แนวทางการจัดทำเครื่องมือประเมินตนเองขององค์กรการเงินฐานราก โดย
โดย มูลนิธิโรงเรี...
124
ป ฏิ บั ติ ก า ร โดย มูลนิธิโรงเรียนรุ่งอรุณ คณะอนุกรรมการขับเคลื่อนการประยุกต์ใช้ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงด้านการศึกษา มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาประเทศตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ร่วมจัดพิมพ์เผยแพร่ โ ร ง เ รี ย น เ ศ ร ษ ฐ กิ จ พ อ เ พี ย ง
Transcript of โดย มูลนิธิโรงเรี...
1
ปฏบตการ
โดย มลนธโรงเรยนรงอรณ
คณะอนกรรมการขบเคลอนการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา
มลนธสถาบนวจยและพฒนาประเทศตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง
รวมจดพมพเผยแพร
โ ร ง เ รย น เ ศ ร ษ ฐ กจ พ อ เ พย ง
2
ชอหนงสอ พอด พอใจ พอใช พอเพยง : ปฏบตการโรงเรยนเศรษฐกจพอเพยง
ISBN . 978-616-7129-65-5
เรอง ศรลกษ พทธโคตร ปราณ เชาวชยพร นนทยา ตนศรเจรญ
วาดภาพ อรพมพ จระศรปญญา
ถายภาพ อรณโรจน รตนพนธ ณภทร ชยชนะศร
ออกแบบจดรปเลม อรพมพ จระศรปญญา อรณโรจน รตนพนธ เขมเพชร ระหวางงาน
ส�านกพมพ สานอกษร [email protected] www.saanaksorn.com
ทปรกษา รศ.ประภาภทร นยม สนสา ชนเจรญสข สกณ บญญะบญชา
กองบรรณาธการ เสมอแข พวภมเจรญ เกอกมล นยม ศรลกษ พทธโคตร
ปราณ เชาวชยพร นนทยา ตนศรเจรญ ปราณ หวาดเปย
พมพครงแรก กมภาพนธ 2556
สงวนลขสทธตามพระราชบญญต โดย มลนธโรงเรยนรงอรณ
391 ซอยอนามยงามเจรญ 25 แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน กรงเทพมหานคร 10150
โทรศพท 0-2870-7512-3 โทรสาร 0-2870-7514 www.roong-aroon.ac.th
รวมจดพมพเผยแพรโดย คณะอนกรรมการขบเคลอนการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา
มลนธสถาบนวจยและพฒนาประเทศตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง
3
ส า ร บ ญ
ค�านยม
ค�าน�า
“คณ” มชวตทพอเพยงหรอยง ? 10
หลากหลายวธพอเพยง 34
วถรงอรณ วถพอเพยง 48
อาศรมศลป...สรางชมชนพอเพยง 90
กระตกตอมคด สชวตพอเพยง 106
พงเงนใหนอย พงตนใหมาก บทสมภาษณ ผชวยศาสตราจารยยงยทธ จรรยารกษ
พอเพยงเกดไดดวยใจทเกอกล บทสมภาษณ อาจารยประมวล เพงจนทร
ภาคผนวก
ตวอยางแบบประเมนโรงเรยนเศรษฐกจพอเพยง 118
เครอขายโครงการของเสยเหลอศนย 122
รายการอางอง 123
4
นบตงแตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานหลกคด หลกปฏบตเรองปรชญาของเศรษฐกจ
พอเพยงเพอเปนแนวทางในการพฒนาและการด�ารงชวตของประชาชนชาวไทย สถานศกษาตางๆ
ไดนอมน�าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปสการเรยนการสอนและการพฒนาผเรยนโดยเรมใน
กจกรรมการเกษตร และดวยความสนบสนนจากหนวยงานภาครฐและเอกชน จงไดขยายขอบเขต
ของกจกรรมไปสการประหยดพลงงาน การอนรกษสงแวดลอม การปลกจตส�านกในเรองวฒนธรรม
และภมปญญาทองถน การปลกฝงคณธรรม และความพอเพยง สงผลใหผบรหาร คร นกเรยน
ตลอดจนผปกครองและประชาชนไดเพมพนความรความเขาใจในเรองปรชญาของเศรษฐกจ
พอเพยงอยางกวางขวาง
แมจะมการขบเคลอนสสถานศกษาทวประเทศ แตการด�าเนนงานในสถานศกษาสวนใหญยงคงเปน
กจกรรมเสรมทมไดบรณาการใหเปนพนฐานของการเรยนการสอนและวถชวตในสถานศกษาอยาง
แทจรง
ความพยายามของโรงเรยนร งอรณทจะสรางวถพอเพยงใหเปนแกนของวถร งอรณจงเปน
ประสบการณททรงคณคา และจะชวยสองทางไปสการปลกฝงใหปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง
หยงรากลกอยางยงยนในสงคมไทย
เพยงยางเขาไปในโรงเรยนรงอรณ เราจะสมผสไดในทนทถงวถพอเพยง ในแมกไมทรมรน แปลง
เกษตรทเกดจากน�าพกน�าแรงของเดกๆ อาคารทรงไทยทเรยบงาย ดวยวสดพนบานและเปดโลง
ใหลมโกรกสบาย การเรยนการสอนทบมเพาะความพอเพยงในวธคด ในฝมอทประณตสรางสรรค
ในการเสนองานทลกซงและตรงประเดน ในกจวตรประจ�าวน ในการกนการอย การใชวสดสงของ
อยางถนอมและประหยด ทกแนวคด ทกแนวปฏบตรบชวงกนอยางเปนระบบ สอดคลองกลมกลนกน
อยางเปนธรรมชาต สะทอนความ “พอด พอใจ พอใช พอเพยง” แหงวถรงอรณ
ค ำ น ย ม
5
เปนทนายนด ททมงานโรงเรยนรงอรณไดรวมกนถอดบทเรยนและจดท�าคมอปฏบตการโรงเรยน
เพอแบงปนประสบการณการเรยนรทล�าคานใหแกสงคมไทย คมอเลมนมรปแบบ และลลาการน�า
เสนอทชวนอาน ชวนตดตาม สามารถน�าผอานไปสมผสวฒนธรรมแหงความพอเพยงทแทรกซม
ในทกพนท เมอตดตามการน�าเสนอทกกจกรรมของโรงเรยนในหนงสอเลมนเสมอนไดไปเยอน
ดวยตนเอง ทงยงเปนสะพานเชอมไปสผปฏบตงานทอยเบองหลงความส�าเรจ ท�าใหผอานได
รบทราบถงกระบวนการเรยนรจากการปฏบตจรงทตอเนองยาวนาน เพอพฒนาหลกคด ระบบงาน
กระบวนการเรยนรและทมงานบนพนฐานของความเชอมนเลอมใสศรทธาในปรชญาของเศรษฐกจ
พอเพยงอยางแทจรง
วถพอเพยงในโรงเรยนรงอรณจงมใชเปนเพยงการด�าเนนงานตามหลกสตร หรอกจกรรมเฉพาะกจ
เฉพาะคราว แตเปน “ระเบดจากภายใน” ของสมาชกสงคมรงอรณทกคน
คณะอนกรรมการขบเคลอนการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษาจง
ขอขอบคณรองศาสตราจารยประภาภทร นยม คณะครและนกเรยนทกคนทไดเปดโรงเรยนใหเปน
แหลงเรยนรของสถานศกษาทวประเทศ และไดรวมกนจดท�าคมอปฏบตการโรงเรยนเลมพเศษสด
เพอน�าเสนอหลกคด แนวปฏบตอยางชดเจน เปนขนตอน พรอมตวอยางทเปนรปธรรม
คณะอนกรรมการขบเคลอนการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษารสก
เปนเกยรตทมสวนรวมในการเผยแพรคมอปฏบตการโรงเรยนเลมนและมนใจวาจะเปนคคดส�าหรบ
สถานศกษาทวประเทศบนเสนทางไปสวถพอเพยงของสงคมไทย
ดร.คณหญงกษมา วรวรรณ ณ อยธยา
ประธานคณะอนกรรมการขบเคลอนการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา
มลนธสถาบนวจยและพฒนาประเทศตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง
28 มกราคม 2556
6
นบเปนเรองนายนดเปนอยางยงทคณะอนกรรมการขบเคลอนการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจ
พอเพยงดานการศกษา มลนธสถาบนวจยและพฒนาประเทศตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงได
สนบสนนใหสถานศกษาหลายๆ แหงรวมทงรงอรณ ไดมโอกาสสรางความร ความเขาใจ และไดรบ
ก�าลงใจจากการลงมอปฏบตการ “วถความพอเพยงในโรงเรยน” จนกระทงเกดความมนใจวา นเปน
แนวทางทมคณคา มประโยชน มผลตอการพฒนาการเรยนรของนกเรยน ใหเปนมนษยทสมบรณ
ทงกาย ใจ สงคม และสตปญญา
ทงน เพราะหวใจของเศรษฐกจพอเพยงนนคอสตและปญญา มใชเพยงเทคนคหรอรปแบบกจกรรม
ทท�าแลวไมยงยน ไมอาจปลกจตส�านกของ “ผร” คอรตวเอง ฝกฝนตนไดจนเกดปญญา สามารถ
ตระหนกถงคณธรรม เชน หรโอตตปปะ ความละอายและเกรงกลวตอบาป ความเมตตา กรณา
การไมเบยดเบยนใคร และโลก รวมทงการมปญญารวาอะไรคอสงทควรท�า เพอใหเกดผลดทงตอ
ตนและผอน ความพอเพยงจงเปนพนฐานของการอยรวมกน พนฐานของประชาธปไตยทแทจรง
ททกคนตางค�านงถงสทธในการตดสนใจเลอกกระท�าสงทด และหนาทในการสรางพฤตกรรมนนๆ
อยเสมอ จนกลายเปนอปนสยทดและท�าโดยอตโนมต ไมลงเลสงสยวาท�าไมผอนไมท�า
ความพอเพยงในสถานศกษาจงสรางผบรหาร คร ผปกครอง และเยาวชนทเปนกลยาณชนทนารก
นาคบ และท�าใหโรงเรยนเกดความอบอน เอออาทร เปนททนาอย เปนชมชนแหงการเรยนรของ
คนทกเพศ ทกวย ทกสถานะ
7
ดงนน เมอโรงเรยนรงอรณไดรบการอนเคราะหใหทบทวนถอดความรจากการปฏบตมาเปนสอ
ทจบตองไดงาย คณะท�างานสอสารของรงอรณจงตงใจจดท�าหนงสอฉบบนภายใตชอเรอง พอด
พอใจ พอใช พอเพยง : ปฏบตการโรงเรยนเศรษฐกจพอเพยง ใหเปนกงคมอ ทจะสามารถกระตน
แรงบนดาลใจใหเกดการเรยนรและอยากจะลงมอปฏบตโดยเสนอแนะวธการปฏบตอยางบรณาการ
ความพอเพยงใหอยในวถกจวตร ตลอดจนหนวยการเรยนตางๆ ไดอยางเปนธรรมชาตไมจ�ากดอย
แตเฉพาะรปแบบของกจกรรมนกเรยนซงอาจจะใชแนวทางนในการขยายผลไปสสถานศกษาและ
หนวยงานตลอดจนองคกรอนๆ ไดในวงกวางตอไป
ทางมลนธโรงเรยนร งอรณจงขอขอบพระคณคณะอนกรรมการฯ ท ให ความอนเคราะห
และเลงเหนความส�าคญของแบบอยางแหงการประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดาน
การศกษา และเปนอกหนทางหนงทจะชวยใหเกดความมงมนในการน�าพระราชด�ารของพระบาท
สมเดจพระเจาอยหวใหมาสหวใจของคนไทยโดยการลงมอท�าดวยตนเองอยางแทจรง
รองศาสตราจารยประภาภทร นยม
กรรมการและเลขานการมลนธโรงเรยนรงอรณ
22 มกราคม 2556
8
9
พระราชด�ารสพระราชทานแกคณะบคคลตางๆ ทเขาเฝาฯ ถวายชยมงคล เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา
ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต วนศกรท 4 ธนวาคม 2541
“...คนเราถาพอในความตองการ กมความโลภนอย เมอมความโลภนอย
กเบยดเบยนคนอนนอย... ถาทกประเทศมความคด - อนนไมใชเศรษฐกจ
มความคดวาท�าอะไรตอง พอเพยง หมายความวา
พอประมาณ ไมสดโตง ไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข...”
10
11
คณ เปนคนหนงท
แบบนหรอไม
12
กระเปารนใหม limited edition
ฉนตองซอ ตองมใหได
หมดเงนไปหลายหมนบาท กบเครองส�าอางบ�ารงผวหนา สารพดขนตอนทงกอนนอน
กอนออกจากบาน
สารพดเครองจดแตงทรงผม เปาผม มวนผม หนบผม
ไปตลาดนดทไร ซอกบ ยางรดผมใหมทกท
รวมๆ แลวนบรอยอน
กางเกงใน เสอใน อยางละโหล 2 โหล
มลปสตกเตมโตะ ใชไมเคยหมดสกแทง
ซอยาทาเลบ ครบทกสสน
นานๆ ใชท แหงคาขวด
เครองประดบทงจรงและปลอม เตมลนชก
ชดวายน�า one piece two pieces
ซอเสอผาแฟชนใหมมาแรง ใสแคครง สองครงกซอใหมเพราะไม intrend
13
กระเปาเดนทางทกขนาด เลก กลาง ใหญ
ซอสทหรหรามาประดบต รอใสออกงาน รอนานจนอวนใสไมได
รองเทาขาดช�ารด นดหนอยกทงแลวซอใหม
ไมเคยซอม
รองเทาบางคซอมายงไมเคยใส
เสอกนหนาวมากมาย
ไมเคยไดใสสกท
นดแตงผมเปนประจ�า ทกสปดาห เดยวดด เดยวยอม
บ�ารง ท�าส ตองดดเสมอ
ใชเงนเปนแสน เพอความสาว ความหนม ในศนยบรการไมยอมแก
และสปาแพงๆ
สงจองโทรศพท รนใหมตงแตยงมาไมถงเมองไทย
14
มากเกนไปหรอเปลา?
ทกวนนคณม...
เสอ................................ตว
กางเกง/กระโปรง..............ตว
รองเทา... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ค
เขมขด............................เสน
นาฬกา............................เรอน
กระเปา............................ใบ
ตางห . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ค
กบตดผม.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .อน
โทรศพทเคลอนท.............เครอง
นำาหอม............................ขวด
แวนตา............................อน
ปากกา..............................ดาม
เสอกนหนาว....................ตว
ผ าพนคอ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ผน
ลปสตก..............................แทง
เนคไท.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . เส น
ร ม..................................คน
ครมบำารง..........................กระปก
เครองสำาอาง.........................ชนด
กระเปาเดนทาง....................ใบ
ชดออกงาน.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ชด
ชดกฬา..................................ชด
สรอยคอ..............................เสน
หมวก.................................ใบ
ลองสำารวจสงอนๆ ในบานเพมเตม แลวรวมราคาคราวๆ
วามหาศาลเพยงใด
15
คณเปนคนหนงท
แบบนหรอไม
16
เนอววมตสซากะ จากญปน ปลาแซลมอน
จากยโรป
อาหารกลองปรงสก แชแขงเตมตเยน
หวเมอไรใสไมโครเวฟ
ผลไมทองถนไมกน ตองกว เบอร สตรอเบอร
จากออสเตรเลย
จะเชดอะไร กใชแตทชช
ขนมถง กรบกรอบตนไว
เตมบาน
กนเยอะ ขยะเยอะ ลนถง
16
17
เตาแมเหลกไฟฟา อนทนสมย รอนเรวสกไว แตใชกบภาชนะทวไปไมได
ไฟดบกอดกน
น�าสะอาดธรรมดาดมไมได ตองน�าแร
ดมน�าอดลม เปนประจ�า ทละขวดโตๆ
จะบดสบอะไร กใสเครองตลอด
เมลดกาแฟคว ยงแพงยงอยากลอง เลยตองซออปกรณเสรมตามมาอก
ทงเครองบดเมลดกาแฟ เครองชงกาแฟ เครองท�าโฟมนม
ทงหมดนสองหมนกวาบาท
ไขตม ไขลวกท�าเองงายๆ ยงตองซอ เครองตมไขมาใช
กนสารพดแคปซลอาหารเสรม
อยากสขภาพด แตไมกนผกผลไมสด
17
18
เครองใช ไฟฟาในครว...เครอง
หมอ...............................ใบ
กระทะ.............................ใบ
แกวน�า.............................ใบ
จาน/ชาม........................ใบ
อาหารเสรม......................บาท
เตาไมโครเวฟ...............เครอง
เครองอน/นงไฟฟา........เครอง
เตาอบ.......................เครอง
กระตกนำารอน.....................ใบ
กระทะไฟฟา........................ใบ
เตาปง-ยาง.....................อน
เครองปนนำาผก-ผลไม....เครอง
เครองชงกาแฟ............เครอง
ขนมกรบกรอบ...............ถง
ชาเขยว......................กระปอง
ชาอหลง.....................กระปอง
ชาจน..........................กระปอง
ชาดอกไม...................กระปอง
ชาเหดหลนจอ.............กระปอง
ฮะเกา...........................กลอง
ขนมจบ.......................กลอง
ซาลาเปา......................กลอง
ไก....................................ตว
หม.............................กโลกรม
แฮม..............................แพค
ไสกรอก........................แพค
นำาพรกแกงสำาเรจรป.......กระปก
บะหมสำาเรจรปรสตางๆ.......ซอง
นมสด............................ขวด
โยเกร ต... . . . . . . . . . . . . . . . . .ถ วย
ชอกโกแลต........................ถง
บราวน..............................ชน
เนยถว..............................ขวด
แยม................................ขวด
ขนมปงฝรงเศส...................ชน
คกก................................กลอง
ขาวตงกรอบ......................ถง
นำาอดลม............................ขวด
กงแชแขง......................กลอง
ชส................................หอ
เนย.........................กอน
มะนาว........................ลก
ซาลาม......................แพค
ปลาแซลมอนรมควน........แพค
ไวนตางประเทศ...............ขวด
เหลา/เบยร....................ขวด
บานคณมกคน ลองสำารวจครวและการกนของคณดวา กนเพอสขภาพดจรงหรอ มเยอะเกนไปไหม แตละเดอนจายคาอาหาร คาไฟไปเทาไร สรางขยะจาก
การกนมหาศาลเพยงใด
ทกวนนคณม... คณกน...
มากเกนไป หรอเปลา?
19
มากมายอยางเดยวน...
ตองกน ตองใช
แตกอนแตไร...กอยกนไดไมเหนจะ
20
เปรยบเทยบงายๆ ครวไทยไมเหนตองมอะไรเยอะแยะ
ครก สาก ทงบด ทงต�า ปรบความละเอยด หยาบ ดวย ก�าลงแขน
หมอแบบเดยว ทงหง อน ตน ตม แกง นง
กระทะ ใบเดยว ทอด ผด คว
เตาเดยวกรอน
ท�าไดทกอยาง ตม ยาง แกง ทอด เผา
21
ท�าไมเครองครวนอยชนกลบท�าอาหารไดมากมายสารพด นนเพราะ
ครวไทยแบบบานๆ สรางความอมอรอยดวยการลงมอ ลงแรง ลงใจ
ในการปรงอาหาร ใชการพงพาตวเอง ใชทกษะของคนมากกวา
เครอง ใชอาหารสด ไมตองแชแขงตนไว จนลม หรอกนไมหมด
เหลอเกบใสตเยน แลวกซอมาใหม กนอยางไรกไมหมดสกท...
เคยคดบางไหมวาเครองครวอนทนสมย อปกรณ (เกน) ครบครน
ทเราสรรหามาใชกนทกวนนมไวเพออะไร เพอการกนดสขภาพด
จรงๆ หรอเพยงเพอสนองความงายความสะดวกสบายกนแน
แลวความสบายเหลานก�าลงหลอมละลายทกษะการพงพาตนเอง
ของเราใหลดนอยถอยลงหรอไม ก�าลงหลอกลอใหเรา
กลายเปนคนฟงเฟอไมรจกพอหรอไม...
กาตมน�ารอนกาเดยว
ชงไดทกอยาง
มด เขยง หน สบ ซอย
ฝาน ไดสารพด
ครวสมยใหมจะท�าอะไร
กเสยบปลก กดสวตช แมแตตมไข
กยงตองใชเครองตมเฉพาะ เมอไรไฟฟาดบ...
กอดกน เพราะชนกบการใชเครอง ใชมอ
หยบจบอะไรกไมถนด ถอมดปอกหน
ตดเตาถานกไมเปน
22
เรามความสขจรงหรอ...กบวถชวตทสะดวกสบาย ซอ หา กน ใช เรอยๆ ไป
23
ยคนอะไรๆ กไฮเทค นาโน เปลยนหนาตาใหสวย หลอ เหมอนดารา
กยงได จะซออะไรใกลไกลแคไหนกซอผานออนไลน กดคลกเดยว
กซอได ยงซองายกยงเผลองาย อะไรๆ กดจะจ�าเปนตองม ตองใช
ตองซอไปหมด อนทจรงรางกายคนเรากมเทาเดม ไมไดมอะไร
เพมเตมตามยคสมย เรามรางกายแขนขาเทาทพอแมและคนรน
ปยาม ถาเชนนนแลว เราจ�าเปนตองกน จ�าเปนตองใช กนมากมาย
ขนาดนจรงหรอ
เราตองหาทรพยสนเงนทองมากมายเทาไรหนอ
จงจะเพยงพอกบวถชวตทไมพอเพยง...
24
อยาคดงายๆ
เพยงแคมเงนจายแลวจะกนจะใช
หรหราฟงเฟออยางไรกไดตามใจ
24
25
ทรพยากร ห า ย ไ ป
สงแวดลอม ถก ท�าลาย
ขยะทงไวมากมาย
บางทเราอาจลมนกไปวา สงทเรากนเราใช
มทมาทไปอยางไร เบยดเบยนใครอยหรอไม
25
26
เสอผาแลกมาดวยการถางปาปลกฝาย อนเดย
เปนประเทศทผลตฝายไดเปนอนดบ 3
ของโลก แต เสอ สงโตเอเชยและชาง
ก�าลงจะหมดไปอยางรวดเรวจากการ
บกรกปา
กระดาษทชชขณะทคณก�าลงสาวทชช ตนไมก�าลง
ถกตดโคน คนทงโลกใชตนไมวนละ
27,000 ตน เพอผลตเปนกระดาษทชช
โทรศพทเคลอนทยอดขายทวโลก 1,000 ลานเครอง/ป
เบองหลงธรกจโทรศพทคอสงคราม
แยงช งแร โคลแทนในคองโกและ
การใชแรงงานเดกขดหาแร เพอใชเปน
ชนสวนส�าคญในโทรศพท ค.ศ.1990-
2000 เหมองแรรกรานปาดงดบไป
91,000 ตร.กม. กอรลลาภเขาลดลง 90%
27
ขนมขบเคยว
ส� าน ก งานคณะกรรมการพฒนา
เศรษฐกจและสงคมแหงชาตประมาณ
การวาเดกและเยาวชนใชจายเงนซอ
ขนมขบเคยวคนละ 9,800 บาท/ป
รวมทงสน 170,000 ลานบาท/ป
ถงพลาสตกใชเวลาในการยอยสลายนานถง 450 ป
เราตายไปเกดใหมแลวถงยงอยเลย !!!
กลองโฟมไมยอยสลาย เผาไฟกสรางมลพษ
ตกคางอยบนโลกน อยในทอน�าล�าคลอง
ตลอดไป
ชอกโกแลตจากการจดอนดบขนมหวานทขายด
ท ส ด ใ น โ ล ก ข อ ง B l o om b e r g
Bus i n e s sweek ขนมประ เภท
ชอกโกแลตมาเปนอนดบ 1 แตขนม
ประเภทนมกมหบหอหลายชน ทงหอ
กระดาษตะกว(Foil) เพอไมใหสมผส
ออกซเจนและความชน แลวยงหอ
กระดาษอกชนหนงเพอความสวยงาม
ใสถาดพลาสตก ใสกลองกระดาษ
28
อาหารแชแขง ใชพลงงานสนเปลองหลายขนตอน
ตงแต ปรงสก - แชแขง - ขนสง - แชเยน
ใสไมโครเวฟท�าใหรอนใหมอกรอบ
ใชพลงงานมากกวาการผลตอาหาร
ทวไปถง 10 เทา ป 2553 คนไทยบรโภค
อาหารแชแขงมากถง 70 ลานกลอง
เครองใชไฟฟา อปกรณตางๆ อนทนสมยยงใชไฟฟา
มากเทาไรกยงตองเพมการเผาไหม
เชอเพลงของโรงไฟฟา เทากบยงเพม
กาซเรอนกระจก เพมภาวะโลกรอน
ใหรนแรงขน ป 2554 คนไทยใชพลงงาน
ไฟฟา 148,824 ลานกโลวตตชวโมง
เทากบปลอยกาซคารบอนไดออกไซด
จากการใชไฟฟา 8,203,000 ตน
กระเปาหนงแทโกหรดด ผลตกนอยางไร จะเอาหนงแท
เหลานมาจากไหนถาไมใชจากการ
เขนฆาท�าลายชวตของจระเข วว ง
ปลากระเบน
29
ปาหายไปเรอยๆป 2504 ประเทศไทยมพนทปาประมาณ
171 ลานไร ป 2552 เหลอพนทปา
99.15 ลานไร พนทปาหายไปประมาณ
72 ลานไรหรอเฉลย 1.6 ลานไร/ป
ขยะเพมขนเรอยๆยงใชมากขยะกยงมาก ทงขยะหลงการใช
และขยะจากกระบวนการผลต ป 2554
มขยะมลฝอยทวประเทศ 16 ลานตน
หรอวนละ 43,800 ตน คนกรงเทพสราง
ขยะวนละ 9,500 ตน นอกจากนการ
สรางผลตภณฑตางๆ 1 ชน จะมเศษ
วสด และผลตภณฑทไมไดมาตรฐาน
ทตองทง 30 เทา เชน เศษยางจาก
การท�ารองเทา เศษไมชนเลกชนนอย
จากการท�าเฟอรนเจอร ผลตภณฑจาก
โรงงานทถกสงขาย 1 คนรถบรรทก
มเศษขยะจากกระบวนการผลตมากถง
32 คนรถบรรทก
ภาวะโลกรอนเกดภมอากาศแปรปรวนสดขวทวโลก
เกนกวาจะคาดเดาได บางพนทกรอน
แลง จนลมตาย บางพนทฝนตกหนก
ยาวนาน ทวมบานทวมเมอง พายหมน
รนแรงถขนเรอยๆ
30
เบยดเบยน โ ล ก
ความฟงเฟอเ ก น พ อ ด
31
เบยดเบยน ต ว เ อ ง
เบยดเบยนท ก ค น
32
ถงเวลาหรอยงทเราทกคนจะหยดความฟงเฟอ และหนกลบมามความสข กบวถชวตท “พอเพยง”
33
ความพอเพยงไมใชเรองยาก ไมถงกบตองลงมอปลกขาวด�านา
เปลยนตวเองใหกลายเปนเกษตรกร หรอท�าในสงทตวเองไมถนด
ไมตองเปลยนแปลงอะไรมากมายจนสดโตง เพยงแคมสต
ก เทากบมภมคมกนทด มความพอประมาณ ม เหตผลใน
การด�าเนนชวต เพราะสต ชวยให ตน ท�าใหเรารเนอ รตว รกน รใช
ไมเบยดเบยนตวเองและสงตางๆ รอบตว
ความสขจากความพอเพยงจงเกดขนไดงายๆ
ไมวาคณจะเปนใคร มอาชพอะไร ใชชวตอยในเมอง
หรอชนบท กท�าชวตใหพอเพยงได
34
นนเปนวยรนทไมฟงเฟอ วางแผนและบรหาร
การใชเงนใหกบตวเอง รจกเกบ รจกใช ดวยการเฉลย
ตงงบไวใหใชสปดาหละเทาไร แลวเบกเงนสดใส
กระเปาใหพอด แอบมชองเงนส�ารองเผอกรณ
ฉกเฉนเพยงนดหนอย สงสรรคกบเพอนบางตาม
วาระ สปดาหไหนใชเกนก�าหนดกลดๆ ลงบาง
ในสปดาหตอไป อยากไดอะไรกออมเงนไว
ไมใชอะไรเกนตว ไมท�าบตรเครดต ไมมหนสน
ไมตองดนรนเดอดรอน ไมคอยเผลอไปกบความอยาก
ใชเทาทม แคนก...สขสบาย
ครกกชอบท�าของใชเอง เชน การเยบกระเปา
จงพาลกสาวท�าของใช ของเล น ของขวญ
ในโอกาสตางๆ แทนการซอ ท�าใหลกเหนคณคา
ของสงของ และเกดความผกพน ตงชอเรยก
สงของตางๆ ทท�าด วยมอของตวเอง เช น
“นองน�าฝน” ต กตาตวแรกทแมลกชวยกนท�า
“เจากลวยปง” กระเปาดนสอทนองมมนท�าเอง
ใชมาจนถงปจจบนกยงไมหาย “ทกอยางท�าเอง
ได แคอาศยความเพยร” นองมมนเหนคณคาของ
สงตางๆทท�าดวยตวเองจงรจกใช รจกยงคดกอน
จะตดสนใจซอสงใด
“สรางภมคมกนใหลก”
พรรตน ตงวรเกษม (ครกก)ด.ญ.พรพนต เทพสธรรมรตน (มมน) รร.รงอรณ
“พกเงนสดในกระเปาแคพอด”
อรณโรจน รตนพนธ (นน) นกวาดภาพประกอบ ส�านกพมพสานอกษร และนกออกแบบอสระ
35
แกวใชดนสอ EE และ 6B วาดรปเปนประจ�า ใชจน
กดสนจบไมถนดเพราะการวาดรปตองใชการควบคม
ทศทางและน�าหนกมอมากกวาการเขยนหนงสอ
ปกต แตแกวกร สกเสยดายทจะทงแลวซอใหม
ในเมอยงใชไดอย จงใชอปกรณตอดามดนสอ
ชวยยดอายขยท�าให ดนสอทกๆ แทงได ใช
ประโยชนอยางคมคา
“ตอดามดนสอ ตออายขย”
อรพมพ จระศรปญญา (แกว) นกวาดภาพประกอบ และนกออกแบบหนงสอ ส�านกพมพสานอกษร
“ปนจกรยานบาง เปนบางวน” พฤฒพล อการกล (ปแอร) นกท�าโมเดล งานสถาปตยกรรม สถาบนอาศรมศลป
พปแอรเลอกวนเหมาะๆ ทงานไมเรงรบและไมตอง
กลบบานดกจนเกนไป วนทฝนฟาและอากาศ
เปนใจเพอปนจกรยานมาท�างานสปดาหละ 2-3 วน
จากบานแถวสะพานตากสนมาท�างานยานบางมด
ระยะทางประมาณ 14 กม. เพยงแคเรา ปน ปน ปน
กลดอะไรไดอกหลายอยาง ทงลดคาใชจ าย
ลดปญหาการจราจรตดขด ลดการใชน�ามน ลด
การเกดกาซ ลดมลพษ ลดภาวะโลกรอน แต...
เพมเงนในกระเป า เพมสขภาพทด และ...
เพมความนาอยใหโลกของเรา
36
เมอไรท เพอนๆ ชวนกนไปดมกาแฟทร าน
เอฟมกจะถอแกวสวนตวตดมอมาดวย เปนแกว
เซรามกทเขาปนใชเอง ไมใชแคเรองสนทรย
ในการดมกาแฟ หากแตเขาตงใจทจะถอแกว
มาเอง เพอลดการใชแกวพลาสตก หรอแกว
กระดาษของทางร าน ลดการใช ทรพยากร
ลดการสรางขยะ
จากบทสมภาษณในรายการโทรทศน และนตยสาร
ตางๆ ท�าใหไดเหนอกแงมมหนงของดารานกแสดง
ผ มชอเสยงโดงดง แตเขากลบหนมาใชชวต
อยางเรยบงาย พออยพอกน ทบานสวนจนทบร
เขากนอาหารแควนละมอเดยว มาเปนเวลานาน
หลายป กนอาหารมงสวรตทกวนศกรเพอละเวน
การเบยดเบยนชวตสตวและจะกนกตอเมอรางกาย
สงสญญาณวาหว กนแคพออม
“กนอาหาร วนละมอเดยว” นรตต ศรจรรยา นกแสดง
“ดมกาแฟ... แบบตงใจ” ณภทร ชยชนะศร (เอฟ)ฝายสอสารองคกร สถาบนอาศรมศลป
37
“ใหตนไมเปน ของขวญ”
ร.ต.อธ พทธโคตร (ปอธ) ทหารเกษยณอายราชการ
ปอธชอบปลกตนไมมาตงแตยงหนม มทงผก ผลไม
ดอกไม และสมนไพรอยรอบบาน ดอกไมไหวพระ
มทงมะล จ�าป จ�าปา ไมตองเสยเงนซอ ผกปลกเอง
แนใจไดวาไรสารพษ ชอบกนผลไมอะไรกเกบ
เมลดปลกไวรอเกบผลกนตามฤดกาลไมตองใส
ปยเรง มมากกแบงปนใหเพอนบาน วนวางของป
คอการเพาะกลาไม เพาะไปเรอยๆ เปนสบเปนรอย
เลยงดจนเตบโตพอเมอใครขอกมอบใหไมคด
สตางค แมไมขอปกจะมอบใหในโอกาสตางๆ ทง
งานบญ งานฉลอง งานขนบานใหม ใหโดยไมตอง
หอของขวญผกรบบน ยกกระถางยนให กน
มอต อมอ การให ต นไม เป นการมอบความ
อดมสมบรณความรมเยนใหแกกน เพราะตนไม
เมอเตบโตงอกงามกจะ “ให” คณประโยชนแก
ผรบตอไปไดเรอยๆ
ครแมว ครจ มและลกๆ มกเดนทางกลบบาน
ดวยกนบอยๆ โดยมครแมวเจาของรถสฟาคนเลก
แตน�าใจไมเลกเปนพลขบ เพราะทงสองทาน
อย หม บ านเดยวกน บางวนกมทงลกตวเอง
เพอนลก เพอนแม นงตดรถมาดวยจนเตม
บางวนครแมวเหนคนทท�างานเดยวกนเดนอย
รแนชดวาอยหมบานเดยวกน หรอไปทางเดยวกน
ครแมวกจอดรถถามไถ วาจะไปไหน หากไปทาง
เดยวกน หรอไปลงใกลๆ ได กชกชวนกนขนรถ
ไปจนกลายเปนภาพทชนตา ทรถคนเลกสฟา
จะเตมไปดวยคนหมบานเดยวกน ไมเพยงแตวน
ท�างานเทานนในวนหยดเสารอาทตย หากสองคณ
แมบานครแมวและครจมจะไปจายตลาดทใด ก
นดหมายกนไป ท�าใหไมต องตางคนตางไป
ไปตองขบรถสองคน ชวยลดการใชน�ามน ลดมลพษ
“ทางเดยวกน ไป ดวยกน...ไมตอง ขบรถหลายคน” เสมอแข พวภมเจรญ (ครจม) หวหนาฝายบคคล รร.รงอรณสพตรา มณจกร (ครแมว) หวหนาครว รร.รงอรณ
38
อาจารยนอม มความสขอย กบชวตธรรมดา
อยอยางพอเพยงในทกกระบวนทาเทาทจะท�าได
ทงในเขตเมองและเขตชนบท บานอาจารยไมม
เครองปรบอากาศ ไมนยมใชสนคาแบรนดเนม
ใชรถยนตสวนตวเทาทจ�าเปน หากจ�าเปนตอง
ขบรถในกรณตองเดนทางไกล หรอบรรทกสงของ
จะไมมการเปดเครองปรบอากาศ ยกเวนกรณตอง
ขบรถฝาฝนหรอควนไอเสยรถยนต เปดหนาตาง
รถรบอากาศธรรมชาตเปนปกต กรณรถตดไฟแดง
จะดบเครองยนตทกครง การเดนทางตามปกตจะใช
บรการขนสงสาธารณะ โดยเฉพาะรถไฟ การไปส
“อยอยาง เรยบงาย ใชชวตธรรมดา” ผศ.นอม งามนสย กรรมการจดท�าพจนานกรม ศพทภมศาสตรสากล ราชบณฑตยสถาน
สถานตนทางหรอปลายทาง จะใชการเดน หรอการ
ขจกรยาน ไมนงมอเตอรไซดรบจาง กรณไปประชม
ทราชบณฑตยสถาน อาจารยจะลงรถไฟ ณ ทหยด
รถไฟอรพงษ และเดนไปยงราชบณฑตยสถาน
เป นระยะทาง 2 กโลเมตร ทงไปและกลบ
และตองเดนเลยบก�าแพงสวนจตรลดารโหฐาน
เมออาจารยพบขยะทกชนด ไมวาจะเปนกลอง
เครองดม ถงพลาสตก ถงขนมขบเคยว หลอด
กาแฟ อาจารยจะเกบรวบรวมขยะเหลานนใสถง
พลาสตกใบใหญทเตรยมตดตวไปดวย โดยไม
ปลอยใหเปนหนาทของพนกงานกวาดถนนเทานน
อาจารยมความปรารถนาดทจะทดแทนพระคณ
ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในฐานะราษฎร
ธรรมดาผถอก�าเนดมาในแผนดนของพระองค
ดวยการท�าดทกสงทท�าได แมไมยงใหญ หากท�าได
กจะท�าในทนท เพยงเทาน .... หวใจกเปนสข
39
ครวนใหมไมนยมเปลยนของใหมๆ ถายงใชของเกา
ไมคมคา เสอผาแตละตวใชนานใชทน บางตว
4-5 ปแลวกยงใชอย ขาดกเยบซอมแซม ปะ ชน
ซอมซ�าแลวซ�าอกจนกวาจะซอมไมไหวหมดสภาพ
แลวจรงๆ ดวยเหตผลทตรงไปตรงมาวาเสยดาย
ของ ครวนใหมไมไดเลอกซอเสอผาตามแฟชน
แตเลอกทคณภาพด สวมใสสบาย สไมเลอะ
งาย เนอผาด ทนทาน ไมเพยงแตเรองเสอผา
เทานน ถงเทาขาดกเยบ พนรองเทาสกกเปลยน
ในเมอสวนอนยงใชไดกซอมแซมสวนทช�ารด
แลวใชตอไปใหคมคาเสยกอน เรองนอาจซมซบ
มาจากคณยาย อยางเชนกระเปาถอของทาน
กเหนใชมาจนแกเฒา ของหลายอยางกตกทอด
มาถงรนลกรนหลานใหไดใชประโยชนตอ แมแต
เตยงทคณยายเคยนอนจนถงวนททานสน กเปน
เตยงทครวนใหมนอนตอมาตลอดจนกระทงตวสง
เลยเตยง นอนไมไดแลวจงเปลยน แตกไมไดทง
แคเปลยนประโยชนการใชงาน เสอผาและของใช
เกาขาดไมไดแปลวาไรคา เฉกเชนเดยวกบคน
เมอชราแลวกยงมคณคา เปนทเคารพนบถอ ขอ
ค�าปรกษาหารอได
“ซอมแซม กอนซอใหม”
ครวนใหม นยม ครระดบมธยม รร.รงอรณ
ปอบ เปนนกรองทไมฟงเฟอ และใชศกยภาพ
ของคนในวงการบนเทงเพอสรางสรรคสงดๆ
คนสสงคมอยบอยครง หลงจากทปอบไดพาคณพอ
ไปรกษาอาการปวยจนถงวาระสดทาย เขาไดรบร
ถงคาใชจายทมากมายในการรกษา เหนวาผปวย
โรคมะเรงบางคนไมมเงนจรงๆ ใหคโมแลวตอง
นงรถเมลกลบบานทงๆ ทสภาพรางกายไมไหว
แมจะมเงนกองทนของโรงพยาบาลชวยเหลอ
แตกไมไดมมากพอ ปอบจงเปนหวเรอใหญใน
การจดงาน “IF” งานเลกๆ ทชวนเพอนๆ แฟนเพลง
รวมพลคนมน�าใจ คนทพอ คนทพรอม “จะให”
มารวมจดกจกรรม โดยมอบรายไดทงหมดบรจาค
ใหกบกองทนเพอผ ป วยยากไร โรงพยาบาล
มหาวชราลงกรณธญบร นอกจากนปอบยงสะทอน
ใหเหนความส�าคญของเวลาและการท�าชวต
ใหมคณคา เพอใหคนอนๆไดฉกคดจากงาน IF...
If tomorrow never come “ถาไมรพรงนจะเกด
อะไร มาท�าวนนใหดกนเถอะ ดแลคนทเรารก
ใหดทสด แลวแบงปนความรกและความสขไปให
กบคนทขาดแคลน”
“ชวนคด ชวนแบงปน”
ปองกล สบซง (ปอบ) นกรองหนมอารมณด
40
เมอครงทแมตอยเหนภาพลกตวเลกๆ แบกกลอง
ใบโตๆ ใสขยะไปคดแยก กรสกสะทอนใจวาเราเอง
เปนผใหญท�าไมไมหดท�าบาง จากคนเคยสบาย
เคยทงขยะแบบง ายๆ กเรมลงมอแยกขยะ
แรกๆ รสกเปนภาระแตเอาชนะดวยความอดทน
แยกขยะจนกลายเปนความเคยชน เปนกจวตร
จนถงปจจบนนกหลายปแลว เมอญาตๆ ซงอย
ดวยกนเปนครอบครวใหญเหนแมตอยคดแยกขยะ
จงท�าบางและฝากรวมมาดวย แมตอยจงยนดเปน
ผรวบรวมขยะทคดแยกแลวของอกสามครอบครว
มาส งท โรงคดแยกขยะในโรงเรยนร งอรณ
เปนประจ�าทกสปดาห แมตอยอยากเหนทกคน
ทกครอบครวทวประเทศลงมอท�า อะไรทหลายคน
มองวาเปนขยะความจรงแลวไมใชเพราะยงน�า
กลบไปท�าประโยชนไดอก และยงเหนขยะมาก
เทาไรกยงยอนกลบมาท�าใหเราคดกอนจะกนกอน
จะใชมากยงขน
คณสราวฒ สานตอการคดแยกขยะทตวเองท�าทบาน
ไปสทท�างาน โดยเรมตนจากกลมจตอาสา แลว
ขอจดตงกลมธนาคารขยะโรงไฟฟาราชบร เพอให
ความรผานเวบไซตภายในองคกร เรมรบแลกขยะ
ถงพลาสตกกบถงผาเพอสรางแรงจงใจ รบซอ
ขยะรไซเคล แลวใหพอคาภายนอกเขามารบซอ
กจกรรมนไมไดมมลคาทางดานการเงนส�าหรบ
โรงไฟฟาแตกเปนชองทางทชวยประชาสมพนธ
การคดแยกขยะ คณสราวฒเสนอคณะท�างานธนาคาร
สงคนไปดงานตามทตางๆ เชน โรงเรยนรงอรณ อบต.
หวหน และวงษพานชย จ.พษณโลก ธนาคารขยะ
ด�าเนนการมาประมาณ 5 ปแลว แมคนสวนใหญ
อาจจะมองวา ธระไมใช หรอมองวานดเดยวเอง
หรอใครๆ เขากท�ากน ทงขยะปนๆ กน คณสราวฒ
พยามนกเสมอวา ใครไมท�า แตเราท�า กยงดกวา
ไมมใครท�าเลย และขอเปนจดเรมตนเลกๆ ตอไป
“ลองคดแยกขยะบาง ทำาตามอยางลกๆ” อภญญา รตนกลวรานนท (แมตอย) ผปกครองนกเรยน รร.รงอรณ
“บอกตอเรองดๆ สททำางาน”
สราวฒ จาตเกต พนกงานรฐวสาหกจ กฟผ. งานฝกอบรมและงานบคคล
41
หลายคนคงเคยไดเหนผลงานออกแบบของ ดร.สงห
ในรายการโทรทศนตางๆ หรอเคยไดอานหนงสอ
reuse ศลปะการคนชวตใหขยะ ดร.สงห ท�าใหคน
ในสงคมมองเหนอยางเปนรปธรรมวา ขยะไมเปน
ขยะ และกระตนใหเกดความคดสรางสรรควาจะ
มวธสรางประโยชนขนมาใหมไดอยางไรจากสงท
หลายคนคดวาไรคา การ reuse หรอการน�ากลบ
มาใชใหม ไมเพยงแตลดปญหาขยะเทานน ทวา
การพยายามใชอยางคมคากท�าใหเราเบยดเบยน
ทรพยากรสงแวดลอมนอยลงดวย
คนชวตใหแกขยะดวยงานออกแบบ
ผศ.ดร.สงห อนทรชโต นกออกแบบและหวหนาสาขาวชาเทคโนโลยทางอาคารคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
แมหนอยภมใจกบตะกราแบบไทยๆ ไมนยม
ถงพลาสตก เมอถงวนตลาดนดทชาวบาน
ชาวสวนมาขายพชผกปลอดสารและอาหารตางๆ
ทโรงเรยนรงอรณ จะเหนแมหนอยถอตะกรา
มาเปนประจ�า มทงตะกราผก ตะกราไข และไมวา
จะไปซอของทตลาดใดกภมใจทจะถอตะกรา
ไมชอบใหใสกลองหรอถงพลาสตกเพราะกลาย
เปนขยะ จะสงอาหารทรานไหนกเตรยมปนโต
หรอภาชนะไป แรกๆ คนขายกมองหนา แตเมอ
แมหนอยยนยนกคาขายกนเชนนจนคนเคย ถาเรา
รตววาก�าลงจะไปจายตลาดหรอสงอาหาร เราเลอกได
ทจะไมสรางขยะ
“ถอตะกราสวยๆ แสนภมใจ” ปยะนช ชนาธรเจรญ (แมหนอย) ผปกครองนกเรยน รร.รงอรณ
42
บานเราจะ...
รองน�าใสแกวเวลาแปรงฟน ไมเปดนำาไหลทง
อาบนำาธรรมดากได ไมตองใชนำาอน
แลวบานคณละ?
ความพอเพยงนนยงท�าไดงายๆ อกหลายวธ แลวมวธใดบางทคณท�าได...
เดกๆ อยางเราจะ...
ตกอาหารแตพอด กนใหหมดไมเหลอทง
ดมนำาอดลมนอยๆ ดมนำาธรรมดามากๆ
แลวเพอนๆ ละ?
43
หนมหลออยางผมจะ...
ไมซอนาฬกาใหมจนกวาเรอนเกาทมจะ
เสยจนซอมไมได
หยดวงตามโทรศพทลำาสมย เครองทมก
ใชดอยแลว
แลวคณละ?
สาวสวยอยางฉนจะ...
ใชลปสตกใหหมดแทงกอนซอใหม
หยดสะสมชดวายนำาทงๆ ท ไมเคยไป
วายนำาเลย
แลวเธอละ?
44
ไมเบยดเบยน โ ล ก
ไ ม ฟ ง เ ฟ อเ ก น พ อ ด
เพยงแคแตละคนมสตใชชวตอยางพอเพยง
45
ไมเบยดเบยน ต ว เ อ ง
ไมเบยดเบยนท ก ค น
46
หากทกคนท�าได จากหนงคนพอเพยง กกลายเปนหลายคนพอเพยง และกลายเปนชมชนพอเพยงนอกจากการเปนผใชทพอเพยงแลว เราท�าอะไรไดอก เพอ
ชวยลดภาระโลก โลกทยงตองรองรบขยะจากมอเราแตละคน
เมอกลายเปนชมชนคนหมมาก จงจ�าเปนตองมระบบการจดการ
ทจะชวยเออใหเรามวถชวตทพอเพยง และเบยดเบยนโลก
ใหนอยทสด เมอแตละคนลงมอจดการขยะจากมอเรากจะยง
กระตนเตอนตนเองใหใชใหนอยลงทกครง
47
ลองคดดวาถาเราคดแยกขยะ เพอใหวสดตางๆ ไดถกน�ากลบไปใชใหม
อยางคมคา แตไมมระบบจดเกบทดรองรบ ขยะจากทกทถกเกบไป
กองรวมปะปนกน การคดแยกของเรากเทากบสญเปลา หรอถาเรา
ตงใจจะใชไฟฟาใหนอย อยกบธรรมชาตใหมาก แตระบบโครงสราง
ของอาคารส�านกงานมดทบ ไมเปดรบแสงธรรมชาต รอบอาคาร
ไมมตนไมไรความรมรนรมเยน สดทายอาจหนไมพนหนกลบมา
เปดเครองปรบอากาศ เปดไฟหลายๆ ดวงในเวลากลางวน เพราะ
ขาดระบบทเออใหเราไดอยกบธรรมชาตอยางพอด พอเพยง
การสรางระบบของชมชน หลายคนอาจนกถงการกอสรางสงใหมๆ
การใชงบประมาณมากๆ เพอการเปลยนแปลงขนานใหญ แต
ความเปนจรงแลว ระบบตางๆ สรางไดดวยความพรอมเพรยงพรอมใจ
ของคนในชมชน ดงตวอยางความพยายามของ “โรงเรยนรงอรณ” ทเรมท�าจากจดเลกๆ แลวขยายผลใหกวางออกไปในทกๆ ดานของ
วถชวตความเปนอย และพยายามใหทกคนไดมสวนรวมในการสราง
ระบบแบบแผนทเออใหเกดวถชวตพอเพยงรวมกน พยายามท�าเรอง
ใหญใหกลายเปนเรองเลก...เรองทเราทกคนท�าได
48
โรงเรยนรงอรณ จดกระบวนการเรยนรทบมเพาะปญญาใหสอดคลองกบธรรมชาตของเดก
แตละวย โดยมทงนกเรยน คร ผปกครอง และบคลากรทกคนในโรงเรยนเปนหนสวนแหงการเรยนร
เพอพฒนาตวเองใหเขาถงคณคาแทของความเปนมนษย ด�าเนนชวตดวยความตนร มสต
มวจารณญาณ เชอมโยงตวเองกบธรรมชาตและสรรพสงรอบตว ซงสอดคลองกบหลกปรชญา
ของเศรษฐกจพอเพยง ทอยบนฐานของทางสายกลางและความไมประมาท โรงเรยนรงอรณ
จงนอมน�าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในวถชวต
49
“การน�าหลกวถพอเพยงมาใชในวถชวต มใชเรองของเทคนควธการทอย นอกตวเทานน
แตการกระท�าทงหลายตองเกดจากจตส�านก หรอความตระหนกในคณและโทษทมตอตนเอง
และสวนรวมจนเกดส�านกรบผดชอบ ซงเปนรากฐานของจตใจ เปนปจจยภายในทตองอาศย
การบมเพาะอยางตอเนอง ผนวกกบปจจยภายนอกในการจดระบบแบบแผน (logistic
operating system)ทชดเจน ปฏบตไดงาย และทส�าคญคอเปนไปอยางสมเหตสมผล
ครบวงจร มความตอเนอง จนกลายเปนวถปฏบตทพรอมเพรยงกน รบผดชอบรวมกน”
50
โรงครว รานคา ตลาดนด เศษอาหารจากทตางๆ สามารถน�ามาเปนอาหารเลยงสตว
สวนเศษผกผลไมเศษใบไม ถกแปรเปลยนน�ามาท�าปยหมก
ท�าน�าชวภาพ รดน�าแปลงผกอนทรย
และตนไมใหงอกงาม
บงน�าใหญบงน�าใหญกลางโรงเรยนถกออกแบบขดไว ไมเพยงแคเปน
บงน�า ตามธรรมชาตทงดงาม แตเปนระบบการจดการระบายน�า
โดยเรมจากการขดบอน�าดนมาถมพนทในการสรางอาคาร
และท�าคนดนกนน�าโดยรอบโรงเรยนตามแนวคลองสาธารณะ
เราจงไดบอพกน�าขนาดใหญ ชวยรบน�ามากในหนาฝนเพอชวย
ปองกนน�าทวมและสามารถเกบน�าไวใชรดตนไมในหนาแลง
อาคารเรยนอาคารเรยนของโรงเรยนรงอรณ ตงอยทามกลางรมไมใหญ
เขยวขจ มสวนปา รมรน เปนแหลงเรยนรนอกหองเรยนของนกเรยน
ในเรองของธรรมชาตและระบบนเวศไดเปนอยางด อกทง
กงไมใหญจากตนไมและสวนปากถกน�ามาใชเผาเปนถาน
กลบไปใช ในโรงครว ชวยประหยดพลงงานได
51
น�าใช น�าทงจากอาคารเรยน จากโรงครวถกน�ามาบ�าบดในบอบ�าบดระบบปด
และระบบเปดทนกเรยน มธยมรวมท�าโครงการบ�าบดน�าเสย
กอนจะกลายเปนน�าใส ใชรดน�าตนไม และคนลงส คลอง
สาธารณะ
โรงหมกปยน�าเศษอาหารและเศษกงไม ใบไม รวมทงการหมกน�าชวภาพ
จากเศษผลไม น�ากลบมาใชและแจกจายใหบานตางๆ
สถานซอม-สรางของเสยกซอมหรอสรรคสรางเปนสงใหม ไมวาจะเปนโตะ
เกาอ เครองเรอนเครองใชเกา ตนไมในสวนปา เศษวสดตางๆ
ถกน�ามาปรบเปลยนรปแบบ การใชใหเกดประโยชนคมคา
สถานแยกขยะ เปนสวนหนงในโครงการ “ของเสยเหลอศนย-Zero Waste”
เปนสถานททใชแยก “ทรพยากร” ออกจากขยะ เพอน�าทรพยากร
ไปหมนเวยนกลบมาใชใหม โครงการ Zero Waste เปนโครงการ
ทเรมตนในป 2547 และด�าเนนมาถงปจจบน เรมจากการเปลยน
ปญหาขยะลน สงกลนรบกวนชมชนเพอนบาน เปนโอกาส
แหงการเรยนรของชมชนรงอรณ โดยมเปาหมายในการเปน
ชมชนทสามารถจดการขยะและของเสยไดดวยตนเอง ดวยวธ
การทเหมาะสมและเปนมตรกบสงแวดลอม
52
บงน�า
หองเรยนธรรมชาตส�าหรบ
เดกๆ ทกวย
53
อาคารเรยน ศาลารมน�า
ไมใชเครองปรบอากาศ แต
ออกแบบใหรบลม กนแดด
มชองเปดมากเพอระบาย
อากาศ
ไดพนทการเรยนรรอบบงน�า
อยางหลากหลาย
54
ศนยทรพยากรรไซเคล
สถานแยกขยะ
โรงครว
นกเรยนทกชนจะรวบรวมขยะทแยกแลว
ในสถานแยกยอยมาเกบในศนยทรพยากร
รไซเคลทกๆ วน แมแตคร ผปกครอง กน�าขยะ
ในบานมาแยกทศนยฯ ดวย จากนนศนยฯ
จดระบบประสานการสงตอขยะทแยกแลวไป
ยงแหลงรบตางๆ อยางครบถวน
จดท�าอาหารเพอสขภาพ
ทงเชา - กลางวน ส�าหรบ
นกเรยน คร พนกงาน
ในโรงเรยนนไมมถงขยะ
มแตสถานแยกขยะทตอง
แยก ลาง ผง กอนทง
55
สถานซอม-สราง
โรงปยหมก โรงเผาถาน
บอบ�าบดน�าเสย ระบบเปด
ซอมและสรางเครองเรอน
และอปกรณตางๆ ตงแต โตะ
เกาอ ชน กระดานด�า ฯลฯ
โดยใชทงเศษวสดเกาและ
ใหมรวมกน
นกเรยนมธยมสามารถเปด
ดการท�างานและตรวจสอบ
ระบบไดงาย
หมกป ยจากเศษอาหาร
เศษใบไม กงไม หมกน�า
ชวภาพ จากเศษผลไม
โดยเฉพาะสบปะรด
56
ขนท ๑ แยก “ทรพยากร” ออกจากขยะ
ขนท ๒ เปลยน “ขยะ” เปนทรพยากร ไดแก
เศษอาหาร น�าไปเปนอาหารสตว
สงยอยสลายงาย สงไปหมกเปนปยชวภาพ
วสดทสามารถรไซเคลได น�าไปขายใหแหลงรบซอ
ขนท ๓ ปรบ “พฤตกรรม” เพอลดการสรางขยะ
รณรงคให ลด-ละ-เลก วถการบรโภคทกอใหเกดของเสย
โดยเฉพาะ “ขยะ” ทไมอาจน�ากลบมาใชไดอก เชน รณรงค
ใหรานคาเลกใชขวด ถง ถวยพลาสตกและกลองโฟมใส
อาหารและเครองดม ในขณะเดยวกนกสงเสรมใหทงผซอและ
ผขายเปลยนไปใชภาชนะทสามารถลางและน�ากลบมาใชได
อก เชน ปนโต ตะกรา ถงผา เปนตน
ชนเรยน
ทมาของขยะ ภายใน รร. รงอรณ
เมอขยะกลบมาเปนทรพยากรอกครง
กลบมา
ใชใหม
เศษวสดเศษ
วสด
สถานจดการขยะทกรปแบบ
ระบบ การจดการขยะ ครบวงจร
เครองใช สอการเรยนการสอน
สถาน ซอมสราง
57
ครว รานคาโรงอาหาร
สวนปาผกสวนครว
อาหารสตวขายใหแหลงRecycle น�าสะอาดลงคลองสาธารณะ
ปยหมกและน�าหมกชวภาพ
วสดส�าหรบงานศลปะ
น�าจากหองน�าน�าจากอางลางตางๆ น�าจากครว
สถานบ�าบดน�าสถาน
แยกขยะ
สถาน โรงหมกปย
เศษวส
ด
เศษอาหาร
เศษใบไม
กงไม น�าเสย น�าเสย
เศษอาหาร
กลบมา ใชใหม
58
ครวของโรงเรยนจดเตรยม
อาหารเชา และอาหารกลางวน
โดยท�าอาหารทเปนมตรตอ
สขภาพใหกบคร บคลากร
เจาหนาททกคน
บคลากรมของใชสวนตว เชน
แกวน�า ชอนสอม ปนโต กลอง
ถงผา เพอลดการใชทรพยากร
สวนกลาง เมอรบประทานอาหาร
เสรจแลวทกคนจะลางภาชนะ
ทใชในการรบประทานอาหาร
ดวยตนเอง
กจวตรทวไป
59
การดแลท�าความสะอาดใน
หองท�างาน พนทการท�างาน
ของตนเอง เสมอนเปนบาน
ของตวเอง
การท�าน�ายาล างมอ/น�ายา
ลางจาน ของฝายแมบานเพอ
ใชในโรงเรยน
60
ตลาดนดเกษตรอนทรย ทกวนองคารเป ดโอกาส
ให ผ ท� า เกษตรอนทรย และผ บร โภคได มาพบกน
ใหผปกครองทมการผลตในครวเรอนไดน�าอาหารหรอ
ขนมมาขาย โดยรานคารวมมองดใชขวด ถง ถวย
พลาสตกและกลองโฟมใสอาหาร ในขณะเดยวกนก
สงเสรมใหผซอเปลยนไปใชภาชนะทสามารถลางและ
น�ากลบมาใชไดอก เชน ตะกรา ถงผา กลองหรอปนโต
มาใสอาหารเพอลดขยะถงพลาสตก
61
กจกรรมสวดมนต นงสมาธ
ในวนองคารและวนพฤหสบด
ของกลมผปกครองซงรวมกลม
กนปฏบตต อเนองมา เป น
เวลานาน เปนวถชวตทสขสงบ
อกวถหนงของชมชนรงอรณ
62
ลางแกว ปด กวาด เชดถ ชวยคณคร
ทำาความสะอาดเลกๆ นอยๆ หรอเขา
ฐานการงานตางๆ เชน ทำาอาหาร
ปด กวาด นงฟงนทาน อานหนงสอ
กบคณคร เรยนรอยางมความสข
กจวตรใน การเรยน การสอน
อนบาลท�าอะไรในแตละวน
งานหลกของเดกอนบาลคอการเลน แตเรองจรงกเปน
สงทสนกไมแพเรองเลนๆ เดกอนบาลจงเหมอน
ไดเลนอยบนเรองจรงผานกจวตรทด อยบนพนฐาน
ของการ กนเปน อยเปน ดเปน ฟงเปน
14.15 น.กจกรรมวงกลมอ�าลาแผเมตตา กลบบาน
8.00 น.เลนอสระในหองเรยน และงานกจกรรม
ประจ�าวน
มาถงโรงเรยน ถอดรองเทา
วางบนชนใหเปน ระเบยบ ฝกวนย
ตนนอน เปลยนเสอผา รบประทานอาหารวางบาย
ขอมอบความรกของฉน
แดทกสงพลนในโลกน
พอแม คณคร เพอนมตรไมตร
สรรพสตวและเทพยดา
ขอมอบความรกแดแผนดน
ตนไม ลำาธาร ทองฟา
ใหอยรวมกนเพอสขพงพา
ขอแผเมตตาสนทกขสขเทอญ
63
ปลกผกสวนครว ดอกไม
ประดบ รดนำ า ตามด
การเตบโต ได ใกล ชด
ธรรมชาต ดตนไม ดแมลง
เขาครวแสนสนก เกบผก
ท ป ล ก ม า ใ ห คณคร
ทำาอาหาร กนอาหาร
ใหหมดจาน อ.3 เรม
ตกอาหาร ฝกการกะ
ประมาณ
9.45 น.รบประทาน
อาหารวางเชา
เกบของเลน ฝกความ
รบผดชอบ ความม
ระเบยบเรยบรอย
เลนกลางแจง
11.00 น.รบประทานอาหารกลางวน
ชวยกนเปนผบรการ จดโตะวางจาน ชาม ชอน แกวน�า นกเรยน
เปนผบรการตกอาหารแจก
12.00 น.อาบน�า เปลยนเสอผา ปทนอน สวดมนต
นอนหลบพกผอน 11.30 น.ดมนมกอนนอน ดมนมหมดแลว
น�ากลองไปตด ลาง ตาก
เ ล นกลางแจ ง
โหนตนไม เลน
ดน เลนทราย
เลนเกมจบคปลอกหมอน
ชวยกนปทนอน อาบนำา
เปลยนเสอผาเอง
8.30 น. เกบของเลน
กจกรรมวงกลม
9.00 น.กจกรรมวงกลม
เรยนภาษาองกฤษ วายน�า ฟงนทานจบ รบประทานของวาง
64
ทำาไม... ดมนมหมดแลว ตองลางกลองใหสะอาด?
เพอปลกฝงใหเดกๆ ใชทรพยากรอยาง
ค มคา เพราะเดกวยนเหมอนผาขาว
จตใจดมคณธรรม วานอนสอนงาย
เพยงครบอกเลาวาการลางกลองนมชวย
พทกษโลกไดอยางไร น�าไปท�าประโยชน
อะไรไดอกบาง เดกๆ ผ พทกษ โลก
ทงหลายกพร อมทจะเชอฟงและท�า
ตามขนตอนตางๆ คอ ตด ลาง ตาก
ตามคณครดวยความภาคภมใจ
ทำาไม... ตองเกบของเลนเอง?
เพอฝกใหเดกๆ มวนยในตวเอง กตกา
การเกบของเลนของใชใหถกทถกทาง
นอกจากจะท�าใหหองเรยนดเรยบรอย
สะอาดตาแล ว ยงช วยฝ กให เดกม
ความรบผดชอบตอสวนรวมอกดวย
เพราะของเลนเปนของสวนรวมทมไว
ใหเลนดวยกน เดกๆ กจะเรมรจกนกถง
ใจเพอน ใจเรา เขาใจความหมายของค�าวา
สวนรวมมากขน ดแลรกษาของสวนรวมเปน
65
ทำาไม... ตองกนอาหารใหหมดและตองฝกตกอาหารเอง?
เพอฝกใหเดกๆ กนอาหารทหลากหลาย
ไมเลอกกนเฉพาะทชอบ พรอมทงฝกให
ระบปรมาณอาหารทตองการ รจกบอก
วามากเกนไปหรอนอยเกนไป ขอเพม
หรอขอลดเพราะอะไร รจกความพอด
ในการกน สวนการฝกตกอาหารของ
ชนอนบาล 3 กเพอใหรจกกะปรมาณ
การตกอาหารใหพอดกบการกนของตวเอง
ไมกนเหลอทงขวาง เหนคณคาของ
อาหาร
ทำาไม... จงใหเดกๆ เขาครวชวย คณครทำาอาหาร?
แมเปนเพยงลกมอตวนอยคอยชวย
คณคร ลาง หยบ สง ปอก หรอหน
แบบงายๆ แตกจกรรมท�าครวกท�าให
เดกๆ ซมซบรบร ถงกจวตรอนปกต
ธรรมดาของการท�ากนท�าอย รจกปลก
ผกสวนครวไวท�าอาหารแทนการซอ
ร จกผกผลไมตามฤดกาล ร จกอาหาร
ทสดใหมมประโยชน เรมรจกเครองใช
ตางๆ รวธปรงอาหารแบบงายๆ คลายกบ
ชวยคณแมท�าอาหารทบาน ในปรมาณ
ทพอดกบสมาชกของครอบครว
66
67
ทำาไม... ใหเลนกลางแจง ?
เพราะธรรมชาตคอหองเรยนขนาดใหญ
ในกอหญา ผนนา บงน�าหรอใตใบไม
ยงมสตวเลกสตวนอยซอนตวอยอยาง
นาคนหา การเลนในธรรมชาตจะท�าให
เดกๆ เหนความสมพนธทหลากหลาย
ปลาอยในน�า กบในฤดฝน ตนไมทเขา
ปนปาย นกจบปลากน เหนการพงพา
อาศยกน เหนวาตวเองกเปนสวนหนง
ในธรรมชาตเชนกน การไดอยใกลชด
ธรรมชาตยอมท�าใหเดกๆ เหนคณคา
ร จกดแลรกษา หวงแหนธรรมชาต
แวดลอมทตวเองอาศยวงเลน ปนปาย
เกบเศษไม ลกไมมาท�าของเลน
68
ประถมท�าอะไรในแตละวน
ประถม วยแหงความฉลาดรอบร มไหวพรบปฏภาณ
และความคดสรางสรรค เปนวยแหงการตงค�าถาม
สนใจใครร คนหาค�าตอบ และเรยนรผานการลงมอท�า
7.45 น. เขาแถวเคารพ
ธงชาต
ฝกปฏบตตนใหอย ใน
ความพรอมเพรยงของ
หมคณะ มวนยในตนเอง
จ ด เ ก บ ก ร ะ เ ป า ใ ห
เปนระเบยบ สงงาน
ตางๆ หรอสมดสอสาร
ใหเรยบรอย
รบผดชอบของใช สวนตว
ลางจานชามของตวเอง
13.00 น. หนวยการเรยนภาคบาย ดนตร
ศลปะ พละ
15.05 น. พกกน
อาหารวาง
15.10 น. สนทนากอน กลบบานและ แผเมตตา
หนวยบรการท�าความสะอาด
หองเรยน คดแยกขยะ
69
สนทนายามเชากจกรรมพฒนารางกาย
สวดมนต
ฝ กการฟ งและการ
สนทนาเพอความดงาม
ของชวต สรางความ
ไววางใจระหวางครกบ
นกเรยน
8.35 น.หนวยการเรยน
บรณาการ โครงงาน
ประสานการท�างานของ
สมองซกซายและขวา
สรางจงหวะ ปรบสมดล
ระลกถงพระพทธคณ
พระธรรมคณ และพระ
สงฆคณ สรางสมาธ
เตรยมพรอมสำาหรบ
การเรยน
10.15 น. พกกนอาหารวาง โดยมหนวยบรการประจ�าวน
โครงงาน ตงแต ป.3 เรมท�าอาหารกนเองสปดาหละ 1 ครง
12.10 น. ครและนกเรยน
กนอาหาร กลางวนรวมกน
ตกใหพอด กนใหหมด
พจารณาอาหาร
70
ทำาไม... ตองมหนวยบรการ ?
การทเดกๆ ไดรบบทบาทหนาทเปนหนวย
บรการคอยตกอาหารใหเพอน คอยดแล
ท�าความสะอาดปดกวาดเชดถหองเรยน
จะท�าใหเขาคอยๆ เรยนร หวใจของ
การบรการ มน�าใจเออเฟอ รจกสงเกต
เอาใจเขามาใสใจเรา ตกอาหารบรการให
พอเหมาะพอดส�าหรบเพอนแตละคน
รวมทงฝกยอมรบในเสยงสะทอนจาก
เพอนๆ และคร เมอจบภารกจประจ�าวน
ท�าใหเดกๆ ไดตระหนกถงผลจากการ
กระท�าของตวเองทมผลตอสวนรวมทง
ดานด และดานทตองแกไขปรบปรง
ทำาไม... ใหลางจานชามเอง ?
การลงมอลางจานชามเองอยางมล�าดบ
ขนตอน ตงแตกวาดเศษอาหารแยกลง
ตะกรา ลางเศษอาหารหรอคราบน�ามน
กอนลางน�ายาท�าความสะอาด และ
ลางน�าจนสะอาด เปนการปลกฝงใหม
ความรบผดชอบตอตวเองและสวนรวม
เพราะจานชาม ชอนสอมจะถกวนกลบมา
ใชใหมในวนรงขน ซงไมมใครอยากใช
ภาชนะทไมสะอาด และเศษอาหารท
เหลอจากการกนไมหมด กสะทอนให
เดกๆ ตองหดระบใหหนวยบรการชวย
จดปรบลดปรมาณการตกอาหารใหพอด
71
ทำาไม...ใหทำาอาหารกนเอง ?
เพอใหเดกๆ รจกการท�างานเปนขนตอน ใชอปกรณ
ในการท�าครวอยางระมดระวง มทกษะในการพงพา
ตวเอง ท�าอาหารอยางงายๆ ได
72
73
ทำาไม... ตองบรณาการความร สชวต
เพอใหผ เรยนเหนคณคาของสงตางๆ
รอบตวทมตอตนเอง เหนความส�าคญ
ของสรรพสงในธรรมชาตและในสงคม
อยางเกอกลกน โดยเฉพาะการไดซมซบ
เขาถงคณธรรมในเรองตางๆ จนสามารถ
เชอมโยงสรางเปนความร ของตนเอง
จนเปนวถปฏบตในชวตประจ�าวนในเรอง
การรอย รกน และรประมาณตนอยาง
พอเหมาะ พอดไดดวยตนเองเมอเตบโต
เปนผใหญ
74
ป.1-2
การเรยนร จะเปนการฝกฝนทกษะพนฐาน
ตอเนองมาจากอนบาลโดยเฉพาะในเรองของ
วถของการกน อย ด ฟง เปน เปนการขยาย
ความลกซงในการเขาใจสงตางๆ รอบตว
ใหมากขน ร จกตนเอง เพอน ครอบครว
โรงเรยน และเหนความสมพนธของตนเอง
กบธรรมชาต เพอน�าไปส การอย ร วมกน
อยางเกอกล และรรบผดชอบในหนาทของตน
ผานกจกรรมตางๆ
ป.3 หนวยบรณาการ “วถพอเพยงบนถนตนคนบางมด ธนบร รตนโกสนทร”
เ ร ยนร เ ก ย วก บความสมพ นธ ของตน เอง
กบชมชนรอบโรงเรยน ไปภาคสนามเพอศกษา
ประวตศาสตรพระเจ ากรงธนบร การใชชวต
ของผคนในชวงสงครามทตองมความกลาหาญ
อดทน มงมน ใชชวตอยางพอเพยงและเสยสละ
เพอสวนรวม
รปถาย
75
ป.4หนวยบรณาการ “เดนตามรอยพอ บนวถพอเพยง”
ไปภาคสนามเรยนร เรองการน�าแนวพระราชด�ารเรองเศรษฐกจพอเพยงและเกษตร
ทฤษฎใหมมาใชในการพฒนาชมชนทชมชนปฐมอโศก จ.นครปฐม ทชมชนแผนดนทอง
คอยรตตกวา เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ทศนยภมรกษธรรมชาต จ.นครนายก
และทบานหอมชน จ.ปทมธาน การเรยนร เชนนน�าไปสการเกดจตส�านกในการร จก
ตอบแทน และกตญญรคณตอบรรพบรษผนดนทอาศยอย ดวยการปฏบตตามบคคลตนแบบ
และน�าวถการอยอยางพงตนเองดวยความพอเพยงมาปรบใชในชวตของตน
76
ป.5 หนวยบรณาการ “ขาวไทย วถไทย”
เรยนรเรอง “ขาว” ดวยการท�านาปลกขาวภายในโรงเรยน และไปท�านากบชาวนาทจงหวด
เพชรบร นอกจากนกเรยนจะเขาใจกระบวนการท�านา เหนความสมพนธของระบบนเวศ
นกเรยนยงซมซบถงความอดทนของชาวนา การพงตนเองและตระหนกถงคณคาของขาว
ทเรารบประทานวา กวาจะไดขาวมานนยากล�าบากเพยงใด นกเรยนจงปรบวถการกนอย
อยางรคณคาของขาวมากขน
77
ป.6 หนวยบรณาการ “น�าคอชวต”
เรยนรเรอง “น�า พลงงานตางๆ” เรมจากไปภาคสนามเพอตามรอยเสนทางน�า ทมาของ
น�าประปาทใชในโรงเรยนรงอรณ ยอนรอยขนไปจนถงปาตนน�าทเขาเปง จ.กาญจนบร
เพอเรยนร ถงทมาของสงตางๆ วาลวนมาจากธรรมชาต การน�าไปใชประโยชนหรอ
การบรโภคทมากเกนจ�าเปนของมนษย น�าไปสการเกดภยธรรมชาต เชน การเกดอทกภย
การเกดภาวะโลกรอน เปนตน นกเรยนจงน�าตนเองไปเปนผท�าประโยชนเพอสวนรวม ดวยการ
ท�างานจตอาสา เชน การไปชวยเหลอผประสบภยน�าทวม การปดน�าปดไฟเมอไมใช เปนตน
78
เลาขาว และเรองราว
ทต ว เองกำ าล ง เรยน
สรนพรนนอง
นกเรยนหมนเวยน กนเลาขาว
7.50 น. ตระฆง
มธยม ท�าอะไรในแตละวน
วยรนเปนวยททาทายพลงการเรยนร และ
การเปลยนแปลงอยางกาวกระโดดเพอเปด
ตวเองออกไปเผชญโลกทกวางขน มพลงทจะ
ขยายศกยภาพของตวเองใหทดเทยมผใหญ
น ก เ ร ย น ต ร ะ ฆ ง
สงสญญาณเตอนกนเอง
วาใกลเวลาเขาแถว
14.00 น. ดแลท�าความสะอาดทกสวนในอาคารของตวเอง และจตอาสาบรการท�าความสะอาดภายนอก
พนทสาธารณะสวนตางๆ ของโรงเรยน
กวาดเชดถห องเรยน
ลางหองนำา หองครว
ดแลบอดกไขมน แยกขยะ
14.30 น. หนวยการเรยน
ภาคบาย
สนทนายามเยนกอนกลบบาน และแผเมตตา
ม.ตน 16.10 น. ม.ปลาย 16.20 น.
79
สวดมนต 8.30 น. หนวยการเรยน/
โครงงาน
10.10 น. พกกน
อาหารวาง
หนวยการเรยน/โครงงาน
50 นาท/คาบ
สวดมนตและเจรญสต
ดวยวธตางๆ เชน การฟง
การอาน การนงสมาธ
หมนเวยนกนท�าอาหารกนเองทกวน ม.ตน 12.00 น.
ม.ปลาย 10.30 น.
กนอาหารกลางวน ม.ตน 13.00-13.50 น.
ม.ปลาย 12.00-13.00 น.
ม.ตน สงรายการจดซอ
ทครว สวน ม.ปลาย
จายตลาดและบรหาร
การเงนเอง
80
ทำาไม... ใหนกเรยนรบผดชอบ จดทำาอาหารการกนดวยตวเอง ?
เพอใหเดกๆ ไดเปนเจาของการงานนน
อยางครบวงจร ท�าใหเดกๆ ตระหนกถง
ผลส�าเรจในความสามารถ รวมถงขอ
ผดพลาดทควรปรบปรง เรมต งแต
ม.ตน ทคดรายการอาหารสงแผนกครว
ของโรงเรยนชวยจดซอวตถดบให แลว
บรหารจดสรรหนาทท�าอาหาร เกบลาง
อปกรณ ดแลครวใหเรยบรอยกนเอง สวน
ม.ปลายไดรบมอบหมายหนาทอยาง
ครบวงจรตงแตบรหารงบประมาณทไดรบ
จากทางโรงเรยน และสรปรายจาย
สงใหแกฝายบญช คดรายการอาหาร
กะปรมาณใหพอดกบจ�านวนคน บรหาร
เวลาไปจายตลาดกนเอง ท�าอาหารกนเอง
ดแลรกษาอปกรณเครองครวดวยตวเอง
81
ทำาไม... ใหดแลรกษาความสะอาดของอาคารเรยนเองทงหมด
เมอเดกๆ ตองท�าความสะอาดทกอยางเอง ไมเพยงแคปดกวาดเชดถ
ธรรมดาๆ ในหองเรยน แตรวมไปถงโถงเรยนรวม ลานเขาแถว องคพระ
ประจ�าโรงเรยน การขดลางหองสวม หองครว และการดแลบอดกไขมน
ประจ�าอาคาร การงานเชนนยอมท�าใหเดกๆ เหนผลลพธทเปนรปธรรม
ชดเจนจากการอย การกน การใช ของตวเอง ท�าใหเดกมสต รรบผดชอบ
ตอตวเองและสวนรวมมากขน เพราะยงเขาท�าสกปรกมากกยงตองเชดถมาก
ยงใชน�ามนหรอกะทท�าอาหารมากกยงตองคอยดแลบอดกไขมนใหด
82
ม.1หนวยบรณาการ “การดแลสขภาวะของคนกรงในศตวรรษท 21”
กระบวนการเรยนร เพอเขาถงคณคาของนกเรยนมธยมจะเรยนร ผ านการลงมอท�า
บนบรบทจรงของสงคมดวยการท�าโครงงาน (Project - Based Learning)บรณาการ
วชาภาษาไทย สงคมและวทยาศาสตร เพอศกษาเหตของความเจบปวยของคนกรง
ซงเปนโจทยจรงในศตวรรษท 21 และเปนเมองทตนอยอาศย ท�าใหนกเรยนไดเหน
ความสมพนธเชอมโยงของตนเองกบอาหารการกนและสงแวดลอม มวจารณญาณ
รเทาทนบรโภคนยม
83
ม.2 หนวยบรณาการ “ผดหรอไมทโรงงานอตสาหกรรมมาแทนพนทเพาะปลกในภาคกลางของประเทศไทย”
นกเรยนเรยนรปญหาน�าทวมประเทศไทย พ.ศ. 2554 โดยศกษาลกษณะทางภมศาสตรของ
พนทภาคกลางซงเปนพนทราบลมแมน�า เชน ลมแมน�าเจาพระยา แมน�าลพบร - ปาสก
แมน�าทาจน รวมทงเรยนรภมปญญาการสรางบานเรอน อาหารการกน ความเปลยนแปลง
ความเปนอย และวถชวตของผ คนทเกดจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต
ฉบบท 1 ถงปจจบน เชน การปลกขาวเพอการคา การสญเสยกรรมสทธทดนกลายเปน
พนทโรงงานอตสาหกรรม การเกดบานจดสรร การอพยพยายถน จากการกระบวนการเรยนร
ดงกลาวนกเรยนจงเกดความเขาใจในวถการใชชวตอยกบธรรมชาตอยางสมดล
84
ม.3 หนวยบรณาการ “โครงงานจากการลงพนท” ทกภาคของประเทศไทย
นกเรยนแบงกลมลงพนทชมชนทเคยไปภาคสนามในจงหวดเชยงราย เชยงใหม และ
แมฮองสอน เพอสะทอนสงทเขาสงเกตเหน แลวตงโจทยจดท�าโครงงานเพอชวยเหลอหรอ
สนบสนนกจกรรมฟนฟชมชนตามศกยภาพทพวกเขาพอจะท�าได เชน พบเหนการใชสารเคม
ปรมาณมากในการเพาะปลกทงในไรสตรอเบอร ไรมนฝรง ปญหาการจดการขยะ และ
น�าประปาทบรการของรฐเขาไปไมถง ปญหาการสอสารของกลมชนทไมเขาใจภาษาไทย
การงานจรงท�าใหนกเรยนเหนคณคาและเชอมโยงสงทเรยนไดอยางเปนรปธรรม ฝกแยกแยะ
คณคาแทและคณคาเทยมในแตละเรอง ฝกตงขอสงเกต ระบปญหา ทบทวนความรส
การลงมอท�างานเพอสวนรวมตามศกยภาพ หลอหลอมใหเกดส�านกของความเปนพลเมอง
คนหนงของชาต
85
ม.4 เรยนรใหเทาทนสงคม เทาทนโลก
การเรยนเรองประวตศาสตรโลก ประเทศไทยและพชเศรษฐกจ รวมถงเรองอาเซยน ในแตละ
ภาคเรยน นกเรยนตองใชทกษะการแลกเปลยน วเคราะหสถานการณ การอภปราย โดยมคร
เปนทปรกษา เปนการเรมขยายศกยภาพของนกเรยนใหมากขนจนสามารถเขยนสอสาร
แสดงความคดเหนไปยงมลนธ หรอองคกร ทงทเกยวของกบเหตการณ หรอปญหา
ความขดแยงตางๆ ทเกดขนตามเหตการณในประวตศาสตร กระบวนการเรยนดงกลาว
ชวยหลอหลอมใหนกเรยนเปนผตระหนกรเทาทนตอสถานการณตางๆ ในสงคม
86
ม.5หนวยบรณาการ “ตามรอยปลากะพง”
นกเรยนม.5 รวมศกษาถงการเตบโตของอตสาหกรรมทสงผลกระทบตอแหลงอาหาร
ของประเทศทบางปะกง จ.ฉะเชงเทรา เปนโจทยจรงททาทายเพอใหนกเรยนเกดการเรยนร
ทงทางดานสาระวชาการ และวชาชวต ใหนกเรยนไดมโอกาสเรยนร ร วมกบชมชน
หรอสงคมภายนอกโรงเรยน ไดท�างานรวมกบครหรอผใหญ องคกรหรอสถาบนตางๆ
ทกอใหเกดการเรยนรรวมกน มความสามารถเขาถงปญหาและมสวนรวมในการน�าเสนอ
การชวยเหลอสงคมในทางใดทางหนง
87
ม.5หนวยบรณาการ “โครงการบ�าบดน�าเสย”
นกเรยนเรยนรเรองทรพยากรน�าและการจดการน�าโดยชมชน โดยน�าความรวทยาศาสตร
มาใชประดษฐคดคนทดลองระบบบ�าบดน�าในอาคารเรยนของตนและโรงครว เปนการรวม
ดแลสงแวดลอมในชมชนของตน และเกดจตส�านกในการพงพาตนเอง
88
ม.6 บรหารจดกจกรรมนกเรยน
นกเรยน ม.6 เปรยบเหมอนพใหญของบานทโตพอจะดแลรบผดชอบตวเองและนองๆ
ไดมากขน นอกจากเขาจะดแลกจวตรของตวเองในโรงเรยนอยางครบวงจร ทงเรองการกน
การอย การดแลตวเองแลว ม.6 ยงมศกยภาพพอทจะจดตงสภานกเรยนขนเอง จดกจกรรม
กฬาส จดกจกรรมวนเดก จดกจกรรมวนไหวคร วนศษยเกาและเปนพทคอยด�าเนนการจด
กจกรรมชมรม ดแลใหนองๆ ไดท�ากจกรรมตางๆ ดงทตงใจไปจนถงการประเมนผลกจกรรม
ของนองๆ อกดวย ชวตในโรงเรยนจงไมใชแคการมาเรยนหนงสอแตการงานจรงทผใหญ
มอบหมายใหดวยความไววางใจคอโจทยททาทายพลงใหพฒนาตนเอง
89
การสร างวฒนธรรมพอเพยง
ต อ ง ท� า ใ น ท ก ม ต ข อ ง ช ว ต
ใ น โ ร ง เ ร ย น อ ยา ง ตอ เ น อ ง
เ ช อ ม โ ย ง ต ล อ ด เ ว ล า
จงจะบงเกดผลอยาง “ยงยน”
90
ใชเพยงความพอเพยงแคตน หากแตเชอมโยงวถพอเพยง สชมชนและสงคม
91
สถาบนอดมศกษาเลกๆ...สถาบนอาศรมศลปท�าได
มากกวาการพงพาตนเอง การจดการทรพยากรอยางเหมาะสม
ภายในองคกรของตน หากแตน�าพาคณคาของวถพอเพยงลงสชมชน
และสงคม ผานการเรยนรบนการงานจรงในโครงการตางๆ โครงงานวจย
และบรการวชาการของสถาบนฯ ดวยกระบวนการเรยนรอยางลกซง
เรยนรจากการลงมอปฏบตจรง และเรยนรจากการสอสาร แลกเปลยน
แบงปนความรอยางเทาเทยม เคารพความเปนมนษย
92
ศาสตราจารยระพ สาครกนายกสภาสถาบนอาศรมศลป
93
ศาสตราจารยระพ สาครก นายกสภาสถาบนอาศรมศลป
ปราชญผใชเวลากวา 90 ปของชวตอทศเพอเพอนมนษย
และผนโลก ในวนวยทคานยมสวนใหญมองวาเปนชวงเวลา
แหงการเกษยณ แตครของแผนดนทานนยงคงท�างาน
เหมอนเชนคนวนทผานมา ไมยดตดในเกยรตยศ สรรเสรญใดๆ
กลบอทศตนมาเปนเสาหลกทางสตปญญา เปนทพงพง
ทางจตวญญาณ ทมเทกายใจเพอสถาบนอดมศกษาเลกๆ
อยางสถาบนอาศรมศลป
ใชหรอไมวานคออกหนงความพอด พองามในจตวญญาณ
ทพอเพยงของครทานน
ท�าไมอาจารยถงเลอกมาท�างานทสถาบนการศกษาเลกๆ
อยางอาศรมศลป?
ศ.ระพ : ผมไมดถกของเลก แผนดนผนนถาไมมผงธลแลว
จะเปนแผนดนขนมาไดไหม เพราะฉะนนเราอยาดถกของเลก
ปากเราบอกวากระจายอ�านาจ กระจายรายได แตถาเราไมเหน
ความส�าคญของของเลก แลวจะกระจายไดอยางไร
ผมเคยเขยนไววา สถาบนการศกษานนคณจะเอาวทยาเขต
หรอวาคณจะเอาเครอขาย สวนใหญเปดวทยาเขตกนเยอะแยะ
แตไมมการสรางเครอขาย คนทคดแตเรองวทยาเขตกคอ
คนกอดอ�านาจ แตการสรางเครอขายคอการกระจาย กระจาย
ความรบผดชอบ
ความพอเพยงคออะไร?
ศ.ระพ : พดถงความพอเพยง เราลองนกถงสงทพระพทธองค
ตรสกบองคลมาล ขณะททรงพระด�าเนนอย องคลมาลตามฆา
อยขางหลงแลวบอกใหหยด พระพทธองคตรสวา “เราหยดแลว
ทานสยงไมหยด” หยดในทนหมายถงใจหยดแลว รางกายท
ยงไมหยด มนตองเดน มนตองเคลอนไหว เพราะธรรมชาต
ใหรางกายมนษยมาส�าหรบเคลอนไหว เรากตองเคลอนไหว
รางกาย แตจตวญญาณของเราอยาโลภ ท�าอะไรกแลวแตให
พจารณาเอาแตพอดพองาม
เวลานผมอาย 90 กวาแลว ผมกนนอย ใครกวา เดยวแยหรอก
ผมไมเหนแยเลย ผมมความสข ผมท�างานหนกกวาเกาเยอะ
ถามวาไมพกเหรอ ท�าไมจะไมพก ท�างานนแหละคอการพกจต
ผมพก
อาย 90 ป นาจะเกษยณไดแลว แลวท�าไมอาจารยยงท�างานอย?
ศ.ระพ : นนมนรางกายพก คอความขเกยจ แตคนเราอยอยาง
94
เกยจครานไมได เราตองขยนหมนเพยร ทพดกนวายากจนๆ นน
เป นเพราะเรามองผดด าน คนเราไม มยากจนหรอก
ความยากจนไมมในโลก มแตความไมอดทน ถาเราอดทน
เราขยนหมนเพยร ความยากจนจะหายไป อยแตพอดพองาม
แคนพอแลว กนกพอแตใหรางกายอยได นอนกพอแตให
รางกายไดพกผอน ไมตองนอนมากหรอก เอาเวลามาท�างาน
ดกวา
ธรรมชาตใหมนษยมาเพอการเปลยนแปลง ธรรมชาตใหตนไม
มาเปนอาหารและยารกษาโรค แลวมนษยมทงรางกายและ
จตใจ เพราะฉะนนยารกษาโรคจงมสองอยาง คอโรคทางกาย
และโรคทางใจ แตในเวลานเราไปใชผด เราเอาตนไมส�าหรบ
รกษาโรคทางใจมารกษากาย ตวอยางเชนเราเอากลวยไม
มาขายหาเงน นไมถก กลวยไมนนเปนอาหารใจ แลวเรากมาบน
วาท�าไมคนไมมคณธรรม ไมมจรยธรรม เพราะเราเอาของท
บ�ารงจตใจคนใหมความสวยงามไปใชในทางทผด
บางคนสงสยวาในเมอหาเงนไดมากมาย แลวท�าไมตองพอเพยง
ความพอเพยงนาจะเปนเรองของคนเงนนอยหรอเปลา?
ศ.ระพ : ถาอยางนนคณเปนมะเรงแลวอยามาบนนะ คณปวย
เปนโรคล�าไส โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน คณจะโทษ
“จตวญญาณของเราอยาโลภ ท�าอะไรกแลวแตใหพจารณาเอาแตพอดพองาม”
95
ใคร โรคเหลานมาจากไหน อนทจรงเรองนไมตองบอกกนหรอก
ธรรมชาตจะสอนเราเอง ค�าวากรรมหรอบญนนไมมหรอก
กรรมคอการกระท�าทไมถกตอง ไมมเหตผล ยกตวอยางเรอง
การกน พออรอย ถกปากเขาหนอย คณกกนเขาไปเยอะแยะ
แลวผลเปนอยางไร คณกเปนโรคอะไรสารพด แลวจะโทษใคร
ในเมอคณไมรจกยบยงตวเอง ไมรจกพจารณาตวเอง วาเอาแต
พอเถอะ กนมากเดยวจะอดอด อดอดนดหนอยคณกรสกแลว
ถารจกพจารณาตวเอง คราวหนาคณจะไมกนเยอะ
ชวตของคนเรานน เพราะมนอกตว ถงมในตว เพราะคณ
ท�านอกตวไมด ในตวคณถงมปญหา เจบไขไดปวยตามมา
แตถาเราท�านอกตวดๆ รางกายเรากแขงแรง ใจเรากมความสข
ผหลกผใหญมกพดกนวาวถไทยแตเดมนนพอเพยง แลวเหตใด
เราถงหลดจากวถพอเพยงมาไกลถงเพยงน?
ศ.ระพ : คอกระแสขางนอกมนเขามา แลวเราไมรจกยบยง
ชงใจ ไปเผลอตามมน ทกคนเกดมามกเลสทงนน แตถา
ไปตามใจกเลสกเสรจ ฉะนนเราตองรจกควบคมกเลส คอ
อยาไปโลภ เอาชนะใหได ชวตผมตงแตเลกจนโต ผมเปนเดกดอ
และเพราะเปนเดกดอนละทท�าใหเราเขมแขง ไมพลาดพลง
ไมตามใครงายๆ สมเดจพระเทพฯ ทานรบสงวาทานเปนเดกดอ
ผมไดกราบทลวาขาพระพทธเจากเดกดอเหมอนกน เขาถง
บอกวาคนเราตองหยงในศกดศรของตวเอง เราจะไดร จก
ยบยงชงใจ
วถพอเพยงของศาสตราจารยระพ สาครก เปนอยางไร?
ศ.ระพ : ทกอยางพงพาซงกนและกน ผมสรางอะไรตออะไร
ไวมากมาย ใครๆ กบอกวาด ไปไหนตอไหนคนเขานบถอ
นนเปนเรองของเขา ถาเราไปหลง เรากเสรจ ผมรสกวาม
ความสข ผมกท�า ถาผมท�าผดพลาดไป ผมกเปนทกข แลวถาเรา
ไมหลง เราจะระวงตว เราจะเปนคนไมท�าผดอก เพราะถาท�าผด
แลวความสขมนจะหายไป ใครเหนเขากเกลยดขหนา ทกอยาง
นนเวยนวายอยเพยงตวเรากบสงทอยขางนอก ขางในกบ
ขางนอกนนสมพนธกน ท�าดกดกบตวเอง ท�าเสยกท�าใหตวเอง
เจบไขไดปวยและเปนทกข แลวเราทกคนเกดมาตองการอะไร
ถาไมใชความสข ชวตมนกแคนน
อาจารยอยากฝากอะไรถงสงคมไทย?
ศ.ระพ : เอาชนะใจตวเองใหได
28 มกราคม 2556
สมภาษณโดย นนทยา ตนศรเจรญ
96
สถาบนอาศรมศลป เปนสถาบนอดมศกษาเอกชนขนาดเลกทไมแสวงหาผลก�าไร (Not-for-Profit
Organization) เรมกอตงเมอเดอนตลาคม พ.ศ.2549 โดยไดรบการสนบสนนดานบคลากร เงนทน ทดน
จากมลนธโรงเรยนรงอรณ มลนธสานแสงอรณ และมลนธญมาลดดน มเปาหมายเพอผลตคร สถาปนก
และผประกอบการสงคม ผานหลกสตรในระดบบณฑตศกษา ไดแก หลกสตรสถาปตยกรรมศาสตรมหา
บณฑต สาขาเพอชมชนและสงแวดลอม หลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการศกษาแบบองครวม
หลกสตรประกาศนยบตรบณฑตวชาชพคร หลกสตรศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาครปฐมวย หลกสตร
ศลปศาสตรบณฑต สาขาผประกอบการสงคม และหลกสตรระยะสน ดวยกระบวนการส�าคญ 3 ดาน คอ
1. การเรยนรอยางลกซง (Deep Learning) เพอใหนกศกษาเปนผเรยนรดวยตนเอง (Self-Directed
Learning) จนเขาถงคณคาของสงแวดลอมตางๆ ได
2. การเรยนรจากการลงมอปฏบตจรง (Learning by doing) จากการเรยนรบนการงานจรง (Work-
Based Learning) ผานโครงงานวจยและบรการวชาการตางๆ ของสถาบนฯ
3. การเรยนรจากการสอสาร (Communication based learning) เชน การฟงอยางลกซง การสอสาร
อยางเทาเทยม เคารพความเปนมนษย
ส ถ า บ น
97
สถาบนอาศรมศลปเปนสถาบนอดมศกษาซงเปนชมชนแหงการเรยนรทผสานภมปญญาดงเดมเขากบ
องคความรรวมสมย โดยนอมน�าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการเรยนร การท�างาน
และการด�าเนนชวตของทกคนในชมชนอยางเปนรปธรรม เรมตงแตผบรหารและคณาจารยทวางตน
เปนแบบอยาง จากจตวญญาณ ถายทอดสแนวคดและแนวทางการท�างานบนวถแหงความพอเพยง
โดยเปนสถาบนอดมศกษาแหงหนงทใหคณคาในการออกแบบอาคารตางๆ ดวยวสดพนบาน - หลงคา
มงจาก วสดธรรมชาตทใหความรสกผกพนใกลชดกบธรรมชาต เปนความงามทงคณคาภายในจตใจและ
ยงเกดคณคาในการชวยประหยดพลงงาน
วถปฏบตของชมชนอาศรมศลปยดถอการพงพาตนเอง ประกอบกบการสรางระบบการจดการทรพยากร
อยางเหมาะสม ตลอดจนการน�าพาวถพอเพยงสชมชนและสงคมผานหนวยการเรยนบรณาการบนการงาน
(Work-Based Learning) งานวจยและการบรการวชาการของสถาบนฯ ท�าใหทกคนกาวพนจากวถบรโภค
นยม แลวหนมาเดนอยบนเสนทางของความพอเพยงรวมกนอยางยงยน
อาศรมศลป
98
อาคารทกหลงภายในสถาบน
อ า ศ รมศ ล ปม ล ก ษณ ะ โ ป รง
อากาศถายเทไดสะดวก ตงอย
ทามกลางสภาพแวดลอมทเปน
ธรรมชาต ทงรมไมนอยใหญและ
บงน�า จงชวยลดการใชเครองปรบ
อากาศ
สภาพแวดลอมทองธรรมชาต
99
วถมงคลธรรม พฒนาจตใจตน ส
การพฒนางาน กจวตรประจ�าวน
ทกวนศกร คอสวดมนตท�าวตร
เชาและเจรญสตภาวนาโดยพรอม
เพรยงกน
วถปฏบตเพอพฒนาสตปญญาตน
100
ดแลท�าความสะอาดอาคาร
สถานทด วยตนเอง รวมทง
การจดงานท ง ในและนอก
สถานทอยางประหยด และยง
ฝกทกษะการท�างานเปนทม
การมจตอาสา
101
จดการทรพยากรอยางรคณคา
ปลกพชสวนครวและผลไม
ปลอดสารพษไวรบประทาน
เชน ตะลงปลง กลวย ออย
พรกขหน โหระพา กะเพรา
อญชน รางจด ฯลฯ ปลกไม
ดอกไวตกแตงสถานท เชน
บว ดาหลา ตะแบก เตย ฯลฯ
การสรางโรงแยกขยะไวรองรบ
ขยะจากหองเรยนและอาคาร
ตางๆ เพอน�าไปรไซเคลหรอ
น�ากลบมาใชใหม
102
สรางวถพอเพยงสชมชนและสงคม
การสรางวถพอเพยงสชมชนและสงคม ผานหนวยการเรยน
บรณาการบนการงาน (Work-Based Learning) งานวจย และ
บรการวชาการของสถาบนฯ อาท
โครงการปรบปรงชมชนลกหลานเจาค�าผง
จ.อบลราชธาน การสรางกระบวนการมสวนรวม
กบชมชน เพอสรางทอย อาศย ทมความ
สอดคลองกบวถชวตของชาวชมชน และความ
ยงยนในการอยอาศย
โครงการผน�าเยาวชนบานอยสบาย การน�า
เยาวชนจดท�าโครงการเพอพฒนาบานและ
ชมชนของตนเอง เชน การส�ารวจปญหา
หองน�าของชมชนในโครงการ “สขาดชวม
สข” โรงเรยนบานหนองหญาแพรกทาแร การ
ขอขมาพอแมในโครงการ “ครอบครวอบอน”
โรงเรยนเทศบาลบานหนองใหญ การชกชวน
ชมชนดแลความสะอาดในโครงการ “หนาบาน
นามอง” โรงเรยนเทศบาลสวนสนก
103
โครงการวจยและพฒนาการจดการศกษา
อยางมสวนรวมกบชมชนปกาเกอะญอะ
ศนยการเรยนร “โจะมาโลลอหลา”
การเรยนร ทแนบอยกบวถการท�ามาหากน
และการจดการการใชทรพยากรอยางคมคา
สมประโยชน
104
โครงการบานเดยวกน (Co-
Housing) การฟนวถความเปน
อยแบบไทยทอยเปนกลม เพอ
รวมใชพนทสวนกลาง ชวย
เหลอเกอกลพงพาซงกนและ
กน ลดตนทน ชวยใหประหยด
และไมท�าลายสงแวดลอม
โครงการครวชมชน สโครงการ
ฟนฟชมชน การชวยเหลอให
ชมชนสามารถพงพาตนเอง
ได ในภาวะวกฤตน� าท วม
จนน�ามาสการสรางความเขม
แขงของชมชนหลงน�าทวม
ทงการจดการขยะ การฟนฟ
คคลอง เพอเตรยมการตงรบ
ภาวะวกฤตในอนาคต
105
มนษยในศตวรรษท 21 ก�าลงเผชญ
กบวกฤตภยธรรมชาตและความขาดแคลน
ทรพยากร เพราะเราท�าลายสมดลของโลก
ม า อ ยา ง ต อ เ น อ ง ย า ว น า น ใ น ว น น
“วถพอเพยง” คอหนทางทจะน�าพาเรา
ทกคนกลบคนส ความสมดล ท งสมดล
ในตว เอง และสมดลกบสรรพส ง โดยม
จดเรม ง ายๆ ท ใจของเรา ดงค�าปรารภ
ข อ ง ศ า ส ต ร า จ า ร ย ร ะ พ ส า ค ร ก
“ เ อ า ช น ะ ใ จ ต ว เ อ ง ใ ห ไ ด ”
106
ก ร ะ ต ก ต อ ม ค ดส ช ว ต พ อ เ พ ย ง ไมงายนกทเราจะกาวออกจากความเคยชนมาใชชวตอยางพอเพยง
ในเมอทกวนนเรายงมกนมใชไมขาด ค�าปรารภจาก ผศ.ยงยทธ
จรรยารกษ อาจารยพเศษภาควชาพฤกษศาสตร คณะวทยาศาสตร
จฬาลงกรณมหาวทยาลย และอาจารยประมวล เพงจนทร อดต
อาจารยประจ�าภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม สองผหลกผใหญทด�าเนนชวตในทกๆ ดาน
อยางพอเพยง นาจะกระตกตอมคดใหเราเขาใจถงแกนแทแหงความ
พอเพยง แลวปรบเปลยนชวตมาสวถทเปนความสขแทและยงยน
107
ผชวยศาสตราจารยยงยทธ จรรยารกษสมภาษณโดย นนทยา ตนศรเจรญ
15 พ.ย. 2555
108
วถพอเพยงคอชวตทพอเพยง แลวชวตทพอเพยงแปลวา
อะไร แปลวาเรามกนมใชอยางไมขาดแคลน ซ ง เป นวถ
ของคนไทยแตดงเดม เพราะบานเมองเรานสดแสนวเศษ
ถามวาวเศษอยางไร?
หนง เรามแสงแดด 365 วน แลวแสงแดดคอพลงงาน
ขบเคลอนชวต เพราะฉะนนทกชวตบนแผนดนนเหมอนไดรบ
พลงขบเคลอนมาตลอด 365 วน สอง เรามภมประเทศ
ทเปนดนแดนอดมสมบรณ คอ มความหลากหลายของชวต
อยในระบบนเวศทผลอยตลอดเวลา
เมอตอนทเรามาอย ใหมๆ สมยแรกๆ พนดนมนดเดยว
ทเราเรยกวาสบสองปนนา ผปกครองชมชนกจดแจงปนทดน
ใหราษฎรแตละคนไดมทนาท�ากน ใครครอบครวใหญ
กไดเยอะหนอย ใครครอบครวเลกกไดนอยลงมา แลวเขา
ไมไดปนเฉพาะทดน ตรงไหนทเปนแหลงน�า เราไมถอวาเปน
สทธสวนตว ถงเวลาครบป เรากลงมอจบปลา ใครจบไดมาก
ไดนอยไมส�าคญ เมอจบไดทงหมดแลว เรามาเฉลยแบงปนกน
นนคอวถพอเพยง
ทนเมอประชากรเพม ความพอเพยงกลดลง หวใจส�าคญ
ของความพอเพยงคอขาว เขาเลยแบงคนอพยพลงมาหาทใหม
หามาเรอยๆ จนมาเจอทราบกวางใหญ นนคอลานนา กอนทจะ
อพยพลงมา ลมเจาพระยายงไมมแผนดน ยงเปนทะเลทงหมด
แลวความทล�าน�า 4 สายจากภเขาขนดนขนตะกอนลงมา
ถมทะเลไปเรอยๆ จนกระทงวนหนงเกดเปนแผนดนอนกวางใหญ
มหาศาล เราเลยไดลมเจาพระยาทเปนสงมหศจรรยทสด
ลมเจาพระยานนครอบคลมอาวไทยอย พอเวลาน�าทะเลขน
น�าในอาวไทยกทวมขนมาบนแผนดน เกดเปนน�ากรอย
สตวน�าทงหลายกอาศยน�ากรอยนแพรและขยายพนธ จากนน
สตวน�าทอย ในทะเลกยอนกลบคนสทะเล พวกทอย น�าจด
กวายทวนกลบมาทางตนน�า เกดเปนอาหารมากมาย จนกระทง
คนไทยในอดตไมวาเจอหนาเจอตาใคร ร จกหรอไมร จก
เหนเขามาไกล เราถามค�าแรกเลย กนขาวกนปลามาหรอยง
เพราะขาวปลาเราเหลอเฟอ
แลวเกดอะไรขน ณ วนน?
เราไมชอบทมแผนดนอยางน เรากจดแจงสรางเขอนกนไมให
น�าทะเลขนมา เสนแรกคอถนนสขมวท ปดตลอดตงแต
สมทรปราการไลไปจนถงปากแมน�าบางปะกง ตอมาเรากยง
ไมรส�านกวาปลามนหายไป...หายไป เพราะเราไปหลงใหล
109
“บานเมองเรานสดแสนวเศษ... มแสงแดด 365 วนเปนพลงขบเคลอน ชวต มภมประเทศทเปนดนแดนอดมสมบรณ มความหลากหลายของ ชวต” เทคโนโลยฝรง วาฉนสามารถท�าไดทกอยาง ปลาลดกชาง
เดยวฉนเพาะเลยงเอาใหม แลวกลงมอกนเสนทใหญอนดบสอง
นนคอถนนพระราม 2 ท�าใหแหลงอดมสมบรณทสดถกท�าลาย
เราเลยขาดแคลนไปหมดทกอยาง
เดมเราเปนประเทศทมดนอดมสมบรณ ปลกอะไรกงาม
วถคนไทยเราแตเดมเวลาไปปกหลกทไหน เราจะผกเรอนแพ
ไวทตลง แลวขนจากเรอนแพไปหกรางถางพงท�าสวนไมผล
ตามขนาดทตวเองท�าไหว เราไมโลภ เพราะวาเงนไมใช
ตวแปรส�าคญ แลวสวนไทยเปนสวนทมความหลากหลาย
เราจะไมปลกชนดเดยว เพราะฉะนนกจะมผลผลตเวยนให
เรามกนตลอดป อยางเชน พอหมดฝนตนหนาว มะนาว
หยดออกลก เรากต�าน�าพรกมะขาม หมดหนาวเขารอน
เรากต�าน�าพรกมะมวง เขาตนฝน เราตองการตมย�าหรอ
แกงเปรยว เรากตมมะดน ในสวนเรามใหเลอกกนตลอดทงป
นคอเหตผลวาท�าไมคนไทยเราถงไมมความงก
แลวเวลาผลไมออกมาเยอะๆ เรากจะมาคด อนไหนดทสด
เอาไปท�าบญ รองลงมาเอาไปกน ทเหลอกแจกจายเพอนบาน
ถาเพอนบานเขาท�าสวนเหมอนกน มผลไมเหมอนๆ กน เรากเอา
ไปแลกเปลยนกบเพอนบานทอยหางไกล โดยการนดมาเจอกน
ทเราเรยกวาตลาดน�า นคอธรกจแบบไทย เปนธรกจทไมม
ตนทน ไมมก�าไร แตเปนธรกจทพยายามท�าสงทไรคาส�าหรบ
ตวเขาเองใหเกดมคณคากบผอนทเขาตองการ เพราะเราคด
กนอยางน เราถงอยกนอยางเกอกลและพอเพยงตลอดมา
เรามชวตอยางแสนจะสขสบาย จนกระทงเราสงลกหลาน
ไปเรยนตางประเทศ แลวลกหลานเหลานกหนกลบมามองวา
คนไทยนนขเกยจ ไมร จกขยน ไมร จกตกตวงกอบโกย
ธรรมชาตใหไดเยอะทสด ตวอยางเชน มดอกเตอรจบจาก
ตางประเทศผานมาแถวทองนา แลวเหนลงคนหนงเกยวขาวอย
กถามลงวาท�านาไดขาวกถง ลงบอกไดราวๆ 50 ถงกพอกนแลว
ดอกเตอรคนนเลยบอกวา “ผมศกษาทางการเกษตรมา
อยากใหลงลอง พอลงไถพรวนดนแลว เอาอนนหวานลงไป
ในดนนะ แลวปหนาลงจะไดขาวถง 100 ถง” ลงแกกรบมา
ไมวาอะไร พอปตอมาถงหนาเกยว ดอกเตอรกกลบมาดผลงาน
ถามลงวาขาวไดเพมขนไหม ลงบอกไมเพมหรอก ดอกเตอร
กแปลกใจถามวาท�าไม ลงใสทผมใหไวหรอเปลา ลงกบอกวาใส
ดอกเตอรยงสงสยวาแลวท�าไมขาวไมเพมขนเลย ลงแกตอบ
วาแกท�าครงเดยว เพราะ 50 ถงนกนทงปกไมหมด แบงไป
ท�าบญ แบงใหคนอนกยงเหลอ แลวเรองอะไรจะตองลงแรง
ท�าใหมนมากขน
110
แลวลงเอาแรงไปท�าอะไร ลงแกเอาเวลาทเหลอไปสราง
ความสนทรยใหกบชวตโดยผานชนงาน ชนงานของผชายกจะ
มหลายงาน เชน ประดดประดอยเครองจกสาน สรางใหม
ความงดงาม ผหญงกประดดประดอยสรางลายผาของตวเอง
เพราะฉะนนคนไทยเราในอดตจงภาคภมใจในชวต เพราะเรา
มผลงานของชวตทท�ามาโดยตลอด
อยางไรกตามสงตางๆ เหลานยงไมรายกาจเทาเราเอาทนนยม
เขามา พอทนนยมเขามาท�าใหเรามองวาเงนเทานนคอพระเจา
ทจะบนดาลทกสรรพสงได ในอดตพระเจาของเราคอพระแม
คงคา พระแมโพสพ มรดกทส�าคญทสดของชวตคอแผนดน
แตพอเรานบถอเงน เรากท�าลายดนจนหมด ดวยการเอาดน
ทอดมสมบรณไปท�าโรงงานอตสาหกรรม ท�าบานจดสรร
ท�าสารพดทเปนการท�าลายคณคาของดน
วนนสงคมไทยเราเละมาก เพราะเราพยายามกระตนทนนยม
หลกพระพทธศาสนามเปาหมายวาเราตองพยายามควบคมจต
ใหเปนอสระจากความอยาก แตหลกเศรษฐกจของรฐบาลนน
ตองการท�าใหจตมอสระเสรทจะอยาก แลวกสรางหางสรรพสนคา
ทเปนศนยตอบสนองความอยากครบวงจรขนมา ทนบางคน
อาจจะแยงวา เงนตงเยอะแยะ ไมใชแลวจะหามาท�าไม?
เราลองถามตวเองดวา หนาทของชวตคออะไร เมอเกดมาเรา
ม 2 หนาท หนงคอมาชดใชกรรม สองคอมาสรางบารม บารม
นนตรงขามกบอ�านาจ อ�านาจคอเครองมอในการเอาจากผอน
แตบารมคอเครองมอในการใหผอน คนสมยกอนเขาอยดวย
การสงสมบารม แตคนสมยนอยดวยการสงสมอ�านาจ เราจง
ตกตวงเอาจากทกสรรพสง
การทจะมวถพอเพยง หวใจคอ พงตนเองใหได ลดการพงพา
ทกอยางรวมทงเงน รไหมวาชาวนาไทยสมยโบราณเขามท
อยไมเยอะนะ แลวเขากท�านาสงลกเรยนจนจบปรญญาโท
ปรญญาเอกได แตพอลกเรยนจบแลวกลบเลยงตวเองไมได
ตองเอาทนาไปขาย เพราะเขาไมพงตนเองเลย ในสมยพอ
สมยปของเขานนมหลกของชวตอยอยางหนงวา ใหกลวจน
อยาอยากรวย เพราะเมอไรกตามทเราอยอยางจน เราจะรวย
ไดสมใจ เมอไรกตามทเราอยอยางรวย เราจะจนไดทนใจ
เราตองพงตนเองใหมากทสด พงเงนใหนอยทสด อยาใหเงน
มามอ�านาจ เรากนขาวแกงทโรงอาหาร 30 บาท กบกนบฟเฟต
โรงแรม 3,000 บาท ไมมอะไรแตกตางกน ไดอาหารเทากน
เลย เพราะกระเพาะเราจ�ากดอยแคนน แตตางตรงทวา พอเรา
ไปกนท โรงแรม 3,000 บาท เราตองดนรนสะสมใหได
30,000 บาท เพอวนหลงจะได ไปกนใหม แต ถ าเรา
111
กนแค 30 บาท เรากไมตองดนรนขนาดนน
ถามวาถาไมพอเพยงจะเปนอยางไรหรอ ท�าไมเราตองพอเพยง
เราใชชวตแบบฟมเฟอยอยางนไปเรอยๆ ไมไดหรอ มหาตมะ
คานธเคยบอกวา ค�าวาประชากรลนเกน (Overpopulation)
นนไมม เพราะโลกใบนสามารถเลยงดทกชวตทเกดมา
ไดอยางสบาย ไมวาคนจะเยอะแคไหน แตจะไมพอเลยงคน
คนเดยวทโลภ เพราะเมอไรกตามทมคนโลภเกดขนมาคนหนง
โลกจะขาดแคลนทนท เราอยากเปนคนทโลภหรอเปนมนษย
ทพอเพยงและมความสข เราเลอกได
“ทนนยมเขามาท�าใหเรามองวา เ ง น เท าน น ค อพร ะ เ จ าท จ ะ บนดาลทกสรรพสงได ในอดต พระเจาของเราคอพระแมคงคา พระแมโพสพ มรดกทส�าคญ ทสดของชวตคอแผนดน แตพอเรานบถอเงน เรากท�าลายดนจนหมด”
112
อาจารยประมวล เพงจนทรสมภาษณโดย นนทยา ตนศรเจรญ
14 พ.ย. 2555
113
ชวตของเราเหมอนเสพตดความสะดวกสบาย ถ าเรา
ย อนระลกนกไปถงในอดต ว าสงท เรามอย ในป จจบน
เมอเทยบเคยงกบคนในอดตร นพอแมหรอป ย าของเรา
เรามมากเหลอเกน แตในขณะทเรามมากเหลอเกนนน
เรากยงร สกเหมอนมนพรอง มนนอย ค�าถามกคอ ท�าไม
ในอดตเรามเครองมอเครองใชนอยกวาน เราจงรสกมความสขได
ในทางกลบกน ขณะทพวกเรามสงอ�านวยความสะดวกมาก
อยางในปจจบนน ท�าไมเราถงไมคอยมความสข
สงทอยากจะปรารภเพอใหทานฉกคดกนคอ นนกแสดงวา
สงทเปนเครองอปโภคบรโภค คอเครองมอเครองใชในชวต
ประจ�าวนของเรานน ไมใชสงทน�าพาความสขมาสตวเรา
อยางแทจรง แตบงเอญวาเราไปเสพตดความสะดวกสบาย
แลวความสะดวกสบายทเราเสพตดนน มนเปนสารเสพตด
ทเราตองเสพมากขนเรอยๆ จนกระทงเรากไมรวาจดสนสด
มนอยทไหน
ในกรณถาเราอยทามกลางโลกทมทรพยากรธรรมชาตเพยงพอ
การเพมสงท เป นเครองอปโภคบรโภค หรอสงอ�านวย
ความสะดวกมากขนกคงไมมปญหาอะไร แตในความเปนจรง
ณ ขณะปจจบนน ถามองภาพรวมวาบนโลกใบนมมนษยสก
สพนลานคน กมากแลวนะ มากถงขนาดทเรยกวาทรพยากร
ทมอย นจะตองจดการกนอยางพถพถน แตปจจบนมมาก
ถงกว าหกพนล านคนแล ว เพราะฉะนนโดยพนท โลก
และทรพยากรทเปนวงจรของโลกทมอยอยางจ�ากด กยงยาก
ในการทจะจดสรร โดยเฉพาะทรพยากรทมนอยเชนทวาน
กยงมการแบงปนทไมค อยเปนธรรมอย เขาถงบอกวา
คน 80 เปอรเซนต มสทธใชทรพยากรเพยง 20 เปอรเซนต
สวนทรพยากรอก 80 เปอรเซนต ไปอยในมอของคนเพยง
20 เปอรเซนตทเหลอ เปนตวเลขทฟงแลวงงๆ นะครบ
สงทนาฉกคดกคอ เราสามารถจะมชวตอยอยางเปนสขได
โดยทไมจ�าเปนตองบรโภคใชสอยฟมเฟอยมากนก โดยเฉพาะ
พวกเราถาส�านกในความเปนพทธ เราจะระลกนกไดวาการมชวต
อยางเรยบงายเปนชวตทงดงาม และมความสข ถาพดเชนน
อาจจะมคนโตเถยงได ผมถงบอกวาอยางนนเราตองดคน
ทเปนแบบอยาง คนทเปนแบบอยางนมหลายคนทเขามชวต
แบบเรยบงาย แลวเขากมความสข มเครองมอเครองใชในการ
ด�าเนนชวตทไมฟมเฟอยมากนก
ประเดนนผมเขาใจวา ตอนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
พระราชด�ารเรองเศรษฐกจพอเพยง ทานคงมองเหน ทานจง
114
ทรงเสนอแนวคดนออกมา แนวคดนจรงๆ แลวเปนแนวคด
ทเปนทางออกของโลกทงใบ เพราะเหตวาถาเรายงมชวต
กนอยแบบน สงทตามมากคอ ผลกระทบทางสภาพแวดลอม
แลวผลกระทบทางสภาพแวดลอมนไมไดกระทบเฉพาะคนใด
คนหนง ทนททโลกมการเปลยนแปลง เชนการเปลยนแปลง
อณหภมโลก กมผลกระทบกบมนษยดวยกนทงหมดทงปวง จรงๆ
ในปจจบนน สงทเปลยนแปลงมผลกระทบกบสตวชนดอนๆ แลว
แตเราไมเคยใสใจเทานนเอง ความหลากหลายทางชวภาพ
ลดนอยลง ถาเราส�านกเพยงแควา โลกใบนเปนทอยอาศย
ของสรรพสตวซงเปนเพอนรวมทกขของเราทงหมด เรากนาจะ
มแกใจระลกนกถงเขาบาง วาขณะทเรามชวตอย อยาง
สะดวกสบายน ความสะดวกสบายของเราตองแลกมาดวยชวต
ของสตวประเภทอนๆ ทตองสญสลายไปจากโลกใบนหรอเปลา
ความส�านกแบบน ผมเขาใจวานาจะมอยในจตใจของพวกเรา
แลวดวยความส�านกแบบน เราจะหนกลบมาสการมชวตทเรา
จะสามารถมความสขได แลวทส�าคญ พอเรากลบมามชวต
แบบพอเพยง เรยบงาย เราจะพบความสขไดไมยากเลย ทเรา
บอกวาความสขนนหาไดงาย กหมายความถงวา มนมความสข
อยใกลเนอใกลตวเรานละ แตตอนทเราวงไขวควาหาความสข
ผานการบรโภค ความสขกยงหางออกไปทกท ทกท
ตอนเราเปนเดก เรานกวาถาเรามไอนน ถาเรามไอน
เราจะมความสข แตพอถงจดหนงทเรามสงนนจรงๆ ขนมา
เรากไมมความสข เรากนกตอไปวาถาเรามสงโนน สงน
เรากนกไปเรอย จนกระทงจบชวต เรากตามหาความสขไมเจอ
วงไลความสขไมทน
นคอความโดยรวมของผมทอยากจะบอก โดยเฉพาะใน
ความหมายทผมเองกเคยวงลาหาความสขมาเหมอนกน
คดวาถาเรามสงนนสงนแลวเราจะมความสข ถาเรามความ
มนคงทางเศรษฐกจ มเงนสกกอนหนง มความมนคงทางสงคม
มชอเสยงหรอฐานะทางสงคม เรากจะมความสข แตจรงๆ
พอไปถงจดหนงทเรามสงนน เรากยงร สกวาชวตเราไมม
ความสขทแทจรง แลวจะท�าอยางไร สดทายผมทดลองใชชวต
เคยลองแมกระทงวาไมมเงนตดตวเลย เพราะเมอกอนเราเคย
เชอวาถาตวเรามสตางค เราจะมความมนคง อยากไดอะไรก
จะไดสงนน สดทายพอมาถงจดหนง การทไมมเงนมทองเลย
กท�าใหเกดความร สกอะไรบางอยางทพบความหมายท
ไมสามารถหามาไดดวยเงน คอการพบมตรภาพ พบความผกพน
ยดโยงกบเพอนมนษย พบความหมายทยดโยงผกพนกบเพอน
สรรพสตวในโลกใบน และทส�าคญคอ พบความรสกลกซง
ในแกนแทของชวต วาสดทายแลวชวตมนมศนยกลาง
115
ของความหมายอยทไหน มนอยในใจเรานละ พอเราเขาไปถง
จดนนแลว เราเกดความรสกมความรก มความผกพนกบ
เพอนมนษย และสตว ทงหลาย ความร สกรกผกพนกบ
เพอนมนษยและสตวทงหลาย มนท�าใหเรากลบมามความสข
ความส�านกทเหนตวเรากบสงอนๆ บนโลกใบนเชอมโยงกน
เปนความส�านกทประเสรฐมาก มหศจรรยมาก เพราะฉะนน
ถาเราส�านกไดถงความหมายของการมชวตอยางพอเพยง
ไมตองไปนกอะไรมาก นกเพยงแควาเราคอสวนเลกๆ บนโลก
ใบน ทมาอยรวมกนกบสตวชนดอนๆ อกมากมาย แลวสงอนๆ
อกมากมาย ไมวาจะเปนสตว เปนพช เปนอะไรกตาม ลวนแต
ตององอาศยซงกนและกน โปรดส�านกเพยงนดเดยววา
ขณะทเราบรโภคเพอทจะมชวตอยนน ถาตองพรากผลาญ
ชวตอนเปนจ�านวนมาก ชางนาเสยดายเหลอเกนทเรามาใชชวต
แบบนน แตถาเรามความส�านกวาเราอยบนโลกใบน แลวตอง
ใชชวตอนเปนเครองยงชพเรา กจะเกดความรสกส�านกไดถง
ความผกพนกบสงอน แลวความผกพนกบสงอนนจะท�าใหเรา
มชวตแบบเรยบงาย มความสขไดงาย
เวลาเราบอกวาพอเพยง ความหมายไมไดอย ทขางนอก
แตอยทใจของเรา เราจะกลายเปนคนร�ารวย เราจะกลายเปน
คนมงคง รสกวาท�าไมชวตมนถงสมบรณอยางน แตในขณะท
คนทมทรพยสนมากๆ จะพรอง จะไมพอ อะไรกขาด แลวเขาก
ดนรนแสวงหาอยร�าไป เพราะวถแหงความพอเพยงทผมกลาว
ถงนจะท�าใหเราอม สมบรณ จะท�าใหเราเตม เพราะสงทเราม
อยตรงหนานกมมากเกนแลว
เวลาคดวาจะเปลยน อยาไปคดวาจะเปลยนโครงสราง อยาไปคด
วาจะเปลยนคนอน แตใหเปลยนความรสกส�านกทอยในใจเรา
เปลยนทการกระท�าของเรา เปลยนทเราจะดมน�าดมกาแฟ
ทกครงใหหมด ไมเหลอตดแกวเลย ทานอาหารทกครงทก
ขณะตองทานใหหมด โดยทไมเหลอทงใหเปนเศษขยะอาหาร
เลย ใชเสอผาอาภรณทกครงทกตว ใหมความรสกเหมอนกบ
วาเสอผานมชวตทเราตองถนอมรกษาอยางดทสด เขาเกด
มาเพออยกบเรา และเราเกดมาเพออยกบเขา ดแลใหดทสด
รกเดยวใจเดยว กหมายความวา เสอผาตวไหนทเรารกเราชอบ
กใชใหคมคาทสด กระเปา รองเทา ทกสงทกอยาง เขาเกดมา
เพอเรา และเรากมชวตอยเพอเขา เพราะฉะนนเราตองถนอม
รกษาสงนน ท�าใหทกสงทอย กบเราเปนสงทมชวตจตใจ
เหมอนทเราม ผกพนกบสงนนในฐานะทเปนผ มพระคณ
จะใชสอย จะท�าอะไรกแลวแต ใหส�านกถงความหมายทเรา
มรวมกน วาวสดชนนอบตขนบนโลกใบนกเพอเรา
“โปรดส�านกเพยงนดเดยววา ขณะทเราบรโภคเพอทจะมชวต อยนน ถาตองพรากผลาญชวตอนเปนจ�านวนมาก ชางนาเสยดาย เหลอเกนทเรามาใชชวตแบบนน”
116
เราลองนกถงภาพของพระพทธเจาทเราเคารพเปนพระศาสดา
เมอพระองคตรสรแลว พระองคทรงเพงพนจพระศรมหาโพธ
ส�านกวาพระศรมหาโพธตนนอบตขนมาบนโลกใบนเพอทจะ
เปนรมเงาใหพระองคไดตรสร ในความหมายนเรารวาตนโพธ
เปนสหชาต สหชาตแปลวาเกดขนมารวมกบพระพทธเจา
เพอรวมสรางความเปนพทธะใหกบโลกทงใบ ถาหากแมน
ปราศจากตนโพธเสยแลว ความเปนพทธะหรอพระพทธเจาก
เกดไมได ดวยความส�านกเชนน พระพทธเจาจงยนเพงพนจ
ทเรยกวาอนมสเจดยไปสตนโพธดวยความส�านกนถง 7 วน
ผมอยากเอาภาพนมาเลาเปนเรองเลกๆ เปนพทธประวตท
ทกคนเรยนรหมดแลว แตอยากจะใหส�านกวา ทานคอตวอยาง
ของการส�านกร ถงบญคณของสงตางๆ ทอย บนโลกใบน
พระพทธเจายงใหญเหลอเกน พวกเรานบถอกนเหลอเกน
แตพระพทธองคกลบมจตละเอยดออนไปส�านกรถงบญคณ
ของตนไมตนหนง พวกเราละครบ ท�าไมเราจะไมส�านกแบบนนบาง
ส�านกรถงทกอยางทเกอกลใหเรามชวตอย และพอเราส�านกร
ดวยจตเคารพในความหมายนน ผมเขาใจวาความหมาย
ของค�าวาพอเพยงจะปรากฏขนในใจโดยทไมตองคดเลย
ทกๆ ขณะทเรามชวตอย เราจะรเลยวาแคนกพอแลว มากกวาน
เกนจ�าเปน ความรสกแบบนจะเกดขนทนทโดยทไมมใครมาบอก
แลวกไมตองฝนใจท�า อยางเชนแกวกาแฟทเราใชอยทกวน
เรามความรสกผกพนกบแกวกาแฟ เวลาเราซอแกวกาแฟสกใบ
เราตงจตปรารถนาวา แกวกาแฟใบนอบตขนมาบนโลกใบน
เพอเรานะ เขารอเรามานานแลว เรามาเจอเขาวนน เราจะใชเขา
อยางดไปจนกวาจะถงวนทเขาเสอมสลาย แลวเรากจะม
แกวกาแฟเพยงใบเดยว ถาเราท�าแบบน เราจะส�านกวาสง
ทเปนเครองอปโภคบรโภคนน ไมไดเปนเพยงแคเครองมอ
เครองใชซงไรชวต แตเปนสวนหนงของความหมายของเรา
ความหมายแบบนจะท�าใหเรามจตทนมนวล ออนโยน ท�าใหสรรพสง
ทอยรอบตวเรามความงดงาม แลวการส�านกแบบน ผมเชอวาจะเกด
วถพอเพยงขน นคอสงทผมอยากจะฝากกบเพอนรวมโลก
117
รวมกนสงตอความสขดวยความพอเพยง
ดวยการท�าทกๆ วนใหเปนวนทพอเพยง
เพอทกๆ ปทมความสข ท�าปนและปตอๆ ไป
ใหเปน “ปแหงความพอเพยง”
แค พอเพยง ช ว ต ก ม ค ว า ม ส ข
เพ ย งพอ
118
มต ประเดนระดบ(การประเมน)
มาก ปาน
กลาง
นอย ไมม
1.ดานคณภาพ
ของผเรยน
1.1 ดานวถชวต
1) ผเรยนมอปนสยกนอยอยางพอเพยงรอย รกน รประมาณ
ตนและมทกษะในการพงพาและดแลรบผดชอบตนเองใน
กจวตรของตวเอง
2) ผเรยนมจตส�านกรบผดชอบตอสงแวดลอมและมองเหน
คณคาของทรพยากร รจกใชอยางระมดระวงและคมคา
มความเขาใจความตระหนก และเกดจตส�านกสาธารณะ
3) ผเรยนรจกยอนมองและตรวจสอบตนเอง รจกพจารณา
ดวยเหตผล แยกแยะคณโทษ มวนยและมภมคมกนใน
การด�าเนนชวต
4) ผเรยนมความภาคภมใจในตนเองทมบทบาทรวมสราง
สานวฒนธรรม อนดงามของสงคมไทย
5) ผเรยนมทกษะในการแกปญหา เผชญอปสรรค
และสามารถแสวงหาทางออกทถกตอง เหมาะสมได
ภาคผนวก
ตวอยางแบบประเมนโรงเรยนเศรษฐกจพอเพยง
119
มต ประเดนระดบ(การประเมน)
มาก ปาน
กลาง
นอย ไมม
1.2 ดานการเรยนรและการท�างาน
1) โรงเรยนมหลกสตร/การจดการเรยนการสอนทน�าปรชญา
ของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชในบรบทจรงของ
โรงเรยน โดยใหผเรยนลงมอปฏบตจรงโดยบรณาการ
หลกวชาการลงสวถชวต
2) ผเรยนเรยนรจากการท�าโครงงานการลงมอปฏบต
ในสถานการณจรงจากบคคลและชมชนตนแบบจนเกด
ความเขาใจในการใชชวตอยกบธรรมชาตอยางสมดล
3) ผเรยนมสตปญญา มความร มกระบวนการแลกเปลยน
เรยนรและการจดการความรดวยตนเอง
4) ผเรยนเรยนรดวยกระบวนการคด วเคราะห สงเคราะห
เชอมโยงหลกเหตผล และสามารถอภปรายแลกเปลยน
สอสารถายทอดความคดเหนของตนได
5) ผเรยนเรยนรการท�างานรวมกบผอน กบชมชน และสงคม
ภายนอกโรงเรยน สามารถรเทาทนตอสถานการณตางๆ
ในสงคม เขาถงปญหาและมสวนรวมในการชวยเหลอ
ชมชนของตนตลอดจนสงคมได
6) ผเรยนมทกษะตางๆทจ�าเปนตอการเรยนรในศตวรรษท 21
และมความสามารถในการเปนผสรางความรไดดวยตนเอง
120
มต ประเดนระดบ(การประเมน)
มาก ปาน
กลาง
นอย ไมม
2.ดานสภาพแวดลอม 1) โรงเรยนมสภาพแวดลอมรมรน มความเปนธรรมชาต
มแหลงเรยนรจากธรรมชาตทหลากหลาย
มการจดบรรยากาศของโรงเรยนใหเออตอการเรยนร
2) โรงเรยนมการจดการทรพยากรอยางคมคา
มศนยทรพยากรสงแวดลอม ดแลจดการทรพยากร
ในโรงเรยนอยางเปนระบบ ครบวงจร
3) การออกแบบอาคารเรยนมการออกแบบทเนนความโปรง
โลง มชองทางรบลมและระบายลมไดด เพอใหใช
พลงงานไฟฟาเทาทจ�าเปน
4) โรงเรยนก�าหนดใหบรเวณพนทตางๆในโรงเรยนเปนพนท
ปลอดขยะ มการรณรงคลด-ละ-เลกการบรโภคทกอใหเกดขยะ
5) โรงเรยนมการจดพนทใหนกเรยนและคนในชมชน
ท�าเกษตรอนทรยและมการจดตลาดนดเกษตอนทรย
สนบสนนการบรโภคการแลกเปลยนในครวเรอน ในชมชน
3.ดานการบรหารจดการ 1) ผบรหารโรงเรยน กระท�าตนเปนตนแบบ มความมงมนตงใจ
สรางศรทธาใหครและนกเรยนไดปฏบตตาม
2) ผบรหารโรงเรยนมนโยบายชดเจน สมเหตสมผล
เพอใหทกคนเกดความตระหนกในคณคาของความพอเพยง
และสนบสนนแนวคดและการปฏบตใหเกดขนไดจรง
3) ผบรหารโรงเรยน ใชกระบวนการมสวนรวมในการท�างาน
กบครนกเรยนและผปกครองเพอสรางความรวมมอ
รวมใจอยางแทจรง
4) ผบรหารโรงเรยนมการตดตาม ประเมนผล เพอปรบปรง
พฒนางานอยางตอเนอง สม�าเสมอจรงจง
121
มต ประเดนระดบ(การประเมน)
มาก ปาน
กลาง
นอย ไมม
4.ดานชมชน สงคม
และวฒนธรรม
1) โรงเรยนเปนชมชนแหงการเรยนรรวมกนของคร
ผปกครองและนกเรยน เปนกลยาณมตร สนบสนน
เออเฟอ ใหเกยรตและเคารพซงกนและกน รวมมอรวมใจ
ในการท�ากจกรรมทเกดประโยชนตอสวนรวม
2) ผปกครองมสวนรวมในการพฒนาการเรยนร
และทกษะของนกเรยน
3) โรงเรยนเปนชมชนทมวฒนธรรมองคกร
และวถชมชนทใชวถพอเพยงในชมชนอยางเขมแขง
4) โรงเรยนมการจดกจกรรมตางๆ เชน กจกรรมจตอาสา
กจกรรมสงเสรมประเพณ วฒนธรรมและความเปนไทย
ภมปญญาและวฒนธรรมทองถนและเรยนรเทาทน
ความหลากหลายของวฒนธรรมตางๆ
5) คนในชมชนพรอมเพรยงและพรอมใจกนลด-ละ-เลก
วถบรโภคทไมพอเพยง
6) โรงเรยนมการสรางเครอขาย รวมกบสถานศกษา
องคกรอนๆ และชมชนตางๆ เพอแลกเปลยนเรยนรรวมกน
122
เครอขายของโครงการของเสยเหลอศนย
รบบรจาคกลองนม หลอดพลาสตก ซองใสหลอดทสะอาดและแขง เพอใชท�าไมอดเทยม
บรษท กรนบอรด ประเทศไทย จ�ากด จ.ปทมธาน โทร. 02 - 904 - 8097
บรษท ไฟเบอรพฒน กรงเทพฯ โทร. 02 - 397 - 9454
รบบรจาคกระปองเครองดมอลมเนยม หวงอลมเนยม เพอท�าขาเทยมในมลนธสมเดจยา
บรษท บางกอกแคน แมนแฟคเจอรรง จ�ากด จ.ปทมธาน โทร. 02 - 533 - 0277
รบบรจาคกลองโฟม สะอาดและแหง เพอท�ากลองดนสอ จานรองแกว ไมบรรทด ไมแขวนเสอ ทกนลนในหองน�า
บรษท พพ แพจเกจจง จ�ากด (คณพรวส) โทร.02 - 811- 9300, 086 -775 - 9909
รบบรจาคกระดาษA4 ใชแลว 2 หนา
โรงเรยนสอนคนตาบอด กรงเทพ โทร. 02 - 354 - 8365
รบกงไม ทอนไม โฟม ซองขนม พลาสตกกรอบเดงทสะอาดและแหง เพอใชเปนเชอเพลงในเตาเผาปนซเมนต
บรษท SCI อโค เซอรวสเซส ในเครอบรษทปนซเมนตไทย จ�ากด (มหาชน) โทร 02 - 962 - 7295 -7
รบซอของเกา
คณแจว กรงเทพฯ โทร. 085 - 3417 - 953 , 02-870 - 5411
คณไพศาล กรงเทพฯ โทร. 085 - 225 - 1780
123
รายการอางอง
หนงสอ
จกรพนธ กงวาฬ. (2551) “พลงแหงการเปลยนแปลง : ดร.สงห อนทรชโต นกออกแบบผชบชวตเศษวสด”
นตยสารสารคด. ปท 24 ฉบบท 277 : 180
ฐตนนท ศรสถต. (2554) ชวตสรางสรรคสการบรโภคอยางยงยน. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม
ประภาภทร นยม.(2553). มปญญายงกวาฉลาด BE WISE MORE THAN SMART หลกสตรแกนกลางการศกษาขน
พนฐาน พทธศกราช 2551 ฉบบประชาชน เพอสรางเยาวชนแหงอนาคตทสดใส.กรงเทพฯ: ส�านกงานคณะกรรมการ
การศกษาขนพนฐาน
สงห อนทรชโต.(2552).reuse,The art of reclaim. กรงเทพฯ: บรษท พาบญมา จ�ากด
สมภาษณ
ศาสตาจารยระพ สาครก 28 มกราคม 2556
ผชวยศาสตราจารยยงยทธ จรรยารกษ 15 พฤศจกายน 2555
อาจารยประมวล เพงจนทร 14 พฤศจกายน 2555
เวบไซต
กระทรวงพลงงาน สถตพลงงานของประเทศไทย 2554 สบคนเมอ ธนวาคม 2555
http://www.dede.go.th/dede/images/stories/stat_dede/stat_30may_55_ying/Thailand%20Energy%20Statistics-
2011_1(preliminary)-update16%20M%2012.pdf
กระทรวงพลงงาน รายงานไฟฟาของประเทศไทย 2554 สบคนเมอ ธนวาคม 2555
http://www.dede.go.th/dede/images/stories/stat_dede/electric54_1.pdf
124
ลงด�า และทมงานนตยสาร ตวน’ตน.(2555) มนตเสนหชอกโกแลต.สบคนเมอ ธนวาคม 2555
http://www.thairath.co.th/column/life/sundayspecial/265284
สรกร เคาภไทย ส�านกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ.(2555) คนไทยทงขยะ 15ลานตนตอป.
สบคนเมอ ธนวาคม 2555 http://www.thaihealth.or.th/healthcontent/article/27814
อนชต รตนสวรรณ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช พนทปาไมของประเทศไทย สบคนเมอ ธนวาคม 2555
http://chm-thai.onep.go.th/chm/Meeting/2011/may23-24/doc/20110524_Alien001.pdf
กรมควบคมมลพษเผยสถานการณมลพษป 2554 ขยะนาหวงทงป 16 ลานตน สบคนเมอ ธนวาคม
2555 http://thaipublica.org/2011/12/report-pollution-2554/
ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กระทรวงสาธารณสข และ มหาวทยาลยมหดล
แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย สบคนเมอ ธนวาคม 2555
http://www.moph.go.th/ops/oic/data/20110316100703_1_.pdf
ขอบคณภาพจาก
ครและนกเรยนโรงเรยนรงอรณ
สถาบนอาศรมศลป
วารสารพลม มลนธหมบานพลม ประเทศไทย
Bake Me-please Shop
http://album.sanook.com/files/1717287
