อนพทธประวต หมายถง เร องทกลาวถงความเปนไปในชวประวต และปฏปทาของหมชนผได สดบฟงค ำาส งสอนของพระบรมศาสดา แลวน ำาไปประพฤตปฏบตตามคำาสงสอนนน แลวรตามจนสามารถดบกเลสไดโดยสนเชง

ประโยชนของการศกษาอนพทธประวต อนพทธบคคลเปนพระสงฆสาวกซงจดเปนรตนะประการหนงในรตนะทงสามประการ พระพทธเจาแมไดทรงตรสรและทรงแสดงพระธรรม แตเมอขาดผฟงธรรมและผประพฤตปฏบตตาม ความตรสรของพระองคกจกไมสำาเรจประโยชน อนพทธบคคลเปนพยานในการตรสรของพระองค ทงไดเปนกำาลงของพระบรมศาสดาในการประกาศพระศาสนา เมอเราทราบความเปนไปและปฏปทาของทานเหลานนแลว จกไดถอเอาเปนแบบอยางในการบำาเพญประโยชนเพอตนและเพอผอนโดยเหมาะแกภาวะของตนอนจะเปนเหตใหพระศาสนารงเรองประการหนง

จำานวนพระมหาสาวก ตามนยแหงอรรถกถากำาหนดจำานวนไว ๘๐ องค ไดรบยกยองเปนเอตทคคะจำานวน ๔๑ องค

ประวตอนพทธะ ๘๐ องค (โดยยอ)๑. พระอญญาโกณทญญเถระ

ชาตภม-การอปสมบท ทานเปนบตรพราหมณมหาศาลในบานโทณวตถ ไมหางจากกรงกบลพสด

นก เดมชอ โกณทญญะ ภายหลงทานทราบวาพระมหาบรษทรงออกผนวชและกำาลงบำาเพญทกกรกรยา อยทตำาบลอรเวลเสนานคม ตามคำาทำานายของตนวา จะเสดจออกบรรพชาและไดตรสรเปนศาสดาเอกในโลก “ ” จงชวนพราหมณอก ๔ คน คอ วปปะ ภททยะ มหานามะ และอสสช ออกบวชตดตามไปเฝาปฏบตอย ๖ ป ดวยหวงวาเมอพระองคตรสร แลวจกสอนตนใหรบาง คร นพระมหาบรษทรงเลกทกกรกรยา ปรารภจะทำาความเพยรทางใจจงเบอหนายในพระมหาบรษ หลกไปอยปาอสปตนมฤคทายวน ครนพระมหาบรษไดตรสรแลวไดเสดจมาแสดง พระธมมจกกปปวตนสตร อนเปนปฐมเทศนา ทานไดดวงตาเหนธรรมคอบรรลพระโสดาปตตผล พระบรมศาสดาจงทรงเปลงพระ

6

วชา อนพทธ

อทานวา อญญาส วต โภ โกณทญโญ“ ” เพราะคำาวา อญญาส ทานจงไดชอวา อญญาโกณทญญะ ตงแตนนเปนตนมาภายหลงพระบรมศาสดาตรสพระธรรมเทศนาชอวา อนตตลกขณสตร ทานจงไดบรรลพระอรหตตผลพรอมกบพราหมณอก ๔ คนเอตทคคะ

ทานไดรบยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางรตตญญ คอทานผรราตรนาน เพราะทานรธรรมและบวชกอนสาวกทงปวง

๒. พระวปปเถระทานเปนบตรพราหมณชาวเมองกบลพสดผท ถกเลอกเขาท ำานายพระ

ลกษณะของพระมหาบรษ ทานไดรบคำาแนะนำาจากบดาใหออกบวชตามพระมหาบรษจงออกบวชพรอมกบพราหมณอก ๔ คน มโกณทญญะเปนหวหนา คอยอปฏฐากรบใชพระมหาบรษ เมอเหนพระมหาบรษทรงละทกกรกรยา จงหนไปอยปาอสปตนมฤคทายวน เมอพระมหาบรษไดตรสรแลวไดเสดจไปโปรดแสดง พระธมมจกกปปวตนสตร แตทานไมไดสำาเรจมรรคผลอะไรเลย วนรงขนไดฟง ปกณณกเทศนา ทานจงไดดวงตาเหนธรรม จากนนไดทลขออปสมบท พระบรมศาสดาทรงประทานอปสมบทใหดวยเอหภกขอปสมปทาเมอทานมอนทรยแกกลา ไดฟงเทศนาชอวา อนตตลกขณสตร จงไดสำาเรจเปนพระอรหนต ทานไดเปนกำาลงในการประกาศพระศาสนาในชวงปฐมโพธกาล

๓. พระภททยเถระ (มประวตคลายพระวปปเถระ ฯ)

๔. พระมหานามเถระ(มประวตคลายพระวปปเถระ แตทานไดฟงปกณณกเทศนา ๒ ครง จงได

ดวงตาเหนธรรม ฯ)

๕. พระอสสชเถระ

7

มประวต คลายกบท าน ๓ องคด งท ได กลาวมาแลว แต ท านได ฟงปกณณกเทศนา ๒ คร งจงไดดวงตาเหนธรรม และทานยงไดเปนอาจารยของ พระสารบตรเถระ เมอคร งยงเปนปรพพาชก นบวาทานไดมศษยสำาคญองคหนง

๖. พระยสเถระชาตภม ทานเปนบตรเศรษฐเมองพาราณส ซงมเรอน ๓ หลงเปนทอย ๓ ฤดเหตทออกบวช เนองดวยความสลดใจ ในหมนางบำาเรอทแสดงอาการวปลาสตางๆ ในคนวนหนงจงเกดความเบอหนายเดนบนวา ทนวนวายหนอ ทน“ขดของหนอ ” ไปสป าอสปตนมฤคทายวนพบพระบรมศาสดาไดฟงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ กตงอยในโสดาปตตผล รงขนเชาตรเศรษฐผบดาทราบจงไดตดตามไปพบ ไดฟงอนปพ พกถาและอรยสจ ๔ กไดตงอยในโสดาปตตผล สวนยสกลบตรไดฟงซำาอกหนกไดสำาเรจพระอรหตตผล คร นเศรษฐผบดาไปแลวจงไดทลขออปสมบท กทรงอนญาตใหดวยพระดำารสวา ธรรมอนเรา“กลาวดแลว ทานจงประพฤตพรหมจรรย ” ซงแปลวา สาวกอนทไมไดสำาเรจอรหนตกอนบรรพชาวา เพอทำาทสดแหงทกข“ ”การบำาเพญประโยชน

การอปสมบทของทานในครงนถอวาสำาคญมาก เพราะเปนเหตใหเพอนของทานอก ๕๔คนไดเขามาบวชในพระพทธศาสนา และเปนกำาลงของพระบรมศาสดาในการประกาศพระศาสนาในชวงปฐมโพธกาล

๗. พระวมลเถระทานเปนบตรเศรษฐคนหนงในเมองพาราณส เปนเพอนผมความสนท

สนมกบพระยสะมากในชวงทเปนฆราวาส เมอทานไดทราบขาววา ยสะสหายผเปนทรกออกบวชแลว จงคดวา ศาสนาทยสะออกบวชนจกไมเลวทรามเปน“

8

แนแท คงจะเปนสงอำานวยประโยชนสขแกผสนใจเปนแนแท คดไดอยางนน”จงไปชกชวนสหายอก ๓ คน คอ สพาห ปณณช และควปต พากนเขาไปหาพระยสะบอกความประสงคในการมา พระยสะจงไดพาเขาไปเฝาพระบรมศาสดา ทลขอใหพระองคทรงสงสอน พระบรมศาสดาทรงสงสอนใหบรรลธรรมวเศษและประทานอปสมบทให ตอมาภายหลงกไดบรรลเปนพระอรหนตขณาสพ

๘. พระสพาหเถระ (มประวตคลายพระวมลเถระ ฯ)๙. พระปณณชเถระ (มประวตคลายพระวมลเถระ ฯ)๑๐. พระควมปตเถระ (มประวตคลายพระวมลเถระ ฯ)

๑๑. พระอรเวลกสสปเถระชาตภม

ทานเปนบตรพราหมณกสสปะโคตร มนองชาย ๒ คน ภายหลงบวชเปนชฏล ทานมบรวาร ๕๐๐ คน ตงอาศรมอยตำาบลอรเวลเสนานคมในมคธรฐ จงมฉายาวา อรเวลกสสปะ“ ”นองชายคนกลางมบรวาร ๓๐๐ ตงอาศรมทคงเแมนำาคงคา จงมฉายาวา นทกสสปะ “ ” นองชายคนเลกมบรวาร ๒๐๐ คน ตงอาศรม ณ บรเวณคยาสสะ จงมฉายาวา คยากสสปะ“ ”การอปสมบท

เมอพระบรมศาสดามาสมคธชนบทดวยปรารถนาดำารงพระศาสนา ใหตงมนในแควนนจงไดเสดจไปเพอนำาทาน ซงเปนทนบถอของประชาชนเพอเปนกำาลง เพอสะดวกแกการประกาศพระศาสนา ไดทรงทรมานทาน ดวยอบายตางๆ จนทานหมดทฏฐลอยชฏลบรขาร ทลขออปสมบท ทรงอนญาตดายเอหภกข และนองชายทง ๒ กมาบวชตามพชายหมดการบรรลธรรม

ภายหลงอปสมบท พระบรมศาสดาทรงตรสเทศนาชอวา อาทตตปรยายสตร โปรด ทานจงบรรลพระอรหตตผลพรอมกบบรวารและนองชายการบำาเพญประโยชน

ทานไดไปกบพระบรมศาสดาถงสวนตาลหนมช อวา ลฏฐวน“ ” ไดประกาศใหพระเจาพมพสารพรอมทงขาราชบรพารรวาลทธเดมของทานไมม

9

แกนสาร ทำาใหชนเหลานนเลอมใสในพระพทธศาสนา ครงนจดไดวาทานไดชวยเปนกำาลงในการประดษฐานพระพทธศาสนาในแควนมคธ

เอตทคคะ ทานไดรบยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลาย

ทางมบรวารมาก เพราะทานมบรวารมากและรจกการบรหารการเอาใจบรวาร

๑๒. พระนทกสสปเถระ (มประวตดงทไดอธบายไวในประวตพระอรเวลกสสปเถระ ฯ)

๑๓. พระคยากสสปเถระ (มประวตดงไดอธบายไวในประวตพระอรเวลกสสปะเถระ ฯ)

๑๔. พระสารบตรเถระชาตภม

ทานเปนบตรวงคนตพราหมณ และนางสาร ผเปนนายบานนาลนทะกรงราชคฤห เดมชอ อปตสสะ“ ” เพราะเปนบตรนางสารจงเรยก สารบตร มนองสาว ๓ คน คอ จาลา อปจาลา สสปจาลา นองชาย ๓ คน คอ จนทะ อปเสนะ เรวตะ (บวชหมด) การออกบวช

ทานมสหายคนหนงชอโกลตะ(โมคคลลานะ) ไปดมหรสพในกรงดวยกนเสมอ ตอมาวนหนงเกดสลดใจจงชวนกนออกบวชเปนปรพพาชกในสำานกสญชยปรพพาชก ศกษาอบรมจนจบลทธเหนวาไมเปนแกนสารจงชวนกนออกหาอาจารยใหม ตอมาไดฟงเทศนาของพระอสสชเถระไดสำาเรจโสดาปตตผล จงชวนโกลตะไปเฝาพระบรมศาสดา ณ วดเวฬวน ทลขออปสมบทการบรรลธรรม

ภายหลงอปสมบทได ๑๕ วน ไดฟง เวทนาปรคคหสตร ทพระบรมศาสดาประทานแก ฑฆนขปรพ พาชก อคคเวสนโคตร ณ ถำาสกรขาตา เขาคชกฏ กไดสำาเรจเปนพระอรหนต

10

เอตทคคะ ทานมปญญาเฉลยวฉลาด ไดเปนกำาลงของพระบรมศาสดาในการประกาศ

พระศาสนา พระองคจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางมปญญามากคณธรรมพเศษ

ทานมคณความดอกหลายอยางทพระบรมศาสดาทรงยกยองในทนจะนำามากลาวเฉพาะทสำาคญดงน :-

๑. ทรงยกยองใหเปนพระอครสาวกเบองขวาคกบพระมหาโมคคลลานเถระ

๒. ทรงยกยองเปนพระธรรมเสนาบด คกบพระศาสดาทเปนพระธรรมราชา

๓. เปนผมความกตญญกตเวทการนพพาน

ทานดำารงชพมาถงพรรษาท ๔๘ ไดทลลาพระบรมศาสดาไปนพพานทบานเกดของทาน เมอจวนนพพานไดแสดงธรรมโปรดมารดาซงเปนมจฉาทฏฐ ใหดำารงอยในโสดาปตตผลจนสำาเรจ จากนนกนพพาน

๑๕. พระมหาโมคคลลานเถระชาตภม-การอปสมบท

ทานเปนบตรพราหมณนายบานโกลตะกบนางโมคคลล เดมชอวาโกลตะ ไดออกบวชเปนปรพพานชกบพระสารบตร ภายหลงไดฟงธรรมของพระอสสชทพระสารบตรนำามาบอก กไดบรรลโสดาปตตผล ไดอปสมบท ณ วดเวฬวน พรอมกบพระสารบตรการบรรลธรรม

หลงจากบวชได ๗ วนไดไปทำาความเพยรทบานกลลวาลมตตคาม แขวงมคธรฐ เกดความออนใจนงโงกงวงอย พระบรมศาสดาเสดจไปแสดงอบายแกงวง ๘ ขอแลวทรงแสดงธรรมของผปรารถนานอยและธรรมเครองสนตณหาโดยลำาดบ ทานปฏบตตามพทธโอวาท กสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

11

ทานไดรบยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางมฤทธมาก ทานไดรบยกยองเปนพระอครสาวกเบองซายคกบพระสารบตรดวยนพพาน

ทานนพพานภายหลงพระสารบตร ๑๕ วน ณ กาลสลามคธรฐ ถกพวกโจรทเคยรถยจางใหมาฆา เพราะเหตททานทำาใหพวกคนเสอมจากลาภ พวกโจรทบทานจนกระดกแหลกสำาคญวามรณะ จงนำาไปซอนไวในพมไมแหงหนงแลวหนไป ทานเยยวยาสรระ ดวยกำาลงฌานแลว มาทลลาพระบรมศาสดากลบไปนพพานทเดม พระบรมศาสดาเสดจไปทำาฌาปนกจ สงใหเกบอฐไปบรรจไว ณ ซมประตวดเวฬวน

๑๖. พระมหากสสปเถระชาตภม-การอปสมบท

ทานเปนบตรกบลพราหมณกสสปโคตร ในบานมหาตฏฐะ แควนมคธ เดมชอปปผลพออาย ๒๐ ปไดแตงงานกบ นางภททกาปลาน บตรตรของพราหมณโกสยโคตร ต อมาจตเบอหนายในการอยครองเรอนจงพากนออกบวชอทศพระบรมศาสดา วนหนงไดพบกบพระบรมศาสดาทพหปตตนโครธจงยอกายเขาไปถวายบงคมทลขออปสมบท พระองคทรงอปสมบทใหดวยการประทานโอวาท ๓ ขอคอ

๑. พงเขาไปตงความละอาย ความเกรง ไวในภกษทกชนอยางแรงกลา๒. พงตงใจฟงธรรมทเปนกศล และพจารณาเนอความ๓. ไมพงละสตทพจารณาไปในกายเปนอารมณ

ทานบำาเพญเพยรไปตามพทธโอวาทนน ในวนท ๘ กไดบรรลพระอรหนตตผล

เอตทคคะ ทานปฏบตมกนอยสนโดษอยในธดงค ๓ คอ ทรงผาบงสกลเปนวตร เทยวบณฑบาตรเปนวตร อยปาเปนวตร ดงนนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางทรงธดงค

12

หนาทสำาคญหลงพทธปรนพพาน เมอพระบรมศาสดาทรงปรนพพานและถวายพระเพลงสรระแลวประมาณ

๗ วน ทานไดรวบรวมสงฆท ำาการสงคายนาพระธรรมวนยหลงจากพทธปรนพพาน ๓ เดอน ทำาอย ๘ เดอนจงสำาเรจ นบวาเปนประโยชนอยางยง เพราะไดรวบรวมเอาพระธรรมวนยไวเปนหลกสบ

๑๗. พระมหากจจายนเถระ ชาตภม-การออกบาช

ทานเปนบตรพราหมณ ชอวากญจนา กจจายนโคตร เปนปโรหตของพระเจาจณฑปชโชต แหงกรงอช เชน พระเจาจณฑปชโชตรบสงใหทานไปเฝาพระศาสดาพรอมกบบรวาร ๗ คน ณ เวฬวนาราม เพอกราบทลเชฐเสดจไปนครอชเชน ครนไปถงไดฟงพระธรรมเทศนาไดบรรลเปนพระอรหนตทงหมด จากนนพระบรมศาสดาทรงประทานอปสมบทให พระบรมศาสดาโปรดใหทานกลบไปแสดงธรรมแกพระเจาจณฑปชโชต ใหทาวเธอมความเลอมใส แลวกลบมายงสำานกพระบรมศาสดาเอตทคคะ

ทานไดรบยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางอธบายภาษตยอใหพสดาร

๑๘. พระอชตเถระทานเปนบตรพราหมณในกรงสาวตถไดศกษาศลปวทยาอยในสำานกของ

พราหมณพาวรจนมวชาแกกลา พราหมณพาวรไดมอบหมายใหทานเปนหวหนาในมาณพ ๑๖ คน ใหไปเฝาพระบรมศาสดาทปาสาณเจดย เพอทลถามปญหา คร นไดฟงคำาพยากรณปญหาแลวกไดบรรลเปนพระอรหตตผล เมอมาณพ ๑๖ คน ทลถามปญหาครบแลว อกทงพระบรมศาสดากไดพยากรณปญหาเสรจหมดแลว ทงหมดกไดทลถามทลขออปสมบทในพระพทธศาสนา พระบรมศาสดาทรงประทานใหเปนภกษดวยเอหภกขสมปทา ทานดำารงอายสงขารอยพอสมควรแกอตภาพแลวกนพพาน

13

๑๙. พระตสสเมตเตยยเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๐. พระปณณกเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๑. พระเมตตคเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๒. พระโธตกเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๓. พระอปสวเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๔. พระนนทกเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๕. พระเทมกเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๖. พระโตทเทยยเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๗. พระกปปเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๘. พระชตณณเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๒๙. พระภททราวธเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๓๐. พระอทยเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๓๑. พระโปสาลเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)๓๒. พระโมฆราชเถระ (มประวตคลายกบพระอชตเถระ ฯ)

เอตทคคะทานยนดในการครองจวรเศราหมอง จงไดรบการยกยองจากพระบรม

ศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผทรงจวรเศราหมอง๓๓. พระปงคยเถระ

ทานเปนบตรพราหมณชาวนครสาวตถ เปนหลานพราหมณพราหมณพาวร ขณะฟงปญหาพทธพยากรณ ใจระลกถงพราหมณพาวรผเปนอาจารยวาเสยดายทไมไดมาฟงพทธดำารสดวย เหตดงนจงทำาใหทานสำาเรจเพยงโสดาปตตผล คร นบวชพรอมกบมาณพอก ๑๕ คนแลวจงทลลาพระบรมศาสดาไปเลาความทงปวงแกพราหมณพาวรแลวกลบมาเฝาพระบรมศาสดาภายหลงไดสดบ

14

โอวาททพระบรมศาสดาตรสสงสอน จงสำาเรจเปนพระอรหนต สวนพราหมณพาวรผเปนอาจารย ไดบรรลอนาคามผล

๓๔. พระราธเถระทานเปนบตรพราหมณในกรงราชคฤห ประสงคจะบวชแตพวกภกษเหน

ทานแกไมยอมบวชใหเมอทานไมไดบวชกเสยใจจนรางการซบผอม พระบรมศาสดาทรงทอดพระเนตรเหนอปนสยของทาน จงรบสงถามภกษทงหลายวา “มใครระลกถงคณของพราหมณนไดบาง พระสารบตรทลวาระลกไดเพราะเคย”ไดรบขาวทพพหนงจากพราหมณเมอไปบณฑบาตร พระบรมศาสดาทรงตรสสรรเสรญวา สารบตรเปนผมความกตญญกตเวทมากแมขาวทพพหนงยง“ระลกได จงทรงรบสงใหพระสารบตรเปนอปชฌายบวชรา” ธพราหมณดวยญตตจตตถกรรมวาจา ณ วดเวฬวน นบวาเปนภกษองคแรกทบวชดวยญตตจตตถกรรมวาจา เมอทานบวชแลวไดฟงทานไดเทยวไปกบพระสารบตรเถระ เจรญสมณธรรมดวยความไมประมาท ไมนานกสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ ทานเปนผวางาย และฉลาดปฏบตในคำาสงสอน พระบรมศาสนาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผมปฏภาณในคำาสงสอน

๓๕. พระปณณมนตานบตรเถระทานเปนบตรของนางตาน(นองสาวพระอญญาโกณทญญะ)ทานได

อปสมบทในพระพทธศาสนาโดยมพระอญญาโกณทญญะชกนำา เมออปสมบทแลวไดไปเจรญกมมฏฐานทบานเกดของทานไดสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ ทานประกอบดวยคณ ๑๐ ประการ คอ มกนอย สนโดษ ชอบสงด ไมชอบเกยวของดวยหม ปรารภความเพยรบรบรณดวย ศล สมาธ ปญญา วมตต ความรความเหฯในวมตต เมอทานตงอยในคณนแลวทานกไดสงสอนผอนใหตงอยในคณธรรมนดวย อาศยเหตนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผเปนพระธรรมกถก

๓๖. พระกาฬทายเถระทานเปนบตรมหาอำามาตยในกรงกบลพสด เม อเจรญวยแลวไดรบ

ตำาแหนงดจเดยวกบบดา ทานเปนสหชาต คอ เกดวนเดยวกบพระมหาบรษดวย

15

ไดอปสมบททวดเวฬวนมหาวหาร ในคราวทพระเจาสทโธทนะโปรดใหไปทลเชญเสดจพระบรมศาสดามายงกรงกบลพสด ไดฟงพระธรรมเทศนาของพระพทธองค จนสำาเรจพระอรหตตผลและบวชพรอมกบบรวารพนหนงแลวทานจงทลเชญเสดจตามพระราชดำารสเอตทคคะ

ทานลวงหนาไปกอน แลวจดการชกชวนประชาชนมพวกกษตรยเปนประมข ใหมจตเลอมใสในพระพทธศาสนาเปนอนด อาศยความรอบคอบของทานน พระบรมศาสดาจงยกยองทานวาเปนผเลศกวาภกษทงหลายทางเปนผยงสกลทไมเลอมใสใหเลอมใสในพระพทธศาสนา

๓๗. พระนนทเถระทานเปนพระราชโอรสของพระเจาสทโธทนะกบพระนางมหาปชาบดโคตม

เปนพระอนชาตางมารดาของพระมหาบรษ ในวนท ๒ แตวนเสดจไปกรงกบลพสด พระศาสดาเสดจไปทำาภารกจในวนอาวาหมงคลของนนทกมารกบนางชนบทกลยาณเสรจแลว สงบาตรใหนนทกมารแลวเสดจกลบ นนทกมารถอบาตรตามมาจนถงวหารเอาบาตรถวาย พระบรมศาสดาตรสถามวาอยากบาชหรอเปลา เธอไมปรารถนาแตดวยความเคารพจงทลรบเมออปสมบทแลวเบอหนายในเพศพรหมจรรย พระบรมศาสดาพาเสดจเทยวเมองสวรรค แลวรบปากจะใหเทพธดาสวยๆ ใหแกทาน แตใหทานตงใจประพฤตพรหมจรรย พระนนทตงใจประพฤตพรหมจรรยเพอจะไดเทพธดาสวยๆ จนเร องกระจายไปทว พวกภกษตางพากนลอเลยนทานวา พระนนทเปนลกจาง ทานเกดความละอาย จง“ ”หลกไปบำาเพญเพยรแตผเดยวจนบรรลพระอรหตตผลเอตทคคะ

เมอทานจะแลไปทางไหนๆ ยอมมสตสำารวมเสมอ พระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางสำารวมระวงอนทรย

๓๘. พระราหลเถระทานเปนพระโอรสของพระมหาบรษกบพระนางพมพา เมอพระบรมศาสดา

แรกเสดจไปโปรดพระชนกและพระประยรญาต ในวนท ๗ แตเสดจไปราหลกมารไดมาเฝาทลขอสมบต ตามพระมารดารบสงมา พระบรมศาสดาจงทรง

16

ประทานโลกตตรสมบตโดยรบสงใหพระสารบตรเถระบรรพชาเปนสามเณรเสย (รปแรกในพระพทธศาสนา) เพราะพระชนมายยงไมถงบวชพระ ทานเปนตนบญญตแหงการหามไใใหบวชคนทพอแมไมอนญาต เมออปสมบทแลว มอนทรยแกกลาไดฟงพระธรรมเทศนาจงไดบรรลพระอรหตตผลเอตทคคะ

อาศยความทท านเป นผใครต อการศกษาธรรมวน ยตงแตบวชเป นสามเณรมา พระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผใครตอการศกษา

๓๙. พระอปาลเถระทานเปนบตรนายชางกลลบก เมอเจรญวยแลวไดเปนนายภษามาลาใน

ราชสำานก ออกบวชพรอมกบภททยศากยราชเปนตนทอนปยอมพวน แควนมลละ เรยนกมมฏฐานจากพระบรมศาสดาไมชากไดบรรลพระอรหตตผลเอตทคคะ

ตอมาพระบรมศาสดาทรงสงสอนพระวนยปฏกแกทานดวยพระองคเองจนชำานาญ ทานฉลาดในการตดสนอธกรณตางๆ ภายหลงพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวาเปนผเลศกวาภกษทงหลายทางทรงจำาพระวนยหนาทสำาคญหลงพทธปรนพพาน

เมอพระบรมศาสดาปรนพพานแลว พระมหากสสปเถระทำาการสงคายนาพระธรรมวนย สงฆไดเลอกทานใหเปนผวสชนาในสวนพระวนยปฏก เพราะทานเปนผชำานาญในทางน

๔๐. พระภททยศากยเถระทานเปนพระโอรสของพระนางศากยกญญา พระนามวาอาฬโคธาราชเทว

ไดสบราชสนตวงศเปนพระเจาแผนดนของศากยวงศ ตอมาภายหลงอนรทธกมารผสหายชกชวนออกผนวช กไดเสดจออกผนวชพรอมกบพระราชกมาร ๕ พระองค คอ อนรทธ อานนทะ ภคค กมพละ เทวทต และนายอปาล ภษามาลาคราวทพระบรมศาสดาทรงประทบอยทอนปยอมพวน คร นผนวชแลวบำาเพญเพยรกไดสำาเรจเปนพระอรหนตในพรรษานน

17

เอตทคคะทานไดเปนกษตรยเสวยราชสมบตแลว ถงอยางนนกทรงสละราชสมบต

ออกบวช ดวยเหตนน พระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางเกดในสกลสง

๔๑. พระอนรทเถระทานเปนพระราชโอรสของพระเจาอมโตทนะศากยราช มพชายชอ

มหานามะ มนองสาวชอโรหณ ออกผนวชพรอมกบศากยกมารทง ๕ พระองคกบนายอปาล เมอผนวชแลวเรยนกมมฏฐานในสำานกพระสารบตร ไปทำาความเพยรทสวนปาจนวงสะมฤคทายวน เมอเจรญสมณธรรมอยไดตรกถง มหาปรสวตก ๗ ประการ พระบรมศาสดามาประทานอนโมทนาแลวใหตรกถงขอท ๘ ทานตรกไปตามกระแสพทธดำารสไมนานกสำาเรจเปนพระอรหนตเอตทคคะ

ทานมปกตพจารณาหมสตวอนปรากฏในโลกทไกลโดยฉบพลนดวยทพพจกษ ดวยเหตนนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางมทพยจกษญาณ

๔๒. พระอานนทเถระทานเปนพระราชโอรสของพระเจาสกโกทนะกบพระนางกสาโคตม ในกรง

กบลพสด เสดจออกผนวชพรอมกบศากยะกมารและนายอปาลภษามาลาทอนปยอมพวนแควนมลละ คร นผนวชแลวไดฟงพระธรรมเทศนาของพระปณณมนตานบตร กไดสำาเรจโสดาปตตผลเอตทคคะ

เพราะเหตททานเปนพหสต จงไดฟงพระธรรมเทศนาทพระบรมศาสดาประทานแกตนเองและทประทานแกผอน ทานมสตทรงจำาไวมากและเอาธระในการศกษาเลาเรยน จงเปนผฉลาดในการแสดงธรรมมาก และเป นพทธอปฏฐากทด ดงนนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลาย ๕ สถาน คอ เปนพหสต ๑ มสต ๑ มคตคอความ ๑ มธตคอความทรงจำา ๑ เปนพทธอปฏฐาก ๑

18

หนาทสำาคญหลงพทธปรนพพานเพราะเหตททานเปนพหสต เมอพระบรมศาสดาปรนพพานแลว พระมหา

กสสปเถระทำาการสงคายนาพระธรรมวนย สงฆไดเลอกทานให เปนผวสชชนาในสวนของพระสตตนตปฎกและพระอภธรรมปฎก ทานสำาเรจพระอรหตตผลกอนทจะทำาการสงคายนา ๑ วนคอ เมอทานไดรบคำาเตอนจากพระมหากสสปเถระ ครนถงเวลาเยนกอตสาหบำาเพญสมณธรรม จนสำาเรจเปนพระอรหนตในทาทจะลมตวลงนอนการนพพาน

เมอทานดำารงชพอยพอสมควรแลว กนพพาน ณ ทามกลางอากาศเหนอแมนำาโรหณ อนเปนพรมแดนระหวางนครกบลพสดและโกศยนครตอกน

๔๓. พระภคคเถระทานเปนโอรสของเจาศากยะองคหนง ในนครกบลพสด ออกบวชพรอม

กบศากยะกมารและนายอปาลภษามาลา ทอนปยอมพวนแควนมลละ เมอบวชแลวเจรญสมณธรรมไมนานกบรรลพระอรหตตผล

๔๔. พระกมพลเถระทานเกดในศากยราชตระกล เม อเจรญวยแลว อนร ทธกมารชวน

ออกบวช จงออกบวชพรอมกบศากยกมาร ทอนปยอมพวน เมออปสมบทแลวบำาเพญสมณธรรมจนสำาเรจพระอรหตตผล

๔๕. พระโสณโกฬวสเถระทานเปนบตรอสภเศรษฐ สกลพอคาในจมปานคร อปสมบทในส ำานก

พระบรมศาสดา ทวดเวฬวน เมออปสมบทแลวทำาความเพยรเดนจงกลมจนเทาแตก กไมไดสำาเรจพระอรหนต ภายหลงพระบรมศาสดาเสดจมาตรสสอนใหบำาเพญเพยรพอเปนมชฌมาปฏปทา ยกพณ ๓ สายขนเปนอทาหรณ เพราะวาทานชำานาญในการดดพณ จากนนทานบำาเพญพอเปนมชฌมา กไดสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

19

เพราะทานไดปรารภความเพยรอยางแรงกลา แตครงยงไมไดสำาเรจพระอรหนต พระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผปรารภความเพยร

๔๖. พระรฏฐบาลเถระทานเปนบตรรฏฐบาลเศรษฐในหมบานถลลโกฏฐตนคม แวนแควนกร

ไดฟงพระธรรมเทศนาของพระบรมศาสดา เกดศรทธาเลอมใสอยากจะบวช แตตองไปลามารดา บดากอน เมอมารดา บดาไมอนญาตกเสยใจไมนอน ไมกนอาหาร ยอมตายในเมอไมไดบวชสมหวง ในทสดไดรบอนญาตกมความยนด บำารงรางกายพอมกำาลงแลวไปเฝาพระบรมศาสดาทลขออปสมบท กโปรดใหอปสมบทดวยญตตจตตถกกรมวาจา เมอบวชแลวครงเดอนตามเสดจไปสาวตถ เจรญวปสสนาดวยความไมประมาท ไมนานกสำาเรจเปนพระอรหตตผลเอตทคคะ

อาศยคณทท านบวชดวยศรทธามาแตเดม พระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผบวชดวยศรทธา

๔๗. พระปณโฑลภารทวาชเถระทานเกดในสกลพราหมณภารทวาชโคตรในกรงราชคฤห เมอเจรญวยได

ศกษาจนจบไตรเพทตามลทธพราหมณ ตอมาไดเปนคณาจารยใหญ เมอพระบรมศาสดาประกาศพระศาสนามาถงพระนครราชคฤห ทานไดทราบขาวจงเขาไปเฝา ไดฟงพระธรรมเทศนาเกดศรทธาเลอมใสทลขออปสมบทในพระพทธศาสนา เมออปสมบทแลวบำาเพญเพยรไมนานกไดบรรลรพระอรหตตผลเอตทคคะ

ตามปกตไมวาทานจะไปทไหน ๆ แมในทเฉพาะพระพกตรของพระบรมศาสดา ทานชอบบนลอสหนาทดวยวาจาอนองอาจวา ผใดมความสงสยใน“มรรคและผล จงถามเราเถด อาศยเหตนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทาน”วา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผบนลอสหนาท

๔๘. พระมหาปนถกเถระ

20

ทานเปนบตรธดาเศรษฐในกรงราชคฤห เศรษฐพาทานไปฟงเทศนเสมอ ๆ ทานมความเลอมใสจงขอตามไปบวชเปนสามเณร ตอมาไดอปสมบทเปนพระภกษ แลวเจรญกมมฏฐานจนสำาเรจพระอรหนตเอตทคคะ

ทานไดเปนภตตเทสกของสงฆ และพระบรมศาสดาทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผเจรญวปสสนา

๔๙. พระจฬปนถกเถระทานเป นนองชายของพระมหาป นถกเถระ พ ชายไดชวนมาบวชใน

พระพทธศาสนา ครนบวชแลวพระพชายใหทองคาถาสรรเสรญพระพทธคณตง ๔ เดอน กจำาไมได พชายจงไลออกจากวหาร และถอนชอออกจากภกษทควรถกนมนต ทานเสยใจคดจะสก พระบรมศาสดาทรงทราบจงเสดจไปปลอบโยนและทรงประทานผาขาวใหทานลบคลำา แลวพจารณาเขามาในกาย พออรณขนทานเหนผาเกาไปแลวพจารณาโนมเขามาในกาย กบรรลพระอรหนตพรอมดวยปฏสมภทาในขณะนนเอตทคคะ

ทานไดรบยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผชำานาญมโนมยทธ

๕๐. พระโสณกฏกณณเถระทานเปนบตรนางกาฬผโสดาบนอปฏฐากพระมหากจจายนเถระ ทานไดคน

เคยกบพระมหากจจายนะ เมอโตขนปรารถนาจะบวชแตไมมสงฆพอคณะ จงตองบวชเณรอยถง ๓ ป พอไดภกษครบองค จงไดบวชเปนพระภกษ คร นบวชแลวเจรญวปสสนากมมฏฐานจนสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

ตอมาทานไดลาอปชฌายมาเฝาพระบรมศาสดา และไดถวายธรรมเทศนาดวยถอยคำาอนไพเราะ อาศยคณสมบตเชนนทานจงไดรบยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผแสดงธรรมดวยถอยคำาอนไพเราะ

๕๑. พระสภตเถระ

21

ทานเปนบตรสมนเศรษฐในนครสาวตถ เพราะมผวขาวงามจงมชอวา ส“ภต ไดฟงพระธรรมเทศนาเกดศรทธาเลอมใส อปสมบท ณ พระเชตวนมหา”วหาร แลวเจรญวปสสนากมมฏฐานจนไดสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

ทานไดรบการยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายในทางอรณวหาร(คอเจรญฌาณประกอบดวยเมตตา) และเปนทกขเณยยบคคล (คอผควรรบทกขณาทาน)

๕๒. พระลกณฏกภททยเถระทานเกดในตระกลทมงคงในพระนครสาวตถ มรางกายเลกตำาเตย ไดฟง

พระธรรมเทศนาของพระบรมศาสดา มความเลอมใสจงออกบวช ครนไดบวชสมประสงคแลวเจรญกมมฏฐานจนสำาเรจโสดาปตตผล ตอมาไดสนทนากบพระสารบตรเถระ เมอสนทนาอยจตทานกหลดพนจากอาสวะเปนพระอรหนตในพระพทธศาสนาเอตทคคะ

ทานเปนผมเสยงไพเราะเสนาะโสตแกผฟง เหตดงนนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผมเสยงไพเราะ

๕๓. พระกงขาเรวตเถระทานเปนบตรชาวเมองสาวตถ มความเลอมใสในพระพทธศาสนา จง

อปสมบท ณ เชตวนมหาวหาร เมออปสมบทแลวเจรญสมณธรรมไมนานกไดสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

ทานเปนผชำานาญในฌานสมาบตเขาออกทงกลางวน กลางคน ดวยเหตนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผเจรญฌานสมาบต

๕๔. พระวกกลเถระ

22

ทานเปนบตรพราหมณ ในเมองสาวตถ เมอเจรญวยแลวไดศกษาจบไตรเพทตามลทธพราหมณเลอมใสในพระรปโฉมของพระบรมศาสดา ออกบวชในพระพทธศาสนา ณ วดเชตวนมหาวหาร คร นบวชแลวมวดแตพระรปโฉมของพระบรมศาสดาอยางเดยว พระบรมศาสดาจงทรงประณามไลทานเสย ทานเสยใจจะไปกระโดดเหวตาย พระบรมศาสดาทรงทราบจงทรงแผรศมเปนรปพระองคไปปลอบ ทานเกดปตจนการลอย เมอขมสตไดแลวพจารณาตามภมธรรมกไดสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

ทานไดรบการยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายฝายขางศรทธาวมตต คอ พนจากกเลสดวยศรทธา

๕๕. พระโกณฑธานะทานเกดในสกลพราหมณในเมองสาวตถ เดมชอ ธานะ ไดเรยนจบ“ ”

ไตรเพท ภายหลงไดฟงพระธรรมเทศนา เลอมใสไดอปสมบทในพระพทธศาสนา หลงจากบวชแลวทานจะไปหรออยไหนยอมมรปหญงสวยตดตามหลงทานเสมอ ดวยกรรมชวททานทำาไวในกาลกอน คฤหสถและบรรพชตไดเหนกตำาหนและเยาะเยยตางๆ มกลาววา ธาโน โกณโฑ ซาโต“ ” ดงนคำาวา กณฑ“ ” จงเปนชอนำาหนาทาน เมอพระเจาโกศลทรงทราบเสดจมาไตสวน ปรากฏวาไมใชหญงจรง กทรงเลอมใสตอมาทานไดเจรญกมมฏฐานจนสำาเรจพระอรหตตผล

๕๖. พระวงคสเถระทานเปนบตรพราหมณในพระนครสาวตถ มมนตอยางหนงชอวา ฉวส“

สะ” ชำานาญในการพสจนกระโหลกคนวาจะไปเกดในทไหน เมอชาตกอนเปนอะไร โดยใชเลบเคาะกระโหลกศรษะ จนมคนนบถอมาก ภายหลงทราบวาพระบรมศาสดาเปนนกปราชญ จงมาเฝาแสดงความรแกพระองค พระองคกไดนำากระโหลกพระอรหนตมาใหทานพสจน แตทานพสจนไมไดจงยอมแพประสงคจะเรยนพทธมนตจงอปสมบทในพระพทธศาสนาเมอบวชแลวพระบรมศาสดาทรงประทานกมมฏฐานมอาการ ๓๒ ใหทานสาธยาย โดยลวงไป ๒ -๓ วน จงไดสำาเรจอรหตตผล

23

เอตทคคะเมอทานจะเขาเฝาทไรมกผกบทบาทคาถาแตงกลอนถวายทกครง ดวย

เหตนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางมปฏภาณในการผกบทบาทคาถา

๕๗. พระปลนทวจฉเถระทานเกดในสกลพราหมณวจฉโคตร ทานมศรทธาเลอมใสจงอปสมบทใน

พระพทธศาสนา เมอบวชแลวเจรญสมถกมมฏฐาน ไมนานกบรรลพระอรหตตผล ทานมกเรยกใคร ๆ วา วสล“ ” แปลวา คนถอย เสมอ ๆนบวาเปนเพราะกรรมเกาของทาน เปนการพดโดยไมตงใจใหรายใคร

เอตทคคะเทพยดาทงหลายทราบวาทานเปนผใหเทวสมบตแกพวกตนจงพากนรก

ใครทาน ดงนน พระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผเปนทรกใครของเทพยดา

๕๘. พระกมารกสสปเถระทานเปนบตรธดาเศรษฐในพระนครราชคฤห มารดาของทานมครรภแต

ไมร ไดไปบวชในสำานกนางภกษณ และคลอดบตรในระหวางนน พระเจาปเสนทโกศลเสดจมาไดยนเสยงเดกรอง จงขอไปเลยงไวเปนราชโอรสบญธรรม เมอมอายครบ ๒๐ กไดอปสมบทในพระพทธศาสนา ตอมาไดฟงปญหาพทธยากรณ ๑๕ ขอเอตทคคะ

ทานเปนผมความสามารถในการแสดงธรรมแกบรษท ๔ ไดอยางวจตรสมบรณดวยอปมาอปไมย พรอมทงเหตผลใหผฟงเขาใจงาย ฉลาดในการสงสอน ดงนนจงไดรบการยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผแสดงธรรมไดอยางวจตร

๕๙. พระมหาโกฏฐตเถระ

24

ทานเปนบตรของอสสลายนะพราหมณกบนางจนทวทพราหมณ ในนครราชคฤห ไดศกษาลทธพราหมณจนจบไตรเพท แตมความเลอมใสในพระพทธศาสนา จงออกบวชประพฤตพรหมจรรย มพระสารบตรเถระเปนพระอปชฌายมพระมหาโมคลลวนเถระเปนพระอาจารย ไดส ำาเรจพระอรหตตผลขณะปลงผม ดวยอำานาจวปสสนากมมฏฐานพรอมทงปฏสมภทาเอตทคคะ

ทานเปนผใครตอการศกษา ไมวาจะเขาไปหาพระเถระรปไหนกด หรอเขาไปเฝาพระบรมศาสดากด มกถามปญหาในปฏสมภทาทง ๔ เปนประจำา ตอมาพระบรมศาสดาทำามหาเวทลลสตรใหเปนตนเหต ตงทานไวในเอตทคคฐานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผแตกฉานในปฏสมภทา

๖๐. พระโสภตเถระ ทานเปนบตรพราหมณในนครสาวตถ เมอเตบโตไดศกษาอกษรสมยในลทธพราหมณ ภายหลงไดฟงพระธรรมเทศนาของพระบรมศาสดา เกดความเลอมใสจงไดอปสมบทในพระพทธศาสนา คร นอปสมบทแลวบำาเพญเพยรไมนานกสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

ทานชำานาญในการระลกชาตมาก ดงนนจงไดรบการยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายในทางเปนผระลกปพเพนวาสญาฌ

๖๑. พระนนทกเถระ ทานเปนบตรพราหมณในนครสาวตถ มความเลอมใสจงอปสมบทในพระพทธศาสนาตอมาไดบำาเพญ สมณธรรมจนสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

25

ทานไดแสดงอายตนะ ๖ แกนางภกษณ ๕๐๐ รป ใหไดสำาเรจพระอรหตตผลทงหมดดวยเหตนนจงไดรบการยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางใหโอวาทแกนางภกษณ

๖๒. พระมหากปปนเถระ ทานเป นพระราชาในกกกฏวดนคร ทรงสดบขาวจากพอคาวา

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เกดในโลกและประทบทเมองสาวตถ ทรง“ ”เลอมใสสละราชสมบตเสดจไปเฝาพระบรมศาสดาพรอมดวยบรวารไดฟงธรรมจนสำาเรจพระอรหตตผลแลวบวชพรอมกนหมดเอตทคคะ

เพราะเหตททานไดสงสอนใหบรวารของตนใหไดบรรลพระอรหตตผล พระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางใหโอวาทแกภกษบรษท

๖๓. พระศาคตเถระ ทานเปนบตรพราหมณในนครสาวตถ มความเลอมใสจงไดอปสมบทในพระพทธศาสนา เมออปสมบทแลวไดตามเสดจพระบรมศาสดาไปยงเมองโกสมพ ทานมชอเสยงในการเจรญเตโชกสณ มเรองเลาวา ทานไดตอสกบ“พญานาคทมาเบยดเบยนชาวเมองโกสมพใหหายพยศ ชาวเมองจงพากน”เลอมใสมากไดถวายสราออนแกทาน ทานฉนจนเมาหมดสตนอนทกองหยาดเยอ พระบรมศาสดาทรงทราบจงตรสบญญตสราปานสกขาบท และตเตยนทานเปนอนมากรงขนเชาตรทานไดสตทลขอโทษไดความสงเวช หมนเจรญสมณธรรมกไดสำาเรจพระอรหตตผล เอตทคคะ

ตอมาพระบรมศาสดาประทบ ณ วดเชตวน ทรงยกเอาคณสมบตของทานดงกลาวแลวใหเหตแลวตงทานไวในตำาแหนงเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายในทางฉลาดในเตโชกสณ

๖๔. พระอปเสนเถระ

26

ทานเปนบตรของวงคนตพราหมณกบนางสารพราหมณ เปนนองชายของพระสารบตรเถระ คร นเจรญวยแลวไดศกษาจบไตรเพทในลทธ พราหมณ ไดฟงพระธรรมเทศนาของพระบรมศาสดา เกดความเลอมใสจงไดอปสมบทในพระพทธศาสนา แลวบำาเพญเพยรไมนานกไดสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

ตอนทานบวชไดพรรษาเดยว กใหอปสมบทแกกลบตร พระบรมศาสดาทรงทราบ จงตรสตเตยนวาเปนคนสะเพรามกมาก เมอสำาเรจอรหนตแลวในพรรษาท ๑๐ ไดแสดงธรรมมกลบตรเลอมใสมาขอบวชกนมาก ทานกฝกสอนใหรวนยแลวจงบวช แตนนกใหเรยนธดงค ๑๓ ใหยนดในการอยปาดจทาน จนมบรวารถง ๕๐๐ เมอพระบรมศาสดาทรงทราบจงทรงสรรเสรญทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางยงพหชนใหเลอมใส

27

๖๕. พระขทรวนยเรวตเถระ ทานเปนบตรวงคนตพราหมณกบนางสารพราหมณ เปนนองชายคนเลกของพระสารบตรเถระ เมออายได ๗ ป บดา มารดารบจดการแตงงานเพราะกลวจะบวชเสยกอนในวนแตงงานทานไดออกอบายหนไปบวชเปนสามเณรในสำานกภกษ ๓๐ รปในปาทพระสารบตรสงไว ภายหลงกลวพวกญาตจะตามมาพบ จงเรยนเอากมมฏฐานแลวลาไปอยปาสะแก บำาเพญเพยรไปกไดบรรลพระอรหตตผลในพรรษานน พอออกพรรษา พระบรมศาสดากบพระสาร บตรพรอมดวยหมสงฆเสดจไปเยยม ทานนมตรเรอนอยางละ ๕๐๐ ส ำาหรบเปนทพกแกหมสงฆ ทรงประทบอย ๑ เดอนกเสดจกลบเอตทคคะ

ทานชอบอยปากนดารเชนน จงมฉายาวา ขทรวนยะ และตอมาพระบรม“ ”ศาสดายกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผอยปากนดาร

๖๖. พระสวลเถระ ทานเปนโอรสแหงศากยะกมารกบพระนางสปปวาสาธดาโกลยวงศ เมอตงครรภมผเอาของสกการะมาถวายทกเชาเยน อยในครรภตง ๗ ป ๗ เดอน ๗ วน ดวยผลกรรมทไปลอมเมองเพอชงราชสมบตในชาตกอน คร นเวลาคลอดกงายดจนำาออกจากกระบอก ทำาใหประยรญาตเบาใจจงขนานนามวา

สวล“ ” เมอเจรญวยเกดศรทธาไปบวชในสำานกพระสารบตรเถระ ไดสำาเรจพระอรหตตผลขณะปลงผมเสรจพอดเอตทคคะ

เมอทานไดเขามาบวช จะอยทไหนกบรบรณดวยลาภ จนพระบรมศาสดาจะพาสงฆไปไหนทางกนดารตองเอาทานไปดวย อาศยเหตน พระองคจงทรงยกยองทานวาเปนผเลศกวาภกษทงหลายทางเปนผบรบรณดวยลาภ

๖๗. พระพาหยทารจรยเถระ ทานเปนบตรกฎมพผมงคง ในแควนพาหยราษฏร เมอเจรญวยแลวไดไปคาขายยงแควนสวรรณภมเรออปปางในกลางมหาสมทร ทานเกาะแผนกระดานวายนำามาถงฝงได ไมมเคร องนงหมจงเอาเปลอกไมบาง ใบไมบางมานงหม คนทงหลายเหนนกวาเปนพระอรหนตมกนอยสนโดษ เมอพรหมเทพผ

28

เปนสหายเกามาเตอนวาทานประพฤตลวงโลก แนะนำาใหไปพบพระศาสดา ไดพบพระบรมศาสดาขณะทรงบาตรในระหวางทาง จงเขาไปหมอบลงรมพระบาททลขอใหแสดงธรรมแกตนพระบรมศาสดาจงทรงแสดงธรรมโดยยออนรวมในไตรสกขา ทานสงจตไปตามกระแสธรรมกสำาเรจพระอรหตตผลนพพาน

ทานปรารถนาจะอปสมบทจงไปแสวงหาผา กำาลงฉดผาอยทกองหยากเยอมแมโคลกออนตวหนงวงมาขวดทานตาย จงนพพานในขณะนน พระบรมศาสดาเสดจทรงบาตรตอไปพบทานนอนตายอยทนน จงรบใหสงฆจดการเผาสรระแลวนำาอฐไปบรรลไวทใกลทาง ๔ แพรงเพอเปนทสกการะ

เอตทคคะในกาลตอมาพระบรมศาสดาทรงยกยองทานไวในเอตทคคฐานวา เปนผ

เลศกวาภกษทงหลายผขปปาภญญา คอตรสรเรว๖๘. พระพากลเถระ

ทานเปนบตรเศรษฐในนครโกสมพ ในคราวโกนผมไฟ นางนมไดพาทานไปอาบนำาในแมนำาคงคา ปลาไดฮบเอาทานไป ปลารอนทองกระวนกระวายไปตดแหชาวประมง ๆ ไดนำาปลาไปขายใหเศรษฐในตำาบลททานอยเศรษฐแลปลาเหนทารกกมความรกใครดจบตร เลยเลยงไวใหเปนบตร ตอมาเศรษฐผบดาทราบขาว กเกดเรองถงกบจะแยงบตร จนพระเจาแผนดนทรงตดสนใหทง ๒ ตระกลเลยงในเวลาเทา ๆ กน เมอเจรญวยแลวไดอปสมบทในพระพทธศาสนา แลวเจรญวปสสนาจนสำาเรจพระอรหตตผลเอตทคคะ

ทานเปนผไมมโรคาพาธเบยดเบยนเลยตงแตเปนฆราวาสจนถงนพพาน ดวยเหตนนพระบรมศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผมโรคาพาธนอย ทานอยมาถงอายประมาณ ๑๔๐ ป จงนพพานในทางกลางสงฆ และอธฐานเตโชธาต ใหเผาสรระเหลอแตอฏฐสขาวดงดอกมะล

๖๙. พระทพพมลลบตรเถระ

29

ทานเปนโอรสของมลลกษตรย พระมารดาของทานมรณะเมอทานจะประสต เมอกำาลงเปาศพพอพนอทรรอนกแตกออก ๒ เสยง ตวทานกระเดนไปตกบนพนหญาไมเปนอนตรายเลย เมออายได ๗ ปกไดบรรพชาเปนสามเณรและไดบรรลพระอรหตตผลขณะปลงผมเสรจเอตทคคะ

ทานไดรบยกยองจากพระบรมศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายทางจดแจงเสนาสนะและแจกภตต ทานนพพานในอากาศตงแตยงหนม

๗๐. พระอทายเถระ ทานเกดในสกลพราหมณ ในเมองกบลพสด เลอมใสในพระธรรมเทศนาของพระพทธเจาจงออกบวชแลวไดส ำาเรจพระอรหตตผล ทานมเชอเสยงในทางแสดงธรรม

๗๑. พระอปวาณเถระ ทานเกดในตระกลพราหมณ ในเมองสาวตถ ไดพบพระพทธเจา ในพธถวายพระเวฬวน เกดความเลอมใสจงไดเขามาบวชในพระพทธศาสนาและไดบรรลเปนพระอรหนต ทานไดเคยเปนอปฏฐากของพระพทธเจามากอนทพระอานนทจะมารบตำาแหนง ในตอนปรนพพาน ทานไดถวายงานพดอยเฉพาะพระพกตรพระพทธเจา

๗๒. พระเมฆยเถระ ทานไดเขามาบวชในพระพทธศาสนา คร งหนงทานเคยไดเปนพทธอปฏฐาก ในตอนนนทานไดเหนสวนมะมวงทนาร นรมย ประสงคไปบำาเพญสมณธรรมทนน พระบรมศาสดาทรงหามถง ๓ ครงทานกไมฟง ผลทสดกไมไดสำาเรจอะไร เพราะถกอกศลวตกครอบงำาเสย ตอมาไดฟงเทศนาสำาหรบระงบวตกจากพระบรมศาสดาแลวพยายามบำาเพญเพยรจนสำาเรจพระอรหตตผล

๗๓. พระนาคตเถระ

30

ทานเกดทไหน บวชเมอไร ไมมประวต แตเมอบวชแลวเคยเปนพทธอปฏฐากมากอน.

๗๔. พระจนทเถระ ทานเปนนองชายพระสารบตรเถระ เกดทบานนาลนทา เมองราชคฤห ทานไดเคยเปนพทธอปฏฐากมาครงหนง เมอพระสารบตรผพชายไปนพพานทบานเกด ทานไดตดตามไปดวยและไดรวบรวมบาตรและจวรพรอมทงอฏฐธาตของพระสารบตรเถระมาถวายพระพทธเจา ทเชตวนมหาวหารดวย

๗๕. พระยโสชเถระ ทานเปนบตรชาวประมง ในเมองสาวตถ มความเลอมใสจงไดเขามาบวชในพระพทธศาสนา ตอมาไดเจรญสมณธรรมทฝงแมนำาวดคมทา ไดสำาเรจเปนพระอรหนต

๗๖. พระสภยเถระ ทานเคยบวชเปนปรพพาชก ทานเทยวถามปญหาตอบปญหาไปเร อย ๆ เมอไดมาถามปญหากบพระพทธเจา พอใจในคำาตอบเกดความเลอมใสและไดขอบวช พระพทธเจาทรงใหอยตดถยปรวาส ๔ เดอน จงทรงอนญาตใหอปสมบท ตอมากไดสำาเรจเปนพระอรหนต

๗๗. พระเสลเถระ ทานเกดในตระกลพราหมณในองคตตราชนบท เชยวชาญไตรเพทจนเปนคณาจารยสงสอนศษยประมาณ ๓๐๐ คน ไดพบพระพทธเจาทอาปณนคมจงเขาไปเฝาถามปญหาตาง ๆพอใจในคำาตอบเกดความเลอมใสจงไดขอบวช บำาเพญเพยรไมชากไดบรรลเปนพระอรหนต

๗๘. พระมหาปรนตปเถระประวตของทานองคน ทราบความแตเพยงเปนผฉลาดในการสงสอน

พทธบรษท และเปนพระอรหนตเทานนฯ

31

๗๙. พระนาลกเถระ ทานเปนบตรของนางพราหมณซงเปนนองสาวของอสตดาบส ในนครกบลพสด ไดมาเฝาพระบรมศาสดาเพอทลถามเรองโมไนยปฏปทา (การปฏบตเพอเปนนกปราชญ) แลวจงขอบวชจากนนกทลลาไปบำาเพญสมณ ธรรมในปาหมพานตอยางเครงครดจนสำาเรจเปนพระอรหนต ดำารงชวตมาอก ๗ เดอนกนพพาน

๘๐. พระองคลมาลเถระ ทานเกดในตระกลพราหมณ ในเมองสาวตถ บดาช อวา ภคควพราหมณเปนปโรหตของพระเจาโกศล เดมช อวา อหงสกะ “ ” ไดศกษาศลปศาสตรในสำานกทศาปาโมกขในเมองตกกสลา ปรากฏวาทานเรยนเกงมความร ความประพฤตด พวกศษยดวยกนรษยา ยใหอาจารยก ำาจดเสย อาจารยหลงเชอจงลวงใหอหงสกะไปฆาคนมาใหครบพนหนง แลวจะมอบวชาวเศษให ทานจงฆาคนคามคำาสงของอาจารย จงกลายเปนคนทโหดรายทารณมาก ฆาแลวเอานวคนมารอยเปนพวงมาลยคลองคอ จงไดชอวาองคลมาล ภายหลงพระพทธเจาเสดจไปโปรด ทานกลบใจจงขอบวชและไดสำาเรจเปนพระอรหนต เปนพระอรยสาวกในพระพทธศาสนา

ภกษทไดรบเอตทคคะมทงหมด ๔๑ รปดวยกน คอ๑. พระอญญาโกณทญญะเถระ เปนเลศทางรตตญญ๒. พระอรเวลกสสปเถระ เปนเลศทางมบรวารมาก๓. พระมหาสารบตรเถระ เปนเลศทางมปญญามาก๔. พระมหาโมคคลลานเถระ เปนเลศทางมฤทธมาก๕. พระมหากสสปเถระ เปนเลศทางทรงธดงค๖. พระมหากจจายนเถระ เป นเล ศทางอธบายค ำายอให พสดาร๗. พระโมฆราชเถระ เปนเลศทางทรงจวรเศราหมอง๘. พระราธเถระ เปนเลศทางมปฏภาณแจมแจง

32

๙. พระปณณมนตานบตรเถระ เป นเลศทางเปนพระธรรมกถก๑๐. พระกาฬทายเถระ เปนเลศทางยงสกลทไมเลอมใสใหเลอมใส๑๑. พระนนทเถระ เปนเลศทางสำารวมอนทรย๑๒. พระราหลเถระ เปนเลศทางใครในการศกษา๑๓. พระอปาลเถระ เปนเลศทางทรงจำาพระวนย๑๔. พระภททยเถระ เปนเลศทางเกดในตระกลสง๑๕. พระอนรทเถระ เปนเลศทางมตาทพย๑๖. พระอานนทเถระ ๕ ทาง คอ เป นพหสต มสต มธต มคต และเปนพทธอปฏฐาก๑๗. พระโสณโกฬวสเถระ เปนเลศทางปรารถความเพยร๑๘. พระรฏฐบาลเถระ เปนเลศทางบวชดวยศรทธา๑๙. พระพระปณโฑลภารทวาชเถระ เปนเลศทางบนลอสหนาท๒๐. พระมหาปนถกเถระ เปนเลศทางเจรญวปสสนา๒๑. พระจฬปนถกเถระ เปนเลศทางชำานาญมโนมยทธ๒๒. พระโสณกฏกณณเถระ เปนเลศทางแสดงธรรมไพเราะ๒๓. พระสกณฏกเถระ เปนเลศทางมเสยงไพเราะ๒๔. พระสภมเถระ เปนเลศทางอรณวหารและทกขเณยยบคคล๒๕. พระกงขาเรวตเถระ เ ป น เ ล ศ ท า ง ย น ด ใ น ฌ า นสมาบต๒๖. พระวกกลเถระ เปนเลศทางศรทธาวมตต๒๗. พระกณฑธานเถระ เปนเลศจบสลากเปนปฐม๒๘. พระวงคสเถระ เป นเล ศทางฉลาดในการผกคาถา๒๙. พระปลนทวจฉเถระ เปนเลศทางเปนทรกใครของเทพยดา

33

๓๐. พระกมารกสสปเถระ เปนเลศแสดงเทศนาไดอยางวจตร๓๑. พระมหาโกฏฐตเถระ เปนเลศทางแตกฉานในปฏสมภทา๓๒. พระโสภตเถระ เปนเลศทางชำานาญปพเพนวาสญาณ๓๓. พระนนทกเถระ เป นเลศทางใหโอวาทแกนางภกษณ๓๔. พระศาคตเถระ เปนเลศทางฉลาดในเตโชกสณ๓๕. พระมหากปปนเถระ เปนเลศทางใหโอวาทแกภกษ๓๖. พระอปเสนเถระ เปนเลศทางยงพหชนใหเลอมใส๓๗. พระขทรวนยเรวตเถระ เปนเลศทางอยปากนดาร๓๘. พระสวลเถระ เปนเลศทางมลาภมาก๓๙. พระพาหยทารจรยเถระ เปนเลศทางตรสรเรว๔๐. พระพากลเถระ เปนเลศทางมอาพาธนอย๔๑. พระทพพมลลบตรเถระ เปนเลศทางเสนาสนคาหาปกะ

ภกษณทไดรบเอตทคคะม ๑๓ รปดวยกน คอ๑. พระนางมหาปชาบดโคตม เปนเลศทางรตตญญ๒. พระนางเขมาเถร เปนเลศทางมปญญามาก๓. พระนางอบลวรรณาเถร เปนเลศทางมฤทธมาก๔. พระนางธรรมทนนาเถร เปนเลศทางเปนธรรมกถก๕. พระนางปฏาจาราเถร เปนเลศทางเปนวนยธร๖. พระนางสกลาเถร เปนเลศทางมทพยจกษญาณ๗. พระนางกสาโคตมเถร เปนเลศทางทรงจวรเศราหมอง๘. พระนางนนทาเถร เปนเลศทางเพงฌานสมาบต๙. พระนางภททากณฑลเกสเถร เปนเลศทางตรสรเรว๑๐. พระนางภททกาปลานเถร เป นเล ศทางป พเพน วาสนสสต

34

๑๑. พระนางโสณาเถร เปนเลศทางปรารภความเพยร๑๒. พระนางสงคาลมาตาเถร เปนเลศทางศรทธาวมตต๑๓. พระนางภททากจจานาเถร เป นเล ศทางบรรลมหาภญญา

๑. อนพทธบคคล คอใคร ? (พระสาวกของพระพทธเจา ผทไดตรสรตาม)๒. สงฆรตนะ อบตขนในโลกเมอไร?(เมอครงพระพทธเจาทรงประกาศพระ

ธรรมจกรใหแผกระจายไปครงแรก) ๓. นกเรยนจะปฏบตอยางไร จงจะทำาใหพระศาสนาเจรญ ? ( ตองศกษาเลา

เรยนธรรมคำาสอนของพระพทธ เจาใหเขาใจ เมอมผไมหวงดตอศาสนา มาสงสอนใหผดหลกธรรม จะไดอธบายถกตอง)

๔. พระสงฆทสงไปประกาศพระศาสนาครงแรกนนมจำานวนเทาใด ?( ๖๐ รป )๕. พระปญจวคคยทง ๕ รป รปไหนบางทไปประกาศพระศาสนาแลวไดกลบตร

มาเปนศษย ? (พระอญญาโกณทญญะไดพระปณณมนตานบตรมาเปนศษย พระอสสชไดพระสารบตรมาเปนศษย )

๖. การบวชดวยวธเอหภกขอปสมปทา ทประทานแกพระอญญาโกณทญญะกบทประทานแกพระยสะเหมอนกนหรอตางกนอยางไร ? (ตางกน คอประทานแกพระอญญาโกณทญญะวา เธอจงเปนภกษมาเถด“ ธรรมอนเรากลาวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรย เพอทำาทสดแหงทกขโดยชอบเถด” แตของพระยสะไมมคำาวา เพอทำาทสดแหงทกข“ ” เพราะสำาเรจอรหตตผล แตยงไมบวช)

๗. พระอนพทธะรปแรกและรปสดทายคอใคร ?(รปแรก คอพระอญญาโกณทญญะ รปสดทาย คอพระสภททะ)

๘. พระอญญาโกณทญญะ รเหนและเขาใจอยางไรกอน จงถอวาเปนปฐมอรยสาวก ?(เหนวาสงใดสงหนงม ความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงหมดมความดบเปนธรรมดา)

35

ทบทวนกอน

๙. พระสารบตร กอนทจะมาบวชในพระพทธศาสนา เคยเปนศษยของใครมากอน ? (เคยเปนศษยสญชยปรพพาชก)

๑๐. พระอานนทฟงธรรมจากใคร จงไดบรรลโสดาปตตผล ? (พระปณณมนตานบตร)๑๑. ครงแรกทพระยสะมาพบพระพทธเจา ทานไดฟงธรรมอะไรกอน ? (อนปพพกถา)๑๒. คนมลกษณะเชนไร พระพทธเจา จงทรงแสดงอนปพพกถาใหฟง ? (คน

นนจะตองมลกษณะ ๓ ประการ คอ ๑) เปนมนษย ๒) เปนคฤหสถ ๓) ตองมอปนสยแกกลาพอทจะบรรลธรรมได ณ ทนน)

๑๓. พระสารบตร ทถอวามปญญามาก ทำาไมจงบรรลพระอรหตตผล ทหลงบรวาร ? (เพราะมปญญามากนนแหละจงใชปญญาพจารณาหาเหตผลตรกตรอง ดใหแนเสยกอนจงเชอ ไมเชออยางงมงาย ทานจงบรรลทหลง)

๑๔. พระสารบตรนพพานทไหน เพออะไร ? (ทบานของทานเอง เพอโปรดมารดาของทาน)๑๕. พระสารบตรบรรลอรหตทไหน เพราะเทศนาอะไร ? (ทถำาสกรขาตา เพราะเวทนาปรคคหสตร)๑๖. ใครทไดชอวา พระธรรมเสนาบด ? (พระสารบตร)๑๗. ในการอนเคราะหภกษทงหลาย พระสารบตร กบพระโมคคลลานะ มอปมา

อยางไร ? (พระสารบตรเปรยบเหมอนมารดาทใหกำาเนด พระโมคคลลานะ เปรยบเหมอนแมนม หรอแมเลยง)

๑๘. พระพทธเจาตรสวา ตถาคตไมสรรเสรญการคลกคลดวยหมแตสรรเสรญ“การอยในเสนาสนะอนสงด“ ดงนตรสแกใคร ? (ตรสแกพระโมคคลลานะ)๑๙. พระโมคคลลานะ นพพานทไหน เพราะอะไร ? (ทบานกาฬศลา แขวงมคธ เพราะถกโจรทำาราย)๒๐. พระสารบตร กบพระโมคคลลานะ ใครนพพานกอน ? (พระสารบตร

นพพานกอน ๑๕ วน)

36

๒๑. พระมหากสสปะบานเดมอยทไหน ทานพบพระพทธเจาทไหน ? (บานมหาตฏฐะ เมองมคธ ไดพบพร พทธเจาทตนไทร ชอวาพหปตตนโครธ แดนระหวางเมองราชคฤหกบ นาลนทาตอกน๒๒. โอวาท ๓ ขอทพระพทธเจาประธานแกทานมใจความวาอยางไร ? (มใจความโดยยอวาอยางน

๑) ใหมความเกรงใจในภกษทงหลาย ๒) ใหตงใจฟงธรรม แลวพจารณาหาเหตผล ๓) ใหมสตรตวทกขณะ )

๒๓. ทานถอธดงค อะไรบาง ? (ทานถอธดงค ๓ ขอคอ ๑) ถอผาบงสกลเปนวตร ๒) เทยวบณบาตรเปนวตร

๓) อยปาเปนวตร )๒๔. กษตรยออกบวช คอใคร ? ( พระภททยะ กบ พระมหากปปนะ)๒๕. เศรษฐออกบวช คอใคร ? ( พระยสะ )๒๖. ขาราชการออกบวช คอใคร ? (พระมหากจจายนะ )๒๗. นกบวชออกบวช คอใคร ? ( พระโมฆราช )๒๘. ใครออกบวช เพราะศรทธา ? ( พระรฏฐบาล )๒๙. ใครออกบวช เพราะเบอหนาย ? ( พระยสะ กบ พระมหากสสปะ )๓๐. ใครออกบวช เพราะเพอน ? (พระภททยศากยราช)๓๑. ใครบวช เพราะจำาใจ ? (พระนนทะ)๓๒. ใครบวช เพราะหมดทพง ? (พระราธะ)๓๓. ใครออกบวช เพราะพ ? (พระจฬปนถกะ)๓๔. ใครบวชเพราะหลง ? (พระวกกล เพราะหลงในรปของพระพทธเจา)๓๕. ใครบวชเพราะตองการของวเศษ ? (พระวงคสะ เพราะตองการเรยนมนต)๓๖. พระมหากจจายนะ มลกษณะเปนอยางไร ? (เปนคนรปหลอมาก ใครเหนก

ชอบ ทานเลยอธษฐานใหเปน คนอวน ไมงามเหมอนเดม)๓๗. พระมหากจจายนะ แกพระเจามธรราช วาคน ๔ วรรณะเหมอนกนอยางไร ? (แกวาเหมอนกนดงน

๑) คนวรรณะใดกตาม ถาเปนคนรวย คนวรรณะอนกตองการเขาเปนพวกดวยเหมอนกนทงหมด

37

๒) คนวรรณะใดกตาม ถาทำาบาปอกศล กเขาสอบายเหมอนกนหมด ๓) คนวรรณะใดกตาม ถาทำาดทำากศลกรรม กเขาสคตเหมอนกนหมด

๔) คนวรรณะใดกตาม ถาทำาผดกฎหมายบานเมองกไดรบโทษเหมอนกนหมด

๕) คนวรรณะใดกตาม ถาทำาด กไดรบการยกยองเหมอนกนหมด ดงนนทง ๔ วรรณะจงมคาเทากน )๓๘. พระสตรไหนบางททานไดกลาวไว ? (ภทเทกรตตสตร, มธรสตร, มธปณฑกสตร, อทเทวภงคสตร ฯลฯ )๓๙. พระมหากจจายนะ เปนอปชฌายของใคร ? (พระโสณกฏกณณะ)๔๐. ใครเปนอาจารยของมาณพ ๑๖ คนทไปทลถามปญหาพระพทธเจา ? (พราหมณพาวร)๔๑. หลงจากทพระพทธเจาทรงแกปญหาจบลง มาณพทง ๑๖ คนไดบรรลธรรม

อะไรบาง ? (ปงคยะ ไดบรรลโสดาบน นอกนนบรรลอรหตตผลหมด)๔๒. มาณพทง ๑๖ คนมใครเปนหวหนา ? (อชตมาณพ)๔๓. เมอฟงธรรมแลวใครกลบไปแจงขาวแกอาจารย ? (ปงคยมาณพ)๔๔. มาณพทง ๑๖ คนใครไดรบเอตหคคะบาง ? (โมฆราชคนเดยว เปนเอตหคคะทางทรงจวรเศราหมอง)๔๕. ใครบวชเปนสามเณรรปแรก ? (พระราหล)๔๖. ใครบวชดวยวธไตรสรณคมนรปแรก และใครเปนพระอปชฌาย ? (พระราหล มพระสารบตรเปนอปชฌาย)๔๗. ใครบวชดวยญตตจตตถกรรม เปนรปแรก และใครเปนอปชฌาย ? (พระราธะ มพระสารบตรเปนอปชฌาย)๔๘. ใครเปนคนทลหามไมใหบวชคนทมารดาบดาไมอนญาต เพราะอะไร ? (พระ

เจาสทโธทนะ เพราะพระองคเสย พระทยหนก ในการทพระททธเจาบวชหลานชาย(พระราหล))

๔๙. พระอานนท เปนอะไรกบพระพทธเจา ? (เปนนองชาย)๕๐. พระสาวกรปใด บรรลมรรคผลแปลกทสด ? (พระอานนท บรรลโดยปราศจากอรยาบถ ๔ )

38

๕๑. พระสาวกรปใด นพพานแปลกทสด ? (พระอานนท นพพานบนอากาศ ทามกลางแมนำาโรหณ รางกายแตกออกเปน ๒ สวน ตกลงคนละฝงแมนำา)

๕๒. พระอานนทไดรบการยกยองกทาง ? ( ๕ ทาง คอ เปนพหสต, มคต, มสต, มธต, และเปนยอดของผอปฏฐาก)๕๓. ใครเลอกใหพระอานนท เปนผอปฏฐากพระพทธเจา ? (เปนมตของสงฆ)๕๔. อะไรบางทเปนสหชาตกบพระพทธเจา ? (พระนางพมพา, พระฉนนะ, พระ

กาฬทาย, พระอานนท,มากณฐกะ,ขมทรพย, และตนศรมหาโพธ๕๕. ใครบางทถกแผนดนสบ เพราะอะไร ?

๑) พระเจาสปปพทธะ(พอพระเทวทตตและนางพมพา) เพราะปดทางบณฑบาตรของพระพทธเจา ๒) พระเทวทตต เพราะทำาโลหตบาท เปนตน ๓) นางจญจมาณวกา เพราะใสรายพระพทธเจา ๔) นายนนทะ เพราะขมขนนางอบลวรรณาเถร ๕) นนทยกษ เพราะใสรายพระสารบตร

๕๖. พระรฐบาลทำาอยางไรจงไดออกบวช ? (อดอาหารประทวง)๕๗. ใครทไดบวชเปนนางภกษณรปแรก ดวยวธใด ? (พระนางมหาปชาบดโคตม ดวยวธรบครธรรม ๘ ประการ)๕๘. เพราะอะไร พระพทธเจาจงไมตองการใหสตรอปสมบท ? ( เพราะพรหมจรรยจะตงอยไมไดนาน)๕๙. นางภกษณ มขนในพรรษาทเทาไร ? (ในพรรษาท ๕ )

การสงคายนา กคอการประชมตรวจชำาระสอบทาน พระธรรมวนยใหเขาเปนหมเดยวกน เพอประโยชนแกการศกษา การสงคายนานเมอจะนบตงแตเมอทำาในประเทศอนเดย ศรลงกา พมา และไทย กมหลายครงดวยกนดงมรายละเอยดดงตอไปน

สงคายนาครงท ๑ (ในประเทศอนเดย)

39

การ

สบเนองมาจากเหตทหลวงตารปหนง ชอวาสภททะ ไดพดกบพวกภกษทมความเศราโศกเสยใจขณะทไดทราบขาววาพระพทธเจาปรนพพานแลว เมอคร งพระมหากสสปะพาเดนทางไปทำาศพของพระพทธเจา โดยบอกวา

พระพทธเจาปรนพพานนะดแลว“ จะไมไดหามอะไรเราอก ตอไปนเราจะทำาอะไรกได” ดงน เมอทำาการเผาพระศพพระพทธเจาแลว พระมหากสสปะกไดปรารภเร องทหลวงตานนพด ใหกบคณะสงฆฟง และเพอหาทางปองนไมใหเรองทำานองนเกดขนอก จงไดนดประชมสงฆ เพอทำาการสงคายนาขน การสงคายนาครงน

- มพระมหากสสปะเปนประธานและเปนผถาม - มพระอบาลเปนผตอบในดานวนย - มพระอานนทเปนผตอบในดานธรรม - มพระสงฆ (อรหนตทงหมด) รวมประชม ๕๐๐ รป ทำา

อย ๗ เดอนจงสำาเรจ ไดพระเจาอชาตศตรเปนผใหการอปถมภ ทำาทถำาสตตบรรณคหา ขางภเขาเวภาระใกลกรงราชคฤห

การสงคายนาครงท ๒ (ในประเทศอนเดย) การสงคายนาคร งนปรารภเหตทภกษวชชบตร ในเมองไพศาลไดประพฤตยอหยอนพระธรรมวนย ๑๐ ขอ เชน ตะวนบายไปแลว ๒ นว กฉนอาหารได เปนตน เพอทจะช แจงใหเขาใจกนโดยถกตอง พระยสกากณฑกบตร ไดชกชวนพระเถระทงหลายทำาสงคายนาขน โดยมพระเรวตะเปนผถาม พระสพพกามเปนผตอบปญหาในทางวนยทเกดขน มพระสงฆรวมประชม ๗๐๐ รป ทำาทวาลการาม เมองไพศาล แควนวชช ทำาอย ๘ เดอน เมอ พ.ศ.๑๐๐ ไดมพระจากาลาโศกราชเปนองคอปถมภ

การสงคายนาครงท ๓ (ในประเทศอนเดย) การทำาสงคายนาครงน สาเหตกคอปรารภเหตทคนนอกศาสนาปลอมบวชกนมาก เพราะหวงลาถคนเหลานนเมอมาบวชกยงมความเชอตามศาสนาเดมของตนอย และไดสอนผคนไปตามความเชอนน ทำาใหคนตางพากนสอนไป

40

ตามความเชอของคน จงทำาใหพระสงฆแทไมยอมลงอโบสถสงฆกรรมรวมกบภกษปลอมเหลานนอยนานหลายป พระเจาอโศกจงใชอำานายกำาจดพระปลอมเหลานนใหสกไปถง ๖๐,๐๐๐ คน จากนน พระโมคคลลบตรตสสเถระ จงไดรวบรวมพระสงฆทำาสงคายนาขน โดยมทานเองเปนผถาม พระมชฌนตกเถระ และพระมหาเทวเถระเปนผแก มพระสงฆรวมประชม ๑,๐๐๐ รป ทำาทอโศการาม เมองปาตลบตร เมอ พ.ศ.๒๓๔ ทำาอย ๙ เดอนจงสำาเรจ มเจาอโศกมหาราช (ศรธรรมาโศกราช)เปนผอปถมภ เมอเสรจการสงคายนาครงนแลว พระเจาอโศกไดสงพระสงฆออกไปประกาศพระศาสนาในตางแดนทงหมด ๙ สายดวยกน สายหนงไดเดนทางมาประกาศพระศาสนาแถบประเทศไทยเรา(สวรรณภม) มหวหนา ๒ รป คอ พระโสภณะ กบ พระอตตระ ไทยเราจงไดรบศาสนาพทธตงแตนนเปนตนมา

การสงคายนาครงท ๔ (ในลงกา) หลงจากการสงคายนาคร งท ๓ แลว พระเจาอโศกไดสงพระไปประกาศพระศาสนาในตางแดน สายหนงโดยการนำาของพระมหนทเถระ ซงเปนบตรของพระเจาอโศกเอง ไดไปยงประเทศศรลงกา(กงลาทวป)ในปจจบนน ไปถงทานไดแสดงธรรมแกพระเจาเทวานมปยตสสเถระเลอมใส และอาศยความใครจะใหศาสนามนคงในลงกานทานจงรวมพระสงฆขนทำาสงคายนา โดยทานเองเปนประธานและเปนผถาม พระอรฏฐ เปนผแก มพระสงฆรวมประชม ๖๘,๐๐๐ รป ทำาทถปาราม เมองอนราธบร เมอ พ.ศ. ๒๓๖ ทำาอย ๑๐ เดอนจงสำาเรจ ไดมพระเจาเทวานมปยตสสะ เปนผอปถมภ

การสงคายนาครงท ๕ (ในลงกา) ในการสงคายนาในคร งน ปรารภเหตทวา ตอไปในอนาคตจะมผทองจำาพระพทธพจนไดนอย และอาจจะมขอวปรตผดพลาดไดงาย เพราะฉะนนเพอปองกนไมใหพระธรรมวนยผดพลาดจงไดตกลงกนวา ควรจารกคำาสอนลงในใบลานครงน ไดมพระพทธธตตะ เปนประธาน มพระสงฆเขารวมประชม ๕๐๐ รป ทำาทอาโสกเลณสถานในมลยชนบท ในประเทศศรลงกา เมอ พ.ศ. ๔๕๐ ไดพระเจาวฏฏคามนอภย เปนผอปถมภ ทำาอย ๑ ป จงสำาเรจ

41

๑. การทำาสงคายนาครงท ๑ ถงครงท ๕ ปรารภเหตอะไร ?ครงท ๑ ปรารภสภททะกลาวจวงจาบพระธรรมวนยครงท ๒ ปรารภภกษวชชบตรแสดงวตถ ๑๐ ประการครงท ๓ ปรารภเดยรถยปลอมบวชครงท ๔ ปรารภใหศาสนามนคงในอนเดยครงท ๕ ปรารภเพอจารกคำาสอนลงในใบลาน

๒. ในการทำาสงคายนาแตละครง ใชเวลานานเทาไร ? ครงท ๑ ใชเวลา ๗ เดอน

ครงท ๒ ใชเวลา ๘ เดอน ครงท ๓ ใชเวลา ๙ เดอน

ครงท ๔ ใชเวลา ๑๐ เดอนครงท ๕ ใชเวลา ๑๒ เดอน (๑ ป)

๓. ในการทำาสงคายนาแตละครง มพระสงฆเขารวมประชมครงละเทาไร ? ครงท ๑ มพระสงฆ ๕๐๐ รป

ครงท ๒ มพระสงฆ ๗๐๐ รป ครงท ๓ มพระสงฆ ๑,๐๐๐ รป ครงท ๔ มพระสงฆ ๖๘,๐๐๐ รป ครงท ๕ มพระสงฆ ๕๐๐ รป๔. ในการทำาสงคายนาแตละครง มใครเปนประธาน ?

ครงท ๑ พระมหากสสปะ เปนประธาน ครงท ๒ พระยสะ กากณฑากบตร เปนประธาน ครงท ๓ พระโมคคลลบตร เปนประธาน ครงท ๔ พระมหนทเถระ เปนประธาน ครงท ๕ พระพทธทตตะ เปนประธาน๕. ในฝายฆราวาส มใครใหการอปถมภในการทำาสงคายนาแตละครง ? ครงท ๑ พระเจาอชาตศตร อปถมภ ครงท ๒ พระเจากาลาโศกราช อปถมภ

42

เรองท

ครงท ๓ พระเจาอโศกมหาราช อปถมภ ครงท ๔ พระเจาเทวานมปยตสสะ อปถมภ ครงท ๕ พระเจาวฏฏคามนอภย อปถมภ๖. การสงคายนาในประเทศอนเดย ทงหมดทมการรบรองและไมรบรองกครง ?( ๔ ครง พ.ศ.๓,๑๐๐,๒๓๔, ๖๔๓)๗. ในลงกา มทงหมดกครง ? ( ๓ ครง พ.ศ. ๒๓๘ - ๔๕๐ - ๒๔๐๘)๘. พมา ทงหมดกครง ? ( ๒ ครง พ.ศ. ๒๔๑๔ - ๒๔๙๗ )๙. ในไทยเรามการสงคายนากครง ? (๕ ครง พ.ศ. ๒๐๒๐ - ๒๓๓๑(ร.๑)๒๔๓๖(ร.๕) ๒๔๖๘(ร.๗) ๒๕๒๘(ร.๙)๑๐. ลองบอกเรองราวเกยวกบพระไตรปฎกในเมองไทยมาพอสงเขป ? ครงท ๑ ชำาระและจารกลงในใบลานทำาทเชยงใหม สมยพระเจาโลกราช พ.ศ. ๒๐๒๐

ครงท ๒ ชำาระและจารกลงในใบลานทำาทวดมหาธาต กรงเทพฯ สมยรชกาลท ๑ พ.ศ. ๒๓๓๑

ครงท ๓ ชำาระและพมพเปนเลม ทำาทกรงเทพฯ สมยรชกาลท ๕ พ.ศ. ๒๔๓๑ ถง พ.ศ. ๒๔๓๖

ครงท ๔ ชำาระและพมพเปนเลม ทำาทกรงเทพฯ สมยรชกาลท ๗ พ.ศ. ๒๔๖๘ ถง พ.ศ. ๒๔๗๓

ครงท ๕ ชำาระและพมพเปนเลม ทำาทกรงเทพฯ สมยรชกาลท ๙ พ.ศ. ๒๕๒๘ เพอเปนการฉลอง ๖๐พรรษาของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชฯ

43