเพอใหแผนดสกหมนในขณะราดน าท าความสะอาดทกครง

19

สญลกษณทเครองแปลผลกำรขบถำยปสสำวะ

C = ยกเลก กลบไปสเมนกอนหนาน = ขน เลอนแถบขอความทตองการขน = ลง เลอนแถบขอความทตองการลง = เลอก ตกลง

ภาพท 24 สญลกษณทเครองแปลผลการขบถายปสสาวะ กำรตงคำกำรใชงำนของเครอง Uroflowmetry ( set up key )

1. เปดฝาใหเหนสญลกษณการตงคาดงภาพท 24 2. กดลกศร ดานขวา 1 ครงจะขนหนาจอดงภาพท 25

ภาพท 25 หนาจอแสดงเมอกดลกศร

3. ถาตองการใส ID NUMBER (Hospital Number) ใหเลอก verification ใหกดปมลกศรดานขวา 1 ครงเปนการตกลงจะขนเปนแถบวางพรอมกบมเสนกระพรบกดตกลง ใหเสนกระพรบหายไป เลอน หรอ จะเปนตวเลขกด ซ าๆ เลขจะเปลยนไปตามล าดบ ถาเสนกระพรบๆ เลขจะเปลยนไป ถาเรมกด ใหม ท าตามหนาจอปรากฏแลวกดตกลง เลอนลงมาท done กดตกลง เมอสนสดแตละรายการ ใหกด c เพอออกจากรายการ

4. การก าหนด เวลา วนท เดอน พ.ศ. ใหเลอก set up กดตกลงท าตามหนาจอแนะน ากดตกลงอกครงกอนจงกด C เพอออกจากรายการ

กำรใสกระดำษบนทกผล 1. โดยเปดฝาเครองดานหนา และโยกปลดแกนลอกกระดาษขน ตดหวมวนกระดาษสวนท

มรอยพลาสเตอรออกใหหมดมฉะนนจะตดแกนกระดาษดานใน โดยวางใหมวนกระดาษหงายขน จากนนสอดตามรองแลวโยกแกนลอกปด (ภาพท 26) สอดกระดาษทฝาดานหนาเครองดวยเครอง

20

จะเลอนกระดาษออกมาโดยอตโนมตประมาณ 1-2 นว สนสดการบนทกเครองจะพมพออกมาหนาจอรป (ภาพท 28) ถาไมมกระดาษจะขนรป (ภาพท 29)

เมอกระดาษใกลหมดจะมแถบสแดงขนทขอบกระดาษสามารถใชตอไปไดอกประมาณ 5-8 คน ใหเตรยมกระดาษไวใกลๆ

แกนลอกกระดาษ ภาพท 26 แกนลอกกระดาษของเครองแปลผล

ภาพท 27 การใสกระดาษ ภาพท 28 สนสดการบนทก ภาพท 29 ไมมกระดาษในเครอง กำรทดสอบควำมเทยงตรงของเครอง (calibration)

1. เลอนแถบลงมาเลอก test (ภาพท 30) กดตกลง เลอก calibration กดตกลง (ภาพท 31) จากนนจะขน (ภาพท 32) ไฟสสมจะกระพรบ แลวเปลยนเปนสเขยว

ภาพท 30 เลอกท “ Test” ภาพท 31 เลอกท “Calibration” ภาพท 32 เครองก าลงทดสอบ

21

2. ตวงน าในกระบอกตวงน าสงใหได 400 มลลลตรพอด (ภาพท 33-34) แลวคอยๆเทใหชดกรวย ภายในเวลา 30 วนาท ความแรงสม าเสมอ ภาพท 33 บกเกอรวดน าและกระบอกตวงน า ภาพท 34 กระบอกตวงน าทมน า 400 มลลลตร

3. จากนนใหดทหนาจอ จะขนเครองหมายถกและ 400 มลลลตร (ภาพท 35) ถาไมประสบ

ความส าเรจจะขนหนาจอ (ภาพท 36) เวนระยะเวลาประมาณ 1 นาท ไฟสเขยวทเครองจะขน จากนนท าขนตอนท 2 ซ าอกครง

ภาพท 35 หนาจอแสดงผลการใสน าถกตอง ภาพท 36 หนาจอแสดงผลการใสน าไมถกตอง

4. การตรวจสอบความเทยงตรวของเครอง(calibration) ควรท าทก 2 สปดาหตอ1ครง 5. เครองจะสามารถบนทกขอมลได 20 รายการซงจะเกบขอมลลาสดไว ขอมลเกาสดกจะ

ถกลบไป หาไดโดย วนทหรอ ID (HN) ถาตองการผลกราฟอกชดของคนสดทายทออกมาแลวและหมดเวลากด copy แลวใหเปดฝากด เลอนไปท previous patient กด enter (ตกลง) รวมทงกรณทกระดาษหมดพอดแลวผปวยมาปสสาวะลงเครองไวเชนกน (ภาพท 37) Print Previous

Patients Print Previous Patients

ภาพท 37 หนาจอแสดงการเลอกพมพผลการตรวจอกครง

Print Previous Patients

Print Previous Patients

print previous patient

Date - ID 990305 - 41017367 990305 - 52020259 990302 - 50234488 990229 - 44012365 990226 - 51163163

22

บทท 4 กรณศกษำ

ผปวยชายไทย อาย 76 ป มาดวยอาการถายปสสาวะล าบาก ตองเบงขณะถายปสสาวะ

ปสสาวะไมคอยพง ตองรอนานจงจะปสสาวะหมด และปสสาวะบอย การปสสาวะเวลากลางวน 5 ครง กลางคน 7-8 ครง ไมเคยมประวตปสสาวะปนเลอด มาพบแพทยศลยศาสตรยโรวทยาทตกผปวยนอก แพทยจงนดใหมาตรวจพเศษเพมเตมคอ การปสสาวะเขาเครอง Uroflowmetry ทหนวยผาตดและตรวจพเศษระบบปสสาวะ ตกสยามนทรชน 5 กำรเตรยมผปวยกอนกำรตรวจ Uroflowmetry การประเมนและใหค าแนะน าขนตอนการรบบรการการตรวจพเศษเบองตน และการปฏบตตวกอนการถายปสสาวะเขาเครอง Uroflowmetry เพอใหผปวยมความพรอมในการตรวจพเศษ ดงน

1. ซกประวตผปวยเกยวกบการชวยเหลอตนเอง สามารถควบคมการปสสาวะหรออจจาระได พบวาผปวยสามารถยนถายปสสาวะไดเอง และสามารถควบคมการถายปสสาวะได จงแนะน าใหยนถายปสสาวะเขาเครอง Uroflowmetry ตามปกต

2. ใหค าแนะน าเรองการดมน าเพอใหปวดปสสาวะ เมอปสสาวะเขาเครองตรวจ จะท าใหการแปลผลถกตอง แมนย าทสด โดยดมน าอะไรกได ประมาณ 150 มลลลตร นงรอจนกวาจะรสกปวดปสสาวะเตมท และอยากถายปสสาวะเหมอนทบาน อยารอใหปวดปสสาวะมากเกนไป เพราะจะท าใหการถายปสสาวะผดปกตไปจากเดม เชน ปสสาวะไมออก หรอปสสาวะเปนหยดๆได

3. ใหใบของตรวจ Uroflowmetry กบผปวยไว เมอผปวยรสกปวดปสสาวะเตมท อยากถายปสสาวะแลวจงมายนใบขอตรวจ Uroflowmetry สเหลองกบเจาหนาท

กำรดแลผปวยระยะขณะตรวจ

1. เมอผปวยแจงวาพรอมจะถายปสสาวะ สอบถามเพอประเมนการปวดปสสาวะอกครง กอนทจะใหผปวยถายปสสาวะ

2. ตรวจสอบความพรอมใชของเครอง Uroflowmetry อกครง 3. อธบายใหผปวยยนถายปสสาวะลงในโถรองรบน าปสสาวะตามปกต และอยาใหล าของ

น าปสสาวะลงตรงกลางแผนดสกสด าดานลางโถรองรบร าปสสาวะโดยตรง เพราะจะท าใหการแปลผลคลาดเคลอนได เมอเสรจแลวใหเรยกเจาหนาท และหามราดน าหรอทงวตถใดๆลงไปในโถรองรบน าปสสาวะ เพราะจะท าใหเครองแปลผลการถายปสสาวะผดพลาดได

23

4. เมอผปวยปสสาวะเสรจ เครอง Uroflometry จะประมวลผลและแปลผลออกมา สงเกตสของน าปสสาวะ เพอบนทกผลไวในเวชระเบยนใหแพทยดผลการตรวจ ผลการตรวจ ดงน 286 10.2 4.6 62 การแปลผลการตรวจ ดงน Volume = ปรมาณน าปสสาวะทงหมด (ทปสสาวะออกมาได ) เทากบ 286 ml. Peak flow = ความแรงสงสดทปสสาวะได (max flow rate) เทากบ 10.2 ml./sec. Mean flow = ความแรงเฉลยทปสสาวะได (average flow rate) เทากบ 4.6 ml./sec. Voiding time = เวลาทใชในการปสสาวะ เทากบ 62 sec.

หลงกำรตรวจ 1. แนะน าใหผปวยนงรอพบแพทย เพอฟงผลการวนจฉยโรค และใหการรกษาตอไป

2. ท าความสะอาดอปกรณประกอบเครอง Uroflowmetry เพอใหพรอมใชในรายตอไป 3. ตรวจสอบสภาพพรอมใชของเครอง Uroflowmetry ประจ าวน หากพบความผดปกต

เครองจะแสดงภาพสญลกษณตางๆ ท าใหเครองท างานผดปกต จากสาเหตตางๆ เชน มน าปสสาวะ หรอการราดน า กระแทกลงแผนสด าโดยตรงและแรงเกนไป แกไขเบองตนโดยใหถอดปลกเครองรอ สกคร จงเปดใหม หากไมไดผล ใหโทรแจงชางบรษท เปนตน สรปกำรวนจฉยจำกผลกำรตรวจ ผปวยเปนโรคตอมลกหมากโต แพทยสงการรกษา คอ รบประทานยา Hanal และนดตดตามผลการรกษาอก 1 เดอน เพอมาปสสาวะเขาเครอง Uroflowmetry

24

บทท 5 ปญหำอปสรรคและแนวทำงแกไข

ปญหำ/ อปสรรคทเกดขน และแนวทำงแกไข

เครอง Uroflowmetry ไมประมวลผล หรอประมวลผลผดพลาด เกดจากสาเหตหลายประการ ไดแก

1. มสงอนทไมใชน าปสสาวะ เชน อจจาระ กระดาษทชช หรอเศษนวหลนลงไป จะท าใหเครองไมรบขอมลและไมมการประมวลผลออกมา

แนวทำงแกไข ใหถอดปลก(จ าเปน) ฉดน าเบาๆทโถโดยรอบ ยกอปกรณแตละชนออกมาลางท าความสะอาด รบประกอบคนกลบแลวเปดเครองเพอสะบดน า

2. ล าปสสาวะกระแทกแผนดสก (สด า)โดยตรง ท าใหเครองเกด SENSOR PROBLEM และไมสามารถแปลผลไดหนาจอจะขน (ภาพท 38)

ภาพท 38 เครองเกดSENSOR PROBLEM และไมสามารถแปลผล

แนวทำงแกไข เปดเครองแลวราดน ารอบๆโถสขาว พกไวสกคร จากนนกดปม C

ถอดปลกเครองออกเพอพกเครองประมาณ 30 วนาทจงเปดเครองใหม แลวแนะน าใหผปวยปสสาวะลงเครอง Uroflowmetry อกครง ถาเครองไมท างานใหโทรศพทตามชางบรษทเพอแกไข

3. การราดน ากระแทกลงแผนสด าโดยตรงและแรง ท าใหเครองไมสามารถแปลผลการตรวจได และทจอภาพของเครองแปลผลการตรวจจะปรากฎรปตางๆดงภาพท 39-41

ภาพท 39 เครองไมอานผล ภาพท 40 เครองไมอานผล ภาพท 41 เครองไมอานผล แบบท 1 แบบท 2 แบบท 3

Sensor problem Sensor Blocked

X

25

แนวทำงแกไข กดปม C ถอดปลกเครองออกเพอพกเครองประมาณ 30 วนาทจงเปดเครองใหม แลวแนะน าใหผปวยปสสาวะลงเครอง uroflowmetry อกครง ถาเครองไมท างานใหโทรศพทตามชางบรษทเพอแกไข

4. การตอสายไฟจากเครองแปลผลการขบถายปสสาวะและอปกรณรองรบน าปสสาวะไม

สมบรณ เชน ไมไดตอสายไฟหรอปลกไฟไมแนนพอ เครองแปลผลจะแสดงภาพใหเหน ดงภาพท 42

ภาพท 42 หนาจอแสดงการตอสายไฟไมสมบรณ

แนวทำงแกไข ตรวจสอบปลกไฟของเครอง รวมทงขอตอสายไฟตางๆวาเสยบแนน

สมบรณหรอไม 5. หากปมกดไฟสสมขนเปนสเขยวตลอดพรอมกบแผนดสกสด าหมนดวย แสดงวา ม

การตงเครองใหเปนอตโนมตไว ( Deactivated) เพราะเมอผปวยปสสาวะเสรจเครองกจะเปดเอง

แนวทำงแกไข เปลยนวธการท างานของเครองเปนแบบกดเปดเครองคนตอคน

โดย เปดฝาดานหนาออก กดปมเลอกไปท set up กดลกศรตกลง (ทกครงทเลอก) เลอก Modify

Existing หนาจอจะขน use factory settings “no , yes’’ เลอก no เลอก Modify settings เลอก set

on period เลอก activated เพอเปนการเรมผปวยรายใหมตอไปและจะไดใหค าแนะน ากอนการ

ถายปสสาวะดวย แตถาปฏบตตามนแลวเครองยงรอนและขนรปกญแจ ตามชางบรษท

ขอเสนอแนะ

1. เครอง Uroflowmetry จะตองมการท าความสะอาด โดยราดน าสะอาดลงเครองตรวจ

26

หลงจากทผปวยปสสาวะลงแตละครง และเมอสนสดการใชเครองตรวจแตละวนตองถอด

สวนประกอบของอปกรณรองรบน าปสสาวะ ไดแก กรวย (funnel) โถปสสาวะ (flow transducer)

และอปกรณรองรบขอมล ไดแก แผนดสก (disc) แกนรองรบแผนดสก (rotating disc) ลางท า

ความสะอาด และเชดใหแหงทกครง เพอรกษาใหเครอง Uroflowmetry มอายการใชงานท

ยาวนานขน

27

บรรณำนกรม

คมอ URODYN 1000 USER GUIDE ( ENGLISH ) MEDTRONIC DENMARK

OCTOBER 2000

รบรองกำรเรยบเรยงโดย

- ศาสตราจารยคลนกนายแพทยพชย ศจจนทรรตน (อดต) หวหนาสาขาศลยศาสตรยโรวทยา ภาควชาศลยศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราช

พยาบาล มหาวทยาลยมหดล - นางสาวจฑามาศ คาแพรด

ผตรวจการพยาบาล งานการพยาบาลผาตด ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช

- ดร.วรรณวมล คงสวรรณ

หวหนาหนวยผาตดและตรวจพเศษระบบปสสาวะ งานการพยาบาลผาตด

ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช