ปก คู่มือ ระบาดวิทยา 290416 - Ministry of Public...

คมอคมอคมอการจดทารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาการจดทารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยา

และการพยากรณโรค เขตพนทเครอขายสขภาพท 9และการพยากรณโรค เขตพนทเครอขายสขภาพท 9การจดทารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยา

และการพยากรณโรค เขตพนทเครอขายสขภาพท 9

กลมระบาดวทยาและขาวกรองกลมระบาดวทยาและขาวกรอง สานกงานปองกนปองกนควบคมโรคท 9สานกงานปองกนปองกนควบคมโรคท 9

จงหวดนครราชสมาจงหวดนครราชสมา

กลมระบาดวทยาและขาวกรอง สานกงานปองกนปองกนควบคมโรคท 9

จงหวดนครราชสมาThe office of Disease Prevention and Control 9 Nakhon Ratchasima, ThailandThe office of Disease Prevention and Control 9 Nakhon Ratchasima, ThailandThe office of Disease Prevention and Control 9 Nakhon Ratchasima, Thailandththth

คมอการจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยา

และการพยากรณโรค พนทเขตสขภาพท 9

ทปรกษา 1.นพ.ธรวฒนวลยเสถยร 2.นางรตนาภรณฮมหมนงาน

ผเชยวชาญ 1.ผศ.ดร.ธนดาผาตเสนะ 2.ดร.เกษรแถวโนนงว

คณะท�างาน 1.นางกาญจนายงขาว 2.นางสาวสทธลกษณหนรอด 3.นางสาวกญญารตนสระแกว 4.นายปญญาฉน�ากลาง 5.นางสกญญาอภย 6.วาทร.ต.หญงสภาพรทองมาแลว

ผานองคประกอบมาตรฐานการพฒนาผลตภณฑทางวชาการจากคณะกรรมการพฒนาวชาการส�านกงานปองกนควบคมโรคท9

นครราชสมาและไดรบงบสนบสนนการจดท�ารปเลมจากส�านกงานปองกนควบคมโรคท9นครราชสมา

ปทพมพ2557

หางหนสวนจ�ากดเลศศลปสาสณโฮลดง

ค�าน�า

ค มอการจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและ

การพยากรณโรค พนทเขตสขภาพท 9 ฉบบน จดท�าขนโดยมวตถประสงคเพอ

ใหผปฏบตงานเกยวกบการเฝาระวง ทางระบาดวทยาระดบต�าบลและอ�าเภอสามารถ

จดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและสามารถน�าขอมลจากการ

เฝาระวงทางระบาดวทยา มาวเคราะหเพอทราบสถานการณและพยากรณแนวโนม

ของการเกดโรคทเปนปญหาในเขตพนทเขตสขภาพท 9 ซงประกอบไปดวยจงหวด

นครราชสมา บรรมย สรนทรและชยภม ซงจะน�าไปสการวางแผน/ก�าหนดมาตรการ

ปองกนควบคมโรคทไดผลในปถดไปและตรงกบกลมเปาหมายทแทจรง

ขอขอบคณ ผ ปฏบตงานระบาดวทยาในส�านกงานสาธารณสขจงหวด

สถานบรการทกระดบ ในเขตสขภาพท 9 ทสนบสนนขอมลรายงานการเฝาระวงทาง

ระบาดวทยา หนวยงานตางๆ และผทเกยวของกบการจดท�าคมอการจดท�ารายงาน

สถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการพยากรณโรคพนทเขตสขภาพท9

ทสนบสนนใหการจดท�ารายงานฉบบนส�าเรจลงดวยด

สดทายน คณะผจดท�ายนดเปนอยางยงส�าหรบขอเสนอแนะ เพอปรบปรง

แกไขเพมเตม หากมขอเสนอแนะใดๆ โปรดแจงทกลมระบาดวทยาและขาวกรอง

ส�านกงานปองกนควบคมโรคท 9 จงหวดนครราชสมา และหวงวารายงานฉบบน

คงจะกอใหเกดประโยชนแกผอานทกทาน

ผจดท�า

กนยายน2556

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณเจาหนาทกลมระบาดวทยาและขาวกรอง ส�านกงานปองกน

ควบคมโรคท9นครราชสมาทรวมมสวนรวมในการจดท�าคมอการจดท�ารายงาน

สถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการพยากรณโรค พนทเขต

สขภาพท9คณนภาพรรณสฤษดอภรกษส�านกระบาดวทยากรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสขทใหขอเสนอแนะในการจดท�าจนท�าใหคมอนส�าเรจไปได

ดวยด

สารบญ

หนา

บทน�า 1ขนตอนการจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยา 3

และการพยากรณโรค

ขนตอนท1 การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 3

ขนตอนท2 การจดท�าฐานขอมลโรค 4

ขนตอนท3 จดท�ากราฟแผนภมเพอแปรผลขอมล 14

ขนตอนท4 การแปรผลขอมลและการพยากรณโรค 17

ขนตอนท5 การเขยนรายงานสถานการณโรคและการพยากรณโรค 18

ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะตอการจดท�ารายงานสถานการณโรค 18


ตวอยางการเขยนรายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยา 19


ตวอยางท1 รายงานสถานการณโรคและการพยากรณโรคไขเลอดออก 19

ในพนทเขตสขภาพท9

ตวอยางท2 รายงานสถานการณโรคและการพยากรณโรคไขหวดใหญ 31


ตวอยางท3 รายงานสถานการณโรคและการพยากรณโรคปอดบวม 40


การจดทำารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยา และการพยากรณโรค เขตสขภาพท 9

กลมระบาดวทยาและขาวกรองสำานกงานปองกนปองกนควบคมโรคท 9 จงหวดนครราชสมา

1

การจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยา

และการพยากรณโรค พนทเขตสขภาพท 9

บทน�า ปจจบน เปนทยอมรบกนวาการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรค เปนกลไก

ส�าคญในการทจะแกปญหาสขภาพและสงผลใหประชาชนมสขภาพดแตการทจะทราบ

ปญหาดานสขภาพของประชาชน จ�าเปนตองมขอมลดานการเจบปวย การตายทจะ

บอกถงขนาดและความรนแรงของปญหา เพอน�ามาจดล�าดบความส�าคญในการแกไข

ไดอยางเหมาะสมกบแตละพนท การทจะไดขอมลดงกลาวมาใชประโยชน จะตองม

กระบวนการทเปนระบบในการรวบรวม เรยบเรยงและวเคราะหลกษณะการกระจาย

ของขอมล ตามบคคล เวลา และสถานทและสามารถพยากรณแนวโนมการเกดโรค

ในอนาคตได

กลมระบาดและขาวกรอง ส�านกงานปองกนควบคมโรคจงไดจดท�ารายงาน

สถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการพยากรณโรคเปนประจ�าทกป

ตงแต พ.ศ. 2549–ปจจบน เพอใหหนวยงานทเกยวของไดทราบถงสถานการณโรค

และทราบแนวโนมการเกดโรคในปถดไป และสามารถน�าไปใชในการก�าหนดแผนงาน

โครงการแกไขปญหาในแตละพนท เนองจากการวเคราะหสถานการณและการ-

พยากรณโรคทกลมระบาดวทยาจดท�าขนเปนการมองในภาพรวมของเขตตรวจราชการ

สาธารณสข ซงเปนขอมลทไมเฉพาะ เจาะจงรายพนท ท�าใหการน�าไปใชประโยชน

อาจจะไมตรงกบสถานการณจรงของพนทระดบอ�าเภอและต�าบล

ดงนนเพอใหการวเคราะหสถานการณและพยากรณโรคไดผลดในระดบ

พนทจรงๆ กลมระบาดวทยาและขาวกรอง ส�านกงานปองกนควบคมโรคท 9 จงได

จดท�าค มอการจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการ

พยากรณโรคขน

วตถประสงค

เพอเปนแนวทางในการจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาด

วทยาและการพยากรณโรคแกผปฏบตงานเฝาระวงทางระบาดวทยา ระดบต�าบลและ

อ�าเภอ

การจดทำารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการพยากรณโรค เขตสขภาพท 9


2

ค�าจ�ากดความ 1. สถานการณตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแปลวาเหตการณทก�าลงเปนไปเชนสถานการณบานเมองเปนปรกตดและตามพจนานกรมไทย–ไทยแปลวา เหตและเรองราวทก�าลงเปนอย, เหตการณทก�าลงเปนอย, เหตการณทก�าลงเปนไป ดงนน สถานการณโรคในทนหมายถง เหตการณทเกยวกบโรคภยไขเจบทก�าลงเกดขน(1)

2. การพยากรณ(Forecast)คอการประมาณหรอการคาดคะเนวาอะไรจะเกดขนในอนาคตเชนการพยากรณยอดขายของ3ปขางหนาการพยากรณมบทบาทส�าคญกบทกดาน ทงหนวยงานของรฐบาล และเอกชน รฐบาลตองประมาณ หรอพยากรณรายได รายจายในปหนา เพอน�ามาวางแผน เอกชนตองพยากรณยอดขายเพอน�ามาวางแผนการผลตสนคาคงคลงแรงงานฯลฯ(2)

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ มค มอในการจดท�ารายงานการจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการพยากรณโรคทเปนประโยชนแกทมเฝาระวงสอบสวนเคลอนทเรวและผสนใจน�าไปจดท�ารายงานสถานการณและพยากรณโรคในพนทได

ขอบเขตเนอหาทควรบรรจอยในคมอประกอบดวย 1.องคความรเรองโรคจากต�าราคมอ 2.การวเคราะหสถานการณปปจจบน 3.การพยากรณแนวโนมปถดไป 4.ขอเสนอแนะ



3

ขนตอนการจดท�าคมอรายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการพยากรณโรค การจดท�ารายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและการพยากรณโรคมองคประกอบดงน ขนตอนท1 ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ขนตอนท2 จดท�าฐานขอมลโรค ขนตอนท3 จดท�ากราฟแผนภมเพอแปรผลขอมล ขนตอนท4 แปรผลขอมลและพยากรณโรค ขนตอนท5 เขยนรายงานสถานการณโรคและพยากรณโรค โดยมรายละเอยดดงนขนตอนท 1 ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ เพอใหทราบถงธรรมชาตของโรคและมาตรการการปองกนควบคมโรคจากหนวยงานทเกยวของ และขอเสนอแนะตอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคจากรายงานการวจยตางๆ ในการทบทวนวรรณกรรมสามารถทบทวนวรรณกรรมจากแหลงขอมลทหลากหลาย เชน จากต�ารา ค มอรายงานการประชมของหนวยงานทเกยวของโดยตรงหรอจากเวปไซดตางๆ โดยพจารณาคดเลอกขอมลจากแหลงขอมลทนาเชอถอ จากหนวยงานทางดานการแพทยและสาธารณสข หรอจากสถาบนทางการศกษาตางๆ เวปไซดทกรองขอมลแลว เชนgoogle scholar เวปไซดทแนะน�ามดงน http://irem.ddc.moph.go.th/http://www.boe.moph.go.th/

ขนตอนท 2จดท�าฐานขอมลโรคโดยการท�าการรวบรวมขอมล10ปจากขอมลรง.506

จากเวบไซดส�านกระบาดวทยากรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสขhttp://www.

boe.moph.go.th/ใหอยในรปแบบทงายตอการวเคราะหและน�าเสนอขอมลส�าหรบ

กลมระบาดวทยาและขาวกรอง สคร. 9 ใชโปรแกรม excel ในการจดการขอมล

มวธการด�าเนนงานดงน



4

2.1

เขาเวป

ไซดส

�านกร

ะบาด

วทยา

http

://www.boe

.mop

h.go

.th/จะ

ปราก

ฏดงในภ

าพ



5

2.2

คลก

ทระบ

บเฝา

ระวง

โรค

(ราย

งาน

506)จ

ะปรา

กฏดง

ในภา

พ



6

2.3เล

อกโรคท

ตองก

ารใน

ทนยก

ตวอย

างโรคไ

ขเลอ

ดออก



7

2.4จ

ดการ

รวบร

วมขอ

มลจา

กฐาน

ขอมล

โรคท

ตองก

ารใน

ปปจจ

บนแ

ละยอ

นหลง

10

ปดง

ในภา

พ



8

-

ขอมล

ยอนห

ลง1

0ป



9

2.5

น�าขอ

มล10ปย

อนหล

งมาเรย

บเรย

งใหม

และ

แยกโ

ดยใช

โปรแ

กรมex

celด

งในภ

าพและ

เลอก

ตวแป

รทจะ

น�ามา

เรยบ

เรยง

เพอว

เครา

ะหแล

ะพยา

กรณสถ

านกา

รณโรคต

วอนๆ

ทเก

ยวขอ

งได

แกต

วแปร

อาย

ตวแป

รสถา

นทต

วแปร

เวลา

และ

ปจจย

อนๆท

เกยว

ของก

บโรค

นนๆ



10

1.ต

วแปร

อาย



11

2.ต

วแปร

สถาน

ทใน

ทนใช

ระดบ

จงหว

ด



12

3.ต

วแปร

เวลา



13

4.ป

จจยท

เกยว

ของเชน

ขอมล

เชอเ

ดงกไ

วรส



14

3.1

เปรย

บเทย

บตาม

กลมอ

ายโด

ยใชอ

ตรายอ

นหลง

3ป

เพอด

การเปล

ยนแป

ลงขนตอนท 3จดท�ากราฟแผนภมเพอแปลผลขอมลดงน



15

3.2

เปรย

บเทย

บราย

จงหว

ดโด

ยใชอ

ตราย

อนหล

ง3

ปเพ

อเปร

ยบเท

ยบ

ขนา

ดชอง

โรค



16

3.3

ตดตา

มแนว

โนมข

องโรคเ

ปนรา

ยปถ

าใชข

อมลเ

กน5

ปขน

ไปค

วรใช

อต

ราแท

นจ�าน

วนเพ

ราะจ

�านวน

ประช

ากรจ

ะแตก

ตางก

นมาก

เกนไ

ป



17

3.4 เปรยบเทยบขอมลเชอเดงกไวรสเพอดการเปลยนแปลงเขอไวรสในพนท

โดยใชขอมลจากสถาบนวจยไวรส กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข

แลวน�าเสนอในรปกราฟ

ขนตอนท 4 แปลผลขอมลและพยากรณโรค ในการพยากรณโรคตดตอ สวนใหญ

วธการพยากรณจะคลายกน เนองจากพยากรณโรคจากจ�านวนผปวยโดยดแนวโนม

ขอการเกดโรคยอนหลงอยางนอย10ปแตบางโรคอาจจะตองน�าปจจยอนมาพจารณา

รวมดวยเชนน�าปรมาณน�าฝนอณหภมมาใชในการพยากรณเปนตน

4.1 แปลผลการกระจายตามบคคล

4.2.แปลผลการกระจายตามเวลา

4.3 แปลผลการกระจายตามสถานท

4.4 การพยากรณโรคพ.ศ.2556



18

ขนตอนท 5การเขยนรายงานสถานการณและการพยากรณโรคตามองคประกอบดงน

5.1 บทน�าความเปนมา

5.2 สถานการณโรคยอนหลง10ปและปปจจบน

5.3การพยากรณโรคปถดไป

5.4ขอเสนอแนะ

ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะตอการจดท�ารายงานสถานการณโรค

และการพยากรณโรค ในการจดท�าจดท�าคมอสถานการณและการพยากรณโรคทมความเทยงตรง

ดานเนอหา และสามารถน�าไปใชประโยชนได ตองอาศยการจดการขอมลอยาง

เปนระบบและการวเคราะหโดยใชคาสถตการแปลผลทถกตองผจดท�าจงควรท�าการ

ศกษาองคความรเกยวกบโรคนนๆ ใหเขาใจธรรมชาตของโรคใหดกอน จงจะชวยให

การวเคราะหและแปลผลขอมลมความถกตอง

ทมเฝาระวงสอบสวนเคลอนทเรวควรมการจดท�ารายงานสถานการณและ

พยากรณแนวโนมการเกดโรคทเปนปญหาในพนทอยางนอยปละ1ครงหรอตามความ

เหมาะสมเพอทจะน�าไปใชประโยชนในการปองกนควบคมโรคได

เอกสารอางอง1.ราชบณฑตยสถาน,ความหมายค�าวา“สถานการณ”เขาถงจากhttp://dictionary.

sanook.com/search/dict-th-th-royal-institute/สถานการณ

2.GotoKnow,ความหมายค�าวา“พยากรณ”เขาถงจากhttp://www.gotoknow.

org/posts/34519

3.ส�านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา, สถานการณโรคทเฝาระวงทาง

ระบาดวทยา เขตตรวจราชการสาธารณสขท 14 พ.ศ. 2555 และการ

พยากรณโรคพ.ศ.2556,มนาคม2556



19

ตวอยางการเขยนรายงานสถานการณโรคทเฝาระวงทางระบาดวทยาและ

การพยากรณโรค ตวอยางท 1 รายงานสถานการณโรคและการพยากรณโรคไขเลอดออก (Dengue

Haemorrhagic Fever, Dengue shock syndrome, Dengue fever) ในพนท

เขตสขภาพท 9 ป 2556

บทน�า ความเปนมา

ไขเลอดออกเปนโรคประจ�าถนทมความรนแรงของภมภาคเอเชยตะวนออก

เฉยงใต เกดจากเชอไวรสเดงก ซงม 4 serotypeคอ1,2,3และ4อาการเฉพาะ

คอ มความผดปกตของการซมผานของเหลวในเสนเลอด (vascular permeability)

เลอดมปรมาณนอยลง(hypovolemia)และความผดปกตของกลไกการแขงตวของเลอด

สวนใหญ พบในเดก ส�าหรบในผใหญทมอาการรนแรงและเสยชวต จะมภาวะการม

เลอดออกเปนพยาธสภาพทส�าคญ อาการปวยม 2 ระยะ กลาวคอ มไขเกดขนทนท

และในเดกมอาการของทางเดนหายใจตอนบนเลกนอย มกเบออาหาร หนาแดง และ

มอาการของทางเดนอาหารในชวงทไขลด ผปวยจะมอาการทรดลงทนท ออนเพลย

มากกระสบกระสาย หนาซด มเหงอออกมาก ปากเขยว แขนขาเยน มรอยจ�าลาย

ตามผวหนาชพจรเตนเรวออนความดนเลอดต�าพรอมกบมชวงความดนโลหตแคบลง

มกพบอาการเลอดออกซงรวมถงจดเลอดออกเลกๆกระจายอยตามผวหนงถาท�าการ

ทดสอบทรนเกจะใหผลบวกผวหนงเปนจ�าช�างายเลอดก�าเดาออก มเลอดออกทรอย

เจาะเลอดเปนผนและมเลอดออกตามไรฟนมเลอดออกในกระเพาะอาหารและล�าไส

อาจเกดหลงจากมอาการชอคเกดขนอยนาน อาจพบตบโตหลงจากทมภาวะความดน

เลอดต�า ตงแต 2 วนขนไปมปรมาณเลอดในรางกายลดลงดไดจากhaematocrit

ทเพมขน 20 เปอรเซนตขนไป และความผดปกตของการแขงตวของเลอด โดยดจาก

จ�านวนplateletท 100,000/ลบ.มม.ทงหมดนคอสวนประกอบของการวนจฉยวา

เปนไขเลอดออกเดงก (DHF) แมวาจะไมมอาการเลอดออกกตาม การพบอาการ

ดงกลาวขางตนรวมกบความดนต�า หรอ pulse pressure ท <20 มม.ปรอท

ใหวนจฉยวาเปนไขเลอดออกเดงกชนดชอค (DSS) ในผปวยทมอาการของโรครนแรง

พบวามการสะสมของน�าในผนงชองทอง ปรมาณของอลบมนในซรมต�า มเอนไซม

transaminases เพมขน ระยะเวลาของการแขงตวของเลอดชาลง (prolonged



20

prothrombintime)และพบวามระดบของC3complementproteinต�าหากไมไดรบ

การรกษาหรอรกษาไมถกตองอตราปวยตายจะสงถง40–50เปอรเซนตแตถาหาก

มการรกษาทถกตองเหมาะสมทนเวลาอตราปวยตายควรจะนอยกวา50เปอรเซนต

จากการระบาดครงใหญของเชอเดงก Type 3 ในประเทศอนโดนเซย

และไทย เมอทศวรรษทผานมาพบวา เดกทปวยโรคนทงทมและไมอาการทางสมอง

บางคนมสภาวะเนอตายทตบดวย

สถานการณโรคไขเลอดออก พ.ศ. 2527 - 2555 ในพนทเขตสขภาพท 9

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาในประเทศไทยตงแต พ.ศ.

2527–2555 พบวาปทมการระบาด มากทสดคอป พ.ศ. 2530 มอตราปวย เทากบ

325.1 ตอประชากรแสนคน สวนปทมผปวยนอยทสดคอป พ.ศ. 2543 อตราปวย

ตอประชากรแสนคนเทากบ 30.1 ตอประชากรแสนคน สวนในเขตพนทเครอขาย

บรการท9พบอตราปวยสงทสดในปพ.ศ.2530เชนกนเทากบ290.57ตอประชากร

แสนคน และต�าสดในป พ.ศ. 2543 อตราปวย 9.5 ตอประชากรแสนคน ลกษณะ

การเกดโรคมการระบาดใหญชวงแรก ปเวนป 2 ครง ตงแต พ.ศ.2546 เปนตนมา

มรปแบบไมแนนอนลกษณะการเกดโรคคลายกบประเทศในชวงปพ.ศ.2543-2544

และป2553เปนชวงประหวางการระบาดใหญ(รปท1)



21

รปท

1 อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคนโ

รคไข

เลอด

ออก

ประเทศ

และเขต

พนทเ

ครอข

ายบร

การส

ขภาพ

ท9

พ.ศ.2

527

-255

5

ทมา

:ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



22

สถานการณโรคไขเลอดออก ป 2555 ในพนทเขตสขภาพท 9

จากขอมลการเฝาระวงโรคป 2555 พบวาทงประเทศมรายงานผปวย

78,063 ราย เสยชวต 80 ราย คดเปนอตราปวย 121.8 ตอประชากรแสนคน และ

อตราปวยตายรอยละ0.12ในเขตพนทเครอขายบรการท9พบจ�านวนผปวย9,657ราย

เสยชวต 11 ราย คดเปนอตราปวย 145.2 ตอประชากรแสนคน และอตราปวยตาย

เทากบรอยละ0.17ชวงเวลาทพบผปวยมากทสดระหวางเดอนพฤษภาคม–กนยายน

(รปท 2) จงหวดทมอตราปวยสงทสดในเขต คอ จงหวดบรรมย มอตราปวยเทากบ

165.5 ตอประชากรแสนคน รองลงมาไดแก จงหวดสรนทร (รปท 3) การกระจาย

ตามกลมอาย พบวากลมอายทมอตราปวยมากทสดคอกลมอาย 10 - 14 ป คดเปน

อตราปวย644.5ตอประชากรแสนคนรองลงมาไดแกกลมอาย 5 - 9ป อตราปวย

554.1ตอประชากรแสนค(รปท4)



23

รปท

2จ�า

นวนผ

ปวยโ

รคไข

เลอด

ออก

จ�าแน

กราย

เดอน

เขตพ

นทเค

รอขา

ยบรก

ารสข

ภาพท

9พ

.ศ.2

551

-255

5

ทมา

:ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



24

รปท

3อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคนโ

รคไข

เลอด

ออก

จ�าแน

กราย

จงหว

ดเขตพ

นทเค

รอขา

ยบรก

ารสข

ภาพท

9พ

.ศ.2

553

-255

5

ทมา

:ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



25

รปท

4อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคนโ

รคไข

เลอด

ออกจ�า

แนกต

ามกล

มอาย

เขตพ

นทเค

รอขา

ยบรก

ารสข

ภาพท

9พ

.ศ.2

553–25

55

ทมา

: ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



26

ดา

นการ

กระจ

ายขอ

งเชอเ

ดงกต

งแตป

พ.ศ.254

2-2

555จา

กขอม

ลของ

สถาบ

นวจย

วทยา

ศาสต

รสาธ

ารณสข

กรม

วทยา

ศาสต

ร

การแ

พทย

พบว

ากา

รกระ

จายข

องเช

อในภ

าคตะ

วนออ

กเฉย

งเหน

อแต

ละปพบท

ง4

ชนดแต

มสด

สวนแ

ตกตาง

กนไป

ในแต

ละป

ป25

55เป

นชนด

Den

–2ม

ากทส

ดรอ

งลงม

าคอ

Den–

1(รปท

5)

รปท

5สด

สวนก

ารกร

ะจาย

ของเช

อDe

ngue

ในภา

คตะว

นออก

เฉยง

เหนอ

ปพ

.ศ.2

542

-255

5

ทมา

:สถ

าบนว

จยวท

ยาศา

สตรส

าธาร

ณสข

กรม

วทยา

ศาสต

รการ

แพทย

กระ

ทรวง

สาธา

รณสข



27

เมอพจารณาดานปจจยเสยงจากรายงานคาดชนลกน�ายงลายในพนท

เกดโรค จากรายงานการสอบสวนโรคไขเลอดออก 130 ฉบบ (สอบสวนระหวางป

พ.ศ.2553-2555)พบวาปจจยเสยงทส�าคญไดแกการมคาดชนลกน�ายงลายในพนท

เกดโรค(ตารางท1)

ตารางท 1 ระดบความชกของลกน�ายงลายในหมบานทมรายงานผปวยโรคไขเลอดออก

จากรายงานสอบสวนโรคไขเลอดออก130ฉบบ(8-18)

ระดบความชกชมของ

ลกน�ายงลาย

คา HI

(จ�านวนหมบาน)

คา CI

(จ�านวนหมบาน)

0 4 17

0.01 - 5 0 17

5.01 –10 12 21

10.01 –20 29 35

20.01 –30 29 18

30.01 –40 23 14

40.01 –50 7 4

50.01 ขนไป 26 4

รวม 130 130

ทมา : รายงานการสอบสวนโรคไขเลอดออกจากทม SRRT ระดบต�าบลและอ�าเภอ

เขตพนทเครอขายบรการท9พ.ศ.2553-2555

จากตารางพบวาหมบานทมคาHIมากกวา10มผปวยเทากบรอยละ87.7

และCIมากกวา5มผปวยเทากบรอยละ73.8



28

การพยากรณโรคไขเลอดออก พ.ศ. 2556 ในพนทเขตสขภาพท 9

เมอพจารณาลกษณะของการเกดโรคยอนหลง 10 ป และจากขอมลผปวย

พ.ศ. 2555 ในเขตพนทเครอขายบรการท 9 เปรยบเทยบ ป 2555 กบ ป 2554

พบวา ป 2555 พบผปวยมากกวาป 2554 และยงพบผปวยสงกวาคามธยฐาน 5 ป

อกดวยนอกจากนนยงพบการรายงานผปวยมากในชวงปลายปซงเปนชวงนอกฤดกาล

ระบาดจดวาเปนคาดชนตวหนงทบงชวาอาจจะมการระบาดตอเนองไดในป2556ได

แตอยางไรกตาม จากการทพบการกระจายของเชอเดงกในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ เปนชนด DEN-V1 และ DEN-V2 ซงตางจากป 2554 ทพบ DEN-V2

และ DEN-V3 ท�าใหคาดการณไดวาประชาชนบางสวนในเขตพนทเครอขายบรการ

สขภาพท 9 นาจะมภมคมกนตอเชอไวรสเดงก อยางนอย 1 ชนด ท�าใหเสยงตอการ

ปวยเปนไขเลอดออกถาไดรบเชอไวรสเดงกตางชนดกน

ดงนนในบางพนททมการระบาดของโรคไขเลอดออกอยางตอเนองเกนกวา

3ป(พ.ศ.2553-2555)มาแลวนาจะคาดหมายไดวาในป2556ถาเชอเดงกยงเปน

ซโรทยปเดมพนทนนนาจะมโอกาสเกดการระบาดใหญไดนอยแตถามการกลบมาของ

DEN-V3หรอDEN-V4กอาจเกดท�าใหการระบาดของไขเลอดออกขนมาได

จงหวดทเสยงตอการระบาดใน ป 2556 คอ จงหวดชยภม เนองจาก

มอตราปวยต�าตดตอกนมา 3 ป ซงแสดงวาประชาชนในพนทจงหวดชยภม ยงม

ภมค มกนตอเชอไวรสเดงกนอย ท�าใหมยงมโอกาสตดเชอไวรสเดงกได (จากการ

ศกษาทางระบาดวทยา พบวาผตดเชอครงท 1 รอยละ 80 - 90 อาจจะตดเชอ

โดยไมมอาการ หรอถาปวยกจะมอาการไมรนแรง แพทยมกวนจฉยวาเปนไขเดงก

และถาตดเชอครงท 2 ท serotype ตางกน กจะปวยเปนไขเลอดออกได) ในขณะ

เดยวกนจงหวดนครราชสมา บรรมยและสรนทร ตองด�าเนนการเฝาระวงในอ�าเภอ

ทยงไมมรายงานผปวยและอ�าเภอทมอตราปวยต�า เพราะอาจเกดการระบาดได

เชนเดยวกน



29

ขอเสนอแนะตอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคไขเลอดออกในพนทเขตสขภาพท 9

ป 2556

ทกจงหวดควรจะจดท�าแผนเตรยมการรบมอตงแตตนป2556และจากการ

เฝาระวงทผานมาพบวาชวงทเหมาะสมกบการปองกนโรคไขเลอดออกทเหมาะสมคอ

ชวงเดอนกมภาพนธ–เมษายนของทกปซงเปนชวงกอนเรมฤดฝนและเรมการระบาด

ของโรคโดยมาตรการหรอแนวทางทควรด�าเนนงานประกอบดวย

1. วเคราะหสถานการณและแนวโนมการเกดโรคในแตละพนท ไดแก

ระดบหมบานต�าบลอ�าเภอจงหวดเพอใชในการก�าหนดกลยทธการปองกนควบคมโรค

2. ก�าจดลกน�ายงลายและยงตวแกอยางตอเนองและสม�าเสมอเพอลดพาหะ

น�าโรคในแตละพนท

3. ท�าการสอบสวนโรคผปวยรายแรกๆของพนทระดบหมบานเพอทราบ

วธการตดตอโรคและวางแผนควบคมตอไป

4. สมเจาะเลอดผปวยรายแรก ๆ ในพนท เพอตรวจหา serotype ของ

เชอDengueเพอทราบการกระจายของเชอในพนทและใชในการพยากรณการเกดโรค

ในปจจบนสามารถใชขอมลจากการเฝาระวงซโรทยปของสถาบนวจยวทยาศาสตร

สาธารณสข กรมวทยาศาสตร กระทรวงสาธารณสข ซงท�าการเฝาระวงทวประเทศ

ทกปได

5. ควรเรงรดระบบ3EคอEarlyDiagnosis,EarlyreportและEarly

control เพอตดวงจรไวรส ในยงและในคน ลงใหมากทสดจะชวยลดการระบาดตอ

ชวงหนาฝนไดมาก

6. ทมSRRTทกระดบตองทบทวนเตรยมความพรอมทงคนรถเครองพน

สารเคม (จากการลง ตดตามประเมนผลในพนทของกลมโรคตดตอน�าโดยแมลง

มกพบเสมอวา พบผปวย 1 รายในหนาแลง สวนใหญจะใหความส�าคญนอยและ

ไมไดลงสอบสวนและควบคมโรคตามมาตรฐานการด�าเนนงานโรคไขเลอดออก

สวนใหญจะแจงให อสม. ไปพนสารเคมแลวถอวาเสรจสน ขาดการตดตามประเมน

ความเสยงในชมชน/หมบานทเกดโรคท�าใหมผปวยเกดขนอยางตอเนองได)



30

7. สสจ.และโรงพยาบาลทกระดบควรมการทบทวนและเตรยมความพรอมทงระบบการดแลรกษาทเหมาะสม การสงตอผปวย การนดผปวยและตดตามผปวยในรายทสงสยหรอใหกลบบานเพอรอดอาการ เพราะจากผลการสอบสวนผเสยชวตจะพบวาสวนใหญผปวยมกจะไปรกษาท คลนกหลงจากทไปรบการรกษาครงแรกในโรงพยาบาลของรฐและอาการไมดขนท�าใหไมมความตอเนองการตรวจรกษาและมกจะกลบมาโรงพยาบาลของรฐอกครงเมอมอาการมากแลว 8. ผปวยโรคไขเลอดออกทงทอยในโรงพยาบาล/ในชมชนควรทายากนยงเพอปองกนยงกดและลดโอกาสการถายทอดเชอโรคไขเลอดออก 9. การพนสารเคมตองค�านงถงเทคนคทถกตองโดยเฉพาะการเตรยมชมชนถาพนหมอกควนพยายามปดอบบานใหไดมากทสด 10.การควบคมโรคไมควรเนนการพนสารเคมอยางเดยว ควรเนนการสรางความรวมมอใหมการก�าจดแหลงเพาะพนธและลกน�าอยางตอเนองดวย 11. ในระดบต�าบลควรมทมงานทเขมแขง โดยมฝายสาธารณสขเปนผสอบสวนโรคชแหลงโรคอบตเทศบาลพนสารเคมตามขอมลผลการสอบสวนโรงเรยนและหมบานตองเขาไปรวมรณรงคก�าจดแหลงเพาะพนธและลกน�ายงลายใหครอบคลม 12.การประชาสมพนธ ควรใชสอใหหลากหลาย โดยเฉพาะสอทองถนประชาสมพนธใหตอเนองและ เพมความถในการประชาสมพนธ เพอใหประชาชนไดยนบอยๆ ในระดบบคคลและครอบครว เนนพฤตกรรม 5 ป. (1. ปดฝาตมน�า2. เปลยนน�าในภาชนะทก 7 วน 3. ปลอยปลากนลกน�า 4. ปรบปรงสภาพแวดลอม5.ปฏบตเปนประจ�า)ระดบชมชนเนนการสรางความตระหนกและความรวมมอ

เอกสารอางอง1. ส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, รายงานผปวยระบบ เฝาระวงโรค (เขาถงไดจาก) http://www.boe.moph.go.th/boedb/ surdata/y55/DHFbyMonth_55.rtf2. สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข,รายงานการตรวจหาซโรทยปไวรสไขเลอดออก ปพ.ศ.(เขาถงไดจาก)2555(1มกราคม-19ตลาคมพ.ศ.2555)3. ผจดการออนไลน, หมอพรเทพ” ช 5 ป สไขเลอดออก ตดวงจรลกน�ายงลาย, 15 กรกฎาคม 2555 (เขาถงไดจาก) http://www.manager.co.th/ QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9550000094158(3)



31

ตวอยางท 2 รายงานสถานการณโรคและการพยากรณโรคไขหวดใหญ (Influenza)

ในพนทเขตสขภาพท 9 ป 2556

บทน�า ความเปนมา

ไขหวดใหญเปนโรคทเกดจากเชอไวรส (Influenza virus) ทท�าใหเกดโรค

กบระบบทางเดนหายใจ ซงเกดขนเปนประจ�าทวโลก ประเทศในซกโลกเหนอและ

ซกโลกใตมกมการระบาดในฤดหนาว ส�าหรบประเทศไทยและประเทศในเขตรอน

มกมผปวยประปรายตลอดป และมจ�านวนผปวยมากในชวงกลางป ในระยะศตวรรษ

ทผานมามการระบาดใหญของไขหวดใหญทวโลก(PandemicInfluenza)หลายครง

ในแตละครงมผปวยนบลานคนและในครงทรนแรงมากมผเสยชวตนบลานคน

ไขหวดใหญเกดจากเชอไวรสไขหวดใหญ (influenza virus) ซงม 3 ชนด

(type)คอA,BและCTypeAท�าใหเกดโรคในคนสตวปกหมมาสตวทะเลสตวปา

จะเปนพาหะของโรค เปนชนดทท�าใหเกดการระบาดอยางกวางขวางทวโลก การแบง

ชนดของ Type A แบงเปนชนดยอย (subtype) ตามความแตกตางของโปรตนของ

ไวรสทเรยกวาhemagglutinin(H)และneuraminidase(N)ชนดยอยของไวรสA

ทพบวาเปนสาเหตของการตดเชอในคนทพบในปจจบน ไดแก A(H1N1), A(H1N2),

A(H3N2), A(H5N1) และ A(H9N2) Type B เกดโรคเฉพาะในคน ท�าใหเกดการ

ระบาดในพนทระดบภมภาคสวนไวรสชนด B ไมมแบงเปนชนดยอย Type C ท�าให

เกดโรคในคนและมา แตเปนอยางไมหนก มกเปนการตดเชอทแสดงอาการอยางออน

หรอไมแสดงอาการและไมท�าใหเกดการระบาด

ไวรสไขหวดใหญชนดAจะมการกลายพนธอยเสมอและท�าใหเกดการระบาด

ของไขหวดใหญเปนระยะๆ การเปลยนแปลงทางพนธกรรมของเชอไวรสไขหวดใหญ

มสองวธไดแก

Antigenic drift เปนการเปลยนแปลงแอนตเจนเพยงเลกนอย เนองจาก

เกดRNApointmutationท�าใหaminoacidเพยงหนงหรอมากกวานนเปลยนไป

แตไมมากพอทจะท�าให H หรอ N เปลยนไป antigenic drift ท�าใหเกดการระบาด

ในวงไมกวางนก

Antigenic shift เกดขนจากขบวนการ gene reassortantคอการทไวรส

ไขหวดใหญชนด A 2 สายพนธเกดการตดเชอในเซลลหนงเซลล มการน�ายโนม



32

จากไวรสสายพนธหนงไปใสในอนภาคของไวรสอกสายพนธหนงในเซลลเดยวกนท�าให

เกดอนภาคของไวรสชนดใหม ซงแอนตเจนเปลยนไปจนท�าให H หรอ N เปลยนไป

จนเกดชนดยอย(subtype)ใหมท�าใหเกดการระบาดใหญ(pandemic)มาแลวในอดต

ไวรสไขหวดใหญเขาสรางกายทางทางเดนหายใจโดยเชอจะอยในละอองฝอย

ในอากาศทออกมาจากการไอจามของผปวยเมอสดหายใจเอาเชอเขาไปเชอกจะเขาไป

เพมจ�านวนอยในเซลลเยอบทางเดนหายใจและท�าใหเกดอาการปวยภายใน1-4วน

ผปวยจะเรมมไขหนาวสน ออนเพลย ปวดหวอาจจะมากหรอนอย ขนกบแตละบคคล

ปวดเมอยกลามเนอ(โดยเฉพาะทกระเบนเหนบ ตนแขน ตนขา) ไอ จาม คดจมก

น�ามกไหลเจบคออาการของแตละคนอาจมความรนแรงตางกนไดมากทงนขนอยกบ

ความแขงแรงของรางกายแตเดมของผปวยหรอโรคประจ�าตวทมอยแตเดมไขจะขนสงสด

ภายใน24 -48ชวโมงหลงจากนนจะคอยๆลดลงหากไมเกดภาวะแทรกซอนใดๆ

สวนอาการอนๆเชนไอจามปวดเมอยทงหลายนนอาจใชเวลา3-5วนกวาทจะหายไป

ไดหมด และในบางรายอาจมไขต�าๆ ไดถง 1 สปดาห หลงเกดอาการของไขหวดใหญ

ผสงอาย และผทมโรคประจ�าตวจะมโอกาสเกดภาวะแทรกซอน เชน ปอดอกเสบ

จากเชอแบคทเรย, ภาวะขาดน�าและท�าใหโรคประจ�าตวทเปนอยแยลง เชน ภาวะ

หวใจวายหอบหดเบาหวานซงจะท�าใหผปวยเหลานมโอกาสเสยชวตได

การระบาดของไขหวดใหญทส�าคญ

ในอดตทผานมามการระบาดของโรคไขหวดใหญทมการแพรกระจายไป

ทวโลกทส�าคญๆหลายครงและมชอเรยกแตกตางกนตามชอของประเทศทเปนแหลง

ตนก�าเนดดงน

1. พ.ศ. 2461 - 2462 (Spanish Influenza)

เกดการแพรระบาดของไขหวดใหญไปทวโลก เกดจากเชอไวรสไขหวดใหญ

ชนด A สายพนธ H1N1 โดยเรยกการระบาดในครงนวา Spanish flu (Spanish

Influenza)มผเสยชวตจากการระบาดครงนประมาณ20-40ลานคน

2. พ.ศ. 2500 - 2501 (Asian influenza)

มการระบาดของไขหวดใหญเรมทประเทศจนและลกลามไปยงประเทศตางๆ

ทวโลกทงประเทศสงคโปรฮองกงญปนอนเดยไทยและทวทวปเอเชยไปจนถงประเทศ

ตะวนออกกลางและไปยงออสเตรเลยอาฟรกาใตชลบราซลยโรปและระบาดอยางหนก



33

ในรสเซยการระบาดครงนเรยกกนโดยทวไปวาAsianflu(Asianinfluenza)เกดจาก

เชอไวรสไขหวดใหญชนดAสายพนธH2N2มผเสยชวตจากการระบาดครงนประมาณ

1-2ลานคน

3. พ.ศ. 2511 (Hong Kong influenza)

มการระบาดขนในเกาะฮองกงมผปวยมากกวา2แสนคนจากนนกระบาด

ออกไปทวโลก เกดจากเชอไวรสไขหวดใหญชนด A สายพนธ ยอยใหมคอ H3N2

มผเสยชวตจากการระบาดครงนประมาณ1ลาน

4. พ.ศ. 2520 (Russian influenza)

เกดการระบาดของไขหวดใหญจากประเทศสหภาพโซเวยต และฮองกง

พอถงตนปพ.ศ.2521การระบาดกแพรกระจายตอไปทประเทศไตหวนฟลปปนสและ

ประเทศองกฤษตามล�าดบ เกดจากเชอไวรสไขหวดใหญชนด A สายพนธ H1N1

การระบาดครงนคนทวไปเรยกชองายๆวาไขหวดใหญรสเซยหรอRussianflu

5. พ.ศ. 2540 (Avian influenza)

พบผปวยรายแรกทฮองกงเปนเชอไวรสไขหวดใหญนก (Avian Influenza)

สายพนธH5N1หลงจากนนกมรายงานพบผปวยยนยนจ�านวนทงสน18รายเสยชวต

6ราย

6. พ.ศ. 2552 (Pandemic (H1N1) 2009)

เกดการระบาดของไขหวดใหญสายพนธใหม 2009 (Pandemic A(H1N1)

2009) เรมพบผปวยรายแรกทประเทศแมกซโก และกระจายไปในทกภมภาคทวโลก

ภายในเวลาไมนาน การระบาดครงนเกดจากเชอไวรส ไขหวดใหญสายพนธใหม ชนด

A(H1N1)

สถานการณโรคไขหวดใหญ พ.ศ. 2546 - 2555 ในพนทเขตสขภาพท 9

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาตงแตพ.ศ.2543-2554พบวา

ในเขตตรวจราชการ สาธารณสขท 9 มรายงานผปวยโรคไขหวดใหญทกป ปท

มอตราปวยสงทสดคอป พ.ศ. 2542 อตราปวยเทากบ 100.3 ตอประชากรแสนคน

และปทมอตราปวยนอยทสดคอป พ.ศ. 2551 อตราปวยเทากบ 18.2 ตอประชากร

แสนคน(รปท1)



34

สถานการณโรคไขหวดใหญ ป พ.ศ. 2555 ในพนทเขตสขภาพท 9

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยา(ขอมลณวนท21มกราคม2556)

ประเทศไทยมรายงานผปวยโรคไขหวดใหญปพ.ศ.2555จ�านวน61,688รายคดเปน

อตราปวย 93.3 ตอประชากรแสนคน เสยชวต 3 ราย คดเปนอตราปวยตายรอยละ

0.00 (นอยกวาป 2554 ซงพบอตราปวยตายเทากบรอยละ 0.01) สวนในเขตตรวจ

ราชการสาธารณสขท 9 มรายงานผปวย 3123 ราย คดเปนอตราปวย 46.9 ตอ

ประชากรแสนคนเสยชวต2รายคดเปนอตราปวยตายรอยละ0.03(เทากบป2554)

เมอน�าจ�านวนผปวยของโรคไขหวดใหญมาจ�าแนกตามรายเดอนตงแตป2551-2555

พบวามรายงานผปวยไดตลอดทงปโดยพบผปวยสงในชวงเดอนกรกฎาคม-กนยายน

(รปท2)การกระจายของโรคตามพนทพบวาจงหวดนครราชสมาทมอตราปวยสงสด

เทากบ37.8ตอประชากรแสนคนรองลงมาคอบรรมยชยภมและสรนทรตามล�าดบ

(รปท3)เมอจ�าแนกผปวยออกตามกลมอายพบวาในป2553พบผปวยไดในทกๆชวง

อายโดยมอตราปวยสงทสดในกลมอาย0-4ปและรองลงมาคอกลมอาย5-9ป(รปท4)



35

รปท

1อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคน

โรคไ

ขหวด

ใหญปร

ะเทศ

ไทยแ

ละเขตต

รวจร

าชกา

รสาธ

ารณสข

ท9

พ.ศ.2

546

-2

555

ทมา

: ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



36

รปท

2 จ�า

นวนผ

ปวยโ

รคไข

หวดใ

หญจ

�าแนก

ตามร

ายเด

อนเข

ตตรว

จราช

การส

าธาร

ณสข

ท9

พ.ศ.2

551

-255

5

ทมา

: ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



37

รปท

3 อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคนโ

รคไข

หวดใ

หญจ�า

แนกต

ามรา

ยจงห

วดใน

เขตต

รวจร

าชกา

รสา

ธารณ

สขท

9พ.

ศ.255

3-2

555

ทมา

: ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



38

รปท

4 อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคนโ

รคไข

หวดใ

หญจ

�าแนก

ตามก

ลมอา

ยเขตต

รวจร

าชกา

รสาธ

ารณสข

ท9

พ.ศ.2

553

-255

5

ทมา

:ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



39

การพยากรณโรคไขหวดใหญ พ.ศ. 2556 ในพนทสาธารณสขเขค 9

จากขอมลทางระบาดวทยาพบวาจ�านวนผปวยและเสยชวตในระดบประเทศ

ปพ.ศ.2555ลดลงจากพ.ศ.2554แตในเขตตรวจราชการสาธารณสขท9พบผปวย

สงกวาพ.ศ.2554เลกนอยเนองจากในพ.ศ.2552มการระบาดของโรคไขหวดใหญ

สายพนธใหม2009(InfluenzaA(H1N1)2009)ทวประเทศมการคาดประมาณวา

ไขหวดใหญสายพนธใหม2009(InfluenzaA(H1N1)2009)จะมการระบาดตอเนองได

แตดวยมาตรการปองกนและควบคมโรคทมประสทธภาพ ประกอบกบประชาชน

กลมเสยงไดรบวคซนปองกนโรคท�าใหมผปวยลดลงหากในปพ.ศ.2555ไมมการระบาด

ของเชอไขหวดใหญจากเชอสายพนธใหมอกกพยากรณไดวาแนวโนมผปวยนาจะลดลง

ขอเสนอแนะตอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคไขหวดใหญในพนทเขตสขภาพท 9

ป 2556

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยา พบวาโรคไขหวดใหญมแนวโนม

ผปวยและผเสยชวตลดลง ทงในระดบประเทศและในเขตตรวจราชการสาธารณสข

ท14อยางไรกตามในปพ.ศ.2556ทกจงหวดควรทจะมการทบทวนมาตรการตางๆ

ทเกยวของกบการปองกนควบคมโรคไขหวดใหญในเขตตรวจราชการท 9 ในทก

หนวยงานเพอปองกนการเสยชวตในปตอๆไป

จากอดตทผานมาพบวาโรคไขหวดใหญมทงการระบาดในทองถน(endemic)

ซงมกเกดทก1-3ปและการระบาดใหญทวโลก(pandemics)ซงพบทก10-40ป

และในการระบาดแตละครงจะท�าใหมผเสยชวตเปนจ�านวนมากและท�าใหเกดความ

เสยหายทางเศรษฐกจ สงส�าคญในการปองกนและควบคมโรคไขหวดใหญคอการให

ความรแกประชาชนทวไปถงระบาดวทยาของโรค ถงแมวาการใหความรแกประชาชน

เปนการปองกนทดแตอาจจะยงไมเพยงพอโดยเฉพาะอยางยงในเดก ผทมรางกาย

ออนแอ มโรคประจ�าตว และผสงอายจะตดเชอไดงาย ดงนน การปองกนโดยการ

ใชวคซน จงเปนอกมาตรการหนงทจะน�ามาใชปองกนและควบคมการระบาดของ

ไขหวดใหญ โดยการฉดวคซนในชวงกอนทจะมการระบาดของไขหวดใหญในแตละป

ไมแนะน�าใหฉดวคซนแกประชาชนทวไป ควรจะฉดในผปวยทเสยงตอโรคแทรกซอน

ของโรคไขหวดใหญ เชนผสงอายทอายเกน 65ป หญงตงครรภทมอายครรภมากกวา

3เดอนเดกอาย6-23เดอนผทอาศยในสถานพกฟนสถานสงเคราะหคนชราผปวย



40

โรคเรอรงเชนเบาหวานโรคหวใจโรคไตโรคปอดโรคตบโรคเลอดโรคหอบหดผปวย

ทมภมคมกนออนแอ เชน โรคเอดส ผปวยทไดรบยา steroid ผปวยรงสรกษาหรอ

เคมบ�าบด ในขณะทมการระบาดของโรค เจาหนาทของโรงพยาบาลทตองสมผสโรค

การฉดวคซนนอกจากจะปองกนการเจบปวยแลวยงจะเปนการปองกนมใหเกดภาวะ

แทรกซอนตามมาดวย และเนองจากเชอมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา วคซน

ไขหวดใหญจงตองมการปรบเปลยนใหมทกปเพอใหทนกบสายพนธทเปลยนไป ดงนน

วคซนไขหวดใหญจงจ�าเปนตองฉดทกป

อยางไรกตามเนองจากเชอไขหวดใหญทกอโรคในคน เปนเชอไวรสทม

หลายสายพนธ และทกสายพนธมโอกาสท�าใหเกดการระบาดได ท�าใหตองเฝาระวง

โรคไขหวดใหญอยางตอเนองและเขมแขงตอไป

เอกสารอางอง

1. ส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, รายงานผปวยระบบ

เฝาระวงโรค (เขาถงไดจาก) http://www.boe.moph.go.th/boedb/

surdata/y55/InfluenzabyMonth_55.rtf

2. กระทรวงสาธารณสข.แผนเตรยมความพรอมปองกนและแกปญหาการระบาดใหญ

ของไขหวดใหญพ.ศ.2549.โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศ

ไทย,2549:7-8

3. กระทรวงสาธารณสข.โรคตดเชออบตใหมและอบตซ�า. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย;2544

4. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, โรคตดตอทเปนปญหาใหม.โรงพมพชมนม

สหกรณการเกษตรจ�ากดแหงประเทศไทย,2541



41

ตวอยางท 3 รายงานสถานการณโรคและการพยากรณโรคปอดอกเสบ (Pneumonia)

ในพนทเขตสขภาพท 9 ป 2556

โรคปอดอกเสบ (Pneumonia) หรอโรคปอดบวม เปนโรคทอยในกลมโรค

ตดเชอระบบทางเดนหายใจสวนลาง (Lower Respiratory Tract Infection) จาก

การศกษาขององคการอนามยโลกพบวา โรคปอดอกเสบเปนสาเหตของการตาย

เปนอนดบหนงในเดกทอายต�ากวา 5 ป โดยเฉพาะเดกแรกเกด น�าหนกตวนอย

เดกในวยขวบแรก เดกขาดสารอาหาร เดกทมความพการแตก�าเนด เชนโรคหวใจ

ในแตละปจะมเดกทวโลกทเสยชวตจากปอดอกเสบปละ 2.4 ลานคน ในประเทศ

ก�าลงพฒนาพบผปวยโรคปอดอกเสบมากกวาในประเทศทพฒนาแลว 12 - 15 เทา

ในเดกทอายต�ากวา 5 ป ทเปนโรคปอดอกเสบสวนใหญ มกมอาการรนแรง และอาจ

เสยชวตไดในระยะเวลาอนรวดเรวหลงจากเรมปวยผปวยเดกทรอดชวตอาจจะประสบ

กบภาวะแทรกซอนหากมไดแกไขจะท�าใหมผลกระทบตอการเจรญเตบโตของเดกและ

อาจกอใหเกดความพการขนได

โรคปอดอกเสบเกดจากการตดเชอแบคทเรยพบเปนสาเหตสวนใหญของโรคน

ทพบบอยและรกษาไดงายไดแก เชอปอดบวมหรอ นวโมคอกคส (Pneumococus)

ทพบนอยแตรายแรง ไดแก เชอสแตฟฟโลคอกคส (Staphylococcus), สเตรปโต

คอกคส (Streptococcus) เคลบซลลา (Klebsiella) เชอไวรส เชน ไขหวดใหญ หด

และอสกอใสเชอไมโคพลาสมา(Mycoplasmapneumoniae)ซงท�าใหเกดปอดอกเสบ

ชนดทเรยกวา Atypical pneumonia เพราะมกจะไมมอาการหอบอยางชดเจน

เชอโปรโตซวเชนนวโมซสตสคารไน(Pneumocystiscarinii)ทพบในผปวยโรคเอดส

เชอรา พบไดคอนขางนอย แตรนแรง และสารเคม โดยเชอโรคจะแพรกระจาย

โดยการไอ จามหรอหายในรดกนการส�าลกเอาสารเคมหรอเศษอาหารเขาไปในปอด

การแพรกระจายของเชอไปตามกระแสเลอด เชน การฉดยา ใหน�าเกลอ การอกเสบ

ในอวยวะสวนอน เปนตน ผปวยเดกสวนใหญตดเชอโดยการสดส�าลกเอาเชอกอโรค

ทอยบรเวณคอเขาไปในหลอดลมสวนปลาย หรอถงลมปอด ถาจ�านวนเชอทสดส�าลก

เขาไปทถงลมมากเกนกวารางกายจะก�าจดออกไดเชอเหลานจะแบงตวและกอใหเกด

โรคปอดอกเสบตามมา ท�าใหเนอปอดถกท�าลาย การแลกเปลยนออกซเจน และ

คารบอนไดออกไซดลดลงท�าใหผปวยขาดออกซเจนได



42

อาการของผปวยทมกจะเกดขนในทนทคอมไขขนสงประมาณ39-40องศา

เซลเซยส และอาจมอาการจบไขตลอดเวลา หนาวสน (โดยเฉพาะในระยะทเรมเปน)

หายใจเรวแตถๆ (หอบ) หนาแดง รมฝปากแดง ลนเปนฝา ในระยะแรกอาจมอาการ

ไอแหงๆ ไมมเสมหะ แตตอมาเสมหะจะมสขนขนออกเปนสเหลอง สเขยว หรอ

มเลอดปน สวนอาการทพบในเดกโตและผใหญนนอาจมอาการเจบแปลบในหนาอก

เวลาหายใจเขาหรอเวลาไอแรงๆบางครงอาจมอาการปวดราวไปทหวไหลสขางหรอ

ทองดวย ในเดกเลกอาจมอาการปวดทองทองอดทองเดนอาเจยนกระสบกระสาย

หรอชก ถาเปนมากๆ อาจมอาการตวเขยว รมฝปากเขยว ลนเขยว และเลบจะเรม

กลายเปนสเขยว อาการแทรกซอนทพบอาจท�าใหเปนฝในปอด (Lung Abscess)

ภาวะมหนองในชองหมปอด ปอดแฟบ (Atelectasis) หลอดลมพอง เยอหมสมอง

อกเสบเยอหมหวใจอกเสบ(Pericarditis)เยอบชองทองอกเสบขออกเสบเฉยบพลน

โลหตเปนพษ ทส�าคญคอภาวะขาดออกซเจน และภาวะขาดน�า ซงถาพบในเดกเลก

และคนแกอาจท�าใหตายไดรวดเรว

สถานการณโรคปอดอกเสบ พ.ศ. 2546 - 2555 ในพนทเขตสขภาพท 9

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาพ.ศ.2546-2555พบวาอตรา

ปวยในเขตตรวจราชการสาธารณสขท9มแนวโนมเพมขนจากปพ.ศ.2552เปนตนมา

(รปท1)

สถานการณโรคปอดอกเสบ พ.ศ. 2555 ในพนทเขตสขภาพท 9

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยา (ขอมลณ วนท 21 มกราคม

2556) ประเทศไทยมรายงานผปวยโรคปอดอกเสบ 195,514 ราย คดเปนอตราปวย

305.1 ตอประชากรแสนคน เสยชวต 1,260 คน คดเปนอตราปวยตายรอยละ 1.97

สวนในเขตตรวจราชการสาธารณสขท 9 มรายงานผปวย 21,546 ราย คดเปน

อตราปวย323.9ตอประชากรแสนคนเสยชวต33รายคดเปนอตราปวยตายรอยละ

0.50 สามารถพบผปวยไดตลอดป โดยจะพบผปวยมากในชวงเดอนกรกฎาคม -

ตลาคมและอกชวงคอชวงเดอนมกราคม-กมภาพนธ(รปท2)



43

การกระจายของโรคตามพนท พบวาจงหวดทพบผปวยมากทสดคอจงหวด

สรนทรมอตราปวยเทากบ390.4ตอประชากรแสนคนและรองลงมาคอจงหวดบรรมย

นครราชสมาและชยภมตามล�าดบ(รปท3)การกระจายของโรคตามกลมอายจากรายงาน

การเฝาระวงทางระบาดวทยาพบวาสามารถพบผปวยไดในทกกลมอาย กลมอายทม

อตราปวยสงทสดคอกลมอาย0-4ปมอตราปวยเทากบ2,156.3ตอประชากรแสนคน

รองลงมาคอกลมอาย65ปขนไปมอตราปวยเทากบ1053.9ตอประชากรแสน(รปท4)



44

รปท

1อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคน

โรคป

อดอก

เสบป

ระเท

ศไทย

และ

เขตต

รวจร

าชกา

รสาธ

ารณสข

ท9

พ.ศ.2

546

-255

5

ทมา

: ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



45

รปท

2

จ�านว

นผปว

ยโรคป

อดอก

เสบ

จ�าแน

กตาม

รายเ

ดอน

เขตต

รวจร

าชกา

รสาธ

ารณสข

ท9

พ.ศ.2

551

-255

5

ทมา

: ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



46

รปท

3อต

ราปว

ยตอป

ระชา

กรแส

นคนโ

รคปอ

ดอกเ

สบจ�า

แนกต

ามรา

ยจงห

วดใน

เขตต

รวจร

าชกา

รสาธ

ารณสข

ท9

พ.ศ.2

553

-255

5

ทมา

:ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



47

รปท

4

อตรา

ปวยต

อประ

ชากร

แสนค

นโรค

ปอดอ

กเสบ

จ�าแน

กตาม

กลมอ

ายเขตต

รวจร

าชกา

รสาธ

ารณสข

ท9

พ.ศ.2

553

-255

5

ทมา

: ส�าน

กระบ

าดวท

ยาก

รมคว

บคมโ

รคก

ระทร

วงสา

ธารณ

สข



48

การพยากรณโรคปอดอกเสบ พ.ศ. 2556 ในพนทเขตสขภาพท 9

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาพบวาแนวโนมของโรคปอดอกเสบ

ของเขตตรวจราชการสาธารณสขท9มแนวโนมเพมขนตงแตปพ.ศ.2552เปนตนมา

ทงในระดบประเทศและในระดบเขต เนองจากใน พ.ศ. 2552 - 2553 นนมการ

ระบาดใหญของโรคไขหวดใหญสายพนธใหม 2009 ซงอาการแทรกซอนทส�าคญ

ของโรคคอปอดอกเสบ ท�าใหในปดงกลาวพบวามอตราปวยของโรคเพมขน และ

ในปพ.ศ.2555คาดวายงคงมการระบาดของโรคไขหวดใหญสายพนธใหม2009อย

แตอาจจะปรบเปลยนรายงานเปนไขหวดใหญตามฤดกาล และนาจะท�าใหโรคปอด

อกเสบมอตราปวยทสงเชนเดยวกบปทผานมา นอกจากนนโรคปอดอกเสบยงเปน

โรคแทรกซอนของโรคอนๆ อกหลายโรค ดงนนจงตองมการเฝาระวงโรคปอดอกเสบ

อยางใกลชดตอไปโดยเฉพาะในเดกผสงอายและผทมรางกายออนแอ

ขอเสนอแนะตอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคปอดอกเสบในพนทเขตสขภาพท 9

ป 2556

จากรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาพบวา โรคปอดอกเสบมแนวโนม

สงขน และยงคงเปนปญหาสาธารณสขทส�าคญในเขตตรวจราชการสาธารณสขท 9

และของประเทศ

ถงแมวาโรคนจะเปนโรคทสามารถรกษาใหหายขาดได แตเมอใดทรางกาย

ออนแอกสามารถกลบมาปวยดวยโรคนไดอก ดงนนการปองกนและรกษาสขภาพ

ใหแขงแรงอยางถกวธ จงเปนสงส�าคญทไมควรละเลย และสงทจะชวยลดความเสยง

ในการตดเชอ หรอการแพรกระจายโรคปอดอกเสบคอ การรกษาสขภาพใหแขงแรง

หมนดแลความสะอาด และหลกเลยงสถานทแออด รบประทานอาหารตามหลก

โภชนาการ และอาหารเสรมสขภาพในปรมาณทพอเหมาะ ไมฉดยาดวยเขมและ

กระบอกฉดยาทไมไดผ านกรรมวธการฆาเชอ ปองกนมใหเปนโรคปอดเรอรง

(หลอดลมอกเสบถงลมพอง) ดวยการไมสบบหร ในกรณทผ ทเสยงตอโรคเปนเดก

ทอายต�ากวา4ปควรดแลอยางใกลชดและคอยระวงไมใหเดกส�าลกควรแยกของเลน

ชนเลกๆออกหางจากมอเดกเพอปองกนไมใหเดกน�าเขาปากเมอเปนไขหวดไขหวดใหญ

หดอสกอใสฯลฯควรดแลรกษาเสยแตเนนๆหากมอาการไมดขนใหรบปรกษาแพทย

ผเชยวชาญโดยเรวทสด และสงส�าคญในการปองกนควบคมโรคอกประการหนงคอ



49

การกระตนเตอนประชาชนใหประชาชนตระหนกถงภยจากโรคปอดอกเสบทอาจ

จะเกดขนและไดเตรยมตวในการปองกนตนเอง บตรหลานและคนในครอบครว

ใหพรอมรบมอกบสถานการณทจะเกดขน รวมไปถงการใหความรแกประชาชนทวไป

ถงระบาดวทยาของโรคเชนขนาดและความรนแรงของโรคฤดการเกดโรคและวธการ

ปองกนและควบคมโรคซงอาจจะท�าใหอตราปวยและตายลดลงในทสด

เอกสารอางอง

1. ส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, รายงานผปวยระบบ

เฝาระวงโรค (เขาถงไดจาก) http://www.boe.moph.go.th/boedb/

surdata/y55/InfluenzabyMonth_55.rtf

2. วรวฒเจรญศร.โรคปอดอกเสบในเดก(childhoodpneumonia).คนขอมลวนท

5 มกราคม 2553. (เขาถงไดจาก): http://www.bangkokhealth.com/

lung_htdoc/lung_health_detail.asp?Number=1360

ปก คู่มือ ระบาดวิทยา 290416 - Ministry of Public...

Documents

Transcript of ปก คู่มือ ระบาดวิทยา 290416 - Ministry of Public...