าว 2556 ิทยาลัิลปากรยศ · จ 53251808: major: lifelong education...

การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต

โดย

นางสาวธนวรรณ สนประเสรฐ

ดษฎนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

ภาควชาการศกษาตลอดชวต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

LEARNING TO MANAGE THE END OF LIFE

By

Tanawan Sinprasert

A Dissertation Submitted in Partial Fulfillment of the Requirement for the Degree

DOCTOR OF EDUCATION

Department of Lifelong Education

Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY

2013

สำนกหอ


บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธ เรอง “การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต” เสนอโดย นางสาวธนวรรณ สนประเสรฐ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย

...………………………………………………. (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท.........เดอน.........................พ.ศ............

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ . ผชวยศาสตราจารย ดร.ครบน จงวฒเวศย . รองศาสตราจารยสมประสงค นวมบญลอ . ดร.นรนดร จงวฒเวศย) คณะกรรมการตรวจสองวทยานพนธ .............................................................ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.ศรณา จตตจรส) .................../.................../................... .............................................................กรรมการ .............................................................กรรมการ(รอยเอก นายแพทยพชรพล พงษภกด) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ครบน จงวฒเวศย) .................../.................../................... .................../.................../................... .............................................................กรรมการ .............................................................กรรมการ(รองศาสตราจารยสมประสงค นวมบญลอ) (ดร.นรนดร จงวฒเวศย) .................../.................../................... .................../.................../...................

สำนกหอ


ง

53251808: สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย คาสาคญ: การเรยนร/การจดการ/วาระสดทายของชวต

ธนวรรณ สนประเสรฐ: การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: ผศ.ดร.ครบน จงวฒเวศย, รศ. สมประสงค นวมบญลอ และดร.นรนดร จงวฒเวศย. 292 หนา.

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต โดยการสมภาษณเชงลก และสนทนากลม ซงเกบขอมลจากผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย ในพนทจงหวดราชบร ผลการวจยพบวา 1. ผสงอาย กวาครงกลวการเจบปวยหนก สวนใหญไมกลวการเผชญความตาย เชอวาความตายเปนเรองธรรมชาต ทงหมดเชอวาการเตรยมตวกอนตายเปนสงทด กวาครงมการเตรยมตวกอนตาย ดานการจดการทรพยสน มการทาฌาปนกจสงเคราะหเนองจากเปนสงทกงวล โดยเรยนรจากประสบการณทผานมา หากปวยหนกและเสยชวตผ สงอายทงหมดตองการไดรบความชวยเหลอจากบตรหลาน สวนใหญไมตองการทกขทรมานจากอปกรณการแพทย ไมตองการใหบตรหลานเสยเวลา เสยทรพยสน แตสวนใหญไมไดแจงความตองการใหบตรหลานทราบ และเกอบทงหมดไมมความรดานการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต 2. ญาตผดแลเกอบทงหมดเปนบตรหลานของผสงอาย ญาตกวาครงพบปญหาจากการดแลดานความเครยด วตกกงวล สวนใหญรบรการเตรยมตวกอนตายเกยวกบสงทผสงอายวตกกงวล แตไมรความตองการครงสดทายของชวต และเกอบทงหมดไมมความรเกยวกบการแสดงเจตนาความตองการ ครงสดทายของชวต เมอผสงอายปวยหนกและเสยชวต ญาตทงหมดตองการไดรบการชวยเหลอการจดการจากบตรหลานดวยกน บางสวนตองการรบการชวยเหลอจากโรงพยาบาล หรอหนวยงานสนบสนนอนๆ 3. โรงพยาบาลทกระดบ มนโยบายการดแลผปวยวาระสดทายของชวต พบปญหาเกยวกบ สมรรถนะของบคลากรทางการแพทย การไมทราบความตองการทแทจรงของผปวยและญาต และขอจากดในระบบบรการ บคลากรทางการแพทย สวนใหญ ไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต และมการเรยนรจากปญหาทพบในการปฏบตงานแลวนามาพฒนาระบบบรการและพฒนาตนเอง

แนวทางการจดการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ควรสงเสรมใหเกดการเรยนร เพอใหทกกลมมความร ตระหนกและปฏบตในบทบาทของตนเอง และสงเสรมใหหนวยงานสนบสนนตลอดจนชมชนมสวนรวมในการดแลผสงอาย เพอการตายดและมสข

ภาควชาการศกษาตลอดชวต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา............................................. ปการศกษา 2556 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1……………………2…………….………3…………………….

สำนกหอ


จ

53251808: MAJOR: LIFELONG EDUCATION AND HUMAN DEVELOPMENT

KEY WORD: LEARNING/ MANAGE/ THE END OF LIFE.

TANAWAN SINPRASERT: LEARNING TO MANAGE THE END OF LIFE. THESIS

ADVISORS: ASST.PROF. KIRIBOON JONGWUTIWES, Ph.D., ASSOC.PROF. SOMPRASONG

NUAMBUNLUE, AND NIRAN JONGWUTIWES, Ph.D. 292 pp.

The purpose of this research was to study the learning to manage the end of life. In-depth

interview and focus group were used to collect data from the elderly, care givers, and health care

providers in Ratchaburi province. The results of this research showed that;

. More than half of the elderly were afraid of suffering from severe illness. Most of

them were not afraid to face death as they believed that death was natural. All of them believed that

death preparation was good. More than half of them managed their assets and death pension from

experience. All elderly wanted their lineages to help and take care of them when they met severe illness

and death. Most of them did not want to suffer from any medical instruments and to make their lineages

waste their time and money, and did not inform their lineages. Almost all of them did not know about

the living will.

. Almost all of the elderly’s lineages were their caregivers. More than half of them felt

stressed and anxious. Most of them perceived the anxiety of the elderly’s death preparation, but almost

all of them had no knowledge of living will. All of them wanted help from their relatives when their

elderly were severe ill and dead. Some of them wanted help from hospital or other support

organizations.

. The hospitals at all level had the End of Life Care Program. Problems found in this

study were the inadequate competency of medical staff, the unknown about patients and their relatives’

real needs and the limitation of service system . Majority of the medical staff had no knowledge of

living will.

Learning to manage the end of life should be promoted to all groups of people, especially,

the elderly group in order to raise their knowledge, to change their attitude as well as to prepare their

death. Community and any other related agencies should be participated in the management of the

elderly’s good death. Department of Lifelong Education Graduate School, Silpakorn University

Student’s signature………………………………………… Academic Year 2013

Thesis Advisors signature 1. ………………………. 2. ………………………3. ……………………….

สำนกหอ


ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไดดวยด โดยไดรบความอนเคราะหอยางดยงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.ครบน จงวฒเวศย ประธานผ ควบคมวทยานพนธ รองศาสตราจารย สมประสงค นวมบญลอ และอาจารย ดร.นรนดร จงวฒเวศย กรรมการผควบคมวทยานพนธ ทกรณาใหค าแนะนา ชวยเหลอ แกไขงานวจยฉบบนจนสมบรณ ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.ศรณา จตตจรส ประธานคณะกรรมการสอบวทยานพนธ และ อาจารย รอยเอก นายแพทยพชรพล พงษภกด ผทรงคณวฒ ทกรณาใหคาแนะนาและตรวจแกไขงานวทยานพนธฉบบนใหสมบรณยงขน ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน

ขอกราบขอบพระคณ ผเชยวชาญและผทรงคณวฒทง 5 ทานทกรณาสละเวลาอนมคายงของทานในการเสนอแนะแนวคด ขอวพากษ และตรวจสอบเพอปรบปรงคณภาพเครองมอวจยในการวจย ขอกราบขอบพระคณ ผบรหารและคณะบคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลศนยราชบร โรงพยาบาลโพธาราม โรงพยาบาลบางแพ ผสงอายและญาตในจงหวดราชบรทกทาน ทใหความชวยเหลอและอนเคราะหในการตอบคาถามในครงนเปนอยางด

ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. สจตรา เหลองอมรเลศ ผชวยศาสตราจารย ดร.ชดชงค ส. นนทนาเนตร ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม อาจารย ดร.ภทรพล มหาขนธ และอาจารยปยะพงษ ดวงเฮยม (พเจยบ) ทเปนดงแรงบนดาลใจ เปนกาลงใจใหผวจยมกาลงใจ ในการศกษา ขอกราบขอบพระคณ ผบรหาร หวหนางาน แพทย พยาบาล พนองบคลากรหนวยอน ของโรงพยาบาลโพธาราม และพนองครอบครวสนประเสรฐทกทาน ทชวยเหลออานวยความสะดวก ดานเวลา ภาระงาน เพอใหการศกษาครงนสาเรจลลวงดวยด และขอบคณ แพทยหญง จตอมพร เฟองแกว (นองกง) อาจารยนศากร เยาวรตน (พกง) ทเปนกาลงใจดวยดเสมอมา ผลแหงคณประโยชนของงานวจยฉบบน ผ วจ ยขอมอบแด เตยเสนห ไอยสวง สนประเสรฐ และครอาจารยทกทาน ผเปรยบประดจประทปแหงปญญาประสทธประสาทวชาความรแกผวจยจนประสบความสาเรจดวยด

สำนกหอ


ช

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................ ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ........................................................................................................... จ

กตตกรรมประการศ ............................................................................................................... ฉ

สารบญตาราง ........................................................................................................................ ญ สารบญแผนภม ...................................................................................................................... ฎ บทท

1 บทนา .......................................................................................................................

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ............................................................

ความเปนมา ................................................................................................

ความสาคญของปญหา ...............................................................................

วตถประสงคการวจย. ........................................................................................

คาถามการวจย ...................................................................................................

ระเบยบวธวจย...................................................................................................

การดาเนนการวจย .............................................................................................

ขอบเขตการวจย ................................................................................................

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ...............................................................................

คานยามศพทเฉพาะ ...........................................................................................

กรอบแนวคดการวจย ........................................................................................ เอกสารและงานวจยทเกยวของ ................................................................................

การเรยนรและทฤษฎการเรยนร.........................................................................

ความหมายของการเรยนร ..........................................................................

ทฤษฎการเรยนร การเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรดวยตนเอง

กบแนวคดเรอง “คดเปน” ....................................................................

ความร ความเชอและการเรยนรแนวคดเกยวกบความตาย

และภาวะใกลตายหรอวาระสดทายของชวต ..............................................

ความหมายและความสาคญของวาระสดทายของชวตและความตาย ..........

ทศนคตและความเชอเกยวกบความตาย .....................................................

สทธผปวย ..................................................................................................

สำนกหอ


ซ

หนา วธการจดการวาระสดทายของชวต ...................................................................

แนวคดเรองการเตรยมตวเกยวกบความตาย ...............................................

รปแบบการจดการเผชญความตายหรอการเตรยมตวกอนตาย ....................

ความตองการและความคาดหวงทตองการไดรบของผปวย

ระยะสดทายของชวต ...........................................................................

ความตองการและความคาดหวงของสมาชกในครอบครว .........................

แนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ....................................................

แนวคดทเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทาย .............................................

หลกการดแลผปวยระยะสดทาย .................................................................

การประเมนผปวยระยะสดทาย ..................................................................

หลกการดแลแบบประคบประคอง .............................................................

การดแลผปวยระยะสดทายและรปแบบการดแลผปวยระยะสดทาย ..........

การดแลผปวยระยะสดทายแบบองครวม ...................................................

การดแลผปวยในมรณวถตามแนวทางของ Hospice care ........................... 92

3 วธการดาเนนงานวจย ...............................................................................................

รปแบบการวจย .................................................................................................

ขอบเขตการวจย ................................................................................................

ขอบเขตดานเนอหา ....................................................................................

ขอบเขตพนท ..............................................................................................

ขอบเขตประชากร ......................................................................................

ขอบเขตดานตวแปร ...................................................................................

ขนตอนการวจย .................................................................................................

เครองมอทใชในการวจย ...................................................................................

การวเคราะหขอมล ............................................................................................

การตรวจสอบขอมล ..........................................................................................

การนาเสนอผลการวจย .....................................................................................

สำนกหอ


ฌ

หนา ผลการวจย.......... ......................................................................................................

วตถประสงคท เพอศกษาขอมลพนฐานความเชอ ความรและ

การเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตายของ

ผสงอายในเขตจงหวดราชบร .....................................................................

วตถประสงคท เพอศกษาการเตรยมตวกอนตาย และความตองการ

ไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร ........................................

วตถประสงคท เพอศกษาสภาพและความตองการของญาตในการ

ดแลผปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย .......................................

วตถประสงคท เพอศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทาย

ของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร ..........................................

วตถประสงคท เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนร

เพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอาย ในเขตจงหวดราชบร ..................................................................................

สรปผลการวจยอภปรายผลและขอเสนอแนะ ..........................................................

สรปผลการศกษาสภาพผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย ...................

อภปรายผล ........................................................................................................

ขอเสนอแนะ .....................................................................................................

ขอเสนอแนะจากผลการวจย .......................................................................

ขอเสนอแนะเพอการวจย ............................................................................

รายการอางอง........................ ................................................................................................

ภาคผนวก................................... ...........................................................................................

ภาคผนวก ก ขอมลจงหวดราชบร ..................................................................................

ภาคผนวก ข รายชอผเชยวชาญตรวจเครองมอ ..............................................................

ภาคผนวก ค เครองมอวจย .............................................................................................

ภาคผนวก ง ตวอยางหนงสอแสดงเจตนาตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต

พ.ศ. มาตรา .................................................................................

ประวตผวจย ................ ..........................................................................................................

สำนกหอ


ญ

สารบญตาราง ตารางท หนา สมชชาชมรมผสงอายของแตละอาเภอในจงหวดราชบร .........................................

2 ชาตพนธประชากรจงหวดราชบร ............................................................................

แสดงรายชอระดบโรงพยาบาลในเขตพนทจงหวดราชบร ....................................... ตวแปรทใชในการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต .................

ขอมลพนฐานสมชชาชมรมผสงอายอาเภอ ..............................................................

ขอมลพนฐานผสงอายจากการสมภาษณเชงลก ........................................................ มมมองดานสขภาพ การวางแผนเมอเจบปวยและการเผชญการเจบปวย .................. ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย

และเตรยมตวกอนตาย .......................................................................................

ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย .........................

10 การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ..........................................................................

ความตองการไดรบการดแลของผสงอาย .................................................................

ขอมลสวนบคคลของญาตผสงอาย...........................................................................

สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาต ....................................

ความตองการของญาตในการดแลผสงอายปวยวาระสดทาย

ของชวตและหลงการตาย ..................................................................................

สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทย

ของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร ...............................................................

สำนกหอ


ฎ

สารบญแผนภม แผนภมท หนา กรอบแนวคดการวจย ...............................................................................................

2 สรปการพฒนาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการ

วาระสดทายของชวต ......................................................................................... 3 พนทจงหวดราชบร ..................................................................................................

ดอกไมประจาจงหวดราชบร ....................................................................................

ตราสญลกษณประจาจงหวดราชบร .........................................................................

สำนกหอ


บทท

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา . ความเปนมา สงคมไทยยางเขาสสงคมสงอาย โดยมแนวโนมจานวนผสงอายเพมมากขนอยางตอเนอง จากสถตขอมลจากการคาดประมาณประชากรแสดงใหเหนวา ในป พ.ศ. ประชากรสงอายเพมเปน . ลานคนหรอรอยละ .5 ในปพ.ศ. เพมเปน 8.0 ลานคนหรอรอยละ .9 ของประชากรทงหมด ปพ.ศ. 2563 เพมเปน 12.2 ลาน หรอรอยละ 17.5 และป 2573 เพมเปน 17.7 ลานคน หรอรอยละ 25.1 (สามะโนประชากรของประเทศไทย 2503-2533 สานกงานสถตแหงชาต , 2553 และการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 4 - 7 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 50) จงหวดราชบรมประชากรทงสน 839,250 คน และในจานวนนมประชากรผสงอาย จานวน 123,515 คน คดเปนรอยละ 14.72 ของประชากรทงหมด และมแนวโนมสงขนเหมอนกบสถตของประเทศเชนกน (กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย มถนายน 2554) และเนองจากอายขยเฉลย ทเพมสงขนผลทตามมาคอปญหาสขภาพ ผสงอายทเปรยบเสมอนไมใกลฝง จงมกเผชญกบโรคทเกยวกบความเสอมของรางกาย และปญหาสขภาพจากการเจบปวยดวยโรคเรอรง โดยจากการสารวจประชากรสงอายในประเทศไทยทางดานปญหาสขภาพป 2550 พบวา ผสงอายมปญหาสขภาพทเกดจากการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง รอยละ 31.7 โรคเบาหวาน รอยละ 13.3 โรคหวใจ รอยละ 7.0

อมพาต/อมพฤกษ รอยละ 2.5 โรคหลอดเลอดในสมองตบ รอยละ 1.6 และโรคมะเรงรอยละ 0.5 (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย 2553; สถานการณผสงอายไทย, 2553) และจากการสารวจภาวะสขภาพของผสงอายในชมรมผสงอายจงหวดราชบรป 2553 พบอตราปวยของผปวยในทมารบบรการในสถานบรการสาธารณสขจงหวดราชบรพบขอมลสอดคลองกนวา ผสงอายมโรคประจาตวถงรอยละ 45.5 โรคประจาตวสวนใหญทเปนคอ ความดนโลหตสง รอยละ 24.4 เบาหวาน รอยละ 10.92 โรคหลอดเลอดสมอง รอยละ 2.23 โรคหวใจ รอยละ 1.86 และโรคตดเชอทางเดนหายใจสวนลาง รอยละ 1.83

(สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2555) ซงจะเหนไดวาโรคเรอรงเหลานสามารถทจะทาใหผสงอายเสยชวตไดตลอดเวลา ดงนนการเสยชวตหรอการตายจงเปนเรองทเกดขนไดทกขณะไมมใครหนพน และไมใชเรองไกลตวอกตอไป

สำนกหอ


2. ความสาคญของปญหา สจธรรมแหงวาระสดทายของชวต ความตายถอเปนสจธรรมทมนษยทกคนหนไมพนไมชา กเรว ชวตและความตาย จงเปนของคกน การตายเปนเรองของธรรมชาตโดยเฉพาะผสงอายซงถอวามชวงอายทอยในบนปลายของชวต ประกอบกบการมโรคประจาตวรมเรา โดยจากอดตทผานมา ความเชอและความศรทธาในศาสนารวมกบเทคโนโลยทางการแพทยยงไมพฒนา ทาใหมนษยยอมรบการตายไดโดยงายและมองการตายเปนเรองของธรรมชาต จะมการเตรยมความพรอมกอนตายอยางด ไมมการยอชวตดวยเทคโนโลยทางการแพทยททาใหผปวยเกดความทกขทรมาน เชน ผปวยมสลมจะยดหลกศาสนา คณคา ความเชอ และวฒนธรรม ในการดารงชวตทงในภาวะปกตและยามเจบปวย อทธพลทางศาสนาจงเปนปจจยสาคญทมผลตอการตดสนใจเลอกวธการรกษาในระยะสดทายของชวต (กรแกว กาพลศร, ) นอกจากอทธพลทางดานศาสนาแลว ชาตพนธทแตกตางยงสงผลตอทศนคตและความเชอในดานตางๆ ทงในแงของประเพณ และการปฏบต และรวมถงการกลาวถงและแนวคดการเตรยมตวกอนตายของบคคล เพราะมนษยมองและเชอวา ความตายเปนเรองทลกลบ ความตายเปนอปมงคล มทศนคตทางลบตอความตาย กลว เชน กลวบางสงบางอยางทไม รเกยวกบความตาย กลวความ ไมแนนอน กงวลวาจะเกดความทกขทรมานกอนตาย ตองใชอปกรณทางการแพทยทไมพงปรารถนา และเปนภาระแกผอน บางรายกลววาจะตองพลดพรากจากคนและสงทรก ทหวงแหน หรอกลวตอสงทจะเกดขนหลงความตาย ทาใหไมสมควรกลาวถง จงทาใหไมรจกและไมเขาใจ สงผลใหใชชวตอยางขาดความระมดระวง ประมาท ขาดการเตรยมความพรอมกอนตาย ถาความกลวและความวตกกงวลของบคคลมอยในระดบปานกลางอาจสงผลด เพราะจะทาใหมการเตรยมตวไมประมาทในการใชชวต แตบางคนอาจเกบกดความวตกกงวลนไวหรอคดวาการตายคงจะไมเกดกบตนเองในระยะใกลน จงทาใหเกดความประมาท สวนผทมทศนคตความเชอเกยวกบความตายในดานบวก จะมการเตรยมตวกอนตายเพอใหตายอยางสมศกดศร ผลจากการศกษาของ (Eliopoulos,2001; Komaromy& Hockey, 2001; Kalish,

1987; อางในลดารตน สาภนนท, 2545) พบวาผ สงอายบางรายสามารถยอมรบความตาย และกลวเกยวกบความตายของตนนอยลง เพราะตองเผชญกบความเสอมลงของสภาพรางกาย เจบปวยเรอรง ตองพงพาผอน จงไดตระหนกถงปญหา และการมองเหนความตายของบคคลแวดลอมทมมากขน และมองวาภารกจทสาคญของตนไดเสรจสนลงแลว คณคาตนเองจงลดลงกวาตอนวยหนมสาว แตกยงมผสงอายบางรายทมองขามเรองน หรอทาใจยอมรบไมได เนองจากความเชอ ความกลว หรอภาระทยงคางคา ทาใหสถานการณนนมกเปนความรสกเศราโศกเสยใจและทกขทรมานอยางมากตอการสญเสยทจะมาถง (Davis, Cowley and Ryland, 1996) สวนการศกษาของ Atchley, 1997; Cavanaugh, 1997; Risen,

1999; Thorson, 1995 พบวา ผสงอายบางรายยงไมสามารถทาใจยอมรบตอความตายของตนได เพราะ

สำนกหอ


ยงคงยดตดกบหนาทการงาน มความกลวทจะตองพลดพรากจากบคคลอนเปนทรก หรอมบคคลในครอบครว (คาสมภาษณอมาภรณ ไพศาลสทธเดช:นตยสารหมอชาวบาน เลม : / ) จากเหตผลความกลวตายตางๆ ประกอบกบสญชาตญาณลกๆ ของมนษยนนตางแสวงหาความอมตะและความสบเนองนเอง และเมอวทยาศาสตรบอกวาความตายเปนจดสดทายของชวตมนษย มนษยจงดนรนเพอทจะหนความตายไปใหพน” (พระไพศาล วสาโล, 2547) แมนกระทงขณะนนจะอยในภาวะใกลตายหรอระยะสดทายของชวตกตาม โดยมองความตายวาสามารถจดการ ควบคมไดดวยเทคโนโลย เงน สามารถเอาชนะได โดยตางแสวงหาและพงความเจรญทางดานเทคโนโลยทางการแพทย พยายามตอสดนรนเพอเอาชนะความตาย เมอความคดเปนเชนนจงขาดความตระหนก ขาดการศกษาหาความร ขาดความรความเขาใจ คดวาความตายเปนเรองไกลตว พยายามผลกความตายออกหางตวมากทสด ดงนนการเรยนรเรองความตาย การเตรยมตวกอนตายจงไมมใครพดถง และไมคอยมปรากฏใหเหนในหนงสอ ตารา หรอเอกสารทางวชาการในสงคมไทยมากนก การเผยแพรขอมลตามสอตางๆ เกยวกบความตายจงมอยางจากด

ทศนะทางการแพทยตอความตาย จากความเจรญทางดานเทคโนโลยทางการแพทย ทศนะของการแพทยสมยใหมมองวาความตายสามารถจดการและควบคมไดดวยเทคโนโลยตางๆ เพอยดอายของผปวยระยะสดทาย และดวยความลมตายจงทาใหทงผปวย ญาต รวมถงผใหการรกษา พยายามตางๆ นานา เพอเอาชนะและยดชวตผปวยออกไปใหนานทสด (บญญสกขา, ) ญาตผใกลชดกตองการใหผเปนทรกอยใหนานทสด มกแสดงความจานงใหแพทยใหการชวยเหลอหรอรกษาผปวยจนถงทสด ไมวาคณภาพชวตผปวยจะเปนอยางไร ผปวยจะไดรบความทกขทรมานจากการชวยเหลอมากแคไหน มการรกษา มอปกรณทสามารถทาหนาททดแทนการทางานของอวยวะทสญเสยการทางาน และสามารถทาใหผปวยมชวตยาวนาน แตผลคอทาใหคาใชจายทางการแพทยเพมสงขนอยางมาก ขณะทผปวยระยะสดทายกลบมคณภาพชวตทตาลง (โกมาตร จงเสถยรทรพย, ) ประเดนของจรยธรรมทใชเปนสงพจารณาตดสนแนวทางการรกษาบางครงจงถกละเลย เพราะเมอผปวยถงระยะสดทายของโรคแลวนาหนกความสาคญในเรองเปาหมายการรกษาใหหายจากโรคยอมมความสาคญนอยกวาเปาหมายเพอใหพนทกขทรมานอนเนองมาจากโรคหรอการเจบปวย จนบางครงกเกดขอโตแยงกนเองในหมญาตหรอกบผปวยถงความคดเหนไมตรงกน ทาใหเกดปญหาตางๆขนมา ซงลวนเกดจากการขาดความร ความเขาใจเกยวกบภาวะใกลตายและความตายทงสน แตถาทกคนตระหนกถงสจธรรมวาความตายเปนเรองธรรมชาต จะทาใหมการเตรยมความพรอมดวยสตทจะเลอกไดวา กอนตายจะทาอะไร อยางไร ถาจะตายอยากตายอยางไร (Yalom ID., 1980) และสามารถเผชญกบการเจบปวยระยะสดทายของชวตไดดกวาผทไมไดเรยนรและเตรยมตวกอนตาย เนองจากประโยชนของการเรยนรและการทาความเขาใจนนไมเพยงแตจะทาใหเรา

สำนกหอ


ไมประมาทและมการเตรยมความพรอมในตนเองทงดานรางกาย จตใจ สงคม และดานจตวญญาณแลวนน ยงจะชวยใหผทเกยวของกบความตายหรอวาระสดทายของชวต เชน ญาตผปวย บคลากรทางการแพทย บคคลทวๆไปไดดแลผปวยวาระสดทายของชวตไดดขนอกดวย การเตรยมตวกอนตายและสทธการตาย การเตรยมตวกอนตายจงเปนสงสาคญ เพอทจะจดทาสงทตนปรารถนาหรอมงหวงใหบรรลผลสาเรจ เพอเปนการปรบตวทเหมาะสมตอภาวะใกลตาย ( Corr, 1992 cited in Corr,

Nabe and Corr, 1997) ความพยายามทจะจดทาสงทตนปรารถนา ซงในทนยงรวมถง การจดทาเอกสารทางกฎหมายทระบความปรารถนาของตนไวลวงหนาเกยวกบวธการดแลรกษาในภาวะสดทายของชวตวาตองการหรอไมตองการใหใชวธการรกษาแบบใด (Rosenbaum and et .al . , 2001 ) การวางแผนจดการกบรางกายของตนหลงการตาย ( Total l ife Planning Resource Centre,

2001) การดแลทตนปรารถนาในเดอนสดทายหรอสปดาหสดทายของชวต (Medical Network

Inc. , 2001) รวมถงการตดสนใจเลอกบคคลทตนไววางใจใหเปนผแทนในการอธบายแกผอนใหทราบถงวธการรกษาทางการแพทยในระยะสดทายของชวตทตนตองการในวาระทตนเองไมสามารถสอสารใหผอนทราบไดไวลวงหนา (Price, 2001) ดงนนเมออยในสภาวะสตสมปชญญะสมบรณ ผปวยจงควรหารอกบคนในครอบครว ญาตสนท คนใกลชดทไววางใจหรอแพทยในการทาหนงสอแสดงเจตนาปฏเสธการรกษาทเกนความจาเปน และวางแผนการดแลรกษาเมอตนเองปวยหนกหรออยภาวะใกลตายได วาตองการใหญาต ทมแพทยทรกษาทาอยางไรกบตนเองโดยเฉพาะประเดนความประสงคหรอไมประสงคใหทา CPR (Cardio Pulmonary Resuscitation ) และการรกษาเพอยดชวต การตองการกลบไปตายทบานทามกลางคนทรกอยขางๆ หรอตองการใหพระสงฆมาสวดมนตรวมถงผรบผดชอบในการจดการเกยวกบรางกายตนหลงจากเสยชวต เชนการจดการศพ การบรจาคอวยวะ การผาชนสตร เปนตน ( Allender and Rector, 1998; Christensen and Kockrow, 1999; Corr, Nabe

and Corr, 1997; Cavanaugh, 1997; Resin, 1999; Ringsven and Bond, 1997;

Tusen, 2001; Barkauskas, Baumann, Darling -Fisher and Stoltenberg-Allen,

1994; Bee, 1998 และพระไพศาล วสาโล, 2554) ซงทงหมดหมายถงการเตรยมตวกอนตาย ทมการวางแผนหรอดาเนนการไวลวงหนาเกยวกบสถานการณในภาวะใกลตาย และการตาย ซงครอบคลมทงดานรางกาย จตใจ จตวญญาณ และส งคม ( Corr, 1992 cited in Corr, Nabe and Corr,

1997) ซงสทธการตาย ปจจบนถกนาไปปฏบตอยางกวางขวางซงแพทยสมาคมโลก ( World

Medical Association )และในหลายประเทศใหการยอมรบในเรองนวาชอบดวยกฎหมาย และ ไมขดตอจรยธรรมแหงวชาชพ โดยผปวยททาหนงสอแสดงเจตนาเมอวาระสดทาย ยงคงไดรบการดแลตามความจาเปน มไดถกทอดทงจากแพทย พยาบาล ไมวาจะเปนการดแลใหผ ปวยรสกสบาย

สำนกหอ


การบรรเทาอาการปวด หรอทเรยกวาการดแลแบบประคบประคอง (Palliative care ) (บญญสกขา, ) เชน รฐบาลเบลเยยม ประเทศสวสเซอรแลนด ประเทศเนเธอรแลนด ประเทศออสเตรเลย

เฉพาะ Northern Territory สหรฐอเมรกา องกฤษ เดนมารก สงคโปร เปนตน โดยขอพจารณา 3 ประการ (The World Medical Association) คอเมออยในภาวะเจบปวดทรมานอยางแสนสาหส สทธสวนบคคลทจะยตชวตลงและบคคลไมควรจะถกบงคบใหยดชวตออกไปในสภาพทชวยตนเองไมไดและไรการรบร ทางสมอง ทางออกทมอยในปจจบน คอการใหสทธผปวยวาระสดทาย อยในสภาพทพรอมตายอยางมศกดศร สงบ และมสตโดยมคนรกรอบขางทยอมรบการจากไปอยางมสตและเหนความตายเปนธรรมชาต ใหเตรยมตวตายอยางมศกดศร และตายอยางมสตปราศจากการยดชวต ไวดวยเทคโนโลยตางๆ” (อมรา สนทรธาดาและหทยรตน เสยงดง, ) ประเทศไทยไดมกฎหมายรบรองทบงคบใชอยในปจจบนประกอบดวย ประเดนของ จรยศาสตรตามสทธผปวย (Patients Bill of Right) ทออกประกาศรบรองโดยแพทยสภา สภาการพยาบาล สภาเภสชกรรม ทนตแพทยสภา และคณะกรรมการควบคมการประกอบโรคศลปะ ในสทธผปวยขอท 3

ทกลาววา ผปวยทขอรบบรการดานสขภาพมสทธทจะไดรบทราบขอมลอยางเพยงพอ และเขาใจชดเจน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพเพอใหผปวยสามารถเลอกตดสนใจในการยนยอมหรอไมยนยอมให ผประกอบวชาชพดานสขภาพปฏบตตอตน เวนแตเปนการชวยเหลอรบดวนหรอจาเปน และหนงสอแสดงเจตนาตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. มาตราท 12 ทไดมการอนญาตใหมการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) ไวได ในประเดนการตายอยางสงบตามวถธรรมชาต โดยเนอหาของพ.ร.บ.ระบไวชดเจนวา ตองเปนการแสดงความจานงจากตวผปวยเองวาเลอกทรบการรกษา หรอยตการรกษาทเปนเพยงการยดชวตในวาระสดทายของชวต ดงนนในเรองการเตรยมตวกอนตาย พนยกรรมชวตจงเปนอกเรองทสาคญทผปวยไมควรละเลยโดยเปนการแสดงเจตจานง ทเปนลายลกษณอกษร (Living will หรอ Advance Directives) ไวลวงหนา และยงสามารถใชมลตมเดยอยางอนเปนหลกฐานได เชน วซด หรอวดโอคลปหรอดวยวาจาเพอยนยนความตองการของผปวยระยะสดทาย (คมชดลก วนพฤหสบดท 10 กนยายน 2552) เพอเปนแนวทางในการปฏบตตามเจตจานง เมอตนเองอยในภาวะใกลตายหรอวาระสดทายของชวต ทไมอยในฐานะทแสดงเจตจานง หรอยนยนเจตจานงไดนอกเหนอจากการเตรยมทางดานจตใจ ซงสามารถปฏบตไดจรงไมผดกฎหมาย และใหเกบรกษาหลกฐานไว ถาไมมการกระทา หรอมแตระบไวไมชดเจน ใหใช Common sense และใหญาต ทใกลชดทสดเปนผตดสนใจแทนผปวย (Emanuel LL atc,1999 อางใน ดสต สถาวร, 2550) เพอไมใหเปนภาระตอบคคลในครอบครว บตรหลาน และไมกอใหเกดความยงยากลาบากใจตอการตดสนใจ ในดานการรกษาตนเองเมอถงวาระใกลตาย ทงครอบครว บตรหลาน และทมแพทยผรกษา เพอใหผปวยไดตายดทงตายดทางกาย จตสงคม และตายดทางจตวญญาณ แตทกวนนบคลากรทางการแพทยทเปน

สำนกหอ


ผทางานเกยวของใกลชดกบความตายมากทสด กลบมเรองราวความรความเขาใจเกยวกบความตาย ใหไดเรยนรนอยทสด (โกมาตร จงเสถยรทรพย, 2550) และเมอการแพทยแผนใหมมองเหนความตายเปนปฏปกษตอวชาชพแพทย ความตายของผปวยหมายถงความลมเหลวของแพทย (พระไพศาล วสาโล,

) ขอโตแยงเรองสทธการตายจงไดพบเหนอยบอยๆ (ธนาและคณะ, 2546; สมาล นมมานนตย, 2550) เชน รกษาหรอไมรกษา ใหการรกษาอยางไรจงจะเหมาะสม หยดรกษาจะผดไหม เชน กรณผปวยทอยในภาวะหมดสตไมรสกตวเปนเวลานาน ใสเครองชวยหายใจแลวอาการไมดขน ไมตอบสนองและไมรบรสงใดๆ กรณนแพทยควรจะถอดเครองชวยหายใจ หรอจะใหยานอนหลบเพอใหผปวยตายอยางสงบหรอควรจะยดชวตผปวยไว ซงเรองดงกลาวยงไมมความกระจางชดเจนและยงไมมแนวทางทเปนหลกเกณฑชดเจนทแพทยจะนาไปปฏบตเชนกน (โกมาตร จงเสถยรทรพย,2550) ซงถาแพทย พยาบาลหรอแมกระทงญาต เปลยนมมมองใหม โดยไมถอวาความสาเรจอยทการชวยหรอยดชวตของผปวย ใหไดนานทสด แตอยทการชวยใหเขาเผชญความตายอยางสงบ มคณภาพชวตทดทสดเทาทจะเปนไปไดกอนตาย ขอโตแยงเรองสทธการตายทพบเหนอยบอยๆ กจะไมเกดขน โดยยดหลกการดแลรกษาผปวยแบบประคบประคอง (Palliative care) เพอใหผปวยไดบรรลตามวตถประสงค ตามหลกของจรยธรรมทางการแพทย (Ethical principle) ทสรปไวโดยองคการอนามยโลกในปค.ศ.1990 (Beauchamp

TL, Childress JF, 1994 and Gilligan T, Raffin TA., 1997 ) ท ม งประเดนใหการเกอกล ไม กอให เกดผลราย ใหความเคารพถงความเปนอสระและเสรภาพสวนบคคลและมความยตธรรม โดยครอบคลมในมตดานชวการแพทย มตดานกาย-จต-สงคม และมตดานจตวญญาณ (อมรา สนทรธาดา และหทยรตน เสยงดง, ) โดยยดผปวยและครอบครวเปนศนยกลางของแนวคดการดแลทงหมด ซงนโยบายของรฐบาลไดมการพยายามทจะผลกดนรปแบบการดแลผปวยระยะสดทาย (End of life care) ใหเกดขน ในทกโรงพยาบาล โรงพยาบาลหลายแหงไดตระหนกและใหความสนใจในการเรยนรและวางรปแบบ ทเปนรปธรรมเกยวการดแลผปวยวาระสดทายของชวตอยางจรงจง เพราะผปวยสวนใหญไมตองการทกขทรมาน แตเมอไมรสกตวการตดสนใจในการรกษาพยาบาลมกขนอยกบการตดสนใจของแพทยกบญาต จงทาใหสวนทางกบความตองการ กอใหเกดความขดแยงระหวางผใหบรการและญาตผปวย ประกอบกบบคคลมกขาดการวางแผนหรอการเตรยมตวกอนตายมาตงแตตน และแนวทางการดแลแบบประคบประคอง (Palliative Care) ของแตละโรงพยาบาลทดาเนนการในรปแบบของตน ซงอาจเหมอนหรอแตกตางกนไปตามบรบท “ขณะนลกษณะการดแลผปวยยงเปนแบบตางคนตางทา ใหการดแลผปวยเปนระบบตามอวยวะของรางกาย ไมไดมการวางแผนการทางานกนเปนทม ยงไมไดเอาผปวยเปนศนยกลาง” (คาสมภาษณ:อมาภรณ ไพศาลสทธเดช,นตยสารหมอชาวบาน เลม : : ) ขาดการจดการความร ทยงไมไดรบความสนใจ และขาดแนวทางและรปแบบทเปนสหวทยาการทเปนสหสาขาวชาชพเชอมโยงหลายมต เชน แพทย

สำนกหอ


พยาบาล นกกายภาพบาบด บคลากรสนบสนน เชน นกสงคมสงเคราะห นกโภชนาการ นกจตวทยา ตวแทนชมชน อาสาสมคร นกบวช ทตองทาความเขาใจมตทางสงคม วฒนธรรม โดยบางแหงใหการดแลเฉพาะในโรงพยาบาล บางแหงใหการดแลครอบคลมไปถงทบานหรอชมชน มอาสาสมครเยยวยาและใหกาลงใจผปวย พาผปวยนงสมาธ การนมนตพระมาเทศน การรบบณฑบาต ขางเตยงผปวย ตลอดจนความเชอ พธกรรมตางๆ ทาใหเกดการปฏบตทแตกตางหลากหลาย และหนงสอแสดงเจตนาตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตราท (ความตองการครงสดทายของชวต (Living will)) คอนขางเปนเรองใหมและยงไมแพรหลาย รวมถงการขาดความรความเขาใจเกยวกบวธคด การปฏบต มมมองเกยวกบความตายของบคคลากรทางการแพทย ทาใหแพทยไดใชความรและเทคโนโลยเขามาควบคมจดการตอสกบความตาย และทาทกวธตามกระบวนการทางการแพทยทจะยดลมหายใจคนไขใหนาน (พระไพศาล วสาโล, 2547) และอกดานหนงการเตรยมความพรอมกอนตายของผสงอายและผปวยโรคเรอรงตามพนฐานทศนคต ความเชอ วฒนธรรม หรอศาสนา ทแตกตาง รวมถงมมมองของญาตเกยวกบเรองดงกลาวจงทาใหเกดชองวางระหวางแนวทางการดแลแบบประคบประคองกบการเตรยมตวกอนตายรวมถงความคาดหวงของผปวยและญาตทตองการไดรบ การสรางองคความรเกยวกบเรองนจงมความสาคญมาก ซงการสรางองคความรในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต นนตองสรางควบคระหวางหลกการดแลผปวยแบบประคบประคองเพอตอบสนองความตองการในดานตางๆของผปวยทครอบคลมทงองครวมนนเพอชวยใหผปวยและครอบครวมคณภาพชวตทดทสดเทาทจะเปนไปได (Brant, 1998) กบการเตรยมตวกอนตายและการวางแผนชวตเพอเผชญความตายของผปวยทงทางดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ ทขนอยกบความเชอของบคคล หรอขนอยกบประสบการณ วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ หรอหลกศาสนาทตนศรทธา (Angelucci and Lawrence, 1995;

Cavanangh, 1997; Risen, 1999 ) จงหวดราชบร เปนจงหวดหนงทอยทางทศตะวนตกของประเทศไทย มความแตกตางหลากหลายของชนชาตทางพนฐานทศนคต ความเชอ วฒนธรรม ผศกษาวจยจงมความสนใจศกษาวาในขณะทการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will ) เปนเรองใหมทยงไมเปนทแพรหลาย รบร และยอมรบในสงคมไทยเมอเปรยบเทยบกบบางประเทศในวฒนธรรมตะวนตก รวมถงบรบทสงคมไทยมความหลากหลายทางดานมต มมมอง ทอยภายใตพนฐานความแตกตางของทางดานศาสนา ความเชอ ความศรทธา สงคม วฒนธรรมทเกยวของกบการเตรยมตวกอนตาย และรวมถงโรงพยาบาลตางๆ รวมถงโรงพยาบาลในจงหวดราชบร มแนวทางการปฏบตในการดแลผปวยวาระสดทายของชวตทแตกตางกนในบางประเดน จงเปนประเดนเพอการศกษาในครงนวาเราควรจะมแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอจดการวาระสดทายของชวตอยางไร เพอชวยเหลอดแลผปวยวาระสดทายของชวตทเหมาะสมกบบรบทมากทสดเพอการตายด มสข สมศกดศรความเปนมนษย

สำนกหอ


วตถประสงคการวจย . วตถประสงคการวจยหลก เพอศกษาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต

. วตถประสงคการวจยรอง . เพอศกษาขอมลพนฐาน ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

. เพอศกษาการเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

. เพอศกษาสภาพและความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย

. เพอศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร

. เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

คาถามการวจย 1. ขอมลพนฐาน ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร เปนอยางไร

. การเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

เปนอยางไร . สภาพและความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย เปนอยางไร

. สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร เปนอยางไร

. แนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอายในเขตจงหวดราชบร เปนอยางไร

ระเบยบวธวจย การวจยครงนใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยมวธการเกบขอมลทงขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Method) และขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Method) เพอศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายในเขตจงหวดราชบร โดยศกษาความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย และความตองการสวนบคคลของผสงอายในเขต

สำนกหอ


จงหวดราชบร สภาพและความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอายในเขตจงหวดราชบร โดยศกษาผานกระบวนการเรยนร มมมอง ภายใตความแตกตางของบคคล สงแวดลอม ศาสนา ความเชอ ชาตพนธ ทมการปรบเปลยนไปตาม ยคสมย ทสงผลถงการจดการวาระสดทายของชวตของบคคล รวมถงสภาพการดแลแบบประคบประคองผปวยวาระสดทายของโรงพยาบาลทมทงความเหมอนและความแตกตาง

การดาเนนการวจย การดาเนนการวจยครงนไดดาเนนการวจย ดงน . ศกษา สงเคราะหเอกสารและงานวจยเกยวกบแนวคด ทฤษฎ แนวทางการจดการวาระสดทายของชวตของตางประเทศและประเทศไทย เพอสรปเปนแนวทางเพอการศกษาขนตอไป 2. ศกษาขอมลจากกลมตวอยางโดยแบงเปน 3 สวนดงน . ศกษาผสงอาย ในประเดน . . ขอมลพนฐาน . . ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย

. . การเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแลขณะปวยหรอในชวงวาระสดทายของชวตและหลงการตายจากญาตและบคลากรทางการแพทย

2.2 ศกษาญาต ในประเดน 2.2.1 สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวต

2.2.2 ความตองการในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตายจากบคลากรทางการแพทย

2.3 ศกษาบคลากรทางการแพทย ในประเดน 2.3.1 สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวต . จดทารางแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตจากขอมลทไดจากการสงเคราะหเอกสาร และงานวจยทเกยวของ และจากการศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตจากญาตและโรงพยาบาลตางๆ ใหผเชยวชาญตรวจสอบ . จดสมมนาเสนอขอมลทคนพบ โดยเชญวทยากรผเกยวของในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต เพอวพากษ

สำนกหอ


. สรปแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ในบรบทจงหวดราชบร . นาเสนอขอมล การสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ในบรบทจงหวดราชบร ในลกษณะของการพรรณนาความ

ขอบเขตการวจย ขอบเขตงานวจยเพอศกษา แนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายในเขตจงหวดราชบร ครงนประกอบดวย ขอบเขตดานเนอหา ขอบเขตพนท ขอบเขตดานประชากร และขอบเขตดานตวแปร ดงรายละเอยดตอไปน

. ขอบเขตดานเนอหา ประกอบดวยเนอหาหลกๆ คอ

. ความเชอ ความรและวธการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย รวมถงความรเกยวกบสทธผปวยและหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living

will) ตามหนงงสอแสดงเจตนาตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. มาตรา 12

. วธการจดการวาระสดทายของชวต

. . การเตรยมตวกอนตายดานตางๆ

. . ความตองการไดรบการชวยเหลอขณะปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย . แนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวต

2. ขอบเขตพนท การศกษาวจยในครงน ผวจยไดเลอกศกษาในพนทของจงหวดราชบร เนองจาก จงหวดราชบรไดกาวเขาสสงคมผสงอายและจากการสารวจอตราปวยของผปวยในทมารบบรการในสถานบรการสาธารณสขจงหวดราชบรชวงเดอนมกราคมถงมถนายน 2555 พบขอมลสอดคลองกนวา ผสงอายมโรคประจาตวถงรอยละ 45.5 โรคประจาตวสวนใหญทเปนคอ ความดนโลหตสง รอยละ 24.4

เบาหวาน รอยละ 10.92 โรคหลอดเลอดสมอง รอยละ 2.23 โรคหวใจ รอยละ 1.86 และโรคตดเชอทางเดนหายใจสวนลาง รอยละ 1.83 (สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2555) ประกอบกบจงหวดราชบร มความหลากหลายความเชอ ความคดภายใตพนฐานของความแตกตางทางศาสนา ชาตพนธ ทสงผลตอทศนคต ในการจดการวาระสดทายของชวต และสงทสาคญคอ ผวจยเปนหนงในทมสขภาพ ปฏบตงานอยในจงหวดราชบร จงตองการศกษาวจยเพอนาผลการวจยทไดศกษาผานมมมองของผสงอาย ญาต และมมมองของทมบคลากรทางการแพทย ทคนพบมาพฒนาเปนแนวทางการสงเสรมเพอจดการเรยนรเกยวกบการจดการวาระสดทายของชวต ทเหมาะสมกบบรบทพนทจงหวดราชบร ตอไป

สำนกหอ


3. ขอบเขตประชากร

การศกษาเกยวกบ การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตครงน ศกษาในกลมของผสงอายในเขตจงหวดราชบร ญาต และบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร ทมแนวทางการดแลแบบประคบประคอง (Palliative care) ผปวยวาระสดทายของชวต เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตทสอดคลอง เหมาะสมตามบรบทจงหวดราชบร โดย

. ประชากรเปาหมาย การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ครงนสามารถแบงเปนกลมหลกๆ 4 กลมคอ 1) ผสงอาย 60 ปขนไป 2) ญาตของผสงอาย 3) บคลากรทางการแพทย

4) ผเชยวชาญทเกยวของกบผสงอาย

. ผใหขอมลหลก (Key informants) แบงออกเปน 4 กลมคอ

. . ผสงอายตงแต 60 ปบรบรณขนไป ทอยในสมชชาชมรมผสงอายของ แตละอาเภอในจงหวดราชบร (ตวแทนในชมรมผสงอายของแตละตาบลรวมเปนสมชชาผสงอายอาเภอ) . . ญาตของผสงอายทปวยและเขารบการรกษาอยทโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร โดยการเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงกลมญาตผปวยวาระสดทายของชวตทมารบการรกษาทโรงพยาบาล เชน หอผปวยหนก หอผปวยอายรกรรม หรอตกอบตเหต-ฉกเฉน และญาตของผปวยสงอายทบาน โดยการลงเยยมบานพรอมกลมงานเวชกรรมสงคมของโรงพยาบาล

. . บคลากรทางการแพทยประกอบดวยแพทย พยาบาลทใหการดแลผปวย โดยเนนหนวยงานทมผปวยวาระสดทายของชวต เชน หอผปวยหนก หอผปวยอายรกรรม เปนตน

. . กลมผเชยวชาญของทกฝายประกอบดวย ตวแทนผสงอาย ตวแทนญาต และตวแทนบคลากรทางการแพทยททางานเกยวของกบผสงอาย

4. ขอบเขตดานตวแปร

ตวแปรทใชในการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ครงนประกอบดวย . ขอมลพนฐานของผสงอาย

. . ขอมลพนฐานทวไป ไดแก เพศ

อาย

ระดบการศกษา ศาสนา ชาตพนธ

อาชพ

สถานภาพการอยอาศย

สำนกหอ


โรคประจาตว

ความสามารถในการทากจวตรประจาวน

ประสบการณในอดตเกยวกบภาวะใกลตายและการตายของสมาชกในครอบครวหรอผอน

ประสบการณในการดแลผทเจบปวยในวาระสดทายของชวต

. . มมมองดานสขภาพ การวางแผนสขภาพ และการเผชญการเจบปวย . ความเชอ ความร และการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย . . ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตวกอนตาย

4.2.2 ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย 1. ความรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตายดานตางๆ และความตองการครงสดทายของชวตตามหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will))

. การเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย ไดแก วธการเรยนร และชองทางการเรยนร

. การเตรยมตวกอนตาย

. ความตองการไดรบการดแล

. ผสงอาย ไดแก . ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยวาระสดทายของชวต

. ความตองการไดรบการชวยเหลอหลงการตาย

. ญาต ไดแก

. ขอมลสวนบคคล . สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวต ไดแก สถานภาพความสมพนธ ภาวะสขภาพผสงอายทดแล การดแลทตอบสนองทกมต ปญหา/อปสรรคการดแลผสงอาย การรบรตอการเตรยมตวกอนตาย ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) และการเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช

3. ความตองการในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย ไดแก ความตองการไดรบการดแลเมอผสงอายเจบปวย ความตองการไดรบการดแลเมอผสงอายปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย

4.3 บคลากรทางการแพทย

. สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวต

สำนกหอ


. ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม

. ปญหา/อปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต

. ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) . การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ . ไดขอมลเกยวกบขอมลพนฐาน ความเชอ ความร และการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

. ไดขอมลเกยวกบการเตรยมตวกอนตายและความตองการไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

. ไดขอมลเกยวกบสภาพและความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย

. ไดขอมลเกยวกบสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร

. ไดแนวทางการสงเสรมการเรยนรการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

คานยามศพทเฉพาะ ผสงอาย หมายถง บคคลทมอายตงแต ป ขนไปทงชายและหญง ผปวยวาระสดทายของชวต หมายถง ผปวยทปวยหนก จากการบาดเจบหรอโรคทไมอาจรกษาใหหายไดและแพทยผรบผดชอบการรกษาไดวนจฉยจากการพยากรณโรคตามมาตรฐานทางการแพทยวา ภาวะนนนาไปสการตายอยางหลกเลยงไมไดในระยะเวลาอนใกลจะถงและใหหมายความรวมถงภาวะทมการสญเสยหนาทอยางถาวรของเปลอกสมองใหญททาใหขาดความสามารถในการรบรและตดตอสอสารอยางถาวร โดยปราศจากพฤตกรรมการตอบสนองใดๆ ทแสดงถงการรบรได จะมเพยงปฏกรยาสนองตอบอตโนมตเทานน ญาต หมายถง บคคลทมความสมพนธทางสายตรง คอ บดา มารดา พนอง บตร หรอบคคลทมความสมพนธทางกฎหมาย คอ คสมรส หรอบคคลทมความสมพนธเปนเครอญาตทมความผกพนใกลชดกบผปวยและมสวนในการตดสนใจเกยวกบผปวย

สำนกหอ


บคลากรทางการแพทย หมายถง แพทย พยาบาล หรอบคลากรสายการแพทยทปฏบตงานเกยวของกบผปวยในโรงพยาบาล เปนตน

ความร เกยวกบความตาย หมายถง ผลจากประสบการณเรองความตายและรบรดานการมองความตายของบคคลทมทงทางดานบวกและดานลบ และบนทกไวในกระบวนการคด การจา และสงผลตอพฤตกรรมการปฏบตดานการเตรยมตวกอนตาย

ความเชอเกยวกบความตาย หมายถง การยอมรบอนเกดอยในจตสานกของมนษยตอพลงอานาจเหนอธรรมชาตเกยวกบความตาย และมการถายทอด โดยอาศยสงแวดลอมและการถายทอดจากรนสรน และเปนพนฐานใหเกดการกระทาตางๆเกยวกบการเตรยมและการไมเตรยมตวกอนตาย การเรยนร หมายถง กจกรรมททาใหบคคลเกดการเปลยนแปลงทศนคตและพฤตกรรมเดมสพฤตกรรมใหมทคอนขางถาวร เนองจากการไดรบความร และประสบการณ หรอการฝกฝน

การเรยนรเกยวกบความตายและการจดการวาระสดทายของชวต หมายถง การศกษาแสวงหาความรเกยวกบความตาย การวางแผนการดาเนนชวต การวางแผนเรองการตาย การจดพธศพ การประเมนความรสกวาสงใดทจะชวยใหสามารถยอมรบความตายของตนได เพอใหบคคลลดความวตกกงวลเรองความตาย และมการปฏบตตามแผนทตนเองวางไวเพอการตายด

การจดการวาระสดทายของชวต หมายถง การเตรยมตวกอนตาย ทมการวางแผนหรอดาเนนการไวลวงหนาเกยวกบสถานการณในภาวะใกลตาย และการตาย อยางมรองรอย หลกฐานหรอลายลกษณอกษรทแสดงถงการเตรยมตว ซงครอบคลมทงครอบคลมดานรางกาย จตใจ และสงคม การเตรยมตวกอนตาย หมายถง การเตรยมตวทครอบคลม

1. ดานรางกาย โดยเกยวของกบการตดสนใจความตองการครงสดทายของชวต (Living

will) การเลอกวธการรกษาทางการแพทย การเลอกสถานทสาหรบพกรกษาตวเมออยในภาวะใกลตาย

การเลอกสถานทตาย การบรจาคอวยวะ การวางแผนเกยวกบการจดการงานศพ . ดานจตใจ โดยเกยวของกบการยอมรบความตาย การวางแผนจดการเกยวกบชวตตนเองในเวลาทเหลอและปฏบตตามสงทตนศรทธา ตามความเชอ และเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ . ดานสงคม โดยเกยวของกบการสนทนาถงปญหาสขภาพของตนและความตายกบสมาชกในครอบครว ญาต การปรบความเขาใจ การขออโหสกรรม การจดการธรกจทคงคาง การจดการดานการเงน การทาพนยกรรม ประกนชวต การจดการงานศพตน เปนตน

การดแลทตอบสนองทกมต หมายถง การดแลโดยใหความสาคญกบการดแลดานรางกาย การรกษาทางการแพทย ใหความสาคญดานจตใจผปวยและครอบครว ใหโอกาสผปวยและครอบครวมสวนรวมในทกกระบวนการ ทงดานการรกษา การใหขอมลขาวสาร, ความเปนอสระในการตดสนใจ

สำนกหอ


,ความปลอดภย, การชวยเหลอครอบครวเพอจดการกบความทกขทรมานของผปวย อานวยความสะดวกใหไดปฏบตตามความเชอ/ศาสนา การตายด หมายถง การเสยชวตโดยใจสงบ มสต ใจเกดปญญารแจงเหนในสจธรรม ไมเจบปวด ไมตองทนทกข ทรมาน ทามกลางคนรก ไมเปนภาระใหกบลกหลาน มคนดแลจนวนาทสดทาย โดยทคนรอบขางทาใจได ไมฟมฟาย เศราโศกเสยใจ ไมมความขดแยง และมการจดการภาระทวตกกงวลไวเรยบรอยกอนตาย

มมมองสขภาพและการวางแผนสขภาพ หมายถง ความคดเกยวกบตนเองในการใหความสาคญของสขภาพตนเอง การดแลสขภาพเพอคนหาและปองกนโรคและการเจบปวย

การดแลแบบประคบประคอง (Palliative care): หมายถง การจดการผปวยทกาลงเผชญปญหาทเกยวเนองกบความเจบปวยทคกคามถงชวตและครอบครว มคณภาพชวตทดขน โดยการปองกนและบรรเทาความทกขทรมานตางๆ ดวยการวนจฉยแตเนนๆ การประเมนอยางแมนยา และการรกษาความปวดและปญหาอนๆใหครบถวนทงดาน รางกาย จตใจและสงคม โดยมหวใจหลกของการดแล คอ ใหความสาคญกบตวผปวยและครอบครวเปนหลก ครอบคลมความตองการทกดาน เปนการปฏบตงานรวมกนของบคลากรทางการแพทย ญาตและตวผ ปวย และมความตอเนองและการประเมนผลอยางสมาเสมอ

หนงสอแสดงเจตนาตามความตองการครงสดทายของชวต (Living will) หมายถง หนงสอแสดงความตองการของบคคลเพอใหบคคลทเกยวของปฏบตตามความตองการของตนเอง โดยรวมถงความตองการทไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวต หรอเพอยตความทรมานจากการเจบปวย

ศกดศรของความเปนมนษย หมายถง มนษยมศกยภาพในการนาตนเอง มสทธทจะเลอกแนวทางตามทตนปรารถนา ทงในการดารงชวต มชวต พฒนาตนเอง โดยไมสรางความเดอดรอนใหแกผอน และเลอกทจะตายอยางสมศกดศร เปนการตายทปราศจากเครองมอทางการแพทย หลกเลยงความทกขทรมาน จากกระบวนการของภาวะใกลตายทยาวนานดวยเทคโนโลยตางๆได

กรอบแนวคดการวจย งานศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยมเปาหมายศกษาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ในบรบทของจงหวดราชบร โดยงานศกษาครงนไดพจารณาทองคประกอบ 4 สวนหลกๆ คอ แนวคดมมมองของผสงอาย ญาต บคลากรทางการแพทย และแนวทางการดแลแบบประคบประคองผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลตางๆ ในเขตจงหวดราชบร

สำนกหอ


เพอเปนแนวทางการสงเสรมการจดการวาระสดทายของชวตในบคคลทเกยวของ คอ ผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย โดยมแนวคดและความเชอวา ผใหญเปนผมวฒภาวะ มประสบการณ สามารถเรยนรดวยการชนาตนเอง โดยเมอพบปญหาจะแสวงหาขอมล ทงดานตนเอง ดานสภาพแวดลอมในชมชนและสงคม และขอมลทางหลกวชาการ นามาคดวเคราะหประกอบกนเพอหาทางเลอกในการตดสนใจแกไขปญหาทเหมาะสมมอสรภาพ มความพอดระหวางตนเองสภาพแวดลอมและสงคม และมความคดรวบยอดสรางองคความรของตนเองเพอเปาหมาย คอ “ความสข” จนกระทงวาระสดทายของชวต และ “ตายด” โดยเปนการเสยชวตโดยใจสงบ มสต เกดปญญารแจงเหนในสจธรรม ไมเจบปวด ไมทนทกข ทรมาน อยทามกลางคนรก ไมเปนภาระใหกบลกหลาน มคนดแลจนวนาทสดทาย โดยทคนรอบขางทาใจได ไมฟมฟาย เศราโศกเสยใจ ไมมความขดแยง และมการจดการภาระทวตกกงวลไวเรยบรอยกอนตาย

กรอบแนวคดการวจย

ผสงอาย

ขอมลพนฐาน

ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย

การเตรยมตวกอนตาย

ความตองการสวนบคคล

ญาต

บคลากรทางการแพทย

ความตองการในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวต

และหลงการตาย

สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวต

แนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต

แนวทางการสงเสรม

แผนภมท 1 กรอบแนวคดการวจย

บทท

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตครงนผศกษา ไดศกษาคนควา รวบรวมแนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการเรยนร เพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอาย โดยรวมถงรปแบบการดแลผปวยระยะสดทายของโรงพยาบาลตางๆ เพอใชเปนแนวทางในการศกษา ซงมหวขอ ดงน

. การเรยนรและทฤษฎการเรยนร

. ความหมายของการเรยนร

. ทฤษฎการเรยนร

1.3 แนวคดเกยวกบการเรยนรดวยตนเอง

2. ความร ความเชอ และการเรยนรแนวคดเกยวกบความตายและภาวะใกลตายหรอวาระสดทายของชวต 2.1 ความหมายและความสาคญของความตายและภาวะใกลตายหรอวาระสดทายของชวต

2.2 ทศนคตและความเชอเกยวกบความตาย 2.3 สทธผปวย

. หนงสอแสดงเจตนาตามความตองการครงสดทายของชวต (Living will) . วธการจดการวาระสดทายของชวต . แนวคดเรองการเตรยมตวเกยวกบความตาย

. รปแบบการจดการเผชญความตายหรอการเตรยมตวกอนตาย

. ความตองการและความคาดหวงทตองการไดรบขณะปวยวาระสดทายของชวต . ความตองการและความคาดหวงของสมาชกในครอบครว 4. แนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวต

. แนวคดทเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทาย

. หลกการดแลผปวยระยะสดทาย

. การประเมนผปวยระยะสดทาย

. หลกการดแลแบบประคบประคอง

. การดแลผปวยระยะสดทายและรปแบบการดแลผปวยระยะสดทาย

18

. การดแลผปวยระยะสดทายแบบองครวม

. การดแลผปวยในมรณวถตามแนวทางของ hospice care

1. การเรยนรและทฤษฎการเรยนร

1.1 ความหมายของการเรยนร

การเรยนรคอ กระบวนการททาใหพฤตกรรมปลยนแปลงไปจากเดม อนเปนผลจากการฝกประสบการณ แตมใชผลจากการตอบสนองตามธรรมชาต เชนสญชาตญาณหรอวฒภาวะ หรอจากการเปลยนแปลงชวคราวของรางกาย (Hilgard and Bower, 1981) หรอการเรยนรเปนกระบวนการของประสบการณททาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางคอนขางถาวร ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมนไมไดมาจากภาวะชวคราว วฒภาวะ หรอสญชาตญาณ (Klein, 1991) หรอการเรยนรเปนกระบวนการทบคคลไดพยายามปรบพฤตกรรมของตน เพอเขากบสภาพแวดลอมตามสถานการณตางๆ จนสามารถบรรลถงเปาหมายตามทแตละบคคลตงไว (Pressy, Robinson &

Horrock, 1959) หรอการเรยนรตามความหมายของ (Mednick, 1962) คอ 1. การเรยนรทาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม 2. การเรยนรเปนผลจากการฝกฝน 3. การเรยนรเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขางถาวรจนเปนนสย มใชการเปลยนแปลงพฤตกรรมชวคราว และ 4. การเรยนรไมอาจสงเกตไดโดยตรง แตทราบจากการกระทาทเปนผลจากการเรยนร เพราะฉะนนเราสามารถสรปไดวา การเรยนรหมายถง กระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมจากเดมไปสพฤตกรรมใหมทคอนขางถาวร และพฤตกรรมใหมนเปนผลมาจากประสบการณหรอการฝกฝน มใชเปนผลจากการตอบสนองตามธรรมชาตหรอสญชาตญาณ หรอความบงเอญ พฤตกรรมทเปลยนไปจะตองเปลยนไปอยางคอนขางถาวร จนสามารถบรรลถงเปาหมายทตงไว ผลของการเรยน ร เมอบคคลเกดการเรยน รในแตละครง จะตองเกดการเปลยนแปลงขน 3 ประการ ดงน (Bloom, 1976)

1. การเปลยนแปลงทางดานความร ความเขาใจ และความคด ( Cognitive

Domain) หมายถง การเรยนรเกยวกบเนอหาสาระใหม กจะทาใหผเรยนเกดความรความเขาใจสงแวดลอมตาง ๆ ไดมากขน เปนการเปลยนแปลงทเกดขนในสมอง

2. การเปลยนแปลงทางดานอารมณ ความรสก ทศนคต คานยม (Affective

Domain) หมายถง เมอบคคลไดเรยนรสงใหม กทาใหผเรยนเกดความรสกทางดานจตใจ ความเชอ ความสนใจ

19

3. ความเปลยนแปลงทางดานทกษะ (Psychomotor Domain) หมายถง การทบคคลไดเกดการเรยนรทงในดานความคด ความเขาใจ และเกดความรสกนกคด คานยม ความสมใจดวยแลว ไดนาเอาสงทไดเรยนรไปปฏบต จงทาใหเกดความชานาญมากขน เชน การใชมอ เปนตน

องคประกอบของการรยนร ประกอบดวย (Cronbach, 1959) 1. จดมงหมายของผเรยน (Goal) หมายถงสงทผเรยนตองการหรอสงทผเรยนมงหวง การเรยนอยางไมมจดมงหมาย คอไมทราบวาจะเรยนไปทาไม ยอมจะไมบงเกดผลดขนได ครควรชใหผเรยนเขาใจถงจดมงหมายในการเรยนวชาตาง ๆ วาคออะไร เพออะไร

2. ความพรอม (Readiness) เปนลกษณะเฉพาะตวของนกเรยนหรอผเรยนแตละคนหมายรวมถงวฒภาวะของผ เรยนดวย คนทมความพรอมจะเรยนไดดกวาทง ๆ ทอยในสถานการณเดยวกน จงควรสรางแรงจงใจใหเกดขนกบนกเรยนเพอใหเขาพรอมทจะเรยนได

3. สถานการณ (Situation) หมายถง สงแวดลอมหรอสงเราตาง ๆ ทมากระทาตอผเรยน เชน การเรยนการสอน สถานการณตาง ๆ ฯลฯ คนหรอสตวจะเรยนรไดดเมอไดเขาไปมประสบการณในสถานการณตาง ๆ อยางแทจรง

4. การแปลความหมาย (Interpretation) เปนการศกษาหาลทางในสถานการณทกาลงเผชญอยเพอเขาไปสจดมง หมาย หรอการวางแผนการกระทาเพอใหบรรลจดมงหมาย โดยพจารณานาสงแวดลอมหรอสถานการณมาใชใหเปนประโยชน การจะบรรลจดมงหมายนนอาจมหลายวธ และอาจจะมวธหนงทดทสด การทคนจะเลอกวธใดนนขนอยกบความสามารถในการแปลความหมายเปนสาคญ

5. ลงมอกระทา (Action) เมอแปลสถานการณแลว ผเรยนจะลงมอตอบสนองสถานการณหรอสงเราในทนท การกระทานนผเรยนยอมจะคาดหวงวาจะเปนวธทดทสดทจะทาใหเขา บรรลจดมงหมายทตงไว

6. ผลทตามมา (Consequence) หลงจากตอบสนองสงเราหรอสถานการณแลว ผลทตามมาคอ อาจจะประสบผลสาเรจตามจดมงหมาย จะเกดความพอใจ (Confirm) ถาไมประสบผลสาเรจยอมไมพอใจ ผดหวง (Contradict) ถาประสบผลสาเรจกจะเปนแรงจงใจใหทากจกรรมอยางเดมอก ถาไมบรรลจดมงหมายอาจหมดกาลงใจ ทอแททจะตอบสนองหรอทาพฤตกรรมตอไป

7. ปฏกรยาตอความผดหวง (Contradict) ซงจะกระทาใน 2 ลกษณะคอ ปรบปรงการกระทาของตนใหมเพอใหบรรลจดมงหมาย โดยยอนไปพจารณาหรอแปลสถานการณหรอสงเราใหม แลวหาวธกระทาพฤตกรรมทเหมาะสมเพอใหบรรลจดมงหมายปลายทางใหได อกประการหนง อาจเลกไมทากจกรรมนนอก หรออาจจะกระทาซา ๆ อยางเดมโดยไมเกดผลอะไรเลยกได

20

1.2 ทฤษฎการเรยนร การเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรดวยตนเองกบแนวคดเรอง “คดเปน”

ทฤษฎการเรยนรกลมมนษยนยม (Humanism) โดย นกคดกลมมนษยนยมใหความสาคญของความเปนมนษยและมองมนษยวามคณคา มความดงาม มความสามารถ มความตองการ และมแรงจงใจภายในทจะพฒนาศกยภาพของตน ทฤษฎและแนวคดทสาคญๆในกลมนม 2 ทฤษฎ คอ 1. ทฤษฏการเรยนรของมาสโลว แนวคดเกยวกบการเรยนรของทฤษฎนคอ มนษยทกคนมความตองการพนฐานตามธรรมชาตเปนลาดบขน และตองการทจะรจกและพฒนาตนเอง

2. ทฤษฎการเรยนรของรอเจอร แนวคดเกยวกบการเรยนรของทฤษฎนคอ มนษยสามารถพฒนาตนเองไดด หากอยในสภาวะทผอนคลายและเออตอการเรยนรและเนนผเรยนเปนศนยกลาง

ดงนนนกทฤษฎในกลมนจงมความเชอวามนษยมศกยภาพทจะนาตนเอง เรยนรดวยตนเองไดและมความคดสรางสรรคซงตวแปรทสาคญของการเรยนร คอ ความตองการรจกตนเองตามสภาพทแทจรงของตน (Self-Actualization) มความกลาทจะตดสนใจเลอกทางเดนของชวต และรจกคานยมตนเอง โนมเอยงตามธรรมชาตทจะพฒนาตนเองในทกๆ ดาน โดยผเรยนจะเปนผทกาหนดควบคมและเลอกเปาหมายทจะศกษาเรยนรดวยตนเองในทกๆ ดาน ความหมายของการเรยนรดวยตนเอง

การเรยนรดวยตนเอง (Self-Directed Learning) ไดมผใหความหมายไวตางๆ กน ดงน

Knowles (1980) ไดใหความหมายของการเรยนรดวยตนเองวาเปนกระบวนการทบคคลใชในการสรางความตองการในการเรยนร การตงจดมงหมายในการเรยนร การทากจกรรมเพอคนหาความร เชน การคนควาเอกสารและแหลงความรตางๆ การพบปะบคคล การเลอกเสรมและกาหนดแผนการเรยนร การประเมนผลการเรยนร กจกรรมสวนใหญเกดขนดวยตนเอง จะโดยไดรบหรอไมไดรบความชวยเหลอจากผอนกตาม เนองจากผใหญมลกษณะทเตบโตทงดานรางกาย จตใจ มวฒภาวะและมโนทศนตอตนเอง พฒนาจากการพงพาเปนการนาตวเองได

Skager (1978) ไดอธบายเสรมวา การเรยนรดวยตนเองเปนการพฒนาการเรยนรและประสบการณการเรยน ตลอดจนความสามารถในการวางแผนการปฏบต และการประเมนผลกจกรรมการเรยนทงในลกษณะทเปนเฉพาะบคคล และในฐานะทเปนสมาชกของกลมการเรยนทรวมมอกน

21

Brookfield (1984) ไดใหความหมายทกระชบขนวาการเรยนรดวยตนเอง หมายถง การเปนตวของตวเอง ควบคมการเรยนรของตนเอง มความเปนอสระ โดยอาศยความชวยเหลอจากแหลงภายนอกนอยทสด

ประเภทของการเรยนรดวยตนเอง

การเรยนรของบคคลนน ไมไดเกดจากการจดการเรยนการสอนในระบบเทานน หากแตการเรยนรสามารถเกดไดในสถานการณตางๆ (Brockett and Heimstra, 1991) ดงตอไปน

. การเรยนรโดยบงเอญ (Ramdom or Incidental Learning) เปนผลพลอยไดจากเหตการณอยางใดอยางหนง ซงบคคลเขาไปสมผสและรบรโดยมไดเจตนา

. การเรยนรจากกลม (Collaborative Learning) เปนการเรยนรจากสงคม กลมเพอน เชน การพบปะพดคย การถายทอดทางความคด และประสบการณจากกลม เพอนทไดสมผสและถายทอดมา . การเรยนรตามระบบการจดการศกษา (Provider Sponsored) คอ การจดกระบวนการเรยนรในสถาบนการศกษา ซงมกลมบคคลจดกากบดแล มการประเมนผล และใหการรบรองคณวฒ

. การเรยนรดวยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนการเรยนทเกดจากความอยากร อยากเรยน ซงผเรยนจะวางแผนการเรยนนนดวยตนเอง

สาหรบในประเทศไทย ไดมผใหความหมายของการเรยนดวยตนเอง ดงน

สวรรณา ยหะกร( ) ไดใหค านยามของการเรยน รดวยตนเองวาเปนกระบวนการ ซงผเรยนแตละคนมความคดรเรมดวยตนเอง โดยอาศยความรวมมอจากผ อน โดยผเรยนวเคราะหความตองการทจะเรยนรดวยตนเอง กาหนดเปาหมายในการเรยนร แยกแยะ แจกแจง แหลงขอมลในการเรยนร ทงทเปนคนและอปกรณคดเลอก วธการเรยนรทเหมาะสม และประเมนผลการเรยน รนน คอ การรจก ศกษาคนควาและเลอกเรยนสงตางๆ ดวยตนเอง นอกเหนอไปจากการเรยนในหองเรยน

สรรตน สมพนธยทธ (2540) ไดใหความหมายไววา การเรยนรดวยตนเอง เปนกระบวนการศกษาของบคคล โดยบคคลนน มความคดรเรมดวยตนเอง มความตงใจ มจดมงหมาย มการวางแผนการเรยน เลอกแหลงขอมล เลอกวธการเรยนรท เหมาะสมและมการวดและประเมนผลตนเอง

พทกษ อกษร ( ) กลาววา การเรยนรดวยตนเอง คอ กระบวนการศกษาและวธการเรยนร ซงผเรยนแตละคนสามารถคดรเรมดวยตนเอง วเคราะหความตองการทจะเรยน

22

กาหนดวธการทจะใชในการเรยนร กาหนดเปาหมายทชดเจนเหมาะสมกบความสามารถ รวมทงหาเกณฑในการวดและประเมนผลการเรยนรเหลานนดวย การอาศยความชวยเหลอจากผอน

สมคด อสระวฒน ( 4 ) กลาววา การเรยนรไมจาเปนตองเกดขนในสถาบน การศกษาเสมอไป และอาจเกดขนจากการเรยนรโดยบงเอญ หรอจากกลม ซงประกอบขนภายใตการเรยนรดวยตนเอง อนเปนกระบวนการทเกดขนในอานาจความนกคด (Conscious Act) อนเปนสงทเกดขนภายในตวบคคลนน และการเรยนรดวยการนาตนเองนน นบวาเปนวธการเรยนรทสาคญสาหรบยคปจจบนทสงคมกาลงมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ซงการเรยนรจงเปนการพฒนาตนเองเพอใหทนตอการเปลยนแปลงของสงคม

ดงนน จงพอสรปไดวา การเรยนรดวยตนเอง คอ ความคดสรางสรรคในกระบวนการศกษาของบคคล โดยเรมจากความตงใจทอยากจะเรยนร อนเกดจากแรงขบภายในของแตละบคคลใหเหมาะสมกบความตองการของตนเอง อนไดแก การกาหนดเปาหมาย วธการเรยนร เลอกแหลงขอมลทจะศกษา รวมทงการวดและประเมนผลดวยตนเอง

ความสาคญของการเรยนรดวยตนเอง

การเรยนรดวยตนเอง ในปจจบนไดรบความสนใจอยางกวางขวาง การปฏบตในเรองนไมใชปรากฏการณใหม ในอดตมบคคลสาคญ โดยเฉพาะสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทเปนตวอยางทเกยวกบการเรยนรดวยตนเองทชาวพทธทราบกนด โดยเฉพาะคาสอนของพระพทธองค ทเนนการเรยนดวยตนเอง หรอการพงตนเองเปนสาคญ นอกจากน โสเครตส และ อบราฮม ลนคอลน กยงเปนบคคลทเปนทยอมรบทวไปวา เปนบคคลทประสบความสาเรจมาจากการศกษาคนควาดวยการเรยนรดวยตนเองอกดวย

Tough (1979) กลาวถงความสาคญเกยวกบการเรยนรดวยตนเอง ไววา กจกรรมการเรยนร หรอ โครงการทผเรยนเกยวของ (Learning Project) มาจากการวางแผนดวยตนเอง และเนนวากจกรรมการเรยนเปนแรงผลกดนททาใหเกดความสนใจ เกยวกบการเปนตวของตวเองและนาตนเองในการเรยนร

Knowles (1975) ไดกลาวถง ความสาคญของการเรยนรดวยตนเอง ไวดงน

. คนทเรยนรดวยการรเรมของตนเองจะเรยนไดมากกวา ดกวา คนทเปนเพยงผ รบ หรอรอใหครถายทอดวชาความรให เทานน คนทเรยนรดวยตนเองจะเรยนอยางตงใจ มจดมงหมาย และมแรงจงใจ สามารถใชประโยชนจากการเรยนรไดดกวา และยาวนานกวาบคคลทรอรบคาสอนแตอยางเดยว

. การเรยนรดวยตนเองสอดคลองกบพฒนาการทางจตวทยาและกระบวนการทางธรรมชาตมากกวา คอ เมอตอนเลกๆ เปนธรรมชาตทจะตองพงพงผอน ตองการผปกครอง

23

ปกปองเลยงด และตดสนใจแทนให เมอเตบโตมพฒนาการขนกคอยๆ พฒนาตนเองไปสความเปนอสระ ไมตองพงพงผปกครอง คร และผอน การพฒนาเปนไปในสภาพทเพมความเปนตวของตวเอง และชนาตนเองไดมากขน

. พฒนาการใหมๆ ทางการศกษา มหลกสตรใหม หองเรยนแบบเปดศนยบรการทางวชาการ การศกษาอยางอสระ โปรแกรมการเรยนทจดแกบคคลภายนอกมหาวทยาลยเปด และอนๆ อก รปแบบของการศกษาเหลานลวนใหเปนผเรยนเปนผเรยนรดวยตนเอง

. การเรยนรดวยตนเอง เปนความอยรอดของชวตในฐานะทเปนบคคลและเผาพนธมนษย เนองจากโลกปจจบนเปนโลกใหมทแปลกไปกวาเดม ซงมความเปลยนแปลงใหมๆ เกดขนเสมอและขอเทจจรงเชนนเปนเหตผลไปสความจาเปนทางการศกษาและการเรยนร การเรยนรดวยตนเองจงเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวต

ดงนนจงสามารถสรปความสาคญของการเรยนรดวยตวเองไดวา เปนการเรยนทเกดจากจดหมายความตองการ ความคงใจ ความมงมน แรงจงใจของตนเอง ตอการเรยนรทตอเนอง โดยสอดคลองกบพฒนาการทางจตวทยาและธรรมชาตของการแสวงหาความร เพอทตนเองสามารถทจะดารงชวตอยในสงคมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาไดอยางมศกยภาพ และมความสข

หลกการเรยนรดวยตนเอง

Gibbons and Hopkins (1980) ไดศกษาชวประวตของผเชยวชาญทมชอเสยงทางดาน การแสดง นกประดษฐ นกสารวจ นกอกษรศาสตร นกวทยาศาสตร และผบรหาร จานวน คน ซงไมไดรบการศกษาเลาเรยนตามชนเรยนปกตสงกวาระดบมธยมศกษาตอนปลาย โดยศกษาลกษณะของการเรยนรดวยตนเองของบคคลดงกลาว แลวนามาประมวลเปนหลกการเรยนรดวยตนเอง ดงน

. ในการศกษาดวยตนเอง ผศกษาเปนผควบคมตนเอง ในขณะทการศกษาอยางเปนทางการ (Formal Education) สถาบนการศกษาจะเปนผ ควบคม หรอ กากบการสอน ซงการศกษาดวยตนเอง จะชวยนกศกษาใหรจกควบคมสงทอยภายในตวเอง เพอการเรยนรของตน

. การศกษาดวยตนเอง มกจะเปนความมงมนพยายาม ในความรเฉพาะดานอยางใดอยางหนงมากกวาการศกษาหลายๆ แขนงวชา การสอนใหรจกศกษาคนควาดวยตนเอง ชวยใหนกศกษาสามารถแยกแยะ และมความชานาญในกจกรรมบางอยาง หรอหลายอยางทจาเปนตอชวต

. การศกษาดวยตนเอง มกจะเปนการประยกตการศกษา คอการเรยนรเพอการนาไปใชกบงาน ซงการสอนการเรยนรดวยตนเอง เกยวของกบการศกษาทางทฤษฏทสมพนธกบการฝกฝนทางทกษะ และการนาไปดดแปลงใชอยางเหมาะสมเปนการเรยนรเพอประโยชนปจจบน

24

. ผศกษาดวยตนเอง เปนคนทเรยนรดวยแรงจงใจของตนเอง กบเนอหาวชาทตนเลอก แมจะพบวามอปสรรคกตาม การศกษาดวยตนเองชวยใหผเรยนรตระหนกถงความตองการของตน และมเปาหมายของตนเองมากกวาทจะใหผอนมาวางเปาหมายให . สงจงใจสาหรบการศกษาดวยตนเอง ไดแก ความสาเรจ ซงเปนสงทประเมนคณคาไดโดยตนเอง การสอนเพอใหเกดการเรยนรดวยตนเองจงเปนการใหประสบการณเพอดาเนนไปสเปาหมายทตองการ รจกวางแผน และการเลอกใชวธการทมประสทธภาพ ในการทจะทาใหงานนนสาเรจ

. ผศกษาดวยตนเอง มกจะตดสนใจในรปแบบตางๆ ทงทเปนทางการและไมเปน ทางการดวยวธการเฉพาะตน ซงสามารถเรยนรดวยตนเองอยางดทสด ซงขอสรปอาจจะไดจากการศกษา การสงเกต ประสบการณ การเขาเรยนในบางวชา การฝกอบรม การสนทนา การฝกหด การลองผดลองถก การฝกหดกจกรรมใหผลด การประสานระหวางกลม เหตการณและโครงการ

. การเรยนรดวยตนเอง เกยวของกบการพฒนาบคลกภาพของบคคล ความมระเบยบวนยในตนเอง ความขยน ความไมเหนแกตว รสกเกรงใจผอน

. ผทเรยนรดวยตนเอง จะมแรงขบ (Drive) มความคดอสระ มสตปญญาเฉลยวฉลาด มความกระตอรอรน โดยมความคดอสระไมขนกบบคคลใดบคคลหนง ความคดรเรมสรางสรรค มกทาอะไรเปนแบบของตนเอง มากกวาทาคลายๆ ผอน

. ผทเรยนรดวยตนเอง มกจะใชการอาน และกระบวนการทกษะอนๆ ในการเขาถงขอมลและคาแนะนาทเขาตองการ โดยเฉพาะอยางยงขอมลสารสนเทศ

. การเรยนรดวยตนเอง เปนการเรยนรทเกดจากประสบการณสาคญหลายประการ ตงแตวยเดก และพฒนาจนกระทงกลายเปนจดของการเลอกในชวตของบคคล การสอนเพอการศกษาดวยตนเอง จงเปนการชวยเหลอผเรยน ทจะจาแนกแนวทางทเกดขนในชวต เพอกาหนดวถทางทตนเลอกและสรางวถทางใหมทตนปรารถนา . การเรยนรดวยตนเอง จะเกดขนไดดทสดในสงแวดลอมของการทางานทอบอน บรรยากาศเอออานวยใกลชด เปนกนเอง บคคลมสมพนธภาพทดตอกน มความกระตอรอรน ในการเรยนร การสอนใหเกดการศกษาดวยตนเอง จงเกยวของกบการสรางบรรยากาศ และสมพนธภาพทดใหเกดขน

. ผทเรยนรดวยตนเอง มกจะพงใจผอนพอๆ กบทาใหผอนพงใจตน บคคลเหลานจงมสขภาพจตทด การสอนใหศกษาดวยตนเองจงสนบสนนวธการเรยนร โดยทผเรยน ไมเพยงแตจะเรยนรวชาการหรอทกษะเหลานน แตเขายงสามารถพฒนาจตใจของตนเองและผอนอกดวย

25

กลาวโดยสรป หลกการเรยนรดวยตนเองนน บคคลจะเปนผชนาตนเองในการเรยนรเรองใดเรองหนง ตามแรงจงใจของตนเองในการนาความรเพอนาไปพฒนาตนเอง หรอการแกปญหา โดยการแสวงหาความรจากแหลงตางๆ เพอเปาหมายทตนตงไว ตามหลกการ “คดเปน” การเรยนรดวยตนเองกบแนวคดเรองการ “คดเปน”

แนวคดเรองการคดเปนแนวคดเชงปรชญามนษยนยม ซงโกวท วรพพฒน (2544) อางถงใน ชดชงค ส.นนทนาเนตร (2549) กลาววา การคดเปน หมายถง การตดสนใจโดยใชขอมลหรอขอจากดของตนเองมาประกอบกบความรทางวชาการและสภาพสงคมและสงแวดลอม โดยนาขอมลทงจาก 3 องคประกอบนมาหาขอสรปเพอการตดสนใจ และคาตอบของทกคนไมจาเปนตองเหมอนกน แตคาตอบจะตองเหมาะสมกบสภาพการณและขอจากดสวนบคคล ซงถาคนเราคดเปนและตดสนใจอยางเหมาะสมแลว จะนาไปสความสขและความสมดล อยางผสมผสานกลมกลน สวน อนตา นพคณ(2528) ไดสงเคราะหความเชอพนฐานของแนวคดเรองการคดเปน วา มนษยทกคนตองการความสข และ มนษยจะใชขอมล 3 ประเภท คอ ขอมลประเภทตนเอง ขอมลประเภทสงคมและสงแวดลอม และขอมลประเภทวชาการ ประกอบการคดเพอแกปญหา อยางมอสรภาพและการตดสนใจกาหนดชะตาชวตตนเอง

ดงนนการคดเปน คอ การทบคคลใชกระบวนการทางปญญา รจกตนเองและมความพยายามทจะหาทางแกไขปญหา หรอพยายามทจะปรบตวเองใหมความสมดลกบสภาพสงคมสงแวดลอมในวถทางทเหมาะสมอยางมอสรภาพ เพอเปนการเปลยนแปลงตนเอง และสงคมในทางทสรางสรรค ผคดเปนตองมความสามารถในการใชกระบวนการในการตดสนใจ โดยนาเอาขอมลทง ดาน คอ ขอมลเกยวกบตวเอง ขอมลเกยวกบสงคมและสงแวดลอม และขอมลทางวชาการมาใชในการประกอบการตดสนใจ โดยยดหลกการเรยนรและการชนาตนเอง (Self-Direction) หรอการพงพาตนเอง (Self-Reliance) และเปนขอสรปทเหมาะสมกบปจเจกบคคลมากทสด โดยเปาหมายคอ ความสข ทเปรยบเสมอนเปาหมายสดทาย (Ultimate Goal) ของมนษยทกคนตลอดชวงชวตทดาเนนอย ซงอาจถอไดวา ความสขเปนจรงสงสด หรอ Ultimate Reality

โดยขนตอนของการคดเปนนน สามารถจาแนกแตละขนตอนออกเปนพฤตกรรมของบคคลได ดงน (สนทร สนนทชย, 2544 อางใน ชดชงค ส.นนทนาเนตร, 2549) ขนท การกาหนด (ระบ) ปญหา บคคล สารวจปญหาทเผชญอยในปจจบน หรอคดคาดการณปญหาในอนาคต และจาแนกและจดลาดบความสาคญของปญหา และปญหาทจะตองแกไขตามลาดบกอนหลง

ขนท หามลเหตของปญหา บคคล แสวงหาขอมลทเกยวของและเปนสาเหตของปญหาหลายๆ ดานโดยการคด การคนควา การสนทนาแลกเปลยนทศนะกบผอน

26

ขนท หาวธหรอทางเลอกในการแกปญหา บคคล จาแนกขอมลเปนหมวดหมวเคราะหเปรยบเทยบสวนทคลายกน เหมอนกน สนบสนนกน ขดแยงกน เพอหาความสมพนธแลวสรปเปนหลกหรอแนวคดแนวปฏบตหลายๆ วธ โดยแสวงหาขอมลทงดานตนเอง ดานสงคมสงแวดลอม และดานวชาการ มาประกอบทางเลอกในการแกปญหา ขนท ตดสนใจเลอกวธแกปญหา บคคล เปรยบเทยบขอดขอเสยของวธการแกปญหาแตละวธ และตดสนใจเลอกวธทดทสด และเหมาะสมทสด ตามแนวคดของแตละปจเจกบคคล หลงจากไดคดวเคราะหรวบยอด แตละวธแลว

ขนท การลงมอปฏบต บคคล มการวางแผนปฏบต กาหนดขนตอนการแกปญหา และลงมอปฏบตตามแผนหรอวธทเลอกไว

ขนท 6 ประเมนผล บคคลประเมนผลสาเรจของการปฏบต ปญหาและอปสรรคทกขนตอน และวางแผนแกไขกรณการแกปญหานนไมสาเรจผล กลาวโดยสรป คดเปน จงเปนแนวคดเชงปรชญามนษยนยมทมความสาคญตอสงคมไทยในปจจบน เปนการเรยนรดวยตนเอง เนนการฝกใหบคคลรจกคด รจกตดสนปญหาบทพนฐานของตนเอง นาไปสการแกปญหาอยางมประสทธภาพ เปนการแสวงหาความรโดยมเปาหมายคอความสขตลอดชวงการดาเนนชวต และความสขสดทายของมนษยคอการตายด ซงในการวจยครงน การเรยนรดวยตนเอง และการคดเปนนน เปนกระบวนการเรยนรดานแนวคดเกยวกบกบความตาย การเตรยมตวตายของบคคล โดยมสจธรรมชวตเปนแรงจงใจเพอทตนเองสามารถทจะมความร ทาความเขาใจ เกยวกบประเดนดงกลาวไดอยางมประสทธภาพเพอการจดการวาระสดทายของชวตตนเองได

2. ความร ความเชอ และการเรยนรแนวคดเกยวกบความตายและ ภาวะใกลตายหรอวาระสดทายของชวต

2. ความหมายและความสาคญของวาระสดทายของชวตและความตาย

ซงแนวคดเกยวกบเรองดงกลาวนเปนการสรปความคดเหนของบคคล ตามความสามารถ ประสบการณของแตละบคคลทมความเหมอนและแตกตางกน ซงผวจยไดรวบรวมไวดงน

ความหมายของวาระสดทายของชวต

เคคและวอลเทอร (Keck& Walther, 1977) ใหความหมายของวาระสดทายของชวตวา เปนภาวะทผปวยไดรบการวนจฉยวาเปนโรคในระยะสดทาย มการแพรกระจายของเชอโรค

27

ไปสอวยวะอน รกษาไมไดหรอแพทยรายงานการวนจฉยโรควา การดาเนนชองโรคแยลง รายแรงและไมตอบสนองตอการรกษา ไมสามารถผาตดหรอใหยารกษาได

เกลเซอรและสเตราสส (Glaser& Strauss, 2010 ) ใหความหมายของวาระสดทายของชวต วา เปนภาวะของผปวยทหมดหวงในการรกษาชวตใหยนยาวดวยการรกษาดวยวธการตางๆ

สมทและ โบชเนต (Smith&Bohnet, 1983) ใหความหมายของวาระสดทายของชวต วาเปนผทมอาการเจบปวยอยในระยะสดทาย เปนภาวะเจบปวยในอาทตยสดทาย หรอเดอนสดทายทไมสามารถรกษาใหหายได ชวงนผปวยจะมอาการทรดลงเรอยๆ อยางสมาเสมอ ซงการดแลในระยะนจะเปนการดแลเพอประคบประคอง (Palliative care) เทานน

สนต หตถรตน ( ) ใหความหมายผปวยระยะสดทายวา คอผปวยทเจบหนกและหรอ ผปวยทหมดหวง โดยใหความหมายไว ประการดงน . ผปวยทเจบหนก คอ ผปวยทอยสภาพซงอวยวะทจาเปนแกการดารงชวตกาลงถกกระทบกระเทอนอยางรนแรง โดยเฉพาะระบบประสาทสวนกลาง ระบบไหลเวยนและระบบหายใจ

. ผปวยทหมดหวง คอผปวยดวยโรคทางกาย และ/หรอ ทางใจทไมมโอกาสทจะพนทกขทรมาน และไมมโอกาสทจะใชเวลาทเหลอในชวตของตนใหเปนประโยชนแกตนเองและแกผอนอกได เปนผทหมดหวงในทรรศนะของแพทยแผนปจจบนเทานน แตในทรรศนะของผปวยและญาต อาจจะยงไมรสกหมดหวง หรอในทรรศนะของแพทยแผนโบราณหรอแผนอนอาจจะยงไมเหนวาผปวยหมดหวงกได

. ผปวยระยะสดทาย คอผปวยทมอาการแสดงตางๆ ทเปนการบงชใหเหนวาจะเปนการมชวตอยไดไมนาน

รสพร ประทมวน ( ) ใหความหมายผปวยระยะสดทายวา เปนผปวยทมการพยากรณโรควา อยในระยะสดทายของชวต ไดรบการวนจฉยจากแพทยวาไมสามารถรกษาใหหายได ผปวยจะไดรบประโยชนจากการใหการพยาบาลมากกวาการรกษาทางการแพทย

สภาพร ดาวด ( ) ใหความหมายวา ผปวยระยะสดทาย หมายถง ผปวยเรอรงทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาไมสามารถรกษาใหหายได ผปวยจะไดรบประโยชนจากการใหการพยาบาลมากกวาการรกษาทางการแพทย

วลาวณย บญมานช ( ) ใหความหมายวา ผปวยระยะสดทาย คอ บคคลทตองทรมานในโรคดวยความกลว ผปวยสวนใหญจะตองทนทรมานทงดาน รางกาย จตใจ และ/หรอจตวญญาณ บคคลทอยในการเจบปวยระยะสดทาย จะมกระบวนการเปลยนแปลงทยาวนาน เรมจาก

28

ความขดแยง การบรรเทา ชยชนะชวคราว ความพายแพ และขาดความมนใจ สงเหลานจะเพมมากขนเรอยๆ เปนกระบวนการ

ดงนนผปวยระยะสดทาย หมายถง เปนผปวยทมการพยากรณโรควา อยในระยะสดทายของชวต เปนโรคทไมสามารถรกษาใหหายได มอาการตางๆ บงชถงการมชวตอยไดไมนาน ตองทนทรมานตอความเจบปวด และกระบวนการเปลยนแปลงทางรางกายจตใจ และจตวญญาณ

สาหรบการศกษาครงน ผปวยวาระสดทายของชวต หมายถง ผปวยทปวยหนก มอาการรนแรง รายแรง หมดหวงการรกษา อยในระยะสดทายของโรค ไมสามารถรกษาใหหายได มอาการแสดงตางๆทบงชใหเหนวาผปวยทรดลงเรอยๆ และจะมชวตอยไดอกไมนาน ความหมายของความตาย

. ความหมายของความตายทางการแพทย เปนความหมายทเปนสากล คอ เปนทยอมรบตรงกนวา ความตาย หมายถง การสนสดของชวต เปนภาวะทมการหยดการทางานของระบบหายใจ ขณะบคคลถงแกความตายจะไมหายใจ ระบบไหลเวยนโลหต หวใจหยดเตน ไมทางาน และระบบประสาทและสมองจะคอยๆหมดความรสก ไมมการเคลอนไหวใดๆ อนเปนระยะสดทายของชวต (สนต หตถรตน, ; นภา ปวณเกยรตคณ, ; สวล ศรไล, 3) . ความหมายของความตายทางสงคม ความเชอ และศาสนา เปนความหมาย ตามการรบรของบคคลซงอาจแตกตางกนไปในแตละสงคม ตามความเชอ ศาสนา และคานยมในสงคมนนๆ เชน . ศาสนาพทธ ผทนบถอศาสนาพทธไดใหความหมายของความตายวา เปนการสนสดของชวตทไมสามารถฟนกลบมาไดอก เปนการจากไปอยางถาวร ทกคนตองตาย ไมสามารถหลกเลยงความตายได (อทยวรรณ พทธรตน, ) และความตายจะเกดขนตองมเหตปจจย ชวตและความตายมไดสนสดเฉพาะภพน ยงคงดาเนนสบตอไปตามกฎแหงกรรมจนกวา จะถงนพพาน (พชรยา ไชยลงกา, ) นอกจากนการจต การแตกสลาย การหายไป การวายชพ การแตกแหงขนธทงหลาย การทอดทงราง การขาดแหงอนทรย คอ ชวจตจากสตวนกายนนๆ เรยกวา ความตาย (พทธทาสภกข, ) โดยพทธปรชญาเนนการสอนใหมองทกอยางทางโลกเปนความจรง เพราะทกสงลวนเปน อนจจ ทกข อนตตา เปลยนแปลง ไมคงทน และไมมตวตนใหตดยด ทกข สข เปน ของคกนหมนเวยนกนเขามาในชวต ชวตและความตายเชงพทธปรชญาถอวาเกด แก เจบ ตายเปนเรองธรรมดา ใหเผชญกบความตายอยางไมหวนไหวและยอมรบสภาพ คอการเตรยมตวตายอยางมสตนนเอง ภาวะการตายคอ การละสงขาร สทธทจะ “ถกฆาใหตาย” หรอ “สทธทจะฆาตวตาย” (จะดวยมผอนชวยเหลอหรอไมกตาม) เปนการละเมดวฒนธรรมวาดวยชวตตามกฎแหงธรรมชาตของคนไทยหรอไมเพราะพทธศาสนาใหความสาคญการละสงขาร คอ การตายอยางสงบ

29

อยางมสต ดงททานพทธทาสไดกลาวไววา ถาเราฝนความตายในวาระสดทายของชวตกเสมอนวาเรายอมรบ “ตายด – ตายเปน” ใหเปน “ตายลาบาก – ตายทรมาน - ตายโหง” (นนทน อนทนนท, 2545) . ครสตศาสนาแบงเปนสามกลมใหญ ไดแก กลมทมความเชอแบบดงเดม (Orthodox) คาธอลก (Catholic) และโปรเตสแตนท (Protestant) มหลกคาสอนสาคญทสาคญคอความรกซงแบงเปนสองสวน คอสวนหนงเปนความรกและเชอถอในพระเจาอกสวนหนงเปนการปฏบตตอเพอนมนษยดวยความรก เมตตา และใหอภย ชาวครสตถอวาพระเยซเปนพระเจาผสถต ในสวรรคเสดจมาบงเกดเปนมนษยเพอชาระความผดบาปของมนษยทกคน โดยการสนพระชนมบนไมกางเขนในบายสามโมงวนศกรและเปนขนมาจากตายในเขาวนอาทตยเมอประมาณสองพนปทผานมา ชาวครสตเชอวามนษยประกอบดวยรางกายทเปนเนอหนง (Body) และจตวญญาณ(spirit) ซงเปนแกนของชวตทพระเจาประทานใหเปนทตงของความคด จตใจ (soul or

Mind)ความรสก และควบคมความรสกผดชอบชวด จตวญญาณมความเปนนรนดร เมอมนษย ถงแกความตายกหมายถงวาจตวญญาณของเขาถกแยกออกจากรางกายซงเปนเรอนดนทเนาเปอย ไป ฉะนนชาวครสตชนทมความศรทธาเชอมนในคาสอนและทมเทชวตอทศตอพระเยซครสต จะมองวาความตายเปนสงดทเปลยนชวตชวคราวในโลกน เพอกลบไปสพระเจาตลอดนรนดร และ ยงเชอวาเมอครสตชนสนชวตลง จตวญญาณของเขาจะถกรบไปอยรวมกน ณ ทหนงเรยกวา เมองบรมสขเกษม ทนนไมมการเวยนวายตายเกดจนกวาจะถงวนสดทายหรอวนพพากษาในวนนนพระเยซจะเสดจกลบมาโลกนเปนครงทสองเพอพพากษาชาวโลกทงมวล ผทตายกอนหนานน จะฟนกลบมาทงหมดและผทยงมชวตอยในขณะนนจะมารวมกนทบลลงกของพระเยซครสต ผทเชอถอในพระเยซครสตซงไดรบการชาระบาปโดยพระโลหตแลวจะถกรบไปอยเมองสวรรคกบพระองคเปนนตย สวนผทไมไดรบการชาระบาปจะถกพพากษาลงโทษในบงไฟนรก

ชาวครสตจะรวมกลมกนปฏบตศาสนกจภายในโบสถ มความรก เอออาทรตอเพอนมนษย และเชอวาพระเจาจะคอยชวยเหลอและชนาการใชชวตทถกตองแกเขา ดงนนเมอเจบปวย ผปวยและคนอนๆ ในครอบครวจะปรารถนาใหผปกครองโบสถ เพอสมาชก ของโบสถ บาทหลวงหรอศาสนาจารยมาเยยม ซงเขาเหลานจะอธษฐาน อานคมภร หรอรองเพลง ทมเนอหาใหความหวง พระพรของพระเจาความเจบปวด ความปวยไข ความตายจะไมมอกตอไปเมอพระเยซเสดจกลบมาอกครง ความตายไมนากลวเปนการนอนหลบ ซงเปนการใหกาลงใจแกผปวยทจะยอมรบสภาพความเจบปวยอยางมหวง ครสตชนเชอวาหากพระเจาทรงประสงคใหเขาหายปวย ความเจบปวยกจะหายไปไมวาจะชาหรอเรว แตถาพระเจาไมประสงคใหเขาหายปวย

30

ในทนท ภาวะนนอาจจะมความหมายบางอยางทเขาไมรในปจจบน แตถาหากเปนผปวยหนกจนจะเสยชวตเขาจะระลกถงความรกของพระเจาททรงมตอเขา ทาใหการละจากโลกนไปมใชเปนการโดดเดยวอางวาง แตเปนการเดนทางไปสพระเจาและเปนการกลบไปสความรกและสนตสขนรนดร

โดยศาสนาครสต ใหความหมายของความตายวา เปนการหยดชวตทเปนผลมาจากการกระทาบาป (Hardt, 1979) โดยวญญาณนนจะคงสภาพชวต ซงตองรบคาตดสนใหรบรางวลหรอถกลงโทษ ตามผลสะสมแหงการกระทาททาดวย ความรก และ การใหอภย ตามคาสงสอนของพระครสต เมอตายไปแลวกจะไดไปพบกบพระเจา ณ ดนแดนของพระองค โดยศาสนาครสตเนนแนวคดเรองชวต 2 ระดบ คอ ระดบดน (กายภาพ – ชวภาพ) และระดบลมหายใจ ครสตศาสนกชนเชอวาชวตมไดสนสภาพเพราะสภาวะธรรมชาต (เกด พฒนา ชรา ปวยไข และสนสด) แตชวตมสภาวะนรนดร ซงหมายถง เมอมนษยสนสดสภาวะทางกายทเปนธรรมชาตกจะเปลยนผานไปส “จตวญญาณ” คอการไดใกลชดกบพระเจา ครสตศาสนกชนจงฝงศพเพอคนรางสดนในฐานะทมาแหงชวต และสงผาน “จตวญญาณ” สพระเจาความเชอในจดเปลยนผานจากชวตกายสชวตจตวญญาณมพลงตอวธคดของการมองชวตและใหคณคาชวตตอการดาเนนชวตของมนษยตามนยแหงครสต (สวรรณา สถาอานนท, 2539) . ศาสนาอสลาม ใหความหมายของความตายวา เปนวาระทวญญาณและรางกายถกแยกออกจากกน รางกายจะหมดหนาทลงและแปรเปลยนเปนดนในทสด สวนวญญาณจะดาเนนตอไปในโลกสสานเพอรอการฟนคนชพใหมในวนปรโลก (พชรยา ไชยลงกา, ) โดยความเชอของศาสนาอสลามในเรองกาเนดและการสนสดชวต กลาวไววาความตายตามบญญตศาสนาจะยงไมเกดขนจรงจนกวาวญญาณจะออกจากรางกายและสงทจะเกดตามมากคอ อวยวะตางๆ ในรางกายหยดทางาน สงทแสดงวาชวตสนสดแลวนนถอตามเงอนไขวา ใหใชเครองหมายและสญลกษณตางๆของความตายทผคนรจก หรออาศยการตรวจภายนอกโดยคณะแพทยในกรณทไมปรากฏเครองหมายหรอสญลกษณทจะใชแยกคนเปนออกจากคนตายไดแนวคดทพจารณาอาการสมองตายมาเปนหลกตามศาสนา มขอรวมพจารณา 2 ประการ คอคณะแพทยลงความเหนวากานสมองตายทงหมด ใหถอวาเปนคนตาย โดยมขอพจารณายอยๆอก 5 เงอนไขคอ

. หมดความ รสกอยางสมบ รณ โดยไมอาจหายจากอาการหมดความรสกนนไดอกตอไป

. ประสบอบตเหตเลอดตกในสมอง สมองบวม

3. ไมสามารถหายใจไดเองตองอาศยเครองชวยหายใจ

4. หมดความรสกโดยไมไดเกดจากสงมนเมายาเสพตด ดมยาพษ อาการไตวาย

31

. ไมมอาการตอบสนองจากกานสมองรวมทงการวดคลนสมอง เพอใหแนใจวาไมมคลนใดๆ และไมมการหมนเวยนโลหตในสมองดวยการถายภาพเอกซเรยเสนเลอดสมอง

ดงนนศาสนาอสลามใชเกณฑทวาผปวยทสมองตายเปนคนตายแลวตามบญญตศาสนาไมวาจะยงหายใจไดโดยเครองชวยหายใจหรอเซลลบางตวในรางกายยงมชวตอยกตาม (มลนธสาธารณสขแหงชาต. 2548.) นอกจากน เบคเคอร, แฮนนอน, และรสเซลล (Backer, Hannon& Russell, 1982) ไดใหความหมายของความตายในมมมองทางการแพทยและทางสงคมวา ความตายเปนการสญเสยลกษณะของการมชวตโดยสนเชง ไดแก หยดการเคลอนไหวของสงทชวยใหมชวต สญเสยการควบคมการทางานของรางกาย วญญาณไดออกจากรางกายไปโดยไมหวนกลบมาอกสญเสยการรสต และความสามารถในการมปฏสมพนธกบสงคม

ซงโดยสรปคอ ความตายหมายถง สภาวะการหยดทางานโดยสมบรณของหวใจ ระบบหายใจ ระบบไหลเวยนโลหต ระบบประสาทสมอง ไมมการเคลอนไหวใดๆ ถอวาเปนการสนสดของชวตทงดานรางกาย จตใจ จตวญญาณ และสงคม

.2 ทศนคตและความเชอเกยวกบความตาย

ชวตเรมตนดวยการเกดและสนสดลงดวยความตายโดยทไมมใครสามารถหลกเลยงได ซงความรและความเขาใจของบคคลเกยวกบความตายมความแตกตางกน โดยขนอยกบคานยมและหลกปรชญาในการดาเนนชวตของบคคลนนๆ (Kalish, 1985 cited in Atchley, 1997;

Kalish, 1976 cited in Hayslip& Panek, 1989) บางคนมทศนคตในทางลบตอความตายโดยมองวาความตายเปนการสญเสยสงตางๆ เชน ความเปนตวตน ความสามารถในการคาดการณหลงจากความตาย สญเสยรางกายโดยกลวสงทจะเกดขนกบรางกายของตน การสญเสยความสามารถในการดแลผ ทตองพงพาตน การสญเสยความมชวต การสญเสยทสมาชกของครอบครวและเพอน ตองประสบ การสญเสยโอกาสทจะทาแผนการหรอโครงการตางๆ ใหบรรลเปาหมาย สวนคนทมทศนคตในทางบวกตอความตาย จะมองวาความตายเปนการสนสดของการดารงชวตทเจบปวด เปนความประสงคของพระเจา เปนรางวลทสวยงามทจะเรมตนเขาสชวตใหมทดกวาเดม เปนการลงโทษบาปทตนทาไว ซงมผลตอชวตหลงความตาย เปนการเสรจสนอยางสมบรณของกระบวนการชวต (Life process) สวนผทมความทกขทรมานในภาวะใกลตายมทศนคตวาความตายเปนการหลดพนจากความเจบปวด หรอเปนการหลดพนจากภยพบตในโลกมนษย โดยเปนการ หลดพนจากสงคมทเตมไปดวยความวนวายและวตถนยม ดงนนความตายจงเปนเรองทนายนด (Atchley, 1997; Mahon, 1993; Varcarolis, 1998)

32

การคดถงเรองความตาย อาจทาใหบคคลเกดความรสกกลว วตกกงวล (Fear of

death) ซงถอเปนเรองปกตในชวตมนษย ทงนความกลวตายเปนความหวาดหวนทมสาเหตเฉพาะเจาะจง บางคนกลวความตายเพราะเปนสงทลกลบไมทราบวาชวตหลงความตายเปนอยางไร กลวการสญเสยรางกาย กลวภาวะใกลตายซงบคคลไมสามารถควบคมชวตของตนไดใหเปนไปตามทตนปรารถนาในภาวะน เชน กลวความเจบปวด กลวถกปลอยทงใหอยลาพง กลวจะตองเปนภาระพงพาผอน กลวการพลดพรากจากบคคลทเปนทรก กลวตายอยางไมมศกดศร กลวจะตองตายในโรงพยาบาล ซงถาบคคลมความรและเขาใจเกยวกบความตายทดพอ จะมความกลวลดนอยลง สวนความวตกกงวลเกยวกบความตาย (Death anxiety) เปนความรสกหวาดหวนตอความไมสขสบายทไมสามารถระบสาเหตทแทจรงได เชน ความเจบปวด ความผดปกตของรางกายทเปลยนเปนไมมชวต การพยายามทจะตอตานความตาย ผลกระทบทมตอสมาชกในครอบครว โดยบคคลทมความวตกกงวลเกยวกบความตายมกจะแสดงพฤตกรรมออกมาโดยการเลยงททาใหนกถงเรองความตายหรออาจทาทาย เชน การไมไปรวมพธศพของผอนเพราะรสกเศราใจ การไมไปเยยมผทเจบปวยอยในภาวะใกลตาย การเลนกฬาผาดโผน บางรายหลกเลยงดวยการทมเทใหกบหนาทการงานโดยทางานทเกยวของกบความตาย (Kastenbaum, 1975 cited in Cavanaugh, 1997; Kalish, 1984 cited

in Cavanaugh, 1997; Risen, 1999) ซงวธทจะชวยลดความวตกกงวลเรองความตายได คอการศกษาหาความรเกยวกบความตาย (Kastenbaum, 1976 cited in Cavanaugh, 1997) การวางแผนการดาเนนชวตทคมคา การวางแผนเรองการตายของตน การจดพธศพ การประเมนความรสกของตนวาสงใด ทจะชวยใหสามารถยอมรบความตายของตนได การประเมนความรสกของตนวาความตายเปนสงทสามารถเกดขนกบตนในขณะนไดหรอไม ซงผทสามารถยอมรบความตายไดวาเปนกฎแหงธรรมชาตและเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได บคคลจะสามรถดารงชวตอยางมคณภาพชวต ไมประมาท มความสข (Actley, 1997; Cavanaugh, 1997; Risen, 1999) ผสงอายคอผทอยในชวงบนปลายของชวต บางรายมโรคเรอรงประจาตว ตองพงพาผอนมากขนในการใชชวตประจาวน ตระหนกถงความเสอมของสภาพรางกายและยอมรบ ในสภาพรางกายและสขภาพของตน รวมทงพบเหนการตายของบคคลรอบขาง สมาชกในครอบครว ญาต เพอนบาน จงมการครนคดเรองความตายและอาจมความกลวเกยวกบความตาย ลดนอยลงกวาว ย อนๆ (Eliopoulos, 2001; Komaromy & Hockey, 2001; Kalish, 1987 cited in

Cavanaugh, 1997) ซงสอดคลองกบการศกษาของ Thorson & powell, 1988 cited in Lueckenotte,

1996 ทพบวา ผสงอายมความกลวตายนอยกวาวยหนมสาว โดยผสงอายจะใหความสนใจเกยวกบการจดการชวตในชวงทเหลอของตนและความสามารถในการควบคมชวตของตนและใหความสนใจเกยวกบชวตหลงความตายมากขน (Life after death) นอกจากนยงสอดคลองกบการศกษาของ

33

Kohn& Menon, 1988 cited in Lueckenotte, 1996 ทพบวาความกงวลใจเกยวกบภาวะใกลตายของผสงอายทสาคญทสด คอ ความกลวเกยวกบการสรางภาระในการดแลตอสมาชกในครอบครว กลวความทกขทรมาน กลวการใชเทคโนโลยทางการแพทยในการทาใหชวตยาวนานขน (Life

prolonging technology) ดงนนทศนคตเกยวกบความตายจงมหลายแงมมแตทใหความสาคญคอการตายอยางสมศกดศร สามารถควบคมชวตของตนเองไดและไมทกขทรมานจากเทคโนโลยทางการแพทย ซง Bohannan, 1994 cited in Hogstel, 1994 กลาววา ชาวอเมรกนสวนใหญใหความหมายของการตายอยางสมศกดศรวา เปนการตายโดยปราศจากเครองมอทางการแพทย (Death without machines) ซงไดแก เครองชวยหายใจ การใหสารนาทางหลอดเลอดดา เครองตรวจสอบทางการแพทย (monitors) สวน Humphrey, 1991 cited in Whitbourne, 2001 กลาววา การตายอยางมศก ดศ ร เปนการทบคคลกาหนดหรอควบคมการตายของตนใหเปนไปตามทตนหรอสมาชกในครอบครวปรารถนา เพอหลกเลยงกระบวนการของภาวะใกลตายทยาวนานดวยเทคโนโลยตางๆ ซงปจจบนไดมกฎหมายทอนญาตใหผ ปวยเลอกตายทปรารถนา (Euthanasia) (Emanuel, Fairclough &

Emanuel, 2000; Risen, 1999) ซงประเทศไทย พระไพศาล วสาโล , ไดกลาวถงการตายอยางสมศกดศรคอการตายด โดย ตายดทางกายภาพ คอไมเจบปวด ไมตองทนทกขทรมาน มอวยวะครบถวน ศพสวย ตายดทางสมพนธภาพ คอ ตายทามกลางคนรก มคนรกอยขางๆ ตายโดยไมเปนภาระใหกบลกหลาน มคนดแลจนวนาทสดทาย ตายโดยทคนรอบขางทาใจได ไมฟมฟาย เศราโศรกเสยใจ ไมทะเลาะกน รวมทงตายแบบมคณคาตอสงคม และตายดทางจตใจ จตวญญาณ คอ ตายดวยใจสงบ มสต ใจเกดปญญารแจงเหนจรงในสจธรรม คอเหนไตรลกษณ เหนวา สงขารนไมเทยง เตมไปดวยความทกข ไมอาจยดมนถอมนได จนปลอยวางอยางสนเชง

ทศนคตและความเชอเกยวกบความตายจงสงผลใหบคคลมการเตรยมตวเกยวกบความตายตางกน บคคลทมทศนคตในทางบวกจะมองวาความตายเปนสงทด เปนการสนสดของ การดารงชวตททกขทรมาน เปนรางวลของชวตโดยเปนการกาวเขาสชวตใหมทดกวาเดม เปนการหลดพนจากสงคมทเตมไปดวยความวนวายและวตถนยม เปนการยอมรบการลงโทษของพระเจาเพอเปนการไถบาปทตนไดทาไวและตนสมควรไดรบ จงสงผลใหเกดความกลวตายและวตกกงวลนอยลง สามารถยอมรบความตายได ซง Ming- lin& Lang, 1998 ทไดศกษาเกยวกบทศนคตทมตอความตายของผสงอายชาวจนทมอายระหวาง - ป จานวน คน พบวา ผสงอายทงหมดไมมความกลวเกยวกบความตาย เนองจากยอมรบไดวาความตายเปนสงทตองเกดขนตามธรรมชาต เปนความจรงทตองเกดขนในชวต เปนสงทเกดขนตามความเชอทางศาสนา และเปนสงทสมควรตองเกดในวยผสงอาย แตผทมทศนคตทางลบตอความตาย โดยมองวาความตายเปนการสญเสย

34

ตวตน ความสามารถทงการดแลตนเองและผอน สญเสยโอกาส ในการดาเนนการตามแผนตางๆ ทวางไว จะมความรสกกลวตอความตาย วตกกงวล ไมสามารถยอมรบความตายของตนได (Atchley, 1997; Kalish, 1976 cited in Hayslip& Panek, 1989; Kalish, 1985 cited in Atchley, 1997;

Mahon, 1993) จงมองวาความตายเปนเรองอปมงคล ไมสมควรกลาวถงหรอนกถง จงขาดการเตรยมความพรอมและการเตรยมตวกอนตาย ดงนนทศนคตเกยวกบความตายจงมหลายแงมมแตทใหความสาคญคอการตายอยางสมศกดศร สามารถควบคมชวตของตนเองไดและไมทกขทรมานจากเทคโนโลยทางการแพทย เมอเขารบการรกษา ณ สถานพยาบาลซงเปนสทธของผปวยทพงไดรบ

2.3 สทธผปวย

คาวา สทธ หมาย ถง ความชอบธรรมทบคคลพงกระทาได กาหนดไดตามสถานภาพ และใชยนยนกบผอนเพอคมครอง หรอรกษาผลประโยชนอนเปนสวนทพงไดของบคคลนน สทธผปวย จงหมายถงความชอบธรรมทผปวยซงรวมถงผทไปรบบรการดานสขภาพสาขา ตางๆจะพงไดรบ เพอคมครองหรอรกษาผลประโยชนอนพงมพงไดของตนเอง โดยไมละเมดสทธของผอนแมวาทผานมาความสมพนธระหวางผปวยและ ผใชบรการดานสขภาพสาขาตางๆตงอยบนพนฐานของความเกอกล นาใจ และไววางใจซงกนและกน แตความสลบซบซอนทางสงคม และกระแสของวฒนธรรม ทางธรกจไดเพมขยายความขดแยงทางจรยธรรมมากขน ทาใหตองมบทบญญตทงในกฎหมายอาญา กฎหมายแพงฯ กฎหมายคมครองผบรโภค และขอบงคบทางจรยธรรมแหงวชาชพสาขาตาง เพอจดระเบยบการปฏสมพนธระหวางผปวยและผประกอบวชาชพเวชกรรม และบรการดานสขภาพตางๆ ใหเขาใจชดเจนยงขน

ในหลายประเทศไดมการประกาศสทธผปวยหรอกฎบตรผปวยขน เพอรบรองใหเกดความชดเจนในการปฏบต สาหรบประเทศไทยองคกรสภาวชาชพดานสขภาพ ไดเลงเหนประโยชนทจะรวบรวมสทธขนพนฐานของผปวยตลอดจนธรรมเนยม ปฏบตทสอดคลองกบ วถไทย จดทาเปนประกาศเพอใหรทวกนทง ประชาชน ผปวยและผใหบรการดานสขภาพสาขาตางๆ ทง แพทย พยาบาล ทนตแพทย เภสชกร และผประกอบโรคศลปะสาขาตางๆ โดยมงหวงทจะกอใหเกดความเขาใจอนด ลดความขดแยง และนาไปสความไววางใจซงเปนพนฐานทนาไปสผลการรกษาพยาบาลทด โดยมรายละเอยดดงน

คาประกาศสทธผปวย 1. ผปวยทกคนมสทธพนฐานทจะไดรบบรการดานสขภาพ ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ

35

คาอธบาย รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 มมาตรสาคญทเกยวของกบสขภาพคนไทยโดยตรงอยสองมาตรา หมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของบคคล

“มาตรา 52 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐ โดยไมเสยคาใชจาย ทงนตามกฎหมายบญญต ”

การบรการทางสาธารณสขของรฐตองเปนไปอยางทวถงและมประสทธภาพ

โดยจะตองสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถน และเอกชนมสวนรวมดวยเทาทจะ กระทาได

การปองกนและขจดโรคตดตออนตราย รฐตองจดใหแกประชาชนโดยไมคดมลคา และทนตอเหตการณ ทงนตามทกฎหมายบญญต

หมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ

“มาตรา 82 รฐตองจดและสงเสรมการสาธารณสขใหประชาชนไดรบบรการทไดมาตรฐาน มประสทธภาพอยางทวถง”

จะเหนไดวากฎหมายรฐธรรมนญ กาหนดใหรฐบญญตกฎหมายเพอคมครองประชาชนทกคนในดานการปองกนและขจด โรคตดตออนตราย และจดใหมสถานบรการสาธารณสขภาครฐใหการบรการโดยไมคดมลคาแกผยากไรเทานน สาหรบผทมฐานะทางเศรษฐกจทสามารถดแลชวยเหลอตนเองไดกจะตองม สวนรวมในการรบผดชอบในภาระคาใชจายในดานการดแลสขภาพของตนเอง โดยอาจเลอกใชบรการไดทงในภาครฐและเอกชน ตามแตความสามารถทางการเงนและความตองการของตนเอง

ขอควรตระหนก

1. ใหการดแลผใชบรการทกรายเปนอยางด อยางสมเหตผล และตดสนใจใหการดแลเปนราย ๆ ตามความเหมาะสมกบอาการหรอโรคทเปน ดวยวจารณญาณและความรในวชาชพ

2. รสทธอนพงมพงไดของผใชบรการ เชน ผยากไร ผสงอาย เดกอาย 0-12

ป หรอผมสทธทจะไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการของรฐโดยไมเสย คาใชจาย

2. ผปวยมสทธทจะไดรบบรการจากผประกอบวชาชพดานสขภาพโดยไมมการเลอกปฏบต เนองจากความแตกตางดานฐานะ เชอชาต สญชาต ศาสนา ลทธ การเมอง เพศ อาย และลกษณะของความเจบปวย

คาอธบาย หลกการขอน เปนหลกการทแพทยทวโลกยอมรบและถอปฏบต แพทยสมาคมโลก ไดประชมและรวมไวในปฏญญาแหงกรงเจนวา (Declaration of

36

Geneva) ไวตงแตป ค.ศ.2948 ซงขอบงคบแพทยสภาวาดวยการรกษาจรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม พ.ศ.2526 หมวด 1 ขอ 3 ระบวา “ขอ 3 ผประกอบวชาชพเวชกรรมยอมประกอบวชาชพดวยเจตนาด โดยไมคานงถงฐานะ เชอชาต สญชาต ศาสนา สงคม และลทธการเมอง”

และในหมวด 3 ขอ 1 ระบวา “ขอ 1 ผประกอบวชาชพเวชกรรมตองรกษามาตรฐานของการประกอบวชาชพเวชกรรมในระดบทดทสด”

ในกฎหมายรฐธรรมนญ ระบไวในมาตรา 30 วา “มาตรา 30 บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน”

การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตาง ในเรอง ถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญจะกระทาไมได

ดงนนผปวยทกคนมสทธทจะไดบรการสขภาพในมาตรฐานทดทสดตาม ฐานานรปโดยไมมการเลอกปฏบต ทงนมไดหมายความรวมถงสทธอน ๆ ทอยนอกเหนอบทบญญตของกฎหมาย เชน การไมตองชาระคารกษาพยาบาล การพกในหองพเศษตาง ๆ และบรการพเศษอน ๆ เปนตน


1. ปฏบตการพยาบาลตอผใชบรการทกรายอยางเทาเทยมกนดวยความ เอออาทร มนาใจ เอาใจใสอยางใกลชด เหนอกเหนใจ ใหความเปนกนเองบนพนฐานของความเมตตา กรณา มทตา อเบกขา 2. ปฏบตตอผใชบรการทกรายดวยความสภาพ ออนโยน ปราศจากการบงคบขเขญ ลวงเกน ดหมน

3. ละเวนการปฏบตทมอคต การใชอานาจหนาทและขอไดเปรยบเพอประโยชนสวนตว

4. เคารพในความเชอเกยวกบศาสนา หรอพธกรรมของผใชบรการ

3. ผปวยทขอรบบรการดานสขภาพมสทธทจะรบทราบขอมลอยางเพยงพอและ ชดเจน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพเพอใหผปวยสามารถเลอกตดสนใจในการ ยนยอม หรอไมยนยอมใหประกอบวชาชพดานสขภาพปฏบตตอตน เวนแตเปนการชวย เหลอรบดวนหรอจาเปน

37

คาอธบาย สทธทจะรบรขอมลขาวสารและตดสนใจในการทาการบาบดรกษาโรคภยทเกดขนนบเปนสทธพนฐานของผปวย ผประกอบวชาชพดานสขภาพมหนาทตองอธบายใหผปวยทราบถงอาการ การ ดาเนนโรค วธการรกษา ความยนยอมของผปวยนนจงจะมผลตามกฎหมาย ซงเรยกวา ความยนยอมทไดรบการบอกกลาว (Informed Consent) ยกเวนการชวยเหลอในกรณรบดวนฉกเฉน ซงจาเปนตองกระทาเพอชวยชวตผปวยตามขอ 4


1. ใหขอมลแกผใชบรการและญาตเพอประกอบการตดสนใจวาจะใชบรการ หรอไมเวนแตเปนการชวยเหลอกรณรบดวนหรอจาเปน

2. ให ขอมลเกยวกบการวนจฉย การพยากรณโรค วธการบาบดรกษา การเสยงตออนตรายจากการรกษาพยาบาลหรอไมรบการรกษา ดวยภาวะทผใชบรการสามารถเขาใจไดและอยในสภาพพรอมทจะรบฟง โดยคานงถงประเดนจรยธรรมเกยวกบการบอกความจรง (Truth

telling)

3. รบ ฟงความคดเหน ปญหา และความตองการของผใชบรการดวยใจทเปนกลาง ไมวาจะเหนดวยหรอไมกตาม รวมถงการปฏเสธการรกษาพยาบาลทผใช บรการไมปรารถนา 4. อธบาย ใหผใชบรการทราบทกครงกอนปฏบตการพยาบาลวาจะทาอะไร

ผลเปนอยาง ไร บอกวธสงเกตความผดปกตหรอความไมสขสบายทอาจเกดขน

5. ใหขอมลเกยวกบระเบยบและกฎเกณฑของหนวยงาน / โรงพยาบาลทผใชบรการพงปฏบตในขณะทมาใชบรการดานสขภาพ

6. กอนใหขอมลควรตรวจสอบใหแนใจวา ผใชบรการไดรบรขอมลเกยวกบการเจบปวยเรองใดไปบางและมความเขาใจมากนอยเพยงใด โดยขอมลทใหตองใชภาษาทใหตองใช ภาษาทเขาใจงาย

7. ชแจงและอธบายใหผใชบรการทราบถงความจาเปนทตองยาย หรอสงตอผใชบรการไปยงสถานบรการอน ๆ เพอการตดสนใจยนยอมหรอไมยนยอม

4. ผ ปวยทอยในภาวะฉกเฉนเสยงอนตรายถงชวต มสทธทจะไดรบความ ชวยเหลอรบดวนจากผประกอบวชาชพดานสขภาพโดยทนทตามความจาเปนแก กรณ โดยไมคานงวาผปวยจะรองขอความชวยเหลอหรอไม คาอธบาย การ ชวยเหลอผปวยทอยในภาวะเสยงอนตรายถงชวตถอเปนจรยธรรมแหง วชาชพขนพนฐาน ซงผประกอบวชาชพดานสขภาพจะตองรบดาเนนการโดยทนท เมอตนอยในฐานะทจะใหความชวยเหลอได การชวยเหลอในลกษณะเชนนนบเปนความจาเปน ในการชวยชวต แมวาจะไมไดรบการรองขอจากผปวย ซงบอยครงกไมอยในสภาพมสตพอทจะ

38

รองขอได ถอวาเปนการกระทาโดยความจาเปนไมมความผด การปฏเสธใหความชวยเหลอนบวาเปนการละเมดขอบงคบแพทยสภาวาดวย การรกษาจรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม พ.ศ.2526 หมวด 3 ขอ 10 และอาจผดกฎหมายอาญา มาตรา 374 ดวย


1. ตดสน ใจใหการชวยเหลอผทอยในภาวะฉกเฉน เสยงอนตรายถงชวตทนทบนหลกการ ปรชญาและจรรยาบรรณแหงวชาชพ รวมถงความเชอในความมคณคาของ มนษย ยอมรบวามนษยทกคนมศกดศร มความแตกตาง และตองการมชวต ทด

2. ตองไมปฏเสธการชวยเหลอผทอยในระยะอนตรายจากการเจบปวย เมอไดรบคาขอรองและตนอยในฐานะทจะชวยได

5. ผปวยมสทธทจะไดรบทราบชอ สกลและประเภทของผประกอบวชาชพดานสขภาพทเปนผใหบรการแกตน

คาอธบาย ในสถานพยาบาลตางๆ จะมผประกอบวชาชพดานสขภาพตางๆ หลายสาขา ปฏบตงานรวมกนในการชวยเหลอผปวยรวมกบบคลากรผชวยตางๆ หลายประเภท

ซงบอยครงกอใหเกด ความไมแนใจและความไมเขาใจแกผปวยและประชาชนทวไป ดงนน การกาหนด ใหผปวยมสทธทจะสอบถามชอ และโดยเฉพาะอยางยงประเภทของผประกอบ วชาชพทใหบรการแกตน จงชวยผปวยในฐานะผบรโภคกลาทจะสอบถามขอมลทจะชวยใหเกดความ เขาใจและสามารถตดสนใจเพอคมครองความปลอดภยของตนเอง โดยเฉพาะอยางยงจาก ผใหบรการซงไมมคณภาพเพยงพอ


1. ใหขอมล ชอ สกล ตาแหนง คณวฒของผ ทจะรบผดชอบดแลรกษา พยาบาลผปวยหรอผใชบรการ

2. ควรตดปายชอ หรอสญลกษณทบงชถง ชอ สกล ตาแหนง ของบคลากรทางการพยาบาล

6. ผปวยมสทธทจะขอความเหนจากผประกอบวชาชพดานสขภาพอน ๆ ทมไดเปนผใหบรการแกตนและมสทธในการขอเปลยนผใหบรการและสถานบรการได

คาอธบาย สทธทจะไดรบความปลอดภย (The right to safety) สทธทจะไดรบขาวสาร ( The Right to be Informed) สทธทจะเลอก (The Right to Choose) นบเปนสทธทสาคญของผบรโภคสนคา ซงรวมทงสนคา สขภาพ ในวฒนธรรมปจจบนผปวยยงมความเกรงใจและ ไมตระหนกถงสทธน ทาใหเกดความไมเขาใจและความขดแยง ในขณะเดยวกนผประกอบวชาชพ

39

ดานสขภาพจานวนมากกยงมความรสกไมพอใจ เมอผปวยขอความเหนจากผใหบรการ สขภาพผอน หรอไมใหความรวมมอในการทผปวยจะเปลยนผใหบรการหรอสถานบรการ

การกาหนดสทธผปวยในประเดนนใหชดแจง จงมประโยชนทจะลดความขดแยงและเปนการรบรองสทธผปวยทจะเลอกตดสนใจดวยตนเอง


1. ใหโอกาส ชวยเหลอและประสานงานเมอผใชบรการแจงความจานงขอเปลยนผใหบรการและสถานบรการ

2. ใหขอมลหรอการชวยเหลอทเปนประโยชนตอผใชบรการแกบคคลหรอสถานบรการทรบดแลรกษาพยาบาลตอ

7. ผปวยมสทธทจะไดรบการปกปดขอมลเกยวกบตนเอง จากผประกอบวชาชพ ดานสขภาพโดยเครงครด เวนแตจะไดรบความยนยอมจากผ ปวยหรอการปฏบต หนาทตามกฎหมาย

คาอธบาย สทธสวนบคคลทจะไดรบการปกปดขอมลเกยวกบการเจบปวยน ถอเปนสทธผปวยทไดรบการรบรองมาตงแตคาสาบานของ Hippocratis และ ประเทศตางๆ กไดรบรองสทธนในกฎหมายอาญา ดงเชนทปรากฏในมาตรา 323 แหงประมวลกฎหมายอาญาของไทย นอกจากนยงระบใน พระราชบญญตขอมลขาวสาร พ.ศ.2540 ขอบงคบแพทยสภาพวาดวย การรกษาจรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม พ .ศ .2526 หมวด 3 ขอ 9 ซงถอไดวาสงคมไดใหความสาคญกบสทธผปวยในขอนมาก เพราะถอ วาเปนรากฐานทผปวยใหความไววางใจตอแพทย เพอประโยชนในการรกษาพยาบาลตนเอง

อยางไรกตามกมขอยกเวน ในกรณทมเหตผลและความจาเปนทเหนอกวา เชน การปฏบตหนาทตามกฎหมาย หรอการคมครองประโยชนสาธารณเพอความสงบเรยบรอยและความมนคงของประชาชน หรอในกรณทคมครองอนตรายรายแรงของบคคลอน การเปดเผยขอมลตอศาล การแจงขอมลตอบคคลทสาม เพอคมครองอนตราย รายแรงของบคคลอน เปนตน


1. ไม เปดเผยความลบของผปวยหรอผใชบรการ ซงไดทราบมาจากการประกอบวชาชพ เวนแตดวยความยนยอมของผปวย / ผใชบรการ หรอการปฏบตหนาทตามกฎหมาย

2. จดเกบรายงานไวเปนสดสวน ไมเปดโอกาสใหผอนทไมใชทมสขภาพหรอผทไมไดรบการยนยอมจากผปวยไดเหนขอมลทางสขภาพของผปวย

40

3. ไมนาเรองของผปวยหรอผใชบรการมาเปนหวขอในการสนทนา โดยไมไดรบการยนยอมจากผปวย ยกเวนตองปฏบตตามหนาท

8. ผปวยมสทธทจะไดรบขอมลอยางครบถวนในการตดสนใจเขารวมหรอ ถอนตวจากการเปนผถกทดลองในการทาวจยของผประกอบวชาชพดานสขภาพ

คาอธบาย ในปจจบนความจาเปนในการทดลองในมนษยเพอความกาวหนาทางการแพทยมมากขน ประเทศไทยยงไมมบทบญญตในกฎหมายเกยวกบการทดลองในมนษย โดยเฉพาะขอบงคบ แพทยสภาวาดวยการรกษาจรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม พ .ศ.2526 หมวด 1 ขอ 6 ระบวา “ขอ 6 ผประกอบวชาชพเวชกรรมผทาการทดลองในมนษยตองไดรบความยนยอมจากผถกทดลอง และตองพรอมทจะปองกนผถกทดลองจากอนตรายทอาจเกดขนจากการทดลองนนๆ”

การรบรองสทธผปวยในดานนเปนการขยายความขอบงคบแพทยสภาฯ ใหชดเจนขน เพอเปนแนวทางปฏบตวาความยนยอมจะตองเปนความยนยอมภาย หลงจากทไดรบทราบขอมลตางๆ อยางครบถวนแลว ( Informed Consent) เชนเดยวกบความยนยอมในการ รบการรกษาพยาบาล และแมวาจะตดสนใจยนยอมแลวกมสทธทจะเลกได เพอคมครองผถกทดลองใหไดรบความปลอดภย


1. กาหนด ระเบยบการหรอขนตอนการปฏบต เพอใหผใชบรการเขารวมการวจยหรอทดลองไวอยางชดเจน และมความร ความเขาใจในระเบยบการหรอขนตอนดงกลาว

2. ใหขอมลอยางครบถวนแกผใชบรการและใหเซนชอยนยอมเมอตองการเปนผถกทดลองในการวจยของผประกอบ วชาชพดานสขภาพ

3. วเคราะหวาการวจย การทดสอบ การบนทกภาพ เสยงหรออนๆ จะเสอมเสย ตอผใชบรการหรอไม หากเสยงตอการเสอมเสยตองปกปอง ผใชบรการจากเหตการณนน ๆ

9. ผปวยมสทธทจะไดรบทราบขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาลเฉพาะของตน ทปรากฏในเวชระเบยนเมอรองขอ ทงนขอมลดงกลาวตองไมเปนการละเมดสทธสวนตวของ บคคลอน

คาอธบาย การทแพทยบนทกประวตการเจบปวยและรกษาตางๆ ของผปวย ในเวชระเบยนอยางละเอยด นบเปนเครองมอทสาคญในการใหการรกษาพยาบาลผปวยอยางตอเนองและมคณภาพ นบเปนมาตรฐานของการประกอบเวชกรรมสากล อยางไรกตามขอมลทปรากฏ ในเวชระเบยนถอเปนขอมลสวนบคคล ซงเจาของประวตมสทธทจะไดรบ ทราบขอมลนน

41

ได ซงสทธนไดรบการรบรองตามพระราชบญญตขอมลขาว สาร พ.ศ. 2540 อยางไรกตาม เนองจากขอมลในเวชระเบยนอาจมบางสวนซงเปนการแสดงความเหนของแพทยใน การรกษาพยาบาล และอาจกระทบตอบคคลอนๆ ได ดงนน การเปดเผยขอมลใหผปวยทราบจะตองไมเปนการละเมดสทธสวนตวของบคคลอน ทงนรวมถงกรณผปวยยนยอมใหเปดเผยขอมลของตนตอบคคลทสาม เชน ในกรณทมการประกนชวต หรอสขภาพ


1. กาหนดระเบยบการ หรอขนตอนการปฏบตเกยวกบการขอดเวชระเบยนไวอยางชดเจน

2. รและเขาใจขนตอนการปฏบตเกยวกบการขอดเวชระเบยนของผปวยภาย ในหนวยงานของตน เพอใหขอมลแกผปวยไดถกตองและสามารถปฏบตไดตามขนตอน

10. บดา มารดา หรอผแทนโดยชอบธรรม อาจใชสทธแทนผปวยทเปนเดกอายยงไมเกนสบแปดปบรบรณ ผบกพรองทางกายหรอจต ซงไมสามารถใชสทธดวยตนเองได

คาอธบาย การกาหนดใหบดา มารดา ใชสทธแทนผปวยทเปนเดกอาย ยงไมเกน 18 ป นน เนองจากใบอนสญญาวาดวยสทธเดกไดกาหนดไววา เดก หมายถง มนษยทกคน ทมอายตากวา 18 ป เวนแตจะบรรลนตภาวะกอนหนานนตามกฎหมายทใชบงคบแกเดกนน ดงนนจงไดกาหนดไวใหบดามารดา หรอผแทนโดยชอบธรรมอาจใชสทธแทนผ ปวยทเดกทอายไมเกนสบแปดปบรบรณ

สาหรบผบกพรองทางกายหรอทางจตนน ตองถงขนาดไมสามารถเขาใจหรอ ตดสนใจไดดวยตนเอง เชน ผปวยทอยในภาวะพชผก (Persistent vegetative state) วกลจรตหรอ มจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ ผแทนโดยชอบธรรมทเปน ผดแลผปวยหรอมอานาจปกครองผปวย เชน บดา มารดา กรณผปวยไมมบดา มารดา ผดแล หรอผปกครองอาจเปนญาต พ นอง ยอมสามารถใชสทธตางๆ แทนผปวยได

ขอควรตระหนก วเคราะห และตดสนใจไดถกตองวา ใครเปนผแทนโดยชอบธรรมของผปวยทตนใหการดแลนน ทงในกรณทเปนเดกอายยงไมเกนสบแปดปบรบรณหรอผบกพรองทางกาย และจต เพอทจะปฏบตการพยาบาลโดยไมละเมดสทธของผปวย

สทธผปวยจงเปนสทธอนชอบธรรมทผปวยพงไดรบซงรวมถงการตดสนใจยนยอมหรอไมยนยอมในการรบการรกษาตามความประสงคของผปวยทไดแสดงความจานงไวกอนหนา หรอตามพนยกรรมชวตตามสทธผปวยขอท “ผปวยทขอรบบรการดานสขภาพมสทธทจะรบทราบขอมลอยางเพยงพอและ ชดเจน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพเพอใหผปวยสามารถ

42

เลอกตดสนใจในการยนยอม หรอไมยนยอมใหประกอบวชาชพดานสขภาพปฏบตตอตน เวนแตเปนการชวย เหลอรบดวนหรอจาเปน”

2. พนยกรรมชวต หนงสอแสดงเจตนาตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 (ความตองการครงสดทายของชวต (Living will)) (เอกสารประกอบการเรยบเรยงแกนพทธศาสน. ปจฉมอาพาธพทธทาสมหาเถระ.The Hour of Our Death.Western Attitude toward

Death. “Living Will and Will to Die” in Euthanasia: death with dignity and law., ส . ศ ว ร ก ษ , “ความตาย และการปฏบตตอผ ทกาลงสนใจ” ใน เสขยธรรม ฉบบท ๕๙ มกราคม - มนาคม ๒๕๔๗., เอกสารประกอบการสมนาเรอง “พนยกรรมชวต” วนท ๒๑ กรกฎาคม ๒๕๔๑ หองประชมฉลากกนแบงรฐบาล ตกกลยาณวฒนา โรงพยาบาลสงฆ กรงเทพมหานคร จดโดย สถาบนเวชศาสตร กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.) แนวคดในเรองพนยกรรมชวต หรอหนงสอแสดงเจตนาปฏเสธการรกษาของผปวยทอยในวาระสดทายของชวต (Living Will) มผลในทางกฎหมายเปนครงแรกในประเทศสหรฐอเมรกาเนองมาจากกฎหมายการตายตามธรรมชาต (Natural Death Act) ของรฐแคลฟอรเนย ป ค.ศ. ๑๙๗๖ (พ.ศ. ๒๕๑๙) เพอรบรองสทธของผปวยในการยอมรบหรอปฏเสธกระบวนการทางการแพทยทเปนไปเพอยดชวต (หรออกความหมายหนงคอยดความตายออกไป) กอนจะแพรหลายไปยงรฐและประเทศอนๆ

กาเนดกฎหมายการตายตามธรรมชาต นบตงแตปลายศตวรรษท ๑๙ เปนตนมา สงคมอเมรกนมปญหาเรองการพดถงความตายอยางเปดเผย ดง อารโนลด ทอยนบ (Arnold J. Toynbee) นกประวตศาสตรชาวองกฤษ ไดกลาวไววา “สาหรบชาวอเมรกน ความตายไมไดเปนสวนหนงของพวกเขา แตเปนประหนง คาสบประมาทตอสทธในการมชวตอย เสรภาพ และการแสวงหาความสขอนไมสามารถตดขาดไดของพลเมองอเมรกาทกคน” ถอยคาดงกลาวสะทอนใหเหนถงเปาหมายในการดารงชวตอยของคนอเมรกนไดอยางชดเจน เมอความตายเปนสงตรงขามกบชวต จงถกเบยดขบออกไปจากสงคม ไมสามารถพดถงไดอยางเปดเผย เพราะเปนเรองลามก ไมสภาพ เหมอนกบทครงหนงเรองเพศเคยเปนสงตองหามในสงคม โดยเฉพาะในวงการแพทยซงนอกเหนอไปจากการทไมสามารถพดถงแลว การตายทเกดขนกบผปวยยงถอเปนความลมเหลวในการทางานของวชาชพแพทยอกดวย เพราะแพทยถกสอนใหเปนผรกษาชวตอยางถงทสด

ประกอบกบความกาวหนาในดานเทคโนโลยทางการแพทย ทาใหวงการแพทยสามารถตอรองกบความตายไดมากขน (ยดการตายออกไป) อาท การพฒนาปอดเหลก (Iron Lung)

เพอชวยผปวยโปลโอในการหายใจในชวงทศวรรษ ๑๙๕๐ ซงพฒนาตอมาเปนเครองชวยหายใจ

43

การใสทออาหาร (NG Tube) เพอนาสารอาหารไปเลยงผปวยทไมสามารถกนอาหารไดตามปกต ฯลฯ ลวนแตชวยเพมความสามารถของแพทยในการยดชวตของผปวยทตองตายออกไปไดอกนบชวโมง เปนวน เปนเดอน เปนป แลวแตสภาพของผปวย แมในหลายกรณ ผปวยเหลานนจะไมมโอกาสฟนคนกลบมาใชชวตไดเหมอนเดมอก

ความสามารถในการยดชวตออกไปเปนเวลายาวนาน เปนผลใหการตายเปนเรองทตองนยามอยางซบซอนมากขน การกาหนดความตายอยางงายๆ ทเคยเปนมาแตเดม ดวยการเตนของหวใจหรอการหายใจ จะใชไมไดสาหรบผปวยทสวมเครองชวยชวตเหลานนเขาไป จงเกดการกาหนดความตายอยางใหมโดยไปวดทการตายของสมอง เปนตน ซงตองใชเทคโนโลยทซบซอนในการวด ปญหาของการยดความตายออกไป พรอมๆ กบความกาวหนาทางเทคโนโลยในการยดชวตออกไป ในชวงทศวรรษ ๑๙๖๐-๗๐ สงคมอเมรกนไดเกดคานยมหรออดมการณใหมขนมาหลายอยาง ภายใตบรบทการตอสเพอสทธมนษยชนของคนผวส การตอตานสงคราม และกระบวนการแสวงหาทางออกของหนมสาวชาวบปผาชน นาไปสการแสวงหาคณคาใหมๆ คานยมเรองสทธในการกาหนดชวตของตนเอง หรอศกดศรของความเปนมนษย ถกหลอหลอมขนจากบรบทดงกลาว จงเกดการตงคาถามถงการตองนอนอยบนเตยงโดยชวยตนเองไมได แมจะยงมชวตอย วาเปนการอยแบบมศกดศรหรอไม ทาใหเกดการถกเถยงเรองดงกลาวในสงคมอเมรกนเปนระลอกๆ จนกระทงเกดกรณของ คาเรน แอนน ควนแลน (Karen Ann Quinlan) ในป ค.ศ. 1976 (พ.ศ. 2519) เมอหญงสาววย 22 ป ทปวยอยในภาวะโคมา และมอาการพฒนาไปเปน “ภาวะเปนผกเรอรง” นอนอยกบทอชวยหายใจและทออาหารนานกวา ๑๓ เดอน ทางครอบครวจงตดสนใจขออานาจจากศาลเพอถอดทอเหลานนออก แตทางโรงพยาบาลไมสามารถทาได โดยอางเหตจากการทเธอไมไดอยในภาวะสมองตาย (หรออกนยหนง ไมไดอยในเงอนไขทกฎหมายกาหนดวาเธอตายแลว) กรณดงกลาวทาใหวงการกฎหมายของอเมรกาเกดการทบทวนกรอบทจะใชในการตดสนใจหากมกรณทคลายกนเกดขนอก จนนามาสการออกกฎหมายการตายตามธรรมชาต (Nature Death Act) ของรฐคาลฟอรเนย รบรองสทธของผปวยในการยอมรบหรอปฏเสธกระบวนการทางการแพทยทเปนไปเพอยดชวต เพอลดความขดแยงระหวางญาตผ ปวยและผ ใหบรการทางการแพทย (บคลากรและโรงพยาบาล) กอนจะคลคลายขยายตวมาเปนกฎหมายสทธผปวย ค.ศ. 1999 (พ.ศ. 2533) โดยระบใหโรงพยาบาลทไดรบการสนบสนนจากรฐทกแหง ตองแนะนาใหผปวยทราบวาตนเองมสทธทจะทาหนงสอแสดงเจตนาตามความตองการครงสดทายของชวต

44

พนยกรรมชวตในสงคมไทย

ในสงคมไทย กรณททาใหการแสดงเจตนาฯ ทจะไมรบการรกษาเพอยดชวต เปนทรบรและเปนขอถกเถยงกนอยางกวางขวาง คอ กรณของพทธทาสภกข เมอครงททานอาพาธใหญดวยอาการของโรคหวใจเมอเดอนตลาคม พ.ศ. 2534 มหลายคนตองการใหทานไดเขารบการรกษาในโรงพยาบาล เนองจากเชอวามความพรอมในการดแลรกษา แตทานพทธทาสไดปฏเสธ โดยยนยนวา “ขอใหแผนดนนเปนโรงพยาบาล และไมหอบสงขารหนความตาย” จนกระทงทานอาพาธอกครงหนงดวยอาการเสนเลอดในสมองแตก เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2536 อนทาใหทานมรณภาพในเวลาตอมา แมทานจะเคยแสดงเจตนาไวแลวในการอาพาธครงกอนแลว และยากบผทใกลชดอยเสมอวา ไมใหชวยชวตทานอยางผดธรรมชาต และตองการมรณภาพโดยไมมเครองชวยชวตใดๆ ตดตว แตเมอทานไมสามารถสอสารไดแลว ทาใหทายทสด ทานจงถกสงเขามารกษาทโรงพยาบาลศรราช และม “ชวต” โดยตองอยกบเครองชวยชวตสารพดอยางไปอก 40 กวาวน กอนจะมรณภาพในวนท 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2536

ในกรณดงกลาว ความขดแยงทเปนหวใจสาคญ คอ ทศนะเกยวกบชวตและความตายทแตกตางกน ของทานพทธทาสภกขและผทตองการเหนทานมชวตตอไป รวมทงทศนคตของการแพทยสมยใหมทยดถอมตทางกาย คอ การรกษาสญญาณชพตางๆ อนเปนสญลกษณของการมชวตใหคงอยจนถงทสด มากกวามตดานอนๆ เชน มตทางดานจตวญญาณ จงนาไปสการตดสนใจยดความตายของทานออกไป และไดจดประกายใหกบสงคมไทยเรมมการพดคยกนถงเรองสทธของผปวยในการแสดงเจตนาทจะไมรบการรกษาอยางเปนจรงเปนจงนบแตนนมา

จนตอมาในรฐธรรมนญฯ พ.ศ.2540 ไดระบไวในมาตรา 54 ใหมการออกกฎหมายเพอดแลคมครองผสงอาย คณะทางานในเรองดงกลาวจงไดพจารณาประเดนตางๆ เพอใชในการรางกฎหมาย ซงม เรองพนยกรรมชวต (ชอในขณะนน) อยดวย สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย ซงเปนเจาภาพในการจดทากฎหมาย จงไดจดสมนาเพอพจารณาในดานศาสนา การแพทย และกฎหมาย แลกเปลยนความคดเหนกนวา ประเทศไทยสมควรมกฎหมายในลกษณะของพนยกรรมชวตหรอไม การตายทดในสงคมไทย

สงคมไทยแตเดม ความตายไมใชเรองทแปลกแยกออกไปจากชวต กอนทความคดแบบสมยใหมของตะวนตกจะมาครอบงาความคดของสงคมไทยอยางกวางขวาง วฒนธรรมดงเดมทผกพนกบความเชอและภมปญญาทางศาสนา รวมกบสภาพความเปนอยทใกลชดกบธรรมชาต ทาใหคนในสงคมรบรกนไดวาความตายเปนสวนหนงของชวต ผานทงคาสอน ประเพณ และความจรงธรรมชาต ทเหนไดทกวนของชวต หรอทานพทธทาสภกขไดเคยเลาถงวธการเตรยมตวตายของ

45

คนในสมยพทธกาลวา หากเขารตววาจะตายกจะทาการอดหาร อดนา ถงทสดแมยากไมรบ เพอรกษาสตสมปชญญะไวใหไดตายอยางสงบ การสบทอดวฒนธรรมการเตรยมตวตายในรปแบบดงกลาว ยงคงมใหเหนอยบาง ในสงคมไทยรวมสมย ดงเชน สลกษณ ศวรกษ เคยเลาถงการเตรยมตวตายของญาตผใหญทานหนง เมอรตววาจะตายกเรยกลกหลานมาสงเสย แลวเจรญอานาปานสตภาวนาไปจนสนลม หรอ ศ.นพ.ประเวศ วะส ไดเลาถงเรองคณยายของทานทอาย 85 ป พอวนหนงคณยายกบอกวาพอแลว จากนนจงหยดกนขาวกนนาและตายอยทามกลางลกหลานดวยความสงบและมสต

ทงหมดแสดงใหเหนถงการยอมรบความตายวาเปนสจธรรมอนหลกหนไมได และไมจาเปนตองหน หากตองเผชญหนาอยางมสตรตวดวยความสงบ ดวยถอกนวาหากทาไดจะเปนการตายทดและนาไปสสคต ตางจากในปจจบนทคนสวนใหญพากนคดไปวา การตายไปอยางไมรสกตว ไมมความเจบปวดหรอวตกกงวลใดๆ เชน การนอนหลบแลวตายไป เปนการตายทดและพงปรารถนา พนยกรรรมชวตสการจากไปดวยใจสงบ

ในชวงตนทแนวคดเรอง หนงสอแสดงเจตนาตามความตองการครงสดทายของชวต เขามาในประเทศไทย จะถกเรยกวา “พนยกรรมชวต” กอนเปลยนเปน “หนงสอแสดงเจตนาในการรบบรการหรอปฏเสธการรบบรการทางการแพทย” เพอใหไมสรางความสบสนกบกฎหมายอนๆ เชน กฎหมายพนยกรรมอนเปนเรองของการจดการทรพยสนเมอเสยชวตไปแลว แต คาวา พนยกรรมชวต นนมความหมายทกวางกวาการทาหนงสอแสดงเจตนาฯ เนองจากในปจจบนยอมรบกนวา กระบวนการในการทาหนงสอแสดงเจตนาตามความตองการครงสดทายของชวตไดเปดโอกาสใหคนในครอบครวไดมาสนทนาแลกเปลยนทศนะในเรองความตายระหวางกน และสามารถนามาพดจากนอยางเปดเผยไดอกครงในโลกตะวนตก

สาหรบสงคมไทย หลงจากการสมมนาเพอพจารณากฎหมายดแลผสงอายดงไดกลาวไวแลว แมพนยกรรมชวตจะยงไมมผลในทางปฏบต แตเรองดงกลาวไดถกนามาพจารณาอยางตอเนองเปนสวนหนงของการปฏรประบบสขภาพ โดยคณะกรรมาธการสาธารณสขวฒสภา ไดเสนอประเดน “สทธการตายอยางมศกดศร” เขาไปอยในรางกรอบความคดระบบสขภาพแหงชาต หมวดวาดวยสทธหนาท ความเสมอภาค และหลกประกนความมนคงดานสขภาพ ทตอมาไดกลายมาเปน พ.ร.บ.สขภาพแหงชาตพ.ศ. 2550 มาตรา 12 “บคคลมสทธทาหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวต หรอ เพอยตความทรมานจากการเจบปวยได” จนเกดกระบวนการจดทา (ราง) กฎกระทรวงดงกลาว โดยผานการรบฟงความคดเหนจากผเกยวของไมวาจะเปนแพทย พยาบาล ผปวย ญาต นกกฎหมาย เพอ

46

รวมกนกาหนดแนวทางปฏบตทเหมาะสมกบสงคมไทย ในการใหสทธหรออานาจในการตดสนใจในการจดการ และกาหนดขอบเขตการกระทาอยางชดเจนหรอเปดกวางไว ซงการทาหนงสอแสดงเจตนาฯ มไดมมตในเรองสทธเพยงอยางเดยว หากยงเปนเรองของการทบทวนและใครครวญถงชวตทผานมาวา มสงทตดคางอยในใจซงอาจทาใหตายไมสงบหรอไม ในความหมายอยางกวาง หนงสอแสดงเจตนาฯ จงอาจเปนการชวยใหเราสามารถปลดเปลองสงคางคาใจตางๆ ทงในแงความสมพนธ ทรพยสน การงาน รวมถงการรกษาพยาบาล และการจดการเกยวกบรางกายของเราในวาระสดทายดวย เพราะเมออยในภาวะทปวยหนก โดยเฉพาะในวาระสดทายของชวต ผปวยสวนใหญมกอยในสภาพทไมรสกตว การตดสนใจในการรกษาพยาบาลจงมกขนอยกบการตดสนใจของแพทยกบญาต ซงอาจสวนทางกบความตองการของผปวย หรออาจทาใหเกดความขดแยงระหวาง ผใหบรการกบญาตผปวยได

ซงเราทกคนรวมถงผปวยทยงมสตสมปชญญะดอยจงสามารถหารอกบบคคล ในครอบครว ญาตสนท คนใกลชดทไววางใจหรอแพทย เพอทาหนงสอแสดงเจตนาปฏเสธการรกษาทเกนจาเปน และวางแผนการดแลรกษาเมอตนเองปวยหนกหรออยในภาวะใกลตาย

แมวารปแบบโดยรวมของหนงสอแสดงเจตนาฯ อาจจะเนนทการปฏเสธบรการสาธารณสขทเปนไปเพอยดชวต ซงเปนมตทางรางกาย แตหากผเกยวของในกระบวนการรกษาเขาใจผปวยระยะสดทายวา ยงมมตอนๆ ทเขาตองการอยดวย โดยคานงถงคณภาพชวตของผปวยเปนสาคญ จะทาใหการดแลผปวยระยะสดทายเปนองครวมมากขน และมาตรา 12 อาจเปนชองทางทชวยใหผปวยไดรบการดแลอยางมศกดศร ซงมไดหมายความวา เมอผปวยปฏเสธการรกษาทางการแพทย (ทเปนไปเพอยดความตาย) แลว ผปวยจะไมไดรบการดแลในดานอนๆ อก ดงนน เรองดงกลาวจาเปนจะตองทาความเขาใจทงในฝายบคลากรทางการแพทยและประชาชนวา มาตรา 12 เปนเงอนไขเพอเปดพนทใหผปวย ญาต และผใหการรกษาไดสอสารกนวา แตละคนมความคดอยางไร มทางออกรวมกนอยางไร โดยคานงถงความตองการและคณภาพชวตของผปวยเปนสาคญ

ในการทาหนงสอแสดงเจตนาฯ ดงกลาว กระบวนการจะมความสาคญมากกวาผลลพธทเกดขน เพราะหากเรมตนในขณะทยงมชวตอยเปนปกต โดยการเปดพนทพดคยกนในครอบครวและผใกลชด เพอใหทกฝายตระหนกถงสงทผทาหนงสอแสดงเจตนาฯ ใหคณคาและเขาใจวธคด ทอยเบองหลงตวหนงสอ นอกจากจะเปนการใชชวตอยางไมประมาทแลว ยงเปนการทบทวนความสมพนธของผทาหนงสอแสดงเจตนาฯ ทมตอสงตางๆ ในชวต ชวยใหจดวางความสมพนธ ตอสงตางๆ ไดอยางถกตอง จนเมอวาระสดทายมาถง หนงสอแสดงเจตนาฯ อาจไมมความจาเปน อกตอไป ดงคาสมภาษณของบคคลจากบทความตางๆ (อางใน สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต, “ความตองการครงสดทายของชวต (Living Will)”) (ภาคผนวก)

47

ประโยชนในการทาหนงสอแสดงเจตนา ในดานผปวย ญาต และคนใกลชด . ทาใหผทาหนงสอ (ผปวย) สามารถแจงความประสงคของตนใหแพทย ญาต คนใกลชดทราบและชวยลดขอขดแยงระหวางแพทยและหมญาตในการวางแผนการรกษาผปวย เมอผปวยไมอยในสภาวะทจะแสดงเจตนาไดดวยตนเอง . ทาใหผปวยระยะสดทายไมตองทกขทรมานจากการใชเครองกชพตางๆ เชน การเจาะคอ การใสทอชวยหายใจ การปมหวใจ หรอการใชอปกรณตางๆ ทชวยยดการตายออกไป ซงไมเกดประโยชนหรอไมทาใหคณภาพชวตผปวยดขน . ทาใหผปวย ญาต คนในครอบครว ไมตองเสยคาใชจายทสงมากในการรกษาทไมจาเปน จนทาใหผปวยหรอญาตผปวยบางรายถงขนหมดเนอหมดตว ตองขายทรพยสนเงนทองมาเปนคารกษา . ทาใหผ ปวยมโอกาสสอสาร ราลาคนในครอบครว ญาตมตรขณะมสต สมปชญญะ ไดรบการเยยวยาชวยเหลอทางจตใจแกผใกลตาย รปแบบการทาหนงสอแสดงเจตนา ประกอบดวย รปแบบคอ . ผทาหนงสอแสดงเจตนาหรอผปวยเขยนหรอพมพหนงสอแสดงเจตนาดวยตนเอง . การแสดงเจตนาดวยวาจาตอแพทย พยาบาลทใหการรกษา ญาตหรอผใกลชดในกรณทผปวยไมรหนงสอ หรออยในภาวะทไมสามารถเขยนหนงสอไดเอง หรอหากตองการ ใหผอนชวยเขยนแทนหรอพมพขอความ กสามารถทาได และควรมชอผเขยนหรอผพมพหนงสอแสดงเจตนารอพยานกากบไวดวย หนงสอแสดงเจตนาสามารถแกไขเปลยนแปลง ระงบใชชวคราว หรอยกเลกไดตลอดเวลาตามทผทาหนงสอตองการ แตควรแจงใหแพทย ญาตผปวยทเคยไดรบหนงสอแสดงเจตนาไปกอนหนานทราบโดยเรว ผทสามารถทาหนงสอแสดงเจตนาไดคอ ผทมสตสมปชญญะบรบรณทกคน สามารถทาหนงสอแสดงเจตนาได คอเปนผทมสขภาพแขงแรง ผสงอาย หรอเปนผปวยทตดสนใจดวยตนเองได ผททาหนงสอควรมอายครบ ปขนไป กรณผปวยเดกหรอเยาวชนอายตากวา ป ทเจบปวยดวยโรคหรอการบาดเจบทไมสามารถรกษาใหหายขาดได จนกลายเปนผปวยระยะสดทายในทสด เชน ผปวยเดกทเปนมะเรง โรตไต โรคหวใจหรอโรคเรอรงอนๆ อาจไมเหมาะสมทจะทาหนงสอแสดงเจตนาดวยตนเอง

48

จงควรใหพอแม ผปกครอง หรอญาตทดแลปกครองเดกตดสนใจแทนในการดแลรกษาเหมอนกรณทวไป และถามความตองการของเดกหรอเยาชนเทาทจะทาได ถาผปวยสนใจทจะทาหนงสอแสดงเจตนา ควรขอคาปรกษาจากใคร และควรเกบรกษาหนงสออยางไร ผปวยทสนใจควรแจงใหทางโรงพยาบาลและแพทยเจาของไขทราบ เพอขอทราบขอมลภาวะความเจบปวยและคาแนะนาในการทาหนงสอแสดงเจตนา เมอมการทาหนงสอแสดงเจตนาไวแลว ผทาหนงสอแสดงเจตนา (ผปวย) ควรเกบรกษาหนงสอไวเอง รวมถงมอบสาเนาหนงสอดงกลาวทรบรองความถกตองแลวใหแกแพทยเจาของไข คนในครอบครว หรอญาตใกลชด พยาน และบคคลใกลชดทไววางใจ เมอผปวยเขารบการรกษาตวทโรงพยาบาลหรอสถานบรการสาธารณสข ผทเกบรกษาหนงสอหรอสาเนาหนงสอไว ควรมอบเอกสารดงกลาวใหแกแพทย พยาบาลหรอเจาหนาทของโรงพยาบาลทเกยวของทนท

ประกาศสานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

(ราชกจจานเบกษา เลม ๑๒๘ ตอนพเศษ ๕๖ ง หนา 13

ราชกจจานเบกษา ๒๐ พฤษภาคม ๒๕๕๔) เรอง แนวทางการปฏบตงานของสถานบรการสาธารณสข ผประกอบวชาชพดานสาธารณสข

และเจาหนาทของสถานบรการสาธารณสขตามกฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการดาเนนการตามหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการ

ตายในวาระสดทายของชวต หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวย

พ.ศ. ๒๕๕๓

เพอใหการดาเนนการตามหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวต หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวย ของสถานบรการสาธารณสข ผประกอบวชาชพดานสาธารณสข และเจาหนาทของสถานบรการสาธารณสข เปนไปอยางมประสทธภาพ สามารถปฏบตตามหนงสอแสดงเจตนาไดอยางถกตองสมดงเจตนาของผทาหนงสอแสดงเจตนาอาศยอานาจตามความในขอ ๗ ของกฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการดาเนนการตามหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวต หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวย พ.ศ.

๒๕๕๓ เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาตโดยความเหนชอบของคณะกรรมการสขภาพแหงชาต จงออกประกาศไวดงน

49

ขอ ๑ แนวทางการปฏบตงานของสถานบรการสาธารณสข ผประกอบวชาชพดานสาธารณสขและเจาหนาทของสถานบรการสาธารณสข ตามกฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการดาเนนการตามหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวต หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวย พ .ศ. ๒๕๕๓ ใหเปนไปตามแนบทายประกาศน

ขอ ๒ ประกาศนใหใชบงคบ ตงแตวนท ๒๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เปนตนไป

ประกาศ ณ วนท ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔

อาพล จนดาวฒนะ

เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

. วธการจดการวาระสดทายของชวต

3. แนวคดเรองการเตรยมตวเกยวกบความตาย การยอมรบความตายคอเหตการณทสงมชวตทกชวตตองเผชญ และเปนการสรางความตระหนกวาความตายเปนโอกาสสดทายทสาคญทจะทาใหบคคลดาเนนชวตอยางมความหมายและบรรลผลสาเรจตามทตนพอใจในเวลาทเหลอ เพอใหมการเตรยมตวสาหรบตนเอง ผอน บคคลรอบขางใหมความพรอมในการเผชญกบภาวะใกลตายและความตายเพอใหเปนการตายด ซงจะชวยลดความเครยด ภาวะดานเศรษฐกจของบคคลอนเปนทรก และเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางสมาชกในครอบครว (Douglas& Brown, 2002; Jung, 1930 cited in Mahon, 1993; Kozier,

Erb, Blais& Wilkison, 1995; Kagawa-Singer, 1998; Martin, Emanuel& Singer, 2000; Potter&

Perry, 1999; Whitbourne, 2001) ซงการศกษาของ Caswick, 1998 ทศกษาเกยวกบทศนคตและการรบรของผสงอายตอความตายและภาวะใกลตายในผสงอายเพศหญงชาวยโรป-อเมรกนทมอายระหวาง - ปจานวน ราย พบวา ผสงอายมการยอมรบและเตมใจทจะสนทนาเรองความตายของตน โดยสวนใหญมความกลวตอกระบวนการของภาวะใกลตายมากกวาเหตการณของความตายทเกดขน โดยผสงอายใหความสาคญตอการไมสรางภาระใหแกสมาชกในครอบครว จงมการเตรยมตวเกยวกบความตาย โดยมการจดการเรองราวตางๆใหเรยบรอย สวนใหญมการตดสนใจเรองการเลอกทจะตายทบาน และตองการสงเสยเกยวกบวธการดแลรกษาตนเองในระยะสดทายของชวต ไวลวงหนา ซงสอดคลองกบการศกษาของพมพพรรณ ศลปะสวรรณและ สล ทองวเชยร, ทศกษาเกยวกบทศนคตทมตอการตายและการเลอกสถานทตายของผสงอายในเขตกรงเทพมหานคร ทมอาย ปขนไป จานวน , คน พบวา ผสงอายมความคดเหนวาการเกดแก เจบ ตายเปนเรอง

50

ธรรมดาของชวตทไมสามารถหลกเลยงได และมการระลกถงความตายอยเปนประจา มความตองการทจะตายอยางสมศกดศร ตองการไดรบการบรรเทาความทกขทรมานในภาวะใกลตาย และตองการไดรบความเหนใจจากญาตพนองหรอผใกลชดกอนตาย มการเลอกสถานทตาย โดยบานคอสถานทๆผสงอายเลอกมากทสด

3.2 รปแบบการจดการเผชญความตายหรอการเตรยมตวกอนตาย การเผชญกบภาวะใกลตาย หมายถงบคคลมความพยายามทจะจดทาสงทตนปรารถนาหรอมงหวงใหบรรลผลสาเรจ เพอเปนการปรบตวทเหมาะสมตอภาวะใกลตาย (Corr, 1992 cited in Corr, Nabe& Corr, 1997) นอกจากนยงพบวา ความพยายามทจะจดทาสงทตนปรารถนา ยงรวมถง การจดทาเอกสารทางกฎหมายทระบความปรารถนาของตนไวลวงหนาเกยวกบวธการดแลรกษาในภาวะสดทายของชวตวาตองการหรอไมตองการใหใชวธการรกษาแบบใด (Rosenbaum& et.al., 2001) การวางแผนจดการกบรางกายของตนหลงการตาย (Total life Planning Resource Centre, 2001) การระบอยางชดเจนเกยวกบการดแลทตนปรารถนาในเดอนสดทายหรอสปดาหสดทายของชวต (Medical

Network Inc., 2001) รวมถงการตดสนใจเลอกบคคลทตนไววางใจใหเปนผแทนในการอธบายแกผอนใหทราบถงวธการรกษาทางการแพทยในระยะสดทายของชวตทตนตองการในวาระทตนเองไมสามารถสอสารใหผอนทราบได โดยการแจงผลการตดสนใจดงกลาวใหสมาชกของครอบครว เพอนและเจาหนาทในทมสขภาพไดรบทราบไวลวงหนา (Price, 2001) ดงนนรปแบบการจดการเผชญความตายหรอวาระสดทายของชวต จงหมายถงการเตรยมตวกอนตาย ทมการวางแผนหรอดาเนนการไวลวงหนาเกยวกบสถานการณในภาวะใกลตาย และการตาย ซงครอบคลมทงครอบคลมดานรางกาย จตใจ จตวญญาณ และสงคม (Corr, 1992 cited in Corr, Nabe& Corr, 1997) ดงน

. การเตรยมตวดานรางกาย (Physical preparation) หมายถง การวางแผนและการจดการเกยวกบสขภาพและรางกายของตนไวลวงหนาสาหรบการเผชญกบภาวะใกลตายและความตายของตน รวมทงการจดการเกยวกบรางกายของตนหลงจากทตายไปแลวตามคานยมและความเชอของแตละบคคล เพอกอใหเกดความพงพอใจในความตองการดานรางกายและบรรเทาความทกขทรมานของรางกาย (Physical distress) ไดแก

1.1 การเลอกวธการรกษาทางการแพทย โดยการทาขอตกลงในการตดสนใจเลอกวธการรกษาไวตงแตยงไมเขาสภาวะใกลตาย โดยเปนการวางแผนไวลวงหนาสาหรบเวลา ทบคคลอยในสภาพทไมสามารถตดสนใจไดดวยตนเอง (Advance care planning) ซงชวยใหบคคลสามารถควบคมชวตของตนเองใหเปนไปตามทตนปรารถนา (Self of control) และชวยลดภาระของบคคลอนเปนทรก (Relieving the burden) ดานความวตกกงวล ความเครยดเมอระยะเวลาในการ ยดชวตของผปวยในภาวะใกลตายนนสนลงตามความประสงคของผปวย หรอวาชวยลดความรสก

51

ผดของสมาชกในครอบครวหรอบคคลใกลชด เมอการตดสนใจเลอกวธการรกษาในระยะสดทายของชวตนนเปนไปตามทผตายปรารถนา เชน มการปรกษาหารอระหวางแพทยและสมาชกในครอบครว หรอบคคลใกลชดเกยวกบการเลอกวธการรกษาทางการแพทยสาหรบภาวะใกลตายไวลวงหนา และแจงใหแพทยและสมาชกในครอบครวหรอบคคลใกลชดไดทราบถงวธการรกษาทางการแพทยทตนไดตดสนใจเลอก มการทาพนยกรรมชวต (Living will) ซงเปนเอกสารทางกฎหมายทจดทาขนวาตองการใหใชรกษาทางการแพทยอยางไรแกตนเอง เมอเขาสวาระสดทายของชวตทแพทยไมสามารถรกษาใหหายได และสามารถมชวตอยไดไมเกน เดอน หรอไมตองการวธการรกษาแบบใด เชน การผาตดเพอยดชวต การใสทอชวยหายใจ การใหสารนาทางสายยาง และหลอดเลอดดา ซงเปนการตายทปรารถนา (Euthanasia) นอกจากนยงสามารถทาเอกสารมอบหมายใหญาตหรอบคคลทไววางใจซงมอาย ป ขนไปเปนผตดสนใจแทนไดอกดวยในกรณทตนเองไมส ามารถ ส อสารและตด สน ใจไดดวยตน เอง (Durable power of autonomy for health care) ( Allender& Rector, 1998; Christensen& Kockrow, 1999; Douglas& Brown, 2002; Emanuel,

Fairclough& Emanuel, 2000; Ringsven& Bond, 1997; Tuten, 2001; Valente, 2001; Whitbourne,

2001) และการศกษาของ Hopp, 2000 เกยวกบการเลอกผอนเปนผแทนในการตดสนใจเกยวกบวธการดแลรกษา การสอสารอยางไมเปนทางการในการเลอกวธการรกษา และการทาเอกสารทางกฎหมายทระบวธการรกษาทตองการไวลวงหนาสาหรบเวลาทตนเองไมสามารถสอสารได โดยศกษาในกลมผสงอายทมอายตงแต ปขนไป จานวน ราย พบวาผสงอายรอยละ ไดกาหนดบคคลทตนเองไววางใจใหเปนตวแทนในการตดสนใจเกยวกบวธการดแลรกษาสาหรบเวลาทตนอยในสภาพทไมสามารถตดสนใจดวยตนเองได รอยละ . ไมไดทาเอกสารทางกฎหมายทระบวธการดแลรกษาทตองการไวลวงหนาสาหรบเวลาทตนไมสามารถสอสารได รอยละ . ไดมการสนทนากบบคคลทตนไดกาหนดใหเปนผแทนในการตดสนใจเกยวกบวธการดแลรกษาวาตนชอบวธการดแลรกษาแบบใดในสถานการณทตนไมสามารถสอสารได รอยละ . ไดทาทงพนยกรรมชวตและเอกสารทางกฎหมายทระบบคคลทตนเองไววางใจใหเปนผแทนในการตดสนใจเกยวกบวธการดแลรกษาสาหรบเวลาทตนอยในสภาพทไมสามารถตดสนใจไดดวยตนเอง รอยละ

. ไดทาพนยกรรมชวตเพยงอยางเดยวไวแลว โดยระบวธการรกษาทางการแพทยทตนเองตองการไวลวงหนา และรอยละ . ไดทาเอกสารทางกฎหมายทระบบคคลทตนเองไววางใจใหเปนผแทนในการตดสนใจเกยวกบวธการดแลรกษาตนเองเมออยในสภาพทไมสามารถตดสนใจไดไวอยางเดยว

วอลกเกอร, ชอนเวทเทอร, เครเมอรและโรบนสน (Walker, Schonwetter,

Kramer& Robinson, 1995) ไดศกษาเรองการทาพนยกรรมชวตและการเลอกวธการชวยฟนคนชพ

52

ของผ สงอาย (Living wills and resuscitation preferences in an elderly population) โดยศกษาในผสงอายทมอายมากกวา ปขนไปจานวน ราย พบวา ผสงอายรอยละ ไดทาพนยกรรมชวตไวแลว รอยละ ไดปรกษากบสมาชกของครอบครวเกยวกบการเลอกวธชวยฟนคนชพ รอยละ ไดปรกษากบคสมรสเกยวกบการเลอกวธชวยฟนคนชพ รอยละ ไดปรกษากบแพทยเกยวกบ การเลอกวธชวยฟนคนชพ และขอมลสาคญคอ ผสงอายรอยละ ตองการใหแพทยเปนผตดสนใจ ในกรณทตนอยในสถานการณทจาเปนตองไดรบการชวยฟนคนชพ โดยทตนมอาการปวยหนก ไมสามารถมสวนรวมในการตดสนใจได

ซซเรลล, แมคลนและคอก (Cicirelli, MacLean& Cox, 2000) ไดศกษาเรองการเรงใหตายโดยการเปรยบเทยบระหวางวธการททาใหชวตสนสด วธ (Hastening death: a

comparison of two end of life decisions) คอ ) การฆาตวตายโดยไดรบการชวยเหลอจากแพทย ) การปฏเสธการรกษา หรอการหยดใหการรกษา หรอการไมใหการรกษา โดยศกษาในผสงอายทมอายระหวาง ถง ป จานวน ราย โดยสมมตสถานการณวาถาผสงอายเจบปวยในระยะสดทายของชวต ชนด ไดแก ) การเจบปวยดวยโรคมะเรงกระดกระยะสดทายซงรบการรกษาดวยเคมบาบดแลวอาการไมดขน ) การเจบปวยดวยโรคหวใจกาเรบหลายครง ซงจาเปนตองไดรบการชวยฟนคนชพทกครง และไมสามารถรกษาใหหายได ถามอาการกาเรบอกครงจะตองเสยชวตแนนอน ) การเจบปวยดวยโรคถงลมโปงพองอยางรนแรง มอาการหายใจลาบาก สามารถมชวตอยไดเพยง - เดอน ) การเจบปวยดวยโรคเนองอกในสมองทไมสามารถรกษาได สามารถมชวตอยไดเพยง เดอน ) การเจบปวยดวยโรคความเสอมพการของระบบประสาทอยางรนแรง (Advance

multiple sclerosis) ไมสามารถชวยเหลอตนเองไดและมความทกขทรมานอยางมาก ผลการศกษาพบวา ผสงอายรอยละ ถง เลอกปฏเสธการรกษาทชวยยดชวต หรอรองขอใหระงบการรกษา ทชวยในการยดชวต รอยละ . ถง . เลอกทจะขอใหแพทยชวยเหลอตนเองในการฆาตวตาย และมเพยงรอยละ ถง . เลอกทจะยอมรบการรกษาทางการแพทยทชวยยดชวต

. การเลอกสถานทสาหรบพกรกษาตวเมออยในภาวะใกลตาย ซงผปวยบางรายอาจเลอกทจะพกรกษาตวอยในโรงพยาบาล เพราะวาตองการทจะไดรบการดแลรกษาจากทมแพทยและบคลากรทมสขภาพ แตบางรายอาจเลอกทจะพกรกษาตวอยทบาน ถงแมนจะมความเจบปวดทกขทรมาน ไมสขสบาย แตเพราะเปนสงแวดลอมทคนเคยและไดอยใกลชดหอมลอมดวยบคคลอนเปนทรก บตรหลาน สมาชกครอบครว โดยใหมเจาหนาททมสขภาพมาใหการดแลทบาน หรอมผ ดแลทบานโดยเปนสมาชกในครอบครวทมความเตมใจทจะรบผดชอบใหการดแล (Atchley, 1997; Cavanaugh, 1997; Corr, 1993 cited in Corr, Nabe& Corr, 1997) ซงการศกษาของ Fried, Doom, O’Leary, Tinetti& Drickamer, 1999 เกยวกบการเลอกสถานทของผสงอายสาหรบ

53

การดแลในระยะสดทายของชวต (Older persons’ preferences for site of terminal care) โดยศกษาในผสงอายทอาศยอยในชมชนและเปนผทเพงออกจากโรงพยาบาล หลงเขารบการรกษาเนองจากการเจบปวยดวยโรคหวใจวาย โรคปอดอดกลนเรอรงและโรคปอดอกเสบ จานวน ราย พบวา ผสงอายรอยละ เลอกทจะรบการดแลระยะสดทายของชวตทโรงพยาบาล และรอยละ เลอกทจะรบการดแลระยะสดทายทบาน มเพยงรอยละ ทไมทราบวาจะเลอกสถานทใด

. การเลอกสถานทตาย คนสวนใหญเลอกทจะตายทบาน เพอจะไดตายโดยมสมาชกในครอบครว บคคลอนเปนทรกอยเคยงขางตน ดงการศกษาของ Hays, Galanos, Palmer,

McQuoid& Flint, 2001 เรองการเลอกสถานทตายของผสงอายทอาศยอยในชมชนของผทเกษยณทไดรบการดแลสขภาพอยางตอเนอง (Preference for place of death in a continuing care retirement

community) โดยศกษาในผสงอายทมอายตงแต ปขนไป จานวน ราย พบวา รอยละ มการเลอกสถานทตายของตนอยางนอย แหง รอยละ ยงไมตดสนใจเลอก และรอยละ ยงไมไดคดเรองน โดยผสงอาย ใน ของกลมตวอยาง เลอกสถานทตายใหอยในบรเวณชมชนทไดรบการดแลสขภาพอยางตอเนอง โดยทรอยละ เลอกบานหรอหองเชาของตน รอยละ เลอกสถานบรการสขภาพของชมชนทใหการดแลโดยผทมทกษะทางการพยาบาล รอยละ เลอกบานหองเชาหรอสถานบรการสขภาพของชมชนทใหการดแลโดยผทมทกษะทางการพยาบาล รอยละ เลอกสถานทโรงพยาบาลอยางเดยวและรอยละ เลอกโรงพยาบาลและสถานทอนๆ

. การบรจาคอวยวะของรางกาย โดยทตามกฎหมายนนบคคลมสทธและเสรภาพทจะบรจาครางกายหรออวยวะตางๆเพอเปนประโยชนทางการแพทย (Christensen&

Kockrow, 1999; Craven& Hirnle, 2000) เชน อทศรางกายใหกบโรงเรยนแพทย หวใจ ไต ปอด ตบ ตบออน กระจกตาดา กระดกออนชนดยาว (Long bones) ผวหนง กระดกของหชนกลาง (Middle

ear bones) . การวางแผนเกยวกบการจดงานศพของตนเพอชวยลดความเครยดของสมาชกในครอบครว และชวยใหสมาชกในครอบครวมเวลาในการปลอบโยนซงกนและกนหลงจากการตายของตน เชน ตองการใหฉดยาศพเพอรกษาสภาพ การตดสนใจใหเผาหรอฝงศพ การเตรยมซอทดนไวเปนสสานสาหรบฝงศพ การเลอกสถานทสาหรบการเกบศพเพอรอการเผาหรอฝง การเลอกสถานทฌาปนกจศพ การผาชนสตรศพถามความจาเปนตองคนหาสาเหตการตาย การจดการกบเถากระดกทเผาแลว วาตองการใหนาไปทงทะเล นาไปไวบนยอดเขา หรอนาไปโปรย ณ ทใดทหนงทตองการ เชนสวนดอกไมของตนเอง หรอนาไปใสโกศแลวฝงไวทสสาน หรอนาไปใสภาชนะบรรจแลวสงออกไปนอกโลกทางดาวเทยมเพอใหวญญาณของผตายไดไปถงสวรรค

54

(Christensen& Kockrow, 1999; Cavanaugh, 1997; Craven& Hirnle, 2000; Gore, 2001; Total Life

Planning Resource Centre, 2001) . การเตรยมตวดานจตใจ (Psychological preparation) หมายถงการวางแผนและจดการเกยวกบอารมณและความรสกของตนไวลวงหนาสาหรบการเผชญกบภาวะใกลตายและความตายของตน เพอใหสามารถตายอยางสงบและสมศกดศร ไดแก การตระหนกวาความตายสามารถเกดขนไดทกขณะ การประเมนความรสกของตนเองวากลวตายหรอไม และประเมนวาตนเองไดใหความหมายของความตายวาเปนอยางไร การเลอกผใหการดแลตนเองในภาวะใกลตาย เชน บตร หลาน ทมสขภาพ เปนตน การพรอมทจะรบทราบความจรงจากแพทยถาตนเองอยในภาวะใกลตาย การไปเยยมเยยนและปลอบโยนผทอยในภาวะใกลตายและสนทนาถงปรชญาและความพรอมในการเผชญความตาย การพดคยกบญาตหรอเพอนของผทอยในภาวะใกลตาย การ เขารวมพธศพของผอนดวยตระหนกรอยเสมอวาความตายเปนธรรมชาตของชวตทไมสามารถหลกเลยงได การปลอบโยนและใหกาลงใจแกผทมความเศราโศรกเนองจากการสญเสยบคคล อ น เ ป น ท ร ก ( Atchley, 1997; Hoffman, Paris, Hall& Schell, 1988; Hayslip& Panek, 1989;

Kagawa-Singer, 1998; Lueckenotte, 1996; Thorson, 1995; Wilson, 2000) . การเตรยมตวดานจตวญญาณ (Spiritual preparation) หมายถงการวางแผนและจดการเกยวกบการดารงชวตในเวลาทเหลออยอยางมเปาหมายและมความหมาย มความหวงและกาลงใจโดยมสงยดเหนยวของจตใจ ไดแก การอานหนงสอเกยวกบชวตหลงความตายตามความเชอทางศาสนา หรออานหนงสอเกยวกบความตายและภาวะใกลตาย การเดนทางไปยงสถานททมความสาคญตอตน การตงความหวงไววาตนจะพบกบความตายทปราศจากความเจบปวด ทกขทรมาน การตงความหวงไววาตนจะสามารถมชวตอยไดนานตามทตนปรารถนา การปฏบตตามความเชอทางศาสนาหรอสงศกดสทธตามความศรทธาของแตละบคคล เชน การสวดมนต การอานคมภรไบเบล การเขาโบสถ การเลาเรองราวในอดตใหคนอนฟง การเขยนอตชวประวต เพอถายทอดประสบการณในชวตของตนเองใหผอน การจดทาวดทศนหรอเทปบนทกเสยง หรอเขยนจดหมายเกยวกบการกลาวคาอาลาแกบคคลอนเปนทรก การสนทนากบสมาชกในครอบครวเกยวกบการจดพธศพทตนเองตองการ การมอบสงของทเปนของรกของตนใหผอน เชน ผลงานหนงสอ ศลปะ เปนตน มการระลกถงความหลงและทบทวนชวตทผานมา ซงกอใหเกดความสงบทางจตใจ (Bee, 1998; Brant, 1998; Christensen& Kockrow, 1999; Hoffman, Paris, Hall& Schell,

1988; Hermann, 2001; Lueckenotte, 1996; Monahan, Drake& Neighbors, 1994; Risen, 1999;

Taylor, 1997)

55

. การเตรยมตวดานสงคม (Social preparation) หมายถงการวางแผนจดการเกยวกบสมพนธภาพทมตอผอนในขณะทตนมชวตอยและการดาเนนชวตของผอนหลงจากการตายของตน ไดแก การสนทนาเรองสขภาพของตนและความตายของตนทตองเกดขนในอนาคตกบสมาชกในครอบครวหรอบคคลใกลชดอยางเปดเผย การปรกษาหารอกบสมาชกในครอบครวเกยวกบผรบผดชอบคารกษาพยาบาลในภาวะใกลตาย การเสรมสรางสมพนธภาพของตนและครอบครวหรอบคคลอนเปนทรกใหมความแนนแฟนยงขน โดยมการปรบความเขาใจซงกนและกน หรอใหอภยตอกนในความขดแยงทเกดขนในอดต การสนทนากบสมาชกในครอบครวเรองชวตและความหมายของความตาย การพบปะสงสรรคกบสมาชกในครอบครวและเพอน การจดการธรกจทคงคางใหเสรจเรยบรอยและการมอบหมายงานใหผอนเปนผรบผดชอบ การทาพนยกรรม การทาประกนชวต การจดการเรองการเงน การไตรตรองเรองผลกระทบของการตายของตนตอ บตรหลาน การวางแผนรวมกบสมาชกในครอบครวหรอบคคลใกลชดเรองคาใชจายในงานศพ (Barkauskas, Baumann, Darling-Fisher& Stoltenberg- Allen, 1994; Bee, 1998; Martin, Emanuel&

Singer, 2000; Wilson, 2000) ซ งผลการรายงานของ Kalish& Reynolds, 1981 cited in Atchley,

1997) พบวา การเตรยมตวเกยวกบความตายของบคคลทมอายมากกวา ป รอยละ เกยวกบการทาประกนชวต รอยละ เกยวกบการมอบหมายใหผอนเปนตวแทนในการจดการธรกจตางๆ หลงจากทตนถงแกกรรม

ปจจยทเกยวของกบการเตรยมตวเกยวกบความตาย ซงจากการทบทวนวรรณกรรมพบวามปจจยทเกยวของกบการเตรยมตวกอนตาย ดงน

. ทศนคตเกยวกบความตาย

. คานยมเกยวกบความตายในแตละวฒนธรรม

. ความเชอทางศาสนาเกยวกบความตายและชวตหลงความตาย

. การยดมนศรทธาในหลกคาสอนทางศาสนา . เพศ ซงเพศหญงและเพศชายจะมทศนคตตอความตายและการเตรยมตวเกยวกบความตายแตกตางกน

. อาย

. สถานภาพสมรส

. ระดบการศกษา . ประสบการณในอดตเกยวกบภาวะใกลตายและการตายของสมาชกในครอบครวหรอผอน

. ประสบการณในการดแลผทเจบปวยในวาระสดทายของชวต

56

. ภาวะสขภาพ

ซงปจจยดงกลาวขางตนมผลตอการเตรยมตวเกยวกบความตาย และสงผลตอการเตรยมตวกอนตายในลกษณะทแตกตางกน โดยขนอยกบทศนคตทมตอความตาย คานยมเรองความตายในแตละวฒนธรรม ความเชอเรองความตายและชวตหลงความตาย ประสบการณในชวตทเกยวของกบความตาย นอกจากนยงมปจจยอนๆ เชน ระดบการศกษา อาย สถานภาพ ภาวะสขภาพ เปนตน

3.3 ความตองการและความคาดหวงทตองการไดรบของผปวยระยะสดทายของชวต การตอบสนองความตองการดานจตใจ และอารมณปวยระยะสดทาย เปนสงสาคญยงทจะชวยใหผปวยรสกวาตนเองยงมคณคาสามารถดารงไวซงความเปนตวของตวเอง และมความปลอดภย ในขณะเดยวกนแมจะอยในระยะสดทายของชวตกตามผปวยกยงคงผกพนและตองการมสมพนธภาพกบผอน โดยเฉพาะกบครอบครวของตน ซงพยาบาลตองตะหนกไวเสมอวาผปวยยงเปนสวนหนงของครอบครวอย การตอบสนองความตองการของผปวยจะไมครบสมบรณถาไมใหการดแลชวยเหลอครอบครวของผปวยระยะสดทายดวย ดงนนการดแลผปวยระยะสดทายใหถงซงคณภาพทด มความผาสก(well-being) ไดนนพยาบาลจงควร ประคบประคองใหการดแลชวยเหลอ เพอตอบสนองความตองการของผปวยทงทางดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณ ดงน

3.3.1 ความตองการดานรางกาย ผปวยทเขาสระยะสดทายของโรค รางกายจะเรมมการเปลยนแปลงไปในทางททรดลง การทางานของอวยวะในระบบตางๆ จะไมเปนไปตามปกต ความรสกและความทรงจาของผปวยจะคอยๆลดลงดวย ผปวยมความตองการชวยเหลอเนองจากการเปลยนแปลงของรางกายดงน(Kozier & Erb, 1988 อางถงใน รสพร ประทมวน,2534) 1. ตองการไดรบการดแล เกยวกบสขภาพอนามยทวไป ไดแก ความสะอาดของผวหนง ผม และภายในชองปาก ความสะอาดของรางกาย จากอณหภมของรางกายอาจสงขนแตการไหลเวยนของโลหตชาลง ผวหนงจะเยนและมเหงอออกมาก ผปวยตองการความสขสบาย

2. ตองการพนจากความเจบปวด เมอผปวยเขาสระยะสดทายของโรคจะเจบปวดมาก การใหยาบรรเทาความเจบปวด เมอผปวยเขาสระยะสดทายของโรค จะเจบปวดมากการใหยาบรรเทาความเจบปวดเปนครงคราวตามความรนแรง ปจจบนไมนยมใชเพราะไมไดชวยบรรเทาความเจบปวด แตกลบเปนการสรางปะสบการณทไมพงประสงคใหกบผปวยและบคคลรอบขาง จงควรใหยาควบคมความเจบปวดอยางตอเนอง โดยไมใหผปวยรสกเจบปวดเลย หรอใหเจบปวดนอยทสด

57

3. ตองการไดรบการดแลเกยวกบระบบทางเดนหายใจ การดแลในเรองการคงคางของเสมหะ การใหออกซเจน การจดทานอน เพอใหระบบทางเดนหายใจโลง และไดรบออกซเจนเพยงพอ

4. ตองการไดรบความชวยเหลอเรองการเคลอนไหว จากการตงตวของกลามเนอเรมเสย การทางานของระบบประสาทเรมเสอม ผปวยตองการชวยเหลอในการทากจกรรมตางๆและในการเคลอนไหว

5. ตองการดแลเรองอาหาร และนา ผปวยระยะสดทายมกจะมอาการคลนไส เบออาหาร เนองจากการทางานของลาไสลดลง อาจขาดนาและอาหาร เกดโรคแทรกซอนและแผลกดทบไดงาย

6. ตองการการดแลในเรองระบบขบถาย เนองจากความตงตวของกลามเนอเสยไป อาจมอาการทองผก หรอกลนปสสาวะ อจจาระไมได หรอปสสาวะคงไดงาย ผปวยตองการไดรบการดแลชวยเหลอและทาความสะอาด เพอกอใหเกดความสขสบายและปราศจากกลนรบกวน

7. ตองการการไดรบการดแลเรองการนอนหลบ ผปวยระยะสดทาย มกนอนไมหลบเนองจากความปวด การหายใจไมอม การไอ การหอบเหนอย ผปวยตองการ การดแลทจะชวยขจดสาเหตแหงปญหา และชวยลดความรนแรง

8. ตองการการไดรบการดแลเกยวกบสงแวดลอม และปองกนอนตรายทอาจเกดขนกบผปวย

9. ตองการไดรบการประเมนการเปลยนแปลง เกยวกบความรสกตวของผปวยเมอความตายใกลเขามา การมองเหนของผปวยจะไมชด ความรสกเกยวกบการสมผสจะลดลง

3.3.2 ความตองการดานสงคม

1. ตองการไดรบขอมลขาวสาร ผปวยระยะสดทายตองการทราบขอมลเกยวกบชวตและการเจบปวยของเขา จากการศกษาของ Larson และ Richter (อางใน ธสมน นามวงษ, 2540) พบวาการรบรของพยาบาลเกยวกบพฤตกรรมการใหขอมลขาวสารเกยวกบโรคและการรกษาเปนสงสาคญ การใหขอมลขาวสารความเจบปวยมความสาคญยง และการปดบงเกยวกบโรคและการรกษาพยาบาลในระยะสดทาย ไมเปนผลดทงตอผปวยและครอบครว และอาจกอใหเกดสมพนธภาพทไมไววางใจแพทยและพยาบาลได

2. ตองการคงไวซงความเปนอสระ ในผปวยระยะสดทายจะรสกวาตนเองอยในสถานการณทตองพงพาผอนอยางมาก ความสมดลระหวางความเปนอสระและการพงพาตองคงไวสาหรบผปวยนานเทาทผปวยจะสามารถปฏบตได โดยเฉพาะในเรองทเกยวกบการดแลตนเอง

58

และการตดสนใจ การใหผปวยรสกมอานาจ และสามารถควบคมตวเองได เชน การใหผปวยตดสนใจเกยวกบการดแลของเขา การใหผปวยมอานาจควบคมสงแวดลอม การไมชอบสถานทใด ตองการใหใครมาเยยมบาง ตองการรบประทานอาหารชนดใดแลวเวลาใด เปนตน พยาบาลควรสนบสนนใหผปฎบตตามสทธทผปวยพงมและชวยประคบประคองจตใจซงกนและกน

3. ตองการความปลอดภย การทอดทงผปวยหรอแยกใหอยอยางโดดเดยวจะทาใหผปวยรสกวาไมปลอดภยทงดานรางกายและจตใจ ไมมโอกาสใหแสดงความรสกและไดรบการสนบสนนสงเสรมทกษะในการเรยนรสกและไดรบการสนบสนนสงเสรมทกษะในการเรยนรทตองเผชญความตาย

4. ตองการเปนบคคลสาคญ บอยครงมกจะพบโรคของผปวยระยะสดทาย เตมไปดวยความโดดเดยว อางวาง ถกแยกและรสกถกปฏเสธ สงเหลานทาใหผปวยรสกหมดคณคาในการมสวนรวมกบผอน

5. ตองการไดรบความชวยเหลอและพฒนาการทางอารมณ เมอผปวยอยใน ระยะตางๆ ของการเผชญความตาย โดยเฉพาะในระยะปฏเสธ โกรธ และซมเศรา 6. ตองการใหชวยเหลอครอบครว ญาต และบคคลทรก สงทเกดขนกบบคคลทรก สงทเกดขนกบครอบครวผปวยคอ ความสญเสยและความเศราโศก ญาตจะเจบปวด และวตกกงวล ทอแท และอาจกาวราวกบพยาบาล พยาบาลจงตองคาจนชวยเหลอญาตและครอบครว สอสารกบญาตผปวยอยางสมาเสมอ เปดโอกาสใหญาตไดแสดงความคดเหน มสวนรวมในการดแล เขาใจและยอมรบปฏกรยาเศราโศกของครอบครว และเมอผปวยเสยชวตแลว สมาชกในครอบครวควรไดรบการชวยเหลอและใหกาลงใจใหสามารถดาเนนชวตตอไปได

3.3.3 ความตองการดานจตวญญาณ ผปวยวาระสดทายนอกจากจะมความตองการทางดานรางกายแลว ยงมความตองการในสวนทเปนนามธรรม คอจตใจ/อารมณ และความตองการดานจตวญญาณเปนพฤตกรรมทแสดงออกถง การมความสมพนธกบปจจยทใหความรสกทตดตรงฝงอยภายในสวนลกๆของจตใจภายในบคคล บคคลจงวางแผนการดาเนนชวต เพอใหสอดคลองกบปจจยทมงหวงนน (บบผา ชอบใช,2536) และใหเกดความสงบสข ยอมรบการตายไดอยางกลาหาญมศกดศร แตถาหากบคคลตองประสบกบความเจบปวดในระยะสดทาย ปจจยทฝงแนนภายในอาจถกกระทบไดเปลยนไป

1. ความตองการคนหาความหมายของชวตและการเจบปวย (meaning of

life and illness) มนษยไมสามารถอยอยางโดดเดยวได ทกคนตองการมความหมายหรออยอยางมคณคาตอบคคลทตนรก หรอทาประโยชนใหตนเองและสงคมทตนดารงอย จากการเจบปวยและความทกขทรมานทผปวยประสบมาเปนระยะเวลาอนยาวนาน ทาใหผปวยตะเกยกตะกายทจะคนหา

59

ความหมายและคณคาของชวต หากผปวยไมไดรบการตอบสนองหรอไมพบความหมายของชวต ผปวยจะประสบความทกขทรมาน สบสน คบแคนใจ คดวาทาไมโรคภยจงเกดขนกบตน ตลอดชวตทผานมาทาดเพออะไร เกดมาทาไม เกดมาแลวกตองตาย ตายแลวไปไหน อะไรเปนเปาหมายของชวต และใครเปนจดมงหมายสงสดในชวตของผปวย หากผปวยไมสามารถหาคาตอบได ผปวย กไมทราบวาจะมชวตอยไปทาไม ปญหาทพบมากทสด คอการฆาตวตายหรอการปฏเสธความตายจนถงวนาทสดทายของชวต

2. ตองการความรกและความสมพนธ (love and connectedness) ความรกทยงใหญทสดคอการรกตนเอง (Hall, 1997) ดงนนการจะเขาใจจตวญญาณของบคคลไดด จะตองเขาใจวาบคคลนนมความรก ยอมรบ และใหคณคาแกตนเองมากนอยเพยงใด ความรสกดงกลาวจะชวยใหบคคลพงตนเอง มความพยายามทจะตอสดนรนเพอใหความเปนตวตนดารงอย ซงมาสโลว กลาววาความรกเปนความตองการพนฐานของมนษยทกคน โดยมอทธพลตอพฒนาการของบคคลในหลายๆดาน ทงดานความคด ความรสก ความรกผกพนกบสมาชกในครอบครว สงแวดลอม ธรรมชาต (Hall, 1997) ความรกทผปวยระยะสดทายตองการคอ ความรกแบบไมมเงอนไข เพราะในสภาพความเจบปวยประสบนน ทาใหผปวยไมสามารถตอบสนองความรกตอบแทนผอนได ผปวยเปนฝายไดรบความรก และตองการแสดงออกถงความรกทตนมตอผอนตามสภาวะทพงปฏบตได

3. ตองการไดรบการอโหสกรรม ใหอภย (Forgiveness) บคคลทเจบปวยและเขาระบบสระยะสดทายของชวต จะตองตะหนกวาจะมชวตอยอกไมนาน ผปวยมกจะคดถงชวตทผานมาในอดตทมทงประสบความสาเรจและไมสมหวงและลมเหลว มทงการประพฤตปฏบตสงทด และสงทไมเหมาะสม ผปวยบางรายอาจมความรสกผดเกดขนและคดวาการเจบปวยครงนอาจมผลมาจากตนเองทไมดแลเอาใจใสสขภาพของตนอยางด หรอเปนเพราะเคราะหกรรมทเคยกระทาแตปางกอน สงทงหลายเหลานกอใหผ ปวยเกดการทกขทรมานใจและเศราหมอง ซงความรสกเหลานผปวยตองการไดรบการอภยจากบคคลอน จากตนเอง และจากสงศกดสทธทตนนบถอในวฒนธรรมไทยมกใชคาวาอโหสกรรมหรอขออโหสกรรมตอกน หรอกลาวคาขอโทษ กลาวคาอาลา ซงพระไพศาล วสาโล ( ) ใชคาวาชวยปลดเปลองสงคางคาใจ ผทนบถอศาสนาครสตมกเชญนกบวชหรอผสอนศาสนามาพบผปวยเพอใหมการสารภาพบาปกอนจะเสยชวต ซงมนษยทกคนไมวาจะนบถอศาสนาใด ลวนตองการกาลงใจจากคนรกและญาตมตรกอนตาย

4. ตองการมความหวง (Hope) ความหวงเปนความคาดหวงหรอเปาหมายทสาคญในทางบวกของชวต การมความหวงทาใหชวตมความสข ผปวยระยะสดทายมชวตอยระหวางความเปนและความตาย ความหวงเปนสงเดยวทมความสาคญทสด ตอการมชวตอยของ

60

ผปวยระยะสดทายเพราะความหวงเปรยบเสมอนอานาจ ทแฝงอยในตวผปวยชวยใหผปวยมกาลงใจ และมความแขงแกรงทจะเผชญกบความทกขทรมานและความตายได ดงนนในผปวยระยะสดทายจะตองคงไวซงความหวงในชวตตลอดเวลา ซงสวนใหญหวงวาอาการจะไมทรดลงมากไปกวาน หวงวาจะชวยตวเองได หวงวาอาการจะดขนจะไดกลบบาน และไดอยใกลชดกบบตรหลาน หวงวาจะไดทาบญ หรอดาเนนภารกจสาคญๆใหเสรจสนกอนเสยชวต นอกจากนยงหวงทจะไดรบการดแลอยางด หวงทจะไดรบการตอบสนองความตองการของตนเอง หวงจะบรรลเปาหมายชวตตามทคาดหวงไว และในผปวยทมความศรทธาในศาสนาของตน กตองมความหวงจะไดบรรลธรรม หวงในโลกหนา โดยหวงวา เมอตายไปแลวจะมชวตทมความสขในสวรรคหรอภพหนา 5. การปฏบตตามความเชอ/ศาสนา (Religious practice) ซงการเตรยมตวเพอเผชญกบความตายนนมความสาคญตอบคคลในทกวฒนธรรม เชน ชาวไทยพทธ ทตองการมสตรตวกอนตาย เพอจะไดราลกถงคณความด/บญกศลทเคยทามา หรอไดสวดมนตภาวนาเพอใหจตสงบ เพอตองการไดรบการนาเขาสระยะสดทายของชวตอยางสงบกอนจะสนใจผปวยระยะสดทายทกคน ตองการไดลมรสความสงบภายใน ไมมการวนวายใดๆ ทกระทากบผปวย กอนวญญาณจะจากรางกายไป เพราะในระยะนผปวยสามารถไดยนเสยงทกระดบไมวาจะเปนเสยงดงหรอเสยงแผวเบา ผปวยจะมความรสกวาจตกาลงแยกออกจากรางกาย ความรสกนไมขนกบประสาทสมผสทางกายอกแลว แตเปนความรสกสงบสขกบประสบการณใหม และจะไมมความรสกเจบปวดอกเลย ซงการปฏบตตามหลกศาสนา เชน การทาบญและประกอบพธกรรม เพอตออาย เพอบชาพระรตนตรย หรอตองการสงทเปนสญลกษณของศาสนาอนๆ เชน ลกประคา เพอระลกถงสงทตนเคารพศรทธา ผปวยชาวจนอาจตองการสวมเสอผาชดใหม ซงพธกรรมตางๆจะทาใหผปวยเกดกาลงใจ เขมแขง กลาหาญทจะเผชญกบการพลดพราก

การสวดมนต ผปวยบางรายอาจตองการสวดมนต บางรายญาตจะสวดมนตให หรอตองการนมนตพระสงฆหรอบาทหลวงทเคารพนบถอมาเปนผนาในการสวดมนต ในผปวยทไมรสกตวหรอระดบความรสกตวนอยลง ญาตอาจจะขอใหนาเทปบนทกเสยงการสวดมนตมาเปดใหผปวยฟง

การทาสมาธ คอการทาจตใจใหสงบจากกเลสหรออกศล เปนการสรางกศลจตหรอทาความดขนสง

จากความตองการดงกลาวสรปไดวา ผปวยระยะสดทาย มความตองการดแลแบบองครวมในฐานะมนษยทประกอบไปดวยความตองการดานรางกาย สงคม จตใตและจตวญญาณ ซงไมสามารถแยกองคประกอบใดองคประกอบหนงออกจากกนได แมผระยะสดทายจะ

61

อยในสภาพหมดหวงจากการรกษาใหมชวตรอดไดแตความหวงดานจตใจและจตวญญาณของผปวยยงคงมอย โดยมองขามสภาพความเปนบคคลของผปวย และความคดวาผปวยระยะสดทายเปนเครองหมายแสดงถงความลมเหลวในการดแลรกษาพยาบาล จนทาใหละเลยตอการดแลผปวยระยะสดทายไป

3. ความตองการและความคาดหวงของสมาชกในครอบครว

ความตองการเปนสงทเกดขนตามกระบวนการธรรมชาตของบคคล ตงแตเกดจนตาย ซงความตองการสมารถเกดขนไดทงในชวงปกตและยามเจบปวย ซงความตองการพนฐานในการดารงชวตคอ ความตองการดานรางกาย ดานจตใจ และสงคม ซงความตองการดงกลาวจะเกดขนเมอบคคลขาดความสมดล (สชา จนทรเอม, ) ถาความตองการเหลานไมไดรบการตอบสนอง โดยเฉพาะเมอบคคลในครอบครวเจบปวย สมาชกในครอบครวอาจแสดงออกในรปของความวตกกงวล เสยใจ ซงอาการตางๆ อาจแสดงออกในรปของการบอกเลา พฤตกรรม หรอบางครงอาจซอนเรน (Johnson& Johnson, 1976) และในขณะทบคคลเผชญกบความเศราโศกขาดสมดลของชวตจากการเจบปวยของญาต บคลากรทางการแพทยหรอผมสวนเกยวของควรใหการชวยเหลอ ซงการชวยเหลอนนผทใหความชวยเหลอจาเปนตองมความรความเขาใจในความตองการของสมาชกในครอบครวผปวย เพอทจะใหการชวยเหลอไดอยางถกตอง (Orlando, 1982) จากการศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวของผปวยใกลตายของแฮมพ (Hampe, 1975) ทศกษาความตองการของคสมรสผปวยระยะสดทายของชวต สามารถสรปความตองการไดเปน ลกษณะ คอ ความตองการเกยวกบตวผปวย และความตองการเกยวกบตวคสมรสเอง ประกอบดวย ดาน คอ ) ตองการอยใกลชดผปวย ) ตองการใหการชวยเหลอผปวย ) ตองการความมนใจวาผปวยไดรบความสขสบาย ) ตองการขอมลทเกยวของกบผปวย ) ตองการไดรบแจงเกยวกบการตายของผปวยทจะเกดขน ) ตองการระบายความรสก ) ตองการความสขสบาย และไดรบการสนบสนนจากสมาชกคนอนๆ ในครอบครว ) ตองการการยอมรบและสนบสนนจากเจาหนาททมสขภาพ และจากการศกษาของ ดราคบและบร (Dracup&Breu, 1978) ทไดนาผลการศกษาของแฮมพ (Hampe, 1975) ไปทดลองใชในการดแลสมาชกครอบครวผปวยโรคหวใจทมอาการรนแรง โดยแบงกลมตวอยางเปนสองกลม กลมแรกไดรบการดแลตามปกต กลมสอง ไดรบการดแลตามผลการศกษาของแฮมพ ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางกลมทสอง มความพงพอใจตอบรการทไดรบมากกวากลมแรก ซงจากผลการศกษาดงกลาวไดสรปความตองการของสมาชกในครอบครวออกมาเปน ดาน คอ

. ดานความตองการบรรเทาความวตกกงวล เปนความตองการทจะพดคยกบผอน เชนกบพยาบาล หรอบคคลทมความคนเคยเกยวกบความรสกและความกลวตางๆ โดยม

62

สถานททเปนสวนตวขณะพดคยและระบายความรสก มผแนะนาวธการลดวตกกงวล และสามารถประกอบพธกรรมตางๆใหกบผปวยตามความเชอ

. ดานความตองการขอมลขาวสาร โดยไดรบคาอธบาย ชแจงและแนะนาจากผใหการดแลผปวย ดวยภาษาทเขาใจงาย ชดเจน ถกตองตรงตามความเปนจรงเกยวกบอาการและการเปลยนแปลงของผปวย กจกรรมการรกษาพยาบาลและการดแลทใหกบผปวยพรอมเหตผลการกระทา และ/หรอกฎระเบยบการปฏบตของสถานพยาบาล

. ดานความตองการอยกบผปวย ซงเปนความตองการของสมาชกในครอบครวทตองการอยใกลชดกบผปวย ไดพดคย ตดตอสอสารกบผปวย ไดเขาเยยมอาการของผปวยอยางใกลชด หรออยใกลทสดในบรเวณทสถานพยาบาลจดไวให เมอผปวยอยในวาระสดทายของชวต . ดานความตองการมสวนรวมในการชวยเหลอผปวย เปนการทสมาชกในครอบครวทเปนแหลงสนบสนนในการมสวนรวมในการดแลความสขสบายและบรรเทาความทกขทรมานใหกบผปวยรวมกบบคลากรทางการแพทย ไดพดคยใหกาลงใจและปลอบใจผปวยเกยวกบอาการและการรกษาทผปวยเผชญ . ดานความตองการทจะไดรบการสนบสนนชวยเหลอ เปนความตองการเพอตนเองของสมาชกในครอบครวของผปวย เชน การไดรบการดแลเอาใจใสเกยวกบสขภาพรางกาย ความสะดวกสบาย การมคนคอยใหกาลงใจ คอยใหความชวยเหลอ ชวยแบงเบาภาระงานตางๆและมแหลงชวยเหลอเมอมปญหาดานเศรษฐกจและอนๆ

นอกจากนการศกษาของมอลเตอร (Molter, 1979) ซงสารวจความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤตทคกคามตอชวต พบวาความตองการทสมาชกในครอบครวใหความสาคญมาก อนดบแรก คอ ) ตองการมความหวง ) ตองการใหเจาหนาทสนใจดแล ) ตองการมทพกรอเยยมใกลหอผ ปวย ) ตองการไดรบแจงทางโทรศพทเมอผ ปวยมอาการเปลยนแปลง ) ตองการทราบพยากรณโรคของผปวย ) ตองการการตอบคาถามทตรงกบความเปนจรง ) ตองการทราบขอเทจจรงทเกยวกบอาการของผปวย ) ตองการไดรบทราบขอมลเกยวกบผปวยอยางนอยวนละครง ) ตองการไดรบคาอธบายดวยคาพดทเขาใจงาย และ ) ตองการเขาเยยมผปวยไดบอยๆ สาหรบการศกษาของมาทส (Mathis, ) ทศกษาเปรยบเทยบความตองการของสมาชกในครอบครวของผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทางสมองอยางเฉยบพลน กบความตองการของสมาชกในครอบครวของผปวยภาวะวกฤตทไมมการบาดเจบทางสมองอยางเฉยบพลน พบวา ความตองการของสมาชกในครอบครวของผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทางสมองอยางเฉยบพลน มความเหมอนและแตกตางกนกบความตองการของสมาชกในครอบครวของผปวยภาวะ

63

วกฤตทไมมการบาดเจบทางสมองอยางเฉยบพลนดาน โดยความตองการของสมาชกในครอบครว ทเหมอนกนของทงสองกลมคอ ตองการในดาน ) ตองการใหโทรศพทแจงไปทบานเมอผปวย มอาการเปลยนแปลง ) ตองการทราบแผนการรกษาผปวย และ ) ตองการไดรบคาอธบายทตรงตามความเปนจรง สวนความตองการของสมาชกในครอบครวทแตกตางกนโดยความตองการของสมาชกครอบครวของผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทางสมองอยางเฉยบพลนคอ ) ตองการใหเจาหนาทดแลเอาใจใสผปวย ) ตองการความมนใจวาผปวยจะไดรบการดแลทดทสด สวนมความตองการของสมาชกครอบครวของผปวยภาวะวกฤตทไมมการบาดเจบทางสมองอยางเฉยบพลนทแตกตางคอ ในดาน ) ตองการความรสกวายงมความหวง ) ตองการทราบความจรงวาผปวยมอาการดขนหรอเลวลง สวนการศกษาของเคลยนเพล และพาวเวอรส (Kleinpell& Powers, 1992) เรองความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทเขารบการรกษาในหอผปวยหนก พบวา ความตองการทสาคญของสมาชกในครอบครว อนดบแรก คอ ) ตองการไดรบการตอบคาถามตรงไปตรงมา ) การไดรบโทรศพทแจงเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง ) ไดรบการบอกเหตผลของการรกษาพยาบาลทใหแกผปวย ) ไดรบการบอกพยากรณโรคของผปวย และ ) บอกเกยวกบแผนการรกษาทจะใหผปวยตอไป

การศกษาขององล และไครสวาล- ฟารเมอร (Engli&Kirsivali- Farmer, 1993) ทศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผ ปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลนเปรยบเทยบกบความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทไมมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลน พบวา สงททงสองกลมตองการเหมอนกนคอ ดานตองการไดรบโทรศพทไปแจงทบานเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง สวนทตางกนของกลมสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลน คอ ) ตองการทราบพยากรณโรค ) ตองการไดรบคาตอบทตรงตามความเปนจรง ) ตองการความมนใจวาผปวยจะไดรบการดแลทดทสด และ ) ตองการมความรสกวาเจาหนาทใหการดแลเอาใจใสผปวย สวนขอทแตกตางของกลมสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทไมมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลน คอ ตองการทราบแผนรกษาพยาบาลของผปวย ) ตองการมคนสนใจเกยวกบภาวะสขภาพของสมาชกในครอบครวผปวย ) ตองการไดรบคาอธบายทเขาใจงาย และ ) ตองการทราบความจรงเกยวกบอาการผปวยวาดขนหรอเลวลง ซงผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของ มาลาครดา และคณะ (Malacrida, et al., 1998) ทไดศกษาถงสงททาใหสมาชกในครอบครวผปวยทผปวยเสยชวตในหอผปวยหนกไมพอใจในขณะทเขารบการรกษา ในชวงปท - พบวา สมาชกในครอบครวไมพงพอใจตอการไดรบขอมลทไมละเอยดชดเจนเกยวกบอาการผปวยเมออย

64

ในวาระใกลตาย สอดคลองกบการศกษาของเบรนและ โคลวน (Berns& Colvin, 1998) ทศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยขณะใหการดแลผปวยในภาวะใกลตาย พบวาสมาชกในครอบครวตองการไดรบขอมลของผปวยอยางตรงไปตรงมา สวนการศกษาของอไรพร พงศพฒนาวฒ, ( ) ทศกษาเกยวกบความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยหนก และศกษาบคคลทตอบสนองความตองการของสมาชกในครอบครว หอผปวยหนกอายรกรรมและศลยกรรม โรงพยาบาลแพร พบวา ความตองการทมความสาคญมากทสดสาหรบสมาชกในครอบครวผปวยหนก คอ ความตองการลดความวตกกงวล ซงเปนความตองการมความรสกวาเจาหนาทใหความสนใจในการดแลผปวย และไดรบความมนใจวาผปวยจะไดรบการดแลทดทสด รองลงมาคอ ความตองการมสวนชวยเหลอผปวย และความตองการขอมล การศกษาของธตมา วทานยเวช, ( ) ทไดศกษาเปรยบเทยบความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤตหอผปวยหนก โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ตามการรบรของตนเองและของพยาบาล ผลการศกษาพบวา สมาชกในครอบครวผปวยวกฤตมความตองการดานขอมลขาวสารมากทสด และพยาบาลรบรวาสมาชกในครอบครวผปวยมความตองการดานขอมลขาวสารมากทสดเชนกน

การศกษาของอบลวรรณ กตรตนตระการ, ( ) ซงศกษาเกยวกบความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตจากการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลนตามการรบรของสมาชกในครอบครวและการรบรของพยาบาลในหอผปวยวกฤตศลยกรรม โรงพยาบาลตารวจ โรงพยาบาลกลาง โรงพยาบาลวชระ โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา โรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา และโรงพยาบาลนพรตนราชธาน พบวา สมาชกในครอบครวผปวยมความตองการมากทสดคอในเรองของการลดความวตกกงวล ละความตองการอนดบทายสดคอ ความตองการกาลงใจและการระบายความรสก สวนทางดานพยาบาลรบรวาสมาชกในครอบครวผปวยมความตองการอนดบแรกคอ ความตองการลดความวตกกงวล และอนดบสดทายคอ ความตองการอยใกลชดกบผปวย และยงพบวาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยตามการรบรของสมาชกในครอบครวผปวยสงกวาการรบรของพยาบาล

ซงจากการทบทวนเอกสารและงานวจยตางๆ จะพบวา วาระสดทายของชวตผปวย ไดสงผลกระทบและหอใหเกดภาวะคกคามตอสมาชกในครอบครวของผปวยใหขาดสมดลในการดาเนนชวต และตองการไดรบการตอบสนองจากผทใหความชวยเหลอเพอลดความวตกกงวล เสยใจ ซงความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยจากการทบทวนนนสามารถทจะสรปไดวาสมาชกในครอบครวตองการไดรบการตอบสนองในดานตางๆ เชน ดานความตองการบรรเทาความ

65

วตกกงวล โดยมบคคลหรอเจาหนาทรบฟง แนะนาในสงทระบายความรสก และสามารถประกอบพธกรรมตางๆใหกบผปวยตามความเชอตองการขอมลขาวสารทถกตองตรงตามความเปนจรง เกยวกบขอมลการรกษา การพยากรณโรค และการเปลยนแปลงของผปวย ตองการอยกบผปวยอยางใกลชด เมอผปวยอยในวาระสดทายของชวต ตองการมสวนรวมในการชวยเหลอผปวย ในการดแลความสขสบายและบรรเทาความทกขทรมาน ไดพดคยใหกาลงใจและปลอบใจผปวย ตองการทจะไดรบการสนบสนนชวยเหลอ ของสมาชกในครอบครวของผปวยและคนสนใจเกยวกบสขภาพรางกาย ความสะดวกสบาย คนคอยใหกาลงใจ คอยใหความชวยเหลอ

4. แนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวต

4. แนวคดทเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทาย ความตายเปนสจธรรมของชวต ทไมมใครหลกเลยงพน ความตาย (death) และภาวะใกลตาย (dying) มความหมายตางกน ความตาย เกยวของกบการทาหนาทของอวยวะภายในทสาคญ หยดลงอยางสมบรณ ในขณะท ภาวะใกลตาย เปนกระบวนการของการสญเสยการทาหนาทของอวยวะภายในทสาคญของรางกาย กลาวไดวาภาวะใกลตายเปนพฒนาการทดาเนนการควบคกนมากบการมชวต จงเปนกระบวนการทตอเนองตงแตเกดจนกระทงตาย ปจจบนความรทางวทยาศาสตรการแพทยและเทคนควชาการใหมๆมความเจรญกาวหนาอยางมากและไดนามาใชในการยดชวตผปวยใหยาวนานออกไป เปนผลใหมผปวยระยะสดทายหรอผปวยทมภาวะใกลตายเพมขน

การปรบตวตอความตายของผปวยระยะสดทาย เมอเขาสระยะสดทายของชวต บคคลจะมการปรบตว และปรบพฤตกรรมเพอทจะเผชญความตายทแตกตางกน และจะแสดงปฏกรยาตอความตายทแตกตางกน ดงน

สนต หตถรตน ( ) ไดแบงปฏกรยาการปรบตว ของผปวยระยะสดทายเปน ระยะดงน

ระยะท ระยะตกใจ เมอมนษยเราไดรบขาวรายเกอบทกคนกจะรสกตกใจทนท ระยะนจะมความรนแรงนอย และจะคงอยชวครสาหรบคนมสต แตอาจจะรนแรงมากและคงอยนานสาหรบคนทไมมสต อาจยดเยอออกเปนเวลาหลายวน หลายสปดาห ทาใหกลายเปนคนเลอนลอย หลงๆ ลมๆ

ระยะท ระยะปฏเสธ ระยะนมกเกดตามหลงระยะตกใจ หรออาจเกดพรอม หรอเกดกอนกได ผทไดรบขาวรายมกจะไมเชอ ระยะนอาจเปนระยะสนหรอยาว ขนกบหลกฐานและศรทธาทมตอผใหการรกษา อนไดแกแพทย พยาบาล

66

ระยะท ระยะทยอมรบขาว และเกดความเสยใจหรอโกรธ เปนระยะทยอมรบวาขาวรายทเกดขนนนเปนสงทเกดขนจรง จะเกดความเสยใจ เสยดาย โกรธ ระยะนมกจะมอาการหงดหงด ฉนเฉยว ระแวง อารมณเปลยนแปลงงาย ระยะนจะสนหรอยาวขนอยกบความสามารถ ในการเขาใจเหตการณตางๆ ของแตละคน

ระยะท ระยะตอรอง อาจเกดพรอมกบระยะท หรออาจเกดกอนกได เปนระยะทผปวยซงไดรบขาวราย พยายามตอรองเพอใหขาวรายนน ไมเกดขน หรอไมรนแรง อาจจะโดยการบนบานศาลกลาว หนไปหาหมออน หรอขอรองใหตรวจซาใหมใหแนใจ ซงระยะนจะสนหรอยาว ขนกบหลกฐานและศรทธาทมตอผใหการรกษา ระยะท ระยะทยอมรบความหมดหวงและเกดอาการเศราซม มกเกดตามหลงระยะท . หรอระยะท เปนระยะทเรมยอมรบวา ขาวรายนนไมสามารถดแลแกไข หรอดแลรกษาไดดขนเทาทตองการ เกดอาการเศราซม ไมพดหรอพดนอยลง รบประทานอาหารนอยลง นอน ไมหลบ เหมอลอย ระยะนจะสนหรอยาว ขนอยกบความเขาใจในการเกด แก เจบ ตาย และความสามารถในการปรบระดบจตของตน ขนไปสระยะสดทายหรอระยะเวลาปลงตกได

ระยะท ระยะทปลงตก ระยะนจะเกดหลงระยะท เปนระยะทยอมรบความสญเสยทเกดขน เปนการยอมรบดวยความเขาใจในธรรมชาตของชวต เปนการยอมรบความตายหรอการสญเสยโดยสมบรณ ผปวยทสามารถปลงตกได จะกลายเปนคนมความสข ยมแยมแจมใส รบประทานอาหารได นอนหลบ

คเบลอรรอส (Kubler-Ross อางในมานต ศรสรภานนท, ) ไดแบงปฏกรยาตอบสนองตอความตายของผปวย ทเจบปวยในระยะสดทาย เปน ระยะ ซงในแตละระยะ อาจจะไมเรยงตามลาดบเสมอไป อาจกลบไปกลบมาได

ระยะท ระยะปฏเสธหรอแยกตว (Stage of denial and isolation) ทนททผปวยทราบวาตวเองนนตองตาย ผปวยจะมอาการตกใจ ชอค เนองจากเตรยมใจไมทน อาจรวบรวมสตได จะปฏเสธไมยอมรบความเปนจรง

ระยะท ระยะโกรธ (Stage of anger) เมอไมสามารถปฏเสธตอไปไดแลว ผปวยจะมความรสกโกรธ อารมณเสย หงดหงด ไมถกใจคนรอบขาง ปฏเสธการชวยเหลอ ปฏเสธยาและอาหาร ในระยะนผปวยจะมแตการตาหน ตเตยนครอบครว แพทย พยาบาล และทมสขภาพ

ระยะท ระยะตอรอง (Stage of bargaining) ผปวยจะเรมยอมรบและตอรองดวยความหวง มกคดหรอพดทานองวา”ใชฉน แต...” เพอจะยดเวลาตอไปอกระยะหนง การตอรองของผปวยมกจะออกมาในรปของศาสนา ความเชอ และคานยมของเขา

67

ระยะท ระยะซมเศรา (Stage of depression) ผ ปวยระยะนจะแสดงออกของอาการซมเศรา เสยใจอยางรนแรง ไมพดจา รบประทานอาหารนอยลง นอนไมหลบ รสกหมดหวงและอาจฆาตวตายได

ระยะท ระยะยอมรบ (Stage of acceptance) เปนระยะทผปวยยอมรบการสญเสยของตน มกคดราพงวา “ฉนพรอมทจะตาย” จะไมตอรองกบความหวงใดๆ อก การตอสสนสดลง เปนระยะทผปวยรสกเหนอย ออนเพลย และตองการการพกผอนเปนครงสดทาย ตองการเพยงคนเดยวทใหการดแลดวยความรก เขาใจ และอยเปนเพอนตลอดเวลา การตดตอสอสารกบผปวยในระยะน ควรใชสายตา กรยาทาทาง และการสมผสมากกวาพด

จากการปรบตวตอความตายของผปวยระยะสดทายตามแนวความคดของ สนต หตถรตน และคเบลอร-รอส จะเหนไดวาในแตละระยะของการปรบตวของผปวยระยะสดทายจะมอารมณทแตกตางกน แตยงมความคาบเกยวเชอตอกนในแตละระยะ ในแตละระยะจะใชเวลาแตกตางกน ขนอยกบความสามารถในการปรบตวของผปวยแตละคน รวมทงการไดรบอทธพลจากครอบครว บคคลรอบขาง และทมสขภาพ

4. หลกการดแลผปวยระยะสดทาย อดมการณของการแพทยการพยาบาลนนมงประโยชนทเกดขนโดยตรงตอผปวยอยางเขาใจธรรมชาตของมนษยแบบองครวม โดยใชหลกการดแลแบบประคบประคองPalliative

care ซงองคการอนามยโลก(WHO) ไดใหคาจากดความไวหมายถง การจดการผปวยทกาลงเผชญปญหาทเกยวเนองกบความเจบปวยทคกคามถงชวตและครอบครว มคณภาพชวตทดขน โดยการปองกนและบรรเทาความทกขทรมานตางๆ ดวยการวนจฉยแตเนนๆ การประเมนอยางแมนยา และการรกษาความปวดและปญหาอนๆใหครบถวนทงดานรางกาย จตสงคมและจตวญญาณ โดยหวใจหรอหลกการสาคญสามารถสรปไดดงน(เตมศกด พงรศม, ) 1. Centered at patient and family: ใหความสาคญกบตวผปวยและครอบครวเปนหลก ความพงพอใจ ความสบายของผปวยเปนเปาหมายสงสด การดแลรกษา การตรวจวนจฉยหตถการหรอกจกรรมใดๆ จะกระทาเมอเหนประโยชนตอผปวยเทานน ควรเปดโอกาสใหผปวยและครอบครวไดมสวนรวมในการตดสนใจมากทสด เชน การใสทอใหอาหาร การใหสารนาทางหลอดเลอดดาหรอใตผวหนง รวมไปถงการปฏบตการกชวต เปนตน 2. Comprehensive: ครอบคลมความตองการทกดาน ทงรางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ ซงนอกจากการบรรเทาอาการทกขทรมานทางรางกายแลว ยงตองใหความสาคญกบปฏกรยาทางจตใจของผปวยตอโรค การรกษาและความตาย ควรรบฟงและหาโอกาสใหผปวยไดแสดงความรสก อารมณ ปมขดแยง เจตคตสวนตว การใหคณคาตอสงตางๆหรอความเชอศรทธา

68

ทางศาสนาทสงสมมาตลอดอายขย ซงอาจแตกตางไปจากผดแลรกษา เชน ความกลวการไดรบเลอดผอน การไดปรนนบตบดามารดาดวยตนเองของบตร หรอความตองการเสยชวตอยางธรรมชาตทบานของตนเองโดยไมใชเครองชวยชวต พงระลกเสมอวา มตและมมมองทางการแพทยเปนเพยงสวนหนงของมตทางสงคม ไมสามารถอธบายหรอแกปญหาทงหมดไดเพยงลาพง มบางครงเทานนทจาเปนตองอธบายใหความร แกไขความเชอทไมถกตองเพราะความไมรของผปวย

3. Coordinated: เปนการป ฏบ ต งาน รวมกนของบคลากรทางการแพทย ครอบครว สงคม ซงงานหลายดานตองอาศยความเชยวชาญของแพทย พยาบาล นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยาทเขามามสวนรวม ในชวงใดชวงหนง โดยประสานงานและเขาใจบทบาทของกนและกนเปนอยางด องคประกอบทสาคญไมนอยไปกวาบคลากรทางการแพทย คอ ผทอยใกลชดในครอบครวและเพอนฝงทรวมดแล สนบสนน เปนกาลงใจใหผปวยดวยความผกพน รวมถงความชวยเหลอสนบสนนจากสงคมภายนอก เชน ผนาศาสนา สมาคม อาสาสมครตางๆ เปนตน

4. Continuous: มความตอเนองและการประเมนผลอยางสมาเสมอ การดแลควรมตอเนองตลอดชวงทผปวยยงมชวตอย ขณะเสยชวต และสาหรบครอบครวเมอผปวยเสยชวตไปแลว ไมมสตรสาเรจทเปนตาตอบทดทสดเสมอสาหรบผปวยทกคนในทกสถานการณ การพจารณาใหความชวยเหลอ ดแลรกษา จงขนอยกบสถานการณนนๆ ทตองอาศยการประเมนเปนระยะๆ เนองจากสภาพของผปวยแตกตางกนและมการเปลยนแปลงตลอดเวลา บทบาทของแพทย ในฐานะของผใหการรกษาและในฐานะเพอนมนษยทพงปฏบตตอกน ในฐานะผใหการรกษาผปวย ความรบผดชอบโดยตรงของแพทย คอ การวนจฉยทถกตอง การใหขอมลทครบถวนสามารถเขาใจงาย และการดและรกษาทเหมาะสม สาหรบทกอาการทกขทรมานของผปวยทงทางดานรางกายและจตใจ โดยเฉพาะทพบไดบอย เชน ความปวด หายใจลาบาก เบออาหาร ปากแหงและ กระหายนา คลนไสอาเจยน ทองผก วตกกงวล หรอนอนไมหลบ อาการเหลานสวนหนงถกละเลยไมไดรบการดแลรกษาทถกตอง เพราะบคลากรทเกยวของขาดความสนใจ ขาดความรความชานาญ และยงไมมระบบจดการทดพอ ดงนนนอกจากแพทยจะตองมความรความสามารถททนสมยในการดแลอาการตางๆแลว ยงตองใหความสนใจ ใหความสาคญกบคาพดทผปวยบรรยาย ลกษณะทาทางและอาการแสดงของผปวย และควรสอบถามผปวยถงอาการทสรางความทกขทรมานใหมากทสด และสนใจดแลรกษาอาการเหลานนอยางครบถวน ในฐานะเพอนมนษย แพทยควรใหความสนใจ ใหโอกาส รบฟงความคดเหนและมมมองของผปวย ผใกลชด ครอบครวหรอจากสงคม ซงอาจตางไปจากของตนเอง ซงจะทาใหการดแลรกษาอาการตางๆ มความสมบรณครบถวน ตอบสนองความตองการทางรางกาย จตใจ จตวญญาณของผปวย เกดความ

69

ขดแยงนอยทสด และยงเปนโอกาสใหไดสารวจตนเอง เรยนรและสะสมประสบการณอกดวย และในฐานะทเปนสวนหนงของระบบการดแลรกษาผปวย แพทยควรดารงตนในฐานะผเชยวชาญในวชาชพแสดงองคความรในวชาชพใหประจกษ และรบฟงความคดเหนจากมมมองอนๆดวย

บทบาทของพยาบาล การปฏบตของพยาบาลนบเปนแกนหลกสาคญของงาน Palliative care เนองจากลกษณะงานมความใกลชดกบผปวย และโดยวชาชพทใหความสาคญกบการดแล (Care) ทมความหมายมากกวาผลจากการรกษา (Cure) พยาบาลสามารถชวยเหลอผปวยระยะสดทายและครอบครว ทงในดานการตอบสนองความตองการทางดานรางกาย จตใจและอารมณ โดยนาแนวคดทสาคญทใหความสาคญกบตวผปวยและครอบครวเปนหลกมาใชในการประเมน วางแผนการใหการพยาบาล และตดตามผลอยางตอเนอง โดยมเปาหมายคอการบรรเทาอาการเพอหยดยงความทกขทรมานโดยพจารณาตามลาดบความสาคญ ความรนแรงของอาการและความตองการของผปวย

พยาบาลสามารถดแลและใหคาแนะนาแกผใกลชดในครอบครวของผปวยในการดแลเพอตอบสนองความตองการทางดานรางกายของผปวยในดานตางๆ ไดแก การใหอาหารและนา การดแลความสะอาดของรางกาย การขบถาย การพกผอนนอนหลบ การปองกนอนตราย การชวยเหลอใหมความสขสบาย รวมถงการดแลสภาพแวดลอมใหเหมาะสม

การดแลเพอตอบสนองดานจตใจและอารมณ มความสาคญอยางมากทจะชวยใหผปวยรสกวาตนเองมคณคาและสามารถดารงไวซงความเปนตวของตวเอง โดยพยาบาลตองเรมจากการสรางสมพนธภาพทดกบผปวย เขาใจปฏกรยาของผปวยตอความเจบปวดและความตาย ตองไว อดทนและสงเกตดวยความระมดระวงจากการเปนผฟงทด แสดงกรยาตอบรบตามสมควร เปดโอกาสและใหความรวมมอกบผใกลชดในครอบครวของผปวยไดแสดงความคดเหนและทากจกรรมตามความเชอ ประเพณ วฒนธรรมและสงคมไดอยางเหมาะสม รวมทงชวยเตรยมผใกลชดในครอบครวกอนจะเขาหาผปวยในวาระสดทาย และใหกาลงใจในการดาเนนชวตตอไปหลงจากผปวยจากไปแลว

บทบาทของเภสชกรเภสชกรมบทบาทสาคญในการจดเตรยมยาทจาเปนใหพยงพอ เชน ยาระงบปวด ซงจะชวยใหการดแลผปวยของแพทยมประสทธภาพมากขน

บทบาทของนกสงคมสงเคราะหมสวนสาคญในการชวยเหลอผปวยและครอบครวทงดานการเงน และการสนบสนนใหสมารถดารงชวตในสงคมตอไปได ซงในประเทศไทยประชาชนสวนใหญมฐานะยากจน ถงแมจะมระบบประกนสขภาพถวนหนากตาม แตคาใชจายในการดารงชวต การเดนทางของสมาชกในครอบครว ยงคงเปนปญหาทผปวยแลครอบครววตกกงวลและใหความสาคญมาก ไมวาขณะรกษาในสถานพยาบาลหรอขณะรกษาตนเองทบาน นกสงคม

70

สงเคราะหจงควรพจารณาใหความชวยเหลอและดแลสทธประโยชนของผปวย สวนทางดานความชวยเหลอทางสงคมโดยใหคาปรกษาสนบสนนผปวยและครอบครวทมปญหาซบซอน การทความเขาใจหลกการ Palliative care การประสานการเขาออกจากโรงพยาบาล การเยยมบาน การตดตอประสานงานเปนแหลงขอมลเกยวกบผเชยวชาญสาขาตางๆ หรอองคกรใหความชวยเหลอผปวย เชน การฝกทกษะหารายได การตดตามญาตพนองหรอเพอนทขาดการตดตอ การปรบตวของครอบครวผ ปวยกอนและหลงการเสยชวต แสะการจดกจกรรมทางสงคม เพอใหผปวยและครอบครวสามารถกลบไปดารงชวตในสงคมของตนเองไดอยางมคณภาพ

บทบาทของผนาทางศาสนาและความเชอ ซงรวมถงผมวฒภาวะทสามารถชนาการดาเนนชวตของผอนไดดวยคาสอน หลกธรรมทางศาสนา ความเชอ ความศรทธา ขนบธรรมเนยมประเพณ หรอวถชวต อาจจะเปนพระ นกบวช ผสงอายในชมชน คร หรอผทผปวยใหความเคารพนบถอ ซงบคคลกลมนสามารถชวยเหลอผปวยและครอบครวในการเผชญภาวะวกฤตของชวตจากความเจบปวยและความตายไดโดยความตองการและสมครใจของผปวย ดวยการใหคาปรกษา ชแนะแนวทางในการดารงชวต หรอสวดมนต ใหพร สาหรบผปวยเองกจะไดรบการตอบสนองทางจตวญญาณ จากการไดทาบญหรอรวมในพธกรรมตามความเชอ การไดพบพระหรอผนาทางศาสนา เพอปลดเปลองความขดแยงทางจตวญญาณหรอบาปทฝงอยในใจกอนเสยชวต

บทบาทของอาสาสมครอาสาสมครทป ฏบตงาน ชวย เห ลอผ ป วยทงในสถานพยาบาลและในชมชย มบทบาทสาคญในการเตมชองวางทเกดจากการขาดแคลนผดแลรกษาหลก เชน แพทยหรอพยาบาลมภาระงานมากไมสามารถใหเวลากบผปวยไดเตมท หรอในกรณทผปวยขาดญาตพนองเฝาดแลเอาใจใส อาสาสมครทไดรบการอบรมเกยวกบการสรางสมพนธภาพ ความเปนเพอน การเปนผฟงทด และความรเกยวกบปฏกรยาของผปวยตอความเจบปวยและความตาย จะสามารถใหความชวยเหลอผปวยไดโดยการใชเวลาอยกบผปวย รบฟงเรองทผปวยอยากพด รบรอารมณและความรสกของผ ปวยทอยากเปดเผยโดยไมตดสน หรอใหความชวยเหลอเลกๆนอยๆ ทผ ปวยตองการ โดยขนอยกบความสมครใจของผ ปวยเอง ซงการปฏบตของอาสาสมครนอกจากจะเปนการชวยเหลอผปวยทางดานจตใจและสงคมแลว ยงทาใหรบทราบขอมลเพอใชพจารณาใหความชวยเหลอผปวยดานอนๆ มากขน และยงเปนการแบงเบาภาระงานสวนหนงของผดแลรกษาผปวยประจา เชน ญาตพนองผใกลชด เพอใหบคคลเหลานนไดมเวลาพก มเวลาเปนของตนเองบาง สาหรบตวอาสาสมครเอง กเปนการคนพบคณคาของตนเอง มความเขาใจชวตและเพอนมนษยมากขน

บทบาทของผใกลชดในครอบครวและเพอนฝง ญาตพนองผใกลชด เพอนฝงทสนท เพอนบาน เพอนสมาชกในกลมเดยวกนหรอแมแตสตวเลยงของผปวยเอง ตางมบทบาทสาคญ

71

ตอผ ปวย ทงในเรองความชวยเหลอดแลเปนกาลงใจสนบสนน ชแนะแนวทาง หรอแมแตผลกระทบในดานลบ ดงนนจงควรทราบความสมพนธของผปวยกบบคคลตางๆ กจกรรมทผปวยปฏบตอยเปนประจา เพอใชพจารณาดาเนนการตามความประสงคของผปวย เชน การไดพบบตรทอยหางไกลเพอกลาวลาลา การพบปะกลมผปวยกลมเดยวกน เปนตน

ผใกลชดผปวยควรไดรบความรเกยวกบการดแล อาการสาคญตางๆ เพอจะไดใหความชวยเหลอผปวยไดอยางถกตองและมนใจขณะรกษาตวอยทบาน สาหรบผปวยทอยในโรงพยาบาลนน กควรสนบสนนใหผใกลชดในครอบครวหรอเพอนฝงไดชวยเหลอดแลตามความตองการของผปวยและความเตมใจของผชวยเหลอ ซงนอกจากจะชวยแบงเบาภาระงานของบคลากรประจาแลว ยงชวยเสรมสรางความสมพนธทดระหวางผปวยและบคคลดงกลาวในชวงเวลาทสาคญทสดชวงหนงของชวต โดยอานวยความสะดวกและผอนปรนระเบยบขอบงคบตางๆ ของโรงพยาบาลให

ผใกลชดในครอบครวควรไดรบทราบขอมลเกยวกบการวนจฉย การรกษาและพยากรณโรคและมโอกาสในการรวมตดสนใจเรองการดแลรกษามากทสด โดยเฉพาะในประเดนทมทงผลดและผลเสยหรออาจมความขดแยงในอนาคตได เชน การปฏบตการกชวต การใสทองหรอสายตางๆในรางกาย หรอแมแตสถานทใหผปวยเสยชวต หากมความขดแยงเกดขนระหวางสมาชกในครอบครว ควรมการพดคยกน รวมกบแพทยและพยาบาลผใหการดแลรกษา หรอแมแตตวผปวยเองถามความพรอม

นอกจากบทบาทของครอบครวตอผปวยแลว ในทางกลบกน สภาพและความเจบปวยของผปวยเองกมผลกระทบตอผใกลชดในครอบครวไมมากกนอย ผดแลใกลชดทสาคญทสด ซงอาจเปนสาม ภรรยา บดามารดา หรอบตรคนใดคนหนง นอกจากจะตองรบภาระดวยแรงกายแลว ยงเปนผรบรปฏกรยาของผปวยมากทสดอกดวย ในบางครงผดแลใกลชดกลมนอาจใหความสาคญตอการประเมนสภาพรางกายผปวย การบรรเทาอาการ และผลของความวตกกงวล มากกวาตวผปวยเองเสยอก จงควรใหความสาคญ กาลงใจ และสนบสนนบคคลดงกลาวใหไดมโอกาสแสดงความรสก และหาทางผอนคลายความรบผดชอบในบางโอกาส ใหผนนไดพกผอนทงทางดานรางกายและจตใจตนเองบาง

4. การประเมนผปวยระยะสดทาย การดแลผปวยระยะสดทาย มจดมงหมายหลกคอ การระงบหรอลดความทกขทรมาน (Suffering) ของผปวย ซงการทจะทราบถงปญหาความทกขทรมานของผปวยไดนน จาเปนตองมการประเมนผปวยรอบดานทงทางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ ซงประกอบดวย การประเมนประวตของโรค อาการไมสบายทางกาย อาการไมสบายทางจตใจ ความสามารถในการ

72

ตดสนใจ การแลกเปลยนขอมลขาวสาร สภาพทางสงคม ความตองการทางจตวญญาณ ความตองการของผปวยทเปนไปได และการเตรยมตวตอการเสยชวต

การสอสารกบผปวยและการประเมนสภาพของผปวยเปนขอมลสาคญเอนาไปสการดแลทเหมาะสม สาหรบผปวยแตละคน การประเมนอยางครบถวนในทกดานอาจตองเปนความรวมมอของบคลากรทางการแพทยหลายฝาย และบคคลอนๆ เชน นกสงคมสงเคราะห นกบวช ซงมความสามารถเฉพาะของแตละบคคลในการประเมนใหไดมาซงขอมลในดานอนๆของผปวยและครอบครว อยางครบถวน

ขนตอนการประเมนผปวยระยะสดทาย

การประเมนผปวยระยะสดทายเรมจากการสรปความเจบปวยของผปวยและการรกษา ทงทางดานอาการทางกาย และสภาพทางจตใจ ซงมผลชวยการประเมนความสามารถในการตดสนใจของผปวย ความหมายของการเจบปวยทางดานสงคมและวฒนธรรม ตามดวยการประเมนทางดานจตวญญาณ และการประเมนการใหความชวยเหลอแกผปวยเทาทเปนไปได และการเตรยมตวของผปวยและญาตในการเผชญกบความตาย (สปราณ นรตตศาสน, ) โดยสรปการประเมนอยางละเอยดครงแรกประกอบดวย (Kaye P. Notes on

Symptom Control in Hospice& Palliative Care, 2003 อางในสปราณ นรตตศาสน, ) . ประวตความเจบปวย

. ชอของแพทยทเกยวของ

. การสอบถามถงอาการในปจจบน

. การซกถามเกยวกบยาทใช

. คาถามเกยวกบความกงวลใจดานการเงน, พนยกรรม

. สายของครอบครว (Family tree) . เขยนรายขอ เหตการณทคาดวาจะเกด เชน การรบปรญญา การแตงงาน

. ผดแลผปวยหลก

. การใชชวตประจาวน

. สภาพของครอบครว

. ความเชอทางศาสนา 12. Insight

. การลาดบความสาคญ

. การวางแผนและการรกษา

73

ซงการประเมนอยางครอบคลมจะชวยทาใหทราบขอมลของผปวยโดยรวมและสรางความไววางใจตอแพทย สวนการจดลาดบความสาคญควรเปนจากความตองการของผปวยเอง

การประเมนผปวยระยะสดทายทางกาย ผปวยระยะสดทาย มกมประวตความเจบปวยและการรกษาดวยวธตางๆ มายาวนาน รวมทงอาจมรายละเอยดซบซอนในแงผลของความเจบปวย ผลขางเคยงของการรกษา และการมโรคอยางอนรวมดวย ซงควรบนทกไวในประวตผปวย

โดยทวไปการประเมนผปวยทางกายจะกระทาตามระบบกายวภาคของรางกาย แตผปวยระยะสดทายควรประเมนทแตกตางไปโดยพจารณาจากอาการไมสบาย และความสามารถในการทากจกรรมของผปวยเปนหลกแลวจงคอยประเมนตรวจรางกาย ซงการตรวจรางกายนเพอสนบสนนวาผปวยระยะสดทายมอาการไมสบายตางๆ เกดขน ในขณะเดยวกนสามารถทาใหผปวยเกดความรสกดๆ ถงความเอวใจใส และสรางความสมพนธทดใหเกดขนระหวางแพทยและผปวย การตรวจรางกายอาจนาไปสการตรวจเพอวนจฉยโรคเพมเตมและวางแผนการรกษา โดยตองคานงถงความสขสบายของผปวย และรบกวนผปวยระยะสดทายใหนอยทสด

อาการไมสบายของผปวยระยะสดทายทพบบอย คอ

. ความปวด

. ออนแรง/ออนเพลย

. หายใจลาบาก

. นอนไมหลบ

. นาหนกลด

. มอาการสบสน

. ทองผก

. คลนไสอาเจยน

ผปวยบางคนอาจมปญหาทางกายหลายอยางรวมกน อาการทงหมดอาจมาจากหลายๆสาเหตโดยเปนผลของโรคโดยตรงหรอผลของการรกษา ทงนมปจจยทางดานจตใจ สงคม วฒนธรรมและจตวญญาณของผปวย เปนสวนใหเกดอาการทางกายดงกลาว และเนองจากความปวดเปนสงทพบบอยในชวงสดทายของชวตททาใหผปวยทกขทรมาน ทาใหการรกษาความปวดสาหรบผปวยใกลเสยชวตเปนเรองทสาคญอยางมากทงทางกาย ทางธรรม ทางกฎหมาย การประเมนความปวดจงเปนการประเมนอาการทางกายดานอนๆของผปวยระยะสดทายและนาไปสการประเมน ความเจบปวยอนๆ ทางกาย ทางจตใจ สงคม และจตวญญาณ

74

ลกษณะของความปวดทควรทราบ คอ

. ตาแหนง

. ลกษณะของความปวด

. ความรนแรงของความปวด . ปจจยททาใหเพมหรอลดความปวด

. ผลตอความสามารถในการทางาน

. ผลของการรกษาตอความปวด

. ความเหนของผปวยตอความปวด

การประเมนผปวยระยะสดทายทางสขภาพจต การดแลผปวยระยะสดทายมเปาหมายทแตกตางกบการดแลผปวยรปแบบอน ทมงการอยรวมกบโรคทรกษาไมหายอยางมคณภาพชวต (Breitbart W.,Chochinov HM., Passik S. in

Dolye D.,Hanks,G (Eds)., 2003) ซงเปนสงทผ ปวยรสกจากภายในตนเอง (Subjective) ท เปนความรสกตอองครวม ทงสขภาพกาย สขภาพจต ปจจยพนฐานตางๆ ครอบครว สงแวดลอม ในปจจบนมการพดถงดานจตวญญาณทมคณคาและความหมายทชดเจนในผปวยระยะสดทายเมอเทยบกบผปวยอนๆและเปนดานทสาคญทสดทจะสงผลถงสขภาพกายและสขภาพจตของผปวยระยะสดทาย ซงสขภาพจต ตามนยามองคการอนามยโลก (WHO)(World Health Report, ) คอ “ภาวะปกตสข ทบคคลมความเขาใจในศกยภาพตางๆ ของคนเอง สามารถจดการกบปญหาความเครยดโดยทวไปไดอยางเหมาะสม ประกอบกจการตางๆ ไดมประสทธภาพเปนประโยชนแกตนเองและสงคม” ดงนนปญหาใหญสดของผปวยทตองเผชญคอ ตวโรคทรกษาไมหายขาด ตองเจบปวดทรมาน และปญหาชวตทไมมนคง ทอาจจบลงในเวลาอนใกล (ภชงค เหลารจสวสด, ) ปญหาสขภาพจตทพบไดบอยในผปวยระยะสดทาย จากงานวจยตางๆพบความชกของปญหาสขภาพจตในผ ปวยระยะสดทาย ท ใกล เคยงกน (Breitbart W., Chochinov HM.,2000., EmaneulLL., Von Gunten CF, Ferris FD.,

1999., Durkin I., Kearney M., O’Siorain L., 2003. อางใน ภชงค เหลารจสวสด, ) มดงน

. ผปวยครงหนงจะสามารถปรบตวไดตามปกต แตอกครงหนงจะมปญหาสขภาพจต

. ในกลมผทมปญหาสขภาพจตสวนใหญประมาณสองในสาม จะเปนภาวการณปรบตวทผดปกต โดยแสดงออกมาเปนอาการซมเศราหรอวตกกงวล (Adjustment Disorder with

Depressed or Anxious Mood) . พบโรคซมเศรา ประมาณ - % ของผปวยระยะสดทายทงหมด

75

. มภาวะ Organic mental disorder (Delirium) อกประมาณ - % แตภาวะนอาจจดอยในกลมอาการทางกาย เพราะพฤตกรรมหรอความคดทผดปกตนน เกดจากปญหาความผดปกตทางสมอง และในอาการชวงสดทายกอนจะเสยชวต อาจพบสงขนเปน - % ซงเรยกวา Terminal Delirium

. ตวแปรทพบวามความสมพนธกบปญหาสขภาพจตในผปวยกลมนอยางมนยสาคญทางสถตคอ อาการปวดและจานวนวนทรกษาอยในโรงพยาบาล ปญหาสขภาพจตของผปวยระยะสดทายทพบมาก ชนดหลก คอ (ภชงค เหลารจสวสด, ) . ภาวะซมเศรา (Depression) เปนปญหาสขภาพจตทพบบอยทสดในกลมผปวยระยะสดทาย (Massie MJ, Holland JC., 1990) แตทพบในบทความตางๆทจดเปนองคความรทางดาน Palliative care มความหมายครอบคลม ตงแต

Adjustment Disorder with Depressed Mood ภาวการณปรบตวกบปญหาทผดปกตแบบซมเศรา ซงเปนแบบทพบมากทสด

Major Depressive Disorder เรยกกนทวไปวา โรคซมเศรา ซงอาการจะรนแรงกวาAdjustment Disorder

Mood disorder due to General Medical Condition โรคซมเศราทเปนผลมาจากปจจยทางสรระทเปนโรคทางกาย

Drug or Substance induced Mood Disorder โรคซมเศราทเปนผลจากยาหรอสารบางอยางทออกฤทธในสมอง

ซงผปวยในระยะสดทายเราสามารถพบผปวยภาวะซมเศราไดทง แบบ

ปจจยทเกยวของกบภาวะซมเศรา ในผปวยระยะสดทายสามารถเกดไดจากหลายปจจย คอ

. อาการทกขทรมานทางกาย โดยเฉพาะอาการปวดทยงควบคมไมได การนอนไมหลบ

. การพกอยในโรงพยาบาลเปนเวลานาน ขาดการสนบสนนทางสงคม

. มความพการ เชน เปนอมพาต ตองตดแขนหรอขา . ผลจากตวโรค เชน โรคมะเรงบางชนด . ผลจากยารกษา เชนยาเคมบาบดทอาจทาใหเกดภาวะซมเศราละยาอนๆ ทใชรกษารวม เชน ยาในกลมสเตยรอยด ยาลดความดนบางชนด เปนตน

76

. ปจจยบางชนด เชน การเคยเปนโรคซมเศรามากอน มประวตบคคลในครอบครวทเกยวของกบโรคซมเศรา (เปนโรคซมเศรา ตดสราหรอยาเสพตดอนๆ การฆาตวตาย) ผปวยเคยใชสารเสพตด เปนตน ซงปจจยเหลานจะเพมความเสยงในการจะเกดโรคซมเศราเมอมความเครยดรนแรง

ลกษณะอาการของภาวะซมเศรา

เกณฑอาการทางรางกายของโรคซมเศรา ทวไป

เกณฑอาการทดแทนของโรคซมเศราในผปวยโรคทางกาย

เบออาหาร นาหนกลด ทาทางเศราสรอย รองไหบอยๆ

นอนไมหลบ ถอนตวจากสงคม ไมคอยพดจากบใคร

มอาการออนเพลย มองโลกแงลบ เอาแตตาหนตนเอง

คดอะไรไมคอยออก ตดสนอะไรยาก ดเฉอยชา ไมคอยตอบสนองตอสงรอบตว

พฤตกรรมทนาเปนหวงทสดในผปวยทมภาวะซมเศราคอ การฆาตวตาย ในผปวยระยะสดทายเกอบทกราย (Chochinov HM., Breitbart W., Passik S., 2003) เคยคดอยากตายและอยากฆาตวตาย (Suicidal thought and wish) เพราะการตายทกาหนดเองไดนาจะทรมานนอยกวาในความเขาใจของผปวย หรอไมกรบไมไดกบการเปนภาระ อยากใหชวตจบสนโดยเรว ซงจากงานวจยพบวาผปวยมะเรงจะมสถตฆาตวตายมากกวาประชากรทวไปประมาณ เทา และมอตราการฆาตวตายสงในชวงปแรกทเรมรผลการวนจฉยโรค และในผปวยทไมมเจาของไขประจา หรอผปวยทไมไดมารบการรกษาตามทนด (FDA PUBLIC HEALTH ADVISORY., 2000) ปจจยเสยงสาหรบการฆาตวตายในผปวยระยะสดทาย (Breitbart W., 1987.) . สนหวงอยางชดเจน มองไมเหนหนทางทใชชวตตอ

. อาการทางกายทกขทรมานมาก เชน ปวดมากอาการไมบรรเทา . เคยทประวตกระทาการฆาตวตายมากอน

. ขาดการสนบสนนทางสงคม เชน ไมมญาต เปนคนแปลกถน

. ภาวะวตกกงวล

ซงภาวะวตกกงวลหมายถง มความเครยดมากทจดการไมไดในทางความคด เชน คดกงวลไปทกเรองรอบตว แมรตววาเปนเรองเลกนอยกยงตองคด รสกจดการอะไรไมได ไมสามารถควบคมสถานการณอะไรในชวตได รวมอาการทางรางกาย คอ อาการกระวนกระวาย ไมมสมาธ ไมสบายตวหรอออนเพลย และอาการของระบบประสาทอตโนมตททางานเกน เชน ใจสน มอสน หายใจไมสะดวก หนามด มนงง กลนลาบาก ทองอดเฟอหรอทองผก เปนตน อาการ

77

เหลานในผปวยระยะสดทายบางรายมความตงเครยดเกดขนมาแบบเฉยบพลน เชน ใจคอไมดเหมอนหวใจจะวาย หรอหายใจไมออกกะทนหน หวว หรอรสกใจเสยคลายจะเปนบาถาควบคมไมได อาการเปนชวงประมาณ - นาท ซงความวตกกงวลในผปวยระยะสดทายมหลายรปแบบ (Breitbart W., Chochinov HM., Passik S., 2003) คอ

6. Situational Anxiety การกลวกงวลไปลวงหนาถงสถานการณตางๆ ทอาจจะเกดขน โดยทยงไมรจะเกดขนหรอไม ยงคดยงกงวล กลวไปลวงหนาจนไมเปนอนใชชวตไดตามปกต และไมสามารถปลอบตวเองใหสงบลงได เชน กลวจะเจบปวดทรมาน กลวหายใจไมออก กลวจะเดนไมได และกลวทจะตายไปทนททนใดไมไดเตรยมตว ซงการคดเชนนมทงความ ไมเขาใจในโรคทเปน ซงอาจชแจงใหผอนคลายลงได และผปวยทมความรดแตกลวเพราะไมมนใจ ซงมกไมดขนจากการชแจงเพยงอยางเดยว เชน เคยใหยาเคมบาบดแลวทรมานภายหลงแคเหนเสานาเกลอเหนหลอดยากเรมใจคอไมด หรอพอนาหนกลดกเรมมอาการวตกกงวล เพราะแปลสถานการณไปทนทวามะเรงคงกาเรบ

7. Existential Anxiety เปนความวตกกงวลเมอพจารณาถงคณคาและความหมายทลกซงของชวต ในขณะทยงไมมอาการเจบปวยแตอยางใด คนเราอาจใชชวตหาความสขไปเรอยๆ แตเมอมอาการปวยหนก มเวลาเหลอจากด อาจทาใหเรากงวลเพราะยงไมไดทาสงทควรทา รสกชวตไรคณคา วางเปลา ไมมความหมาย ซงความเปนจรงของชวต เรองทกระตนความวตกกงวลเมอตองพจารณากบชวตนนYalomจตแพทยชาวอเมรกน (Yalom ID., 1980) ไดอธบายไว คอ

7.1 Death มนษยทกคนตองตายในวนใดวนหนง ทกวนนทใชชวตกนอยสวนหนงกอยในแบบทพยายามจะลมวาสกวนจะตองตายจากทกอยางทม จะไมไดเปนในทกอยางทเปนอกตอไป แตผปวยระยะสดทายกาลงเผชญความตายตอหนาอยางชดเจน หนไมได

7.2 Freedom ชวตมนษยมเสรภาพทจะเลอกวาอยากทาอะไรและอยากเปนอะไร แมความตายอนเปนสงทเลอกไมไดและกาลงคกคาม หากเรามสตพอ กสามารถเลอกไดวา กอนตายจะทาอะไร อยางไร ถาจะตายอยากตายอยางไร

7.3 Isolation ขณะมชวต เราอาจมญาตสนทมากมาย แตเมอจะตาย เราตองไปคนเดยว ผปวยหลายรายอาจรสกถกทอดทงตงแตเรมปวย นอนนงไปพบปะใครไมได เมออาการของโรครนแรงขนกยงจะรสกหางจากบคคลอนๆมากยงขน

7.4 Meaninglessness ความหมายของชวตแตละคน มวธวดและประเมนแตกตางไปตามความเชอ นกปราชญในแขนง Existential เชอวาความหมายของชวตมนษย ไมมอยจรง” ในขณะทชวตเรมตน แตทกคนพยายามใหความหมายของชวตตน ผานขอมลจากตวเอง ครอบครว ศาสนา และสงคม สะทอนเขามาสตวเรา ในเวลาทใกลจะตาย ถาเราไมตระหนกใน

78

คณคาของชวตตนเองกจะรสกเหมอนวาชวตทผานมาทงหมดลมเหลว ยงไมดพอ ซงบอยครงทผปวยอาจคดไปถงชวตหลงความตาย กลวจะตกนรก กลวในความไมรวาจะเกดอะไรขน หรอตายแลวจะไปทใด ความคดเหลานสงผลถงความวตกกงวลอยางรนแรง

ในศาสนาพทธมแนวคดเรองสจธรรมของชวตทเรยกวา “กฎแหงไตรลกษณ” นนคอ ความจรงทสดแลวชวตเปนสงไมเทยง แปรเปลยน เสอมโทรมได ไมมตวตนทแทจรงใหยดมน “อนจจง ทกขง อนตตา”

Organic anxiety เป นภาวะท างรางกายท ต ามปก ตตอบสนองตอ เห ตความเครยดภายในรางกาย (Physical stress) เชน อาการปวดมาก ภาวะหวใจเตนผดปกต ทาใหระบบประสาทาอตโนมตทางานมากขน หรออาจเกดจากปญหาทาง metabolic เชน Hypercalcemia,

Hypoglycemia เปนตน หรอการไดรบยาบางชนด เชน ยาขยายหลอดลม ยาทมสวนผสมคาเฟอน (Lipman AG, ei al., 2000) ซงสาเหตเหลานพบไดบอยในผปวยระยะสดทาย เพราะฉะนนควรมการประเมนสภาวะทางรางกายของผปวยทกอใหเกดอาการวตกกงวลดวยเสมอ

การประเมนผปวยระยะสดทายทางสงคม การดแลผปวยระยะสดทายนนตองคานงถงหลกการดแลผปวยแบบองครวมทครอบคลมทงทางดาน รางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ ซง Ned Cassem, 2004 กลาววา การดแลผปวยแบบองครวมตองคานงถงหลก ประการเหลาน คอ

1. Concern ความหวงใยของแพทยและบคลากรการแพทยทาใหเกดความเขาใจและเหนใจผปวยระหวางการดแลรกษา มองผปวยอยางเพอนมนษย ซงจะสะทอนใหผปวยรสกถงคณคาภายในตน

2. Competence แพทยและผดแลผปวยตองมการพฒนาความรและศกยภาพตนเองในการดแลผปวย เนองจากปญหาผปวยในระยะสดทายมกมความซบซอน ทงปญหาดานรางกาย จตใจ

3. Communication การสอสารใหเขาใจตรงกนมความจาเปนมาก โดยเฉพาะผปวยระยะสดทายทมประเดนทางจตใจ สงคม หรอจตวญญาณเขามาเกยวของ

4. Comfort การใหการดแลรกษาโดยคานงถงความสขสบายของผปวยเปนหลก เนนบรรเทาอาการปวดและอาการไมสขสบายตว ไมทาหตถาการททาใหผปวยเจบตว และดแลสภาพแวดลอมใหผปวยอยสบาย การปลอบโยนเพอใหผปวยคลายความวตกกงวล

5. Children ผปวยมกมความสข รสกด เมอมบตรหลานเลกๆ เขาเยยม เพราะบตรหลานเปนชวงตอของชวตของผปวย และการพาเดกเขาเยยมพบญาตทใกลตายทาใหเดก ไดเรยนรความจรงของชวตมากขน จงไมควรวตกกงวลในการพาเดกเขาเยยม

79

6. Cohesion การท ม บตรหลาน ญาตมาเยยมพรอมหนาจะทาใหผ ป วยมความรสกถงความรกและผกพนทครอบครวมใหอยางเตมท ความผกพนปรองดองในครอบครวชวยใหผปวยคลายความหวงวตกกงวลและความไมสบายใจเมอคนไมอย 7. Cheerfulness แพทย พยาบาล ผดแล ญาตควรวางตวใหอารมณด สหนาแจมใส มากกวาททกงวลหรอซมเศรา เพราะจะทาใหผปวยรสกผดทเปนตนเหตของความเศรา และความเครยดของคนอนๆ รอบขาง

8. Consistency ความสมาเสมอของการมาเยยมหรอมาดแล ความมาอยางสมาเสมอ เพราะผปวยระยะสดทายมกรสกถกทอดทงงายจากความตายทกาลงจะเกดขนกบตนคนเดยว ดงนนจงควรมาเยยมสมาเสมอ เวลาเลกนอยของผมาเยยมหรอมาดแลนนมคามากสาหรบผปวยทเวลาในชวตกาลงจะหมดลง

9. Equanimity หมายถงความสงบสขทางจตใจอยางลกซงทางดานจตวญญาณของผปวยทตองการเตมเตม ซงจตสดทายกอนจะลาโลกนเปนสงสาคญมากในเกอบทกศาสนา ผดแลจงควรประเมนมตทางจตวญญาณน โดยเฉพาะสงทผปวยศรทธา สงทผปวยยงคางคาวตกกงวลเฝาหวงอย หรอสงทผปวยตองการเพอความสงบสข โดยใหผปวยสามารถพจารณาชวตทผานมาทงหมดแลวรสกพงพอใจ ถาผปวยไมมสงใดคางคาใจ หรอไมยดมนถอมนกบสงใดๆแมกระทงตนเองแลวยอมไดรบความสงบสข

4.4 หลกการดแลแบบประคบประคอง ผปวยระยะสดทายการรกษาพยาบาลไมสามารถทาใหผปวย มอาการดขน หรอหายจากโรคได การรกษาจงมงเนนการดแลแบบประคบประคอง ใหความสะดวกสบาย ลดความตอความทรมานจากความเจบปวด ใหการรกษาเทาทจาเปน ตอบสนองความตองการดานจตวญญาณ และใหความสาคญตอความมศกดศรของความเปนมนษย

4.4.1 ความหมายของการดแลแบบประคบประคอง การดแลแบบประคบประคอง ตามคานยามขององคการอนามยโลก(WHO ,

2002) หมายถง การดแลเพอเพมคณภาพชวตของผปวย และครอบครวทเผชญกบการเจบปวยทเปนอนตรายตอชวต โดยปองกนและบรรเทาความทกขทรมาน โดยการประเมนและใหการรกษาอาการปวดหรอปญหาอนๆทเกดขนทงทางรางกาย จตใจ และจตวญญาณ(WHO, 2002 อางใน จอนผะจง เพงจาด,2547) International association for hospice and palliative 2002 (อางในจอนผะจง เพงจาด,2547)นยามการดแลแบบประคบประคอง หมายถง การดแลผปวยทมการเจบปวยในระยะท

80

มอาการของโรค มการดาเนนของโรคทรนแรงขนเรอยๆ และมการลกลามสระยะรนแรงทผปวยสามารถมชวตอยไดไมนาน โดยการดแลมงเนนปองกนและลดความทกขทรมานและมคณภาพชวต

4.4.2 หลกการดแลแบบประคบประคอง

เตมศก ด พ ง รศ ม (2542) ไดก ล าวถ งหลกส าคญ ในการดแลแบบประคบประคอง คอ มงประโยชนตอตวผปวยเปนหลก มใชตวโรค มงชวยลดอาการเจบปวดและทกขทรมาน เพอใหผปวยไดรบความสะดวกสบายทงรางกายและจตใจในวาระสดทายของชวต เปนการดแลครอบคลมถงการตอบสนองทางดานจตวญญาณของผปวย ดแลชวยเหลอผปวยตงแตเรมตนจนวาระสดทาย เพอเตรยมตวเผชญกบความตายอยางสงบและพงพอใจ ดแลครอบคลมถง ผใกลชดในครอบรวของผปวย ทงในระยะทผปวยยงมชวตอยและหลงเสยชวตแลว โดยถอวาความตายเปนสจธรรม เปนกระบวนการปกต เปนธรรมชาตของชวตซงอาจเกยวของกบการเจบปวยหรอไมกได และไมควรพยายามเรงรดหรอเหนยวรงความตายจนเกนกวาเหต

จอนผะจง เพงจาด(2547) กลาววา การดแลแบบประคบประคองเปนการดแลทใหกบผปวยดวย โรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดไดตลอดระยะของการเจบปวยจนถงวาระสดทายของชวต โดยการดแลครอบคลมการรกษาพยาบาลเพอการควบคมอาการทางกาย ใหการดแลและสนบสนนดานจตใจ สงคมวฒนธรรม และจตวญญาณ หลกการดแลประกอบดวย สวนสาคญ 2 สวน คอ ทศนคตเกยวกบการดแล และการใหการดแล

ทศนคต (attitude) พยาบาลทใหการดแลแบบประคบประคองตองรบรและไวตอความรสกของผอน สนใจและพยายามเขาใจในความทกขทรมานในทกดาน ใหการยอมรบและนบถอการเปนบคคล ใหการดแลบคคลไมใชดแลโรค ยอมรบในสงคม วฒนธรรม ศาสนาของบคคล

การใหการดแล(the care) ประกอบดวย

. การสอสารทด เพอทาใหเกดความเขาใจอนดระหวางพยาบาลผดแล ผปวย และครอบครว

. ใหการดแลทเหมาะสมกบโรคและการดาเนนโรค หลกเลยงการตรวจวนจฉยทไมไดรบรองความปลอดภย หรอกระทบตอสขภาพชวตของผปวย

. ใหการดแลทมประสทธภาพ คานงถงการตอบสนองความตองการ และความพงพอใจของผปวยและครอบครว

. เปนการดแลแบบสหสาขาวชาชพ และมการตดตอประสานงานในทมการดแล

. มแผนการรกษาทแนนอน โดยบอกใหผปวยและครอบครวทราบ

81

. ใหการดแลครอบครวโดยเฉพาะการสนบสนนดานจตสงคมและจตวญญาณ

. มการวางแผนปองกนภาวะฉกเฉนทอาจเกดขน

. มการประเมนผลการรกษาและการดาเนนโรคอยางตอเนอง

จากการดแลแบบประคบประคอง จะเหนไดวาการดแลผปวยระยะสดทายเปนการจดการใหผ ปวยทกาลงเผชญปญหาความเจบปวยทคกคามชวต และครอบครวใหมประสทธภาพชวตทดขน โดยการปองกนและบรรเทาความทกขทรมานตางๆ โดยเนนการดแลใหครอบคลมทงดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณ

4.5 การดแลผปวยระยะสดทายและรปแบบการดแลผปวยระยะสดทาย 4.5.1 การดแลผปวยระยะสดทาย

ผปวยระยะสดทายหมายถงผปวยทไดรบการพยากรณโรควาอยในระยะสดทายของชวต เปนโรคทแพทยวนจฉยวาไมสามารถรกษาใหหายได มอาการบงชวาอยไดไมนาน ตองทนทรมานตอความเจบปวดและกระบวนการทางดานจตใจและจตวญญาณ ดงนนการดแลผปวยระยะสดทายใหครอบคลมทงดานรางกายและจตสงคม ดานจตวญญาณ ประกอบดวยการดแลผปวยระยะสดทายดานรางกาย การดแลผปวยดานจตสงคม และจตวญญาณ และการดแลครอบครวผปวยระยะสดทาย ทาใหผปวยและญาตมความพงพอใจในดานความสขสบาย ดวนการไดรบขอมล ดานการปฏบตตามความเชอทางศาสนาและวฒนธรรมและดานการมสวนรวมในการดแลผปวย

1. การดแลผปวยระยะสดทายดานรางกาย (เตมศกด พงรศม,2542) การดแลจดการอาการปญหาดานรางกาย ในการดแลผปวยระยะสดทายเปนการดแลทสาคญทสงผลตอคณภาพชวตของผปวย พยาบาลควรใหความสาคญและใสใจกบการจดการดแลอาการทเกดขนเพอชวยเหลอในการบรรเทาทกขทรมานในระยะสดทายของชวต ปญหาดานรางกายทพบบอยในผปวยระยะสดทาย คอ การดแลสภาพในชองปาก(ไดแก ปากแหง เจบในปาก กลนลาบาก) เบออาหาร อาการคลนไสอาเจยน ภาวะขาดนา อาการออนลา ภาวะหายใจลาบากในผปวยระยะสดทาย ความปวด และการดแลแผลกดทบ

1.1 การดแลสขภาพในชองปาก ผปวยระยะสดทายควรไดรบการดแลสขภาพชองปากเพอปองกนภาวะแทรกซอนและชวยใหเกดความสขสบายปญหาในชองปากทกอใหเกดความทกขทรมานกบผปวยทสาคญคอ ภาวะปากแหง เจบในปาก กลนเจบ กลนลาบาก ปากแหงสาเหตและปจจยเสยงของอาการปากแหงอาจจะมาจาก

. . สภาพผปวยซงอายมาก ชวยเหลอตวเองไมได หรอหายใจทางปาก จากภาวะหรอโรคทผปวยเปน เชน อาเจยนมาก แผลในปาก ขาดนา ขาดวตามน เบาหวาน

82

ตดเชอ หรอวตกกงวล และจากการรกษา เชนการฉายรงสบรเวณชองปาก การใชยากลม anticholinergics antispasmodics,tricylic antidepressants,antihistamines,opiods หรอยาขบปสสาวะ

การดแลรกษา ปองกนดวยการดแลอนามยในชองปากเปนเรองสาคญทสด ควรใหผปวยบวนปากเปนประจาทก 2ชวโมง ดวยนาเกลอ (0.9% normal saline) แปรงฟนดวยแปรงขนออนและบวนดวยยาสฟนออกใหหมด อยางนอยวนละ 2 ครง ทาความสะอาดลนทเปนฝาหนาดวยสารละลายไฮโดรเจนเพอรออกไซดเจอจาง 1.5% ทารมฝปากดวยวาสลน แนะนาผปวยใหจบนาบอยๆและรบประทานอาหารทใหความชมชนในชองปากหรอกระตนนาลาย เชน สบปะรด แตงโม นาผลไม เครองดมอนๆ หรอนาแขงกอน แตควรงดอาหารหวานจด รอนหรอแหง เครองดมหรอนายาบวนปากทมแอลกอฮอลผสม

1.1.2 เจบในปาก กลนเจบ กลนลาบาก สาเหตและปจจยทเสยงจากสภาพผปวย เชน ชวยเหลอตวเองไมได หรอฟนปลอมไมพอ จากภาวะหรอโรคทผปวยเปน เชน เจบในปากเกดจากปากแหง อนามยในชองปากไมด แผลในปาก โรคเหงอก ฟนผ ขาดอาหาร ขาดวตามน กอนมะเรง การอกเสบหรอการตดเชอจากเชอราหรอไวรสซงพบบอยในผปวยปากแหงภมคมกนบกพรองหรอการใชยากลม corticosteroid

กลนเจบ กลนลาบาก เกดจากกอนมะเรง การอกเสบหรอตดเชอไดเชนกน และยงเกดจาก esophageal reflux ระบบประสาททางานผดปกตจากเสนประสาทถกทาลายหรอเนองอกในสมอง การรกษา เชน การฉายรงสบรเวณชองปากหรอหลอดอาหาร การใชยากลม NSAIDs หรอเคมบาบด นอกจากนนกลนลาบากยงอาจเปนอาการของ extrapyramidal effect

จากยากลม anticholinergicsหลอดอาหารตงตวขนจาก metoclopramide หรอ domperidone และการผาตดบรเวณลาคอหรอหลอดอาหาร

การดแลรกษาผปวย ดแลชองปากเชนเดยวกบอาการปากแหง และรกษาโรคโดยการใหยารกษาตามสาเหตทสามารถแกไขไดกอน เชน

การตดเชอรา candiasis ให nystatin oral snspension 2 มล .

อมกลวในปากนาน 2 นาท แลวกลนทก 4 ชวโมง เปนเวลา 5 วน หรอ fluconazole 150 มก.ครงเดยว

การตด เชอไว รส herpes simplex ให acyclovir 200 มล . วนละ5ครง เปนเวลา 5 วน

การอกเสบของเยอบในชองปาก ให benzydamine 10 มล. บวนปากทก 2 ชม. หรอ sucralfate suspension 10 มล. อมกลวในปากแลวกลนทก 4 ชม.

แผลอกเสบตนๆ ให triamcinolone oral base ปาย หรอใช tetracycline 250 มล. ละลายนา 5-10 มล. อมกลวในปากแลวกลนทก 8 ชม.

83

1.2 เบออาหาร เบออาหารพบไดบอยมาก และเปนอาการหนงทผปวยทกขทรมานมากทสด

สาเหต และปจจยเสอม สาเหตเฉพาะททาใหการรบรสผดปกต เชน ปากแหง การอกเสบหรอแผลในปาก การฉายรงสบรเวณชองปาก หรอการใชยา metronidazole

สาเหตทมผลทงรางกาย เชน โรคมะเรง เคมบาบด วตกกงวลซมเศรา หรอ แคลเซยมในเลอดสง ภาวะบางอยางทาใหอาการดขน เชน คลนไสอาเจยน ทองผก กลนเหมน และความปวด นอกจากน ลกษณะอาหาร นสย และประสบการณในอดตของผปวยเอง กมผลตออาการนได

การดแลรกษาผปวย ควรใหผปวยรบประทานอาหารปรมาณนอยๆ แตบอยครง พยายามปรบเปลยนชนดรปแบบ รสชาตอาหารตามความพงพอใจของผปวย และจดสภาพแวดลอมใหผปวยรสกสบายผอนคลายและไมมกลนรบกวน ไมควรขดจงหวะเพอตรวจรางกายหรอทาหตถการ ในขณะทผปวยกาลงรบประทานอาหารอย การใหยา รกษาตามสาเหตท สามารถแกไขไดกอน ไดแก การอกเสบหรอแผลในปากคลนไสอาเจยน แนนทอง ทองผก แคลเซยมในเลอดสง และความปวด หยดใชยาททาใหเกดอาการใหยากระตนการรบประทานอาหาร ถาไมสามารถหาสาเหตแนนชดได ยาทใชคอ dexamethazone วนละ 4 มล. เปนเวลา 1 สปดาหแลวลดวนละ 2 มก.ถาไมไดผลใน 2สปดาห ควรหยดใช หรออาจให megestrolacetate วนละ 160-480 มก. แตยามราคาแพง

1.3 คลนไสอาเจยน อาการคลนไสอาเจยนเปนอาการทกอใหเกดความทกขทรมานในผ ปวยระยะสดทาย และยงสงผลใหเกดปญหาอนๆตามมาอกเชน ภาวะขาดสารอาหาร ภาวะไมสมดลของอเลคโทรลยท

สาเหต และปจจยเสยง ทางเดนอาหารตนตน จากกอนมะเรงหรอทองผกทางเดนอาหารบบตวลดลง (stasis) จากกอนมะเรงหรออวยวะอนเบยด ทางเดนอาหารระคายเคอง จากกระเพาะอาหารหรอลาไสอกเสบ

การดแลรกษาผปวย ควรใหผปวยรกประทานอาหารออนยอยงายปรมาณนอยๆ แตบอยครง หลกเหลยงอาหารทกลนแรงรสจด ของมนหรอทอด จดทาใหผปวยนงหรอพง อยางสบายขณะรบประทานอาหารไมนอนลงทนทหลงจากนน ใชวธบาบดดวยการผอนคลาย หรอสรางบรรยากาศใหผปวยรสกผอนคลายตวดวยเสยงดนตรหรอภาพทสวยงาม ผปวยทมอาการจากการเคลอนไหวตองระมดระวงในการเปลยนทา 1.4 ภาวะขาดนา (dehydration) ผปวยระยะสดทายโดยเฉพาะทเปนผปวยเรอรง มกมปญหาเรองภาวะขาดนากอนทจะเสยชวต เนองจากรบประทานอาหารไดนอยลง ปฏเสธอาหาร คลนไสอาเจยน หรอมภาวะไมรตว การดแลภาวะนาควรปฏบตดงน

84

. . หากผปวยไมสามารถรบประทานอาหารทางปากไดเอง หรอความอยากอาหารลดลง อาจพจารณาใสสายยางใหอาหาร (nasograstic tube) ดแลใหไดรบนา อยางเพยงพอ

. . หากผปวยทกขทรมานจากการขาดนา ไดแก ออนเพลยมาก สบสนกระวนกระวาย กระหายนาปากแหง อาจใหสารละลายทางหลอดเลอดดา โดยตองประเมนอาการทางคลนก ไมใหเกดภาวะนาเกน

. . การใหสารละลายทางหลอดเลอดดา อาจใหในกรณผปวยและญาตยงไมสามารถยอมรบการตายได ญาตรองขอ หรอเพอชวยใหญาตเกดความรสกทด สามารถปรบตวยอมรบกบความตายทกาลงจะเกดขน

1.5 อาการออนลา(fatique) อาการออนลาเปนการรบรของบคคล ทเกดจากการรบรความรสกหมดแรง ลาหรอเหนอยลา อาการออนลาทเกดขนในผปวยระยะสดทายอาจเกดจากพยาธสมพนธกบอาการอนๆ เชน จากอาการคลนไส อาเจยน อาการทองเสย อาการไข อาการเหนอยหอบ หรออาการนอนไมหลบ อาการออนลาเปนอาการสาคญ หากไมไดรบการดแล และควบคม อาการทดยอมสงผลตอคณภาพชวตของผปวย จากจดการควรปฏบตดงน

. . การคนหาปจจยทเกยวของทงดานรางกายจตใจ และการรกษาทไดรบ . . การสนบสนนทางกานขอมล (preparatory information) การเตรยมตวผปวยกอนเกดอาการ ไดรบการรกษาททาใหเกดอาการออนลา การใหขอมลแกญาตและผปวยทเกยวกบสาเหตของอาการออนลาทเกดขน การสงเกตและการและประเมนอาการ การรายงานอาการ การใหผปวยไดรบขอมลเหลานชวยใหผปวยปรบตวและสามารถเผชญกบอาการออนลาไดอยางมคณภาพชวต

. . การรกษาอาการผดปกตทเกดจากการเจบปวย หรอโรคทเปนอย เชน การรกษาภาวะโลหตจางจากเคมบาบด และจากพยาธสภาพของโรคมะเรง

. . การรกษาสมดลของการทากจกรรมและการพกผอนทาไดโดยการจดลาดบความสาคญของกจกรรมททา เลอกทากจกรรมทสาคญ การหาวธการผอนแรง ในหารทากจกรรมเพอใหสามารถมพลงงานในการทากจกรรมไดทงหมด

. . การจดการอาการอนทเกดรวมกบอาการออนลา เชน อาการปวด อาการนอนไมหลบ คลนไส อาเจยน การใชวธรกษาทางเลอก เชน การฝกผอนคลายกลามเนอ (progressive relaxation) การทา biofeedback การทาสมาธเปนตน

85

1.6 ภาวะหายใจลาบากในผปวยระยะสดทาย (dyspnea and deathrattle)

อาการหายใจลาบากมกพบบอยในผปวยระยะสดทายโดยเฉพาะผปวยมะเรง และผปวยโรคเอดส อาการหายใจลาบากมคลายเสยงครอคราดในผปวยใกลเสยชวตเกดจากการมเสมหะอยในทางเดนหายใจและปอดในผปวยทระดบความรสกตวลดลง หรอไมรสกตว ไมสามารถขบเสมหะออกมาได เปนอาการทพบไดในผปวยระยะสดทาย พบวา อาการหายใจลาบาก จนกระทง เสยชวตนานประมาณ 48 ชวโมง เปนอาการททาใหผ ปวยกลวกระสบกระสาย และทกขทรมานมาก การดแลมดงน

. . การใหยาลดอาการหายใจลาบาก กลม opiooidds ชวยลดอาการหายใจ ลาบากโดยการลดการรบรภาวะ breathlessness ทาใหหายใจชาลง โดยลดการตอบสนองภาวะ

. . การใชยาเพอลดการวตกกงวล

. . การจดทานอนศรษะสงและนอนตะแคง เพอใหเสมหะสามารถไหลออกมาทางปากได และเปลยนทาผปวยบอยๆ เพอลดการอดกนของทางเดนหายใจ

. . จดสภาพแวดลอมในหองใหมการระบายอากาศทด

. . ดแลดดเสมหะเมอจาเปน และควรทาอยางนมนวล เพราะการดดเสมหะทาใหเจบปวดและไมสขสบาย

. . ใหออกซเจนเมอมภาวะขาดออกซเจน ควรใหทาง nasal

canular เพราะไมรบกวนผปวยมากนกการใช mask ในผปวยบางรายทาใหผปวยไมสขสบายพดคยไมสะดวก

. . ดแลความสะอาดของชองปาก เนองจากการเหนอยหอบทาใหเกดปากแหงและเกดการตดเชอไดงาย

. . การใหการดแลแบบผสมผสาน เชนการทาสมาธโดยการฝกการหายใจ การใชจนตนาการบาบดใหผปวยรสกผอนคลาย ลดความทกขทรมาน

. . อธบายใหผปวยและครอบครวทราบสาเหตของอาการทเกดขนการรกษาเพอลดความวตกกงวล

1.7 แผลกดทบ (เตมศกด พงรศม,2542) ผป วยระยะสดท ายท มการเจบ ปวยเรอ รง ม ระดบการรส ตเปลยนแปลง หรอไมสามารถเคลอนไหวรางกายไดเอง มโอกาสผวหนงถกทาลายเกดจากแรงกดทบ และแรงเสยดส ทาใหขาดเลอดไปเลยงผวหนงบรเวณนน ถาไมมการรกษาหรอดแลอยางด จะทาให

86

แผลถลอกทเกดขนกลายเปนแผลเนอตายและกอใหเกดความเจบปวดทกขทรมานแกผปวย เปนอยางยง

การดแลรกษาผปวย การปองกนผวหนงเปนเรองสาคญทสด ควรดแลใหแหงไมเปยกชน ทาความสะอาดไมใหอจจาระปสสาวะเปรอะเปอน ลดการเสยดสถหรอรดแนน ไมลากผปวยขณะเคลอนยาย เลยงและระวงการสมผสของรอน วสดแขงๆ รอยพบยนของเสอผา หรอผาปเตยง นวดบรเวณปมกระดกหรอบรเวณทเสยงตอการเกดแผล ใชเตยงนา เตยงลม หรอใชขนแกะรองถาสามารถหาได หากหาไมได หากหาไมไดใหใชถงมอยางหรอถกโปงบรรจนารองแทนแนะนาใหเปลยนทาเองบอยๆ หรอพลกตะแคงตวใหทก ชม. ถาไมสรางความทรมานใหผปวยควรฝกผใกลชดในครอบครวใหสามารถชวยเหลอผปวยไดอยางถกตอง

การทาความสะอาดและเปดแผล ทาความสะอาดแผลเบาๆ ดวยนาเกลอธรรมดาโดยใชวธฉดนาดวยความดนตาไมตองใชยาฆาเชอเฉพาะทหรอยาปฏชวนะ เพราะจะระคายเคองเนอเยอทเกดใหม ใชนายาฆาเชอจากการปนเปอน และใหยาปฏชวนะ ชนดรบประทานถาการตดเชอไปถงเนอเยอรอบแผล เนองจากการดดซมของยาใสแผลสกปรกมเนอตายมาก ตองกาจดเศษเนอตายโดยการ debridement

การปดแผลมหลกการสาคญ คอ ตองรกษาพนผวของแผลใหชมชนเพอปองกนเซลลแหง ชวยกาจดเศษเนอตาย ทาใหเมดเลอดขาวและเอนไซมทจาเปนตอการหายของแผลเขาถงบรเวณนน ซมซบของเสยและสารคดหลงทมากเกนไปเนองจากจะยบยงการหายของแผล และดแลไมใหมชองหรอโพรงใตผวหนงทงายตอการตดเชอ นอกจากนนควรใหสารนาอยางเพยงพอและรกษาอณหภมใหพอเหมาะเพอชวยการไหลเวยนของเลอดบรเวณแผล

ถาแผลสะอาดและตนใช semipermeable adhesive film dressings ปดแผลแผลลกหรอมขนาดใหญ อาจตองเลอกใชวสดสาหรบปดแผล โดยเฉพาะตามลกษณะของแผลซงจะมคณสมบตใหความชมชน ควบคมอณหภม ปองกนเชอโรค ซมซบของเสย และสามารถเปลยนไดโดยไมทาใหเจบปวดหรอทาลายผวหนงเพมเตม ถาแผลไมมโอกาสหายแลว สภาพรางกายผปวยทรดลงทกวนและการพยากรณโรคไมด ใชผาพนแผลใสไวหลวมๆดแล เรองกลนและใหยาระงบปวดหรอยาชาเฉพาะท

1.8 ความปวด (ลกษม ชาญเวชช,2547) ความปวดเปนอาการทสรางความทกขทรมาน และเปนอาการทสาคญอาการหนงทพบบอยในผปวยระยะสดทายตองการการดแลแบประคบประคอง ดงนน เพอใหผปวยมความสขสบาย และพนจากความทกขทรมานจากความปวด พยาบาลควรมการจดการกบความปวดทมประสทธภาพ

87

สาเหต ปจจยเสยงและพยาธสภาพกาเนดความปวดในผปวยระยะสดทายสวนใหญมสาเหตมาจากโรคมะเรง ในผปวยมะเรงพบความปวดจากโรคโดยตรงถงรอยละ 70 โดยพบจากการลกลามไปกระดกบอยทสด ทาใหเกดความปวดจากการทาลายกระดกเฉพาะทกระดกหกจากพยาธสภาพ หรอมะเรงลกลามไปเนอเยอรอบๆจดเปน nociceptive pain สวนการลกลามของโรคมะเรงไปอวยวะภายในทาใหเกดความปวดทยากจะชตาแหนงไดแนนอนคอ visceral nociceptive pain นอกจากนอาจปวดจากการบาดเจบของเสนประสาทหรอ neuropathic

pain เชนเมอมการกดทบเสนประสาทหรอไขสนหลง ซงทาใหปวดแบบตอๆ ตลอดเวลา อาจมอาการชาและปวดแสบรวมดวย ประการท2จากการรกษา ในผปวยมะเรงพบความปวดจากการรกษารอยละ20เชน neuropathic pain จากการผาตดผานหนาอกหรอเตานม ความปวดปลายแขนขาทถกตดออกไปแลว (stump pain หรอ phantom limb pain) อาการเยอบในชองปากหรอหลอดเลอดดาอกเสบจากเคมบาบด หรอความปวดจากเสนประสาทถกทาลายภายหลงรงสรกษาความเจบปวดเรอรง เชน ทองผก แผลกดทบหรอความปวดจากกลามเนอและพงผดใน myofascial pain

การดแลรกษาผปวย หลกการบรรเทาความปวด ตองคานงวาจะลดความปวดโดยผปวยมผลไมพงประสงคหรอภาวะแทรกซอนจากวธตางๆนอยทสด ผปวยดารงชวตอยอยางไมทรมานยงคงมกจวตรประจาวนได และมอตราการรอดชวตนานขน

การบรรเทาความปวด ประกอบดวย

. การรกษาตามสาเหต ไดแกการรกษามะเรงเบองตน เชน รงสรกษาเมอมะเรงลกลามไปทกระดก เคมบาบดชวยลดขนาดของกอนมะเรง การผาตดเมอมลาไสตบตนจากกอนมะเรง หรอการใหยาปฎชวนะเมอมการตดเชอทเปนสาเหตของความปวด

. การใหยาระงบปวด แบงเปน ยากลม non opioids, opiods และยาเสรม (adjuvant) . การทาหตถการพเศษเพอใหยาหรอบรรเทาความปวด เชน การทาsympathetic block หรอการให opiods ภายในไขสนหลง

. การผาตดทางศลยกรรมประสาท เชน การทา cordotomy หรอ dorsal root entry zone (DREZ) lesions

. วธการทางจตบาบด

. วธการทางกายภาพบาบด และการกระตนเสนประสาท เชน การใชความรอนหรอความเยน หรอ Transcutaneous electrical nerve stimulation (TENS) 2. การดแลผ ปวยระยะสดทายดานจตสงคมและจตวญญาณ (นตยา สมบตแกว, 2541)

88

การพยาบาลดานจตสงคมและจตวญญาณในผปวยระยะสดทาย มวตถประสงคใหผปวยตายอยางมความสขและสมศกดศร มการดแลดงน

2.1 การปองกนความวาเหวและการแยกตว ดแลโดยจดสภาพแวดลอมใหมประสภาพทเหมาะสม มสงกระตนอยางเพยงพอ ใหผปวยไดรบการเยยมจากญาตและบคคลใกลชด รวมทงการตรวจเยยมของพยาบาล อนญาตใหญาตมสวนรวมในการดแลผปวยและเยยมผปวยไดตามความตองการ

2.2 คงไวซงความเปนอสระ สนบสนนใหผปวยมสวนรวมในการแสดงความคดเหนและตดสนใจเกยวกบการรกษาและการไดรบการดแล กระตนใหญาตมสวนรวมในการดแล เพราะการดแลจากบคคลทตนรกจะชวยใหผปวยสามารถรบรและควบคมตวเองไดดขน เปดโอกาสใหผปวยเลอกสถานทสาหรบตนเองในระยะสดทายของชวต ทงนขนอยกบสภาพการเจบปวยของผปวยดวย หากผปวยอยในภาวะฉกเฉนอาจจะตองรกษาในโรงพยาบาลหรอผปวยเรอรงทตองการการประคบประคองจากครอบครวอาจตองการอยทบาน สนบสนนใหผปวยมการปฏบตตนตามปกต เชน การทาความสะอาดรางกาย การใสแวนตา การใสฟนปลอม ทงนเพอใหผปวยรสกวาตนเองมศกดศร มคณคา และใหผปวยมสวนรวมในการตดสนใจ หรอรบรเกยวกบกจกรรมการพยาบาลทพยาบาลหรอญาตจะเปนผกระทา 2.3 การคงไวซงการมคณคาในตนเอง การคงไวซงความหวง และพลงอานาจไดแกการสงเสรมความเชอมน ยอมรบผปวยคานงถงฐานะทางสงคม บทบาทหนาทและศกดศรของผปวย เคารพในความเปนบคคล รบฟงและสนองความตองการ รวมทงการดแลความสขสบายและใหการสนบสนนใหผปวยมสวนรวมในการดแลตนเองในระยะเวลาทเหลออยใหมคณคามากทสดใหกาลงใจผปวย และใหการดแลอยางใกลชด ดแลสภาพรางกายผปวยใหสะอาด ไมมกลน สวมเสอผาทเรยบรอยเพอใหความรสกมคณคาในตนเองของผปวย

2.4 การชวยเหลอความโศกเศราของผปวยและครอบครว เพอเตรยมใจญาตในการยอมรบสงทจะเกดขน โดยการรายงานอาการเปนระยะตามความเปนจรงดวยทาททสงบ การใหญาตมสวนรวมในการดแล เพอใหรสกวาตนไดปฏบตหนาทหรอตอบแทนบญคณมไดทอดทงผปวย การสงเสรมสนบสนนดานจตวญญาณ เชน

. . สงเสรมและอานวยความสะดวกใหใชหนงสอธรรมะ คมภร หรอหนงสอทเกยวของกบศาสนาทผปวยนบถอ

. . เปดโอกาสใหผปวยใชวตถมงคลตางๆตามความตองการและอยางเหมาะสม

89

. . อานวยความสะดวกใหผปวยมสวนรวมในพธทางศาสนา และตามความเหมาะสม

. . เปดโอกาสใหพระสงฆหรอบคคลทางศาสนาไดมาเยยมสอน และประกอบพธกรรมทางศาสนาในหอผปวย

3. การดแลครอบครวผปวยระยะสดทาย มรายละเอยดดงน

3.1 อธบายใหญาตและครอบครวผปวยไดรบรขอมลเกยวกบความเจบปวย

3.2 เปดโอกาสใหซกถาม พดคย และระบายความสงสย ทมตอการรกษาพยาบาลผปวย

3.3 ใหเกยรตและคาถามดวยสหนา ทาทางสภาพ และเปนมตร

3.4 อนญาตใหครอบครว ไดเขาเยยมผปวยตามความตองการของผปวย และครอบครวตามความเหมาะสม

3.5 เปดโอกาสใหครอบครวมสวนรวมในการประเมนอาการผปวย และมสวนรวมในการดแลผปวยตามความเหมาะสม

3.6 อานวยความสะดวกใหครอบครวไดพบปะพดคยกบแพทยผดแลรกษาผปวย

3.7 ประชมปรกษากบแพทย ในการบอกความจรงเกยวกบการพยากรณโรคของผปวย

3.8 แสดงความเหนอกเหนใจแกครอบครวในกรณผปวยถงแกกรรมและอธบายการดาเนนของโรค ผลของการรกษาพยาบาล ตลอดจนการแสดงใหเหนวาไดชวยเหลออยางเตมทแลว

3.9 อานวยความสะดวกในการจดบรการทางศาสนาความเชอ และบรการดานสงคมอยางเตมท

การดแลผปวยระยะสดทายเปนการดแลทงทางดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณ การดแลผปวยใหครอบคลมพยาบาลตองประเมนความตองการของผปวย และใหการพยาบาลตามความตองการของผปวย โดยใหผปวยมสวนรวมในการตดสนใจในการเลอกแนวทางการรกษานนๆเพอคงไวซงคณคาในตนเอง และพลงอานาจของผปวย พรอมทงใหครอบครวมสวนรวมในการดแลเพอใหผปวยไดรบความรกความอบอนจากครอบครวและบคคลอนเปนทรกมากทสด

90

4. รปแบบการดแลผปวยระยะสดทาย

การดแลผปวยระยะสดทาย เนนการดแลเพอบรรเทาอาการตางๆทกอใหเกดความทกขทรมาน ความไมสขสบาย และเมออาการของโรคกาเรบมากขนจนถงระยะสดทายของชวตผปวยและครอบครวมความตองการการดแลจากบคลากรทมสขภาพ ครอบครว และสงคมครอบคลมทงทางดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณ โดนมเปาหมายในการดแลผปวยระยะสดทาย คอการชวยใหการตายทหลกเลยงไมไดเปนไปดวยความสงบและเคารพในความเปนมนษย(dying with peace and dignily) สาหรบความสงบนนควรเกดทงในระดบของผปวย คนรอบขางไดแกครอบครวและทมผดแล และสงคม

รปแบบการดแลผปวยระยะสดทาย หมายถง รปแบบใหการพยาบาลผปวยระยะสดทาย ตามความตองการดานรางกาย ดานจตใจ และดานจตวญญาณ โดยใชแนวปฏบตในการดแลผปวยระยะสดทาย เพอใหผปวยระยะสดทายบรรเทา หรอพนจากความทกทรมานทงดานรางกาย ดานจตใจ และจตวญญาณ

4. การดแลผปวยระยะสดทายแบบองครวม

หลกการสาคญของการใหความดแลผปวยระยะสดทายแบบองครวม มดงน (สวล ศรไล, ) . การมงกระทาเพอตวผปวย(doing “things” for the patient) ในชวงของภาวะวกฤตทผปวยกาลงจะจากไป สงทเปนสงทดมคณคาแกผปวย เปนสงทผดแลพงเมตตากระทา เปาหมายของการกระทา จงมงเนนประโยชนสข ทเกดแกผปวยเหนอสงอนใดทงสน

. การช วย เห ล อให เก ดภ าวะ ส ข ใจ (psychological well-being) เป น ก ารตอบสนองความตองการทางจตใจ และจตวญญาณของผปวย ซงเปนเรองทมความละเอยดออน ลกซง

. การอธบายขอมลเพอใหผปวยเขาใจ (comprehensive information) คอการพดคยอธบาย เกยวกบอาการของผปวย หรอพดคยในเรองทผปวยมความวตกกงวล จะไมพดในเรองททาใหผปวยเกดความทกขใจ

. การดารงสภาพชวตทมคณภาพ (maintain quality of life) ไดแกการดแลทางดานรางกาย การบรรเทาทกขทรมาน การไดสอสารกบบคคลรอบขาง

. การใหครอบครวไดม สวนรวมในการดแล (integrated family into care) ความรสกผกพนกบครอบครว เปนจตวญญาณประการหนงของบคคล การมบคคลทตนรกผกพน มาอยใกลชดดแลในยามทชวต อยในชวงวกฤตใกลจะจากไป เปนการตอบสนองตอจตวญญาณ และทาให เกดความรสกอบอนทางจตใจ การมสวนรวมในการดแลผ ปวย (involvement in

91

caregiving activities) ควรมการสงเสรมใหครอบครวมสวนรวมในการดแลผปวย การกระทาดวยความรก สงเสรมใหผปวยมความอบอน และรสกถงความมคณคา ซงการเยยมและรวมดแลเปนการชวยเหลอดานจตใจสาคญสาหรบผปวย ในระยะสดทายผปวยมกรสกถงความกลวการถกทอดทง ผปวยตองการไดอยทามกลางคนทรกในสานทมความเปนสวนตว ดงนนเราจงควรยดหยนเรองเวลา และจานวนคนในครอบครวใกลชดใกลชดใหเขาเยยมไดโดยสะดวก

. การไดอยในสภาพแวดลอมทสะดวกสบาย สงบเงยบ (quiet, comfortable

environment) ควรจดใหผปวยอยในสภาพทสะอาดสะอาน ควรลดการกระตน ทรบกวนผปวย เชน การเปดแสงไฟจาเกนไป การใชเครองเฝาระวงทมากเกนไปในกรณทผปวยและครอบครวจากดการรกษาททาไปเพยงเพอการยดชวต ควรงดเจาะเลอด งดการทดสอบตางๆ ปละวดสญญาณชพเทาทจาเปน โดยอาจคงไวแตเพยงสายใหยาเพอความสขสบายของผปวย

. ให มโอกาสไดส งเส ยลาลาผ เปนท รก (providing the opportunity to say

goodbye) การไดทาสงสดทายทมความหมายสาหรบผปวยและญาต รวมถงการไดมโอกาสดใจ เปนสงทมคาของผปวยและครอบครว

. การชวยทาใหบรรยากาศเปนไปดวยด (make time as pleasant as possible) ชวยบรรเทาความทกขโศกของครอบครว และชวยใหบรรยากาศไมเศราหมองหดห เพอใหผปวยไดอยในบรรยากาศทด เอออาทร และอบอน

. ใหผปวยมโอกาสรวมตดสนใจ การดแลในชวงสดทาย ควรใหผปวยไดมโอกาสตดสนใจในวธการรกษา โดยอธบายบอกขอมลใหร เพอใหผปวยมโอกาสตดสนใจยนยอมดวยตนเอง (informed consent) การใหและแลกเปลยนขอมล (information and support) ควรมการสอสารและใหขอมลขาวสารแกผปวย และครอบครวเปนระยะ การทราบขอมลอยางเหมาะสมทาใหครอบครวปรบตวและวางแผนอนาคตไดดขน ทงสงเสรมใหเกดความพงพอใจการดแลทสงขนการสอสารทดควรเปนสองทาง

10. การบรรเทาทกขทรมานอยางมประสทธผล (effective symptom relief) ความเจบปวดทกขทรมานทางกายดวยอาการของโรค เปนสงทตองไดรบการบรรเทาใหเบาบางอยางมประสทธผลควบคกบการปลอบโยนบรรเทาทกขทางใจ ควรใหความสาคญตอการทาใหผปวยคลายความทรมานอยางเตมทมากกวาการมงหยดการใชเครองชวยพยงชวต โดยการดแลทางกายทไมเพยงพอจะมผลกระทบตออารมณ จตใจ สงคม และจตวญญาณ ผปวยไมสามารถเขาสวาระสดทายอยางสงบได อยางไรกตามการรกษาทางกายเพยงอยางเดยวอาจมผลไมเตมท เนองจากฐานะของปญหาอาจเปนเรองของจตใจสงคม และจตวญญาณ หรอมการเปลยนแปลงธรรมชาตของโรคทซบซอนขน

92

11. เคารพในความประสงคของผปวย (respect patient’s wishes) การรบฟงความปรารถนาของผปวยทแสดงออก และตอบสนองตามทตองการเปนการตอบสนองทางจตวญญาณทสาคญ โดยการดแลดานจตวญญาณ ผปวยหนกระยะสดทายและครอบครว (spiritual care) หลกในการดแลคอการชวยเหลอผปวยและครอบครวในการคนหาสงทเปนพลงชวตของผปวย และสนบสนนใหเกดการปฏบตในสงทเหมาะสมของแตละคน โดยมแนวทางดงน

. ประเมนและบนทกความตองการทางจตวญญาณ ในระหวางใหการดแลเปนระยะ

. สนบสนนใหมสถานทหรอกจกรรมทสงเสรมดานจตวญญาณ เชน มหองพระหองละหมาด มการทาบญตกบาตรเปนระยะ

จะเหนไดวาเมอการเจบปวยและความตายคกคามผปวย จะมผลกระทบรนแรงทงทางกาย จตใจ จตสงคม และจตวญญาณ ทงจากตวโรคและจากการดแลรกษาทนอยหรอมากเกนไปไมเหมาะสมกบการดาเนนไปตามธรรมชาตของชวต ซงจากหลกการใหการดแลผปวยระยะสดทายแบบองครวม จะเหนไดวาเปนการดแลผปวยระยะสดทายทเนนทงทางดานรางกาย จตสงคมและวญญาณ ของผปวย โดยใหผปวยมสวนรวมในการตดสนใจในการดแลรกษาในระยะสดทายของชวต เพอบรรเทาความทกขทรมานจงจาเปนตองทาใหครอบคลมทกดาน โดยความรวมมอกนของทมบคลากรและครอบครว มการดแลผสมผสานทงการรกษาใหหายและการดแลเพอบรรเทาความทกขทรมานไปพรอมกนตงแตเรมมความเสยงทจะเสยชวต ซงจะทาใหผปวยมความทกขทรมานนอยทสด และอยในระยะสดทายอยางสมศกดศรของความเปนมนษย

4. การดแลผปวยในมรณวถตามแนวทางของ hospice care

หลกการทสาคญของการดแลผปวยในมรณวถตามแนวทางของ hospice care คอการใหผปวยไดพบกบระยะสดทายอยางสงบสมศกดศร โดยมงสาระสาคญดงตอไปน (สวล ศรไล,

) . การบรรเทาทกขทรมานทางกายของผปวย โดยเฉพาะอยางยงความเจบปวดทางกายทเกดจากอาการของโรค เชนอาการปวดจากมะเรง

. ใหการดแลสภาพทวไปทางรางกายใหเกดความสะดวกสบาย เชนการทาความสะอาดรางกาย การดแลแผลกดทบ

. การจดใหผปวยอยในสภาพแวดลอมทางสงคมททาใหเกดความอบอน และสงบตามทผปวยประสงค ไมแยกผปวยไวตามลาพง ใหเกดความรสกโดดเดยว และวาเหว เงยบเหงา . ใหการรกษาพยาบาลอยางตอเนอง ในรปแบบของการรกษาตามอาการของโรค (symptomatic treatment) เชนการใหยาแกปวด การใหนาเกลอ แตจะยตการพยายามรกษาดวย

93

เทคโนโลย หรอวธการรกษาอยางเขมงวด (aggressive therapy) ทจะเปนการเพมทกขทรมานใหกบผปวย

. กฎระเบยบตางๆ ของสถานพยาบาลพงยดหยน และผอนปรน ในกรณของผปวยใกลตาย เชนการใหญาตสนทไดดแลตามทผปวยประสงค ไดกลาวลากนเปนครงสดทาย

. ตอบสนองทางดานจตวญญาณ (Spiritual healing) แกผปวยตามความตองการของแตละบคคล บางรายอาจตองการการพบพระสงฆ ตามศาสนาทตนเองนบถอ บางรายตองการปฏบตศาสนกจตามความเชอ บางรายตองการพบบคคลทตนรก

. การใหผปวยไดรบการดแลดวยความรก ความเมตตา และความออนโยน (tender loving care) เปนเปาหมายสาคญทบคคลทกฝาย ทเกยวของพงยดถอปฏบต โดยมงความตอการของผปวยเปนสาคญ

. ปลอบโยนความทกขใจของครอบครวผปวย

จากหลกการดแลผปวยในมรณวถตามแนวทางของ hospice care จะเหนไดวาหลกในการดแลผปวย คอการตอบสนองความตองการของผปวยดานจตวญญาณ รวมทงดแลใหผปวยพนจากความทกขทรมาน จากอาการทางรางกายและไดอยใกลชดบคคลในครอบครว และบคคลอนเปนทรกในระยะสดทาย

จากหลกการใหการดแลผปวยระยะสดทายแบบองครวมน โรงพยาบาลตางๆ ไดมการประยกตรปแบบการดแลผปวยเพอใหครอบคลมแบบองครวมทเนนทงทางดานรางกาย จตสงคมและวญญาณ ของผปวย โดยใหผปวยมสวนรวมในการตดสนใจในการดแลรกษาในระยะสดทายของชวต ดงนนจากขอมลตางๆทงดานความร ความเชอทเกยวของกบความตายและการเตรยมตวกอนตายของบคคลทแตกตางกนตามชาตพนธ ศาสนา ความเชอตางๆ และสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลทมความแตกตางกน ผศกษาจงมความสนใจ ทจะศกษาถงความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร และศกษาถงสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร เพอเปนการเรยนรเกยวกบการจดการวาระสดทายของชวตทเหมาะสมตามบรบทของจงหวดราชบร พรอมสรปและนาเสนอขอมลทคนพบเกยวกบวธการจดการวาระสดทายของชวตในเขตจงหวดราชบร ตอหนวยงานทเกยวของ เชน สถานพยาบาล หนวยงานภาครฐ เอกชน ชมชน เพอเปนการเรยนรในการจดการทงดานการเตรยมตวกอนตาย การใหบรการดแลผปวยระยะสดทายทสอดคลอง เหมาะสมตามบรบท เพอเปนการตายดอยางสมศกดศรความเปนมนษย

บทท

วธการดาเนนงานวจย

ความจรงขอหนงทถกคนพบมานานและเปนสจธรรมของมนษยคอ การเกด แก เจบ ตาย นนคอเมอมนษยไดกาเนดขนมาแลว สกวนตองกาวเขาสวยผสงอาย ปจจบนสงคมโลกรวมถงสงคมไทยกาลงกาวเขาสสงคมผสงอาย และผสงอายคอผทอยในชวงบนปลายของชวตรางกายทเปลยนแปลงไป ถดถอยตามสงขาร พรอมกบปญหาสขภาพดานอนๆ เชน โรคเรอรง ทาใหสามารถเสยชวตไดตลอดเวลา และทผานมาไดมการศกษาวจยทเกยวของกบผสงอาย และทเกยวของกบการดแลผปวยวาระสดทายของชวต การดแลแบบประคบประคองซงเปนประเดนทกาลงกลาวถงในวงกวางทงในตางประเทศและประเทศไทย ซงสถานพยาบาลไดมการดาเนนการศกษารปแบบการดแลผปวยแบบประคบประคอง การดแลผปวยวาระสดทายของชวต เปนจานวนมากหลากหลาย มต และประเดน ซงงานวจยตางๆเหลานนไดมการนาเสนอผลการวจยทเปนประโยชน สสงคม องคกร หนวยงาน ดวยความคาดหวงในการดแลผสงอายในสงคม โดยเฉพาะสงคมไทยใหมคณภาพชวตทดขน แตสงทยงไมเพยงพอคอประเดนในการเตรยมตวกอนตายในมมของผสงอายเอง โดยเฉพาะประเดนสทธผปวยและพนยกรรมชวต ซงถอเปนเรองใหม เปนการเตรยมความพรอมกอนตาย เพอการตายด สมศกดศรแหงความเปนมนษย การศกษาครงนไดใชรปแบบวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ซงเปนงานวจยเพอคนหาขอมลพนฐาน ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายการเตรยมตวกอนตายและความตองการครงสดทายของชวตของผสงอายในเขตจงหวดราชบร ความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวต และสภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตทงของญาตและของโรงพยาบาล เพอนามาเปนแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตในบรบทของจงหวดราชบร

รปแบบการวจย

ในการศกษาวจย เรอง การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตครงนผวจยไดเลอกระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative research )โดยศกษาผานกระบวนการเรยนรภายใตความแตกตางของบคคล สงแวดลอม ศาสนา ความเชอ ชาตพนธ ทมการปรบเปลยนไปตาม ยคสมย ทสงผลถงการจดการวาระสดทายของชวตของบคคล รวมถงแนวทางการดแลผปวยวาระสดทาย

95

ของโรงพยาบาลทมทงความเหมอนและความแตกตาง และนามาสรปและนาเสนอขอมลทคนพบเกยวกบวธการจดการวาระสดทายของชวต ในบรบทจงหวดราชบร ตอหนวยงานทเกยวของ เชน สถานพยาบาล หนวยงานภาครฐ เอกชน ชมชน ในการใหบรการทสอดคลอง เหมาะสมตามบรบท นอกจากนยงเปดโอกาสใหผวจยเพมเตมรายละเอยดของขอความไดตลอดเวลา โดยผวจยไดดาเนนการวจยดวยการเขาไปศกษาชมชนดวยตนเอง และเขาไปเปนระยะๆ เพอการเกบขอมลใหไดครอบคลมและสมบรณทสด อกทงเปนการตรวจสอบขอมลทไดมาในระยะแรกๆ ซงการศกษาจาเปนตองศกษาหลายดาน เพอใหไดภาพรวมของปรากฏการณ ผวจยจงไดใชเทคนคของการศกษาหลากหลายวธทงการสมภาษณ การสมภาษณเจาะลก การสนทนากลมและการสงเกตบรบทตางๆ รวมถงการศกษารายละเอยดจากเอกสารทางวชาการ พรองทงการบนทก การบนทกเสยง การบนทกภาพ ในการดาเนนวจยครงน ผวจยไดดาเนนการเปนลาดบขนตอนดงน

ขอบเขตการวจย

ขอบเขตการวจยนไดแบงขอบเขตการศกษาเปนขอบเขตดานเนอหา ขอบเขตดานพนท ขอบเขตดานประชากร และขอบเขตตวแปร ดงรายละเอยดตอไปน . ขอบเขตดานเนอหา ประกอบดวยเนอหาหลกๆ ดงน 1.1 ความเชอ ความรและวธการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย รวมถงความรเกยวกบสทธผปวยและหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) . วธการจดการวาระสดทายของชวต คอ การเตรยมตวกอนตายดานตางๆ . ความตองการไดรบการชวยเหลอขณะปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย 1.4 แนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวต 2. ขอบเขตพนท การศกษาวจยเกยวกบการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ในครงน ผวจยไดเลอกศกษาในพนทของจงหวดราชบร เนองจาก จงหวดราชบรไดกาวเขาสสงคมผ สงอาย และจากการสารวจในชมรมผ สงอายจงหวดราชบรพบวาผ สงอายเกอบ 50 เปอรเซนต มโรคเรอรงประจาตวทสามารถทาใหเสยชวตไดตลอดเวลา ประกอบกบจงหวดราชบรมความเชอ ความคดภายใตพนฐานของความแตกตางทหลากหลายของทางศาสนา ชาตพนธ ทสงผลตอทศนคต ในการจดการวาระสดทายของชวต และสงทสาคญคอ ผวจยเปนหนงในทมสขภาพ ปฏบตงานอยในจงหวดราชบร จงตองการศกษาวจยเพอนาผลการวจยทไดศกษาผานมมมองของผสงอาย ญาต และมมมองของทมบคลากรทางการแพทย ทคนพบมาพฒนาเปนแนวทางในการ

96

จดการเรยนรเกยวกบการจดการวาระสดทายของชวต ทเหมาะสมกบบรบทพนทจงหวดราชบร ตอไป 3. ขอบเขตประชากร: การศกษาเกยวกบ การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตครงน ศกษาในกลมของ ผสงอาย โดยเกยวเนองกบขอมลพนฐาน ความเชอ ความร และการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย ความตองการสวนบคคลขณะปวยวาระสดทายของชวต กลมของญาตโดยเกยวเนองกบความตองการในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวต และ ศกษากลมของบคลากรทางการแพทยและโรงพยาบาลระดบตางๆ ตงแตโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชนในเขตจงหวดราชบร ทมแนวทางการดแลแบบประคบประคอง (Palliative care) ผปวยวาระสดทายของชวต โดยเกยวเนองกบสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวต เพอหาแนวทางการจดการวาระสดทายของชวต ทสอดคลอง เหมาะสมตามบรบทจงหวดราชบร โดย . ประชากรเปาหมาย การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ครงนสามารถแบงเปนกลมหลกๆ 4 กลมคอ 1. ผสงอาย 60 ปขนไป 2. ญาตของผสงอาย 3. บคลากรทางการแพทย ของแตละโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร 4. กลมผเชยวชาญทเกยวของกบผสงอาย . ผใหขอมลหลก (Key informants) แบงออกเปน 4 กลมคอ . ผสงอายผทมอาย 60 ปบรบรณขนไปจานวน 50 ราย โดยเปนผสงอายทอยในสมชชาชมรมผสงอายของแตละอาเภอในจงหวดราชบร (ตวแทนในชมรมผสงอายของแตละตาบลรวมเปนสมชชาผสงอายอาเภอ) ซงมทงหมด 10 อาเภอโดยการสมตวอยางอาศยหลกความนาจะเปนการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) ดวยวธการจบสลากเพอสมตวอยางมาจานวน 5 อาเภอ และคดเลอกผสงอายเพอเปนกลมตวอยางเพอสนทนากลม อาเภอละ 10 ราย โดยทาการสมตวอยางมระบบ (Systematic Random Sampling) ตามรายชอ และตองเปนผสงอายทพรอมจะเขารวมสนทนากลม นอกจากนเลอกผสงอายแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) และพรอมใหขอมลอาเภอละ รายเพอทาการสมภาษณเชงลก

ตารางท 1 สมชชาชมรมผสงอายของแตละอาเภอในจงหวดราชบร

ท สมชชาอาเภอ จานวนชมรมผสงอาย 1. เมองราชบร 27 2. บานโปง 25 3. โพธาราม 49

97

ตารางท 1 สมชชาชมรมผสงอายของแตละอาเภอในจงหวดราชบร (ตอ)

ท สมชชาอาเภอ จานวนชมรมผสงอาย 4. ดาเนนสะดวก 26 5. บางแพ 22 6. ปากทอ 16 7. วดเพลง 6 8. จอมบง 14 9. สวนผง 4

10. บานคา 5 รวม 194

ตารางท 2 ชาตพนธประชากรจงหวดราชบร

ลาดบ อาเภอ/ชาตพนธ ไทย

ภาคกลาง พนถน

ไทย จน

ไทย ยวน

ไทย มอญ

ไทย กะเหรยง

ไทย ลาวโซง (ทรงดา)

ไทย ลาวเวยง (ลาวต)

ไทยเขมร (ลาวเดม)

. เมองราชบร / / / /

. โพธาราม / / / / /

. บานโปง / / / /

. ดาเนนสะดวก / /

. บางแพ / / / /

. จอมบง / /

. ปากทอ / / / /

. วดเพลง /

. สวนผง / / . บานคา /

. ญาตของผ สงอายทปวยและเขารบการรกษาอยทโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร โดยการเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) จากกลมญาตผสงอายปวยวาระสดทายของชวตทมารบการรกษาทโรงพยาบาล เชน หอผปวยหนก หอผปวย อายรกรรม จานวน ราย และญาตของผสงอายทบาน โดยการลงเยยมบานพรอมกลมงานเวชกรรมสงคมของโรงพยาบาล จานวน 15 ราย

98

. บคลากรทางการแพทยประกอบดวยแพทย พยาบาลทใหการดแลผปวย จานวน 15 ราย โดยเนนหนวยงานทมผปวยวาระสดทายของชวต เชน หอผปวยหนก หอผปวยอายรกรรม ตกอบตเหต-ฉกเฉน เปนตน และแนวทางการดแลแบบประคบประคองผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลนนๆ โดยเลอกศกษาจากบคลากรทางการแพทยโรงพยาบาลศนย 1 แหง โรงพยาบาลทวไป 1 แหง และโรงพยาบาลชมชน 1 แหง ซงโรงพยาบาลศนยสามารถระบเฉพาะเจาจง (Purposive Sampling) ไดเนองจากจงหวดราชบรมโรงพยาบาลศนยเพยง 1 แหง และทาการสมตวอยางโรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชนดวยวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) โดยอาศยหลกความนาจะเปนดวยวธการจบสลากมาทละ 1 แหง และคดเลอกกลมตวอยางผใหขอมลจากหนวยงานดงกลาวขางตนแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) แหงละ

รายในการใหขอมล

ตารางท 3 แสดงรายชอระดบโรงพยาบาลในเขตพนทจงหวดราชบร

รายชออาเภอในจงหวดราชบร ระดบโรงพยาบาลในพนท

โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน จอมบง 1 ดาเนนสะดวก 1 บางแพ 1 บานคา - - - บานโปง 1 ปากทอ 1 โพธาราม 1 1 เมองราชบร วดเพลง 1 สวนผง 1

ซงโรงพยาบาลแตละระดบทไดรบการสมเปนกลมตวอยางในการศกษาครงน คอ ระดบโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทเปนกลมตวอยางคอ โรงพยาบาลศนยราชบร ระดบโรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลทเปนกลมตวอยางคอ โรงพยาบาลโพธาราม ระดบโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทเปนกลมตวอยางคอ โรงพยาบาลบางแพ

99

. กลมผเชยวชาญของทกฝายประกอบดวย ตวแทนผสงอาย ตวแทนญาต และตวแทนบคลากรทางการแพทยททางานเกยวของกบผสงอาย กลมละจานวน 10 คน โดยการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) เพอเปนกลมตวอยางในการสนทนากลมในการหาแนวทางการสงเสรมการจดการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต 4. ขอบเขตดานตวแปร:

ตารางท 4 ตวแปรทใชในการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ครงน ประกอบดวย

วตถประสงค ประเดนทศกษา ผใหขอมล เครองมอ

1. เพอศกษาขอมลพนฐาน ความเชอ ความร และการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

1. ขอมลพนฐานของผสงอาย 1.1 ขอมลพนฐานทวไป : เพศ อาย ระดบการศกษา ศาสนา ชาตพนธ อาชพ สถานภาพการอยอาศย โรคประจาตว ความสามารถในการทากจวตรประจาวน ประสบการณในอดตเกยวกบความตาย 1.2 มมมองดานสขภาพ: ดานสขภาพ การวางแผนสขภาพ การเผชญการเจบปวย

ผสงอาย 1. นกวจย 2. แบบสอบถาม 3. แนวคาถามในการ สนทนากลม แนว สมภาษณในการ สมภาษณเชงลก 4. การสงเกตการปฏบต จดบนทกและทาดชนขอมล

2. ความเชอ เกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย: ความตาย คาสอนศาสนา ชวตหลงความตาย การเตรยมตวกอนตาย 3. ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย

2. เพอศกษาการเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

4. การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย: การเตรยมตวกอนตาย 5. ความตองการไดรบการดแลของผสงอาย: ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก ความตองการครงสดทายของชวต ความตองการรความจรง ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอเสยชวต

100

ตารางท 4 ตวแปรทใชในการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต (ตอ)

วตถประสงค ประเดนทศกษา ผใหขอมล เครองมอ 3. เพ อศกษาสภาพและความตองการของญาตในการดแลผสงอายท ปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย

1. ขอมลสวนบคคลของญาตผสงอาย: เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได โรคประจาตว ประสบการณเกยวกบการดแลผสงอายทเจบปวยวาระสดทายของชวตและการตาย 2. สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาต: สถานภาพความสมพนธ ภาวะสขภาพของผสงอาย การดแลทตอบสนองทกมต ปญหา/อปสรรคการดแลผสงอาย การรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช 3. ความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย: ความตองการไดรบการดแลของญาตเมอผสงอายเจบปวย ความตองการไดรบการดแลของญาตเมอผสงอายปวยวาระสดทายของชวตและเสยชวต

ญาต 1. นกวจย 2. แบบสอบถาม 3. แนวคาถามในการสมภาษณเชงลก 4. การสงเกตการปฏบต จดบนทกและทาดชนขอมล

4. เพอศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร

1. สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทย: สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม ปญหา/อปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการ

บคลากรทาง การแพทย

1. นกวจย 2. แบบสอบถาม 3. กรอบประเดนในการเกบขอมล 4. แนวคาถามในการสมภาษณเชงลก 5. การสงเกตการปฏบต

. จดบนทกและทาดชนขอมล

101

ตารางท 4 ตวแปรทใชในการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต (ตอ)

วตถประสงค ประเดนทศกษา ผใหขอมล เครองมอ 4. เพอศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร (ตอ)

ครงสดทายของชวต (Living will) การเรยนรและการนาผลการเรยนร ไปใช 2. แนวทางการดแลแบบประคบ ประคองผปวยวาระสดทายของชวตของแตละโรงพยาบาล

5. เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

1. แนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตในบรบทจงหวดราชบร

1. ผสงอาย 2. ญาต 3. บคลากรทางการแพทย 4. ผเชยวชาญ

1. นกวจย 2. แบบสอบถาม 3. แนวคาถามในการสนทนากลม 4. การสงเกตการปฏบต จดบนทกและทาดชนขอมล

ขนตอนการวจย การดาเนนการวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยมวธการเกบขอมลทงขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Method) และขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Method)โดย ขนตอนท 1. การทบทวนเอกสาร เชน ตารา เอกสารทางวชาการ วารสาร บทความ เอกสารประชมสมมนา และรายงานวจยทเกยวของ ซงการวจยครงนเกยวของกบการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต เปนการวจยทเกยวเนองกบความเชอความร และการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตายและวธการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอาย ในเขตจงหวดราชบร รวมถงแนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวตในโรงพยาบาลเขตจงหวดราชบร ทมความแตกตางของบคคล สงแวดลอม ชาตพนธ ความเชอ และศาสนา ดงนนผวจยจงศกษาหาขอมลทางประวตศาสตรของจงหวดราชบร รวมถงแนวทางการดแลผ ปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลตางๆในเขตจงหวดราชบร และแนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลอนๆทไดมการดาเนนการดแลผปวยไดอยางมประสทธภาพ เพอเปนขอมลพนฐาน พรอมทงเปนแนวทางในการเกบขอมลเพมเตม และเปนการตรวจสอบขอมลทไดศกษาจากเอกสาร ใหมความถกตอง สมบรณชดเจนยงขน เอกสารทใชในการคนควาผวจยไดรบความอนเคราะหทง

102

จากบคคลทมเอกสาร และจากหองสมดตางๆ รวมถงพพธภณฑสถานแหงชาตจงหวดราชบร เพอเปนการวางแนวทาง โครงสราง ตงคาถามในการสมภาษณ เพอใหไดขอมลทกสวนครบถวน 2. วเคราะห สงเคราะห แนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของตางประเทศและประเทศไทยจากการศกษาเอกสารขางตน ขนตอนท . ศกษาขอมลจากกลมตวอยางโดยแบงเปน 3 สวนดงน . ศกษาผสงอาย โดยศกษาในประเดน . ขอมลพนฐาน . ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย . การเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแลขณะปวยหรอในชวงวาระสดทายของชวตและหลงการตายจากญาตและบคลากรทางการแพทย 1.2 ศกษาญาตในประเดน 1. สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวต 2. ความตองการในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตายจากบคลากรทางการแพทย 1.3 ศกษาบคลากรทางการแพทย 1. สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ขนตอนท 3 จดทารางแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตจากขอมลทไดจากการสงเคราะหเอกสาร และงานวจยทเกยวของ และจากการศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตจากญาตและโรงพยาบาลตางๆ ใหผเชยวชาญตรวจสอบ ขนตอนท 4 จดสมมนาเสนอขอมลทคนพบ โดยเชญวทยากรผเกยวของในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต เพอวพากษ ขนตอนท 5 สรปแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ในบรบทจงหวดราชบร ขนตอนท 6 การนาเสนอขอมล แนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ในบรบทจงหวดราชบร ในลกษณะของการพรรณนาความ

103

เครองมอทใชในการวจย

. เครองมอทใชในการเกบขอมลภาคสนาม ผวจยไดสรางเครองมอทใชในการเกบขอมลแนวการสมภาษณ (interview guide) โดยโดยใชคาถามปลายเปด(open-ended) สวนการบนทกขอมลใชวธการจดบนทก (field notes) จากการสมภาษณ และการสงเกตแบบไมมสวนรวม(non-participant observation) การใชเทปบนทกเสยง และกลองถายรปกเปนอกเครองมอหนงทจะชวยในการบนทก เปนตน นอกจากนยงใชการสนทนากลม (focus group interview) โดยแนวคาถามการสนทนากลม (focus group interview guide) เพอเปนการยนยนขอมลทไดจากการสมภาษณเจาะลก และตรวจสอบความตรงและความเทยง (validity and reliability) ความนาเชอถอขอมลแบบสาม โดยแนวคาถามทใชทงในการสมภาษณ สมภาษณเจาะลกและการสนทนากลมนน ผวจยไดศกษาตามกรอบทจะครอบคลมไปถงขอมลทวไป ความร ความคดความเชอและการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตายและวธการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอาย ในเขตจงหวดราชบร รวมถงแนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวตในโรงพยาบาลเขตจงหวดราชบร ทมความแตกตางของบคคล สงแวดลอม ชาตพนธ ความเชอ และศาสนา ซงคาถามทใชเปนคาถามในลกษณะปลายเปด เพอใหผถกสมภาษณไดแสดงความคดเหนอยางเตมท 2. วธการศกษาและเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม ในการศกษาวจยครงน ผวจยใชวธการศกษาและการเกบขอมล โดยมรายละเอยดของขนตอนการเกบขอมลดงน 2.1 แนะนาตวผวจยกบชมชนและบคคลกลมเปาหมาย เพอทาความรจกและแจงความประสงคของการเขาสชมชนเพอการเกบขอมลเพอศกษาวจยในครงน หลงจากนนพยายาม เขาสชมชนอยางสมาเสมอพรอมเขารวมกจกรรมของชมชน เพอสรางความสนทสนมความไววางใจใหมากยงขนจนทาใหกลมเปาหมายรสกวาผวจยเปนสวนหนงของชมชน และไววางใจ ในการใหขอมลทงการสมภาษณ การสนทนากลม การบนทกภาพ การบนทกเทป เปนตน 2.2 การสงเกตขอมลทางกายภาพ และปรากฏการณทางสงคมทเกดขนดวยวธการสงเกตขอมลทางภมศาสตร การตงบานเรอน ความเปนอย ความสมพนธของคนในชมชน พรอมบนทกภาพและรายละเอยดตางๆ และทาการจดบนทกขอมลทได ตรวจสอบขอมลทไดในดานตางๆ ของแตละครงเพอเตรยมการเกบเพมเตมในครงตอไปจนไดรบขอมลครบถวนตามโครงสรางขอบเขตของเนอหาทวางไว 2.3 สมภาษณแบบไมเปนทางการ สมภาษณแบบเจาะลก และการสนทนากลมกบกลมเปาหมาย เปนระยะๆ เพอซกถามรายละเอยดของขอมลตามกรอบทจะศกษา เพอศกษาขอมล

104

ความร ความเชอและการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตายและ วธการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายในเขตจงหวดราชบร รวมถงแนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวตในโรงพยาบาลเขตจงหวดราชบร ซงขอมลทไดจากหลากหลายวธจะทาใหผวจยไดศกษาเรยนรรายละเอยดตางๆจากกลมเปาหมาย ทาใหไดทราบขอมลทหลากหลายและเปนกาตรวจสอบขอมลใหชดเจนยงขน 2.4 การจดบนทกขอมลทไดจากการสงเกต การสมภาษณ และการสนทนากลม ทกครง โดยทาการบนทกทกครงเปนประจาหลงการเขาไปพนท พรอมทงถอดเทปการสมภาษณทนท และนาขอมลทไดมาจด ออกเปนหมวดหม เชน บรบทของชมชน ความร ความเชอ การเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย วการจดการวาระสดทายของชวต แนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวต เพอเปนการเตรยมการนาขอมลไปวเคราะหในขนตอนตอไป

การวเคราะหขอมล

ในการศกษาวจยครงนผวจยแบงขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร การสมภาษณ การสนทนากลม และการสงเกตมาวเคราะห พรอมทงบรรยายรายละเอยด โดยการวเคราะหขอมลจากเอกสารใชวธการสงเคราะหและจดกลมเนอหาทไดตามประเดนทกาหนด (content analysis) และตรวจสอบความตรง (validity) และความนาเชอถอ (credibility) ขอมลทไดในเชงแนวคด ทฤษฎ โดยการพจารณาเอกสารในเรองเดยวกนหลายๆ แหลง การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยใชสถตการหาคาเฉลย รอยละ สวนการวเคราะหขอมลจากแบบสมภาษณและขอมลภาคสนาม ใชแบบการสงเคราะหเชงคณลกษณะหรอเชงคณภาพ (qualitative synthesis) เปนการรวบรวมเรองตางๆ เขาดวยกนและสรป โดยใชการวเคราะหเนอหา ทจาแนกหมวดหมขอมลตามประเดนทศกษา (content analysis) รวมทงตรวจสอบความนาเชอถอขอมลแบบสามเสา (data triangulation) หลงจากนนรวบรวม เรยบเรยงเปนผลการวเคราะห แลวสรปผลเปนรายงานการวจยตอไป

การตรวจสอบขอมล

. ตรวจสอบขอมลในขณะเกบขอมลภาคสนามตลอดเวลา โดยใชกรอบวตถประสงคของการวจยและขอบเขตเนอหาเปนเกณฑ โดยการสารวจดเพอใหเนอหาครอบคลมและสามารถตองปญหาการวจยได ซงถาขอมลไมครบถวน สมบรณ เพยงพอ ผวจยจะดาเนนการเกบขอมลเพมเตมตอไปจนกระทงไดขอมลทชดเจน สมบรณและนาขอมลมาจดหมวดหม และนาไปวเคราะหเพอเขยนเปนรายงานการวจย

105

. ตรวจสอบขอมล กรณทขอมลไมสอดคลอง ผวจยจะใชวธการตรวจสอบขอมลทไดกบบคคลทมความรเกยวกบเรองนนๆทมความร ความเขาใจในเรองนนเปนอยางด และเชอถอได จนกระทงไดขอมลทถกตอง และใชวธการตรวจสอบกบชาวบานในชมชนซงไมใชกลมเปาหมายหลกทใหขอมล เกยวกบขอมลทไมสอดคลองนนๆ

การนาเสนอผลการวจย

การนาเสนอขอมลผลการวจยในลกษณะของการพรรณนาความ (Narration) ตามวตถประสงคทระบไว เพอนาเสนอ แนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอาย ในบรบทจงหวดราชบร ทเกดจากการบรณาการองคความรใหมความเหมาะสม ระหวางวธการจดการวาระสดทายของชวตของผปวยตามแนวความร ความเชอ การเรยนร ภายใตความแตกตางของบคคล สงแวดลอม วฒนธรรม ศาสนา ชาตพนธ กบแนวทางการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล

บทท

ผลการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพอศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายในเขตจงหวดราชบร โดยศกษาขอมลพนฐาน ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย การเตรยมตวกอนตายและความตองการไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร สภาพการและความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย นอกจากนยงศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอายในเขตจงหวดราชบร โดยศกษาผานกระบวนการเรยนร มมมอง ภายใตความแตกตางของบคคล สงแวดลอม ศาสนา ความเชอ ชาตพนธ ทมการปรบเปลยนไปตาม ยคสมย และสงผลถงการจดการวาระสดทายของชวตของบคคล รวมถงสภาพการดแลแบบประคบประคองผปวยวาระสดทายของโรงพยาบาลทมทงความเหมอนและความแตกตาง ซงในบทนไดแบงการนาเสนอผลการวจยเปน ขนตอนตามวตถประสงค ดงน วตถประสงคท เพอศกษาขอมลพนฐาน ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร วตถประสงคท เพอศกษาการเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร วตถประสงคท เพอศกษาสภาพและความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย วตถประสงคท เพอศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร วตถประสงคท เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

107

วตถประสงคท 1 เพอศกษาขอมลพนฐาน ความเชอ ความร และการเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตว กอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

ซงการศกษานไดเกบขอมลในกลมตวอยางของผสงอายทอยในสมชชาชมรมผสงอายของแตละอาเภอในจงหวดราชบรโดยการสนทนากลม และผสงอายในแตละอาเภอ โดยการสมภาษณเชงลก ตอนท ประกอบดวย . ขอมลพนฐานของผสงอาย 1.1 ขอมลพนฐานทวไป 1.2 มมมองดานสขภาพ การวางแผนสขภาพ และการเผชญการเจบปวย . ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย . ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตวกอนตาย . ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย

1. ขอมลพนฐานของผสงอาย 1.1 ขอมลทวไป 1.1.1 ผสงอายจากการสนทนากลม เปนผสงอายตงแต 60 ปบรบรณขนไป ทอยในสมชชาชมรมผสงอายของแตละอาเภอในจงหวดราชบรโดยการสมตวอยางมาทงหมด 5 อาเภอ และมกลมตวอยางทสนใจและสมครใจเขามารวมเปนกลมตวอยางอก 2 อาเภอ* ดงน

ตารางท 5 ขอมลพนฐานสมชชาชมรมผสงอายอาเภอ

ลาดบ รหสพนท พนฐานชาตพนธ วนทสนทนากลม 1. FG 01 ไทย-จน-มอญ-ลาวเวยง 6 มถนายน 2556 2. FG 02 ไทย 7 มถนายน 2556 3. *FG 03 ไทย-จน-มอญ 11 มถนายน 2556 4. *FG 04 ไทย-จน 18 มถนายน 2556 5. FG 05 ไทย 18 มถนายน 2556 6. FG 06 ไทย-กระเหรยง 20 มถนายน 2556 7. FG 07 ไทย-จน กรกฎาคม 2556

108

1.1.2 ผสงอายจากการสมภาษณเชงลก จานวน 15 คน โดยเปนผสงอายตงแต 60 ปบรบรณขนไป ทเปนตวแทนผสงอายของแตละอาเภอในจงหวดราชบร อาเภอละ 3 คน ซงมขอมลพนฐานดงน

ตารางท 6 ขอมลพนฐานผสงอายจากการสมภาษณเชงลก

ขอมลสวนบคคล จานวน (คน) เพศ ชาย หญง อาย – – ปขนไป ระดบการศกษา นอยกวาประถมศกษา ประถมศกษาปท - มธยมศกษา/ปวช./ปวส. ศาสนา พทธ ชาตพนธ ไทยพนถน ไทยจน ไทยญวน ไทยกระเหรยง ไทยลาวโซง (ไทยทรงดา) ไทยลาวเวยง (ลาวต)

109

ตารางท 6 ขอมลพนฐานผสงอายจากการสมภาษณเชงลก (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จานวน (คน) อาชพ ไมไดทางานประจา รบจาง ขาราชการบานาญ เกษตรกร คาขาย สถานภาพการอยอาศย อยตามลาพง อยกบครอบครวบตรหลาน อยกบญาต โรคประจาตว ไมมโรคประจาตว มโรคประจาตว* ความสามารถในการทากจวตรประจาวน ชวยเหลอตนเองไดทงหมด ชวยเหลอตนเองไดบางสวน** ประสบการณในอดตเกยวกบภาวะใกลตาย ปฏบตงานใกลชดความตาย เคยไปเยยมผปวยใกลตาย เคยไปรวมงานศพ ประสบการณในการดแลผทเจบปวยในวาระสดทายของชวต ไมเคย เคยดแลสมาชก ญาตพนองในครอบครว

หมายเหต * มโรคประจาตว เบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง หวใจ อมพาตครงซก ปวดตามขอ มะเรงไต ** ชวยเหลอตนเองไดบางสวนจาก อมพาตครงซก สงอายมาก มะเรงไตรวมกบกลามเนอ ขาออนแรง

110

จากตารางท 6 พบวา ผสงอายทใหสมภาษณสวนใหญเปนเพศหญง มอายอยในชวง - ปจานวน คน รองลงมาคอ - ป จานวน คน มระดบการศกษาในระดบชน

ประถมศกษาปท จานวน คน รองลงมาคอนอยกวาประถมศกษา และระดบมธยมศกษา/ปวช./ปวส.กลมละ จานวน คน ทงหมดนบถอศาสนาพทธ มชาตพนธไทยพนถน จานวน คน ท เหลอเปนไทยกระเหรยง จานวน คน ไทยจน ไทยวน ไทยลาวโซง (ไทยทรงดา) และ ไทยลาวเวยง (ลาวต) ชาตพนธละ คน ไมไดทางานประจาเพยงแตทางานบานเลกๆ นอยๆ จานวน

คน รองลงมาคอ รบจางและขาราชการบานาญ อาชพละ คน อาศยอยกบครอบครวบตรหลาน โดยผสงอายสวนใหญจานวน คนมโรคประจาตว เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง แตสามารถชวยเหลอตนเองในการทากจวตรประจาวนได มเพยง 3 คนทชวยเหลอตนเองไดบางสวนเนองจาก หนงคนมอายมาก หนงคนปวยเปนอมพาตครงซก และอกหนงคนปวยเปนมะเรง และกลามเนอขาออนแรง สาหรบประสบการณในอดตเกยวกบภาวะใกลตายและการตายของสมาชกในครอบครวหรอผอน ผสงอาย คน เคยปฏบตงานใกลชดความตาย จากการดแลสมาชกญาตพนองในครอบครว เคยไปเยยมผปวยใกลตาย จานวน คน แตผสงอายทงหมดเคยไปรวมงานศพของญาตหรอของคนในชมชน . มมมองดานสขภาพ การวางแผนสขภาพ และการเผชญการเจบปวย เปนการศกษาถงมมมองของผสงอายทมองถงภาวะสขภาพตนเอง การวางแผนสขภาพเมอตนเองเจบปวยและการเผชญการเจบปวยโดยเฉพาะเมอปวยหนก ซงมมมองเหลานมผลตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอายโดยผลการศกษาสามารถแสดงเปนตาราง ดงตอไปน

ตารางท 7 มมมองดานสขภาพ การวางแผนเมอเจบปวยและการเผชญการเจบปวย มมมอง ผลการคนพบจากผสงอาย

ดานสขภาพ ผสงอายประเมนดานสขภาพตนเองแบงเปน กลม คอ 1.) ประเมนวาตนเองสขภาพแขงแรงดสามารถชวยเหลอตนเองในการปฏบตกจวตรประจาวนไดถงแมบางคนจะมโรคประจาตว เชน หวใจ เบาหวาน ความดนโลหตสง แตโรคประจาตว ไมมผลตอความแขงแรงของสขภาพ เนองจากมองวาตนเองยงสามารถชวยเหลอตนเองได เขารวมกจกรรมสงคมได และไมเปนปญหาอปสรรคตอการดารงชวตแตอยางใด “สวนใหญกมโรคประจาตวกนทงนน เบาหวาน ความดนสง เกาทบาง ไตบาง แตกยงไมเหนเปนอะไร ไปไหนมาไหนได” (FG 03) หรอ “ปาเปนโรคหวใจ รกษามาหลายป กไมเหนเปนอะไร” (E 10 เปนโรคหวใจ และรบการรกษามาหลายป) หรอ “ฉนวาฉนแขงแรงดนะ ขายของทกวน” (E 08 เปนโรคความดนตา)

111

ตารางท 7 มมมองดานสขภาพ การวางแผนเมอเจบปวยและการเผชญการเจบปวย (ตอ) มมมอง ผลการคนพบจากผสงอาย

ดานสขภาพ (ตอ)

2.) ประเมนวาสขภาพตนเองไมแขงแรงเนองจากมโรคประจาตวและอยในภาวะพงพง โดยกลมนแยกเปน2 กลมยอย คอ . สามารถชวยเหลอตนเองในการปฏบตกจวตรประจาวนได แตไมคอยสะดวก “ปาสขภาพไมคอยด เปนความดนสง ” (E 07 เปนความดนโลหตสง) หรอ “ ปาดแลกจการคาขาว ปย อยทเราทงหมด ตสตนหงขาว ใสบาตร รดนาตนไม แตกชกจะลมๆ บางแลว ปวดเขา ปวดขา” (E 09) . สามารถชวยเหลอตนเองในการปฏบตกจวตรประจาวนไดบางสวน“ปารวาปาเปนอะไร รวาแย” (E 12 เปนมะเรงทอไต) “สขภาพแยลง เรมหลง ตองชวย อาบนาให ดแลเรองอาหารการกน” (E 15 เปนโรคชรา) “แขน ขาไมมแรง เปนอมพฤกษทาอะไรไมไดมาก ถงเวลากนกกน นอนกนอน” (E 11 เปนเบาหวาน ความดนโลหตสง อมพฤกษ)

การวางแผน สขภาพ

ผสงอายมการวางแผนสขภาพแบงเปน กลม คอ .) ไมมการวางแผนสขภาพ โดยผสงอายจะมการตรวจสขภาพประจาปเฉพาะผทอยในชมรมผสงอาย แตผทไมอยในชมรมจะการตรวจสขภาพบางไมตรวจบางแตสวนใหญไมไดตรวจ ยกเวนผทมโรคประจาตวจะตรวจสขภาพตามทแพทยนด นอกนนจะไปพบแพทยเพอตรวจสขภาพเมอมอาการเจบปวยเทานน “มการตรวจสขภาพประจาปในชมรมผสงอาย แตทวๆไป ถาใครไมอยในชมรมกตรวจบางไมตรวจบางแตสวนใหญไมไดตรวจ เจบปวยเมอไหรกไปหาหมอ มโรคประจาตว กตรวจตามหมอนดดแลสขภาพตามทหมอสง บางทกฟงวทย ดโทรทศน เขาอนเตอรเนต” (FG 01,07) เนองจาก 1.1 ประเมนสขภาพตนเองวาแขงแรง ถงแมบางคนจะมโรคประจาตว เมอเจบปวยทกคนดแลสขภาพโดยรกษาตามอาการ ไปพบแพทยตรวจรกษาเปนครงๆ หรอตรวจตามนด “ทกวนนเปนอะไร กซอยากนเอง โรงพยาบาลใหคนหนมๆ สาวๆ เขาไปกน ผมแกอยางนแลวไมมประโยชน ปวยกอยากอยบาน แตถาลกจะพาไปโรงพยาบาลกเรองของเขา” (E 01 ทประเมนวาตนเองแขงแรง ไมมโรคประจาตว) หรอ “ปวยกไปหาหมอทโรงพยาบาล ถาเจบหนก กปลอยสบายๆ อยาใหลาบากลกหลาน เรองใสทอ ใสกตาย ไมใสกตาย ไมใสดกวา ลาบากเขาตองมานงเฝา แตถาชวยไมใหเหนอยกเอา ตองการอยางน แตตอนนไมไดปวย

112

ตารางท 7 มมมองดานสขภาพ การวางแผนเมอเจบปวยและการเผชญการเจบปวย (ตอ)

มมมอง ผลการคนพบจากผสงอาย การวางแผน สขภาพ (ตอ)

อะไร เลยไมไดคดไมไดบอก” (E 14 ทประเมนวาตนเองแขงแรง มโรคประจาตว ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เกาท 1.2 วางใจทมบตรหลานดแล “ไมไดคดอะไร ลกทาใหอยแลว ถงเวลาหมอนดเขากพาไป” (E 11 ปวยเปนเบาหวาน ความดนโลหตสงอมพฤกษ) 1.3 ตองหาเลยงชพรายวนจงไมไดคดถงปญหาสขภาพมากกวาปญหาดาน ปากทองของตนเอง “ไมไดคดอะไร ไมรเรองอะไรหรอก เชามากคาขาย เยนกเขานอน หยดกเขาสวน” (E 08 ปวยเปนความดนตา) 2.) เรมมการวางแผนสขภาพ เมอรวาตนเองมอาการปวยหนกและคดวาเปนโรครายแรง“หลงจากรวาเปนอะไร กอยๆ ไป มอะไรกกนไป รกษาไปตามสภาพ อาการ ถาปวยหนกบอกลกไวแลววาไมตองชวยอะไร จะผา จะใสทอไมตองทงนน ใหไป สบายๆ” (E12 ปวยเปนมะเรงทอไต) “ทกวนนปาไปรบยาทโรงพยาบาลเอกชน เขาเอกชนไมตองรอนาน ถาไมควรตายกไมตาย ยาหมดกรบยาทคลนก ถาเจบหนก ปาคดไววาเลอกไมใสทอ ขอกลบมาตายทบานดกวา แตกยงไมไดบอกใครหรอก คดวายงมเวลา ถงวนนนกบอกได” (E 02 ปวยเปนเนองอกทตบ)

การเผชญการเจบปวย

ผสงอายมมมมองดานการเผชญการเจบปวย แบงเปน 3 กลม คอ .) กลมทไมกลวการเจบปวยหนกและการเผชญความตาย เนองจาก

1.1. ยอมรบสภาพรางกายการเจบปวย “ยอมรบสภาพ ไมทกข ไมหวง ถงเวลากตองไป ถาเจบหนกไมตองมาใสทอ ใสสาย เจบหนกแลวอยายอเลย ทรมาน ยงไงกไมรอด” (E 02) “คดอยากตายใหพนๆทรมานวนละสบกวาครงอยากตายเรวๆเจบหนกถาจะตายไมตองใสทอไมอยากสรางความลาบากใหกบคนอย” (E 11) 1.2 ปลงเปนเรองของเวรกรรม เปนเรองของวฏจกรชวต เปนเรองธรรมชาต หรอ “ไมกลว ไมไดคดอะไร ปลอยไปตามยถากรรม” (E 08) “ตวผมเองไมไดคดอะไรแลว คดไปกไมไดเรอง แกแลว ตายกตายไป โรงพยาบาลเอาไวใหหนมๆสาวๆเขาไปกน” (E 01)

113

ตารางท 7 มมมองดานสขภาพ การวางแผนเมอเจบปวยและการเผชญการเจบปวย (ตอ)

มมมอง ผลการคนพบจากผสงอาย การเผชญการเจบปวย (ตอ)

1.3 หมดหวงและวางใจใหทกอยางเปนความรบผดชอบของบตรหลาน ”ความตาย เปนเรองของธรรมชาต เจบปวยกรกษา กแลวแตลกหลานจะจดการ หมดหวงแลว ไมกลวอะไรแลว จะอยบานหรออยโรงพยาบาล เราไมสามารถทาอะไรไดแลว แตจรงๆอยากอยบาน การใสทอ การกชพกแลวแตลกๆ ตามสะดวกของเขา” (E 05)

.) กลมทกลวการเจบปวยหนกแตไมกลวการเผชญความตาย เนองจากการเจบปวยเปนการทรมานทงตอตนเอง บคคลรอบขาง และเปนภาระแกบตรหลาน “การเจบปวยเปนเรองธรรมดาทตองเจอ กลวเจบแตไมกลวตาย” (FG 05) หรอ “กลวมากเรองเจบปวย กลวเจบทรมาน ไมอยากทรมานไมอยากเปนภาระ ลกหลาน” (FG 06) หรอ “กลวเจบปวยแลวทรมาน ถาวนนงลงปวยเปนอมพฤกษ อมพาตนะ ลงจะกนเหลา สบบหร ลงจะขอตาย ไมมเหตผลอะไร มนจะไดตายเรวๆ ไมทรมาน เหนคนแถวบาน เจบอยนานชวยเหลอตวเองกไมได นอนเปนแผล ทรมาน” (E 03) หรอ “ตายไมกลว แตกลวเจบ ตายๆไป มนชนแลวเรองตาย เดยวคนโนนตาย คนนตาย แตเวลาเหนเขาตายกใจหอเหยวเหมอนกน ตงใจไววาถาจะตายกอยารงฉนไว สงสารเถอะ ปลอยไปไมอยากทรมาน” (E 07) 3.) กลมทกลวการเจบปวยหนกและกลวการเผชญความตาย เนองจากคดวาการเจบปวยสามารถยอไดดวยวทยาการทางการแพทย มหวงกงวล “รบไมไดหรอกเจบหนกกไปหาหมอกลวตาย ไปโรงพยาบาลกอยากรกษาใหหาย ถาหายใจไมออกใสทอ ยงไงกตองใส ไมหายกแลวแตเวรกรรม ” (E 10) หรอ “กลว ไมอยากเจบไมอยากตาย ทกขรอนกะทนหนกไปโรงพยาบาล ยงมหวงอยมาก นอนไมหลบนกถงคนนน คนน” (E 09)

จากตารางท 7 เกยวกบมมมองดานสขภาพ การวางแผนสขภาพและการเผชญการเจบปวยของผสงอาย พบวา มมมองดานสขภาพ ผสงอายมมมมองดานสขภาพแยกเปน 2 กลม คอ 1) มสขภาพแขงแรงด และ 2) มสขภาพไมแขงแรง โดยรอยละ 60 มองวาตนเองมสขภาพแขงแรงด ถงแม บางคนจะมโรคประจาตวอยบาง เชน ความดนโลหตสง เบาหวาน เกาท ไตวาย เปนตน แตโรคประจาตว ไมมผลตอความแขงแรงของสขภาพ เนองจากตนเองยงสามารถชวยเหลอตนเองได

114

เขารวมกจกรรมสงคมได และไมเปนปญหาอปสรรคตอการดารงชวตแตอยางใด และอกรอยละ 40 มองวาตนเองมสขภาพไมแขงแรงเนองจากมโรคประจาตวและอยในภาวะพงพง โดยผสงอาย บางรายชวยเหลอตนเองไดบางสวน เชน ปวยเปนมะเรง อมพฤกษ หรอบางรายเปนโรคชราตองอยในภาวะพงพง มมมองการวางแผนสขภาพ ผสงอายมมมมองเกยวกบการวางแผนสขภาพแยกเปน 2 กลม คอ 1) ไมมการวางแผนสขภาพเมอเจบปวย และ 2) เรมมการวางแผนสขภาพ โดยผสงอายมากกวารอยละ 90 ไมมการวางแผนสขภาพของตนเองแตอยางใด มการตรวจสขภาพประจาปเฉพาะผทอยในชมรมผสงอายเทานน แตผทไมอยในชมรมจะการตรวจสขภาพบางไมตรวจบาง แตสวนใหญไมไดตรวจ ยกเวนผทมโรคประจาตวจะตรวจสขภาพตามทแพทยนด นอกนนจะไปพบแพทยเพอตรวจสขภาพเมอมอาการเจบปวย และมผสงอายเพยงไมถงรอยละ 10 ทเรมมการวางแผนสขภาพ เมอรวาตนเองมอาการปวยหนกและคดวาเปนโรครายแรง มมมองเกยวกบการเผชญการเจบปวย ผสงอายมมมมองเกยวกบการเผชญการเจบปวยแยกเปน 3 กลม คอ 1) ไมกลวการเจบปวยหนกและการเผชญความตาย 2) กลวการเจบปวยหนก แตไมกลวเผชญความตาย และ 3)กลวการเจบปวยหนกและกลวการเผชญความตาย โดยผสงอายกลมแรกรอยละ 41 มมมมองวาไมกลวการเจบปวยหนกและการเผชญความตาย เนองจากยอมรบสภาพรางกายการเจบปวยไมตองการทนทกขทรมานทงตอตนเองและบคคลรอบขางบางคนยอมรบและปลงเพราะมองเปนเรองของเวรกรรม เปนเรองของวฏจกรชวต เกด แก เจบ ตายหมดหวงกงวลและไววางใจใหทกอยางเปนความรบผดชอบของบตรหลาน สวนผสงอายกลมทสอง รอยละ 45.46 มมมมองกลวการเจบปวยหนกแตไมกลวเผชญความตาย เนองจากการเจบปวยเปนการทรมานทง ตอตนเองและบคคลรอบขาง และผสงอายกลมสดทาย รอยละ 13.64 มมมมมองเกยวกบการเผชญการเจบปวยวา กลวการเจบปวยหนกและกลวการเผชญความตาย เนองจากยงมความหวงกงวลตองานและภาระทคงคางอย ดงนนจากขอมลขางตนจงพบวา ผสงอายสวนใหญประเมนวาตนเองมสขภาพรางกายทแขงแรงถงแมบางคนจะมโรคประจาตวแตไมเปนอปสรรคตอการดารงชวต ผสงอายเกอบทงหมดจงไมมใครคดวางแผนการดแลสขภาพ ยกเวนผทมอาการปวยหนก ทงๆทสวนใหญมมมมองตอการเผชญความเจบปวยวากลวการเจบปวยหนกแตไมกลวเผชญความตาย

2. ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย . ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตวกอนตาย เปนการศกษาถงความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความ

115

ตาย และการเตรยมตวกอนตาย ซงประเดนดงกลาวนมผลตอการแสวงหาความร เรยนร และการเตรยมตวกอนตายของผสงอายโดยผลการศกษาสามารถแสดงเปนตาราง ดงตอไปน

ตารางท 8 ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตว กอนตาย

ความเชอ ผลการคนพบจากผสงอาย ความตาย ผสงอายมความเชอตอความตายแยกเปน 4 กลม คอ

1.) ความตายเปนเรองธรรมชาต ธรรมดา สามารถพดคยกบบตรหลานและคนในครอบครวได “ทกคนมองความตายเปนเรองธรรมชาต สวนใหญมการพดคยกนในครอบครวบอกลกบอกหลานไววาถาเปนอะไรไปใหทาอะไรอยางไร” (FG02,06) “ตายเปนเรองธรรมชาตพดคยกนได เพราะไมรจะตายเมอไหรเลอกทเกดได แตเลอกทตายไมได” (FG 07) หรอ“ตายเปนเรองธรรมชาต เราไมกลว เราตงใจเราเตรยมพรอมอยแลว”(E 02) หรอ “ไมกลวอะไรแลว หมดหวงแลว ปลอยวางทกอยาง ทกอยางความ ตายธรรมดาไปแลว ตายกนแทบทกวน วดประกาศ กนแทบทกวน บอกเลยลกหลานถงเวลากไปกนหมด ไมตองมากงวล ไมตองมายดตดวาพอจะเปนนน เปนน ปลอยไป ไมตองมานงเครยดเรองความตาย” (E 05) หรอ “ตายเปนเรองธรรมดา เกดมากตองตาย” (E 15) 2.) ความตายเปนเรองของเวรกรรม “ความตายนกไดเรอยๆ ใจไมคอยดวาจะตายวนไหน แลวแตเวรกรรม ตายเรวกเปนเวรกรรม ความตายหนไมพนหรอก” (E 10) 3.) ความตายเปนเรองของการพนทกข “ตายเพอจะพนทกขทรมาน จากโลกน คดอยาก ตายวนละสบกวาครง อยากตายเรวๆ” (E 11) 4.) ความตายเปนสงทนากลว “ฉนกลว ถาคดแลวไมอยากตาย หวงโนน หวงน ลกกไมเกง ยงตองทาตามเรา ถาเราทาใจไดวาความตายหลกหนไมไดเรากจะไมกลวตาย แตนยงทาใจไมได” (E 09) ผสงอายเชอวาคนในสงคมเชอตอความตาย แยกเปน 3 กลม คอ 1.) ไมแนใจเนองจากคนทวไปไมคอยคยกนถงเรองความตาย สวนมากคยกนเรองทวๆไป “ไมเคยถาม ไมคอยคยกนในวงนอก” (E 03) หรอ “ไมคอยคยกนเรองน จะมกคยกนเลนๆในชมรมสงอาย วาถาตายไปชอบดอกไมอะไร สวดกคน ขออาหารอะไร อยางนนอยางน แคคยเลน แตเมอเขาตายเรากทาใหนะ” (E 06)

116

ตารางท 8 ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตว กอนตาย (ตอ)

ความเชอ ผลการคนพบจากผสงอาย ความตาย (ตอ)

2.) ความตายเปนเรองธรรมชาต หนไมพนสามารถพดคยกนไดปกตเหมอนกนแตสวนมากจะพดคยกนในครอบครวมากกวาทจะพดในวงนอก “พดคยกนไดทวไปไมถอ ถงเวลากตองไปใครกกาหนดไมได คดวาทกเชอชาตใครกพดกนได แตทวๆไปกไมคอยคยกน ไมมวาระตองคย เวนแตคยเลนๆกบเพอนฝง” (FG 01)หรอ“เกดแกเจบตายเปนเรองธรรมชาต พดถงไดเปนเรองปกตทวไป ไมถอวาพดถงแลวจะเปนลางรายอะไร ถาแตกอนบางคนไมพดถงเลย แตกอนไมมพระสอน คนกลว ไมมการเขาถงสจธรรม” (FG 07) 3.) ความตายเปนสงทนากลว“ความตายเปนเรองธรรมดา ธรรมชาต พดได แตบางคนกยงถออยไมคอยพดถาเปนสมยกอนพดไมไดเลยเกดตายขนมาจรงเขาจะสมนาหนาเอา” (FG 06) หรอ“ความตายหนไมพนหรอก ทกคนกคดเชนนน ทกคนรบไมไดหรอก แคเจบหนกกไปหาหมอแลว ทกคนกลวตาย แตไปหาหมอชวยไดเปลาไมร ถาไมไดกเวรกรรมเขา” (E 10) หรอ “จะวาไปคนเรากกลวตายกนทกคน” (E 02)

คาสอนศาสนา ผสงอายมความเชอคาสอนทางศาสนา แยกเปน 4 กลม คอ 1.) หลกคาสอนมสวนเกยวของกบเรองความตาย“เขาวดทาบญพระเทศน พระสอนกพดถงเรองเกด แก เจบ ตาย” (FG 02) หรอ“พระพทธเจาสอนไววาความตายเปนสจธรรม คอทสด เกด แก เจบ ตาย ธรรมชาต” (FG 07) หรอ“พระทานสอนมาอยางนน ฉนชอบฟงพระเทศน อานหนงสอมนตพธ หนงสอกฎแหงกรรม” (E 09) หรอ“ฟงเทศน พระกสอนเรองเกด แก เจบตาย คนเขากเลากน เลยทาบญทกวน”(E13) 2.) เชอวาศาสนาเปนแคกศโลบายใหคนทาด “ศาสนา เขาสอนเรองทาด ไดดทาชวไดชว เรองบาปบญ” (FG 04) “พระพทธเจาสอนใหคนทาดไดด ทาชวไดชว ยงงยพระพทธเจากคงไมหลอกเราหรอก หลกคาสอนทานเกยวกบการวางแผนบนปลายชวตดวย” (FG 05) หรอ“สมผสธรรมะ กเพอปลอยวาง ลดละเลก ทาสมาธ ทาใจใหโลง ทาปจจบนใหดทสด เทานน”(E 06) หรอ“ไมไดหวงวาคาสอนอะไรจะพง จะไปเปนอะไรในชาตหนา ไมไดไปวด ทาบญอะไร แตเชอเปนกศโลบายไวใชสอนเดกๆใหทาด”(E 11)

117

ตารางท 8 ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตว กอนตาย (ตอ)

ความเชอ

ผลการคนพบจากผสงอาย

ค าส อนศาสนา (ตอ)

3.) ไมแนใจวาหลกคาสอนมสวนเกยวของกบเรองความตาย“เชอบาง ไมเชอบาง” แตกทาบญ กรวดนาไวมากๆ” (E 07) 4.) ไมเชอหลกคาสอนมสวนเกยวของกบเรองความตาย “ไมเชอ แตกฟงไดไมขด” (E 04) หรอ “ตายแลวขนสวรรคจะเปนจรงไดอยางไร บางศาสนาบอกวาตายแลวไดเกด บางศาสนาบอกตายแลวไมไดเกด ยงแยงกนอยเลย เขาสอนใหทาด เวนทาชว (E 14)

ชวตหลงค ว า มตาย

ผสงอายมความเชอเกยวกบชวตหลงความตายแยกเปน 3 กลม คอ 1.) เชอวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง“คนเรานบถอพทธศาสนา บอกอยแลวเรองการเวยนวายตายเกด เรองบาปบญ ทาดไดด ทาชวไดชว” (FG 01) หรอ“เชอวาโลกหนามจรง ทกวนนกเขาวดทาบญ อทศสวนบญสวนกศลกน บญชวยได” (FG 02) หรอ “เชอวาถาทาไมดจะสงผลตอบาปกรรมในชาตหนา เวลาเราไปเยยมคนเจบ บางครงเขาไมมลกหลาน ผมยงนกถงเวรกรรมเลยทาเวรทากรรมอไรไว หนอ เลยยอนกลบมาคดถงตวเองวาถาเราทาไมด เราตองเปนอยางเขา” (FG 06) หรอ “หลงปวยปาทาบญ เชอชาตหนาตองเกบสะสมบญ ทาบญเรอยๆ ฟงเทศน คนเรา บนปลายชวตทาบญทาทานไว งานบญมาบอกเถอะตองไป” (E02) “ฉนเชอวาโลกหนามจรง มคนฝนเหน ฉนเลยใหทานทาบญไวเยอะ อธษฐานเรอยวาถาจะตายขอใหไปงายๆ กงวลวา กตายไปจะเกดเปนอะไรวา? เลยทาบญทกวน” (E 13) หรอ“ปานกถงกศลผลบญ ทาไมดตกนรก ปาทาความดทงนน สรางระฆง หลอพระประธานสรางตพระธรรม มาน โตะหมบชา สรางไว ตายไปจะไดของเรา กศลผลบญจะไดไปพบ ทาบญขาวสาร นา นาปลา จะมทรพยสมบตมงคง ฉนทาบญ กคดวากศลผลบญตองชวยฉน จะไดหรอไมไดเรากมองไมเหน แตเขาบอกๆกนมากแปลวาด” (E 09) 2.) ไมแนใจวาชวตหลงความตาย ชาตหนามจรง“ไมแนใจ จะวาเชอกเชอ จะวาไมเชอกไมเชอ สงคมเขาทากนมายงงยเรากทาตามไป” (FG 04) หรอ “ไมรวามจรงเปลา หลงตายไมคดเลยวาจะเปนอะไรตออะไร ใสบาตรกใสไปงน ตายกคอตาย” (E 08) หรอ “เชอบาง ไมเชอบาง” แตกทาบญ กรวดนาไวมากๆ” (E 07) หรอ “จะเชอกไมเชอ จะวาไมเชอกไมใช เพราะโบราณบอกตอๆกนมา แตกเหนตายพอเผากจบ” (E 01)

ตารางท 8 ความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตว

118

กอนตาย (ตอ)

ความเชอ ผลการคนพบจากผสงอาย ชวตหลงความตาย (ตอ)

3.) ไมเชอวาชวตหลงความตายวาชาตหนามจรง“ไมเชอ ไมเคยเหนวามใครกลบมา” (FG 03) “ไมเชอหรอก วาจะมจรง บางคนบอกอทศอวยวะ รางกายแลวชาตหนาจะเกดมาไมครบ ผมไมสนใจ ผมอทศดวงตาไป กมคนมาตอวามาเตอนผม แตผมวาเปนการทาบญ ตายไปอวยวะอะไรของผมทใชไดใหเอาไปใช” (FG 04) หรอ “ไมเคยเชอเลยเรองน ตายแลว เผาแลวกไปกนหมด ไมเหนมใครกลบมา สกคน เผาไปหมดไป คนทนไมเชอเรองผกนหรอก” (E 05) หรอ“ชวตหลงความตาย ตกนรก ขนสวรรคเปนแคขอเตอนใจ ตระหนกเพอใหทาดไดด ทาเปนตวอยางใหคนรนหลง คดแตทาด” (E 06)

การเตรยมตว กอนตาย

ผสงอายมความเชอวาการเตรยมตวตายเปนสงทด เปนการวางแผน ไมสรางปญหาความเดอดรอนและเปนภาระแกบตรหลาน ปองกนความขดแยงทจะเกดขน“การวางแผนชวตใครกไมอยากตาย แตยงงยกตองตาย ตางประเทศเขายงทากนเลย ขณะยงมชวตอยเรากตองเตรยมตวไว ตองแจงไวตงแตชวงดๆ พอเจบปวยพดอะไรไมไดแลว” (FG 01) หรอ “เตรยมตวตายเปนสงดจะไดไมอยบนความประมาทปวยหนกไปถงโรงพยาบาลจะทาอะไรกทา จะตายกตาย แตถาไมเตรยมไว เคยเจอวาลกๆทะเลาะกน” (FG 02) หรอ “เตรยมตวกอนตายไวเปนสงทด สมยนไมเตรยมกเหมอนเตรยมคดวาทายงงยไมใหเปนภาระลกหลาน” (FG 07) หรอ “คดวาควรเตรยมตวไว เพราะเปนผลดภายภาคหนา คนขางหลง ไมเดอดรอน (E 03) “การเตรยมตวกอนตายเปนเรองทดแกลกหลาน ไมเปนภาระ” (E14) “เปนสงสาคญเลย ไดสงเสยใหหมดกงวล แตเขาจะทาตามหรอไมนนอกเรอง ควรตองทาทกคน มเลกมนอยกตองเตรยม เพอลดภาระ” (E 06) “ควรตองเตรยม จะไดบอกกลาวสงทตวเองตองการ เตรยมทงตว ทงใจ เตรยมเงนไวไมใหคนขางหลงเดอดรอน ไมตองแยงกน” (E 12) “เตรยมตวไวด คนขางหลงไมตองลาบาก แตฉนไมม อะไรจะเตรยม” (E 04) “ฉนวาเตรยมมนด แตบางคนเขาไมเตรยมเพราะไมมอะไรจะใหเตรยม” (E 09)

จากตารางท 8 เกยวกบความเชอเกยวกบความตาย คาสอนทางศาสนา ชวตหลงความตาย และการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย พบวา

119

ความเชอเกยวกบความตาย ผสงอายมความเชอเกยวกบความตายแยกออกเปน 4 กลม คอ 1. ความตายเปนเรองธรรมชาต ธรรมดาเปนวฏจกรของชวต 2. ความตายเปนเรองของ เวรกรรม 3. ความตายเปนเรองของการพนทกข ปลง . ความตายเปนสงทนากลว โดยผสงอายสวนใหญ เกอบรอยละ 90 เชอวาความตายเปนเรองธรรมชาต เปนวฏจกรชวตดานเกด แก เจบ ตาย เนองจากมประสบการณและเหนบคคลรอบขางตายอยบอยๆ ทาใหปลงและปลอยวางได สามารถพดคยกบบตรหลานและคนในครอบครวไดมากกวาจะพดในวงนอก เพอเปนการวางแผนและแจง บตรหลานเพอใหปฏบตตามความประสงค สวนผสงอายกลมทเหลอเชอวาความตาย เปนเรองของ เวรกรรมเนองจากเปนสงททกคนตองประสบ และไมมบตรหลาน ใชชวตโดยท ไมมภาระใดๆ หรอผสงอายบางรายเชอวาความตายเปนเรองของการพนทกข ปลง เนองจากมโรคประจาตวทรมเราไดรบความทกขทรมาน และคดวาตนเองเปนภาระแกบตรหลาน และบางรายยงมความเชอวาความตายเปนสงทนากลว เนองจากยงมภาระ หวงกงวล แตโดยทวไปคนในสงคมมก ไมคอยพดถงความตาย ในวงนอกเนองจากไมมวาระทตองพดคย ยกเวนการพดเลนๆ และบางราย ยงมองความตายเปนสงท นากลวจงไมพดถง ซงอาจสบเนองจากความเชอทมอย แตปจจบนความเชอนนเรมลดลง สามารถพดถงไดมากขนเนองจากวฒนธรรมเรมเลอนรางและศาสนาเขามามอทธพล ตอความคดมากขน ความเชอเกยวกบคาสอนทางศาสนา ผสงอายมความเชอเกยวกบหลกคาสอนทางศาสนาเกยวของกบความตาย แยกเปน 4 กลม คอ 1. หลกคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของกบความตาย . หลกคาสอนมสวนเกยวของดานกศโลบายใหคนทาด 3. กลมไมแนใจวาหลกคาสอนมสวนเกยวของกบเรองความตาย 4. กลมทไมเชอหลกคาสอนมสวนเกยวของกบเรองความตาย โดยผ สงอายรอยละ 45.45 เชอวาหลกคาสอนทางศาสนาเกยวของกบความตาย เนองจากมคาสอนเกยวกบเรองสจธรรมชวต เกด แก เจบ ตาย ผสงอายกลมทสอง รอยละ 31.81 เชอวาหลกคาสอนทางศาสนาเปนแคกศโลบายใหคนทาดละเวนความชว และการวางแผนบนปลายชวตดวย สวนผสงอายกลมทสาม รอยละ 4.45 ไมแนใจวาหลกคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของกบเรองความตายแตไดมการปฏบตตามความเชอของสงคมและสบทอดตอๆกนมา และผสงอายกลมสดทาย รอยละ 18.18 ไมเชอหลกคาสอนมสวนเกยวของกบเรองความตาย

120

ความเชอเกยวกบชวตหลงความตาย ผสงอายมความเชอเกยวกบชวตหลงความตาย แยกเปน3 กลมคอ 1. เชอวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง 2. ไมแนใจวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง . ไมเชอวาชวตหลงความตายวาชาตหนามจรง โดยผสงอายรอยละ 54.54 เชอวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง เนองจากคาสอนของศาสนาทไดรบจากการฟงพระสอน จากการอานหนงสอ หรอจากประเพณทปฏบตหรอการบอกกลาวทสบทอดกนมาตงแตสมยบรรพบรษเชอมโยงกบคาสอนทางศาสนาทถายทอดมาถงปจจบนเกยวกบเรองการเวยน วาย ตายเกด ผสงอายกลมทสองรอยละ 27.27 ไมแนใจวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง เนองจากเรมมการคดวเคราะหเชงเหตและผลมากขน แตยงปฏบตตามประเพณทสบทอดกนมา และผสงอายกลมสดทายรอยละ 18.18 ไมเชอวาชวตหลงความตายวาชาตหนามจรง เนองจากมการคดวเคราะหตามหลกการและเหตผลเชงวทยาศาสตรทมากขน และคดวาคาสอนทางศาสนาเปนกศโลบายขอเตอนใจใหคนตระหนกและประพฤตปฏบตด ความเชอเกยวกบการเตรยมตวกอนตาย โดยผสงอายทงหมดคดเปนรอยละ 100 มความเชอเกยวกบการเตรยมตวกอนตายวาเปนสงทด เปนการวางแผนเพอความไมประมาทกอนการเจบปวย ไมสรางปญหาเปนภาระและสรางความลาบาก เดอดรอนแกบตรหลานและปองกนความขดแยงทอาจเกดขน ดงนนจากขอมลขางตนจงพบวา ผสงอายเกอบทงหมด เชอวาความตายเปนเรองธรรมชาต เปนวฏจกรชวต และสวนใหญเชอวาหลกคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของกบความตาย ซงบางสวนเชอวาหลกคาสอนทางศาสนาเปนกศบายใหคนทาดละเวนความชว และผลของการเชอวาหลกคาสอนมสวนเกยวของกบความตายจงทาใหผสงอายสวนใหญเชอวาชวตหลงความตาย ชาตหนามจรงจากหลกคาสอนเกยวกบการเวยน วาย ตาย เกด และผลของความเชอจากปจจยดงกลาวขางตน ทาใหผสงอายเชอวาการเตรยมตวกอนตายนาดานตางๆ เปนสงทด เปนการวางแผนเพอความไมประมาทไมสรางปญหาเปนภาระและสรางความลาบาก เดอดรอนแกบตรหลานและปองกนความขดแยงทอาจเกดขน . ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย เปนการศกษาถงความรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย และวธการเรยนรของผสงอายเกยวกบเรองดงกลาว ความรและวธการเรยนรเพอใหไดมาซงความรนนจะสงผลตอความตระหนกและการเตรยมตวกอนตายของผสงอายเองโดยผลการศกษาสามารถแสดงเปนตาราง ดงตอไปน

121

ตารางท 9 ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย

ความรและ การเรยนร


ความรเกยวกบความตายและ การเตรยมตว กอนตาย

ผสงอาย มความรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย แยกเปน 3 กลมคอ 1.) สจธรรมชวตตามหลกคาสอนศาสนาเพอทาความเขาใจในธรรมชาตและยอมรบสจธรรมของชวตเกยวกบการเกด แก เจบ ตาย “คนเรานบถอพทธศาสนา บอกอยแลวเรองการเวยนวายตายเกด เรองบาปบญ ทาดไดด ทาชวไดชว (FG 01)หรอ“เกด แก เจบ ตาย พระกสอนอยแลว ฟง วทย ฟงพระเขากบอกกสอน” (E 02) หรอ “ฟงเทศน พระกสอนเรองเกด แก เจบตาย คนเขา กเลากน เลยทาบญทกวน” (E 13) 2.) การเตรยมตวกอนตายในดานตาง ๆเพอปองกนปญหาทอาจเกดขน และเปนการอานวยความสะดวกแกบตรหลานดานการจดการศพ “การเตรยมตวกอนตาย สวนใหญในครอบครวจะเตรยมกนไวอยแลวเปนธรรมเนยมเดมๆททากนมาแตโบราณ ป ยาตายายทามา เรากทาตามกนไป” (FG 01) หรอ “ผสงอาย สวนใหญเขามการจดการใหลกหลานรอยแลว ถาเขามมรดกกนนะ ฌาปนกจสงเคราะหผสงอายสวนใหญกทากนไว” (FG03) หรอ “ทามรดกทรพยสน โดยการจดการแจกแจงฌาปนกจกน สมครใจทา ทาเพอลกหลานไมอยากใหลกหลานลาบาก หวงเขาวาจะไมมเงน ทาศพ” (FG06) หรอ “ฉนเปนสมาชกกลมฌาปนกจ ตายไปลกไดมเงนทาศพใหเรา ลกไดไมเดอดรอน ถาไปยมเงนเขามาทาศพเรากยงมเงนตรงนไปใชหนเขา ตอนทจะทาตอนแรกพสาวเขาเปนคนชวนวาทาไปเถอะ ลกเราไดไมเดอดรอน ฉนกเลยทาไว สวนทรพยสนเงนทองอนแลวแตเขาจดการกน สองพ นอง” (E 07) “ปาเขาวดทาบญ ของคาว ของหวาน นา ไมขาด ความตายนกถงไดเรอย ๆแตกใจไมคอยด” (E 10) 3.) หนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของ ชวต (Living will) 3.1 สวนใหญไมมความร เกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต เพราะไมเคยไดยนเรองนมากอน“ไมเคยรเรองนมากอน แตถงไมรเรากมการวางแผนดานสขภาพกนไวบางวาถาเปนอะไรหนกๆใหปลอยไปสบายๆ อยายอใหทรมาน”(FG 03) หรอ“ไมรขอมลเลยวาเกยวกบอะไร วนๆอยแตกบบาน” (E 05) “ไมร เรองอะไรหรอก ไมเคย ไดยน เชาขนมากคาขาย เยนกนอน หยดกเขาสวน ใครมาคยอะไรกไมรเรองกะเขา” (E 8)

122

ตารางท 9 ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย (ตอ)



ความรเกยวกบ ความตายและ การเตรยมตว กอนตาย (ตอ)

3.2 มความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต จากการอบรมความรในชมรมสงอาย “รเรองพรบ. จากอานหนงสอ และเขาประชมของชมรมสงอายมา” (FG 05) หรอ “รเรองพ.ร.บ.เรองน เพราะเคยมวทยากรเขามาแนะนาใหฟงในกลมชมรมผสงอาย แตกไมไดประเมนวาเขาทาไดกนหรอไม ไมเคยถามกน” (E 06)

การเรยนร เกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย

ผสงอายมการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตายจากบคคลหลายๆฝาย เชน ผนาทางศาสนา พระภกษ นกวชาการ คร บคลากรทางการแพทย เปนตน เรยนรโดยผานชองทางดงน 1.) จากประเพณทปฏบตหรอการบอกกลาวทสบทอดกนมาตงแตสมยบรรพบรษ “ผสงอาย เขามการแจกแจงเรยบรอยแลวกอนทจะพดไมได เขาเตรยมกนมากอนหนานแลว เตรยมกนมาตงแตรนป ยาตายายทาตามกนมา ผมสงไวเลยวาพอแมไมอยอยารบกนเนอ” (FG 05) หรอ “การเตรยมตวกอนตายสวนใหญในครอบครวจะเตรยมกนไวอยแลวเปนธรรมเนยมเดมๆททากนมาแตโบราณ ป ยาตายายทามา เรากทาตามกนไป” (FG 01) หรอ “ตอนจะตาย พอเคยสงไววาเอากระดก ไปไววดทอยากฟงพระสวด แตฉนไมทาอยากใหพอแมอบอนอยบาน วดกไมดเจดยเงาโบสถทบ คนจนสรางฮวงจยอยทดกดลกหลานรวย” (E 09) 2.) จากการฟงพระเทศนทงจากทวด ฟงวทย เสยงตามสายวด“บาปบญและโลกหนา พอแมป ยาตายายเขาสอนไว โตหนอยกไปวดพระกเทศนกสอนอก เลยเชอ” (FG 04) หรอ “พระทานสอนมาอยางนน ฉนชอบฟงพระเทศน อานหนงสอ มนตพธ หนงสอกฎแหงกรรม” (E 09) 3.) จากประสบการณทพบเหน“ปาเคยใหสามใสทอชวยหายใจเพอยอชวตเขาไว ตอนใสเลอดกบปากเลยเลย แลวเขากไมฟน สอสารกไมได ไดแตนอนดนนาตาไหลแลวเขากตาย ถายอนเวลากลบไดปาจะไมใสใหเขาทรมาน ปาเองเลยสงลกไววาอยาทา” (FG 07) หรอ“สวนใหญผสงอายมการพดคยเกยวกบเรองการเตรยมตวกอนตายดานการจดการทรพยสน ทดน ใหกบบตรหลานและทาฌาปนกจไวแลว แตมบางสวนทไมไดพดถงเพราะไมมสมบตใหจดการอะไร” (FG 04) หรอ “ผมเคยเหนเขาเตรยมเรองเงนทาศพไว คดวาเขาทาถก ลกหลาน

123

ตารางท 9 ความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย (ตอ)



การเรยนร เกยวกบความตาย และการเตรยมตว กอนตาย (ตอ)

ไดไมเดอดรอน” ( E 03) หรอ “ปาเคยเหนคนเขาสงไววาถาจะตาย ขอกลบมาตายทบาน ปาวาเตรยมไวกด สามารถสรางสขสดทายกอนเราตายได” (E 09) หรอ “คน”ทวไปในหมบาน มการเตรยมตวโดยเปนสมาชกกลมฌาปนกจ ฉนกวาคดไดถก คดไดด” (E 07) 4.) จากสอ อนเตอรเนต วทย โทรทศนทสามารถเขาถงได “ดแลสขภาพตามทหมอสง บางทเรยนรการดแลสขภาพผานสอ อนเตอรเนต วทย โทรทศน” (FG 07) หรอ “เกด แก เจบ ตาย พระก สอนอยแลว ฟงวทย ฟงพระเขากบอกกสอน” (E 02) 5.) จากการอานหนงสอ ประชม “รเรองพรบ. จากอานหนงสอ และเขาประชมของชมรมสงอายมา คนทเขาประชมผสงอายจะรจกการเตรยมตวกอนตาย” (FG 05) หรอ “พระเขากเทศน กสอน ถอศลอยเขากบอก หนงสอฉนกอาน” (E 10) “รเรองพ.ร.บ.เรองน เพราะเคยมวทยากรเขามาแนะนาใหฟงในกลมชมรมผสงอาย แตกไมไดประเมนวาเขาทาไดกนหรอไม ไมเคยถามกน” (E 06)

จากตารางท 9 เกยวกบความรและการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย พบวา ความรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย ผสงอายมความรแยกออกเปน 3 ดาน คอ 1. ความรดานสจธรรมชวตตามหลกคาสอนศาสนาเพอทาความเขาใจในธรรมชาตและยอมรบสจธรรมของชวตเกยวกบการเกด แก เจบ ตาย 2. ความรดานการเตรยมตวกอนตายในดานตางๆ เพอเปนการเตรยมความพรอมกอนตายของตนเอง แตจากการศกษาพบวาผสงอายเกอบทงหมด มความรในการเตรยมตวกอนตายโดยเนนไปทการจดการทางดานทรพยสนและการเปนสมาชกกองทนฌาปนกจสงเคราะหตางๆ มากกวาการเตรยมตวดานอนๆ . ความรดานหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) โดยมผสงอายไมถงรอยละ10 ทมความรเกยวกบดานน นอกนนเกอบทงหมดหรอ มากกวารอยละ 90 ไมมความร หรอเพยงแคเคยไดยนแตไมทราบรายละเอยด เนองจากความไมแพรหลายของขอมลในทกๆดานของชองทางสอ และถงแมจะมการผลตสอความรดานนอยบาง

124

เชน ในรปของเอกสาร แตผสงอายไมสามารถเขาถง หรอไดรบขอมลได ยกเวนผทอยในชมรมสงอายทไดรบการอบรมจากวทยากร และรบแจกเอกสารเทานน การเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย ผสงอายมการเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตายโดยเปนการเรยนรจากวทยากรทเปน คร อาจารย นกการศกษา บคลกรทางการแพทย และพระภกษสงฆ หรอผนาทางศาสนา โดยแยกชองทางการเรยนรออกเปน 5 ชองทาง คอ 1. จากประเพณปฏบตทสบทอดหรอการบอกกลาวตอกนมาตงแตสมยบรรพบรษ เปนชองทางการเรยนรทถายทอดจากรนป ยา ตา ยาย พอ แม โดยเปนการเรยนรจากการปฏบต จากประสบการณ โดยเฉพาะการเตรยมตวกอนตายดานการจดการสมบตทรพยสน ดานจตวญญาณ ความเชอ ศรทธา 2. จากการฟงพระเทศนทงจากทวด ฟงวทย หรอจากเสยงตามสายของวด โดยเฉพาะความรเกยวกบสจธรรมชวต การเรยนรจากชองทางนเปนชองทางทมประโยชน โดยเฉพาะการเรยนรเพอเตรยมตวกอนตายดานจตใจ เนองจากผสงอายเปนชวงวยชราทเรมปลอยวางและแสวงหาความสงบ สวนใหญจงเขาวด ฟงธรรม และสนใจฟงพระเทศน โดยเฉพาะการเทศน ใหความรผานเสยงตามสายของวด ทผสงอาย สามารถเขาถง ไดยน ไดฟงอยางสะดวกแมกระทงอยกบบาน 3. จากประสบการณทพบเหน เปนชองทางการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายจากประสบการณตรงของผสงอายเอง จากบคคลใกลชด หรอบคคลรอบขาง หรอการเตรยมตวกอนตายดานการเปนสมาชกกลมฌาปนกจเพอมเงนใหบตรหลานไวเปนคาทาศพ ซงการเรยนรของผสงอายในทกๆชองทางสามารถสงผลตอทศนคต ความตระหนกตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย และนามาซงการเตรยมตวกอนตายสวนบคคลได 4. จากสอ อนเตอรเนต วทย โทรทศน ซงปจจบนสอดงกลาวสามารถเขาถงและคนหาขอมลไดงาย แตมขอจากดเกยวกบความสามารถในการเขาถง และใชงาน เชน อนเตอรเนตทไมม ทกบาน และผสงอายไมมความรในการใช สวนสอทางวทยและโทรทศน มความสะดวกในการเขาถงแตไมคอยมรายการทเกยวกบขอมลความรและพดถงความตายและการเตรยมตวกอนตายมากนก . จากการอานหนงสอ ประชม ผสงอายสามารถเรยนรจากการอานหนงสอ ซงปจจบนมผเขยนหนงสอเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายออกมาเผยแพรความรเปนจานวนมาก โดยเฉพาะการเตรยมตวกอนตายทางดานจตใจ หรอทางธรรม แตผสงอายอาจมขอจากดเรองการอานออกเขยนได ปญหาทางสายตา หรอการจดหาหนงสอมาอาน สวนการเรยนรจากการประชม สวนใหญผสงอายทสามารถเขาประชมไดคอผสงอายกลมทเปนสมาชกชมรมสงอาย ผสงอายนอกชมรมจงไมไดมการเรยนรจากชองทางน

125

ดงนนจากขอมลขางตนจงพบวา ผสงอายเกอบทงหมดมความรเกยวกบสจธรรมชวต โดยเรยนรจากการฟงพระเทศนตามชองทางสอตางๆ หรอการอานหนงสอ และการเตรยมตวกอนตายในดานการจดการสมบตทรพยสน การเปนสมาชกกองทนฌาปนกจตางๆเพอใหบตรหลานมเงน คาทาศพ และการปฏบตตามความเชอและศรทธา ซงความรในการเตรยมตวดานนเปนการเรยนรจากประสบการณการปฏบตทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ ประสบการณทพบเหนจากบคคลรอบขาง และเกอบทงหมดไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) มเพยงสวนนอยเทานนทมความรดานนจากการประชม อบรมในชมรมผสงอาย

วตถประสงคท 2 เพอศกษาการเตรยมตวกอนตาย และความตองการ ไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร

ตอนท 2 เปนการนาเสนอขอมลทคนพบทงจากการสนทนากลม และการสมภาษณเชงลกผสงอายในแงมมตางๆ ทเกยวของกบประเดนตางๆ ดงน . การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย . การเตรยมตวกอนตาย . ความตองการไดรบการดแลของผสงอาย . ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก . ความตองการครงสดทายของชวต . ความตองการรความจรง . ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอเสยชวต ซงในทกประเดนทศกษาเกยวกบ การเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแล ไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก ความตองการครงสดทายของชวต ความตองการรความจรง และความตองการไดรบการชวยเหลอเมอเสยชวต ผลของการคนพบสามารถนามาเปนประสบการณในการเรยนร แกตนเองและบคคลอนๆ เพอการวางแผนการเตรยมตวกอนตาย และสามารถเปนแนวทางในการวางแผน การดแลไดเหมาะสม สอดคลองตอการเตรยมตวและความตองการสวนบคคลในดานตางๆนนอกดวย

1. การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย 1.1 การเตรยมตวกอนตาย เปนการศกษาถงการเตรยมตวกอนตายของผสงอายทไดมการวางแผนชวต และเตรยมความพรอมกอนตาย ซงผลของการเตรยมตวกอนตายของผสงอายนอกจากจะเปนแนวทางในการปฏบตของตวผสงอายเอง แลวยงเปนแนวทางใหบตรหลาน บคคลทเกยวของ บคลากรทางการแพทยสามารถปฏบตตอบสนองไดตรงตามความตองการของผสงอายได โดยผลการศกษาสามารถแสดงเปนตาราง ดงตอไปน

126

ตารางท 10 การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย

ประเดน ผลการคนพบจากผสงอาย การเตรยมตว กอนตาย

การเตรยมตวกอนตายสวนบคคล ผสงอายมการเตรยมตวกอนตายแบงออกเปน 2 กลม คอ 1.) มการเตรยมตวกอนตาย และแจงบตรหลานทราบ เนองจาก เปนการวางแผนและตงตนบนความไมประมาทโดยมการจดการดานตางๆ เชนการทาฌาปนกจตางๆ หรอเกบเงนฝากธนาคาร เพอใหบตรหลานมเงนทาศพ หรอการจดการดานสมบตทรพยสนทม และแจงบตรหลานใหทราบในรายละเอยดตางๆ เพอไมใหบตรหลานเดอดรอนบางรายไดแจงถงความตองการวาระสดทายของชวต บางรายไดแจงถงความประสงคดานการจดงานศพ บางรายแจง แตยงไมไดจดการเรองเอกสาร นอกจากนยงมการเตรยมดานจตใจ จตวญญาณเพอยอมรบสจธรรมชวตโดย ใสบาตร ทาบญ ฟงเทศน เปนตน“ขณะมชวตเราตองเตรยมตวไวแลว คนเราตองจดแจงตองเตรยมตวไวตงแตชวงดๆ พอเจบปวยพดอะไรไมไดแลว ลกหลานทาประกนไวใหแลว บางคนกทาเอง แตเรองฌาปนกจทากนเกอบ รอยเปอรเซนต ททาเพราะจะมเงนทาศพ สวนเรองอนๆกแลวแตลกหลานจดการ” (FG 01) หรอ “ผมทาฌาปนกจและแจงภรรยาไวแลวเรองการเงนกบอกหมด สวนเรองการรกษาผมใหสทธหมอและภรรยาตดสนใจ ชวตทเหลอผมอทศใหสงคมชวตดานอนๆไมคดอะไร กนสบายอยสบายมความสขในครอบครวพอแลว ตายไปผมบอกภรรยาวาไมตองไปซอโลงดๆมาใสใหไปขอโลงวดไมตองสวดนาน ฟมเฟอย สวนใหญจดงานรกษาหนาตวเองกนทงนน” (FG 02) หรอ “มสวสดการอะไรลงไวตลอด เมอตายกมเงนทาศพ รางกายบรจาคไวกบโรงพยาบาลศรราช บอกลกๆไวแลว” (FG 02) หรอ “ผมบอกไวแลววา ถาพอตายอะไรตออะไรทลกตองทา ถาตายเกบไวสามวนแลวเผาเลย ไมตองเกบซอง และตองเลยงแขกใหเตมท” (FG 03) หรอ“ทาไวแลว ฌาปนกจหนะ เกบไวใหลก มนจะไดมเงนทาศพใหเรา ตายไปแลวจะปลอยใหศพเนากชางมน ไดเงนไปแลวน” (FG 06) “ผมไดคยกบลกหลานแลวเรองทรพยสมบต แตยงไมไดโอน ผมมองวาเดกสมยนถารบโอนใหจะละลายหมด” ( FG 06) หรอ “ใหลกดแล ตดสนใจดานกจการมาสบกวาปแลว รบภาระไปเลย ทรพยสมบต ทนาบอกให ลกๆไปลงชอกน ชวงแมแขงแรงไปออกรงวด ถาแมแกกจะลาบากไปซะตอนนทแมแขงแรงด แตลกกยงปฏเสธอยฉนกไมไดถามเหตผลเขาวาทาไม ฉนอยากจะแบงไปใหหมด ไมอยากใหเปน

127

ตารางท 10 การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย (ตอ)

ประเดน ผลการคนพบจากผสงอาย การเตรยมตว ก อ น ต า ย (ตอ)

ภาระ ตอไปจะไดไมรบกน ฉนเตรยมพรอมอยแลว ไปวดทาบญ ฟงพระ ฟงวทย” (E 02) หรอ “ฉนเปนสมาชกกลมฌาปนกจ ตายไปลกไดมเงนทาศพใหเรา ลกไดไมเดอดรอน ถาไปยมเงนเขามาทาศพเรากยงมเงนตรงนไปใชหนเขา ตอนทจะทาตอนแรกพสาวเขาเปนคนชวนวาทาไปเถอะ ลกเราไดไมเดอดรอน ฉนกเลยทาไว” (E 07) หรอ “เปนสมาชกกองทนฌาปนกจไว เมอตายไดมเงนทาศพ ถาไมอยางนนฉนไมมาทาสมาชกหรอก บางคนยากจนเมอตายไมมเงนทาศพ พอเขาสมาชกไดไมตองรบกวนลกหลาน เรองอนกแลวแตลกหลาน ปามลก 2 คนเอง ใหเขาจดการกนเอง เมอถงตอนนนเขาตองจดการกนได สงไว เรองบานวาไมใหขาย ใคร อยากอย ใครเดอดรอนไมมท อยใหมาอย แตอยาขาย ปาเองกเขาวดทาบญ ของคาว ของหวาน นา ไมขาด ความตายนกถงไดเรอยๆ แตกใจไมคอยด” (E 10) 2.) ไมมการเตรยมตวกอนตาย แยกออกเปน 2 กลม คอ 2.1 เตรยมตวกอนตายโดยการวางแผนดานการจดการทรพยสนไว แตยงไมไดแจงบตรหลานทราบ เนองจาก ไมมหวง ไมมสมบต เกรงวาจะเกดปญหาดานความลาเอยงและลกหลานไมดแลหลงไดรบสวนแบงสมบตไปแลว และผสงอายบางรายยงไมไววางใจบตรหลาน “คยกบลกหลานแตสมบตยงไมไดแบง กลววาจะลาเอยง เคยเจอมาเยอะ ยกมรดกใหหมดแลวลกหลานไมเลยง แตถาถงวนนน จะเผาไมเผากเรองของเขาเถอะ” (FG 05) หรอ “ฉนไมเคยวางแผนชวตอะไรไว แลวแตลกๆ ลกโตกนหมด ไมหวง ไมมอะไรจะหวง ไมมสมบต ฉนแคสมครสมาชกฌาปนกจหมบานไว เมอตายลกจะไดมเงนทาศพ เรองอนๆไมเคยคย ไดแตคด ถาเปนอะไรกจะบอกลก แตตอนนยงไมไดบอก ยงไมรเหมอนกนวาจะบอกเมอไหร” (E 04) หรอ“คดไว วางแผนไวนกถงทรพยสมบตแตยงตดใจไมลง กลววาเขาจะทาลมละลาย ฌาปนกจไมไดทา เคยทาAIA ขาดทนตงหลายแสน หลงจากนนฉนถอนหมดมาหมนเอง เคยสอนอบรมลก เรองการออม แตจะเชอเปลาไมร เราพดไปเหมอนกบเขาไมตงใจฟงเรา เลยคดวายงไมถงเวลา เราเกบเงนทองเตรยมตวเราไว ไมหวงพงลก แบงไวเผอกน เผอเจบ เผอตาย เตรยมไวแตไมไดบอก ทกวนนฉนทาเองหมดทกเรอง ฉนลกใสบาตรบางทเขายงไมตนกนเลย เรา ทาเองดกวา บางคนไมได เตรยมตว เพราะไมมตวจะ เตรยม ถาคดแลว

ตารางท 10 การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย (ตอ)

128

ประเดน ผลการคนพบจากผสงอาย การเตรยมตวกอนตาย (ตอ)

ไมอยากตาย หวงโนน หวงน ลกกไมเกง สามกทาตามเรา ฉนใสบาตรทกวน เขาวดฟงเทศน ทาบญ ถาจะตายขอใหไปทางทด นกวาทาดกขอใหไดด” (E 09) 2.2 ไมไดเตรยมตวกอนตายเนองจากไมมทรพยสนใหจดการ หรอวางใจในบตรหลานทสามารถดแลได บางรายคดวาตนเองสขภาพยงแขงแรงยงไมถงเวลาเตรยม และบางรายไววางใจบตรหลานตนเองวาสามารถจดการได “ผมไมไดทาอะไรเลย มองวาตวเองยงแขงแรงปกปองตวเองได แตผมกเปนโรคความดนสงอยนะ” (FG 03) หรอ “ยงไมถงเวลา คดวาตวเองสขภาพยงด ควบคมอาการได มสอ อนเตอรเนตใหเราเขาถงคนหาขอมลมาดแลสขภาพ เลยยงไมคด อะไร” (FG 07) หรอ “ไมไดบอกเพราะ ไมบอกเขากรวาอะไรตออะไรทรพยสมบตใหแบงกนเองในลกๆ 4 คน” (FG 06) “ลกจดการได เพราะถงตอนนน ไมรเรองแลวทกอยางโอนใหลกจดการ คดวาลกมปญญาจดการใหเราได” “ลกบอกแมไมตองจดการอะไรทงนน ลกรบปากจะจดการใหเอง” (FG 04) “ตวผมเองไมไดคดอะไรแลว คดไปกไมไดเรอง แกแลว ไมมอะไรใหจดการ ทรพยสนไมม แตอยากใหลกสบาย อยดกนดมความสข อยาใหจนเกนไป อยาใหรวยเกนไป อยาใหมโรคภย” ( E 01) หรอ “ฉนไมไดคด ไดวางแผนอะไรไว แลวแตเวรกรรม ไมไดเกบเงนอะไรไว ไมไดเปนสมาชกกองทนอะไรหรอกใหหลานดแล ฉนไมรเรองอะไรหรอก เชามากคาขาย เยนกนอน หยดกเขาสวน” (E 08) หรอ “ไมมอะไรจะเตรยม ไมมอะไรจะวางแผน สมบตกไมมอะไรจะวาง มลกคนเดยว บานกเปนของเขาอยแลว ลกทาอะไรตออะไรใหอยแลว ไมตองเดอดรอน ตายเขากทาใหอยแลว” ( E 11) หรอ “ไมไดวางแผนอะไร มลกๆทา เรากอยบานเฉยๆ สมบต มรดกจะยกใหใครเปนผจดการ คดไวแลวแตยงไมไดบอกตอนนไมไดปวย แขงแรงดอย มฌาปนกจหมบาน กองทนผสงอาย มไวหลายๆกองทนเตรยมไวทาศพเรา สวนเรองอนๆกแลวแตเขา ยงไงเกดมากตองตาย แตตอนนเรายงแขงแรงอย พดเรองตายแลวใจไมด เสยกาลงใจ” (E 14)

จากตารางท 10 เกยวกบการเตรยมตวกอนตายของผสงอายพบวา ผสงอายในเขตจงหวดราชบรมการเตรยมตวกอนตายแยกออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ 1. ผสงอายมการเตรยมตวกอนตาย

129

. ผสงอายไมมการเตรยมตวกอนตาย ซงในทนรวมถงผสงอายทคดไวแตยงไมไดแจงบตรหลานดวย โดยผสงอายกลมแรก รอยละ 59 15 มการเตรยมตวกอนตาย เนองจากเปนการวางแผนและตงตนบนความไมประมาทโดยมการจดการดานตางๆ เชนการทาฌาปนกจตางๆ หรอเกบเงนฝากธนาคาร เพอใหบตรหลานมเงนทาศพไมสรางความเดอดรอน หรอการแจกแจงและจดการสมบตทรพยสนทม และแจงบตรหลานทราบในรายละเอยดตางๆ บางรายไดแจงถงความตองการวาระสดทายของชวต บางรายไดแจงถงความประสงคดานการจดงานศพ และรอยละ 53.33 มการเตรยมดานจตใจ เพอยอมรบสจธรรมชวตโดยการ ทาบญ ฟงพระเทศน ใสบาตร อทศสวนกศล เปนตน และผสงอายกลมทสอง รอยละ 40.85 เปนกลมทไมมการเตรยมตวกอนตาย โดยรอยละ 10.02 มการเตรยมตวกอนตายดานการทาฌาปนกจ การวางแผนแจกแจงทรพยสน แตยงไมแจงใหบตรหลาน เนองจากเกรงวาจะเกดปญหาดานความคดลาเอยง ลกหลานไมดแลหลงไดรบสมบตไปแลว หรอไมมหวง ไมมสมบต จงยงไมบอกบตรหลาน และผสงอายรอยละ 30.83 ไมไดมการเตรยมตวกอนตาย เนองจากไมมทรพยสนใหจดการ หรอบางรายคดวาตนเองสขภาพยงแขงแรง ยงไมถงเวลาทจะเตรยมตว และบางรายไววางใจบตรหลานตนเองวาสามารถจดการได ดงนนจากขอมลขางตนจงพบวา ผสงอายสวนมากมการเตรยมตวกอนตายในดานตางๆ และมการแจงใหบตรหลานทราบถงสงทตนเองเตรยมไว รวมถงความประสงคทตนเองตองการ มการปฏบตตนในการเตรยมดานจตใจ เปนการตงตนอยบนความไมประมาท และความสบายใจ สวนผสงอายทไมมการเตรยมตวกอนตาย หรอมการเตรยมแตยงไมแจงบตรหลานทราบเนองจาก มความเหนวาตนเองยงแขงแรง ยงไมถงเวลา ผสงอายบางรายวางใจวาบตรหลานสามารถจดการได และยงมผสงอายบางรายยงไมไววางใจบตรหลานในการจดการ หรอเกรงวาบตรหลานจะคดวาลาเอยงในการจดการทรพยสมบตและบางรายกลววาบตรหลานจะไมดแลเมอไดรบสมบตสวนแบงไปแลว

2. ความตองการไดรบการดแลของผสงอาย เปนการศกษาความตองการไดรบการดแลของผสงอายเพอรบความชวยเหลอในดานตางๆ ทงจากญาตและบคลากรทางการแพทย เพอเปนแนวทางในการวางแผนการดแล และตอบสนองความตองการไดอยางเหมาะสม โดยเปนการศกษาเกยวกบเรอง ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก ความตองการครงสดทายของชวต ความตองการรความจรง ความตองการไดรบชวยเหลอเมอเสยชวตโดยผลการศกษาสามารถแสดงเปนตาราง ดงตอไปน

130

ตารางท 11 ความตองการไดรบการดแลของผสงอาย

ความตองการไดรบการดแล

ขอคนพบจากผสงอาย

ความตองการ ไดรบการ ชวยเหลอเมอ ปวยหนก

ผสงอายจากการสมภาษณมความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนกแยกเปน 2 กลมคอ 1. จากโรงพยาบาล แยกออกเปน 2 กลมยอย คอ 1.1 ไมตองการรบความชวยเหลอนอกเหนอจากทโรงพยาบาลจดบรการใหเนองจากมความเหนวาการบรการทไดรบดอยแลว เขาใจถงภาระงานของเจาหนาทและบางรายไมทราบเนองจากไมมขอมล “ทโรงพยาบาลบรการให มความเหนวาททากดอยแลว” (FG 05) หรอ “เจาหนาทเขาทางานกนเตมท เขาใจการทางานเลย” (E 06) “ทเขาทากดอยแลว” ( E 12) และผสงอายสวนหนงไมทราบวาตองการอะไรเพมเตม “คดไมออกวาจะใหชวยเหลอดานไหน” (E 03) หรอ“ไมรจะใหชวยอะไร” (E 09) 1.2. ตองการรบความชวยเหลอจากโรงพยาบาลดานดแลรกษาเนองจากตองการรกษาใหหาย ดานการอานวยความสะดวก เชน ความรวดเรว ทพกสาหรบญาต ความยดหยนในการเขาเยยมผปวย เปนตน “อยากใหดแลดๆ สะดวก รวดเรว ระบบไมซบซอน” ( FG 02) หรอ “ไปเฝาไขทพกญาตไมพอ บางทกไมม บางคนกพดจาไมด อยากจะฟอง แตถา ฟองไปเขากโดน เวลาปวยไมคอยอยากไป โรงพยาบาล แตลกๆเขาพาไป”หรอ “ปาฉนไปเยยมลกทโรงพยาบาล แตเขาใหออกไปรอขางนอก คนเปนแมยงงยกตองหวงลก อยากอยใกล แตทาไมได อยากใหเขาเขาใจ” (FG 05) “ไปโรงพยาบาลกอยากรกษาใหหาย ถารกษาไมไดกแลวแตเวรกรรม” (E 10) หรอ “เวลาปวยถาไปหาหมอได กอยากไปหา อยากไดหมอดๆ ยา ดๆ รกษาใหหาย” (E 14) 2.) ความตองการไดรบการชวยเหลอจากบตรหลานแยกออกเปน 2 กลมยอย คอ 2.1 ยกใหเปนการตดสนใจของบตรหลาน แลวแตบตรหลานจดการให เนองจากความไววางใจบตรหลาน ไมทราบสถานการณอนาคต “ไมไดบอกไมไดคาดหวงอะไรกบลกหลาน เพราะถาลกรวาพอแมปวย ยงงยเขากตองพาไปโรงพยาบาล” (FG 04) หรอ “ปวยอยากอยบานใหลกดแล แตถาลกจะเอาไปโรงพยาบาลกเรองของเขา แตใจไมอยากไป ทกวนนเปนอะไรยงซอยากนเองเลย โรงพยาบาลใหคนหนมๆ สาวๆ เขาไปกนเราแกแลวไมมประโยชน” (E 01)

131

ตารางท 11 ความตองการไดรบการดแลของผสงอาย (ตอ)



ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก (ตอ)

หรอ“การรกษาจะอยบาน อยโรงพยาบาลกแลวแตลก เราไมสามารถ ทาอะไรไดแลว แตใจจรงแลวกอยากอยบาน ตอนนนะถาไมแยจรงๆ ไมอยากไปโรงพยาบาลเลย สวนเรองเจบหนกจะใสหรอไมใสทอ แลวแตลกแลว ถาสงกอนก พดไมไดอก เพราะตอนนนยงมาไมถง ตอบไมได แตตอนแมอยโรงพยาบาล 2-3 เดอนจะใสทอ ใสสายยางกแยแลว ลงเลยบอกวาไมตองมนแย ดงนน ลงกอยทลก เพราะเราไมสามารถสงได ถาเราบอกไปถงตอนนนญาตไมยอม หมอกตองทาตามญาตอยด เพราะฉะนนตามสะดวกของลกหลานเลย แลวแตอยากทาอะไรกบลงกทา” (E 05) 2.2 ตองการใหบตรหลานใหความสนใจและทาตามความประสงค เชน ดแลชวยเหลอเตมทเมออยทบาน ตองการกลบไปอยบาน อานวยความสะดวกใหตนไดปฏบตตามความเชอ และมผรบผดชอบสบสานงานทคางตอไป“ปวยหนกกอยากอยใกลลกใกลหลาน” “คนมอญถาเจบหนกอยากกลบบาน อยากทาบญนมนตพระมาเทศนใหสต บางคนกเชอวาถาเสยชวตนอกบาน เอาศพเขาบานไมได ทกคนเลยอยากกลบไปตายทบานถาเปนไปได” (FG 01) หรอ“คดหวงกแคใหพนองชวยดแล” (E 03) “มลกหลานชวยกพอแลว” (E 13) โดยผสงอายบางรายไดแจงความประสงคของตนเองไวแลว เชน “ถาพอจะตาย อยาใหรางทรมาน ใหเอามาตายทบาน อยาทรมานดวยการใสทอ ใส อะไรเลย” (FG 02) หรอ “ปาดแลพพธภณฑทองถนมอญเอง อยากจะถายโอนงานแตไมมใครรบชวง เคยบอกใหครคนนงลา ออกจากราชการกอนเกษยณมา รบชวง แตกยงไมมาเลย ไมรจะทายงงยตอด” (FG 03) หรอ “ตองการใหบตรหลานชวยเหลอ เพอทาพธสะเดาะเคราะหตอชะตา อาบนามนตตามความเชอ” (FG 05) หรอ “เคยเปรยกบลกๆไววาถาเจบหนกแลวอยในสภาพแยๆ ใหลกจางคนเฝา เพราะลกๆทางานกนหมด” (FG 06) “ฉนอยากตายทบานบอกไวแลว เปนอะไรขนมาใหเอากลบมาบาน หลงจากนนกแลวแตเขา แตเรองใสทอ ถาหายใจไมออกยงไงกตองใส” (E 10) หรอ“ ถาปวยหนกบอกลกวาไมตองชวยอะไร จะผา จะใสทอกไมตอง ใหไปสบายๆ ขอมาตายทบานอยทบาน ญาตๆรอบขางกผลดกนมาเฝาด กลางคนลกสะใภมาเฝา ลกๆทางานกมาหาเดอนละครง แตบอกวาไมใหทา

132




ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก (ตอ)

อะไร กไมแนใจวาลกจะทาตามหรอเปลา ” (E 12) แตบางรายยงไมแจงบตรหลานทราบโดยใหเหตผลวา ยงไมถงเวลา ยงแขงแรงอย “เจบหนกเลอกไมใสทอดกวา ขอกลบมาตายทบาน ปาคดไวแตยงไมไดพดกบใคร คดวายงมเวลา ถงวนนนกบอกได หรอไมกแลวแตลก” ( E 02) หรอ “ถาเจบหนกอยากอยบาน ตายไมกลว ๆทรมาน ลกชายฉนตาย เขาไมไดสงอะไรไว ไปงาย ฉนบอกเขาเองวาไมใหปมส ฉนเองกตงใจไววาอยารงฉน สงสารฉนเถอะ ปลอยไปไมอยากทรมาน ยอไวลกเตากเปลองไปอก จะอยไปทาไม แตฉนกยงไมไดบอกลกหรอก ยงไมถงวนนน” (E 07) หรอ “ทกขเดอดรอนกะทนหนกไปโรงพยาบาล แตถาไมรอดกอยากอยบานเรา ไดเหนหนาพอแมพนอง ถงจะตายกตาย อยางมความสข ตายโรงพยาบาลทลกทเล เหลยวไปทางไหนกไมเหนใคร ถาจะตายฉนขอตายทบานดกวา แตถามโอกาสจะชวยตองชวยกอนถาเสยงกตองเสยง แตถาถงทสดกปลอยไป ฉนไมอยากใหยอถาหมอชวยไมไดกปลอยไปเลยอยาทรมาน บางคนนอนแผลกดทบ นอนกระแหมบๆ หวใจเตนตกๆ ลกมานงพดคยกไมได แตกยงไมไดบอกใครเพราะทกวนนฉนทาเองหมด คดเหมอนกนวาจะบอกทนมย พนองกไมไดคาดหวงวาจะมาชวยดแล” (E 09) หรอ “ถาปวยใหมๆกตองอยโรงพยาบาล ถาจาเปนตองใสทอลงวาไมใสดกวา แตถาใสแลวชวยใหไมเหนอยกเอาถารอดนะ แตถาไมไหวจรงๆกกลบบาน ขอตายทบานดกวา ปลอยสบายๆคอตองการอยางน ไมตองลาบากเขา ลาบากลกหลานตองมานงเฝา ตายดกวา ปวยแยๆ ไมอยากไดอะไรแลว คดแตวา กจะตายเมอไหร คนจะตายไมเคยสง ไมคอยสง คดแตวากจะตาย ตอนพอกบแมลงกไมไดสงอะไรไว ถาลงจะสงกจะสงใหรกกนไวพนอง แตตอนนกคดไวเฉยๆ ไมไดบอกใคร ยงแขงแรงอย ยงไมตาย” (E 14)

ความตองการครงสดทายของชวต

ผสงอายมความตองการครงสดทายของชวตแยกออกเปน 4 กลมคอ 1.) ไมตองการยอชวตจากอปกรณการแพทยเนองจาก ไมตองการทรมาน ไมตองการใหบตรหลานเดอดรอน เพราะเปนวาระสดทายของชวตของตนเองแลวและจากประสบการณทพบเหนผทถกยอชวตมากอนหนานมความทกขทรมาน กอนเสยชวต หรอบางคนรอดมากไมสามารถชวยเหลอตวเองได และเปนความ

133




ความ ตองการครงสดทายของชวต (ตอ)

ลาบากแกบตรหลาน เปนตน“ไมตองการทรมานถามนจะหนกไมไหว อยาทรมานเลย ดจากคนอนๆแลวทรมาน ไมอยากเจาะคอ ใสทอ อยากไปสบายๆ” (FG 01) หรอ “อยไปกลาบากลกหลาน ลาบากตองมานงเฝาปรนนบต ลาบากหมอ ลาบากพยาบาล” (FG 04) หรอ “ไมตองทรมาน ไมตองมาใส มนถงเวลาแลว” “เคยเจอคนเปนอมพาตอยตงสป เปนแผลกดทบ ลกหลานลาบากดแล ถาเปนอะไรขนมาไมรอดกไป อยยงงยกไมรอด” (FG 06) หรอ “ปาเคยใหสามใสทอชวยหายใจเพอยอชวตเขาไว ตอนใสทอเลอดกบปากเลย แลวเขากไมฟน สอสารกไมได ไดแตนอนดนนาตาไหลแลวเขากตาย ถายอนเวลากลบไดปาจะไมใสเขาใหทรมาน” (FG 07) หรอ “ไมตองการทรมานนอนตดทไมอยากอยอยางนน ไมมประโยชน ทาอะไรกไมได” ( E 01) “ไมอยากทรมาน ไมตองใส ทอหรอก เคยเหนคนทรอดมากชวยเหลอตวเองไมได นอนกนเปนแผล ทรมาน” (E 03) “ไมตองทาอะไรทงนนถาไมไหวจรงๆ ทรมาน” (E 06) “ใสนน ใสนมนทรมาน ไมเอาหละ ตอนลกชายฉนๆบอกหมอเขาเองวาไมใหใส ไมใหปมส เขาไปงาย เมอนองชายฉนกเคยเหนจะหมดลมกไมหมด มนทเรศตอนพอฉน นอนโรงพยาบาลรองไหเลย ขอกลบบาน ฉนไมอยากทรมาน ฉนเหนเขากระแทกสายอะไรไมรลงคอพอฉน แคฉนนกกกลวแลว เมอตอนอากชวยไวอยางน กชวยไดแค 2-3 คนกตาย เพราะเราจะยอไววามนเรวเกนไปฉนเองกตงใจไววาอยารงฉน สงสารฉนเถอะ ปลอยไป ไมอยากทรมาน ยอไว ลกเตากเปลองไปอก จะอยไปทาไม บางคนยอไวนอนเปนปจนกนเนากม ” ( E 07) 2.) ใหบตรหลานเปนผตดสนใจการยอชวตจากอปกรณการแพทย เนองจากไววางใจโดยมความเหนวา ณ ขณะนนตนเองไมสามารถพดโตตอบได หรอไมทราบถงสถานการณขณะนนจงใหบตรหลานเปนผตดสนใจแทน “การรกษาผมใหสทธหมอ และภรรยาตดสนใจ สวนตวผมไมสงอะไรไว” “การรกษาผมใหเปนหนาทของลกและภรรยาแลวกน ผมไมตดสนใจ” (FG 02) หรอ “จะกไมกจะใสไมใสทอแลวแตลกแลวตอนนน ถาจะสงไวกพดไมไดอกเพราะตอนนนยงมาไมถง ตอบไมได แตตอนแม อยโรงพยาบาล 2-3 เดอน เหนใสทอใสสายยางกแยแลว ลงเลยบอกหมอวาไมตองมนแย” (E 05) หรอ “ทกอยางแลวแตลกหลาน

134




ความ ตองการครงสดทายของชวต (ตอ)

จะชวยไมชวย จะใสทอไมใส ถาหายใจไมออกยงงยกตองใส ถาไมไหวเปนรยขนมาใหเอากลบมาบาน” (E 10) หรอ “แลวแตลกหลานจดการตามสะดวก” (E 15) 3.) ตองการใหชวยเหลอเตมทเนองจากมความคดเหนวาเทคโนโลยการแพทยมความทนสมยสามารถชวยเหลอได และการไมยอเปนการทาใหเสยชวตและเปนบาป “ถาปวยเตมทขอตายทโรงพยาบาลดกวาเพราะมเครองมอทางการแพทยพรอมทจะชวยเหลอได แตยงไมไดบอกลก กขนอยกบลกจดการ” (FG 03) หรอ“ทใหยอเพราะไมอยากฆาเขา มนเปนบาป” (FG 07) 4.) ไมมความคดเหนเกยวกบการยอชวตดวยอปกรณการแพทย โดยมความเหนวาทกอยางอยทเวรกรรมของตนเอง “ตายกคอตาย แลวแตเวรกรรม” (E 08) ความคดเหนผสงอายเกยวกบการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต วาเปนสงทด เนองจากเปนสทธของบคคลในการลอกวาระสดทายของชวต ไมตองทนทกขทรมาน ทงตอตนเองและบคคลรอบขาง และตนเองสามารถทจะระบความตองการของตนเองเพอใหบตรหลานทาตามความตองการของตนเองได “พ.ร.บ.กด ถาสมมตเราเปนมะเรงระยะสดทาย ลกยอมปลอย แตถาลกคนใดคนหนงไมยอมจะมปญหา คนตดสนใจตองเปนเรา” (FG 01) หรอ “มพ.ร.บ. กดเปนประโยชนตอตวเราเอง ตองทาขณะเรามสตเพอใหลกหลานทาตามเราเมอเราไมรตว ถาเราพดปากเปลากจะไมมหลกฐาน” (FG 03) หรอ “สงไว ทาไวดไมตองทาใหญาตหนกใจ ถงแมจะไมมสตคนไขเลอกไดเองวาจะอยหรอจะไป” “แมฉนเปนมะเรง เคยสงไววาถาแมแยไมตองทรมานแมไมตองปมสไมตองใสทอ สงไวเลยวาถาเปนอะไรไปใหเอารปแมทเตรยมไวตงหนาศพ เรากทาตามทแมบอก” “เคยเจอบางคนพอรวาพอจะอยไมนาน พออยากไปเทยวไหนกพาไป มคนแกบางคนบอกวาถาตายอยาเอาไปไววดเพราะกลวผ ลกหลานเขากทาตาม” (FG 05) หรอ “ดทสดเลยถาม ถาทาได ไมทรมานตวเอง ไมทรมานลกหลาน เขาไดไมเสยเวลาทามาหากน” (E 03) หรอ “ฉนวาดมากเลย คนไขสงเอาไวจะไดหมดปญหาไป” (E 07) หรอ “กด สาหรบคนใจบญใจกศลเผอเขาจะอทศ รางกาย” (E 11) หรอ “ถาทาไดกดมากเลย เลอกทจะตายได ไมอยากทรมานใสทอเจบ เหนคนขางบานแลวทรมาน” (E 13)

135




ความตองการครงสดทายของชวต (ตอ)

ผสงอายบางรายไมแนใจวาบตรหลานจะทาตามหรอไม โดยแยกความคดเหนเปน 3 กลม คอ 1.) ไววางใจในการตดสนใจของบตรหลาน “ลงวาพ.ร.บ. ไมตองหรอก เมอถงวนนนลกกจดการใหอยแลว ไมวากฎหมายจะออกมายงงย ตวเราเองทาอะไรไมได แลวจะเอาไปทาอะไร เพราะถงวนนนกตองขนกบลกหลาน สดทายใชกบคนทตองการและเขาใจไมเหนอการตดสนใจเหนอเหตและผล กฎหมายนสดทายแลว รอยคนอาจใชไมไดสกคนดวยซา เพราะตวเองทาอะไรไมไดแลวพดไปกเหมอนเปนลางราย สงแลวลกไมทา แลวเราจะไปทาอะไร ยงงนกแลวแตลกจะทาอะไร กทา บางทเราสงไวแตลกไมยอม บอกกบหมอใหชวยเตมทอยางน หมอกตองทาตามญาตอยด ตามสะดวกของลกหลานเลยแลวกน” (E 5) หรอ “กคดวาเปนเรองทด เพอลดปญหาลดภาระ แตเขาจะทาตามหรอไมนนอกเรอง เรากไมรวาเขาจะทาหรอไม แตสวนตวเองกไมเคยคยถงขนาดนน” (E 06 ) หรอ “ถามกด ทาตามใจตวเองได อยนานไปกทรมาน อยกไมมคนดแล ลกกอยไกล แตสงทบอกวาไมใหทาอะไรกไมแนใจวาลกจะทาตามหรอไม” (E 12) 2.) เนองจากประเพณ วฒนธรรมไทยทบตรตองดแลบดามารดาใหดทสด “คดวาพรบ.ด แตถาทางจตใจคดวาลาบาก ไมมนใจวาพรบ.ออกมาจะดมย สวนใหญในครอบครวกเตรยมๆกนไวแลว” “ถงพรบ.ออกมาแลวกแลวไป แตวฒนธรรมไทย พอแมใครๆกตองปรนนบตดแลใหดทสด” (FG 01) หรอ “เราสงไวจรง แตวาระสดทายกแลวแตลก ภรรยา และหมอแลวกน” หรอ “ผมเหนตวอยางตอนทผมปวยนอนโรงพยาบาล ผมมองลกของคนไขขางเตยงเขาทาตามทแมสงไว ผมรสกวาลกโง กไมรหมอ จะทาอะไรใหดทาไมไมทา ทาไมไปเชอแมสงทาไมโงกไมร ถาแมเรามชวตอยตออกหลายๆปเราเลอกอะไร เรากตองเลอกแมเรา หลงจากเขาเชอแมๆเขาตายใน 2 วน” (FG 02) หรอ “ถามวามพรบ.ดมย ยงงยตองบอกดไวกอน เพราะถาบอกวาไมดเทากบปดประตตายคอไมรบขอมลอะไรเลย มนเปนเรองละเอยดออนนะทกคนปวยทรมานไมอยากอย แตความคดของลกหลานกอกเรอง ประเพณวฒนธรรมบางทลกหลานทาตามทเราสงกจะถก สงคมวามองวาปลอยปะละเลย อยากใหพอใหแมตายหรอเปลา เปนลกทรพหรอ

136




ความตองการครงสดทายของชวต (ตอ)

เปลา” (FG 03) หรอ “ถาเราสงไวลกหลานจะหนกใจในการตดสนใจ เพราะพอแมใหชวตเรา แตพอถงวนนนเรากลบดแลพอแมไมด เหมอนวาชวตพอแมอยในกามอเราอยากใหอยกอย อยากใหตายกตายอยางนน” (FG 05) 3.) การปฏบตตาม เปนสงทบาป เพราะคดวาเปนการทาใหผปวยตาย “มคนไขคนนงนอนใสเครองชวยหายใจมาหลายป แตญาตจะขอใหถอดเครองชวยหายใจออก เทากบฆาเขา สงใหเขาตาย ศลของปานาฯ สตวมนมชวต สงฆาหรอฆาดวยตวเองถอวาบาป” (FG 07) ความคดเหนของผสงอายตอการนาไปปฏบต หลงทราบขอมลแยกเปน 2 กลม คอ 1.ยงไมคดถงปญหาเกยวกบสขภาพและนาไปปฏบต เนองจากประเมนตนเองวาสขภาพแขงแรง ยงไมถงเวลา กลวบตรหลานรบไมได “ไมมใครคดวางแผนจดการเรองนหรอก ไมไดนกเพราะยงแขงแรง ยงไมถงเวลา ใหเปนหนาทของลกหลาน” (FG 03) หรอ “ เรองมรดกทรพยสน สวนใหญทากนไวแลว แตเรองสขภาพคดวายงไมถงเวลา ยงแขงแรงกนอย บางทตงใจจะบอก แตยงไมไดบอก กลวลกรบไมได” (FG 05) หรอ “ยงไมคด ตอนนเจบปวยเลกนอยกไปหาหมออนามย กลวมากเรองเจบปวย เปนหวงวาถาตายไปลกหลานจะอยกนยงงย แตทกอยางคดจะบอกเมอถงเวลาใกลๆ แตตอนนยงไมไดบอกเพราะยงแขงแรง” (FG 06) หรอ “คดวาตวเองสขภาพยงด ควบคมอาการได และผสงอายกมการเตรยมตวกอนตายกนในดานทรพยสนอยแลว อยทวาบอกหรอยงไมบอกลกหลานเทานน” (FG 07) หรอ “กเปนเรองทดแกลกหลาน แตสวนใหญเขาคดแตยงไมไดบอกลงเองตอนนยงแขงแรงอยเลยยงไมไดบอก” (E 14) หรอ “คดวาดนะ คนไขสงได แตฉนยงไมไดคดเรองนเลย แลวแตลก” ( E 02) หรอ “กคดวาเปนเรองทด เพอลดปญหาลดภาระ แตเขาจะทาตามหรอไมนนอกเรอง เรากไมรวาเขาจะทาหรอไม แตสวนตวเองกไมเคยคยถงขนาดนน” (E 06 ) 2.) คดวาจะนาไปเตรยมตนเองหลงทราบขอมล “ถารอยางนแลวกลบไปตองไปบอกลกบาง และถามสตกอนตายจะบอกลกวา เงนสวนคานาประปาหมบานเกบไวตรงไหน” (FG 05)

137




ความตองการรความจรง

ผสงอายมความตองการรความจรงเกยวกบภาวะสขภาพดงน ความตองการรความจรง ผสงอายมความคดเหนแยกออกเปน 2 กลม คอ 1.1. ตองการรความจรง เนองจากเปนสทธสวนบคคลของตนเอง ตองการทราบวาตนเองปวยเปนอะไรเพอเตรยมตวเตรยมใจ เพอการรกษา และปฏบตตนถกตอง วางแผนจดการภาระทคงคาง และลดความวตกกงวล “อยากรวาเปนอะไรจะไดรกษา” (FG 01) หรอ “อยากรเพราะจะไดทาตวถกวาตองทาอยางไร เปนการเตรยมตวทด อะไรทยงไมไดทาจะไดทาๆซะ อะไรทยงไมไดสงจะไดสง ไมงนเหมอนคนเดนปดตาตกหลมตกรอง รจะไดวางแผนถกวาจะทาอยางไร” (FG 03) หรอ “รแลวจะไดทาใจเปนกศลในทางทด กลวตายกจะไดไปสะเดาะเคราะหตอชะตา อาบนามนต จะไดบอกกบลกกบหลานเลยวาถาตายอยาเอาไวหลายคน มรณานสตไวตายแน ๆอยากทาอะไรกทา” (FG 05) หรอ “ปาๆอยากรนะ บอกกบลกวาไมตองทกขไมตองหวงถงเวลากตองไป ปวยครงนกบอกวาจะปดแมทาไมวาแมมเนองอกในตบ ไมตองปดบงถงเวลานแมเตรยมตวเตรยมใจ อยากรวาเปนอะไร จะไดไมตองไปรกษาโนนน รอยแลววาโรคนยงงยกไปไมรอด ไมกลวทจะรหรอก คนเราระดบไหน รวยจนมหาเศรษฐกตองตาย เขายงไมรอดแลวเราเปนอะไรถงจะรอดอยคาดนคาฟา เอดลกจนตอนหลงเขาตองบอก” (E 02) หรอ “ปาๆอยากรวาเปนอะไร จะไดทาตวถก” (E 04) หรอ “ลงๆอยากรวาเปนอะไร ทาใหเราไมกงวล ไมงนเราจะนอนกงวลวา”กเปนอะไรวา” (E 05) “ฉนอยากร อยากใหบอกตรง ๆจะไดสงเสยเตรยมตวไดทน ถาเขาไมบอกเราจะไมไดสงเสย ถาเราทาใจไดวาความตายหลกหนไมพนเรากจะไมกลวตาย แตความจรงบางทกเชอถอขอมลไมได เคยมหมอบอกวาเปนมะเรงอยไดไมนาน อยากกนอะไรกกน อยากทาอะไรกทา ปรากฏวาเขาอยตอไดเปนสบปไมตาย” (E 09) 1.2. ไมตองการรความจรงเกยวกบสขภาพตนเองเนองจากกลว และทาใจไมได และคดวาอยางไรกตองตาย หรอคดวาผปวยเองมกรดวยอาการของตนเองอยแลว “ผมกลว ไมกลาตรวจสขภาพเลยทกวนน” (FG 01) หรอ “ไมอยากรวาเปนอะไร จรงๆแลวเราจะรดวยตวของเราเองอยแลวจากอาการของเรา เราวเคราะหตวเราเองได เราทาใจไวแลววาเราจะสหรอไมสกบมน เพราะฉะนนไมรบรดกวา” (FG 03) หรอ “เราเองกไมอยากร กลวทาใจไมไดเหมอนกน” (E 13)

138




ความตองการรจรง (ตอ)

หรอ “ผม ไมอยากร จะรกษาหรอไมรกษากตามนน ไมมประโยชน อะไรทจะร ยงงยกตองตายอยด” (E 01)

ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอเสยชวต

ผสงอายมความตองการไดรบชวยเหลอเมอเสยชวต แยกออกเปน 2 กลม คอ 1.) ไมไดคาดหวงหรอตองการอะไรแลวแต บตรหลานจดการ เนองจากวางใจบตรหลาน ไมตองการใหบตรหลานลาบากใจ “ถงวนนนลกๆกตองคยกนอยแลว วาจะตองทาอยางไร กตองเปนสทธของลกๆตดสนใจ ศพเขาบานหรอไววด แลวแต แตเดยวนสวนใหญนาเขาบานกนทงนน ตองการความสะดวก ลดคาใชจาย และยงมอกหลายปจจย เชน จางศพไวเลนบางอะไรบาง ถาไววดจะเลนไมได” (FG 01) หรอ “แลวแตลกหลาน สวนใหญตายแลวลกหลานกเอาไววดหมดเพราะสะดวกจดงาน ทจอดรถกกวาง ถวยชามกมหมด” (FG 03) หรอ“เรองงานศพ กแลวแตเขาสะดวก แลวแตเขาเชอ บางคนเขาเชอเรองตายโหงไมเอาศพเขาบาน แตถาปวยตายทโรงพยาบาลเอาเขาบานได บางคนไวบานเพราะบานเขากวางขวาง บางคนไววดเพราะสะดวก เขาทากนมาอยางไร เรากทาตามสงคมททากนมาอยางนน” (FG 04) หรอ “ตายไปแลว ลกจะปลอยใหศพเนากชางเขา” (FG 06) หรอ “งานศพเราแลวแตลกๆ ตามสะดวกเขา สมมตเราไปสงไว ถาเขามตงคนอย แตเราสงไว 7 วน ลกไมมตงคจะทายงไง กเลยคดตามสะดวกเขาแลวกน” (E 02) หรอ “เราจะระบบงคบลกไมไดวาจะตองทาอยางนนอยางน อะไรกไดทจะสบายใจทงสองฝาย จะเผาไมเผาเรองของเขา จะมหนงมลเกกเรองของเขา จะไวกวนกไมเคยบอก แตถาหลายวนคาใชจายกไมนอย” (E 05) “ทกอยางแลวแตลกหลาน เผาใหไฟไหมแลวกน” (E 10) “ทาเรองฌาปนกจไวเพอเตรยมไวงานศพเรา สวนเรองอนๆกแลวแตเขา ไมตอง ระบ เรองศพใหเขาจดการ รวายงไงเขากตองเผาเราแนๆ” (E 14) 2.) ตองการใหบตรหลานทาตามความประสงค โดยผสงอายบางรายแจงความประสงคแกบตรหลานแลวแตบางรายยงไมไดแจง 2.1 แจงบตรหลานทราบแลว “หลงพอตายเอาศพไว 3 คนพอ” หรอ“ถาผมตายไมตองไปซอโลงดๆมาใส ใหไปขอโลงวด ไมตองสวดนาน ฟมเฟอย จดงานเพอรกษาหนาเราเองทงนน” (FG 02) หรอ “ผมบอกกบลกเลยวาถาพอตาย

139




ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอเสยชวต

เกบไว 3 คนแลว เผา ไมตอง รบซอง จดเลยงเตมท” (FG 03) หรอ “ตายโหงหามเอาศพขนบาน แตอยในบรเวณบานได ดสสมยนตายกนเยอะแยะเพราะไมเชอโบราณ” (FG 06) หรอ “บรจาคอวยวะไว อยากใหเขาแจงไปทโรงพยาบาลเมอเราเสยชวต บรจาครางกาย 1 คนสามารถใชอวยวะไดหลายสวน ไดบญมากกวา 1 คนอก” (FG 07) หรอ “บอกแมตายตองเลยงพระเชาทกวนนะ กลวอด ไมเชอหรอกเรองตายนอกบานในบาน สวนใหญตายกเกบศพไว 7 วน” (E 07) หรอ “เคยพดกบลกไวแลว บอกไวไมตองไวหลายคน ทาพอควรไมใหเดอดรอน ไมตองเชอใคร ถาไมทาเลยเขาจะวาลกไมสานกบญคณพอแม ใจจรงๆอยากใหงดพวงหรดไปเลย ไมมประโยชน” (E 11) หรอ “บอกลกไววาแมตายแลวไมตองเอาแม ไปไววด ตายทบานไวทบาน ญาตเยอะด” (E 12) 2.2 ยงไมไดแจงบตรหลาน “ตายแลวไมตองไวนานใหจดการโดยเรว เสยเวลาจดงาน เสยเวลาคนมารวมงานแตผมกยงไมไดคยกบเขาหรอก” ( E 03) “ศพฉนไมตองใหญโต ไมตองไปกหนยมสนมา โบราณบอกคนตายจะขายคนเปน มเทาไหรทาไปเทานน ตอนจะตาย พอเคยสงไววาเอากระดกไปไววดท อยากฟงพระสวด แตฉนไมทาอยากใหพอแมอบอนอยบาน วดกไมดเจดยเงาโบสถทบ คนจนสรางฮวงจยอยทดกดลกหลานรวย แตถาไมดกไมมความสข แตกยงไมไดบอกใคร” (E 09) หรอ “อยากใหทาศพเรวๆ ไมตองเกบไวนาน ยงไมเคยบอกใหใครฟงคดวาจะบอกตอนใกลๆ ” (E 13)

จากตารางท 11 เกยวกบความตองการไดรบการดแลของผสงอายในดานตางๆ ซงประกอบดวย ดานความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก ความตองการครงสดทายของชวต ความตองการรความจรง และความตองการไดรบชวยเหลอเมอเสยชวต พบวา ความตองการไดรบการชวยเหลอเมอปวยหนก ผสงอายตองการไดรบความชวยเหลอเมอปวยหนกโดยสรปแยกเปน 2 กลมคอ 1. ตองการไดรบความชวยเหลอจากโรงพยาบาล แยกออกเปน 2 กลมยอย คอ 1.1 ไมตองการไดรบความชวยเหลอทนอกเหนอจากททางโรงพยาบาลจดบรการให 1.2 ตองการรบความชวยเหลอจากโรงพยาบาล

140

2. ตองการไดรบการชวยเหลอจากบตรหลานแยกออกเปน 2 กลมยอย คอ 2.1 ไมไดตองการอะไรยกใหเปนการตดสนใจของบตรหลาน แลวแตบตรหลานจดการให 2.2 ตองการใหบตรหลานใหความสนใจและทาตามความประสงค โดยดานความตองการรบการชวยเหลอจากทางโรงพยาบาล ผสงอายสวนใหญ รอยละ 79.03 ไมตองการไดรบความชวยเหลอทนอกเหนอจากททางโรงพยาบาลจดบรการให เนองจากมความเหนวาการบรการทไดรบนนดอยแลว เขาใจถงภาระงานของเจาหนาทและบางรายไมทราบเนองจากไมมขอมล จงไมมความเหนวาตองการอะไรเพมเตม แตมผสงอาย อกรอยละ 20.97 ทตองการรบความชวยเหลอจากโรงพยาบาล ดานการอานวยความสะดวก เชน ความรวดเรว ทพกสาหรบญาต ความยดหยนใน และดานการดแลรกษาเนองจากตองการรกษาใหหาย สวนความตองการไดรบการชวยเหลอจากบตรหลาน ผสงอายกลมแรกรอยละ 40 ไมไดตองการอะไรยกใหเปนการตดสนใจของบตรหลาน แลวแตบตรหลานจดการให เนองจากความไววางใจบตรหลานไมทราบสถานการณอนาคต และผสงอาย รอยละ 60 ตองการใหบตรหลานใหความสนใจและทาตามความประสงคและดแลชวยเหลอเตมท เชน ตองการกลบไปอยบาน อานวยความสะดวกใหตนไดปฏบตตามความเชอ และมผรบผดชอบสบสานงานทคางตอไป แตผสงอายสวนใหญเกอบรอยละ 80 ทไมไดแจงความประสงคของตนเองแกบตรหลานทราบโดยใหเหตผลวา ยงไมถงเวลา และสขภาพยงแขงแรง มเพยงสวนนอยทไดแจงความประสงคของตนเองแกบตรหลานไวแลวแตบางรายยงไมไดแจง ความตองการครงสดทายของชวต ผสงอายมความตองการครงสดทายของชวตโดยสรปแยกออกเปน 4 กลม คอ 1. ไมตองการยอชวตจากอปกรณการแพทย 2. ใหบตรหลานเปนผตดสนใจการยอชวตจากอปกรณการแพทย 3. ตองการใหชวยเหลอเตมท 4. ไมมความคดเหนเกยวกบการยอชวตดวยอปกรณการแพทย เนองจากความไววางใจ โดยผสงอายกลมแรกสวนใหญรอยละ 73.33 ไมตองการทรมาน ไมตองการใหบตรหลานเดอดรอน เพราะเปนวาระสดทายของชวตของตนเองแลว และจากประสบการณทพบเหน ผทถกยอชวตมากอนหนานมความทกขทรมาน กอนเสยชวต หรอบางคนรอดมากไมสามารถชวยเหลอตวเองได และเปนความลาบากแกบตรหลาน ผสงอายกลมทสอง รอยละ 13.64 ตองการใหบตรหลานเปนผตดสนใจ การยอชวตจากอปกรณการแพทย เนองจากความไววางใจ และมความเหนวา ณ ขณะนนตนเองไมสามารถ พดโตตอบได หรอไมทราบถงสถานการณขณะนน จงใหบตรหลานเปนผตดสนใจแทน ผสงอายกลมทสาม รอยละ 6.65 ตองการใหชวยเหลอเตมท เนองจากมความคดเหนวาเทคโนโลยการแพทยมความทนสมยสามารถชวยเหลอได และการไมยอ

141

เปนการทาใหเสยชวตและเปนบาป และผสงอายกลมสดทาย รอยละ 6.65ไมมความคดเหนเกยวกบการยอชวตดวยอปกรณการแพทยโดยมความเหนวาทกอยางอยทเวรกรรมของตนเอง ความคดเหนผสงอายเกยวกบการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต ผสงอายทงหมด คดเหนวาการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตเปนสงทด เนองจากเปนสทธของบคคลในการเลอกวาระสดทายของชวต ไมตองทนทกขทรมานทงตอตนเอง และบคคลรอบขาง ตนเองสามารถทจะระบความตองการ และใหบตรหลานไดทาตามประสงคของตนเองได แตมผสงอายถงรอยละ 86.64 ทไมแนใจวาบตรหลานจะทาตามหรอไม เนองจาก . ไววางใจในการตดสนใจของบตรหลาน 2. ประเพณ วฒนธรรมไทยทบตรตองดแลบดามารดาใหดทสด และกงวลวาบตรหลานจะถกสงคมตเตยน 3. การปฏบตตาม เปนสงทบาป เพราะคดวาเปนการทาใหผปวยตาย 4. ความสะดวกในการปฏบตตามของบตรหลาน ความคดเหนของผสงอายตอการนาไปปฏบต หลงทราบขอมลเกยวกบการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) แลว ผสงอายเกอบทกคน มากกวารอยละ 95 แสดงความเหนวายงไมคดถงปญหาเกยวกบสขภาพและนาไปปฏบต เนองจากประเมนตนเองวาสขภาพแขงแรง ยงไมถงเวลา กลวบตรหลานรบไมได มผสงอายเพยงบางคนทคดวาตนเองจะกลบไปแจงความประสงคแกบตรหลาน ความตองการรความจรง ผสงอายมความตองการรความจรงเกยวกบภาวะสขภาพแยกออกเปน กลม คอ . ตองการรความจรงเกยวกบสขภาพตนเอง . ไมตองการรความจรง โดยผสงอายรอยละ 79.52 ตองการรความจรงเกยวกบสขภาพตนเอง เนองจากเปนสทธสวนบคคลของตนเอง ตองการทราบวาตนเองปวยเปนอะไรเพอการรกษา และเพอการวางแผนจดการภาระและสงตางๆ ทคางคาอย เปนการเตรยมตวเตรยมใจ และปฏบตตนถกตอง และลดความวตกกงวล สวนผสงอายอกรอยละ 20.48 ไมตองการรความจรงเกยวกบสขภาพตนเองเนองจากกลว และทาใจไมได และคดวาอยางไรกตองตาย และคดวาผปวยมกรดวยอาการของตนเองอยแลว ความตองการไดรบชวยเหลอเมอเสยชวต ผสงอายมความตองการไดรบชวยเหลอเมอเสยชวต โดยสรปแยกออกเปน 2 กลม คอ 1. ไมไดคาดหวงหรอตองการอะไรแลวแตบตรหลานจดการ . ตองการใหบตรหลานทาตามความประสงค

142

โดยผสงอายกลมแรก รอยละ 62.38 ไมไดคาดหวงหรอตองการอะไรแลวแตบตรหลานจดการให เนองจากวางใจบตรหลาน ไมตองการใหบตรหลานลาบากใจ และผสงอายกลมทสอง รอยละ 37.62 ตองการใหบตรหลานทาตามความประสงค โดยผสงอายบางรายแจงความประสงคแกบตรหลานแลวแตบางรายยงไมไดแจงเนองจากคดวายงไมถงเวลาแจง ดงนนจากขอมลขางตนจงพบวา ผสงอายสวนใหญเมอเจบปวยหนกอยทโรงพยาบาล มความพงพอใจตอบรการทไดรบจากโรงพยาบาล ไมตองการไดรบความชวยเหลอทนอกเหนอจากททางโรงพยาบาลจดบรการให เนองจากมความเหนวาการบรการทไดรบนนดอยแลว เขาใจถงภาระงานของเจาหนาท มเพยงบางสวนทตองการรบความชวยเหลอ ดานการอานวยความสะดวก เชน ความรวดเรว ทพกสาหรบญาต ความยดหยนในเขาเยยม การรกษาใหหาย แตผสงอายตองการใหบตรหลานใหความสนใจ และทาตามความประสงค และดแลชวยเหลอเตมท เชน ตองการกลบไปอยบาน อานวยความสะดวกใหตนไดปฏบตตามความเชอ และมผรบผดชอบสบสานงาน ทคางตอไป แตบางรายไดยกใหเปนการตดสนใจของบตรหลาน แลวแตบตรหลานจดการเนองจากความไววางใจ และเมอวาระสดทายของชวตมาถงผสงอายสวนใหญอกเชนกนไมตองการยอชวตจากอปกรณการแพทยเพราะไมตองการทรมาน ไมตองการใหบตรหลานเดอดรอน เพราะเปนวาระสดทายของชวตของตนเองแลว และเมอเสยชวตกวางใจใหบตรหลานเปนผจดการให เพราะไมตองการใหบตรหลานลาบากใจทจะปฏบตตามความตองการของตน และผสงอายทงหมดเหนวาการไดแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตไวนนเปนสงทด เนองจากเปนสทธสวนบคคลของตนในการเลอกวาระสดทายของตนได แตสวนใหญไมแนใจวาเมอแจงเจตนาความตองการของตนแลวบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไมเนองจากเปนหวงกงวลในปญหาทจะเกดแกบตรหลานในเรองตางๆ และผสงอายเกอบทงหมดแจงวายงไมคดถงประเดนน ผสงอายสวนใหญเหลานจงไมไดแจงความประสงคของตนเองแกบตรหลานทราบเพราะคดวายงไมถงเวลา และสขภาพ ยงแขงแรง ยงไมถงเวลา ผสงอายสวนใหญตองการรความจรงเกยวกบสขภาพตนเอง เนองจากตองการทราบวาตนเองปวยเปนอะไรเพอการรกษา การวางแผนจดการภาระและสงตางๆ ทคางคาอย เปนการเตรยมตวเตรยมใจ และปฏบตตนถกตอง และลดความวตกกงวล

วตถประสงคท 3 เพอศกษาสภาพและความตองการของญาตในการ ดแลผปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย

ซงการศกษานไดเกบขอมลในกลมตวอยางญาตของผสงอายในจงหวดราชบร จานวน 30 คน โดยเปนญาตผสงอายทบาน จานวน 15 คน และญาตของผสงอายทปวยอยทโรงพยาบาล จานวน 15 คน โดยการสมภาษณเชงลก

143

ตอนท 3 ประกอบดวย . ขอมลสวนบคคลของญาตผสงอาย . สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาต ประกอบดวย . สถานภาพความสมพนธ ภาวะสขภาพผสงอาย การดแลทตอบสนองทกมต . ปญหา/อปสรรคการดแลผสงอาย . การรบรตอการเตรยมตวกอนตาย 2.4 ความร เกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต 2.5 การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช . ความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย . ความตองการไดรบการดแลเมอผสงอายเจบปวย . ความตองการไดรบการดแลเมอผสงอายปวยวาระสดทายของชวตและเสยชวต

1. ขอมลสวนบคคลของญาตผสงอาย โดยเปนการนาเสนอขอมลสวนบคคลในประเดนตางๆของญาตผสงอายทงทบานและญาตของผสงอายทปวยอยทโรงพยาบาลตามตารางท 12 ดงน

ตารางท 12 ขอมลสวนบคคลของญาตผสงอาย

ลาดบ ขอมลกลม ญาตผสงอาย

ทบาน ญาตผสงอาย ทโรงพยาบาล

. เพศ - ชาย - หญง

3

12 . อาย

- - ป - - ป - - ป - ปขนไป

7 4 -

2 4 6 3

. ระดบการศกษา - ประถมศกษา - มธยมศกษา/ปวช. - อนปรญญา/ปวส.

3 5 -

8 3 1

144

ตารางท 12 ขอมลสวนบคคลของญาตผสงอาย (ตอ)

ลาดบ ขอมลกลม ญาตผสงอาย

ทบาน ญาตผสงอาย ทโรงพยาบาล

3. ระดบการศกษา (ตอ) - ปรญญาตร - สงกวาปรญญาตร

4 3

3 -

. อาชพ - วางงาน/งานบาน - รบจาง - รบราชการ - เกษตรกร/คาขาย - อนๆ

3 3 7 1 1

2

- . รายได

- ตากวา บาท - - บาท - บาทขนไป

6 1 8

-

. โรคประจาตว - ไมมโรคประจาตว - มโรคประจาตว

12 3

10 5

. ประสบการณเกยวกบการดแลผสงอายทเจบปวยในวาระสดทายของชวต และประสบการณทเกยวของกบภาวะใกลตายหรอการตาย - ไมเคยดแลผสงอายทเจบปวย - เคยดแลผสงอาย สมาชก ญาตพนองในครอบครวและผสงอายอนๆ - เคยเยยมผปวยใกลตาย - เคยไปรวมงานศพ

3 12

12 15

4 11

7

15

145

จากตารางท 12 เกยวกบขอมลสวนบคคลของญาตทงสองกลม คอ กลมทดแลผสงอายทบานและกลมทดแลผสงอายทปวยอยโรงพยาบาลกลมละ คน รวมเปน คน พบวา ญาตทดแลผสงอายทบานมเพศชายจานวน คน และเพศหญง จานวน คน ญาตทดแลผสงอายทปวยอยโรงพยาบาล มเพศชาย จานวน คน และเพศหญง จานวน คน โดยญาตทดแลผสงอายทบาน มอายอยในชวง - ปมากทสด จานวน คน และอายอยในชวง - ป และ – ป จานวน ชวงละ คน สวนญาตทดแลผสงอายทโรงพยาบาลมอายอยในชวง – ปมากทสด คอ จานวน

คน นอกนนมอายอยในชวง - ป - ป และ ปขนไป จานวน คน, คน, และ คน ตามลาดบทางดานการประกอบอาชพพบวา ญาตทดแลผสงอายทบานสวนใหญประกอบอาชพ รบราชการซงมจานวน คน รองลงมาคอทางานบานและรบจาง อยางละ คน สวนญาตทดแลผสงอายทปวยอยโรงพยาบาลสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกร/คาขาย มากทสดจานวน คน นอกนนประกอบอาชพรบราชการและรบจางอยางละ คน และญาตผสงอายทงสองกลมสวนใหญมรายไดตอเดอนทใกลเคยงกนระหวางกลมรายได ตากวา , บาท กบมากกวา , บาทตอเดอน โดยญาตทดแลผสงอายทบานมรายไดตากวา , บาท มจานวน คน และมากกวา , บาท มจานวน คน สวนญาตทดแลผสงอายทปวยอยโรงพยาบาลมรายไดตากวา , บาท มจานวน คน และมากกวา , บาทมจานวน คน ญาตทดแลผสงอายทงสองกลมสวนใหญไมมโรคประจาตว โดยญาตทดแลผสงอายทบานไมมโรคประจาตวจานวน คน และญาตทดแลผสงอายทปวยอยโรงพยาบาลไมมโรคประจาตว จานวน คน โดยผทมโรคประจาตวสวนใหญปวยดวยโรคเรอรงคอ บาหวานและความดนโลหตสงทางดานประสบการณเกยวกบการดแลผสงอายทเจบปวยในวาระสดทายของชวต และประสบการณทเกยวของกบภาวะใกลตายหรอการตายนน ญาตทดแลผสงอายทงสองกลมมประสบการณในการดแลผสงอาย สมาชก ญาตพนอง ในครอบครวและผสงอายอนๆ โดยญาตทดแลผสงอายทบานมประสบการณจานวน คน และญาตท ดแลผ ส งอายท ปวยอยโรงพยาบาลมประสบการณ จานวน คน นอกจากนย งมประสบการณในการไปเยยมผปวยใกลตายโดยญาตทดแลผสงอายทบานมประสบการณจานวน

คน และญาตทดแลผสงอายทปวยอยโรงพยาบาลมประสบการณ จานวน 7 คน และญาตผดแลผสงอายทกคนของทงสองกลมมประสบการณในการเคยไปรวมงานศพ

2. สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาต ศกษาเกยวกบสถานภาพความสมพนธระหวางญาตกบผสงอาย ภาวะสขภาพผสงอาย การดแลทตอบสนองทกมต ปญหา/อปสรรคการดแล การรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย รวมถงความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช ซงผลการศกษาสามารถแสดงเปนตาราง ดงตอไปน

146

ตารางท13 สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาต

สภาพการดแลผสงอาย ผลการคนพบจากญาต

สถานภาพ ความสมพนธ/ภาวะ สขภาพผสงอาย/ การดแลทตอบสนอง ทกมต

สถานภาพความสมพนธ ญาตทดแลผ สงอายสวนใหญคอบตรของผสงอาย รองลงมาคอหลานทดแลป ยา ตา ยาย และภรรยาดแลสาม ภาวะสขภาพของผสงอาย ทงทบานและทโรงพยาบาล ทญาตดแลแยกออกเปน 3 กลมคอ 1.) แขงแรงชวยเหลอตนเองไดด ซงเปนกลมผสงอายทบาน“พอกบแมแขงแรงด ชวยเหลอตวเองได กมปวดเมอยบาง” (C 08) “แมแขงแรง ทาอะไรตออะไรไดเองหมดทกอยาง” (C ) 2.) ไมแขงแรงแตชวยเหลอตนเองไดดและชวยเหลอตนเองไดบางสวน“แมปกตดทางกาย มปวดเขานดหนอยเดนไมคอยถนด แตเปนคนเครยดงาย ซมเศราบางเวลาเครยด” (C ) หรอ“พอปวยเปนอมพาต พการ ครงซกชวยเหลอตวเองไดเลกๆนอยๆ บนเตยงเทานน” (C ) หรอ“เขาลกเดนไปไหนมาไหน ทาอะไรเองไดปกต เขาเปนคนแขงแรงแตนบงเอญเขาอบตเหตมแผลทเทาเลยตองมานอนโรงพยาบาลทาแผล ใหนาเกลอ ใหยา” (CH 2) หรอ“พอเปนอมพฤกษตงแตอาย แขนขาขวาไมมแรง แตแกชวยเหลอตวเองตลอด” (CH 5) หรอ “แมแกเปนโรคปวดเขา เบาหวาน อยบานกชวยเหลอตวเองได แตเดนมากไมได มานอนโรงพยาบาลครงน เพราะแกไอมาก” (CH 10)

.)ไมแขงแรงชวยเหลอตนเองไมได“พอกบแมแกแกมากแลว ชวยเหลอตวเองไดนอยมาก” (C ) หรอ “ตาปวยเปนอมพาต ชวยเหลอตวเองไมไดเลย” (C ) หรอ “แกปวยเปนอมพาต นอนไมรเรอง ชวยเหลอตวเองไมไดมา ปแลว” (CH 3) หรอ “แมมหลายโรคทงความดน เบาหวาน ตอหน กระดกทบเสน หาหมอกนไมไดหยด แตเขากชวยเหลอตวเองได อยบานกชวยขายของไมชอบไปไหน ครงนแกเหนอยมา นอนโรงพยาบาล หมอสงสยแกเปนมะเรงปอด ใสทอชวยหายใจอย” (CH 9)หรอ “พอเปนเบาหวาน โรคไต โรคตบ กอนนอนโรงพยาบาล แกกไมคอยแขงแรงเพลยๆ เดนไมคอยไหว ชวงนอนโรงพยาบาลนนอนเหนอย ไมคอยรสกตวมาหลายวน วนนอาการไมคอยดเลย” (CH 11)โดยมญาตผสงอายทบานบางรายดแลตองรบผดชอบดแลผสงอาย 2 คนทมภาวะ

147

ตารางท13 สภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาต (ตอ)


สถานภาพ ความสมพนธ/ภาวะ สขภาพผสงอาย/ การดแลทตอบสนอง ทกมต (ตอ)

สขภาพทตางกน เชน“ดแลทงแมและพอ แมเปนเบาหวานแตแก แขงแรงด ชวยเหลอตวเองไดหมด ดแลบาน ดแลอาหารการกนของทกคนในบาน ดแลพอดวย พอมโรคประจาตวไมคอย แขงแรงชวยเหลอตวเองไดนอยมากเลย” (C 14) หรอ “เตยมโรคประจาตวเปนอมพฤกษ แขนขาขวาออนแรง เดนไดเองโดยใชไมเทา แมมโรคประจาตวเหมอนกน แตยงดแลชวยเหลอตวเองไดด” (C ) หรอ“เตยชวยเหลอตวเองไมไดตองมผดแล สวนแมชวยเหลอตวเองไดบาง นงไดระยะเวลาสนๆ ตองนอนเปนสวนใหญ” (C ) การดแลทตอบสนองทกมต โดยญาตดแลผสงอายทงทบานและทโรงพยาบาลมการดแลผสงอายทตอบสนองทกมตแยกออก เปน 4 ประเดน คอ .) ชวยเหลอสนบสนนเมอผสงอายรองขอ เชน ดานการปฏบตกจวตร การรบประทานอาหาร การชวยเชดตว หรอการพาผสงอายไปพบแพทยเมอมอาการเจบปวย เปนตน“ปกตแกชวยเหลอตวเองได ผมจะพาไปเวลาแกอยากไปไหนไกลๆ หรอไปหาหมอเวลาไมสบาย” (C ) หรอ “แมทาไดเองหมด ดแลเรองอาหารของคนในบานดวย ดแลทวๆไปพดคย พาแมไปวดบาง บางทดทวแลวเจอวดโนนวดนแลวอยากไปกพาไป” (C ) หรอ “อยบานแมกขายของเลกๆนอยๆ ดแลบาน ไมตองชวยเหลออะไร นอกจากแมขอใหชวยทาธระบางอยางให แมชอบเทยวพวกเรากพาไป” (C 13) หรอ “พอชวงแขงแรงแกชอบไปเทยวคยกบเพอนบาน แกเหงา ชอบเทยว อยากไปไหนบอกเราๆกพาไป แกอยากทาบญ ถวายสงฆทานอะไรเรากทาใหหมดตามทแกอยากได อยากทาจะไดสบายใจ” (C 14) หรอ“ปกตเขาเปนคนแขงแรง นบงเอญเขาอบตเหตมแผลทเทาเลยตองมานอนโรงพยาบาลทาแผล ใหนาเกลอ ใหยา อยนกแคพาเขาเขาหองนา ถาดๆอยบานเขาแขงแรง ทาอะไรไดเองหมด ไมตองดแลชวยเหลออะไร” (CH

2)

148



สถานภาพความสมพนธ/ ภาวะสขภาพผสงอาย/ การดแลทตอบสนองทกมต (ตอ)

.) พดคยใหกาลงใจ“แมปกตดทางกาย แตเปนคนเครยดงาย ซมเศราบางเวลาเครยดกไตถามสารทกขสกดบ ถามอาการ พดคยใหกาลงใจ” (C ) หรอ “พดคยใหกาลงใจ พยายามอธบายใหแกรและยอมรบกบสภาพรางกายทออนแอและไมสามารถรกษาใหหายได ญาตๆ เพอนบานกมาเยยมกนบอยพดคยใหกาลงใจ เรากพยายามนอมนาใหทานระลกถงสงศกดสทธใหยดเหนยวไวบอยๆ” (C 05) หรอ “ชวงแขงแรงแกชอบไปเทยวคยกบเพอนบาน แกเหงา ชอบเทยว อยากไปไหนบอกเราๆกพาไป พอปวยกไมไดไป แตเพอนบานลกหลานกมาเยยมมาคยกบแกนะกมพนองชวยกนดแล แกตดลกมากตองอยดวยตลอด ทกเวลาตองมอยางนอยคนนงหละทแกตองเหนหนา ไมอยางนนแกเรยกหาลนบาน” (C 14) หรอ “กพดคยใหกาลงใจกนไป ปวยครงนจรงๆแกไมอยากมาโรงพยาบาลพอ รวาพามาแกยดรถไวแนนไมยอมลงจากรถ กขดใจแกแหละ แตพยายามอธบายใหเขาใจวาพามารกษา” (CH 5) หรอ “เรามาเยยม คย ใหกาลงใจแก แกอยากออกไปอยขางนอก บอกขางในเหงา อยากเหนหนาลกหลาน อยากกนเตาตาลออน บอกใหบดใสทางสายยางกได เรา กบอกแก ผลดไวพรงน หมอบอกวาแมจะอยกบเราไดอกเดอนถงสองเดอน เราอยากมาดแลมากขน ไปถวายสงฆทานให แตกอนแขงแรงแกชอบไปเทยวบาง ชอบไปกนอาหาร กไปกน แกไมชอบไปทาบญบอกคนเยอะวนวาย ยกเวนงานเทศกาลทแกจะไป เงนสงอายไดมาแกกบรจาควดหมด เรากไมไดวาอะไร แกสบายใจของแกอยางนน แกหวงคนในบานมากกวาตวเอง ทงๆทมลกแค คน เรากชวยกนดแลแม” (CH 9) หรอ “ผมกคยกบพอ บอกกบพอใหอดทน แตแกเหนอย ผมสงสาร นแมกเฝาจนจะปวยไปอกคน ผมใหกลบไปนอนพกทบาน ชวยแกดๆแมเขาดแล เพราะผมตองไปทางาน แกกอยบานปลกตนไมทาของเลนใหหลาน แกอยากใหผมเรยนจบปรญญาโทไวๆ ผมยงไมจบเลย” (CH 11) .) ดแลการปฏบตกจวตรประจาวน“พอฉนชวยเหลอตวเองไมคอยไดตองประคองลกนง ปอนนา ปอนขาว เชดตว กทากนไป” (C ) หรอ “เตยนชวยเหลอตวเองไมไดตองมผดแลทาใหทงหมด ทาความสะอาด

149



สถานภาพความสมพนธ/ ภาวะสขภาพผสงอาย/ การดแลทตอบสนองทกมต (ตอ)

รางกาย ปอนขาวปอนนา สวนแมกชวยเหลอตวเองไดบาง ตองชวย ประคอง เวลาลกนง แตแกนงนานๆไมได ตองนอนซะสวนใหญ เดนใกลๆ ได พาไปอาบนา เองได” (C ) หรอ “ผมดแลแมยายเอง ตงแตเชดตว พลกตว ใหอาหารทางสายยาง เชดอเชดฉ ซกผาเปอน เราทาใหดทสดถงแมจะไมใชแมกเหมอนแม ดเตมทตามหนาท ภรรยาผมเขากชวยบางแตเขาตองทางาน” (CH 1) หรอ “ลงแกปวยเปนอมพาต นอนไมรเรอง ชวยเหลอตวเองไมไดมา ปแลว ดแลเชดตว พลกตว ใหอาหารทางสายยาง เชดอเชดฉ ซกผา เปอน ทาเองคนเดยว ลกเขากอยไกลทางานกนหมด ไมคอยไดมาเยยม ฉนกดแลไปสองตายาย ” (CH 3) หรอ “ฉนดแลพอเอง ไมมญาตคอยด ดแลทงหมดแหละ เชดตว ปอนขาวให แตบางทเรองยก เรองอมกลาบาก ฉนตวเลกแต พอฉนตวใหญ” (CH 5) หรอ “ปวยครงนหนกหนอยหมอบอกวาแกตดเชอนอนใหนาเกลอ ใหยา ใสสายใหอาหาร สายฉ มแผลทกนดวย ฉนกตองคอยเชดตว พลกตวให ใหอาหารทางสายยางเอง ทาไมไดพยาบาลเขากสอน” (CH 6) “ครงนพอปอดตดเชอนอนไอซย กลบไปบานไดแค วน ตองกลบมานอนใหมยาวเลยทน แกหลงไมคอยรเรอง ชวยตวเองไมคอยได ตองดแลหมดทกอยาง อาหารการกน ปอนขาวปอนนา เชดตว เชดอ เชดฉ กมหลานๆชวยดแล ฉนเองกปวดหลงเคยผาตดหลงมาเหมอนกน” (CH 07)หรอ “พอชวยเหลอตวเองไมได นอนตดเตยงมาหลายปแลว เราดแลทงหมด ตงแตเชดตว เชดอเชดฉ ใหอาหารทางสายยาง ทาแผล แกนอนนานมแผลกดทบทกนทหลงหลายจด พลกตวใหคอทาทงหมดนนแหละ กอนทแกแขงแรงดแกกไปทางานทงวน ไมคอยไดอยบานหรอกไปนามง เหลาไมกวาดมง พอแกลมปวยเลยเลกหมดเลย” (CH 15)

.) สนบสนนการทากจกรรม เชน การพาไปทาบญไหวพระ การพาไปทองเทยวตามสถานทตางๆ การปฏบตตามความเชอ เปนตน“แมอยากไปไหน ทาบญ ไปเทยวงานบญ เทยวพกผอน ทาบญอะไรกใหไป บางทกพาไปเอง” (C ) หรอ “แกชอบไปทาบญทกวนพระ เดยวนไมอยากไปไหน ไปทตองมคนจง ไมสะดวก วนพระใหญกจะนมนตพระมาเทศนใหยาย

150



ปญหา/อปสรรค การดแลผสงอาย (ตอ)

ฟงทบาน ลกหลาน เพอนบานกจะมารวมกน มาเจอหนากน” (C 12) หรอ “แมชอบไปวดทาบญไปรวมกจกรรมชมรมสงอาย กลมแมบาน เราไมเคยหามใหไปหมด แตบางทไปไกลๆ ไปทอดผาปา กฐนกบกลมเพอนบาน ไปรถทวร รถตกมหวงแกบาง กไมหามนะ” (C 14) หรอ “ชวงเหนทาแกไมดฉนกทาถวายสงฆทานให ฉนทาใหเอง แกไมไดบอกหรอก เหนแกไมด อะไรททาได ทาใหสบายใจกทา” (CH 6) หรอ “เปดโทรทศนดกฬาววชน เปดวทยฟงเพลงลกทง แกชอบ กเปดกนทกวน กลางคนแกนอนไมคอยหลบ ชอบเหนโนน เหนน แกบอกใหหนหวเตยงให กไมรจะหนไปทางไหน เขาจดเตยงไวอยางน กชวนแกสวดมนตไหวพระ เชากซอพวงมาลยมาใหแกไหว เรากไปไหวศาลพระภมเจาทเจาทาง ขอขมาอภยใหแก ชวงกอนปวยกไมตองอะไรมาก แกชวยเหลอตวเองได มแตเดนไมคอยถนด กดแลระวงแกลม ชอบเทยวกพากนเทยว ประมาณน” (CH 13) ญาตผสงอายทงทบานและทโรงพยาบาลมความคดเหนดานปญหา/อปสรรค การดแลผสงอายแยกเปน กลม คอ

.) ไมมปญหาในการดแล สามารถดแลเองได เนองจากมพนอง บตรหลานชวยสนบสนนการดแลและผสงอายสามารถชวยเหลอตนเองได “ป ชวยเหลอตวเองได” (C ) หรอ “ไมมปญหาอะไร ดแลด ลกหลานชวยกนดแลด” (C 12) หรอ “ไมมปญหาอะไร แมแขงแรงด ชวยเหลอตวเองได” (C 13) หรอ “ไมมปญหาการดแล ด อยางนมานานแลว ลกหลานกอยไกลทางานกนหมด ถาจะมกเรองเงน เงน 1,900 บาท กซอไมพอใชแบบประหยดๆ คาไฟคานาเดอนละประมาณ 600 เหลอ 1,300 ใชจายทงเดอน” (CH 03) หรอ “ดแลกนไดสบาย พอแมเรา ป ยาตายายเรา ลกหลานเยอะแยะ ชวยกนดไป” (CH 08) หรอ “ไมมปญหาอะไร พๆนองๆผลดกนมาเฝาด อยางกลางวนนกพสาว สโมงถงสทมกเปนเราเฝา หลงสทมถงเชากเปนพสะใภมาเฝา ” (CH 15)

151



ปญหา/อปสรรคการดแลผสงอาย (ตอ)

.) มปญหาในการดแล ประกอบดวย 2.1 ความเครยด วตกกงวล เกยวกบ 2.1.1 ขาดผชวยดแล ขาดคนชวยเฝา เนองจากบตรหลานตองทางาน ทาใหกงวลกบปญหาทจะเกดกบผสงอาย เชน ผสงอายหลงลม เสยงเกดอบตเหต หรอการจางเฝา บางครงผรบจางเฝาทาไมถกใจ และคนรบจางเฝาไขหายาก ญาตบางรายไมสามารถอมยกผสงอายคนเดยวไหว บางรายมปญหาสขภาพ เปนตน “ปญหาใหญเลยคอคนดแล เพราะเตยชวยเหลอตวเองไมไดตองดแลทกอยาง แมกชวยไดบางตองมคนพยงลกนง ขาวกลกๆเตรยมไวใหกผดแลหาใหกน ลกๆทางานกนทกคน ตองหาคนดแลแทน บางครงไมตอบสนองความ ตองการของผสงอาย ขดใจ บางทผสงอายเขาอยากไปไหน คนดแลไมอยากใหไป บอยๆเขา แมเขาเลยทาใจแลว” (C ) หรอ “ปญหาเรองคนชวยดแลนหละ เราทางานพนองทางานหมด แม ชวยเหลอตวเองไดก จรง แตพอชวยตวเอง ไมได แมกแกแลวตวกเลก พอตวโต จะพลกตวจะยกตวกไมไหว ไหนจะตองทางานบานอยางอน อกอยางถาเขาอยกนสองคน เกดมอะไรขนมาไมมใครพาไปหาหมออก คนรบจางเฝาไขกหายาก ไมคอยมใครเขารบจางดหรอก ” (C ) หรอ “ปญหาเรองคนดแลแกนหละ แกอยคนเดยวบางทเปนอะไรขนมาเรากไมรเรากทางาน เลยงกงวนๆก ไมมเวลาแวะเขามาดแกบาง ใหลกแวะมาบางใหแกไปอยกบลกแกกไมไป ตดบานเรากไมรจะทายงงย” (C ) หรอ “มนเปนปญหาการหลงๆลมๆของคน อายมาก กลวเกดอบตเหต มคนชวยดแล กดหนอย” (C ) หรอ “พมปญหาการดแล ลกๆทางานกนหมด กดแลกนไมเตมท คนดแลกเครยดวาจะทายงงยด ตอนอยบานแกกอยคนเดยว เจอหนากนกตอนเยนโนน” (CH 10) หรอ “เวลาเชดตว เชดคนเดยว หรอตอนพลกตวคนไขทาคนเดยวไมได ถาอยโรงพยาบาลกมญาตขางเตยงชวยเหลอ แตเรากทาใหดทสด” (CH 01) หรอ “มปญหาแนๆเรองดแลพอน พอเขาตวใหญ ฉนตวเลก จะอมจะยกกไมคอยไหว” (CH 05) หรอ “มสเรองการดแล ฉนผากระดกหลงไว เวลายกตว พลกตวพอทาไมคอยไหว ปวดหลง ไมกลา

152




เรยกพยาบาล เกรงใจเขา เหนเขายง งานเยอะ เรากทาเอง บางทเขาเหนเขากรบมาชวย” (CH 07) 2.1.2 การตดสนใจแจงขอมลปญหาบางอยางเกยวกบสขภาพของผสงอายทญาตคดวารายแรง ซงญาตทงสองกลมมการตดสนใจแยกเปน 2 กลม คอ 1. ญาตสวนใหญ ตดสนใจไมแจง เนองจากกลวผสงอายรบไมได กลวเสยกาลงใจและมอาการทรดหนก และคดวาผสงอายอยอกไมนาน ไมตองการใหไมสบายใจ “ไมบอกหรอกเพราะคดวาไมอยากใหไมสบายใจ คดวาอยอกไมนาน อยากใหอยสบายๆ สวนการรกษา ถาจาเปนกเลยงๆ บอก หาทางออกเฉพาะหนาเอา” (C ) หรอ “ไมบอก เพราะกลวรบไมไดกบขอมล กลวรางกายจะแยลงลงเรวกวาเดม” (C ) หรอ “ไมบอกดกวา บอกไปกไมมผลดอะไร บอกไปทาใจไมไดกเอยงเลย อายเยอะมากแลวใหอยสบายๆดกวา เคยเจอมาพอรวาตวเองเปนอะไร กนไมได ผอมลงเลย เสยเงนเสยทองไมเปนรย แตนเสยชวตนะพ” (C ) หรอ “ไมบอกหรอกเพราะคดวาไมอยากใหไมสบายใจ เดยวอาการจะทรด” (CH 04) หรอ “ไมตองบอกหรอก จะบอกทาไมใหเขาทรด ดแลเขาไปนนแหละ ดใหดทสด มอะไรกรกษากนใหเตมทไปกอน” (CH 08) หรอ “ไมบอก บอกไมได แมแกกลวตายมาก ปวยครงนหมอ สงสยมะเรงปอด พอ พนองรหมด แตแมไมร เรากคยกนแลววายงงยกไมบอก” (CH 09) หรอ “ไมบอกดกวา แตกตองดกอน อยางถาโรคทแกเปนตองรกษาตอกบอก แตถาไมตองรกษาหรอรกษาไมไดแลว ไมบอกดกวาเพราะประเมนแลววารบไมได” (CH 14) 2. แจงขอมล โดยญาตบางรายตดสนใจแจงขอมลตรงๆ เนองจากผสงอายมกาลงใจด เพอประโยชนดานการรกษาและการปฏบตตวทถกตอง“ฉนบอกตรงๆ อยากใหปฏบตตวใหถก” (C ) หรอ “ฉนบอกตรงๆ ไมอยากปดบงเพอเขาจะไดร อยากใหปฏบตตวใหถก” (CH 02) หรอ “ปากลา บอกตรงๆนะ เพราะลงเขากาลงใจด แตตอนนนอนไมรเรองแลว ไมรจะบอกยงงย” (CH 03) หรอ “บอกตรงๆนนแหละ แกจะ

153




ไดหมดหวง ไปสบาย” (CH 07) ญาตบางรายแจงขอมลโดยมการประเมนระดบการยอมรบขอมลของผสงอายและแจงเทาทสามารถยอมรบขอมล หรอถาจาเปนตองรกษาจะใชวธเลยงๆบอก เนองจากเหตผลเพอความจาเปนและความรวมมในการรกษา เพอไมใหผสงอายเสยกาลงใจ และเพอใหมเวลาในการวางแผนแกไขปญหา จดการภาระทคางและความตองการทมอย “แจง แตตองดทาทกอน ถาดกงวลกจะคยใหคลายกงวล คอยอธบายโรค ภาวะของโรคทเกดขน ความจาเปนในการ รกษา แจงเองและใหแพทยแจงซา เพราะคดวาผปวยควรทราบวาเปนอะไร เพอการรกษาตอเนองและความรวมมอในการรกษา” (C ) หรอ”บอกคงตองบอก แตตองประเมนการยอมรบเขากอนวารบไดแคไหน อยางพอนเตมสบบอกไดแคสามถงสเทานนเพราะแกรบไมได ถาเราบอกหมดมหวงแกอายสนแน สวนแมกคงเหมอนกน แตคดวาแมนาจะยอมรบไดมากกวา เพราะแกเขาวดฟงเทศน ฟงธรรมอยบอยๆ แตกไมแนวาเอาเขาจรงๆแลวเขาจะยอมรบไดจรงเปลา กงวลอย” (C ) “บอกหนะบอก แตตองประเมนคนไขกอนวารบไดหรอไมได ถาไดถงบอก ถาไมไดบอกไปตรงๆ ชอคพอด เหมอนทเขาเลาวาคนถกลอตเตอร ลาน บอกไปตรงๆ ตกใจ ชอคตายเงนกไมไดใช” (C 01) “ผมคดวาตองบอกแตคงตองประเมนคนไขกอนวาจะรบไดมย ตองดสถานการณของคนไข” (CH 01) หรอ “บอก แตตองประเมนกอนวาเขารบไดแคไหน กคอยๆบอกไปเรอยๆ แตตอนนแกเหนอยมาก แทบไมรสกตว คงไมตองบอกอะไรแลว” (CH 11) หรอ “พประเมนพอแลววาบอกไมไดเดดขาด แกกลวตาย เปนอะไรนดอะไรหนอย ถาใหเปนคะแนน เปน แคหนงแคสอง แกจะเหมอนเปนแปดเปนเกา เหมอนกน ถาแกเปนสบ คงบอกไดแคสองแคสามเทานน บอกหมดไมได ทรดแน ทกวนนกไมไดบอก แกบน แกกงวล เรากคอยปลอบวาไมเปน” (CH 13) นอกจากนยงมความวตกกงวลของญาตทแตกตางกนระหวางญาตของผสงอายทบานและทโรงพยาบาลในบางประเดน เชน ญาตผสงอายท

154




บานมความเครยดวตกกงวลเนองจากปญหาดานการสอสาร ผสงอายเปนบพการ ญาตเปนทคาดหวงของครอบครว . .3 ผสงอายมปญหาดานการสอสาร เชนหตง พดไมชด ทาใหไมทราบความตองการ “พอไมสามารถสอสารไดตามปกต ประสาท สงการพดเสยหาย พดไมชด ความจาสน ทาใหการสอสารลาบาก ไมรเขาอยากไดอะไร” (C ) . .4 ผสงอายเปนบพการ เปนผปกครองจากความสมพนธทใกลชดทาใหผสงอายไมทาตามคาแนะนา “กมบาง เครยดบางจากความสมพนธในครอบครว บางครงความใกลชดทาใหแมดอ ไมทาตาม ทงททราบเหตผล ตอง วางแผนในการพด การบอกใหด บางทตองใหเพอนแก หรอคนรอบตวอนๆพดเสรม แกถงจะคลอยตามมากขน” (C ) . .5 ญาตเปนทคาดหวงของคนในครอบครว ทาใหตองเขมแขง “มปญหาเหมอนกนแตเปนปญหาทใจตวเอง ตองใชความตงมนและเขมแขงทางดานจตใจอยางสง เพราะหากเราออนแอ ทกคนจะเสยกาลงใจทงครอบครว กรวาทายากมาก แตกตองทา” (C ) สวนญาตผสงอายทโรงพยาบาลมความเครยดวตกกงวลในประเดนทเกยวกบ 2.1.6 กลวผสงอายทปวยตดเชอโรค “ กลว กงวลเรองแมจะตดเชอ แกอยากออกไปอยขางนอก บอกขางในเหงา อยากเหนหนาหลายๆคน เรากกลวจะทาใหเขาตดเชอ อกอยางเวลาญาตเยยมเยอะๆ แกจะไมไดพกผอน แกคยตลอดเวลา มสองเรองนแหละ เรองอนกไมม พยาบาลเขากดใหอยางด” (CH 09) 2.1.7 พกผอนไมเพยงพอ“ไมมคนมาชวยเฝา ทางานกนหมด อยากใหลกหลานมาชวยด มาเปลยนกนบาง มอสม.เขากมาชวยด มาเยยมบางนานๆครง แตเราตองเฝาอยทกวน” (CH 06) หรอ “แมดพอ เฝาพอคนเดยว แกเองกมโรคประจาตว อดนอนมากๆกไมไหว ผมกตองทางาน นกลามาเฝา มาเปลยนแม ชวงนพออาการไมคอยดดวย” (CH 11) “ทกวนน

155



แมดแลเวลาพวกเราไปทางาน แกไมคอยไดพกเลย แมกไมคอยไหว ตวแกเลก กตองหาจางคนมาชวยเฝา ผอนแรงแม แรงเรา ” (CH 13)

การรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย (ตอ)

สภาพการรบรตอการเตรยมตวกอนตาย โดยญาตของผสงอายทงทบานและทโรงพยาบาลมการรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอายแยกออกเปน กลม คอ

.) ผสงอายไมมการเตรยมตวกอนตายโดยญาตแสดงความคดเหนวาเนองจาก ไมเคยไดรบการบอกหรอแจงจากผสงอายทตนดแล “พอไมไดเตรยมอะไร ไมเคยบอกไมเคยพด บอกแควาตามใจลกๆ” (C 02) หรอ “พอกบแมไมไดเตรยมอะไรไวเลย” (C 09) หรอ “แมไมไดเตรยมอะไรไวเลย ไมบอกไมสง อยางตอนนแกเจบหนก ถาแกขอใหปลอย ตามความคดผมคอปลอยถายายไมไหวคนอนทไมมาดแลกปลอยเขาไป ทดๆ ทาไมไมมาด แตกจะถามยายกอนวาจะ รอมย ถารอกจะยอ ถาไมรอกจะปลอย คนตดสนใจแทนหนกใจมากนะ ในการจะตดสนใจวาจะทายงงย ทาตามใจใคร ผมมองวาการตายเปนการทงภาระใหคนขางหลง ผมคดอยางนน” (CH 01) หรอ “ลงเขาไมไดเตรยมอะไรไว ไมไดคดอะไร รสกเฉยๆจะไปกไป แกอยมานานแลว เจบมา 8 ปแลว ปลงแลว จะไปกไปดๆเพราะแกกอายเยอะแลว ถาจะเจาะคอกวนวายกนใหญ ใสจมกใสนอนแหงกนอยนนเหนมย เงนกมอยแคนนจะอาเงนมาจากไหนดแล คยกบลกๆเขาแลว เปนอะไรขนมากปลอย ไมยอใหทรมาน” (CH 03) 2.) ผสงอายมการเตรยมตวกอนตาย เนองจากผสงอายมการจดการดานตางๆ . .) จดการเรองทรพยสนและแจงใหบตรหลานทราบ “ เตรยม เพราะพอเปนคนชอบวางแผน ชอบคด เอกสารสวนตว เอกสารทดน เอกสารประกนภย เกบไวเปนหมวดหมในชนวางเอกสาร และบอกไวกอนลวงหนานานแลว รวมถงเรองถาตายไมตองเกบไว วน - วนเผาไดเลย สวนกระดกจะเกบหรอไมแลวแตลก” (C 03) หรอ “เตยกบแมมการเตรยมตวกอนตาย เพราะมการจดการเรองทรพยสนไวพรอม บอกสงการเรองตางๆไวหมดแลวแมกระทงเรองจะใหสวดศพกวน แตเรองวาถาปวยหนกจะใหทาอะไร ยงงยไมไดบอก เราเองพนองกไมไดคยกน

156




คยกนดวยวาจะยงไง” (C 04) หรอ “พอเขาแจกแจงมรดกทรพยสนไวใหลกทงหมดแลว อยางอนไมไดบอกอะไรอก บอกแควาถาเปนอะไรอยากกลบไปตายทบาน ฉนกไมรวาอนนเปนการเตรยมตวกอนตาย กคดวาการเตรยมตวไวสงไวบอกไวเปนเรองทด” (CH 04) หรอ “พอเขากนเงนขายนาเกบไวสวนนงบอกไวทาศพ ไมไดเขากองทนฌาปนกจกบเขาหรอก เกบเงนเอง บอกไวเลยวาถาตายเกบศพไววนเดยวพอ ถาเจบแยไมตองพามาโรงพยาบาลเปลองเงน เปลองเวลา แตเราคดวา แยยงงยตองพามากอน ถาหมอบอกวาไมไหวคอยพากลบบาน” (CH 06) หรอ “พอเขาเตรยมไวเรองเงนเผาผกนไวสวนนงเวลาทาศพ ถาลกๆมกแลวแตจะสมทบ แลวกทาฌกส.ไว แกบอกไวแลววาทาอะไรไวบาง เงนกอนแบงใหแลว สวนทดนแกบอกไวแตยงไมไดแบง แตพๆนองๆรกนวาของใครตรงไหน แกบอกเองวาถามสมบตอะไรกแบงๆกนไป แตแกไมแจงวาอะไรใหใคร เรองเจบนกบนๆวาอยกลาบากลกหลาน จะตายกตายไป ไมเคยสงถงขนนนวาจะใหปมสไมปมส หมอเคย บอกวาถาใสทอเกนสองอาทตยจะตองเจาะคอ กตดสนใจวา ถาถงตอนนนตองดกอน ถาไหวกเจาะ ถาไมไหวกไมตอง ถาเหนพอทรมาน งยลกกทนไมได รบไมไดหรอก ถงพอจะสงไวกเถอะ” (CH 07) . .) เขาเปนสมาชกกลมเงนสมทบฌาปนกจ ทาประกนชวต “มการเตรยมตว ป เขาเขาเปนสมาชกกลมผสงอาย คดวาโอเคนะ ถาตาย เงนแสนกวาบาทกพอเลยในการใชจาย มนกเหมอนการทาประกนตวเอง คดวาดทมการเตรยมไว สวนเรองอนไมรไมไดบอก ถาเปนเราถาทรมานกไมอยากอย แตสวนใหญลกหลานกเลอกทจะใหอยนานทสด” (C 01) หรอ “แมมการเตรยมตวไวตงแตแกดๆแลว มทรพยสนทดนอะไรแกจดแจงไวหมด โอนใหลกๆเรยบรอย ทากองทนฌาปนกจไว มเงนทาศพเวลาตายลกไมเดอดรอน แตเรองเจบนแกไมเคยสง เพงมาบอกตอนเจบหนกทนอนโรงพยาบาลนแหละวา อยากกลบบาน ถาไมไหวขอไปตายบาน” (CH 08) หรอ “แมทาฌาปนกจไวหลายกลม อยากทา AIA เราบอกวาไมตองหรอกถาตายกมเงนจดการให ฌกส.กจะทา แตเราหามไว

157




บอกแกวาเดนทางลาบาก เคยบอกเรองทดนจะโอนให แตเราบอกวาไมตองกดกนไปนหละ แตไมคดหรอกวา สงทแมจะทาคอการ เตรยมตวกอนตาย แตเรองอนๆแมไมไดเตรยมไดบอกอะไรไวเพราะแกกลวตายมาก ไมพดไมบอก” (CH 09) หรอ “พอทาแคฌาปนกจหมบานไว แกทาของแกเอง เรองอนไมไดทาไดเตรยมอะไรไว ทรพยสนทดนอะไรไมไดแบง แตกคดวาพนองคยกนได เรองเจบหนก เรองงานศพงานอะไรกไมไดคย แกบอกแตวาแกจะอยใหถง 100 ป นแกกลมเจบเดนไมไดมา 4 ปแลว ปนแกก 99 ป พนองคยกนแลววาถาแกเปนอะไรขนมา กปลอยใหแกไปสบาย ไมปมส ไมใสทอ” (CH 15)

. .) สงการเรองจดงานศพตนเอง“แมเตรยมทกอยางและบอกไวทกอยางแลววาใหทาอะไรยงงย แมกระทงเรองงานศพสงไววาเกบวนเดยวแลวเผา เรากตอรองกบแม จนแมโอเควาหลายวนไดแตอยาเยอะเพราะไมมคนชวย คาใชจายกเยอะ ไหนจะจางแมครวคนละ บาทตอคน ไหนจะคนชวย บาทตอคน แลวยงจะคนลางถวยลางชามอกตางหาก สวนเตยจดการเรองทโอนชอใหเปนของเราไว หนสนมทไหนบอกไวหมดแลว แจงเปลยนชอเจาบานแลว แกบอกวาสขภาพไมคอยด ทาไวกอนตอนยงไปไหว ถาไปไมไหวจะยงยาก แตเรองงานศพอะไรแกไมพดถง” (C 06) หรอ “ พอกบแมมการเตรยมตวไวแลวตงแตเขาฌาปนกจเกบเงนไวทาศพ ดานทรพยสนกบอกหมดวามอะไรบาง ใหลกๆไปเขาชอบญชธนาคารไว เผอเสยชวตจะไดไมมปญหาเบกจาย เตรยมชองบรรจกระดกตวเองไวทวด บอกเลยวาอยตรงไหน บอกแมกระทงงานศพไมใหเกบซอง เกรงวาลกจะตามใชหนงานไมถก เรองอน อยางใสทอไมใส แกไมพดถง บอกอยทลกๆจดการ เราเองกยงไมไดคยกนพนอง วาถาถงวนนนเราจะทาอะไร ยงงย แคคดถงกเศราแลว แตเมอตอนตากบยาย กไมไดสงอะไรไวนะ แตพอถงวนทปวยหนก ลกๆแกกรวมกนตดสนใจ ใหแกไปสบายๆ ไมไดทาอะไรเหมอนกน” ( C 14) “แมแบงมรดกทรพยสนเรยบรอยแลว ทาธกส. กองทนฌาปนกจแกกทาไว ลกๆชวยกนสงใหบาง ตอนดๆแกเคยบอกไววาถาแกตายไมตองจดงานใหญโต

158




แตขอพธสงฆดๆ อยาใหขาดตกบกพรอง แกบนเรองหวงลกชายคนเลกทกนเหลา เรากบอกแมวาไมตองหวง” (CH 10) หรอ “พอบอกหมดวาสมบตแกอยตรงไหน แตไมไดแยกไดโอนเปนเอกสาร ไมไดทาประกนอะไรไวหรอก แกบอกแกไวใจวาลกๆจดการได อกอยางทแกหวงแลวพดประจาคอ หวงลกชายกบหลานชายทกนเหลา เรากไมรจะทายงงย อกอยางแกเคยพดเลนๆวาถาเจบหนกไมตองใสทอ ไมตองปมสหวใจ แลวกสงเรองจดงานศพวาใหจดทบานไมใหไปไววด แตถา วนนนมาถงเรากตองดสถานการณกอนวาจะทาไดเปลา” (CH 14) 2.4) สงการเรองการสบทอดประเพณ “คดวามการเตรยมตวกอนตาย เพราะมการจดการงานบางอยาง สงเสยไววาใหเราทาอะไรหากเขาตายลง อยางทเขาสงไววาถาเปนอะไรมากไมตองชวยไมตองใสทอ ใหพากลบมาตายทบาน กจะทาตามทเขาขอไวกอนถงเวลาสดทายของชวต เพราะยอไวกทรมาน ตอนพอคณจะตายฝากใหดพอแกลเก ฉากลเก ใหสบทอดตอไปกทา คนสามเรอนเขาเตรยมตวกอนตาย ดวยการทาบญ สรางกฏ ทาบญทอดผาปา ใหทาน” (C 10)

.5) การกลาวขออโหสกรรม บตรหลาน“มการสงเสยเรองงานศพ มการขออโหสกรรมตอลกหลานและครอบครว กรสกสะเทอนใจในครงแรกๆนะเพราะคดวาเปนการยากทคนเราจะยอมรบความตายได แตเมอถงวนสดทาย เมอทานจากไปอยางสงบ เรากไมหวงกงวล” (C 05)

.6) เขาวดฟงธรรม ทาบญ “แมแกจดการไวนานแลวทรพยสมบต ทนา แบงๆใหลกแลว เขาวดทาบญ ฟงเทศน สวนเรองอนๆ ไมเคยพดเคยคย” (C 12) หรอ “แมชอบทาบญ บอกเตรยมเสบยงไว จดการแบงแยกมรดกทรพยสนไวเรยบรอย บอกเราเรยบรอย” (CH 12) 2.7) แจงความประสงคความตองการครงสดทายของชวตไว “แมเขาเตรยมตวของเขาแลว แจกแจงบอกไวหมดแลว บอกถงวาถาเปนอะไรหนกไมใหใสทอชวยหายใจ” (C 13)

159




ความคดเหนตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ญาตทงสองกลมคดวาเปนสงทดโดย .) เปนการลดภาระดานการเงน ในการจดงาน “คดวาโอเคนะ ถาตาย เงนแสนกวาบาทกพอเลยในการใชจาย มนกเหมอนการทาประกนตวเอง คดวาดทมการเตรยมไว” (C 01) 2.) ไมสรางภาระใหบตรหลานลาบากหรอกอใหเกดปญหากอใหเกดปญหา “ เตรยมไวกด จะไดไมสรางภาระใหกบคนขางหลง” (C 02) หรอ“ผมคดวาการเตรยมตวกอนตายมนดทงตอตวเราและคนรอบขาง ดงนนชวงทอยตองเตรยมเอาไวใหพรอมไดไมเปนภาระ” (CH 01) หรอ “กคดวาการเตรยมตวกอนตายทพอทาไวเปนสงทพอทาถก เพราะกลวลกๆจะลาบาก ยง เลยเตรยมพรอมไวตงแตแกดๆ พอปวยกไมตองพดกนแลว” (CH 07) หรอ “คดวาการเตรยมตวกอนตายเปนสงทด ทาไวคนขางหลงไดไมเดอดรอน ลกหลานไดไมยงยาก” (CH 08) “คดวาการเตรยมตวเปนสงทด เปนการเตรยมพรอม ไมใหลกหลานเดอดรอน” (CH 11) หรอ “กคดวาดนะทพอจดการบอกไวเราจะไดรอะไรตรงไหน กคดวาพนองจดการกนไดไมมปญหา” (CH 14)

.) มองการตายเปนเรองปกต เปนการเตรยมความพรอมทด ทาใหสขสงบเปนการตายดสมบรณแบบงดงาม “ทาใหรสกวา เพราะทานเตรยมตวมาด จงทาใหทานจากไปด เลยเชอวา การเตรยมตวกอนตายเปนสงทด จะทาใหจากไปอยางสงบ และเปนการตายทสมบรณแบบ งดงาม” (C 05)

.) เปนตวอยางการปฏบตใหแกบตรหลาน“กคดวาการเตรยมตวเปนสงทดเพอไมใหเปนภาระแกคนขางหลง เปนตวอยางใหเราดวย” (C 14) สภาพการไดรบทราบขอมลปรกษาปญหา ญาตทดแลผสงอายทงสองกลมไดแสดงความคดเหนโดยแยกออกเปน กลม คอ 1.) ไมเคยรบทราบขอมลและไดรบการปรกษาปญหา เนองจากกอนหนานแขงแรงด ชวยเหลอตนเองได วางใจมบตรเปนธระจดการให หลงลม หรอคาดหวงจะมอายยนยาว บารายคดวาผสงอายไมเรองหวงกงวล

160




เปนตน“ไมเคยพดเคยคยอะไรเลย แตกไมมปญหา ไมมภาระอะไรใหสานตอ” (C ) หรอ “พอไมเคยพดคยอะไรเลย กอนหนานแกแขงแรงด” (C 11) หรอ “ไมไดพดคย วางแผนอะไรในอนาคตหรอก ไมเคยคยกนเลย ลกจดการใหหมด ไมเคยคยกบลกวาจะอยางไร ลกๆพนองเขาปรกษากนเองวาพอแมแกแลว อยากทาอะไรกทาใหพอแม” (CH 2) หรอ “ไมเคยคยกนเลย สมยแกแขงแรงกไมได และพด ตอนนแกก นอนไมรเรองเจบมา 8 ปแลว อยมานานแลว ปลง ถาจะไปกไปดๆ ” (CH 3) หรอ “แมไมเคยคยอะไรเรองสขภาพเขา คยกคยเรองทวๆไป หลงๆมานแกหลงๆ ลมๆ เจบขนมาทเราลกๆกพาไปหาหมอกแคนน” (CH 8) หรอ “พอไมเคยพดอะไรเลยตงแตชวงทแกแขงแรงชวยเหลอตวเองได บอกแตวาจะอยใหถง 100 ป ตอนนก 99 แลว นกนอนอยางนมาสปแลว ไมพดไมอะไรแลว เรากพยายามดแลแกใหดใหอยถงรอยใหได เขาๆออกๆโรงพยาบาลหลายรอบแลว” (CH 15) 2.) ไดรบทราบขอมลและไดการปรกษา โดยประเดนทพดคย คอ 2.1 ความกงวลใจในเรองตางๆ ไดแก 1. ความกงวลเรองปญหาสขภาพการเจบปวยของตนเอง“แมแกจะปวดหลงบอย ขาไมคอยมแรง ปวดไมหาย แกกคยบอกกงวลกลวจะไมมแรงเดน เรากพดปลอบใจ พาไปตรวจรบยาจากโรงพยาบาลไปใหตอเนอง บบนวดใหทกวนใหคลายกงวล” (C ) หรอ “เคย เตยเคยถามวาแกปวยเปนโรคอะไร จะรกษาหายมย เรากอธบายใหรพยาธสภาพของโรความอาการมาก พยายามพดใหแกเขาใจวาไมสามารถรกษาใหหายขาดไดตองประคบประคองอาการไว” (C ) หรอ “แมคยหมด แกเปนมะเรงปากมดลกรกษาอย แกสงไวเลย ถาแมใหปมส (C 06) หรอ “แมคยตลอดเรองโรคของแก ทงเบาหวาน ความดนสง ทองเสยเรอรง กงวลเรองยา กลวมาก กลวตาย ไมพดถงเลย พกพาไปหาหมอตรวจรกษา ดให แกกนยาตลอด” (CH 9) หรอ “พอเขากคยๆ บนๆ เรองทแกเจบอยเรอยๆวาทาใหลกหลานเดอดรอนเพราะตวเอง บอกถาจะตายอยากตายทบานไมตอง ใหลกหลานลาบากพาไปโรงพยาบาล” (CH 6)

161




เปนอกไมรกษาแลว ทรมานแกทอจากรงส ใหปลอยถาจะตาย กตาย ไม 2. ความกงวลเกยวกบการวางแผนจดการดานทรพยสน และความตองการใหบตรหลานทาตามความประสงคของตนเอง “แมสงไวเลยวาใหไปซอผาขาวมาเตรยมไว งานศพจด วนแลวเผา แตลกๆกฟงเฉยๆยงไมยอมรบ” (C ) หรอ “เตยเปนอมพฤกษ แกหวงวาจะหาย แรกๆกดแลตวเองด แตพอรวาไมหายแกกเรมยอมรบ เรมไมดแลสขภาพ ปลอยปะละเลยอยเฉยไปวนๆเพราะคดวาไมดขน กงวลเรองไปกอหน กบอกใหเรารใหจดการให แกสงไวนะวาถาเตยตายอยาเอาเตยไปไววด ดกๆอยคนเดยวกลวผใหเอาแกไวบาน สวนแมบอกถาตายเอาไว - วน แตถานองแกทอยปราณบรมาทนกใหเอาไววนเดยวแลวเผาเลย แกบอกลกคนเดยวกลวไมมคนชวย พธการกสงวาไมตองอะไรมาก พระจงศพมแคไหนเอาแคนนนมนตวดเดยวพอ แกบอกพระเยอะกไมไดจงเราขนสวรรคหรอก แกเตรยมแยกเงนไวทาศพแกแลว บอกไววาตงคซอนเตยไวตรงไหน เรองกระดกกบอกไมตองเกบไวบานเปนภาระ ใหเอาไปทงแมนาเลย” (C ) 3. ความกงวลเกยวกบการสบทอดประเพณ ความเชอ “เคยคย ตาเขากงวลใจเรองการตาย บาปบญ กรรมเวรนรกสวรรคมจรงมย แมกนมนตพระมาทาบญถวายสงฆทานให อกเรองกไหวครลเก ฉากลเก กลวไมมคนสานตอ เรากรบปากสานตอสบทอดกนมา เรองอนกไมมอะไร” (C ) หรอ “พอเคยพดเรองไหวเจา บรรพบรษ ตรษจน สารทจน แกกลวลกๆทากนไมเปน บนอยเรอยๆ ทงพอทงแมวา อกหนอยตายไปจะมใครไหวใหกนเปลาไมร ลกๆกบอกแกนะ วาไหวหนะไหว แตขนมคงตองซอไหว เพราะทาไมเปน พดตดตลกกลบไป” (C ) 4. ความกงวลเกยวกบบตรหลาน “แมบนเรองเดยวเลย หวงลกชายคนเลก อาย 50 กวาแลวยงไมเลกเหลาเรากไปปรามๆนองวา ใหเพลาๆลงบางแมเปนหวง สวนเรองสขภาพแกๆไมเคยพดเคยบนใหไดยนเลย แมเปนคนอดทนมากปวยจะมาโรงพยาบาลยงไมบอก แกเกรงใจลก ครงนคงไมไหว เลยยอมมา” (CH 1 )

162




2.2 ความตองการครงสดทายของชวต “พอเคยพดเรองการปวยของแก แตเปนประเภทพดทเลนทจรง ปกตแกเปนคนอารมณด ไม คอยบนอะไร อยางแกเปนมะเรงทคอน แกก บอกวาถาเปนอะไรอยาใสทอแกนะ แคน เรากตองดเหตการณกอนวาจะทาอยางทแกบอกไดแคไหน” (CH 14) 2.3 ความตองการเมอตนเองเสยชวต“เคยพอคยเรองปญหาสขภาพของแก แกเจบออดๆแอดๆ บอกไปถงวาหากตายใหเอามาไวทบาน อยาไววดเลย แขกจะไดมาบาน หากเจบอยโรงพยาบาลดแลววาตายแนๆใหเอามาตายบาน” (CH 4)

ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทาย ของชวต

สภาพความรเกยวกบสทธความตองการครงสดทายของชวต ของญาตเกยวกบประเดนน คอญาตของผสงอายทโรงพยาบาลทกคน ไมมความรเกยวกบสทธแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตตามหนงสอแสดงเจตนาตามพรบ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 นมากอนเลย “ไมเคยไดยนเกยวกบพรบ.สขภาพมาตรา 12 มากอนเลย ไมรจก ไมรวามพรบ.ตวน” (CH01-CH 15) หรอ “ไมรวาเรามสทธรองขอเกยวกบพนยกรรมชวต รแตสทธทญาตตดสนใจวาจะใหทาอะไรใหกบคนไข ใสทอไมใสทอ ปมสไมปมส พยาบาลเขามาถามแลวใหเราเซนต” (CH 01) สวนญาตของผสงอายทบานเกอบทงหมดเชนกนไมมความรเรองนมากอน บางคนเคยไดยนแตไมร รายละเอยด “ไมเคยรเกยวกบพรบ.นมากอนวาคออะไร” (C 01, 02, 07, 08, 09,10, 12,13,15) หรอ “รวาเปนพรบ.เกยวกบอะไรแตไมคอยรรายละเอยดวาคออะไรบาง” (C 03,04,11) และมบางสวนมความรจากการอานหนงสอ อบรม และประชม “รวาคอพนยกรรมชวตของเรา หรอความตองการสดทายของชวตทงเรอง สงคางคาใจ ภาระหนาทตางๆทเปนหวงกงวล และ ความตองการยอหรอไมยอชวตดวยอปกรณการแพทย รวมถงการจดงานศพของตนเอง และมอบหมายใหคนทไววางใจชวยจดการใหเมอถงวนนน ทราบจากการอานหนงสอ ประชม อบรม” (C 05, 06,14)

163



ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทาย ของชวต (ตอ)

ความคดเหนเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต ญาตผสงอายทงสองกลมมความคดเหนแยกออกเปน 3 กลมคอ 1.) คดวาพรบ.สขภาพมาตรา 12 เปนสงทด เพราะเปนสทธของตนเอง ปองกนการฟองรองได เราสามารถเลอกไดไมตองทนทกขทรมานทงตนเอง และญาต มประโยชนทงตอตนเองและผอน ไมเปนภาระและสรางความลาบากใจแกบตรหลาน ประหยดทรพยากร และสามารถชวยผอนทมโอกาสรอดชวตได “คดวาพรบ.เปนสงทด เปนสทธของเจาตวทตองการใหทาอะไร เมอถงวาระสดทายแลวยงชวยลดความขดแยงของลกหลานดวยกนเองกรณจะยอหรอไมยอ ลดความขดแยงกบหมอ พยาบาล ลดภาระคาใชจาย ตางๆ ลกหลานไมตองเสยเวลาเดนทางเฝาไข ลดคาใชจายทรพยากรตางๆทจะเอามาใชกบเรา แถมยงชวยคนทเขามโอกาสรอดชวตมากกวาเราทงเวลาของหมอแทนทจะมาดเราทไมมโอกาสรอด กเอาไปดไปชวยคนทเขามโอกาสรอด ทงเตยง ทงยาทจะเอาไปชวยเขา ตวพเองสงไวหมดแลว ของรกของหวงแตละชนจะยกใหใคร บอกไวเลยถาไมรอดแนๆไมตองชวย ปลอยใหพไปสบายๆ” (C 11) หรอ “คดวาด เราสามารถทาตามทเราตองการไดจนถงวาระสดทายของชวตเรา ไดไมตองลาบากใจกนทกๆฝาย ไมตองขดแยงกนวาจะยอไมยอ ” (C 03, 05, 06, 07,09,12,13,15) หรอ “พรบ.เหมอนดาบสองคม บางทบาดตวเขา บางทกบาดตวเรา แตสวนตวผมคดวาด ถอวาเปนสทธของเราดทสด เปนสทธของผมคนอนจะไดไมตองมาละเมด คมครองทงสองฝาย ทงเราทงหมอ จะไดไมตองมาฟองรองกน บางทคนตดสนใจแทนหนกมากในการตดสนใจแทน ถาเราสงไวอยางนกจบ” (CH 01) หรอ “ปาไมรเรองพรบ. แตคดวาด ปาตดสนใจแลววาไมยอใหทกขทรมาน ไมงนถาไมตายตองนอนไมรเรอง โนนงยนอนแหงบๆอยกทกข ตกลงกบลกๆไวแลว” (CH 03) หรอ “มพรบ.ด เราสงไวได ไมตองทรมานตวเอง ทรมานญาต อยายอใหเจทรมานเลย พบอกนองไวอยางน อกอยางหมอ พยาบาลกไมตองมาดแลเรา ไมตองเบกยามาใชกบเรา มเตยงใหคนไขอนทเขามโอกาสรอดดกวา” (CH 09) หรอ “ดมากเลยทมพรบ.ตวน เราไดบอกความตองการของเราไดวาจะใหทาอะไร แตกอนทพ

164




จะรวามพรบ.ออกมา พกไดบอกลกไวแลววาพอยากบรจาคอวยวะ ลกพกบอกวาอยากทาเหมอนกน บอกเรองจดงานศพ พนยกรรมตางๆบอกหมด บอกแมกระทงวาถาปวยใหพาไปรกษาทไหน แตเรองเจบใกลตายอยากไดอะไร ใหทายงงยยงไมไดบอก ยงไมไดคดเรองน” (CH 10) 2.) คดวาพรบ.สขภาพมาตรา 12 เปนสงทดแตไมแนใจวาจะใชไดจรงหรอไม เพราะบตรหลานเปนผจดการทงหมดใหและไมมนใจวาบตรหลานจะทาตามทเราตองการหรอไม ขนอยกบการตดสนใจของบตรหลานและสถานการณเฉพาะหนา ดงนนจงใหความไววางใจแกบตรหลานในการตดสนใจ “เรองสมบตอะไรตออะไรถาเขามเขากจดการแลวตงแตเขาแขงแรงนนแหละ แตเรองสดทายยอไมยอนส เราเองกไมอยากทรมาน ไมอยากอย การเตรยมตวไวกโอเค แตพอถงเวลานนสวนใหญลกหลานกเลอกทจะใหอยนานทสด เลยไมรวาเราสงไว เขาจะทาตามเรามย กแลวแตเขาแหละ แตกคดวาพรบ.นมนดทเรามสทธเลอกของเราเอง” (C 01) หรอ “พรบ.ถาจะใหบอกวาดกด แตเรากไมแนใจวาจะทาตามไดมากแคไหน ถาเปนเรองทรพยสมบต สงทพอกบแมมอบหมายใหทาคงไมมปญหา บอกปากเปลาไมตองมลายลกษณอกษรยงไดเลย แตเรองชวตเขานสเขาบอกวาจะไมโนนไมน พอถงเวลาจรงๆกตองขนอย กบสถานการณ อยางรทงรวาใสทอยงงยกไมรอด แลวถาเขาเหนอยทรมานมากหละใสแลวจะทาใหเขาทรมานนอยลงหละ เราเปนลกกตองเลอกสงทพอแมทรมานนอยทสดใชมย สวนเรองงานศพทเขาสงไว เราคดวาไมนาเปนปญหาหรอกกขนอยกบสถานการณอกนนแหละ พอเคยบอกวาถาแกตายใหเอาศพไววด แตเรามานกดวาถาอยวดใครจะจดธปจดเทยนให เกดเรายงๆอยกบบานแลวใครจะไปด แตถาเอาศพไวบานส คนโนนบางคนนบางยงไดชวยกนด สรปคอเรากาลงจะ ขดใจแกใชมยน ขนาดเรายงคดขดใจ แลวถาเราสงไวลกหลานคงจะขดใจเราเหมอนกน งนกแลวแตเขาสะดวกดกวา” (C 14) หรอ “พรบ.มกด แตถงไมมเรากสงกนไวแลว แตพอถงเวลาจรงๆกตองแลวแตลกหลานอกนนแหละ อยางพอนเขาสงไวเลยวาถาเขาตายใหเกบไวทาบญใหวนเดยวพอ แตกตองขดใจเรองน วนเดยวคงไมไดคดวาสก 3 วน ถาไมตดศกร

165




เสาร โบราณเขาวาศกรหามเผา เสารหามฝง หรอวนพระหามเผา ถามนตดหรอชนวนพวกนเรากตองเกบไวมากกวา อยางเมอตอนยายเสย แกกสงไววาหามจดพล แกกลวพล เรากเลยสงดอกไมไฟให พอถงเรา ถงเราสงไว ลกหลานกคงเปนแบบเรานแหละ ตองดตอนนนวาเปนยงงย” (CH 06) หรอ “คดวาพรบ.เปนสงทด ทเราสามารถทาตามความตองการได แตลกหลานจะทาตามเราหรอเปลานส พเองในสวนเรองทรพยสนแลวพทาประกนไวทกอยางบอกลกหลานไวแลว แตเรองวาระสดทายตวเองอยากใหเขาทาอยางไรพยงไมเคยคย ยงไมถงวาระ ใหลกเปนคนตดสนใจแลวกน มนตองดตอนนนดวยนะวาเปนยงงย อยางพอเนยไมเคยบอกเรองใสไมใสทออะไรกบเราไวเลย เขาไมรหรอกวาใสไมใสมนเปนยงงย ครงนพอใสทอชวยหายใจ พกตดสนใจวาถาเปนอะไรจะไมปมส ทนหมอบอกวาถาใสทอเกน 2 อาทตยเขาตองเจาะคอ ใหเราตดสนใจ กตดสนใจวา ถาถงตอนนนตองดกอน ถาไหวกเจาะ ถาไมไหวกไมตอง นแหละคอสงทไมแนใจวาพรบ.จะดหรอเปลา เพราะสดทายกอยทลกตดสนใจ” (CH 07) หรอ “กคดวาดนะทมพรบ. เราบอกความตองการเราได แตกตองดอกวาลกจะทาตามทเราตองการหรอเปลา อยางทพอปวยน พอกสงวาอยาทรมานแก แตพอแกเปนอะไรขนมา สมองเราสงอยางเดยวเลยวายงงยตองชวยพอไวกอน ลกอาจจะคดเหมอนเรากได กแลวแตลก” (CH 14) 3.) คดวาพรบสขภาพมาตรา 12 ไมมประโยชน เพราะทกอยางมการปฏบตสบทอดกนมา ใหบตรและแพทยเปนผตดสนใจ “คดวาเปนไปไมได ไมไดผลหรอก บอกไปเกดเขาไมเชอเราหละ สงททากทาๆตามประเพณสบทอดกนมา เกดเราไมอยากได แลวสงลกไววาเราจะใหทาอยางนนอยางน เขากทาไมไดอก แลวแตเขาจะจดการเถอะ” (C 08) หรอ “พรบ. ไมตองหรอก เขากทาตามๆกนมาอยแลว เรองใสไมใสทอ ไวใหลกๆตดสนใจ ไมตอง สงไวหรอก ไหวไมไหว หมอเขากบอกเอง ไมไหวกตายเทานน” (CH 08) การเรยนรจากการดแลผสงอาย และการนาผลการเรยนรไปใช ญาตทงสองกลมมการเรยนรตอการเตรยม/ไมเตรยมตวกอนตายของผสงอายและนาผลการเรยนรไปใชประโยชน แยกเปน กลมคอ

166



การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช

.)ไมไดเรยนรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย เนองจากการเตรยมหรอไมเตรยมตวของผสงอายไมมผลกระทบตอการปฏบตใด ๆ“รวาพอไมไดทาอะไรไวยกใหลกจดการ กไมเหนมปญหา ไมไดคด ไมไดเรยนรอะไรจากการไมเตรยมตวของพอ” (C 02) “ไมไดเรยนรอะไรหรอก เพราะไมไดรบผลกระทบอะไรจากการไมไดเตรยมตวของพอกบแม” (C 09)

.) รบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย แตยงไมไดนาไปใชประโยชน เนองจากคดวา 2.1 ตนเองยงแขงแรง และยงตองทางาน หาเลยงชพ “รวาแมเตรยมไวนานแลว แตสามไมไดเตรยม รวาด แตแคคดๆไว ไมไดเตรยมอะไร เพราะยงแขงแรง” (C 12) หรอ“รวาเขาเตรยมไว รวาด แตเรายงไมคดอะไร ยงตองทามาหากนอยทกวน” (C 15) 2.2 ยงไมถงเวลา มภาระตองจดการ “คด เๆตรยมไวอย แตยงไมไดทาอะไรชวง น ยงไมถงเวลา ยงอกนาน” (CH 08) หรอ “ รวาพอเตรยมไว แตเรายงไมคดอะไร ยงตองทางานอย ยงไมถงเวลา ยงไมมอะไรทตองเตรยม” (CH 13) 2.3 ยงไมพรอมตาย “กเรยนรไปกลายๆดวยกนเวลาทแมเตรยม หรอเตยเตรยม เรากคดเตรยมไวบางแตไมคดถงวาเราจะตาย ยงไมพรอมขนาดนน” (C 06) หรอ”รวายายทาแบบนด คดถงความลาบากของคนขางหลง ไมใหเขาเดอดรอน แตยงไมไดคดหรอทาอะไร” (C 07) หรอ“สวนตวกยงไมไดเตรยมอะไร คดวายงไมถงเวลา เรายงอยอกนาน” (C 04) “พเองกไมมสมบตอะไรมบานใหลกคนละหลง สวนเรองอนไมไดคดไมไดเตรยมอะไรเลย เพราะพคดวาเราไมนาจะไปเรวขนาดนน” (CH 15) 2.4 มบตรหลานจดการให “รวาเขาเตรยมไมเตรยมอะไรไวแคไหน กเฉยๆนะ เพราะคดวาลกๆจดการได” (CH 15)

.) เรยนรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย และมการนามาไปใชประโยชนโดยการเตรยมตนเอง 3. ทาจตใจใหสงบ ทาความด “ไดเรยนรถงความไมกลวตาย การเตรยม พรอมกอนตายของพอแม ทาใหเราเขมแขง มสตและสอนใหเราไดทา

167



การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช (ตอ)

ทกอยางใหด ทสดใหงายขนมาก พรอมในการดแลทานทงกอนตายและหลงตาย ใชฝกจตใหสงบ ยอมรบในสจธรรม ทาความด สะสมความด กอนตาย ไมมหวงเมอตาย นามาวางแผนการเงนใหลกหลาน วางแผน กอนตายดแลตวเองใหมากทสด เมอถงวาระสดทายตายไดอยางไมมหวงเพราะถอวาทามาดแลว” (C 03) หรอ “เรยนรวาการเตรยมตวมาด จงทาใหจากไปด เลยเชอวา การเตรยมตวกอนตายเปนสงทด จะทาใหจากไปอยางสงบ และเปนการตายทสมบรณแบบ งดงาม ทกวนนกหมนฝกปฏบตธรรม ฝกใจ ทาสมาธอยตลอด” (C 05) 3.2 วางแผนการจดการชวตวาระสดทาย “เรยนรถงปญหา อปสรรคทตามมาจากการไมไดเตรยมตวครบทกดานของพอ เพราะเราตองมาแก ปญหา และเรยนรจากการเผชญปญหาอปสรรคทตองจดการ” (C 11) หรอ “เอาไปคดวางแผนของตวเอง อยากใหลกมชวตทด พด บอกกบลกไววา ถาแมเปนอะไรไป ใหลกจดการอะไรยงไง” (C 08) หรอ “กจากทแมทาไว กเคยคยกบนองวาใหทรมานนอยทสด ไมกลวตาย แตกลวทรมาน” (CH 09 หรอ “พมลกคนเดยวอาย ปแลว พบอกลกหมดวาแมอยากบรจาครางกาย ลกเองกบอกวาอยากทาเหมอนกน บอกลกถงเรองการจดงานศพ พนยกรรมตางๆกบอกหมด บอกดวยวาถาไมสบายใหพาไปโรงพยาบาลไหน แตยงไมเคยบอกวาถาเจบจนใกลตายอยากใหทายงงย” (CH 10) 3.3 วางแผนดานการเงน และจดการทรพยสมบต การทาประกนชวต เปนสมาชกกองทนฌาปนกจตางๆ “ รเลยวาทกอยางไมแนนอน เราเองกตองไม ประมาท เรยนรจากการดแลแกทกๆวน วาเราตองมการเตรยมตวตองวางแผน ตองเตรยมพรอม กเตรยมๆไวบาง อยางทาประกนชวต ลงชอไววาใหใคร บานจะใหใคร คยๆกบหลานๆไวแลว” (C 14) หรอ “ใชประโยชนดานการเตรยมตว กอนตายในทกๆดานทคดวาจะตองจดการทกๆดานทเปนความตองการของตวเอง ทกๆดานทยงเปนหวง บอกหมดวาของรกของหวงสงทมจะใหกบใคร” (C 11) “ฉนเขากองทนวนละบาทมา 2 ปกวาไดไมกตงคกยงด การเตรยมตวเนยเราไมม อยางอนกไมม มแคนแหละ ถาอกหนอยลงไมอย ฉนกอยคนเดยวกอกแกกไปเรอยกบบาน คนเขากวาจะอยยงไงลาบาก

168



การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช (ตอ)

แตกไมได คดวางแผนดแลตวเองไวหรอก ชวตคนจนกอยางน กองทนหมบาน มแตไมไดเลน เพราะเดยวคนโนน คนนตาย เราจะเอาเงนทไหนใหเขา แลวเราจะเอาอะไรกนเดอนๆ นงบางทตายตงหลายศพ” (CH 03) หรอ“ผมบอกเลยวาผมมอะไรตรงไหน มรดกทดนอยตรงไหน ทาฌาปนกจ 20 บาทไวเมอเราตายจะไดมเงน อยางนอยกหมนนงซอโลงใสศพผม แตเรองสขภาพการเจบปวยผมๆเองยงไมไดคดถงตรงนน ไมไดคดไกล ไมไดวางแผนอะไรไว เรากไมรจะถงจดตรงนนเมอไหร แลวแตสถานการณแลวกน กรอไวถงจดวกฤตกอนแลวคอยวากน คดแตปญหาเฉพาะหนากอนทกวนน” (CH 01) หรอ “รวาการเตรยมไวกอนแตเนนๆหนะด พเองกเตรยมไวแลวเหมอนกน พทาประกนไว บอกลกหลานไววาพทาอะไรไวบาง ทกอยางทาเอง เพราะเหนพอทา กทาตอๆกนมา ไมอยากใหลกหลานเดอดรอน ถาเกดวกฤต อยางนอยกชวยได สวนเรองอนๆเกยวกบเรองเจบหนกของตวเองไมเคยคยไว เพราะคดวายงไมถงวาระ ยงไมถงเวลานน ทกอยางใหลกตดสนใจ” (CH 07) 3.4 การแจงบตรหลานตนเองไวถงมรดกทรพยสนตางๆ เพอมเงนคา ทาศพ บตรหลานจะไดไมเดอดรอน หรอเรยนรจากปญหาของการไมเตรยมตวกอนตายไววาเปนอยางไร “เรยนรวาการเตรยมตวเปนเรองทด ลกหลานจะไดไมเดอดรอน” (CH 04) “ฉนมลกคนเดยว บอกลกไววาใหตงใจเรยน เผอแมเปนอะไรไปไดดแลตวเองได ทของแมอยตรงไหน ของพออยตรงไหน บอกลกไวหมด ลกไดไมเดอดรอน แตไมเคยบอกวาถาแมเจบหนกจะใหลกทายงงยไมไดคดถงตรงนน” (CH 06) 3.5 วางแผนดานการบนทกชวประวต การจดงานศพตนเอง “ตอนนสงคนรอบขางไวเลยวาถาปวยหนกจะตาย หามชวยชวต สงเรองจดงานศพ จดบนทก ผลประโยชนและพนยกรรมตางๆไว และกาลงจะเขยนประวต ตวเองเอาไวใหอานวนเผา ญาตจะไดไมตองไปหาใหเสยเวลา” (C 05) “เตรยมๆไวบาง อยางทาประกนชวต ฌาปนกจสงเคราะห ลงชอไววาใหใคร บานจะใหใคร คยๆกบหลานๆไวแลว คดไววาจะเขยนประวตตวเองไว จะเลอกรปไวตงหนาโลงศพ เคยคดนะ วาเอ เราจะเอารปไหนดนะไวขางหนา จะอดเสยงบอกลาไวดมย จะ บอกแขกใสเสอผาสสดใสมางานจะไดไมเศรา ประมาณน” (C )

169

จากตารางท 13 เกยวกบสภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาต โดยศกษาในประเดนดานสถานภาพความสมพนธระหวางญาตกบผสงอาย ภาวะสขภาพผสงอาย การดแลทตอบสนองทกมต ปญหา/อปสรรคการดแล การรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย รวมถงความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวค การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช พบวา สถานภาพความสมพนธระหวางญาตกบผสงอาย ภาวะสขภาพผ สงอาย การดแลทตอบสนองทกมต สถานภาพความสมพนธ พบวา ญาตทดแลผสงอายรอยละ 83.33 เปนบตรของผสงอายเอง รองลงมา รอยละ 10 เปนหลานทดแลป ยา ตา ยาย และรอยละ 6.67 เปนคสมรสทดแลคสมรสดวยกน ภาวะสขภาพของผสงอาย ทญาตดแลแยกออกเปน 3 กลม คอ 1. ผสงอายแขงแรงชวยเหลอตนเองไดด . ผสงอายไมแขงแรง โดยรวมทงผทสามารถชวยเหลอตนเองไดและชวยเหลอตนเองไดบางสวน . ผสงอายไมแขงแรงชวยเหลอตนเองไมได โดยภาวะผสงอายทญาตดแลกลมแรก รอยละ 20 เปนผสงอายทแขงแรงชวยเหลอตนเองไดด เปนกลมของผสงอายทตดสงคม คอสามารถดแลตนเอง ปฏบตกจวตรประจาวนและสามารถเขารวมกจกรรมทางสงคมได สวนภาวะสขภาพของผสงอายทญาตดแลกลมท 2 รอยละ 42.85 เปนกลมผสงอายทไมแขงแรง โดยรวมทงผทสามารถชวยเหลอตนเองไดและชวยเหลอตนเองไดบางสวน ซง เปนกลมของผสงอายทตดบาน มภาวะพงพงเลกนอยถงปานกลาง เชนผสงอายมภาวะอมพฤกษ ชรา หรอเจบปวยขณะอยโรงพยาบาล และภาวะสขภาพของผสงอายทญาตดแลกลมสดทาย รอยละ 37.14 คอ ผสงอายไมแขงแรงชวยเหลอตนเองไมได ซงเปนกลมของผสงอายทมภาวะเจบปวยตดเตยง มภาวะพงพงมาก เชน อมพฤกษ อมพาต หรอปวยหนกอยในวาระสดทายของชวต การดแลทตอบสนองทกมต ญาตทงหมดใหการดแลทตอบสนองความตองการของผสงอายตามสภาพและบรบทของผสงอายโดยสรป เปน 4 ประดน คอ . ชวยเหลอสนบสนนเมอผสงอายรองขอ เชน การจดหาสงทผสงอายตองการอยากได การชวยปฏบตกจวตรประจาวน ดแลความสะอาดรางกายบางสวน ดแลเรองรบประทานอาหาร เมอผสงอายอยเจบปวยหรอไมสามารถปฏบตเองได หรอการพาผสงอายเขารวมกจกรรมทางสงคม ไปพบแพทย เมอมอาการเจบปวย เปนตน . พดคยใหกาลงใจ ไตถามสารทกขสกดบ

170

. ดแลการปฏบตกจวตรประจาวน กรณทผสงอายชวยเหลอตนเองไมได 4. สนบสนนการทากจกรรมของผสงอาย เชน การเขารวมกจกรรมชมรมผสงอาย การพาไปทาบญไหวพระ การพาไปทองเทยวตามสถานทตางๆ การปฏบตตามความเชอ เปนตน ปญหา/อปสรรคการดแลผสงอาย ญาตมความคดเหนดานปญหา/อปสรรคการดแลผสงอายแยกเปน กลม คอ . ไมมปญหาในการดแล . มปญหาในการดแล โดยญาตรอยละ 43.33 ไมมปญหาในการดแลผสงอาย เนองจากผสงอายสามารถชวยเหลอตนเองได โดยบตรหลาน และญาตพนองสามารถดแลผสงอายไดเอง และญาต รอยละ 56.67 มปญหาในการดแล โดยสามารถสรปเปนประเดนได คอ ความเครยดวตกกงวล เนองจาก . ผสงอายมปญหาดานการสอสาร เชนหตง พดไมชด ทาใหไมทราบความตองการ . ผสงอายเปนบพการ เปนผปกครองจากความสมพนธทใกลชดทาใหผสงอายไมทาตามคาแนะนา . ญาตเปนทคาดหวงของคนในครอบครว ทาใหตองเขมแขง และเปนทพงใหกบบคคลอนในครอบครว 4. ขาดผดแล ผเฝาดแล กรณผสงอายอยในภาวะพงพง ชวยเหลอตวเองไดบางสวนหรอชวยเหลอตวเองไมได หรอปวยหนกอยในวาระสดทายของชวต เนองจากบตรหลานตองทางาน ญาตทเปนผเฝาหลกพกผอนไมเพยงพอ นอกจากนยงกงวลกบปญหาทอาจจะเกดกบผสงอาย เชน ผสงอายหลงลม เสยงเกดอบตเหต กลวผสงอายทปวยตดเชอโรคเนองจากสขภาพไมแขงแรง ความขดแยงระหวางผสงอายกบผรบจางเฝาททาไมถกใจบางครง และคนรบจางเฝาไขหายาก . การตดสนใจแจงขอมลปญหาบางอยางเกยวกบสขภาพของผสงอายทญาตคดวารายแรง ซงญาตสวนใหญ ตดสนใจไมแจง เนองจากกลวผสงอายรบไมได มอาการทรดหนกและคดวาผสงอายอยอกไมนาน ไมอยากใหไมสบายใจ แตญาตบางรายตดสนใจแจงขอมล โดยบางรายตดสนใจแจงขอมลตรงๆ เนองจากผสงอายมกาลงใจด เพอประโยชนดานการรกษาและการปฏบตตวทถกตอง และญาตบางรายแจงขอมลโดยมการประเมนระดบการยอมรบขอมลของผสงอายกอนและคอยๆแจงตามระดบความสามารถการยอมรบขอมลได เนองจากเหตผลเพอความจาเปนและความรวมมอในการรกษา เพอไมใหผสงอายเสยกาลงใจ และเพอใหมเวลาในการวางแผนแกไขปญหาภาระและความตองการทมอย

171

การรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ญาตมรบรดานการเตรยมตวกอนตายของผสงอายทตนดแลโดยสรปแยกออกเปน 2 กลม คอ . ผสงอายไมมการเตรยมตวกอนตาย . ผสงอาย มการเตรยมตวกอนตาย โดยญาตกลมแรก รอยละ 16.66 รบรวาผสงอายทตนดแลไมมการเตรยมตวกอนตายเนองจาก ไมเคยไดรบการบอกหรอแจงจากผสงอายทตนดแลเกยวกบเรองดงกลาว และญาตอกรอยละ 83.34 รบรวาผสงอายทตนดแลมการเตรยมตวกอนตาย เนองจากผสงอายมการจดการดานตางๆ และญาตรบรจากเหนการปฏบต และรบการแจงจากผสงอาย เกยวกบ . จดการเรองทรพยสนและแจงใหบตรหลานทราบ . เขาเปนสมาชกกลมเงนสมทบฌาปนกจ ทาประกนชวต เพอมเงนคาทาศพของตนเอง เปนตน . สงการเรองจดงานศพตนเอง 2.4 สงการเรองการสบทอดประเพณ . การกลาวขออโหสกรรม บตรหลาน 2.6 เขาวด ทาบญ ฟงเทศน ใสบาตร เปนตน แตไมถงรอยละ 20 ทญาตรบทราบความประสงคความตองการครงสดทายของชวตของผสงอายวาตองการและไมตองการใหบตรหลานปฏบตอยางไรกบตน เชน ไมใสทอชวยหายใจขอกลบมาตายทบาน เปนตน โดยญาตมความคดเหนตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ญาต คดวาเปนสงทด เปนการลดภาระดานการเงนในการจดงาน ไมสรางภาระใหบตรหลานลาบาก หรอกอใหเกดปญหา เปนตวอยางใหมองการตายเปนเรองปกต เปนการเตรยมความพรอมทด ทาให สขสงบเปนการตายดสมบรณแบบงดงาม และเปนตวอยางการปฏบตใหแกบตรหลานได การไดรบทราบขอมลปรกษาปญหา ญาตทดแลผสงอายไดแสดงความคดเหนโดยแยกออกเปน กลม คอ . ไมเคยรบทราบขอมลและไดรบการปรกษาปญหา . ไดรบทราบขอมลและไดรบการปรกษาปญหา โดยญาตรอยละ 30 ไมเคยรบทราบขอมลและไดรบการปรกษาปญหาจากผสงอายทตนดแล เนองจากผสงอายชวยเหลอตวเองได แขงแรงด และคดวาผสงอายไมมเรองหวงกงวล วางใจมบตรเปนธระจดการให ผสงอายบางรายเปนโรคหลงลม หรอบางรายคาดหวงจะมอายยนยาวจงยง

172

ไมพดถง เปนตน และญาตรอยละ 70 ไดรบทราบขอมลและไดรบการปรกษาปญหาจากผสงอายทตนดแล โดยมประเดนทพดคยคอ 1. ความกงวลในเรองตางๆ เกยวกบ . ปญหาสขภาพการเจบปวยของตนเอง 1.2 ความกงวลเกยวกบการวางแผนจดการดานทรพยสน และความตองการใหบตรหลานทาตามความประสงคของตนเอง . ความกงวลเกยวกบการสบทอดประเพณ ความเชอ 1.4 สงกงวลใจตางๆ เชน ความกงวลเกยวกบบตรหลาน เปนตน 2. ความตองการครงสดทายของชวต 3. ความตองการใหบตรหลานปฏบตเมอตนเองเสยชวต

ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) ความรเกยวกบสทธความตองการครงสดทายของชวต ของญาตแยกออกเปน 2 กลมคอ 1) ญาตเกอบทงหมดคอ รอยละ90 ไมมความรเกยวกบ สทธความตองการครงสดทายของชวต ตามหนงสอแสดงเจตนาตาม พรบ.สขภาพแหงชาตพ.ศ.2550 มาตรา 12นมากอน บางคนเคยไดยนแตไมรรายละเอยด และ 2) มญาตเพยงรอยละ 10 ทมความรเกยวกบ สทธความตองการครงสดทายของชวตตามหนงสอแสดงเจตนาตาม พรบ.สขภาพแหงชาตพ.ศ.2550 มาตรา 12 จากการอานหนงสอ อบรม และประชม ความคดเหนเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาตพ.ศ.2550 มาตรา 12 ญาตมความคดเหนแยกออกเปน 3 กลมคอ 1. คดวาพรบ.สขภาพมาตรา 12 เปนสงทด 2. คดวาพรบ.สขภาพมาตรา 12 เปนสงทด แตไมแนใจวาจะใชไดจรงหรอไม . คดวา พ.ร.บ.สขภาพมาตรา 12 ไมมประโยชน โดยญาตกลมแรกรอยละ 70 คดวาพรบ.สขภาพมาตรา 12 เปนสงทด เพราะเปนสทธของตนเองไดทาในสงทตนเองตองการ ลดความขดแยงของบคคล ปองกนการฟองรองได เราสามารถเลอกไดไมตองทนทกขทรมานทงตนเอง และญาต และมประโยชนทงตอตนเองและผอน ประหยดทรพยากรและสามารถชวยผอนทมโอกาสรอดชวตไดมากกวา ลดคาใชจาย สวนญาตกลมทสองรอยละ 23.33 คดวาพรบ.สขภาพมาตรา 12 เปนสงทด แตไมแนใจวาจะใชไดจรงหรอไม เพราะไมมนใจวาเมอถงวาระสดทายบตรหลานจะทาตามทตนเองตองการหรอไม ทกอยางขนอยกบการตดสนใจของบตรหลานเพราะใหความไววางใจแกบตรหลานในการตดสนใจและเปนผจดการใหทงหมด นอกจากนยงขนอยกบสถานการณเฉพาะหนา ณ ขณะนน และญาตกลมสดทายรอยละ

173

6.67 คดวา พ.ร.บ.สขภาพมาตรา 12 ไมมประโยชน เพราะทกอยางมการปฏบตสบทอดกนมาใหบตรหลานและแพทยเปนผตดสนใจ การเรยนรจากการดแลผสงอาย และการนาผลการเรยนรไปใช ญาตมการเรยนรตอการเตรยม/ไมเตรยมตวกอนตายของผสงอายและนาผลการเรยนรไปใชประโยชนแยกเปน กลมคอ . ไมไดเรยนรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย 2. รบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย แตยงไมไดนาไปใชประโยชน 3. เรยนรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย โดยญาตกลมแรกรอยละ 6.67 ไมไดเรยนรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอายทตนดแล เนองจากการเตรยมหรอไมเตรยมตวของผสงอายไมมผลกระทบตอการปฏบตใดๆ สวนญาตผสงอายกลมทสองรอยละ 36.67 รบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย แตยงไมไดนาไปใชประโยชนเนองจากคดวา ยงไมถงเวลา มภาระตองจดการ ตนเองยงมสขภาพแขงแรงและไมพรอมตาย และญาตของผสงอายกลมสดทายรอยละ 56.66 มการ เรยนรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ญาตบางรายเรยนรจากปญหาของการไมเตรยมตวกอนตายไวลวงหนาของผสงอาย และ มการนาไปใชประโยชน โดยนาแนวทางมาวางแผนจดการของตนเอง เชน การทาประกนชวต เขาเปนสมาชกกองทนฌาปนกจ การเตรยมดานจตใจ ใหสงบ ทาความด วางแผนดานการเงน การจดการดานสมบตทรพยสน การแจงบตรหลานตนเองไวถงมรดกทรพยสนตางๆ เพอมเงนคา ทาศพ บตรหลานจะไดไมเดอดรอน และวางแผนการจดการวางแผนวาระสดทายของชวต เชน การทาพนยกรรมชวตวางแผนการจดงานศพตนเอง เปนตน ดงนนจากขอมลขางตนเกยวกบสภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของญาตในดานตางๆจงพบวา ญาตเกอบทงหมดเปนบตรหลานของผสงอายเองและดแลผสงอายทสวนใหญมสขภาพไมแขงแรงแตสามารถชวยเหลอตวเองไดและผสงอายบางรายชวยเหลอตวเองไดบางสวน และญาตจานวนเกนครงมปญหาความเครยด วตกกงวลในการดแลผสงอายดานตางๆ เชน ดานการสอสาร การขาดผชวยดแล การตดสนใจแจงขอมลสขภาพของผสงอายทญาตคดวาเปนเรองรายแรง เปนตน สวนดานการรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ญาตสวนใหญรบรตอการเตรยมตวกอนตาย รบทราบขอมลและปรกษาปญหาของผสงอายในดานตางๆ โดยเหนจากการปฏบต การพดคยและแจงใหทราบ สวนดานสภาพของความรเกยวกบความตองการครงสดทายของชวต ญาตเกอบทงหมดไมมความรแตมความเหนวาการแสดงความตองการครงสดทายของชวตของผสงอายไวเปนสงทด แตมเพยงบางสวนทไมแนใจวาบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไมเนองจากเหตผลและปจจยบางอยาง และญาตเกนครงทมการเรยนรจากการเตรยมตวกอนตายของ

174

ผสงอายโดยการนาไปปฏบตตาม มเพยงบางสวนทรบรแตคดวายงไมถงเวลาทตนเองจะปฏบตตามเนองจากยงแขงแรงและไมถงเวลา

3. ความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย เปนการนาเสนอความความตองการของญาตผสงอายทตองการรบความชวยเหลอในการดแลผปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย ทงทรบการรกษาอยทโรงพยาบาล และทบาน เพอใหทราบความตองการการดแลของญาตและสามารถนาขอมลมาวางแผนการดแลไดอยางเหมาะสมและตอบสนองตอความตองการทงของผสงอายและญาตไดตรงตามบรบท โดยผลการศกษาสามารถแสดงเปนตาราง ดงตอไปน

ตารางท 14 ความตองการของญาตในการดแลผสงอายปวยวาระสดทายของชวตและ หลงการตาย

ความตองการของญาตในการดแลผสงอาย

ผลการคนพบจากญาต

ผสงอายเจบปวย ขณะผสงอายเจบปวยทบาน ญาตผสงอายทงทบานและทโรงพยาบาลมความตองการไดรบการดแลแยกออกเปน 3 กลม คอ

.) ตองการใหญาตพนองและบตรหลานชวยกนดแล เนองจากสามารถดแลกนเองไดเองโดยไมขอพงพาใคร เนองจากคดวาการดแลบพการเปนหนาทของบตรหลาน“อยบานกดแลกนเองแคอยากใหลกหลานชวยกนดแล” (C ) หรอ “อยบานขาดคนชวยดแล บางทไปทางานกนหมดไมมคน ชวย อยากใหลกเขามาชวยด เปลยนกน บาง ไมไดอยากใหใครมาชวยด แตกม อ.ส.ม.ไปชวยดแลบาง” (C ) หรอ “อยบานกใหพนองชวยกนดแล แมแกขกลว แกกลวตาย เตย ลกๆตองคอยใหกาลงใจ” (C ) หรอ “ถาอยบานกอยากใหลกหลานชวยกนดแล พมปญหา คนดแลทกคนทางานหมดเลย มหลานคนนงทองอยกดแลไมเตมท คนดแลกเครยดวาจะทายงงยด แกอยบานคนเดยว” (C ) หรอ “ถาปวยอยบานกใหแค พนองลกหลานชวยกนดกพอบางทดคนเดยวนานๆกเครยด อดนอน สขภาพเรากไมไหว นกยกตวจนยอกหลงไปหมดแลว” (C ) หรอ “ไมไดคดพงพาขอใคร เพราะผปวยคอพอแมทอยกบเรา หากใครจะชวยเขากมาเอง เราตองรบผดชอบเพราะเปนหนาทของเราเอง” (CH ) หรอ “ถาปวยอยบาน ยงงยกตองชวยเหลอตวเองกอน จะหวงไปพงอสม. อยาไปหวงเลยเขามหนาทเขา ตวคนไข

175

ตารางท 14 ความตองการของญาตในการดแลผสงอายปวยวาระสดทายของชวต และหลงการตาย (ตอ)



ผสงอายเจบปวย (ตอ)

ญาต และชมชนตองชวยกนด ไมไดอยากใหใครมาดแล ลกหลานกพอแลว” (CH ) หรอ “ถาอยบาน กอยากใหพนองชวยกนดแล ผลดกนเฝา” (CH )

2.) ตองการใหมญาตมาเยยมพดคยใหกาลงใจ ไมพดในทางลบใหผปวย ไมสบายใจ เปนตน “ถาอยบาน แคตองการใหมญาตมาเยยมบางตามสมควร ไมมากเกนไป เปดเพลงเบาๆใหคนไขฟง หรอเปดสงทคนไขตองการไดด ฟง เวลามาเยยมไมพดในทางลบ หรอบอกโรคอนมาใสใหคนไขฟง” (CH ) หรอ “ไมสบายทบานกชวยกนดแลในหมญาตพนอง และเพอนบาน ทนเวลาใครปวยกพากนไปเยยม ไปเฝาใหกาลงกน” (CH ) หรอ “อยทบานอยากใหมญาตมาชวยทางาน ชวยดแล ขอแคญาตเทานนแหละมาชวยกนด” (CH )

.) ตองการใหหนวยงานสาธารณสขเขาตรวจเยยม และ ตองการรบการสนบสนนดานการแพทยทจาเปน เชน เตยงลม ถงออกซเจน สายดวนปรกษาปญหาสขภาพ เปนตน“สวนทบาน การชวยเหลอจะใหเขาชวยทกอยางกไมไหว เราตองชวยตวเอง แตกอยากให อ.ส.ม. หมออนามยมาชวยดบาง มาดหนอย จดการสถานทหนอยกยงด” (C 01) “ถาไปปวยทบาน อยากใหอ.ส.ม. อนามย เขาไปดแลเยยมบาง” (C ) หรอ “อยากใหมเจาหนาทสาธารณสขเขาไปดแลเยยมบาง” (CH ) หรอ “อยบานกอยากใหเจาหนาทสาธารณสขแวะเวยนมาด สอบถาม ตรวจเยยมบาง” (CH ) หรอ “ถาอยบานอยากใหมอปกรณ เชนถงออกซเจน สายออกซเจน เตยงลมทสามารถขอยมไดไปใช เพราะเปนการใชในระยะเวลาสนๆ หากซอกใชไดไมนานผปวยกจากไป” (CH ) หรอ “มชองทางหรอสายดวนสาหรบใหญาตปรกษาปญหาสขภาพของคนไขได และมหมออนามยลงเยยมคนไขทบานบางเพอใหคาแนะนา” (CH ) ขณะผสงอายเจบปวยทโรงพยาบาล ญาตผสงอายทงสองกลมมความตองการไดรบการดแลเมอเจบปวยแยกออกเปน 2 กลม คอ 1.) ไมตองการสงใดเพมเตม เพราะการบรการทโรงพยาบาลจดใหดอยแลว“ทโรงพยาบาลจดใหกสะดวกสบายดแลว ถาปวยอยบานกดแลเองแลวกลกๆดแล ทก

176

ตารางท 14 ความตองการของญาตในการดแลผสงอายปวยวาระสดทายของชวตและ หลงการตาย (ตอ)




วนนลกไปทางาน เรากดกนเองสองตายาย เปนอะไรลกกจดการใหหมด” (C ) หรอ “โรงพยาบาลอยางนกดอยแลว เขากทางานกนเหนอยอยแลว เกรงใจพยาบาล เขาทางานเหนอย เขาชวยเตมทดแลใหเวลาเราไมอย เราไมรเขากจะสอนใหเราทาอยางเรองใหอาหาร ทาแผล ขอมลคนไขเขากบอกตลอด ถาเรายงสงสยเขากจะนดหมอใหมาคยกบเรา” (C ) หรอ “ไมไดอยากใหชวยอะไร มากกวาน กดอยแลว ขอมลอะไรเขากบอก ถาไมบอกกสงเกตเอา สงสยกไปถาม จรงๆอยากไปอยนอก ขางในเหงา อยากเหนหนาหลายๆคน แตเรากกลวจะเอาเชอมาใหผปวย อกอยางอยากใหพกผอน ไมอยางนนคยตลอดเวลาไมไดพก” (C ) หรอ “ททาอยทกวนนดอยแลวไมมความเหนอน” (CH 07) “ททาอยกดอยแลว และเรากมญาตๆชวยกนดแล” (CH ) 2.) ตองการไดรบการสนบสนนดานตางๆจากโรงพยาบาล เชน 2.1 การบรการทด การอานวยความสะดวก อปกรณการแพทย รถรบสงผปวยจากบานมาโรงพยาบาล“ทโรงพยาบาลผมประทบใจเรองการอานวยความสะดวกสถานทดทกอยาง ผมไมไดคาดหวงอะไรจากใคร เพราะบอกใหใครชวยไมได แตทโรงพยาบาลนผมประทบใจ เชดตวคนไขคนเดยวทาไมได ญาตขางๆเตยงกมาชวยกน สงทอยากให ชวยเหลอกอยางเรองอยากใหมรถโรงพยาบาลหรอประสานรถมลน ธ รถ อ .บ .ต .รบสงผ ปวยจากบานมาโรงพยาบาลใหอยางรวดเรว อกอยางกเรองอปกรณการแพทยทสามารถยมไปใชทบานได แลวกเรองขอมลเพอการวางแผนลวงหนา แผนการดแลวาจะทาอะไรตอไปอยากใหบอกตามหลกความจรง ไมตองบอกวาจะหายหรออะไร แตทโรงพยาบาลนเขากบอกตามหลกความจรงนะ” (C ) 2.2 การแจงขอมลเพอการวางแผนตามหลกความเปนจรง “อยากรขอมลการ เจบปวย การรกษาวาเปนยงงย เขากบอกนะ แตถาไมบอกเรากถาม อยากใหมรถโรงพยาบาลไปรบเวลาฉกเฉนทบาน อยางอนกดแลกนไป ลกกอยไกลไมคอยไดมา นานๆมาท” (C )

177

ตารางท 14 ความตองการของญาตในการดแลผสงอายปวยวาระสดทายของชวต และหลงการตาย (ตอ)




2.3 การรกษาทตอเนอง ความรวดเรวในการตรวจรกษา “พอผมปวยเปลยนหมอดแลบอย เปลยนทรยเหมอนตองเรมรกษาใหมอยเรอย เจาะเลอดใหม ดผลกนใหม คนหาโรคกนใหม ทาไมหมอเขาจงไมดผลของครงทแลว อาการพอกไมรจะถามกบใครเหนพยาบาลเขายงตลอดเวลา กวาหมอจะมาดกวาพอจะไดยา กวาจะมาถงควเรา ผมวาชา อกอยางเรองคนเฝา ผมตองทางาน แมเฝาคนเดยวไมมใคร แมผมกแย แกเปนความดนสง เกดเปนอะไรขนมาอกคน ผมไมรจะทายงงย คนไขเขาเยอะฝากใหเขาชวยดกไมได” (C ) 2.4 ความเปนสวนตว “อยโรงพยาบาลอยากใหมหองพเศษเพมมากกวาน นอนหองสามญไมสะดวกจรงๆทงคนไข อยางจะเขาหองนาอยางน หองนารวมไมสะดวกเลย คนเฝาเองกไมรจะนอนยงงย ไมสะดวก จะไอทนงยงเกรงใจ” (C ) 2.5 มเจาหนาทชวยดแลผปวย “ฉนปวดหลงเคยผาตดหลงมาแตตองพลกตะแคงตวพอ เขาบอกใหพลกทกสองชวโมง พอตวใหญ ไมกลาเรยกพยาบาล เกรงใจเขา เขากยง สงสารเขา บางทขางเตยงกมาชวยกนดกมหลานอกคนชวยกนดแลแตเขากทางาน อยาง ICU นดมากดแลดสนใจคนไข ๆเปนอะไรนดหนอยวงมาดแลว แจงขอมลทกเรอง บอกทกวน” (C ) 2.6 ชวยอานวยความสะดวกดานการเขาเยยม การจดสรรเวลาใหการพยาบาลหรอกจกรรมใหด “แมปวยหนกกอยากใหไดเขาเยยมบอยๆไมตองจากดเวลา ใหลกไดไปอยกบแก แลวกเวลาพดกบเรา อยาดนก บางทเรากไมรหรอก ชาวบานเงอะๆ งะๆ จะเอาอะไรมากมาย โมโหกนขนมากจะเปนเรองกนอก” (C ) หรอ“ททาใหกดอยแลว เพยงแตชวงญาตไมอยอยากใหเขาเดนดคนไขใหถนดนง อกอยางการเขาออกหองคนไขอยากใหจดสรรเวลาใหดๆ ไมงนคนไขไมไดพกเลย อยางพอนวดไขวดความดนทกสชวโมง สลบใหยา เชาขนมาตหากปลกแลวเชดตวมง วดไขมง พอจะไดนอนกแมบานมาทาความสะอาด พยาบาลเขาออกดอาการ ใหยา วดไข อยางนทงวนทงคน คนไขเลยไดพกนดเดยว” (C )

178

ตารางท 14 ความตองการของญาตในการดแลผสงอายปวยวาระสดทายของชวต และหลงการตาย (ตอ) ความตองการของญาตในการดแลผสงอาย



2.7 อาหารสาหรบผปวย “ทโรงพยาบาลกบรการ ดแลรกษาด ใสใจคนไข แตเรองอาหารขอนดนงนะ อาหารบางมอดแลวซาๆกน ไมมสสนหรอรสชาดชวนใหคนไขกนเลย คนไขกเบออาหารอยแลวมาเจอแบบจดชดอกเลยไปกนใหญ บางทกบขาวกซาๆ คนไขกนไมได พอไปซอขางนอกมาใหกถกตาหนอกวาอาหารไมตรงโรค” (C ) 2.8 การใหกาลงใจ และผสงอายไดปฏบตในสงทชอบ เชน การเปดวทย โทรทศนฟงเพลง ฟงรายการทผปวยชอบหรอตองการได มการแนะนาการปฏบตสมาธเพอจตสงบ“ตองการใหดแลใหกาลงใจ ไดเปดวทยฟงเพลงฟงสงทอยากฟงเมอตองการ มนกจตฯสอนทาสมาธ” (CH ) 2.9 การไดรบความสะดวก รวดเรว รกษาทถกตอง มผดแลตอเนองและไดรบความรวมมอในการดแลผปวยขณะญาตไมอยเฝาในบางชวง“เจบอยโรงพยาบาลตองการใหดแลเตมท สะดวกเรวไมใชคนจะแยอยแลวยงตองเขนกนไปทาบตร รอบตรแลวคอยตรวจ มนสมควรมย คนจะตายแลวนะ” (CH ) 2.10 ไดอยกบผปวยทกขณะ ทกสถานท เพราะไมตองการใหผปวยอยตามลาพง“อยากอยดแลผปวยไดทกๆท ไมอยากให ผปวยอยลาพงไมวาจะอยใน ICU หรอหองผาตด หรอทตางๆ” (CH ) 2.11 ไดรบขอมลผปวยเกยวกบอาการและการรกษาอยางตอเนอง“อยโรงพยาบาลกอยากไดการรกษาทถกตอง อยากใหมผดแลตอเนอง” (CH ) 2.12 มทพกสาหรบญาตบานไกลหรอสาหรบญาตของผปวยใกลเสยชวต“บรการทโรงพยาบาลจดใหกดอยแลว แตถาเราตดธระจรงๆอยากฝากเจาหนาทดแลคนไขใหเราได อยากใหโทรบอกเวลามอาการเปลยนแปลง ถาโรงพยาบาลไกลๆ อยากใหมทพกชวคราวในโรงพยาบาลหรอใกลเคยงใหพกได” (CH ) 2.13 การไดประกอบพธกรรมตามความเชอและศรทธา“อยากใหหมอดแลใกลชดเตมท บอกขอมลการรกษา มทพกของญาตบานไกล บางทไปเยยมไปเฝาแลวกลบบานไมได คนไขอาการหนกกลบไปไมสบายใจ อยากไดทาพธตาม

179




ความเชอของเรา” (CH ) 2.14 การบรหารเวลาเขาออกหองผปวย“อยโรงพยาบาลอยากใหหมอ พยาบาลดแลดๆ มเวลาใหคนไขจดสรรเวลาการเขาออกหองคนไขใหเปนเวลา เพอคนไขไดพกผอนใหขอมลคนไขทตอเนองมหองพเศษเพอเปนสวนตวสะดวกทงผปวยและญาต” (CH14)

ผสงอายปวยวาระสดทายของชวต

ญาตทดแลผปวยทงสองกลมตองการไดรบการดแล แยกออกเปน กลม คอ .) ไมตองการรบการสนบสนนหรอความชวยเหลอจากใคร“ไมตองการ เนองจากเราเองจะเปนคนรวาคนไขตองการอะไร หากไมรกถามจากตวคนไข แตสวนใหญมกใหคนไขไปอยางสงบ ใหนกถงบญ ความดทเคยทาไว ทาใหจตสงบไปพรอมบญททา” (C ) หรอ “ไมตองการอะไร เราตองดแลของเราเอง” (C ) หรอ “เราตองชวยตวเองกอน ไมไดคาดหวงอะไรจากใคร จะใหเขาชวยทกอยางกไมไหว” (CH ) หรอ “ไมขอใหใครชวย คนอนเขากตองทามาคาขาย ถาใหเขามาชวยมาดกไมไดทางาน ไมมเงนใชกนอก” (CH ) หรอ “ไมไดอยากใหโรงพยาบาล หรอใครชวยอะไร ดแลได แคญาตๆดแลกพอ” (CH ) 2.) ตองการรบความชวยเหลอจากญาตพนอง เมอปวยหนกตองการใหบตรหลานอยดวยตลอดเวลา และเมอเสยชวตใหชวยจดงานศพ “เราไมอยากใหใครมาดแล ลกหลานพอแลว” (C ) หรอ “อยากใหญาตมาดแลชวยเหลอกนมากกวา เพราะงานจะไดดาเนนไปดวยด ลดความวนวายในการทางาน” (C ) หรอ “ถาปวยหนกอยากใหญาตบตรหลานไดเขาไปอยดวยใกลชดดวยตลอดเวลา นงอยเงยบๆไมตองแตะตว ถาเสยชวตตองการไดรบความชวย เหลอจากพนองดานการจดงานศพ” (C 04) “ไมตองการความชวยเหลอจากใครอน แตอยากใหญาตๆมาชวยกนดแลจดการ” (C ) หรอ “ไมตองการอะไรหรอกไดรบความสะดวกทกอยางอยแลว อยบานกลกหลานชวยๆกน” (CH ) หรอ “ไมตองการอะไรจากใคร พๆนองๆลกหลาน ดแลกนเอง” (CH ) หรอ “ลาพงพนอง ญาตๆกพอแลว คนอนเขากมภาระมงานตองทา แคนานๆมาเยยมกนทกพอ” (CH )

180



ผสงอายปวยวาระสดทายของชวต (ตอ)

3.) ตองการรบความชวยเหลอจากโรงพยาบาล เชน การอานวยความสะดวกในการขออนญาตพาผปวยกลบบานเมอมอาการหนก รถรบสงคนไข อานวยความสะดวกในการประกอบพธกรรมตามความเชอและศรทธา การมพนทสวนตวในการอยกบผสงอายทปวยหนกใกลเสยชวต การอานวยความสะดวกดานกระบวนการหลงผสงอายเสยชวต เปนตน “เวลาทปวยหนก อยากใหคนไขได ทาในสงทชอบ อยากรขอมลตอเนองเกยวกบอาการคนไข” (C ) หรอ “ถาเตย แมปวยหนกอยโรงพยาบาลไมตองปมส ออกซเจน นาเกลอไมเอา ใหไปเงยบๆ เพราะบอกไวแลว เตยชอบดโทรทศนคยกบเพอน แมชอบสวดมนต แต ไมตองเอาเทปธรรมะมาเปดใหฟง ไมชอบ แคอยากใหมคนมานงขางๆพอ” (C ) หรอ “อยากใหอานวยความสะดวกประกอบพธกรรมตามทเราเชอ ไหวพระ สวดมนต ฟงวทย ใหลกหลานเขาเยยม มหองพกหรอสถานทสาหรบญาตกลมนไดพก หรอการเปลยนเสอผาใหคนไขกอนสนลม เมอเสยชวตแลว อยากใหดแลศพอยางด อานวยความสะดวกดานการจดทาเอกสาร มรณบตร การแจงตาย บางทญาตเขายงทาใจไมได งงๆ ทาอะไรไมถกหรอก อกอยาง อยากใหมบรการรถสงศพกลบบานดวย เมอถงบานแลวกอยากใหญาตพนองชวยกนจดงาน” (C ) หรอ “ปวยหนกลกหลานอยากใหพอกลบไปตายทบาน เรองอนๆกชวยกนเองในบรรดาญาตๆลกหลาน” (CH ) หรอ “แมสงเอาไววาอยากกลบบาน เวลาแกเปนหนกขอกลบบาน ขอใหไดกลบ อกอยางขอใหหมอบอกตรงๆวาแกจะอยไดอกนานแคไหน ขอกลบไมใหกลบ เกดเขาถอขนมาวาตายนอกบานเอาศพเขาบานไมไดจะยง” (CH ) หรอ “รถรบสงคนไข บรการไดกด บางทเราไมมรถไมรจะหาใคร อยบานพๆนองๆลกหลานกดกนไป” (CH ) .) ตองการรบความชวยเหลอจากเพอนรวมงาน และองคกรปกครองทองถน

“ถงแมวาคนปวยหนกหรอเสยชวตจะไมใชญาตสายตรง แตหากผปวยเปนคนทมความสาคญกบเรา กอยากใหททางานชวยหาคนมาทางานแทนให เพราะการทางานขณะทยงมความเศราเสยใจจะทาใหลดสมาธและสตในการทางานได” (C ) หรอ

181



ผสงอายปวยวาระสดทายของชวต (ตอ)

“ถาลงเขาเสยแคอยากใหเทศบาลมาชวยดแล เพราะฉนไมมใครไมม ญาตในหมบาน ไมมทน ฌาปนกจหมบานกไมไดเขาไวไมมเงนสง เวลามใครตายเขามาเกบตงค กไมมจายเขา ทาแตกองทนวนละบาทมา ปกวา ไดไมกตงคแตกยงด ทกวนน ไดเงนสงอายสองคนรวมกน , บาทกซอไมพอ ใชแบบประหยด อาหารโดยมากซอไมทากน เราอะไรกได ซอมาใหแกกน ชวตคนจนกอยางน” (CH 03)

จากตารางท 14 เกยวกบความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย พบวา ดานความตองการไดรบการดแลของญาตเมอผสงอายเจบปวย แยกเปนความตองการไดรบการดแลเมอผสงอายปวยอยทบาน และเมอผสงอายปวยอยทโรงพยาบาล โดยสรปไดดงนคอ 1. ความตองการไดรบการดแลของญาตเมอผสงอายปวยอยทบาน โดยญาตผสงอาย มความตองการไดรบการสนบสนนการดแลแยกออกเปน กลม คอ .1 ตองการใหญาตพนองมาชวยกนดแล 1.2 ตองการใหมญาตมาเยยมพดคย 1.3 ตองการไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลและหนวยงานสาธารณสข ญาตผสงอายกลมแรก รอยละ 60 ตองการเพยงแค บตรหลานรวมกนดแลผสงอายและคดวาบตรหลานสามารถดแลกนเองได สวนญาตผสงอายกลมทสอง รอยละ 20 ตองการใหมญาตคนอนๆ มาเยยมพดคยเพอใหกาลงใจผสงอายในขณะเจบปวยบาง และญาตผสงอายกลมสดทาย รอยละ 20 ตองการใหหนวยงานสาธารณสขเขาตรวจเยยม ใหคาแนะนาการปฏบตดแลผสงอายขณะเจบปวย และตองการรบการสนบสนนดานการแพทยทจาเปน เชน เตยงลม ถงออกซเจน สายดวนปรกษาปญหาสขภาพ เปนตน 2. ความตองการไดรบการดแลเมอผสงอายปวยอยทโรงพยาบาล โดยญาตผสงอายมความตองไดรบการสนบสนนการดแลผสงอายการแยกออกเปน 2 กลม คอ 2. ไมตองการสงใดเพมเตม 2.2 ตองการไดรบการสนบสนน จากโรงพยาบาลในดานตางๆ โดยญาตผสงอายกลมแรก รอยละ 43.33 ไมตองการรบการสนบสนนชวยเหลอเพมเตมจากทโรงพยาบาลจดบรการ

182

ให เนองจากมความเหนวาการบรการทโรงพยาบาลจดใหดอยแลว และญาตผสงอายกลมทสอง รอยละ 56.67 มความตองการไดรบการสนบสนน จากโรงพยาบาลในดานตางๆ คอ 2.2.1 การบรการท ด การอานวยความสะดวก และสนบสนนอปกรณการแพทยทจาเปน และมรถรบสงผปวยจากบานมาโรงพยาบาลกรณทผปวยไมมรถ เชนการประสานรถจากองคกรปกครองทองถน หรอรถมลนธตางๆ 2.2.2 การแจงขอมลเพอการวางแผนตามหลกความเปนจรง เกยวกบอาการและการรกษาอยางตอเนอง 2.2.3 การรกษาทถกตอง ตอเนอง มความรวดเรว ในการตรวจรกษา 2.2.4 ความเปนสวนตวและไดรบความรวมมอในการดแลผปวย ไดอยกบผปวยทกขณะ ทกสถานท เพราะไมตองการใหผปวยอยตามลาพง เพอความสะดวกทงผปวยและญาต 2.2.5 มเจาหนาทชวยดแลผปวยตอเนอง เนองจากญาตบางคนมปญหาดานสขภาพ หรอญาตไมอยเฝาในบางชวง 2.2.6 ชวยอานวยความสะดวกดานการเขาเยยม การบรหารเวลาเขาออกหองผปวย หรอการจดสรรเวลาใหการพยาบาลหรอกจกรรมใหด 2.2.7 อาหารสาหรบผปวยทนารบประทาน 2.2.8 การใหกาลงใจ การเปดวทย โทรทศนฟงเพลง ฟงรายการทผปวยชอบหรอตองการได มการแนะนาการปฏบตสมาธเพอจตสงบ 2.2.9 ทพกสาหรบญาตบานไกลหรอสาหรบญาตของผปวยใกลเสยชวต 2.2.10 การประกอบพธกรรมตามความเชอและศรทธา เปนตน ดานความตองการไดรบการดแลของญาตเมอผสงอายปวยวาระสดทายของชวตและเสยชวต โดยญาตของผสงอายทดแลผสงอายปวยวาระสดทายของชวตและเสยชวตตองการไดรบการดแล แยกออกเปน 4 กลม คอ 1. ตองการไดรบการสนบสนนจากญาตในการดแลจดการดานตางๆ 2. ตองการรบความชวยเหลอจากโรงพยาบาล 3. ตองการรบความชวยเหลอจากองคกรปกครองทองถน . คาดหวงไดรบการสนบสนนจากผรวมงาน ซงญาตของผสงอายทงหมดตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากลกหลานและญาตดวยกนเองในการจดการดานตางๆ เชน ขณะปวยหนกตองการให บตรหลานอยดวยตลอดเวลา และเมอเสยชวตใหชวยกนจดงานศพ ญาตของผสงอายรอยละ 16.67 ตองการรบความชวยเหลอจากโรงพยาบาล เชนการอานวยความสะดวกในการขออนญาตพาผปวยกลบบานเมอมอาการหนก มรถรบสงคนไขกรณ

183

จาเปน การอานวยความสะดวกในการประกอบพธกรรมตามความเชอและศรทธา พนทสวนตวในการอยกบผสงอายทปวยหนกใกลเสยชวต การอานวยความสะดวกดานกระบวนการดาเนนการหลงผสงอายเสยชวต เชนงานเอกสารมรณบตร เปนตน และมญาตของผสงอายรอยละ 3.33 ตองการรบความชวยเหลอจากองคกรปกครองทองถน เชน ดานการแกปญหาเกยวกบการจดงานศพ เปนตน และตองการไดรบการสนบสนนจากผรวมงานในการปฏบตงานแทนกรณผสงอายเสยชวต ดงนนจากขอมลขางตนจงพบวา ญาตของผสงอายทดแลผสงอายขณะเจบปวยทบานสวนใหญตองการใหบตรหลานชวยกนดแล มบางรายทตองการใหมญาตหรอคนทรจกมาพดคยใหกาลงใจ และบางรายตองการใหโรงพยาบาลหรอหนวยงานสาธารณสขสนบสนนดานอปกรณการแพทย ขอมล การดแลและการลงตรวจเยยมผสงอายทบาน สวนขณะปวยอยทโรงพยาบาลญาตสวนใหญตองการไดรบการอานวยความสะดวกดานขอมลการรกษา ความเปนสวนตวและการไดอยใกลชดผสงอาย รวมถง การชวยเหลอในการดแล แตเมอผสงอายปวยหนกและเสยชวต ญาตของผสงอายทงหมดตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอการจดการดานตางๆจากบตรหลานและญาตๆดวยกนเอง และมบางสวนตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากทางโรงพยาบาลในการอานวยความสะดวก เชนดานการปฏบตตามความเชอและศรทธา ดานขอมลตางๆ และการบรการสงผปวย หรอศพกลบบาน มบางสวนตองการไดรบการสนบสนนจากองคกรปกครองทองถนในการจดงานศพ และการสนบสนนจากผรวมงาน

วตถประสงคท 4 เพอศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทาย ของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร

ซงการศกษานเปนการศกษาเกยวกบสภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร ซงขอมลทคนพบจากการศกษาสามารถนามาเปนขอมลพนฐาน และเปรยบเทยบกบการเตรยมตวกอนตาย และความตองการการดแล ชวยเหลอของผสงอาย เพอการพฒนาแนวทางการดแลใหเหมาะสม และตอบสนองตอความตองการไดตรงประเดน ตอนท 4 ประกอบดวย 1. สภาพการดแลผ ปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทยข องโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร 1.1 สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล 1.2 ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม 1.3 ปญหา อปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต 1.4 ความร เกยวกบหนงสอแสดงความตองการครงสดทายของชวต (Living will) 1.5 การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช

184

1. สภาพการดแลผ ปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร โดยเปนการศกษาเกยวกบสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาต ปญหาอปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ความร เกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) และการเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช โดยผลการคนพบสามารถนาเปนขอมลเปรยบเทยบกบขอมลการเตรยมตวกอนตาย ความตองการรบการชวยเหลอของผสงอาย และความตองการของญาตในการดแลผสงอาย และปรบใชไดเหมาะสม และตอบสนองตรงตามบรบททงของผสงอายและญาต ซงผลการศกษาสามารถแสดงตามตารางดงตอไปน

ตารางท 15 สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทยของ โรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร

สภาพการดแลผปวย ผลการคนพบจากบคลากรทางการแพทย สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล

โรงพยาบาลทกระดบมนโยบายเกยวกบการดแลแบบประคบประคองและผปวยวาระสดทายของชวตโดยแตละหนวยงานมรปแบบการปฏบตงานทสามารถยดหยนไดตามบรบทโดยรปแบบการดแลครอบคลมทงดานการดแลรกษา 1.) มการประเมนผปวยดานอาการ การรบร การยอมรบความจรง 2.) มการแจงขอมลผปวยโดยแพทยพยาบาลอยางตอเนอง และเมอผปวย มอาการเปลยนแปลง 3.) มการตดสนใจรวมกนระหวางทมรกษาและญาต 4.) มการลงนามตดสนใจเกยวกบการยนยอมชวยฟนคนชพ การใสทอชวยหายใจ การนวดหวใจเมอผปวยมอาการทรดหนก และครอบคลมทงมตดานรางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ โดย ดานรางกาย มการดแลรวมกบญาตมสวนรวม ดานจตใจ สวนใหญผปวยอยในภาวะไมรสกตว ไมสามารถสอสารได มอาการเหนอย การแจงขอมลเกยวกบความเจบปวยหรอขอมลเกยวกบโรคจงแจงกบญาตและญาตจะเปนผตดสนใจวาจะแจงหรอไมแจงใหผปวยทราบ ดานสงคม หนวยงานเปดโอกาสใหบตรหลาน ญาตสามารถเขาเยยมผปวยไดตลอดเวลาเมอมภาวะทรดหนก โดยอยในเงอนไขและขอจากดของ แตละโรงพยาบาล และมการแจงอาการใหญาตทราบทางโทรศพท

185

ตารางท 15 สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทย ของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร (ตอ)

สภาพการดแลผปวย ผลการคนพบจากบคลากรทางการแพทย สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล (ตอ)

ดานจตวญญาณ หนวยงานเปดโอกาสใหผปวย ญาตสามารถประกอบพธกรรมตามความเชอสวนบคคล และประกอบพธสงฆได และรวมถงการพาผปวยกลบไปเสยชวตทบาน สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตโรงพยาบาลชมชน เชน“โรงพยาบาลเรามนโยบายมแนวทางการดแลผปวยแบบประคบประคอง และแตละหนวยงานกจะนาไปปฏบตบรหารจดการเอง หมอเขาจะคยเรองโรค พยาบาลกจะบอกแนวโนมของการดาเนนของโรคและแนวทางการดแลรกษา การใหขอมล เราจะใหขอมลตรงๆวาถามการชวยฟนคนชพ ผลดคออะไร เสยคออะไร อยางถาคนไขคนมาจะตองอยสภาพไหน จะตองทาอะไรบาง เชน ซอทนอนลม ใสทอชวยหายใจ ใหยา พาไปทากายภาพบาบด ญาตตองสละเวลามาดแล คาใชจายทเพมขน แลวใหเขา ตดสนใจ ถาเขาตดสนใจใหปมสกคอปมส แลวแตเขา เราดแลทกๆ ดานไมมขอหาม สามารถประกอบพธไดตามความเชอศาสนา ประเพณ ทาไดหมด” (N 1) หรอ “เรามระบบบรหารจดการ ดานการแพทยเรากทาตามขนตอนการรกษา ขณะใหการชวยเหลอเราจะแจงใหญาตทราบตลอด มทนงใหญาต ใหความสะดวกกบญาตในการรองขอ ถาคนไขเสยชวตทเราๆกจะสงพวงหรดไปให ไปเปนเจาภาพสวดศพ” (N 2) หรอ “เราจะมแบบฟอรมกรอกขอมลการดาเนนการ เซนตยนยอมการรกษา การชวยชวต มระบบตามดแลถงทบาน การดแลจะแบงออกตามลกษณะอาการคนไข เราจะดแลครอบคลมทกๆดาน ดานรางกายนเปนกจวตรทเราดแลอยแลว ดานอนๆกตองดตามทคนไขเขาตองการ เชนวาคนไขบางคนตองการความรกจากลกมาก ลกไมจาเปนตองไปเชดตวใหแคขออยใกลๆ กพอ เรากตองทาตามทคนไขตองการไปเปนการดแลจตใจเขา แถมตองดแลไปถงความรสกของญาตดวยเพราะญาตเองเวลาทดแลคนไขนานๆ กเรมเครยด ไมไหว ชวงแรกๆกดแลผปวยทดแทนบญคณ ทนเครยดไดชวงนง แตหลงๆเรมไมไหว เครยด เรากตองดแลทงคนไข ทงญาต เรามการสงพยาบาลไปอบรมการดแลผปวยแบบประคบประคองคนละดานเมอ

186



กลบมาใครถนดเรองไหนกทาเรองนนไปเรองการตอบสนองดานตางๆเชนความเชอ ศาสนาน ทตกเราจะ นมนตพระมารบบาตรทกวนพธ หรอถาคนไขจะถวายสงฆทานน เราจะไปนมนต พระและใหรถโรงพยาบาลไปรบพระมาใหเลย คนไขระยะสดทายของชวต เราจะจดหองแยกใหเลย เขาจะไดมความเปนสวนตวกบญาต หรอถาขอกลบบานเรากจะใหกลบ ถาคนไขใสทอเรากใหไปพรอมทอ แลวประสานกบเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปนคนถอดทอใหเมอผปวยเสยชวต กไดรบความรวมมออยางด เพราะบางทอยางลาวโซงนเขาถอเรองตายนอกบานไมได ตองในบานเทานน เรากตองประเมนใหได ตองสงเขาถงบานใหทนกอนตาย ถาไมทนเขาเชอวาพนองคนตดกนตองตายตามอยางน เคยมยายคนนงแกเปนไทยทรงดา เลยงผ นอนปวยอยนาน แกหวงบานมาก อยากกลบบาน เรากพาไปสง แกกลบไปทาพธตามความเชอแกไดกสบายใจ” (N 4) สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตโรงพยาบาลทวไป เชน“โรงพยาบาลมนโยบายเกยวกบการดแลผปวยแบบประคบประคองอยแลว ม Guide line กลาง แตละหนวยงานกนาไปปฏบตกน แตรปแบบไมตายตวหรอก เมอผปวยถกประเมนวาอยในระยะสดทาย หรอตองรกษาแบบประคบประคอง หมอกจะแจงใหญาตทราบเกยวกบโรค พยาบาลกจะแจงเกยวกบแนวทางการดแล มแบบฟอรมเซนตยนยอมวาระสดทายของชวตผปวยเกยวกบใสทอ ไมใสทอ ปมส หรอไมปมสหนวยงานเขาจะประเมนเบองตนแลวจะแจงขอมลผปวยใหกบทม Palliative care กลาง แตละหนวยงานจะมพยาบาลทรบผดชอบงานนอยแลวทกคนผานการอบรมมาหมด เมอทมกลางทราบเคสกจะกาหนดวนลงเยยมผปวยประเมนอกรอบจากทตกใหขอมลและเมอผปวยไดกลบบานกจะตามลงเยยมประเมนสภาพแวดลอม เยยมอาการ ชวยประสานงานกบชมชนชวยแกปญหาเกยวกบการดแลผปวยให ดวาเขาตองใชอะไร ขาดเหลออะไร เรากประสานหาให” (N1 ) หรอ “ถาผปวยระยะสดทายไมสมควรใสทอ เราจะคยกบญาต หมออาจจะคยตามหลง หรอบางทหมอกคยกอน สวน

187

ตารางท 15 สภาพการดแลปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทย ของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร (ตอ)

สภาพการดแลผปวย ผลการคนพบจากบคลากรทางการแพทย สภาพการดแลผ ปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล (ตอ)

ใหญเราจะคยกบญาต แตถาจะบอกคนไข เราตองประเมนคนไขกอนวารบไดมย และปรกษากบญาตกอนวาจะอยางไร ถาญาตไมใหบอก เรากจะอธบายวาชวตผปวยทเหลอเผอเขาจะไดตดสนใจ ถาญาตยนยนวาไมบอกกไมบอก บางทจนตายกยงไมรเลยวาเปนอะไร แตกคดวาเขาสงสย เขาถามเรากเลยงๆตอบไป แตถาญาตตกลงจะใหบอกสวนใหญถาญาตไมบอกเองกใหหมอเปนคนบอก ผปวยบางรายมแนวโนมวาเสยชวตแนๆ ญาตขอนากลบบานกม ตามความเชอเขา เรากใหกลบแตขอใหเซนตไมสมครใจรบการ รกษาไว เพราะถอวาเปนการปฏเสธการรกษา สวนใหญจะเปนผสงอาย บางรายญาตขอนากลบไปเสยชวตทบานตองใหออกซเจนกลบไปเรากใหไป มนมนตพระมาทาสงฆทาน มาสวดเรากเปดใหหมด แตสวนใหญเรามกเปนคนเสนอให ผปวยเองไมคอยขอเพราะสวนใหญอาการหนกซมหลบ” (N3) หรอ “ถาผปวยแยๆ สญญาณชพแยลง เราจะบอกกบญาตทงโทรบอกถาญาตกลบไปแลว หรอบอกกบญาตทนงหนาตกใหมาอยกบผปวย มบางทเขาไปขอขมากน เราจะแจงญาตใหทราบวาวาสามารถทาบญถวายสงฆทานได กแลวแตเขาจะทาหรอไม กจะมทาบาง ไมทาบาง บางคนกมาทาโยเล บางคนกมา เคาะเรยกผแตถาขดกบการรกษากไมได บางคนนบถอครสตกมาสวดมนตให บางคนรบไมไดกม คนไขใกลเสยเรากมเทปธรรมะใหฟง มสวดชนบญชรวางไวขางๆห 80% เปนญาตรองขอ เพราะคนไขไมเคยสงไมเคยบอกไว แมกระทงใสไมใสทอ”( N4) สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตโรงพยาบาลศนย เชน “มนโยบายการดแลดานนของโรงพยาบาล แตของแตละตกกมเปนแนวทางของตวเอง อยางทตกนใหดแลผปวยวาเปนผปวยวาระสดทายของชวตทกราย เรองการใหขอมล เราตองประเมนญาตกอนวารบไดมากนอยแคไหน แลวคอยๆบอก เราจะคยกบคนทรบไดกอน แตขอมลทใหตองดวาประมาณไหน เพราะญาตทรบไดอาจไมใชคนใกลชดคนไขหรอญาตสายตรง พยาบาลเจาของไขจะเปนคนพดคยตามสายบงคบบญชาในเวรนนๆ ถาประเมนแลววาการคยนนยากเรากจะปรกษาพทมประสบการณชวยคย

188



ให เราจะมการสงเวรตอกนวา เราใหขอมลอะไรกบญาตไปแลวบาง ขอมลตองเปนจรง บอกตรงๆ เพราะญาตเขาตองตดสนใจ คนไขอาการหนกถาญาตขอนากลบบาน เราจะอธบายขอดขอเสยใหญาตฟงกอนถาญาตยงยนยนจะพากลบ เราจะใหเซนตไมสมครใจรกษาไว อยางคนไขใสทอไว เราไมถอดใหเพราะจะกลายเปนเราทาใหคนไขเสยชวต ขอกลบบานเราใหไปพรอมทอและใหญาตถอดทอเอง เราสอนวธให เราอานวยความสะดวกเรองรถจากภายนอก ใหเบอรโทรศพทใหเขาตดตอ เชน โรงพยาบาลเอกชน หรอรถมลนธ แตสวนใหญพอเราอธบายเหตผลใหฟงเขากเปลยนใจไมพากลบ” (N 1) หรอ “โรงพยาบาลมนโยบายเรองนอยแลว หนวยงานกมรปแบบการทางาน ใชการดแลองครวม ดทกดานทงผปวยและญาต เราไมมขอกาหนดแนวทางเปนลายลกษณอกษร แตเราใชวธการพดคย ใครรอะไรมากมาคยกนในทประชมหนวยงาน มปญหากมาคยมาแกมาปรบ เรยนรจากประสบการณทเราทางานนหละ คนไขอาการหนกแลวญาตขอกลบบานกม เรากจะอธบายผลดผลเสยกอนถายงยนยนจะกลบเรากใหกลบ เซนตใบไมยนยอมรบการรกษาไว ถามทอเรากสอนวธถอดทอให เราไมถอดใหเขาเดยวกลายเปนเราทาคนไขตาย สวนรถรบสงเขากตดตอรถจากขางนอกมารบเราบรการเบอรโทรศพทให สวนดานอนๆเรากอนญาตนะ อยางคนไขอาการหนกเรากเปดโอกาสใหเขาเยยมไดตลอดเวลาสลบกนเขามา ญาตเขาทาตามความเชอไดนะ อยางถวายสงฆทานน เรากเปดโอกาสให มนมนตพระมารบบณฑบาต คนไขไมไหวกใหญาตไปใสบาตรให” (N 2) “โรงพยาบาลมนโยบายและแนวทางการดแลผปวยแบบประคบประคอง สวนทตกกจะมรปแบบแนวทางของทตกเองโดยปรบใชใหเหมาะสม กรณคนไขวาระสดทาย เราจะคยใหขอมลและใหญาตเซนตไวเลยวาจะใสทอไมใสทอ นวดหวใจหรอไมนวด ทเคยแจงญาตไววาถาเปนอะไรไมขอใสทอ ไมนวดหวใจ ญาตมาบอกพยาบาล พยาบาลกจะแจงแพทยเจาของไข และแพทยจะลงในแผนการรกษาวา No CPR เพอทาตามความประสงคของคนไข หรอคนไขอาการหนกญาตขอ

189



พากลบบานสามารถพากลบได แตเราจะใหเซนตไมสมครใจรบการรกษาไว ถามทอกใหญาตไปถอดทอเอง เราจะสอนวธให แตสวนใหญพอเราอธบายเหตผลใหเขาฟง ตองคยลกเลย ระหวางเรา หมอ และญาต เพอปองกนความขดแยงทจะเกด เชนวาถาผปวยบานไกลขอพากลบ เกดไปเสยชวตระหวางทางจะมปญหาเรองการออกเอกสารรบรองความตายนะ พอเราอธบายดวยเหตผลสดทายสวนใหญกจะไมกลบแลวยอมนอนตอ เคยถามคนไขใสทอตรงๆเลยวาถาหยดหายใจไปอกจะใหชวยหรอไม คนไขสายหว ตอนหลงเรากทาตามเขาสวนถาคนไขไมรตวเรากจะใหขอมลญาตใหญาตเปนคนตดสนใจ ชวงแรกๆญาตกจะทาใจรบยาก แตพอเวลาผานไปกรบได คนไขอายเยอะใหปมสกไมไหว ทตกนนมนตพระมาสวดมาเทศนใหฟง มาพรมนามนตใหคนไขตามเตยงทกเดอน ถาเดอนไหนตรงกบวนเกดเจาหนาทคนไหน คนนนจะเปนเจาภาพในการนมนตพระมาเองเลย ตอนนกมหลายหนวยงานเรมทามากขนแลว” (N 4)

ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม

โรงพยาบาลทกระดบประเมนความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตวาสามารถดแลไดครอบคลมในทกๆดาน และ ในสวนของ โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนยมความเหนวามบางดานทสามารถพฒนาไดอก เชน ระบบการดแลผปวยทเชอมโยงถงชมชน สถานทความเปนสวนตวของผปวยและญาต การมเวลาใหขอมล การใหการดแลทตอบ สนองตรงตามความตองการของผปวย เชน ดานความเชอและศรทธา เปนตน ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม ของโรงพยาบาลชมชน “ตอบสนองไดดจากเสยงตอบรบของผปวยและญาต ในรปแบบและวธการปฏบตของเรา ญาตทกรายทอยในขณะเราชวยเหลอผปวยและเหนการดาเนนการชวยเหลอคนไขเปนระยะๆ” (N 2) หรอ “ตอบสนองไดด อาจเพราะเราเปนโรงพยาบาลขนาดเลก ผปวย ญาตเชอใจในการดแล ประชาชนสวนใหญเปนชาวบานชนบท (N 4) ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม ของโรงพยาบาลทวไป สามารถใหการดแลทตอบสนองความ

190


สภาพการดแลผปวย ผลการคนพบจากบคลากรทางการแพทย ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม (ตอ)

ตองการไดครอบคลม แตมบางสวนทสามารถพฒนาไดอก “คดวาททาอยกดอยแลว เราเปดโอกาสใหเตมท ไมไดปดกนอะไร ไมวาจะดานการเยยม การทาพธตามความเชอ หรอการเขาเยยม การตามไปเยยมทบาน แกปญหาให แตเรองระบบการประสานงานในการดแลผปวยในชมชนนาจะพฒนา ขนไดเพราะตอนนการประสานงานในชมชนยงไมชดเจน Case discharge เราสงตอทม Home health care แตเราไมไดตาม case ตอเลยไมรวาเขาเปนยงงยบาง” (N 1) หรอ “คดวาตอบสนองไดดและบางเรองนาจะปรบไดตามเหมาะสม เราไมปดกนการทาพธตาง ๆเราจะเปน คนบอกใหเขาทาดวยซา กอนเสยชวตเรากเปดเทปธรรมะใหฟง อกอยางญาตก ไมไดรองขอ อะไรเพมเตม แตเรอง สถานทพกของญาตเราไมมเปนสดสวน สวนใหญเขากนงอยหนาตกนแหละ เวลาเยยมเรากใหผลดกนเขาเยยมทละ 4-5 คนใชกนมานปองกนรบกวนเตยงอนเอาเราไมมหองทเปนสดสวนสาหรบคนไขวาระสดทายของชวต” (N 2) หรอ “กคดวามสวนทงทดและบางสวนกนาจะยงตองพฒนาได อยางเรองสถานทสาหรบญาตทเราไมไดจดไวเปนสดสวน หรอการเอาเทปธรรมะใหคนไขฟงบางทคนไขกปฏเสธ บางทญาตกปฏเสธใหเพราะปกตผปวยไมเคยสวดมนต เราเขาไมถงคนไขในสวนน” (N 3) หรอ “คดวาตอบสนองไดด สวนใหญคนไขทมาทเราจะฉกเฉน กลมทเราจะดแลเลยตองเปนกลมญาตมากกวา บางรายญาตรบการสญเสยกะทนหนไมได ใหเราชวยนวดหวใจคนไขเปนชวโมงเรากตองทา ปกตเราชวยแค 30-45 นาทถาไมคนกหยดแลว” (N 5) ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตไดครอบคลม ของโรงพยาบาลศนย “คดวาตอบสนองไดด เราดแลทกๆ ดาน ทงผปวยและญาต ไมมปญหาขอรองเรยนใดๆ เมอเวลาผานไป ญาตกแวะเวยนมาหา มาทาบญรวมดวย” (N 2) หรอ “คดวานาจะมเวลาใหกบญาตในการใหคาปรกษามากกวาน บางทมนเรวมากจนญาตยงไมไดทาใจ คนไขกเสยชวต แลว” (N4) “ตอบสนองไดด เราใหญาตเขามาอยในหองกใหคาปรกษา เราให ขอมลตลอด และญาตจะเหนขณะเราใหการชวยเหลอกชพผปวยเปนระยะๆ ญาตรองขอใหเรา CPR ตอเรากทาเพอ Support จตใจญาต” (N5)

191


สภาพการดแลผปวย ขอคนพบจากบคลากรทางการแพทย ปญหาอปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต

โรงพยาบาลทกระดบพบสภาพปญหาและอปสรรคในการดแลผปวย วาระสดทายของชวตแยกเปน6 ประเดน คอ 1.) สมรรถนะของบคลากรในการปฏบตงานและการสอสารใหขอมลผปวยและญาตไมเทากน หนวยงานแกไขโดยการสงเขารบการอบรมเพอใหเขาใจในแนวคดการดแลผปวยวาระสดทายและมอบหมายงานใหดแลผปวยเปนรายกรณ เพอใหเรยนรจากประสบการณ แลวคอยๆพฒนาขนมา “พยาบาลบางคนมความไมเขาใจในการดแลผปวยระยะสดทาย อกอยางรปแบบการทางานดานนยงไมไดรบการตอบรบจากบคลากรทกๆคนสกเทาไหร บางทยงไมไปในแนวทางเดยวกน บางทกไมมเวทใหชแจงหรอแกปญหา ยากกบบคลากรการแพทยรนใหมทตองการรกษาเตมท ถงแมบางครงเราจะคยขอมลกบญาตไปแลว ในสวนเรากสงไปอบรมทงหมดใหเขาใจในแนวคดการดแลผปวยวาระสดทายใหเขาใจและมอบหมายใหนองๆเปนเจาภาพในการดแลผปวยเปนรายๆไป ” (N 1 รพช.) “การใหขอมลเกยวกบผปวย ประสบการณของผใหแตละ คนไมเหมอนกน บางคนพดเขาใจงาย ความนาเชอถอของผใหขอมลกสาคญเพราะเปนเรองความเปนความตายทสงผลตอการตดสนใจของญาตทเปนผเซนต คนเซนตแทนผปวยเขากลวตดสนใจผด หนเคยตดสนใจไมใส tube กง แตกงเหนอยหายใจ air hunger เปนอาทตย กงทรมานมาก เลยตดสนใจใหมอกครงใหใส tube หนรสกผดวาทาไมไมใสแตแรก ปลอยใหกงทรมานทาไม พอถงอามา หนตดสนใจใหใสแกจะไดไมทรมาน” (N 4 รพท.) 2.) ความพงพอใจของผปวยและญาตตอการดแลรกษา การสอสารขอมล ทบางครงญาตมองวาเราชวยไมเตมท หนวยงานแกไขโดยการอธบายขอมลใหญาตรบรขนตอนการดาเนนของโรค การรกษา และการรวมกนใหการดแลผปวย “บางทลาบากใจเรองความพงพอใจของญาตตอการดแลรกษาของเจาหนาท เกดอารมณฉนเฉยวใส ญาตตองการๆดแลมากกวาททาอย แตเรากบอกวาญาตตองชวยกนดแลดวย เลยตางเกยงกนวาเปนหนาทใคร ญาตบางคนไมทาอะไรเลย คนไขลกไมได คนไขรองปวด ญาตกฉนเฉยวเพราะเขามองวาเปนหนาทเรา เรากดกทาใหแตกอธบายขอมล

192


สภาพการดแลผปวย ขอคนพบจากบคลากรทางการแพทย ปญหาอปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต (ตอ)

ใหญาตรบรขนตอนการดาเนนของโรค การรกษา และการใหการดแลและบางอยางตองชวยกน” (N 3 รพช.) หรอ “บางทมปญหาเรองการสอสารพดคยกนระหวางคนไขกบเจาหนาททบางครงญาตมองวาเราชวยไมเตมท เพราะเขาอยไกลไมคอยไดมาดเลยอยากยอไวนานๆ เรากตองอธบาย” (N 1 รพศ.) 3.) ความลาบากใจดานการบอกความจรงททาใหผปวยอาการแยลง หรอลาชาทาใหผปวยไมไดเตรยมตวกอนตาย หนวยงานแกไขโดยการพดคยและปรกษากบญาตและเพอการตดสนใจทกครงและเคารพการตดสนใจของญาตถงสงทจะบอกกบคนไข วาจะบอกหรอไม “การบอกความจรงวฒนธรรมของคนบางแพ นอยคนทจะใหคนไขร เราเคยบอกไป ปรากฏวาหลงจากบอกแลวถกญาตมาตาหนวาเราทาใหคนไขแย ตอนหลงเราตองถามญาตทกครงวาจะใหบอกหรอเปลา ถาญาตไมเรากไม ถงแมคนไขเขาจะรตว คะยนคะยอถามกตาม” (N 1 รพช.) หรอ “เวลาดๆผปวยไมไดตดสนใจ หรอสงเสยอะไรไวเลย เราเองกไมเคยคยกบเขานะ พอถงเวลาทอาการหนก คนเซนตยนยอมเกอบทงหมดเปนญาตตดสนใจ แตกมเปลยนไปเปลยนมา อยางเคยมคนไขไตวายและมการตดเชอ ญาตเปลยนความคด ไปมาวาจะใสหรอไมใสทอ สวนใหญคนไมเอาคอคนทดแล คนทจางดไมใชลก สวนลกไมคอยไดมาดกจะยอใหนานทสด การอนญาตใหทาหตถการบางทญาตอย ไกลกตองรอ ตองคยกนทางโทรศพท” หรอ “คนไขไมรวาตวเองเปนอะไร ญาตกไมยอมบอก เขากมความหวงกไปรกษาตระเวนไปเรอย หรอบางทคนไขเขากรทงรวาไมด แตญาตยงมความหวงพาไปรกษาทางเลอก ยงไมยอมแพอยนน การรกษาสวนใหญจงขนอยกบญาตตดสนใจเลย” (N 2 รพท.) “คนไขไมรวาตวเองเปนอะไร ญาตกจะระแวงเราเวลาเขาไปคยกบคนไข เขาจะถามเราเลยวา เขามาคยอะไรจะพดอะไร กลวเราจะหลดพดออกไป เรากตองบอกญาตวาเราเคารพการตดสนใจของญาตสงทจะบอกกบคนไขเราตองบอกญาตวาเราจะบอกหรอคยอะไรกบคนไข เวลาบอกคนไขเราตองระวง บางทคนไขรแลวกมแตญาตคดวาไมร ตางคนตางปด บางทหมอไมบอก และคนไขกบญาตเองกไมรวาตวเองปวยระยะสดทาย แตหมอมาบอกอกทเมอสเตมทแลว ไมได

193



อะไรขนมาแลว ใหเราไปบอกแลวจะไดอะไรขนมา คนไขตายแลวกไดแต Support ญาต” (N 1 รพท.) 4.) ความยากลาบากในการ ตดสนใจเซนตยนยอมทาหตการของญาต และความลาบาก ใจของเจาหนาทตอการ ตดสนใจของญาต กรณตดสนใจตอชวตผปวยและพาผปวยกลบบานเมอวาระสดทายของชวต หนวยงานแกไขโดยใหการ ชวยเหลอผปวยกอนขณะรอญาตตดสนใจ พรอมใหขอมลและเวลาทพยงพอแกญาตเพอปรกษาหารอและรวมกนตดสนใจ “ผปวยใสทอชวยหายใจอยแตรตวด สามจะใหกลบบานเรากอธบายแลวแตสามก ยนยนจะพากลบใหได เลยให สาม off tube เอง ผปวยรตว ตอนไปสงกลบบาน ยายนอนจบมอเราแนน นาตา ไหล ยายยงไมอยากตาย ยายรตวด แตสามตดสนใจไมเอา หนรสกเอาคนไขไปตาย อกรายคนไขมาจากทางภาคอสานมาตดออย แลวมอาการเหนอย ใสทอชวยหายใจ รายนคนไขกรตวด ลกอยากพากลบบาน หมอพยาบาลกยงไมอยากใหกลบเพราะผปวยยงรกษาได ไมสมควรตายในวนนบอกแลวเรองผลเสย ของการเอาทอชวยหายใจออกแลววาจะเปนยงงย แตลกกตดสนใจยนยนเอาแมกลบใหได พยาบาลถามคนไข ๆรองไหไมอยากกลบ แตกบอกเราใหตามใจลก ลกขอใบเซนตยนยอมไมสมครใจรกษาและไปตดตอรถมลนธเองเลยมารบเอาแมกลบ เจาหนาทมลนธเองยงไมอยากพากลบเลย หนรสกวา ใจรายมากเลย คนไขรายนตดตาหนมาก ดแลวปลง คนไขเขาไมอยากตายนะพ แตแก เกรงใจลก ทงๆทรวาออกไป แลวตาย แตกตามใจลก แมคนเดยวเลยงลกได แตลกเลยงแมคนเดยวไมได” (N 4 รพท.) “บางทคนไขสงไวเองเลยวาไมใสทอ ไมปมส แตพอเอาเขาจรงๆ คนไขเหนอยทรมาน ญาตทนไมไดกมาบอกเปลยนใจขอใสทอ หรอบางทตวคน ไขเองเลยเปนคนขอ เขาทนไมไดกบการเหนอยหรอกตอนนน เซนตไว แลววาไมใสนะ ทนไมไดมายกเลกแลวใหใสอยางนกม” “ญาตเยอะ บางทกตกลงกนไมได ตดสนใจไมได เรากใหเขาไปคยกนแลวมาบอก เวลาจะคยกบญาตเรากตองดญาตดวยญาตบาง คนคยไมรเรอง ถาญาตตกลงกนไมไดญาตยง

194



ไมเซนต เราจะใสทอทกราย” (N 3 รพท.) หรอ “บางทเรามปญหาเรองญาตตกลงกนไมไดวาจะใหชวยเหลอแบบไหน จะปลอย จะใสทอ จะปมสไมปมส หมอกตดสนใจชวยเหลอไปกอนแลวรอขอสรปจากญาต แตสดทายเมอใสทอไปแลวกจะไมถอดจนกวาผปวยจะเสยชวตถงแมวาญาตจะมาสรปไดทหลงวาไมใส ถาญาตขอกลบบานเรากจะใหกลบแตจะใหเซนตไมสมครใจรกษาไว แตเรากเปนหวงแหละวากลบไปถาคนไขยงไมตายเขาจะอยยงงย เรากอธบายขอดขอเสยใหเขาฟง แตบางทมนเปนความประสงคของคนไขทสงไว ญาตกตองการทาตามความประสงค สวนทอชวยหายใจกสอนใหญาตไปถอดออกเองถาเขายนยนจะกลบนะ เราไมถอดให เพราะจะกลายเปนวาเราทาใหคนไขเสยชวต แตสวนใหญพอเราใหขอมลแลวญาตกจะตดสนใจใหผปวยเสยชวตทโรงพยาบาล” (N 2 รพศ.) 5.) ไมทราบความตองการทแทจรงของผปวยและญาต หนวยงานแกไขโดยการสอสารซกถามถงความตองการของผปวยและญาตใหมากขน หรอใหคาแนะนาเพอเปนแนวทางใหผปวยและญาตไดปฏบตตามความเชอและศรทธา“เอาเทปธรรมะไปใหบางทคนไขปฏเสธ ไมกญาตปฏเสธ เพราะปกตคนไขไมเคยสวดมนต ปญหาคอ เราเขาไมถงเขา อยาวาแตเราเลย บางทญาตเองกเขาไมถงคนไข เลยไมรกน จรงๆแลวเราไมรวาคนไขและญาตตองการแคไหน เรากไมไดซกถาม เราทาตาม Guide lineไมไดนกถงมากกวาน เราไมไดบรการเหนอความคาดหมาย เราทาตาม Guide line กจะซกถามใหมากขน ถาผปวยมาอาการไมด เราจะไมคยกบเขาอยแลว เราจะไปคยกบญาตแทน เลยทาใหเขาไมถง แตถาผปวยอยากไดอะไรเขาจะบอก เอง เราทาใหไดกจะทาใหหมด" (N 3 รพท.) หรอ “การทาพธตามความเชอสวนมากเราตองเปนผแนะนาใหญาตทา บอกเคาวาสามารถทาได และเราจะมเทปธรรมมะให ญาตบางรายกปฏเสธ เพราะญาตมองวาผปวยจะกลายเปนจดสนใจของเตยงอน เขาไมตองการ” (N 2 รพท.)

195



6.) รปแบบการใหบรการทตอบสนองความตองการผปวยและญาตไดไมเตมท เชนดานการใหขอมล การใหคาปรกษา การเยยมผปวยโดยทม การดแลประคบประคองญาตผปวยวาระสดทายทไมครอบคลม หนวยงานแกไขโดยแกไขโดยการประชมปรกษาและปรบกระบวนการทางาน เชน ดานขอมล มอบหมายใหพยาบาลทรบผดชอบเปนผดและแจงขอมลอยเรอยๆ และใหเวลาญาตทเพยงพอใน การคยกนเพอการตดสนใจ กรณผปวย ปวยอยบาน ดแลแกไขปญหาเบองตนและประสานงานผเกยวของ เปนตน “ญาตคนไขวกฤต รบขอมลปจจบนทนดวนไมได บางทมาเหนสภาพคนไขครงแรก รบไมได รองไหเปนลมเลย เรากดแลไดแค Support ไปแตบางครงเรากดไดไมเตมท หรอก เพราะภาระงาน ชวตคนไขตรงหนาทตองชวย เราตองใหญาตทเขมแขงกวาชวยดตอ หรอไมกใหเขาไปพกออกหางจากคนไข ไปกอน หรอไมกพยาบาลหวหนาเวรทรบผดชอบจะเปนผดและแจงขอมลอยเรอยๆ” (N 5 รพท.) “ทาตามใจคนไขกมปญหา คนไขอยากกลบบานแตญาตไมอยากใหกลบ แตกตองพากลบ กลบไปบานเตยงกไมม อาหารทางสายยางกไมม ผาเปอนอเปอนฉตองเปลยนตองซกบอย คนไขอาการเปลยนแปลงจะทายงงย รถกตองเชามา ถาไมมรถหละ คนไขกมแตทรดลงๆ ญาตเลยคดวาอยโรงพยาบาลดกวาอยบาน บางทเรากลมนกถงประเดนนไป บางทเรากไมไดใหความสาคญกบมน เจอคนไขอยางนเรากตองหมนลงเยยมลงใหกาลงใจเขา ชวยแกปญหาเบองตนให คนไขทกลบไปอยบาน เราสงขอมลใหทมเยยมบานดแลตอ แตทมเราไมไดตดตามตอเลยไมรวาคนไขเปนอยางไรบาง อกประเดนอยางคนไขมะเรงถาเราไมไดแจงทม Palliative care ทราบทมกจะไมรไมไดเยยม กตองประสานกนใหด” ( N1 รพท.)

ความร เกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต

ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต บคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลทกระดบมความรแยกเปน 2 กลมคอ 1.) ไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต ตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550มาตรา 12 หรอเคยไดยนแตไมรรายละเอยด “ประเดนพรบ. ไมเคยเหน ไมแพรหลาย แตเวลาคนไขมา

196


สภาพการดแลผปวย ขอคนพบจากบคลากรทางการแพทย ความร เกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (ตอ)

ทเราๆกมใบของโรงพยาบาลใหเซนตยนยอมการรกษาอยแลว” (N 4 รพท.) หรอ “เคยรบรมาบางแตไมละเอยด แตการใสทอปมสไมปมส สวนใหญกอยกบญาตเปนคนตดสนใจ กมบางทคนไข บางคนสงไวกบญาตกอนแลว” (N 5 รพท.) หรอ “เคยไดยนมาบาง แตไมรรายละเอยด ไมรเลยจรงๆ แตเรากมใบเซนตยนยอมดานการรกษา เรากดแลตามสทธผปวยอยแลว” (N1,2,3,5 รพศ.) 2.) มความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต จากการประชม อบรม Palliative care มา “เรยนร จากการไปอบรมมา แตไมไดใช เพราะเรามแนวทางของโรงพยาบาลอยแลว” (N 5 รพช.) “ร ไปอบรม Palliative care มา มพระ มนกกฎหมาย กเรยนรจากการอบรม แลวนาแนวทางมาใช” (N 1 รพช.) หรอ “ทราบจากการอบรม Palliative care มา” (N 4 รพศ.) ความคดเหนเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต โรงพยาบาลทกระดบมความคดเหนแยกเปน 2 กลม คอ 1.) หนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต เปนสงทด “ด คดวาโอเค เปนการสอสารเตรยมพรอม ดกรณญาตตกลงกนไมได จะปลอยหรอจะยอ เราตดสนใจเองเลย ญาตกตดสนใจตามเราไดเลยเหมอนกน” (N 5 รพช.) หรอ “พรบ.มกด แตตองเปนในกลมคนทมความร ลดความขดแยงในหมญาต บคลากร ลดคาใชจาย การดแล” (N 4 รพช.) หรอ “สวนใหญกเหนญาตยอกนอย กมบางทขอพากลบบาน เรากใหกลบ บางคนเขามความเชอกนอย กใหเขาไดทาตามประสงคของตวเองในชวตวาระสดทาย แตกคดวามพรบ.ดมากเลย คนไขกไดทาตามความประสงคตวเอง ประหยดทรพยากรหลายๆดาน แตกขนอยกบญาตวาจะทาตามเราหรอไม” (N 1 รพศ.) 2.) ไมแนใจวาหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต จะดหรอไมเนองจากสดทายการตดสนใจตางๆอยทญาต “ตวพรบ.เหมอนดาบ

197


สภาพการดแลผปวย ขอคนพบจากบคลากรทางการแพทย ความร เกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (ตอ)

สองคม ทเมอถงระยะสดทายแลวตองตดสนใจรกษาไมรกษา แตเรองการเตรยมขนพนฐาน ฌาปนกจอะไรอยางนชาวบาน เขาเตรยมกนอยแลว แตเรองรกษาไมรกษา ไมคอยเหนมใครเตรยมและสงไว” (N 1 รพช.) หรอ“ไมแนใจวาจะดหรอไม เพราะอาจมผลกระทบ ถาผปวยบอกไวแลวญาตไมทาตาม กเลยขดแยงกน” (N 3 รพช.) หรอ “พรบ.จะมประโยชนอะไรในเมอตอนนนเราไมรสกตว ญาตทาตามเราเปลาไมร ถาเราสงไววาถาตายเกบศพไวปนง และตองทาบญทกๆเทานนเทาน กลายเปนวาญาตตองทางานซาซอน ดแลวทายาก เขยนหนะเขยนได แตไมรจะทาตามไดเปลา อยางเซนตไมใสทอ ไมปมส เซนตหนะเซนตได แตเมอถงตอนนนกอยทญาตอก บางคนใกลจะตาย ญาตคนใกลบอกใหปลอย แตคนไกลบอกใหรงไวทาใจไมไดอยางน ตอนปากสงไววาถาตายอยาเพงเผาเลย เดยวรอน กอยทญาตอกวาจะเชอหรอไมเชอ” (N 1 รพท.) หรอ “เรองพวกนมนขนอยกบญาตจรงๆ ตอนทาพนยกรรมวาใสไมใสทอ แลวเขาจะรมยวามนไมเปนอยางทเขาคด เขาตดสนใจแลวถงตอนนนเขาจะทายงงย มบางคนทเรยกใหเราชวยใสทอใหใหม หลงจากทเขาดงทอออก บางคนญาตตดสนใจพาคนไขกลบไปบาน แตปรากฏวาคนไขเหนอยทรมาน คนไขยงไมตาย คนไขยงไมอยากตาย สรปญาตกตองพาคนไขกลบมาโรงพยาบาลอกรอบ หนมองวาอนนแหละทเปนปญหา สงทคดกบความเปนจรงบางทมนกไมไดไปดวยกนนะพ” (N 4 รพท.) “ไมแนใจวาจะดมย ตามความเหนคอเราดแลเหมอนกนหมด พรบ.ไมสาคญหรอจาเปน เพราะอยางไรเรากเตมทในการดแล ถงแมมพรบ.แตพอเอาเขาจรงๆ ลกหลานกจะมาขดแยงกน เพราะวฒนธรรมจรงๆของไทยไมเหมอนกบคนอน เราเชอเรองบาปบญคณโทษ อกตญ ถาเกดอะไรขนมาแลวเราไมชวย อนาคตอาจจะใชได เพราะคนโสดมากขน ไมเปนภาระใหลกหลาน ใหคนอน แตกคดวานาทา เพราะมนเปนสทธของเขาทจะทา ทจะเลอกชวตวาระสดทายของเขาเอง” (N 2 รพศ.) หรอ “ไมแนใจวาจะใชไดจรงหรอไม เพราะสดทายขนอยกบญาตตดสนใจและอาการคนไข ณ ตอนนน ซงเรากทาตามสทธ

198


สภาพการดแลผปวย ขอคนพบจากบคลากรทางการแพทย ผปวยอยแลว อยางเคยมคนไขสงญาตวาถาจะตายขอใหพากลบไป ตายท

บาน ญาตกยนยนจะพา กลบไปตายทบานใหได เรากคยใหขอมลเชงลกระหวางญาต เรา และหมอวาพากลบไปจะดไดมย ถาคนไขเหนอยแลวเขายงไมตาย แลวญาตกเปนคนตดสนใจพากลบหรอไมพากลบอยด” (N 4 รพศ.)

การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช

โรงพยาบาลทกระดบมการเรยนรจากประสบการณจากความหลากหลายปญหาตางๆทพบ ทาใหเรยนร สรางแนวทางแกไขและปฏบต และนาผลการเรยนรการดแลผปวยวาระสดทายของชวตไปใชโรงพยาบาลทกระดบมการเรยนรจากประสบการณจากความหลากหลายปญหาตางๆทพบ ทาใหเรยนร สรางแนวทางแกไขและปฏบต และนาผลการเรยนรการดแลผปวยวาระสดทายของชวตไปใช 1. ดานการใหบรการ 1.1) การพฒนารปแบบการปฏบตงานตางๆ เชน 1.1.1) การพฒนาบคลากร โดยนาประสบการณ ปญหาการดแลผปวย มาพดคยกน ปรบใช ลงมอทาเลย ใชระบบพสอนนอง มการประเมนและปรบรปแบบการปฏบตงานไปเรอยๆ “เรยนรวาปญหาตางๆทเกดขน สรางใหเกดแนวทางแกไข ความหลากหลายของปญหาทาใหเกดการเรยนรเพอหาวธจดการ ใชประสบการณการดแลและการฝกอบรมดานจตใจพรอมการพยาบาลทางเลอก เชน ธรรมะอบรมดานจต การใชธรรมชาตบาบด มาใชในการดแลผปวย” (N 5 รพช.) “เรยนรจาก ประสบการณการทางานทเจอคนไขหลากหลาย กนามาพดคยกน ปรบใช ลงมอทาเลย ใชระบบพสอนนอง มการประเมนไปเรอยๆ ปรบไปเรอยๆ ทาไปเรอยๆ อยางน เราทางานดวยจตวญญาณความเขาใจในชวต” (N 2 รพศ.) 1.1.2) การตดสนใจและความเหมาะสมใหญาตมสวนรวมรเหน หรออยดวย ขณะทมทาการกชวตผปวย, การรกษาความปลอดภยในทรพยสมบตของผปวยเพอปองกนความเสยหายและลดความขดแยงระหวางผปวยและผใหบรการ “การใหญาตอยดวยขณะ CPR ถาญาตเขาใจจะไมมปญหา แตถาญาตไมเขาใจปญหาเกดทนท เชน เวลาเราปมส เราตองมการใหยา

199


สภาพการดแลผปวย ขอคนพบจากบคลากรทางการแพทย การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช (ตอ)

กระตนหวใจ ถามคลนหวใจขนมา ญาตกจะมความหวงวาคนไขยงไมตาย แตพอหมดฤทธยาหวใจหยดเตน ญาตกจะบอกวาเมอกหวใจยงเตนอยเลย กลายเปนญาตไมยอมรบความจรง เลยชวงหลงเราจะปมสไปกอนชวงหนงเมอเรมปลอยแลวจงไปเรยกญาตเขามา เราจะยงไมเอาทอชวยหายใจ เอาสายนาเกลอออก เพอใหญาตรวาเราชวยเตมทแลว” (N 5 รพท.) 1.1.3) การใหเวลากบญาตใหเพยงพอเพอการ พดคย ปลอบใจ และใหขอมลเพอตดสนใจ เพราะความยากลาบากในการตดสนใจของญาตเกยวกบวาระสดทายของชวตผปวยในดานการยอชวตหรอไมยอเปนความเครยดและความลาบากใจ “เรยนรวาการตดสนใจเซนตชอแทนผปวย ปมสไมปมส มนยาก ถาเราตดสนใจผดจะกลายเปนปมในใจทนท ญาตคนอนๆจะมปญหากบเราหรอเปลา เพราะฉะนนตองใชเวลาและใหเวลาญาตตดสนใจ” (N 4 รพท.) 1.2 ดานการใหขอมล 1.2.1) ทกษะและเทคนคการใหขอมลทด การใหขอมลทเปนจรง และเพยงพอเกยวกบการยอชวตผปวย เนองจากขอมลเปนสงสาคญ เพอประโยชนของการตดสนใจของญาต เพอการเตรยมตวและวางแผนชวต และการปรบกระบวนการใหขอมล เพอลดความขดแยงโดยพฒนาจากประสบการณการปฏบตงานและการฝกอบรม เพอนามาพฒนาการใหขอมลของตนเองและหนวยงาน “เรยนรจากประสบการณการดแลแลวเอามาปรบใช มอะไรจะใหขอมลกบญาตตรงๆวาถาชวยคนไขกลบคนมา คนไขจะตองอยสภาพไหน เราจะตองทาอะไรบาง เชน ตองซอทนอนลม คนไขตองใสทอชวยหายใจ ใหยา เราตองดแลได ตองพาไปกายภาพบาบด ญาตตองสละเวลามาดแล คาใชจายทจะเพมขนทกวน บอกเขาไปตรงๆแบบน แลวใหเขาตดสนใจ ถาเขาตองการยอ ตองการปมส กคอปมสแลวแตเขา” (N 1 รพช.) หรอ “ถาเราเปนคนไขเรากอยากรขอมลวาเราเปนอะไร เลยเรยนรวาเราอยากไดอะไร คนไขกคงอยากไดอยางนน ICU จนใจดวยอาการคนไขวกฤต กรวาสงทญาตตดสนใจอาจไมตรงตามความ

200


สภาพการดแลผปวย ขอคนพบจากบคลากรทางการแพทย ตองการของคนไข อยางคนไขอยากกลบบาน สดทายกไมไดกลบเพราะ

ตด tube การตดสนใจพาคนไข กลบบานของญาตบางครงกเหมอนขดแยงกบอาการคนไขเอง หนรสก เอาคนไขไปตาย เลยรสกปลงชวต การตดสนใจครงสดทายอยทญาต เพราะฉะนนการตดสนใจของญาตตองด” (N 4 รพท.) หรอ “การใหขอมลคนไข ญาตตองใหขอมลทเปนจรง กลวเรองฟองรองมากทสด เพราะทกวนน Internet เขาถงไดงาย ทกบาน เราตองใหขอมลเปนจรง ปดไมได ไมอยางนน เกดญาตเขาไปอานขอมลมาแลวไมใชเหมอนทเราบอก เขากฟองเรา ๆตองระวงตรงน” (N 2 รพศ.) 1.2.2) การใหขอมลความจรงมความจาเปนชวยปลดเปลองสงคางคาใจ แตตองมการประเมนระดบการยอมรบของผปวยและญาตกอน “เรยนรวาตองมทกษะการพดทด ทวงท ทาทาง ตอนแรกๆ เคยพดแลวญาตคนไขเปนลมตรงนนเลย และเรยนรวาบคลกของญาตแตละคนนนสามารถเปดเผยขอมลไดแคไหน บคลกแบบนตองพดอยางไร เรยนรจากประสบการณการทางาน การเจอคนไข เจอญาตบอยๆ นหละ ทาใหเรานามาพฒนาทกษะการพดการใหขอมล เกบสวนด สวนดอยทงของตวเองและของเพอนๆแตละคนมาเปนประสบการณ ตองเจอคนไขบอยๆ ตวเราจะมประสบการณและนามาปรบไดเองอยางอตโนมต” (N 5 รพท.) “เรยนรวาสวนใหญคนไขยงไมพรอมตาย ยงรกษากนอยเตมททงญาตและคนไขเลยไมมใครเตรยมตวกอนตาย และ 99% ของทนเลย คนไขไมรวาเปนอะไร บางทไปถงสถาบนมะเรงยงไม รเลย หรอวารกไม รวาระยะไหนยงมความหวงวาจะรกษาหาย รบไมไดทงๆทเปนระยะสดทาย กจะมการหาแนวทางการรกษาไมยอมรบคณภาพชวตตวเองไมไดวางแผนตอวาจะทาอะไร แตถาผ ปวยรจะคยงายกวาถงแมแรกๆไม ยอมรบ แตเพอการวางแผนชวตทดจะไดทาอะไร ตอได เลยคดวาการใหขอมลเปนเรองสาคญ” (N 3 รพท.)

201



1.3 ดานการดแลผปวยและญาต 1.3.1) การดแลผปวยวาระสดทายใหไดเสยชวตอยางสมศกดศร โดยคานงถงความรสกและความตองการของผปวยและญาต เคารพสทธผปวย และตอบสนองตามความตองการของผปวยและญาต “เรยนรวาตองแกปมสดทายของผปวยใหไดวาอยากทาอะไร จบทความสขความตองการของคนไข บางคนไมอยากฟงเสยงสวด เราไมรกไปสวด คนไขยงฟงยงทรมาน จตตก กตองถามวาตองการอะไร” (N 1 รพช.) หรอ “เคยเจอคนไขอาย 94 ป สงไวกอนแกจะตายวาถาแกจะตายใหใสเสอสขาวใหแก ปรากฏวากอนแกจะตายแกมไข ญาตเลยไมใสเพราะตองเชดตวลดไข กลวเสอเปยก แกกไมไป ชวงบายพอญาตเปลยนเสอใสให แกไปใน 1 ชวโมงนน เรยนรเลยวา บางทคนไขเขาสง ไวถาเราทาไดกตองทา ไมงนตดคางในใจ เขากไปไมสงบ เรยนรวาคณภาพชวตทดกอนตายสาคญมาก กาลงใจจากคนทรกสาคญมาก อยากตายอยกบคนทรก เจอมาเยอะแลวทงคนโดดเดยวและคนทมญาตเยอะ ขอแคคน เๆดยวทอยเคยงขางเมอถงเวลานน เลยพยายามหาคนทคนไขรกมาก ไวใจมากใหอยดวยเวลาเขาจะเสยชวต” (N 2 รพท.) 1.3.2) การสรางสมพนธภาพการเขาถงขอมล และกระบวนการใหคาปรกษาผปวยและญาตแตเนน ๆเปนสงจาเปนเพอการชวยเหลอดานตาง เๆบองตนแกผปวยและญาต โดยเฉพาะการดแลจตใจญาตสาคญอยางยง เพราะญาตอยในสภาวะเผชญกบความเครยดตลอดเวลา ดงนน ความรก ความผกพนการดแลเอาใจใสอยางดจากบคคลในครอบครวดวยกน ทาใหปญหาการดแลผปวยและผปวยถกทอดทงลดลงและชวยลดความเครยดของญาตผดแลลงได “เรยนรวาความรก ความเขาใจ ความผกพนกนในครอบครวจะทาใหปญหาการดแลคนไขลดลง นาผลการเรยนรจากปญหาทเกดขนจากการดแลมาพฒนาการดแลคนไข รสกวาการดแลเปนสงสาคญตองดแลเอาใจใสอยางด” (N 4 รพช.) 1.3.3) สงคางคาใจตองไดรบการปลอดเปลอง เพอใหผปวยเสยชวตอยางสงบ “การบอกความจรงเราบอกกบญาตไมไดบอกกบผปวยเพราะญาตกลวผปวยรบไมได แตกอนจะบอกเรากตองประเมนญาตกอนวารบได

202



แคไหน และญาตคอใคร สามารถใหขอมลไดแคไหน เคยเจอคนไขคนนง ชวงปวยหนกแกจะตายอยแลวตาไมยอมตายเพราะหวงลกสาว แกนอนปวยมา 2 ป ลกสาวไมมาหาเลย แกเคยบอกวาเหนมาแตไมยอมเขามาหาแก ๆกรอ จนตอนหลงตองบอกวาลกสาวตายไปแลว โดยใหลกชายคนทแกรกมากเปนคนบอก และพระลกชายอกรปชวยพด ชวยปลอบ แกถงเชอและยอมรบ หลงจากแกรความจรงหลงจากนนชวโมงนงแกตายอยางสงบเลย หนเลยเรยนรวาการปกปดความจรงบางทกไมใชเรองดนะ เราคดวาเขารบไมได จรงๆแลวเขาอาจรบไดกได” (N 3 รพศ.) 2. ดานตนเอง 2.1.) การควบคมอารมณสตขณะปฏบตงาน เขาใจในสจธรรมของชวตเขาใจความรสกผอนมากขน และการเคารพการตดสนใจของญาตหลงจากใหขอมล เพอนามาปรบใชขณะปฏบตงาน ความรสกทมตอการดแลผปวยวาระสดทายของชวต “รสกปลงชวต ถาเราไมทางานทนเรากจะคดวา การทคนเราสกคนจะตาย ญาตพนองตองดแล แตพอเอาเขาจรงๆ กลบพบวาถกทอดทง แมกระทงลกยงทงเลย” (N 4 รพท.) หรอ “การให ขอมลผปวย เรยนรจากการประชมและเรยนรวา ไมใชพยาบาลทกคนทจะทางานประมาณนไดตองเขาใจชวต เขาใจความรสกคนอน เลกเอาตวเองเปนตวตง” (N 1 รพท.) 2.2.) การดแลผปวยวาระสดทายตองใช ความอดทน ใจเยน เพราะเปนเรองทละเอยดซบซอน “เรยนรวาตองใจเยนขน เจอคนไขบอยๆทาใหคมสตได บางทกไมอยากเหนภาพคนเสยใจ รองไห แตทารยไมได” (N 2 รพท.) 2.3.) การดแลชวยเหลอ Support ดานจตใจ ทาใหการทางานมความสขสบายใจหลงจากไดชวยเหลอทงผปวยและญาต รกการทางานดานนมากขน “รกในการทางานดานน ทาดวยความเอาใจใสอยางเตมท ปญหาทเกดระหวางการทางาน กลายเปนประสบการณทาใหเกดการเรยนรแลวเรากนาผลการเรยนรนนมาใชในการดแลผปวยทเขามารบบรการนาประสบการณมาแกไขปรบปรง เขาใจความรสกของผปวยและญาตมากขน” (N 3 รพช.)

203

จากตารางท 15 เกยวกบสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบรทงโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลศนย โดยผลการคนพบสามารถนาเปนขอมลเปรยบเทยบกบขอมลการเตรยมตวกอนตาย ความตองการรบการชวยเหลอของผสงอาย และความตองการของญาตในการดแลผสงอาย และปรบใชไดเหมาะสม และตอบสนองตรงตามบรบททงของผสงอายและญาต พบวา สภาพการดแลผ ปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล โรงพยาบาลทกระดบมนโยบายเกยวกบการดแลแบบประคบประคอง และผปวยวาระสดทายของชวตโดยแตละหนวยงานไมมรปแบบการปฏบตงานทตายตว แตสามารถยดหยนไดตามบรบท โดยรปแบบการดแลครอบคลมทงดานการดแลรกษา โดย 1. มการประเมนผปวยดานอาการ การรบร การยอมรบความจรง 2. มการแจงขอมลผปวยโดยแพทยพยาบาลอยางตอเนอง และเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง 3. มการตดสนใจรวมกนระหวางทมรกษาและญาต . มการลงนามตดสนใจเกยวกบการยนยอมชวยฟนคนชพ การใสทอชวยหายใจ การนวดหวใจเมอผปวยมอาการทรดหนกและครอบคลมทงมตดานรางกาย จตใจ และสงคม โดย ดานรางกายมการดแลรวมกบญาตมสวนรวม ดานจตใจสวนใหญผปวยอยในภาวะไมรสกตวไมสามารถสอสารได มอาการเหนอย การแจงขอมลจงแจงกบญาตและญาตจะเปน ผตดสนใจวาจะแจงหรอไมแจงใหผปวยทราบ และหนวยงานเปดโอกาสใหผปวย ญาตสามารถประกอบพธกรรมตามความเชอสวนบคคลได และประกอบพธสงฆได สามารถขอนาผปวยกลบไปเสยชวตทบานได ดานสงคม หนวยงานเปดโอกาสใหบตรหลาน ญาตสามารถเขาเยยมผปวยไดตลอดเวลาเมอมภาวะทรดหนก โดยอยในเงอนไขและขอจากดของแตละโรงพยาบาล และมการแจงอาการใหญาตทราบทางโทรศพท ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาต โรงพยาบาลทกระดบประเมนความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตวาสามารถดแลไดครอบคลมในทกๆดาน และในสวนของ โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนยมความเหนวา มบางดานทสามารถพฒนาไดอก เชน ระบบการดแลผปวยทเชอมโยงถงชมชน สถานทความเปนสวนตวของผปวยและญาต การมเวลาใหขอมล การใหการดแลทตอบสนองตรงตามความตองการของผปวย เชน ดานความเชอและศรทธา เปนตน ปญหาอปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต โรงพยาบาลทกระดบพบสภาพปญหาและอปสรรคในการดแลผปวยวาระสดทายของชวตแยกเปน 6 ประเดน คอ

204

1. สมรรถนะ ของบคลากรในการปฏบตงานและการสอสารใหขอมลผปวยและญาตไมเทากน ทาใหบคลากรทางการแพทยมสมรรถนะและศกยภาพในการปฏบตงานดแลผปวยวาระสดทายของชวต ทตางกน หนวยงานแกไขโดยการสงเขารบการอบรมเพอใหเขาใจในแนวคดการดแลผ ปวยวาระสดทายและมอบหมายงานให ดแลผ ปวยเปนรายกรณ เพอให เรยน รจากประสบการณ แลวคอยๆพฒนาขนมา 2. ความพงพอใจของผปวยและญาตตอการดแลรกษา โดยเฉพาะดานการสอสารขอมล ทบางครงญาตมองวาเราชวยไมเตมท หนวยงานแกไขโดยการอธบายขอมลใหญาตรบรขนตอนการดาเนนของโรค การรกษา และการรวมกนใหการดแลผปวย 3. ความลาบากใจดานการบอกความจรงททาใหผปวยอาการแยลง หรอการบอกความจรงทลาชาทาใหผปวยไมไดเตรยมตวกอนตาย หนวยงานแกไขโดยการพดคยและปรกษากบญาตและเพอการตดสนใจทกครงและเคารพการตดสนใจของญาตถงสงทจะบอกกบคนไขวาจะบอกหรอไม 4. ความยากลาบากในการ ตดสนใจเซนตยนยอมทาหตการของญาต เนองจากญาต ทตดสนใจมความรสกวาตนเองตองเปนผรบผดชอบตอชวตของผปวย และความลาบากใจของเจาหนาทตอการตดสนใจของญาต กรณตดสนใจตอชวตผปวยและพาผปวยกลบบานเมอวาระสดทายของชวต เนองจากเจาหนาทประเมนวาผปวยบางรายทญาตตดสนใจพากลบบานยงไมสมควรเสยชวตเปนตน ซงหนวยงานแกไขโดยใหการชวยเหลอผปวยกอนขณะรอญาตตดสนใจ พรอมใหขอมลและเวลา ทพยงพอแกญาตเพอปรกษาหารอและรวมกนตดสนใจ 5. ไมทราบความตองการทแทจรงของผปวยและญาต ทาใหปฏบตไมตรงตามความตองการของผปวยและญาต ซงหนวยงานแกไขโดยการสอสารซกถามถงความตองการของผปวยและญาตใหมากขน หรอใหคาแนะนาเพอเปนแนวทางใหผปวยและญาตไดปฏบตตามความเชอและศรทธา . รปแบบการใหบรการทตอบสนองความตองการผปวยและญาตไดไมเตมท เชน ดานการใหขอมล การใหคาปรกษา การเยยมผปวยโดยทม การดแลประคบประคองญาตผปวยวาระสดทายทไมครอบคลม หนวยงานแกไขโดยแกไขโดยการประชมปรกษาและปรบกระบวนการทางาน เชน ดานการใหขอมล มอบหมายใหพยาบาลทรบผดชอบเปนผดและแจงขอมลแกญาตตอเนอง และใหเวลาญาตทเพยงพอในการคยปรกษาเพอการตดสนใจ สวนกรณผปวย ปวยอยบาน ดแลแกไขปญหาเบองตนและประสานงานผเกยวของ เปนตน ความร เกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต ตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 บคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลทกระดบมความรแยกเปน 2 กลมคอ

205

1. ไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต หรอเคยไดยนแตไมรรายละเอยด . มความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต โดยบคลากรทางการแพทยกลมแรก รอยละ 86.66 ไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต หรอเคยไดยนแตไมรรายละเอยด และรอยละ 13.34 มความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต จากการประชม อบรม Palliative care มา สวนความคดเหนเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต โรงพยาบาลทกระดบมความคดเหนแยกเปน 2 กลม คอ 1. การแสดงเจตนาตามหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต เปนสงทด . ไมแนใจวาการแสดงเจตนาตามหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต จะดหรอไม โดยบคลากรทางการแพทยรอยละ 20 มความคดเหนวาการแสดงเจตนาตามหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต เปนสงทด เพราะ เปนการสอสารเตรยมความพรอมทด ปองกนความขดแยงระหวางญาต และระหวางญาตกบบคลากรทางการแพทย ลดคาใชจาย ประหยดทรพยากรหลายๆ ดาน และทสาคญผปวยสามารถทาตามประสงคของตวเองในชวตวาระสดทาย แตสวนใหญรอยละ 80ไมแนใจวาการแสดงเจตนาตามหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต จะดหรอไมเนองจากทายทสดแลวการตดสนใจตางๆ อยทญาตเปนผตดสนใจ และโรงพยาบาลมการดแลผปวยตามสทธผปวยอย การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช โรงพยาบาลทกระดบมการเรยนรจากประสบการณจากความหลากหลายปญหาตางๆทพบ ทาใหเรยนร สรางแนวทางแกไขและปฏบต และนาผลการเรยนรการดแลผปวยวาระสดทายของชวตไปใช คอ . ดานการใหบรการ การพฒนารปแบบการปฏบตงานตางๆ เชน 1.1 การพฒนาบคลากร โดยนาประสบการณ ปญหาการดแลผปวย มาพดคยกน ปรบใช ลงมอทาเลย ใชระบบพสอนนอง มการประเมนและปรบรปแบบการปฏบตงานไปเรอยๆ 1 1.2 การตดสนใจและความเหมาะสมใหญาตมสวนรวมรเหน หรออยดวย ขณะทมทาการกชวตผปวย, การรกษาความปลอดภยในทรพยสมบตของผปวยเพอปองกนความเสยหายและลดความขดแยงระหวางผปวยและผใหบรการ

206

1.3 การใหเวลากบญาตใหเพยงพอเพอการ พดคย ปลอบใจ และใหขอมลเพอตดสนใจ เพราะความยากลาบากในการตดสนใจของญาตเกยวกบวาระสดทายของชวตผปวยในดานการยอชวตหรอไมยอเปนความเครยดและความลาบากใจ 2. ดานการใหขอมล 2.1 ทกษะและเทคนคการใหขอมลทด การใหขอมลทเปนจรง และเพยงพอเกยวกบการยอชวตผปวย เนองจากขอมลเปนสงสาคญ เพอประโยชนของการตดสนใจของญาต เพอการเตรยมตวและวางแผนชวต และการปรบกระบวนการใหขอมล เพอลดความขดแยงโดยพฒนาจากประสบการณการปฏบตงานและการฝกอบรม เพอนามาพฒนาการใหขอมลของตนเองและหนวยงาน 2.2 การใหขอมลความจรงมความจาเปนชวยปลดเปลองสงคางคาใจ แตตองมการประเมนระดบการยอมรบของผปวยและญาตกอนวาสามารถรบขอมลไดมากนอยแคไหน 3. ดานการดแลผปวยและญาต 3.1 การดแลผ ปวยวาระสดทายใหไดเสยชวตอยางสมศกดศร โดยคานงถงความรสกและความตองการของผปวยและญาต เคารพสทธผปวย และตอบสนองตามความตองการของผปวยและญาต 3.2 การสรางสมพนธภาพการเขาถงขอมล และกระบวนการใหคาปรกษาผปวยและญาตแตเนนๆ เปนสงจาเปนเพอการชวยเหลอดานตางๆเบองตนแกผปวยและญาต โดยเฉพาะการดแลจตใจญาตสาคญอยางยง เพราะญาตอยในสภาวะเผชญกบความเครยดตลอดเวลา ดงนน ความรก ความผกพนการดแลเอาใจใสอยางดจากบคคลในครอบครวดวยกนทาใหปญหาการดแลผปวยและผปวยถกทอดทงลดลง และชวยลดความเครยดของญาตผดแลลงได 3.3 สงคางคาใจผปวยตองไดรบการปลอดเปลอง เพอใหผปวยเสยชวตอยางสงบ . ดานตนเอง 4.1 การควบคมอารมณสตขณะปฏบตงาน เขาใจในสจธรรมของชวตเขาใจความรสกผอนมากขน และการเคารพการตดสนใจของญาตหลงจากใหขอมล เพอนามาปรบใชขณะปฏบตงาน ความรสกทมตอการดแลผปวยวาระสดทายของชวต 4.2 การดแลผปวยวาระสดทายตองใช ความอดทน ใจเยน เพราะเปนเรองทละเอยดซบซอน 4.3 การดแลชวยเหลอ Support ดานจตใจ ทาใหการทางานมความสขสบายใจหลงจากไดชวยเหลอทงผปวยและญาต รกการทางานดานนมากขน

207

จากขอมลขางตนเกยวกบสภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตของบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร พบวา ทกโรงพยาบาลมนโยบายดานการดแลผปวยแบบประคบประคองและการดแลผปวยวาระสดทายของชวตโดยครอบคลมการดแลทง 4 มต ปรบใชตามบรบทของโรงพยาบาล ซงทกโรงพยาบาลประเมนวาสามารถใหการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตได แตมปญหาอปสรรคอยบางเชน ดานสมรรถนะของบคลากร รปแบบการดแลทอาจไมตอบสนองตรงตามความตองการทแทจรง หรอปญหาดานการสอสารการใหขอมล หรอการบอกความจรงแกผปวย เปนตน สวนความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต ตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 บคลากรสวนใหญไมมความรหรอรแตไมทราบรายละเอยด แตคดวาการแสดงเจตนาตามหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต เปนสงด และมการปฏบตตามสทธผปวยอยแลว โดยบคลากรมการเรยนรและนาไปใชประโยชนดานการนาไปพฒนาการบรการและการพฒนาตนเอง ซงจากผลการคนพบขอมลจากกลมตวอยางทงสามกลม คอ ผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย พบวา ผสงอายสวนใหญประเมนวาตนเองมสขภาพแขงแรงถงแมบางรายจะมโรคประจาตว จงไมมใครคดวางแผนการดแลสขภาพทงทมความกลวการเจบปวยหนกแตไมกลวเผชญความตายเพราะเชอวาความตายเปนเรองธรรมชาตและหลกคาสอนทางศาสนาเกยวของกบความตายและเชอในชวตหลงความตายและเชอวาการเตรยมตวกอนตายดานตางๆเปนสงทด โดยผสงอายเกอบทงหมดมความรดานการเตรยมตวกอนตายทเนนไปทการจดการดานทรพยสน การทาฌาปนกจสงเคราะหมากกวาดานอนๆ และเกอบทงหมดไมมความรดานการแสดงความตองการครงสดทายของชวต โดยการเรยนรเกดจากประเพณปฏบตทสบทอด การฟงพระเทศน การอบรม การอานหนงสอ หรอจากประสบการณทพบเหน ผสงอายมากกวาครงมการเตรยมตวกอนตายดานตางๆตามทตนเองหวงกงวล บางสวนไมมการเตรยม หรอเตรยมแตไมไดแจงบตรหลานทราบ เมออยในภาวะปวยหนกผสงอายตองการใหบตรหลานชวยเหลอดแล ไมตองการทกขทรมาน และใหบตรหลานเดอดรอน เมอเสยชวต ไมไดคาดหวงหรอตองการสงใดนอกจากใหบตรหลานจดการศพให ผสงอายทงหมดมความเหนวาการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตเปนสงทดแตสวนใหญไมแนใจวาเมอแจงความตองการของตนแลวบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไม และเกอบทงหมดคดวายงไมถงเวลาและตนเองสขภาพยงแขงแรงจงยงไมไดแจงบตรหลานทราบถงความตองการของตนเอง ดงนนประเดนทตองพฒนา ดานหลกคอ ดานความร คอ ความรและการจดการตามขนตอนตางๆ เกยวกบพนยกรรมชวต และความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการ ครงสดทายของชวต (Living will) การเตรยมความพรอมกอนตายครอบคลมทกมต และความสาคญของการสอสารรวมถงชองทางการสอสาร โดยเฉพาะการแจงความตองการของตนเองใหบตรหลานทราบ

208

ญาตของผสงอายทดแลผสงอายขณะเจบปวยทบานสวนใหญตองการใหบตรหลานชวยกนดแล มบางรายทตองการใหมญาตหรอคนทรจกมาพดคยใหกาลงใจ ตองการใหโรงพยาบาลหรอหนวยงานสาธารณสขสนบสนนดานอปกรณการแพทย ขอมลการดแลและการลงตรวจเยยมผสงอายทบาน สวนขณะปวยอยทโรงพยาบาลสวนใหญตองการไดรบการอานวยความสะดวกดานขอมลการรกษา ความเปนสวนตวและการไดอยใกลชดผสงอาย รวมถงการชวยเหลอในการดแล แตเมอผสงอายปวยหนกและเสยชวต ญาตทงหมดตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอการจดการดานตางๆจากบตรหลานและญาตๆดวยกนเอง บางสวนตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากทางโรงพยาบาลในการอานวยความสะดวก เชนดานการปฏบตตามความเชอและศรทธา ขอมลตางๆ และการบรการสงผปวย หรอศพกลบบาน บางสวนตองการไดรบการสนบสนนจากองคกรปกครองทองถนในการจดงานศพ และจากผรวมงานในการปฏบตงานแทน สวนสภาพการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตในดานตางๆ ญาตเกอบทงหมดเปนบตรหลานของผสงอายเอง จานวนเกนครงมปญหาความเครยด วตกกงวลในการดแลผสงอายดานตางๆ เชน การสอสาร การขาดผชวยดแล การตดสนใจแจงขอมลสขภาพของผสงอายทญาตคดวาเปนเรองรายแรง เปนตน สวนการรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย สวนใหญรบรตอการเตรยมตวกอนตาย รบทราบขอมลและปรกษาปญหาของผสงอายในดานตางๆ โดยเหนจากการปฏบต การพดคยและแจงใหทราบ สวนมากเปนการจดการทรพยสน และการทาฌาปนกจสงเคราะห สวนสภาพของความรเกยวกบความตองการครงสดทายของชวต ญาตเกอบทงหมดไมมความร แตมความเหนวาการแสดงความตองการครงสดทายของชวตไวเปนสงทด แตมเพยงบางสวนทไมแนใจวาบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไมเนองจากเหตผลและปจจยบางอยาง และญาตเกนครงมการเรยนรจากการเตรยมตวกอนตายของผสงอายโดยการนาไปปฏบตตาม มเพยงบางสวนทรบรแตคดวายงไมถงเวลาทจะปฏบตตามเนองจากยงแขงแรง ดงนนประเดนทตองพฒนา คอ ความรในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต (ฉบบญาต) ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) การเตรยมตวกอนตายดานตางๆ และความสาคญของการสอสารและชองทางการสอสาร โดยเฉพาะการพดคยเพอทราบถงความประสงคของผสงอาย และการแจงความตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากโรงพยาบาลหรอจากองคกรอนๆ บคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร พบวา ทกโรงพยาบาล มนโยบายดานการดแลผปวยแบบประคบประคองและการดแลผปวยวาระสดทายของชวตโดยครอบคลมการดแลทง 4 มต ปรบใชตามบรบทของโรงพยาบาล ซงทกโรงพยาบาลประเมนวาสามารถใหการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตได แตมปญหาอปสรรคอยบางเชน ดานสมรรถนะของบคลากร รปแบบการดแลทอาจไมตอบสนองตรงตามความตองการท

209

แทจรง หรอปญหาดานการสอสารการใหขอมล หรอการบอกความจรงแกผปวย เปนตน สวนความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) บคลากรสวนใหญไมมความรหรอรแตไมทราบรายละเอยด แตคดวาการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตเปนสงด และมการปฏบตตามสทธผปวยอยแลว สวนความคดเหนสวนใหญไมแนใจวาจะดหรอไมเนองจากการตดสนใจอยทญาต และบคลากรทางการแพทยมการเรยนรและนาไปใชประโยชนดานการนาไปพฒนาการบรการและการพฒนาตนเอง ประเดนทตองพฒนา คอ ความรในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) ความสาคญของการสอสารและชองทางการสอสาร โดยเฉพาะขอมลดานการดแลรกษาขอมลดานบรการ และการทราบถงความตองการทแทจรงของผปวยและญาต แนวทางการจดการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ควรสงเสรมใหเกดการเรยนร เพอใหทกกลมมความร ตระหนกและปฏบตในบทบาทของตนเอง และสงเสรมใหหนวยงานสนบสนน ชมชนมสวนรวมในการดแลผสงอาย เพอการตายด โดยนอกจากประเดนทพฒนาดานตางๆเฉพาะกลมแลวจะเหนไดวาประเดนดานการสอสารเปนสงทสาคญ เนองจากการสอสารจะเปนชองทางทเชอมโยงใหทกกลมไดทราบถงขอมลตางๆ และสามารถปฏบตไดตรงตามความตองการทแทจรง เชน บตรหลานทราบ ขอมลการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ ความตองการใหบตรหลานหรอบคลากรทางการแพทยปฏบตตามความประสงค โดยเฉพาะวาระสดทายของชวต เพอการตายด หรอบคลากรทางการแพทยทราบความตองการของผสงอาย ญาต หรอ การสอสารของมลดานการรกษาเพอใหญาตทราบเพอการตดสนใจเปนตน โดยประเดนการพฒนาความรตางๆนนไดนามาซงกระบวนการจดการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตตอไป

วตถประสงคท 5 เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนร เพอการจดการวาระสดทายของชวต ของผสงอาย ในเขตจงหวดราชบร

จากการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ในกลมของผสงอาย รวมไปถงผทเกยวของในการดแลผสงอาย คอกลมญาต และบคลากรทางการแพทยในเขตจงหวดราชบร โดยกลมผสงอายศกษาถงขอมลพนฐานเกยวกบความเชอ ความร การเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแล กลมญาตศกษาเกยวกบสภาพและความตองการในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย และศกษาเกยวกบสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ของกลมบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลตางๆ พบวา

210

. ผลการคนพบจากการศกษาสภาพทเกยวของกบการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต สภาพผสงอาย ผลจากการศกษาเกยวกบขอมลพนฐานเกยวกบความเชอ ความร การเรยนรเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย ความตองการไดรบการดแล พบวา ขอมลพนฐาน ผสงอาย สวนใหญมประสบการณปฏบตงานใกลชดความตายโดยการดแลสมาชก ญาตพนองในครอบครว หรอเคยไปเยยมผ ปวยใกลตาย และทงหมดมประสบการณเคยไปรวมงานศพของญาต และบคคลทรจก ทางดานสขภาพ ผสงอายสวนใหญประเมนสขภาพของตนเองวามสขภาพแขงแรงด ถงแมบางรายจะมโรคประจาตวแตไมเปนอปสรรคตอการดารงชวตและสามารถปฏบตกจวตรประจาวนได มเพยงบางสวนทประเมนวามสขภาพไมแขงแรงเนองจาก มโรคประจาตวและอยในภาวะพงพงเนองจากชวยเหลอตนเองไดบางสวน และเกอบทงหมด จงไมไดคดวางแผนการดแลสขภาพ ยกเวนผทมอาการปวยหนก ทงๆทสวนใหญมมมมองตอการเผชญความเจบปวยวากลวการเจบปวยหนก ทรมาน แตไมกลวเผชญความตาย ความเชอของผสงอาย ในประเดนตางๆ เกยวกบความตายผสงอายเกอบทงหมดเชอวาความตายเปนเรองธรรมชาตเปนวฏจกรชวตทพบเหนอยบอย พดคยกนไดปกต แตสวนมากจะพดคยกนในครอบครวมากกวาจะพดในวงนอกเพอเปนการวางแผนและแจงบตรหลานทราบ มเพยงสวนนอยทเชอวาความตายเปนสงทนากลวเนองจากความหวงกงวล และบางรายเชอวา เปนเรองของเวรกรรม หรอการพนทกขทรมานจากโรคทเผชญ และสวนใหญเชอวาหลกคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของกบความตาย บางสวนเชอวาเปนเพยงแคกศโลบายใหคนทาดละเวนความชว มเพยงสวนนอยทไมแนใจและไมเชอวาคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของกบความตาย และสวนใหญมความเชอวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง มเพยงสวนนอยทไมแนใจและไมเชอ แตผสงอายทงหมดเชอวาการเตรยมตวกอนตายทกๆดานเปนสงทด เปนการวางแผนเพอความไมประมาทกอนการเจบปวย และไมสรางปญหา ภาระความเดอดรอนแกบตรหลาน ปองกนความขดแยงทอาจเกดขน ความรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย ผสงอายเกอบทงหมดมความรเกยวกบสจธรรมชวต และความรเกยวกบการเตรยมตวกอนตายโดยเนนไปทการจดการทางดานทรพยสนและการเปนสมาชกกองทนฌาปนกจสงเคราะหตางๆมากกวาการเตรยมตวดานอนๆ และผสงอายเกอบทงหมดเชนกน ไมมความรดานพนยกรรมชวต และความตองครงสดทายของชวต ตามหนงสอแสดงเจตนาตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 (ความตองการครง

211

สดทายของชวต (Living will)) ซงเปนสทธสวนบคคลทตนเองมสทธทจะแสดงเจตนาความประสงคของตนเองไวได มเพยงบางรายเทานนททราบแตไมละเอยดนก การเรยนรเกยวกบความเชอ ความรเกยวกบความตาย ในดานตางๆทงดานการเตรยมตวกอนตาย เชน การจดการดานมรดกทรพยสน การทาฌาปนกจสงเคราะหเพอมเงนใหลกหลานทาศพ ผสงอายมการเรยนรจากการเหนตวอยางการปฏบตจากรนพอแม ป ยา ตายายทสบทอดกนมา การบอกตอหรอการชกชวนกนในกลมของผสงอายดวยกนเอง หรอการเขากลมอบรมในชมรมผสงอาย สวนการเตรยมดานจตใจเพอการยอมรบความตายอยางสงบนนผสงอายเรยนรจากการฟงพระเทศน ทงจากทวด จากการฟงวทย และการอานหนงสอ สวนความรตามหนงสอแสดงเจตนาตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 (ความตองการครงสดทายของชวต (Living will)) นนผทมความรไดเรยนรจากการประชมอบรมในชมรมผสงอาย และมบางคนเรยนรจากการอานหนงสอ การเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ผสงอายสวนใหญและคนทวๆไปมการเตรยมตวกอนตายโดยเตรยมตวดานสมบตทรพยสนเปนประเดนหลก คอ การทาฌาปนกจสงเคราะหตางๆไว เพอไมใหเปนภาระ หรอสรางความเดอดรอนแกบตรหลานในดานเงนคาทาศพ ผทมสมบตทรพยสนจะมการจดการและแจงใหบตรหลานทราบ และบางรายไดแจงรวมถงการจดการงานศพของตนเองดวย แตผสงอายบางสวนไมมการเตรยมตวกอนตาย เพราะไมมสมบตทรพยสน บางคนไมมความหวงกงวลเพราะวางใจวาบตรหลานจดการได บางคนคดวายงไมถงเวลาเนองจากตนเองยงแขงแรง หรอบางคนคดวางแผนไวแตยงไมไดแจงบตรหลาน เพราะยงไมไววางใจวาบตรหลานจะดแลจดการงานตางๆได หรอเกรงวาบตรหลานจะคดวาลาเอยงในการจดการทรพยสมบตและบางรายกลววาบตรหลานจะไมดแลเมอไดรบสมบตสวนแบงไปแลว ความตองการสวนบคคลเมอปวยหนกและเสยชวต ผสงอายสวนใหญไมตองการไดรบความชวยเหลอทนอกเหนอจากทโรงพยาบาลจดบรการให ยกเวนบางรายทตองการรบความชวยเหลอดานการอานวยความสะดวก เชน ความรวดเรว ทพกสาหรบญาตญาตเพอใหไดอยใกลเมอตนเองปวยหนก และตองการไดปฏบตตามความเชอ ศรทธาของตนเอง รวมถงกลบไปตายทบาน แตตองการไดรบความชวยเหลอดแลจากบตรหลานในการจดการดานตางๆ ความตองการครงสดทายของชวต สวนใหญไมตองการใสทอชวยหายใจเพราะไมตองการทกขทรมาน และไมตองการใหบตรหลานเสยเวลา เสยทรพยสน ผสงอายทงหมดมความคดเหนวาการแสดงความตองการครงสดทายของชวตรวมถงการรบรความจรงเกยวกบสขภาพตนเองเปนสงทด เพอเปนการไดแจงความประสงคของตนเอง และวางแผนจดการภาระทคงคางอย แตผสงอายเกอบทงหมดยงไมคดแจงความประสงคเหลานใหแกบตรหลานทราบ โดยมความคดเหนวาตนเองยงแขงแรง และ

212

ยงไมถงเวลาทจะตองแจง และบางรายไมแนใจวาเมอแจงแลวบตรหลานจะปฏบตตามความประสงคของตนเองหรอไม สวนใหญจงไดยกภาระการตดสนใจ การจดการตางๆใหกบบตรหลาน และมเพยงสวนนอยเทานนทมประสบการณตรงจากความทกขทรมาน และเหนบคคลใกลชดทกขทรมานจงไดแจงความประสงคของตนเองแกบตรหลานทราบ ปญหาสภาพของผสงอาย . ผสงอายไดรบบรการตามรปแบบการใหบรการทงในสวนของโรงพยาบาล เชน ทพกสาหรบญาต ระบบบรการ และการอานวยความสะดวกใหผปวยไดปฏบตตามความเชอ ศรทธาของตนเอง การขอกลบไปตายทบาน และไดรบการดแลตามสภาพเมอกลบไปอยบาน ซงอาจไมเพยงพอและไมตรงตามความตองการ . ขาดความตระหนกหรอประมาทในการวางแผนการใชชวต โดยสวนใหญ มการเตรยมความพรอมกอนตายในดานทรพยสน หรอการทาฌาปนกจสงเคราะห โดยการสมครเปนสมาชกชมรม หรอกองทนตางๆ เชนชมรมผสงอาย กองทนวนละบาท เปนตน ซงเปนสงทใกลตว ทตองปฏบต และเปนเรองทตนเองกงวล และขาดความตระหนกในดานการสอสาร โดยบางรายมการคดวางแผนจดการแตยงไมมการแจงใหบตรหลานหรอบคคลใกลชดไดทราบเนองจากความคดวาตนเองยงแขงแรง ยงไมถงเวลาจดการ หรอความไววางใจและความไมไววางใจในบตรหลาน โดยเฉพาะอยางยงในดานสขภาพหรอการวางแผนความตองการครงสดทายของชวต ผสงอายไมมความรและไมไดคดถง และไมมการเตรยมตว หรอแจงความตองการหรอความประสงคของตนเองไวเลย ทงๆทกลวการเจบปวยทรมาน หรอไมตองการใสทอชวยหายใจเมอวาระสดทายของชวต ยกเวนเฉพาะผสงอายทมประสบการณตรงกบตนเอง หรอเคยเหนความทกขทรมานจากบคคลใกลชดเทานนทไดแจงบตรหลานแลว สวนทางดานอนๆทเกยวของกบการเตรยมใจพรอมยอมรบความตาย เปนการเตรยมตามรายบคคล เชน การฟงเทศน อานหนงสอธรรมะ . ขาดความรเกยวกบสทธสวนบคลของตนเอง ในการแสดงความตองการตามหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) วาตนเองสามารถแสดงเจตจานงใหบตรหลานหรอบคลากรทางการแพทยปฏบตตามความประสงคของตนเองได เพอลดความทกขทรมาน ลดความขดแยง ลดภาระแกบตรหลานตามทตนเองตองการได รวมถงแนวทางการจดการตามขนตอนตางๆ ในการเตรยมตวกอนตาย รวมถงการทาพนยกรรมชวต ขาดความรดานการสอสารและชองทางการสอสารเกยวกบเจตนารมณของตนเองใหญาต บตรหลานทราบ สภาพญาต ผลจากศกษาเกยวกบสภาพและความตองการในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย พบวา

213

สภาพการดแลผสงอายและผปวยวาระสดทายของชวต ญาตเกอบทงหมดเปนบตรหลานของผสงอายเองและดแลผสงอายทสวนใหญมสขภาพไมแขงแรงแตสามารถชวยเหลอตวเองไดและผสงอายบางรายชวยเหลอตวเองไดบางสวนและอยในภาวะพงพง โดยการดแลผสงอายครอบคลมทกมตตามบรบทและสภาพความตองการของผสงอาย โดยสภาพปญหาทเกดขนจากการดแลนนญาตสวนใหญมความเครยด วตกกงวลในการดแลผสงอายดานตางๆ เชน ดานการสอสาร การขาดผชวยดแล การตดสนใจแจงขอมลสขภาพของผสงอายทญาตคดวาเปนเรองรายแรง เปนตน สวนดานการรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอาย ญาตสวนใหญรบรตอการเตรยมตวกอนตาย รบทราบขอมลและปรกษาปญหาของผสงอายในดานตางๆ โดยเฉพาะการจดการดานทรพยสน การเปนสมาชกฌาปนกจสงเคราะห โดยเหนจากการปฏบต การพดคยและแจงใหทราบ สวนดานสภาพของความรเกยวกบความตองการครงสดทายของชวต ญาตเกอบทงหมดไมมความรแตมความเหนวาการแสดงความตองการครงสดทายของชวตของผสงอายไวเปนสงทด แตมเพยงบางสวนทไมแนใจวาบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไมเนองจากเหตผลและปจจยบางอยาง และญาตเกนครงทมการเรยนรจากการเตรยมตวกอนตายของผสงอายโดยการนาไปปฏบตตาม มเพยงบางสวนทรบรแตคดวายงไมถงเวลาทตนเองจะปฏบตตามเนองจากยงแขงแรงและไมถงเวลา ความตองการของญาตในการดแลผปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย ญาตของผสงอายทดแลผสงอายขณะเจบปวยทบานสวนใหญตองการใหบตรหลานชวยกนดแล มบางรายทตองการใหมญาตหรอคนทรจกมาพดคยใหกาลงใจ และบางรายตองการใหโรงพยาบาลหรอหนวยงานสาธารณสขสนบสนนดานอปกรณการแพทย ขอมล คาแนะนาการดแลและการลงตรวจเยยมผ สงอายทบาน หรอการสนบสนนรถรบสงผปวยจากบานไปโรงพยาบาล โดยรถโรงพยาบาล หรอมลนธ สวนขณะปวยอยทโรงพยาบาลญาตสวนใหญตองการไดรบการอานวยความสะดวกดานขอมลการรกษา ความเปนสวนตวและการไดอยใกลชดผสงอาย รวมถงการชวยเหลอในการดแล แตเมอผสงอายปวยหนกและเสยชวต ญาตของผสงอายทงหมดตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอการจดการดานตางๆจากบตรหลานและญาตๆดวยกนเอง และมบางสวนตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากทางโรงพยาบาลในการอานวยความสะดวก เชนดานการปฏบตตามความเชอและศรทธา ดานขอมลตางๆ และการบรการสงผปวย หรอศพกลบบาน มบางสวนตองการไดรบการสนบสนนจากองคกรปกครองทองถนในการจดงานศพ และการสนบสนนจากผรวมงาน ปญหาสภาพของญาต 1. ญาตทดแลผสงอายไดรบบรการตามรปแบบการใหบรการของโรงพยาบาล เชน ทพกสาหรบญาต ระบบบรการ การใหขอมล และการอานวยความสะดวกใหผปวยไดปฏบต

214

ตามความเชอ ศรทธาของตนเอง และขณะผสงอายปวยอยบาน ญาตสามารถดแลผสงอายไดตามสภาพ ไดรบการสนบสนนจากหนวยงานสาธารณสข เชน อปกรณทางการแพทยทจาเปนตองใชขณะปวย เชนถงออกซเจน ทนอนลม เครองดดเสมหะ การไดรบตรวจเยยมของเจาหนาทสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน และการชวยเหลอทางดานเศรษฐกจขององคกรปกครองทองถน ซงบางครงไมเพยงพอหรอตรงตามความตองการ 2. ขาดการสอสารพดคยกบผสงอายเกยวกบการเตรยมตวกอนตาย ทาใหไมทราบขอมลและความตองการของผสงอายทแทจรง ขาดการสอสารกบบคคลรอบขางเพอทราบ และแจงความประสงคหรอความตองการรบการสนบสนนชวยเหลอ ดานตางๆรวมถงขอมล ความรเกยวกบแนวทางการจดการตามขนตอนตางๆ 3. ขาดความรเกยวกบสทธสวนบคคลในการทาพนยกรรมชวต และแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) วาผสงอายและตนเองสามารถแสดงเจตนาใหบตรหลานหรอบคลากรทางการแพทยปฏบตตามความตองการของตนเองได เพอลดความทกขทรมาน ลดความขดแยง ลดภาระแกบตรหลานตามทตนเองตองการได 4. เครยด วตกกงวลเกยวกบ ไมทราบความตองการทแทจรงของผ สงอาย ผสงอายบางคนมปญหาดานการสอสารเชน บางคนหตง พดไมชดทาให หรอจากความสมพนธทใกลชดผสงอายไมปฏบตตามคาแนะนา หรอผดแลเปนผรบจางเฝาจงปฏบตไมถกใจผสงอาย การกลวเกดอบตเหตพลดตกหกลม ขาดผทมาชวยดแลเนองจากบตรหลานตองทางาน และเครยด วตกกงวลเกยวกบการตดสนใจแจงขอมลปญหาสขภาพทคดวารายแรงแกผสงอายทราบ 5. ขาดความตระหนกและขาดการเรยนรในการวางแผนการใชชวต เนองจากคดวาตนเองยงแขงแรง ยงไมถงเวลาจดการ ไววางใจ หรอไมไววางใจในบตรหลาน สภาพบคลากรทางการแพทย ผลจากการศกษาเกยวกบสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลตางๆในเขตจงหวดราชบร พบวา โรงพยาบาลทกระดบ ตงแตโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน มสภาพการดแลจาแนกเปน สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล โรงพยาบาลทกระดบ มนโยบายเกยวกบการดแลแบบประคบประคอง และผปวยวาระสดทายของชวตโดยแตละหนวยงานไมมรปแบบการปฏบตงานทตายตว แตสามารถยดหยนไดตามบรบท โดยรปแบบ การดแลครอบคลมทงดานการดแลรกษา เชนการประเมนผปวยดานอาการ การรบร การยอมรบความจรง การแจงขอมลผปวยโดยแพทยพยาบาลอยางตอเนอง และเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง การตดสนใจรวมกนระหวางทมรกษาและญาต และการลงนามตดสนใจเกยวกบการยนยอมชวยฟนคนชพ และครอบคลมทงมตดานรางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ เชน การเปดโอกาสให

215

บตรหลาน ญาตสามารถเขาเยยมผปวยไดตลอดเวลาเมอมภาวะทรดหนก และการประกอบพธกรรมตามความเชอสวนบคคลได และประกอบพธสงฆได สามารถขอนาผปวยกลบไปเสยชวตทบานได ความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผ ปวยและญาต โรงพยาบาลทกระดบประเมนความสามารถในการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตวาสามารถดแลไดครอบคลมในทกๆดาน และบางดานสามารถพฒนาไดอก เชน ระบบการดแลผปวยทเชอมโยงถงชมชน สถานทความเปนสวนตวของผปวยและญาต การมเวลาใหขอมล การใหการดแลทตอบสนองตรงตามความตองการทแทจรงของผปวย เชน ดานความเชอและศรทธา เปนตน ปญหาอปสรรคการดแลผปวยวาระสดทายของชวต โรงพยาบาลทกระดบพบสภาพปญหาและอปสรรคในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต เชน ดานสมรรถนะของบคลากรในการปฏบตงานและการสอสารใหขอมลผปวยและญาต การสอสารขอมล การบอกความจรง เพอใหญาตตดสนใจตอชวตผปวยในวาระสดทายของชวต การไมทราบความตองการทแทจรงของผปวยและญาต ทาใหปฏบตไมตรงตามความตองการของผ ปวยและญาต และ รปแบบการใหบรการทตอบสนองความตองการผปวยและญาตไดไมเตมท เชน ดานเวลา การใหขอมล การใหคาปรกษา การเยยมผปวยโดยทม การดแลประคบประคองญาตผปวยวาระสดทายทไมครอบคลม เปนตน ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 บคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลทกระดบสวนใหญไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550มาตรา 12 หรอเคยไดยนแตไมรรายละเอยด มเพยงสวนนอยทมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ.2550มาตรา 12 จากการประชม อบรม Palliative care มา สวนความคดเหนเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 และสวนใหญมความคดเหนวาไมแนใจวาพรบ.สขภาพมาตรา 12 จะดหรอไมเนองจากทายทสดแลวการตดสนใจตางๆ อยทญาตเปนผต ดสนใจ และโรงพยาบาลมการดแลผปวยตามสทธผปวยอยแลว มเพยงสวนนอยทคดวา พรบ.สขภาพมาตรา 12 เปนสงทด เพราะ เปนการสอสารเตรยมความพรอมทด ปองกนความขดแยงระหวางญาต และระหวางญาตกบบคลากรทางการแพทย ลดคาใชจาย ประหยดทรพยากรหลายๆ ดาน และทสาคญผปวยสามารถทาตามประสงคของตวเองในชวตวาระสดทาย การเรยนรและการนาผลการเรยนรไปใช โดยโรงพยาบาลทกระดบมการเรยนรจากประสบการณจากความหลากหลายปญหาตางๆทพบ ทาใหเรยนร สรางแนวทางแกไขและปฏบต และนาผลการเรยนรการดแลผปวยวาระสดทายของชวตไปพฒนาดานการใหบรการ เชน

216

การพฒนารปแบบการปฏบตงานตางๆ เชน การพฒนาสมรรถนะบคลากร ดานกระบวนการใหคาปรกษา การใหขอมล การดแลผปวยวาระสดทายใหไดเสยชวตอยางสมศกดศร และพฒนาตนเองเชน การควบคมอารมณสตขณะปฏบตงาน เขาใจในสจธรรมของชวตเขาใจความรสกผอนมากขน และการเคารพการตดสนใจของญาตหลงจากใหขอมล เพอนามาปรบใชขณะปฏบตงาน ความรสกทมตอการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ปญหาสภาพของบคลากรทางการแพทย . ขอจากดของโรงพยาบาลทมความจากดตอการตอบสนองความตองการทเพยงพอของผปวยและญาต เชน ทพกญาต การปฏบตตามความเชอและศรทธาในบางประการ หอพกผปวย เปนตน . เขาไมถงจตใจหรอความตองการทแทจรงของผ ปวยและญาต เพอการ วางแผนการดแลทตอบสนองความตองการทครอบคลม การใหขอมล การใหคาปรกษา การสอสารขอมล การใหเวลา ทไมเพยงพอแกญาตเพอการตดสนใจเกยวกบผปวยวาระสดทายของชวต . สมรรถนะดานการดแลผปวยวาระสดทายของชวต และสมรรถนะดานการสอสารของบคลากรทางการแพทยมไมเทากน . ขาดความรเกยวกบสทธสวนบคลตามหนงสอแสดงเจตนา ความตองการครงสดทายของชวต (Living will) วาผสงอายสามารถแสดงเจตนาใหบตรหลานหรอบคลากรทางการแพทยปฏบตตามความตองการของตนเองได เพอลดความทกขทรมาน ลดความขดแยง และลดภาระแกบตรหลาน

. แนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต

จากการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต โดยใชรปแบบวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในกลมผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลตางๆในเขตจงหวดราชบร พบวา สภาพและประเดนตางๆทพบจากกลมผสงอาย กลมญาต และกลมบคลากรทางการแพทยมความแตกตางหลากหลายตามบรบท และทเหมอนกนในประเดนทเกยวกบ ความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) ตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 และดานการสอสาร ททกกลมจาเปนจะตองมการเรยนรและพฒนาความรเพอสรางความตระหนกและนาสการปฏบตในบทบาทของตนเอง และนามาสแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต โดยผวจยไดสรปสภาพปญหาของกลมตวอยาง และนาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตของแตละกลม คอ ผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทยไปตรวจสอบเพอรบรอง ดาน

217

สภาพขอมลทคนพบ รปแบบการใหบรการและการจดการเรยนร เงอนไขการจดการเรยนร สาระสาคญ และ วธการดาเนนงาน โดยผลจากการตรวจสอบ สามารถสรปผลและยนยนแนวทาง ทไดนาเสนอไปวามความถกตองเหมาะสม โดยม แนวคดและความเชอในการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตวา การเตรยมตวกอนตายเปนการสงเสรมใหเกดการตายด ซงการตายดเกดจากการเตรยมตวกอนตายทพรอมในทกๆดานเพอการยอมรบในความตายทสามารถเกดขนไดทกขณะ เปนการจดการวาระสดทายของชวตแบบองครวม โดยเปนการตายอยางทตนเองตองการ ไมทกขทรมาน และเตรยมการทกอยางไวพรอมแลว ตนเองไดทาตามความตองการ บตรหลานไดทาตามสงทตนเองแจงความตองการไว จากไปไมมความวตกกงวล ไมเกดปญหาเมอตนเองจากไปแลว เชน ความขดแยง การสรางภาระแก บตรหลาน หากผปวยหรอญาตไมไดมความร ความเขาใจ ทสาคญคอการเตรยมตวกอนตายทกาลงจะมาถงอยกอนแลว อปสรรคสาคญทจะเกดขนคอ การไมยอมรบความตาย การดแลเปนไปดวยความยากลาบาก เกดความขดแยง การเตรยมตวกอนตายทพรอมเกดจากกการเรยนรเพอจะไดเขาใจตนเองมองคความรเพยงพอทจะนาความรมาจดกรเตรยมตวเองวาตองเตรยม อะไร อยางไร เชน การทาพนยกรรมชวต ซงเชอวาถามการเรยนรจะทาใหมความรเพอนามาเตรยมตว เพอการจดการวาระสดทายของชวตทพรอม อยางเปนระบบ รอบคอบ ครอบคลมทกๆดาน เพอการตายดมความสข ทเชอวาสขสดทายคอการไดทาตามสงทตนเองตองการในวาระสดทายของชวตและตายอยางทตนเองตองการ ดงนนเปาหมายการเรยนรคอการนาความรไปใชประโยชนตามบรบทของตนเอง เปนการสงเสรมใหเกดการตายด โดยใหทกๆคนทเกยวของตระหนกถงความสาคญตอการเตรยมตวกอนตาย หรอการจดการวาระสดทายของชวตในทกชวงเวลา โดยเฉพาะในกลมผสงอาย และมความร สามารถนาความรทเกยวของกบการเตรยมตวกอนตายดานตางๆไปเตรยมตวเองได เพอลดปญหาตางๆทเกดจากการขาดการเตรยมความพรอมของผทอยชวงวาระสดทายของชวต เปนการลดภาระแกบตรหลาน นอกจากนผทเกยวของตอการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายไดตระหนก และรถงสทธสวนบคคลและมการดแลทสอดคลองและเหมาะสม เคารพในศกดศรของความเปนมนษยของผทอยในวาระสดทายของชวตดวยการปฏบตตามความตองการของผเตรยม ทไดเลอกวาระสดทายของชวตของตนเองไวแลว เงอนไขการจดการเรยนร . สงเสรมและใหความรผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย เรองความตระหนกในการวางแผนการใชชวต การจดการตามขนตอนตางๆ ของการเตรยมความพรอมกอนตาย ความรเกยวกบสทธสวนบคลการแสดงเจตนา ความตองการครงสดทายของชวต (Living will) การทาพนยกรรมชวต การเตรยมดานจตใจ การพฒนาสมรรถนะดานการดแลผปวยวาระสดทาย

218

ของชวต รวมถงความสาคญของการสอสารความตองการของตนใหผอนไดทราบ หรอการสอสารขอมลใหความรแกผปวยและญาต : โดยการใหความรเสรมพลงอานาจ ใชการบรรยายกระบวน การกลมทดลองปฏบต . ลกษณะกจกรรมตางๆ เนนการมสวนรวมในการนาเสนอความคดเหนเพมเตม เนนการมสวนรวมของครอบครว ชมชน องคกรในการมสวนรวมดแลผสงอาย เพอนาขอมลมาปรบ พฒนาระบบบรการ สอดคลองกบบรบทสงคม วฒนธรรม ความเชอ ของชมชนทองถนนนๆ . นาเสนอแนวทางทเกดความสาเรจ เพอการเผยแพรความรในการจดการวาระสดทายของชวต : โดยการใหความร บรรยาย สนทนาแลกเปลยน สาระสาคญ . ความตระหนกในการวางแผนการใชชวต การเตรยมความพรอมกอนตาย สทธสวนบคคลและการสอสารใหญาต บตรหลานทราบ เปนวธของการดารงตนบนความไมประมาท . สทธสวนบคคลในการทาหนงสอแสดงเจตนา ความตองการครงสดทายของชวต (Living will)) เปนสทธททกคนตองทราบ . ความคดเหนทเกยวกบบรบททางสงคม วฒนธรรม ความเชอของชมชนทองถน ทเกดจากการระดมสมองรวมคดจะทาใหไดแนวคดทครอบคลมและรอบดาน . การสอสารเปนวธการทมประสทธภาพและมความสาคญตอมนษยในสงคมเพอความเขาใจ ปองกนและแกไขปญหา . ทกษะ ความสามารถในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต และการสอสารทด เกดจากการพฒนาสมรรถนะ . การจดการวาระสดทายของชวตทถกตองเหมาะสมตามบรบท สามารถสนองตอบความตองการสวนบคคลและปองกนปญหาความขดแยงระหวางตนเอง บตรหลาน บคลากรทางการแพทยและบคคลรอบขางได . ระบบบรการทด มประสทธภาพมาจากการคนหา เพอแกไขปญหาทถกตองตรงตามบรบทจรง แนวทางการใหบรการและการจดการเรยนรสาหรบผสงอาย มลกษณะดงน . ใหหนวยงานทเกยวของกบการดแลผสงอาย เชน โรงพยาบาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ชมชน องคกรปกครองทองถน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย มสวนรวมในการดแล และสารวจเพอทราบถงความตองการทแทจรงของผสงอาย เชน

219

ความตองการการดแล ความตองการไดรบการสนบสนนดานตางๆ ตามสภาพของผ สงอาย ความตองการปฏบตตามความเชอ ศรทธา เปนตน . สงเสรมและใหความรโดยใหหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาล วด สถานศกษา ชมชน หนวยจดอบรมการเผชญความตายอยางสงบ ใหความสาคญ ในการใหความรในรปแบบตางๆ เพอสรางความตระหนกในการวางแผนการใชชวตนาสการปฏบตในการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆและสอสารใหบตรหลานและบคคลทเกยวของทราบถงความประสงคของตนเอง . การทาพนยกรรมชวตและการจดการตามขนตอนตางๆ . ความรเกยวกบสทธสวนบคลของตนเองในการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) ตามหนงสอแสดงเจตนาพ .ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 . การเตรยมความพรอมกอนตายครอบคลมทกมต . ความสาคญของการสอสารและชองทางการสอสาร . ใหญาต ผทเกยวของ และบคลากรทางการแพทยมสวนรวมรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ รวมถงความตองการวาระสดทายของชวต แนวทางการใหบรการและการจดการเรยนรสาหรบญาต มลกษณะดงน 1. ใหหนวยงานทเกยวของกบการดแลผสงอาย เชน โรงพยาบาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ชมชน องคกรปกครองทองถน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย มนโยบายและมรปแบบรวมสนบสนนการดแลดานตางๆ ตามความตองการการดแลผสงอายเมอเจบปวยในวาระสดทายของชวตของญาตตามบรบทและสภาพปญหารายบคคล 2. สงเสรมและใหความรโดยใหหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาล วด สถานศกษา ชมชน หนวยจดอบรมการเผชญความตายอยางสงบ ใหความสาคญ ในการใหความรในรปแบบตางๆ เพอสรางความตระหนกแกญาตในการดแลผสงอาย นาสการปฏบต และเคารพในสทธสวนบคคลของผสงอายโดยสอดคลองกบเตรยมตวกอนตายของผสงอาย และเปนการวางแผนการใชชวตของตนเองนาสการปฏบตในการเตรยมตวกอนตายของตนเองในดานตางๆ และตระหนกในความสาคญของการสอสารระหวางตนเองกบผสงอายและบคคลทเกยวของ โดยเฉพาะบคลากรทางการแพทยเมอผสงอายเจบปวยเพอทราบถงความประสงคของผสงอายและตนเอง 3. ความรในการดแลผปวยวาระสดทายของชวตสาหรบญาต . การทาพนยกรรมชวตและการจดการตามขนตอนตางๆ

220

. ความรเกยวกบสทธสวนบคลของตนเองในการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) ตามหนงสอแสดงเจตนาพ .ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 . การเตรยมความพรอมกอนตายครอบคลมทกมต . ความสาคญของการสอสารและชองทางการสอสาร . ใหญาต ครอบครว และบคลากรทางการแพทยมสวนรวมดแลและรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ รวมถงความตองการวาระสดทายของชวต โดยมการสอสาร ปรกษา วางแผนการดแล โดยมงเนนตอบสนองความประสงค และความตองการวาระสดทายของชวตของผสงอาย แนวทางการใหบรการและการจดการเรยนรสาหรบบคลากรทางการแพทย มลกษณะดงน . โรงพยาบาลควรมนโยบายดานการดแลและหนวยงานเฉพาะทรบผดชอบดานการดแลผปวยวาระสดทายของชวตโดยบรณาการทมสหสาขาวชาชพ องคกรและหนวยงานทเกยวของรวมถงชมชน โดยทกฝายมสวนรวมดแลและรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ รวมถงความตองการวาระสดทายของชวตโดยเนนการทาความเขาใจรวมกนระหวางผปวย ญาต และบคลากรทางการแพทยหรอผทเกยวของ เพอการวางแผนการดแลทเหมาะสมสอดคลองตามบรบทและตอบสนองความตองการทครอบคลม เชน ดานขอมล การใหคาปรกษา การสอสาร และเวลา ทเพยงพอแกญาตเพอการตดสนใจเกยวกบผปวยวาระสดทายของชวต รวมถงการแกไขปญหาตางๆทเกยวของกบการดแล . โรงพยาบาลควรมนโยบายในการจดอบรมใหความรแกบคลากรทเกยวของทกระดบ เพอเปนการเพมความร พฒนาสมรรถนะบคลากรทางการแพทยอยางตอเนอง เพอนาสการปฏบตทเหมาะสม สอดคลองกบการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ รวมถงความตองการวาระสดทายของชวต รวมถงการเคารพสทธสวนบคคลของผสงอาย โดยเปนความรเกยวกบ . การดแลผปวยวาระสดทายของชวต . หนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will)) ตามหนงสอเจตนาพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 . การทาพนยกรรมชวตและการจดการตามขนตอนตางๆ . การเตรยมความพรอมกอนตายครอบคลมทกมต . ความสาคญของการสอสารและชองทางการสอสาร

221

วธการดาเนนงาน วธการดาเนนงาน เปนการพฒนากระบวนการและขอมลรวมกนระหวางผวจย ผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย โดย . รวบรวมและศกษาเอกสารขอมลทเกยวของ เชน . การจดทาพนยกรรมชวต ตามแนวทางของเสมสกขาลย (การเผชญความตายอยางสงบ) . การจดทาหนงสอแสดงเจตนาตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 (ความตองการครงสดทายของชวต (Living will )) . ขอมลหนวยงาน/องคกร/กลม ในชมชน ทสามารถใหการสนบสนนใหการรวมดแลสขภาพผสงอายได เชน องคกรปกครองทองถน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตาบล โรงพยาบาลใกลเคยง มลนธ โรงเรยน วด เปนตน . ขอมลระบบการใหบรการของโรงพยาบาลเมอเจบปวย . ขอมลการเตรยมตวกอนตายดานตางๆของผสงอายเพอใชเปนแนวทางในการวางแผนการดแล . ขอมลความตองการการดแลผปวยวาระสดทายของชวตทงในสวนของตวผสงอาย และจากญาตผสงอาย . รปแบบการดแลผปวยวาระสดทายของชวตในดานตางๆ วธการ ศกษาเอกสาร สอบถาม สมภาษณ สรปรวบรวมจดทาเปนฐานขอมล 2. จดอบรม บรรยาย ทดลองปฏบต . ใหความร เรอง การจดการตามขนตอนตางๆ การเตรยมความพรอมกอนตาย เชน การทาพนยกรรมชวต ตามแนวทางของเสมสกขาลย (การเผชญความตายอยางสงบ) การเตรยมดานจตใจ รวมถงความสาคญของการสอสารในการแจงความประสงคของตนใหผอน ไดทราบใหความร/เอกสารแนะนาวธการ ลาดบขนตอนการจดการ และการทาพนยกรรมชวต . ใหความรเรองสทธตาม พ ร บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 (ความตองการครงสดทายของชวต (Living will)) และเอกสารแบบฟอรมแสดงเจตนา ซงระบไววาบคคลมสทธทาหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวตตน หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวยได ซงเปนสทธสวนบคคลในชวตและรางกายอยางสมศกดศรของความเปนมนษย และขอปญหาในชวงวาระสดทายของชวตเพอความตระหนกและสามารถนาไปปฏบตในการวางแผนการใชชวต . ใหความรเรองการดแลผปวยวาระสดทายของชวตทครอบคลมทกมต

222

. ศกษาเรยนรขอมลตางๆรวมกน โดยเฉพาะขอมลการเตรยมตวกอนตาย และความตองการดแลของผสงอายเพอปรบหลกคดในการใหการดแลผสงอายไดเหมาะสมตามบรบท และการขอความชวยเหลอจากหนวยงาน องคกรตางๆ กรณมปญหาดานการดแลผสงอาย . ทดลองลงมอทากจกรรม เชน การเขยนพนยกรรมชวต ตามแนวทางของเสมสกขาลย (การเผชญความตายอยางสงบ) การทาหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) เปนตน . เชอมโยงกจกรรมของกลมตางๆ เชน ผสงอาย บคลากรทางการแพทย เพอปรบเปนแนวทางเดยวกน . จดทาเอกสารขอมลเผยแพรความรกบผสงอายกลมอนๆ ตอไป วธการ จดประชม อบรมความรโดยการบรรยาย สนทนากลม พดคย เสวนา ระดมสมอง นาเสนอขอมลเอกสารการสอน, เอกสารแผนพบ, เอกสารประกอบการเรยนร นาเสนอแบบโปรเจคเตอร,วดโอ สาธตและลงมอปฏบต . การตดตามประเมนผล . สรปผลการจดอบรมใหความร และบทเรยนของการจดกจกรรม เพอนาผลมาปรบปรง แกไขและพฒนาตอเนอง . กาหนดแผนการดาเนนกจกรรมในการขยายใหความรเพอใหเกดความครอบคลมแกกลมอนๆ วธการ สรปประเมนผล และประสานงานเครอขาย ชมรมเพอจดกจกรรมการเรยนร

บทท

สรปผลการวจยอภปรายผลและขอเสนอแนะ จากการศกษาการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตทไดศกษาในกลมผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย ในเขตจงหวดราชบร ผลมดงน

สรปผลการศกษาสภาพ ผสงอาย ญาต และ บคลากรทางการแพทย

วตถประสงคท 1 เพอศกษาขอมลพนฐาน ความเชอ ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในเขตจงหวดราชบร พบวา ขอมลพนฐาน มมมองดานสขภาพ การวางแผนสขภาพและการเผชญการเจบปวย ผสงอายสวนใหญมประสบการณในการดแลสมาชก ญาตพนองในครอบครว หรอเคยไปเยยมผปวยใกลตาย และไปรวมงานศพของญาต หรอบคคลทรจก ทางดานสขภาพ ผสงอายสวนใหญประเมนสขภาพของตนเองวามสขภาพแขงแรงด ถงแมบางรายจะมโรคประจาตวแตไมเปนอปสรรคตอการดารงชวตและสามารถปฏบตกจวตรประจาวนได มเพยงบางสวนทประเมนวามสขภาพไมแขงแรงเนองจากมโรคประจาตวและอยในภาวะพงพง เนองจากชวยเหลอตนเองไดบางสวน และเกอบทงหมดจงไมไดคดวางแผนการดแลสขภาพ ยกเวนผทมอาการปวยหนก ทงทสวนใหญมมมมองตอการเผชญความเจบปวยวากลวการเจบปวยหนก ทรมาน แตไมกลวเผชญความตาย ความเชอเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย ผสงอายเกอบทงหมดเชอวาความตายเปนเรองธรรมชาตเปนวฏจกรชวตทพบเหนอยบอย พดคยกนไดปกต แตสวนมากจะพดคยกนในครอบครวมากกวาจะพดในวงนอก มเพยงสวนนอยทเชอวาความตายเปนสงทนากลวเนองจากความหวงกงวล และบางรายเชอวาเปนเรองของเวรกรรม หรอการพนทกขทรมานจากโรคทเผชญ และสวนใหญเชอวาหลกคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของกบความตาย บางสวนเชอวาเปนเพยงแคกศโลบายใหคนทาดละเวนความชว มเพยงสวนนอยทไมแนใจและไมเชอวาคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของ และสวนใหญมความเชอวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง มเพยงสวนนอยทไมแนใจและไมเชอเนองจากความคดเชงหลกการและเหตผล แตผสงอายทงหมดเชอวาการเตรยมตวกอนตายทกๆดานเปนสงทด เปนการวางแผนเพอความไมประมาทกอนการเจบปวย และไมสรางปญหา ภาระความเดอดรอนแกบตรหลาน ปองกนความขดแยงทอาจเกดขน

ความรและการเรยนรเกยวกบความตายและการเตรยมตวกอนตาย ผสงอายเกอบทงหมดมความรเกยวกบสจธรรมชวต โดยเรยนรจากการฟงพระเทศนตามชองทางสอตางๆ หรอการอานหนงสอ และการเตรยมตวกอนตายในดานการจดการสมบตทรพยสน การเปนสมาชกกองทนฌาปนกจตางๆเพอใหบตรหลานมเงนคาทาศพ และการปฏบตตามความเชอและศรทธา ซงความรในการเตรยมตวดานนเปนการเรยนรจากประสบการณการปฏบตทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ ประสบการณทพบเหนจากบคคลรอบขาง และเกอบทงหมดไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) มเพยงสวนนอยเทานนทมความร ดานนจากการประชม อบรมในชมรมผสงอาย

วตถประสงคท 2 เพอศกษาการเตรยมตวกอนตาย และความตองการไดรบการดแลของผสงอายในเขตจงหวดราชบร พบวา การเตรยมตวกอนตาย ผสงอายสวนมากมการเตรยมตวกอนตายในดานตางๆ โดยเตรยมดานสมบตทรพยสนเปนประเดนหลก เนองจากเปนสงใกลตวและเปนสงทหวงกงวล คอ การทาฌาปนกจสงเคราะหตางๆไว เพอไมใหเปนภาระ สรางความเดอดรอนแกบตรหลานในดานเงนคาทาศพ ผทมสมบตทรพยสนจะมการจดการและแจงใหบตรหลานทราบถงสงทตนเอเตรยมไว และบางรายไดแจงรวมถงการจดการงานศพของตนเองดวย รวมถงความประสงคทตนเองตองการ นอกจากนยงมการเตรยมดานจตใจ จตวญญาณ ฟงเทศน ธรรม ปฏบตตามสงทตนเชอและศรทธา เปนการตงตนอยบนความไมประมาทและความสบายใจ สวนผสงอายทไมมการเตรยมตวกอนตาย เพราะไมมสมบตทรพยสน ไมมความหวงกงวลเพราะวางใจวาบตรหลานจดการได บางรายคดวา ยงไมถงเวลาเนองจากตนเองยงแขงแรง หรอคดวางแผนไวแตยงไมไดแจงบตรหลาน เพราะยงไมไววางใจวาจะดแลจดการงานตางๆได หรอเกรงวาบตรหลานจะคดวาลาเอยงในการจดการทรพยสมบตและบางรายกลววาบตรหลานจะไมดแลเมอไดรบสมบตสวนแบงไปแลว ความตองการไดรบการดแล ผสงอายสวนใหญเมอเจบปวยหนกอยทโรงพยาบาลมความพงพอใจตอบรการทไดรบจากโรงพยาบาล ไมตองการไดรบความชวยเหลอทนอกเหนอจากททางโรงพยาบาลจดบรการให เนองจากมความเหนวาการบรการทไดรบนนดอยแลว เขาใจถงภาระงานของเจาหนาท มเพยงบางสวนทตองการรบความชวยเหลอ ดานการอานวยความสะดวก เชน ความรวดเรว ทพกสาหรบญาต ความยดหยนในเขาเยยม การรกษาใหหาย แตผสงอายตองการใหบตรหลานใหความสนใจ และทาตามความประสงค และดแลชวยเหลอเตมท เชน ตองการกลบไปอยบาน อานวยความสะดวกใหตนไดปฏบตตามความเชอ และมผรบผดชอบสบสานงานทคางตอไป แตบางรายไดยกใหเปนการตดสนใจของบตรหลาน แลวแตบตรหลานจดการเนองจากความไววางใจ

เมอวาระสดทายของชวตมาถงผสงอายสวนใหญอกเชนกนไมตองการยอชวตจากอปกรณการแพทยเพราะไมตองการทรมาน ไมตองการใหบตรหลานเดอดรอน เพราะเปนวาระสดทายของชวตของตนเองแลว และเมอเสยชวตกวางใจใหบตรหลานเปนผจ ดการให เพราะ ไมตองการใหบตรหลานลาบากใจทจะปฏบตตามความตองการของตน และผสงอายทงหมดเหนวาการไดแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตไวนนเปนสงทด เนองจากเปนสทธสวนบคคลของตนในการเลอกวาระสดทายของตนได แตสวนใหญไมแนใจวาเมอแจงเจตนาความตองการของตนแลวบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไมเนองจากเปนหวงกงวลในปญหาทจะเกดแกบตรหลานในเรองตางๆ และผสงอายเกอบทงหมดแจงวายงไมคดถงประเดนน ผสงอายสวนใหญเหลาน จงไมไดแจงความประสงคของตนเองแกบตรหลานทราบเพราะคดวายงไมถงเวลา และสขภาพยงแขงแรง ยงไมถงเวลา ผสงอายสวนใหญตองการรความจรงเกยวกบสขภาพตนเอง เนองจากตองการทราบวาตนเองปวยเปนอะไรเพอการรกษา การวางแผนจดการภาระและสงตางๆ ทคางคาอย เปนการเตรยมตวเตรยมใจ และปฏบตตนถกตอง และลดความวตกกงวล

วตถประสงคท 3 เพอศกษาสภาพและความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย สภาพของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย ญาตเกอบทงหมดเปนบตรหลานของผสงอายเองและดแลผสงอายทสวนใหญมสขภาพไมแขงแรง แตสามารถชวยเหลอตวเองไดและบางรายชวยเหลอตวเองไดบางสวนและอยในภาวะพงพง โดยเปนการดแลผสงอายครอบคลมทกมตตามบรบทและสภาพความตองการของผสงอาย เชน การดแล ดานปฏบตกจวตรประจาวน ทาความสะอาดรางกาย ปอนขาว การพดคยใหกาลงใจ การเขาเยยม หรอการสนบสนนใหผสงอายไดทากจกรรมทางสงคมดานตางๆ และการปฏบตตามสงทผสงอายรองขอ การปฏบตตามความเชอและศรทธา เปนตน ปญหาทเกดจากการดแลนนญาตจานวนกวาครงมปญหาความเครยด วตกกงวลในดานตางๆ เชน ดานการสอสาร การขาดผดแล การไมทราบความตองการทแทจรงของผสงอาย ญาตบางรายมปญหาดานสขภาพ นอกจากนยงมความวตกกงวลเกยวกบการตดสนใจแจงขอมลสขภาพทญาตคดวาเปนเรองรายแรงใหแกผสงอายทราบ เปนตน ซงญาตสวนใหญตดสนใจไมแจงเนองจากกลวผสงอายทาใจไมได เกดอาการ ทรดหนก แตมบางรายทตดสนใจแจงโดยมทงการประเมนระดบการยอมรบแลวคอยๆแจงเทาทรบได หรอแจงขอมลตรงๆ เพอประโยชนการรกษาและผสงอายมเวลาในการจดการภาระทคงคาง และไดปฏบตตามความตองการของผสงอายเอง ญาตสวนใหญรบรตอการเตรยมตวกอนตาย รบทราบขอมลและการปรกษาปญหาของผสงอายในดานตางๆ จากการปฏบต พดคย และแจงใหทราบ สวนใหญเปนเรองเกยวกบสงท

ผสงอายมความวตกกงวล โดยเฉพาะดานสมบตทรพยสน เงนกองทนฌาปนกจตางๆ การสบทอดประเพณ ความเชอทตองการใหบตรหลานปฏบตตอจากตน บางรายแจงถงความประสงคในวาระสดทายของชวต และการจดงานศพไว แตยงมญาตบางรายทไมเคยไดรบคาปรกษาพดคย และไมทราบเกยวกบการเตรยมตวกอนตายของผสงอายเลย โดยญาตคดเหนวาการไดรบการปรกษาพดคยและรบรตอการเตรยมตวของผสงอายแลวนนเปนสงทด ลดภาระ ปองกนปญหาดานตางๆได ความรเกยวกบการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต ญาตเกอบทงหมด ไมมความรแตมความเหนวาการแสดงความตองการครงสดทายของชวตของผสงอายไวนนเปนสงทด สามารถแสดงเจตจานงของตนเองได เพอปองกนความขดแยง ลดความทกขทรมานในวาระสดทายของชวต แตมเพยงบางสวนทไมแนใจวาบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไม เนองจากเหตผลและปจจยบางประการ และบางรายคดวาไมมประโยชนเนองจากสดทายแลวบตรหลานเปนผ ตดสนใจ ญาตเกนครงทมการเรยนรจากการเตรยมตวกอนตายของผสงอายโดยการนาไปปฏบตตาม มเพยงบางสวนทรบรแตคดวายงไมถงเวลาทตนเองจะปฏบตตามเนองจากยงแขงแรงและไมถงเวลา ความตองการของญาตในการดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตและหลงการตาย ญาตของผสงอายทดแลผสงอายขณะเจบปวยทบานเกอบทงหมดตองการใหบตรหลานดแลชวยกนเพราะคดวาบตรหลานสามารถดแลและใหกาลงใจ มบางรายทตองการใหมญาตหรอคนทรจกมาพดคยใหกาลงใจ และบางรายตองการใหโรงพยาบาลหรอหนวยงานสาธารณสขสนบสนนดานอปกรณการแพทย ขอมลการดแล และการลงตรวจเยยมผสงอายทบาน หรอการสนบสนนรถรบสงผปวยจากบานไปโรงพยาบาล โดยรถโรงพยาบาล หรอมลนธ สวนขณะปวยอยทโรงพยาบาลญาตสวนใหญตองการไดรบการอานวยความสะดวกดานขอมลการรกษา ความเปนสวนตวและการไดอยใกลชดผสงอาย รวมถงการชวยเหลอในการดแล การประกอบพธกรรมตามความเชอและศรทธา แตเมอผสงอายปวยหนกและเสยชวต ญาตของผสงอายทงหมดตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอการจดการดานตางๆจากบตรหลานและญาตๆดวยกนเอง และมบางสวนตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากทางโรงพยาบาลในการอานวยความสะดวก เชนดานการปฏบตตามความเชอและศรทธา ดานขอมลตางๆ และการบรการสงผปวย หรอศพกลบบาน มบางสวนตองการไดรบการสนบสนนจากองคกรปกครองทองถนในการจดงานศพ และการสนบสนนจากผรวมงาน

วตถประสงคท 4 เพอศกษาสภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร สภาพการดแลผ ปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาลในเขตจงหวดราชบร โรงพยาบาลทกระดบ ตงแตโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน มนโยบายในการดแลผปวยแบบประคบประคองและการดแลผปวยวาระสดทายของชวต โดยครอบคลม ทกมตทงดานรางกาย จตใจจตวญญาณ และสงคม ของผปวยโดยมการปรบกระบวนการดแลทยดหยนและเหมาะสมตามบรบทของหนวยงาน ซงทกโรงพยาบาลประเมนวาสามารถใหการดแล ทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตได แตการดแลนนพบปญหาและอปสรรคอยบาง เกยวกบ สมรรถนะของบคลากรดานความรในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต สมรรถนะ ดานการสอสาร การใหขอมล การใหคาปรกษา การสอสารขอมลทมไมเทากน การใหเวลาและขอมลแกญาตเพอการตดสนใจเกยวกบผปวยวาระสดทายของชวตทบางครงไมเพยงพอตอการตดสนใจ การไมทราบความตองการทแทจรงของผปวยและญาต การบอกความจรงแกผปวยและขอจากดในระบบบรการ เชน สถานทพกสาหรบญาตทใกลเสยชวต สถานทเปนสวนตวสาหรบผปวยใกลเสยชวต เปนตน ทางดานความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) บคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลทกระดบสวนใหญไมมความร หรอรแตไมทราบรายละเอยด และโรงพยาบาลมการปฏบตเกยวกบการตดสนใจในวาระสดทายของชวต ตามสทธผปวยอยแลว แตมความเหนวาการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต เปนสงทด สามารถลดขอขดแยงระหวางแพทยและญาตในดานการรกษาได ผปวยไมตองทนทกขทรมาน แตไมมนใจวาจะใชไดดหรอไมเพราะคดวาการตดสนใจสดทายขนอยกบญาตเปนสาคญ จากการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ไดเรยนรจากความหลากหลายของปญหาทพบในการปฏบตงานนามาปรบปรงแกไขพฒนางานระบบบรการใหสอดคลองตอความตองการของผปวยและญาตมากขน พฒนาสมรรถนะบคลากร กระบวนการสอสารใหขอมล เปนตน นอกจากนยงไกนาประสบการณมาพฒนาตนเองทงดานมมมองและการดาเนนชวต

วตถประสงคท 5 เพอหาแนวทางการสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต แนวทางการจดการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต ควรสงเสรมใหเกดการเรยนรในทกกลมทเกยวของ เพอใหทกกลมมความรและพฒนาความรเพอสรางความตระหนกและนาสการปฏบตในบทบาทของตนเอง โดยบคคลสาคญทเปนตวเชอมระหวางผสงอายและบคลากรทางการแพทยคอญาต ดงนนนอกจากผสงอาย บคลากรทางการแพทยจะตองมการเรยนรในบรบท

ของตนเองแลว ญาตผดแลยงเปนกลมเปาหมายสาคญ ทจาเปนจะตองมการเรยนรในดานการจดการวาระสดทายของชวตทมากขน นอกจากจะตองนามาดแลกลมของผสงอายแลว ยงตองเปนสอกลางของการตดสนใจเมอผสงอายอยในวาระสดทายของชวตกบบคคลากรทางการแพทย ซงญาตจะตองเรยนร ตระหนกและเคารพถงสทธ ความตองการสวนบคคล โดยเฉพาะความประสงคของผสงอายทตนดแล นอกจากการดแลและการตดสนใจเฉพาะหนาแลว ญาตยงจาเปนจะตองเรยนรถงวถ แนวทางการปฏบตตงแตการเตรยมตวกอนตาย ดานตางๆ การแสดงความประสงคความตองการครงสดทายของชวตเพอปฏบตเปนตวอยางและเปนแนวทางใหแกบตรหลานสบตอไป นอกจากนยงตองสงเสรมใหหนวยงานสนบสนน ชมชนมสวนรวมในการดแลผสงอาย เพอการตายด โดยนอกจากประเดนทพฒนาดานตางๆเฉพาะกลมแลวจะเหนไดวาประเดนดานการสอสารเปนสงทสาคญ เนองจากการสอสารจะเปนชองทางทเชอมโยงใหทกกลมไดทราบถงขอมลตางๆ และสามารถปฏบตไดตรงตามความตองการทแทจรง เชน บตรหลานทราบ ขอมลการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ ความตองการใหบตรหลานหรอบคลากรทางการแพทยปฏบตตามความประสงค โดยเฉพาะวาระสดทายของชวต เพอการตายด หรอบคลากรทางการแพทยทราบความตองการของผสงอาย ญาต หรอ การสอสารของมลดานการรกษาเพอใหญาตทราบเพอการตดสนใจเปนตน โดยประเดนการพฒนาความรตางๆนนไดนามาซงกระบวนการจดการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต

อภปรายผล

สจธรรมของชวตมนษยทถกคนพบวาเมอกาเนดมาแลววนหนงจะตองกาวเขาสวยผสงอายและถงความตายในทสด การเตรยมตว เตรยมความพรอมกอนตายในทกๆดานเปนสงสาคญทจะตองคานงถงและไมควรปลอยเวลาผานไปเปลาประโยชนโดยทไมมการบรหารจดการทด และเมอถงวาระสดทายของชวต ความตายจะมาพลดพรากถงตอนนนอาจนกเสยดายทไมไดทาในสงทหวงหรอตงใจหลายๆอยาง ซงการเตรยมตวกอนตายไมเพยงแตจะชวยใหผสงอายสามารถเผชญความตายไดดวยความสงบเทานน หากยงสงผลตอคณภาพชวตของผสงอายเอง และยงลดภาระ ปญหาตางๆทจะตามมา ซงกอเกดความยงยากลาบากใจทงตอบตรหลาน บคคลใกลชด และบคลากรทางการแพทยในการตดสนใจชวยเหลอเมอเขาสวาระสดทายของชวตได ซงจากขอมลพนฐานทพบผสงอายสวนใหญประเมนสขภาพของตนเองวามสขภาพแขงแรงด ถงแมบางรายจะมโรคประจาตวและเกอบทงหมดไมไดคดวางแผนการดแลสขภาพ ยกเวนผทมอาการปวยหนก ทงทสวนใหญมมมมองตอการเผชญความเจบปวยวากลวการเจบปวยหนก ทรมาน แตไมกลวเผชญความตายความ และเกอบทงหมดเชอวาความตายเปนเรองธรรมชาตเปนวฏจกรชวตทพบเหนอย

บอย พดคยกนไดปกต แตสวนมากจะพดคยกนในครอบครวมากกวาจะพดในวงนอก มเพยงสวนนอยทเชอวาความตายเปนสงทนากลวเนองจากความหวงกงวล และบางรายเชอวาเปนเรองของเวรกรรม หรอการพนทกขทรมานจากโรคทเผชญ และสวนใหญมความเชอวาชวตหลงความตายชาตหนามจรง แตผสงอายทงหมดเชอวาการเตรยมตวกอนตายทกๆดานเปนสงทด เปนการวางแผนเพอความไมประมาทกอนการเจบปวย และไมสรางปญหา ภาระความเดอดรอนแกบตรหลาน ปองกนความขดแยงทอาจเกดขน การศกษาของ Caswick, 1998 ทศกษาเกยวกบทศนคตและการรบรของผสงอายตอความตายและภาวะใกลตายในผสงอายเพศหญงชาวยโรป-อเมรกนทมอายระหวาง - ปจานวน

ราย พบวา ผสงอายมการยอมรบและเตมใจทจะสนทนาเรองความตายของตน โดยสวนใหญมความกลวตอกระบวนการของภาวะใกลตายมากกวาเหตการณของความตายทเกดขน โดยผสงอายใหความสาคญตอการไมสรางภาระใหแกสมาชกในครอบครว จงมการเตรยมตวเกยวกบความตาย โดยมการจดการเรองราวตางๆใหเรยบรอย สวนใหญมการตดสนใจเรองการเลอกทจะตายทบาน และตองการสงเสยเกยวกบวธการดแลรกษาตนเองในระยะสดทายของชวตไวลวงหนา และการศกษาของพมพพรรณ ศลปะสวรรณและ สล ทองวเชยร, ทศกษาเกยวกบทศนคตทมตอการตายและการเลอกสถานทตายของผสงอายในเขตกรงเทพมหานคร ทมอาย ปขนไป จานวน

, คน พบวา ผสงอายมความคดเหนวาการเกดแก เจบ ตายเปนเรองธรรมดาของชวตทไมสามารถหลกเลยงได และมการระลกถงความตายอยเปนประจา มความตองการทจะตายอยางสมศกดศร ตองการไดรบการบรรเทาความทกขทรมานในภาวะใกลตาย และตองการไดรบความเหนใจจากญาตพนองหรอผใกลชดกอนตาย มการเลอกสถานทตาย โดยบานคอสถานทๆผสงอายเลอกมากทสด นอกจากนจากการศกษาของ Kohn& Menon, 1988 cited in Lueckenotte, 1996 ยงพบวาความกงวลใจเกยวกบภาวะใกลตายของผสงอายทสาคญทสด คอ ความกลวเกยวกบการสรางภาระในการดแลตอสมาชกในครอบครว กลวความทกขทรมาน กลวการใชเทคโนโลยทางการแพทยในการทาใหชวตยาวนานขน (Life prolonging technology) ดานการเตรยมตวกอนตาย ผสงอายสวนมากมการเตรยมตวกอนตายในดานตางๆ โดยเตรยมดานสมบตทรพยสนเปนประเดนหลก เนองจากเปนสงใกลตวและเปนสงทหวงกงวล คอ การทาฌาปนกจสงเคราะหตางๆไว เพอไมใหเปนภาระ สรางความเดอดรอนแกบตรหลานในดานเงนคาทาศพ ผทมสมบตทรพยสนจะมการจดการและแจงใหบตรหลานทราบถงสงทตนเอเตรยมไว และบางรายไดแจงรวมถงการจดการงานศพของตนเองดวย รวมถงความประสงคทตนเองตองการ นอกจากนยงมการ ฟงเทศน ธรรม ปฏบตตามสงทตนเชอและศรทธา เพอเปนการตงตนอยบนความไมประมาทและความสบายใจ แตมผสงอายบางสวนไมมการเตรยมตวกอนตาย เพราะไมมสมบต

ทรพยสน ไมมความหวงกงวลเพราะวางใจวาบตรหลานจดการได บางรายคดวายงไมถงเวลาเนองจากตนเองยงแขงแรง หรอคดวางแผนไวแตยงไมไดแจงบตรหลาน เพราะยงไมไววางใจวาจะดแลจดการงานตางๆได หรอเกรงวาบตรหลานจะคดวาลาเอยงในการจดการทรพยสมบตและบางรายกลววาบตรหลานจะไมดแลเมอไดรบสมบตสวนแบงไปแลว ทาใหเกดความประมาทในความตาย ขาดการเตรยมความพรอม เมอความตายมาถงจงอาจทาใหตนเองไมพรอมตาย เนองจากไมไดจดการภาระทคงคาง บตรหลานไมทราบความประสงคของตนเอง ปฏบตไมตรงตามความตองการ เกดความขดแยงขนระหวางบตรหลาน หรอระหวางบตรหลานกบบคลากรทางการแพทยได ซงสอดคลองกบคากลาวของกองสารณยกรอาทตยอสดง จากบทความเรองความตายพดได ในอาทตยอสดง ฉบบท 20 ทกลาววา “การมทาทและทศนคตตอชวตและความตายทไมถกตอง ไมวาจะเปนความประมาทในความตาย ความเกลยดกลวความตาย เปนสาเหตสาคญประการหนงของความทกข และความเครยดของผคนสวนใหญในปจจบน ยงคดถงความตายยงกลวตาย จงพยายามหลกเลยงละเลยทจะคดถง หลกหนและไมสนใจทจะเรยนรเพอเตรยพรอมรบมอกบความตายทตองมาถงอยางแนนอน แตเลอกทจะไปเผชญความตายเอาดาบหนาเมอหมดทางเลยงแลว ทาใหเมอถงเวลาทตนเองตองตายจรงจงทาอะไรไมถก เพราะไมมความรและไมเคยตระเตรยมตวอะไรไวเลย จากการศกษาในตางประเทศพบวา สาเหตสาคญอยางหนงททาใหคณภาพชวตของผปวยระยะทายไมด ผปวย ญาต ตลอดจนแพทยพยาบาลจดการตอการตายไดอยางยากลาบาก คอทศนคตทปฏเสธความตายมาโดยตลอดนนเอง” และเมอวาระสดทายของชวตมาถงผสงอายสวนใหญไมตองการยอชวตจากอปกรณการแพทยเพราะไมตองการทรมาน ไมตองการใหบตรหลานเดอดรอน เพราะเปนวาระสดทายของชวตของตนเองแลว และเมอเสยชวตกวางใจใหบตรหลานเปนผจดการให เพราะไมตองการใหบตรหลานลาบากใจทจะปฏบตตามความตองการของตน ซงสอดคลองกบการศกษาของ Cicirelli, MacLean& Cox, 2000 เกยวกบการเรงใหตายโดยการเปรยบเทยบระหวางวธการททาใหชวตสนสด วธ (Hastening death: a comparison of two end of life decisions) คอ ) การฆาตวตายโดยไดรบการชวยเหลอจากแพทย ) การปฏเสธการรกษา หรอการหยดใหการรกษา หรอการไมใหการรกษา การศกษาในผ สงอายท มอายระหวาง ถง ป จานวน ราย โดยสมมตสถานการณวาถาผสงอายเจบปวยในระยะสดทายของชวต ผลการศกษาพบวา ผสงอายรอยละ

ถง เลอกปฏเสธการรกษาทชวยยดชวต หรอรองขอใหระงบการรกษาทชวยในการยดชวต รอยละ . ถง . เลอกทจะขอใหแพทยชวยเหลอตนเองในการฆาตวตาย และมเพยงรอยละ

ถง . เลอกทจะยอมรบการรกษาทางการแพทยทชวยยดชวต โดยผสงอายทงหมดเหนวาการ

ไดแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตไวนนเปนสงทด เนองจากเปนสทธสวนบคคลของตนในการเลอกวาระสดทายของตนได สวนความตองการครงสดทายของชวตเกอบทกคนคดไวในใจวาตนตองการแบบไหนแตกลบไมมใครพดถง บางคนมองเปนเรองไกลตว คดวายงไมถงเวลา และสขภาพยงแขงแรง แตสวนใหญไมแนใจวาเมอแจงเจตนาความตองการของตนแลวบตรหลานจะปฏบตตามไดหรอไม จงยกหนาทการจดการตางๆใหแกบตรหลานทงๆทตนเองมคาตอบอยแลวในใจวาตองการสงใด ถงแมจะทราบแลววาตนเองสามารถแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตไวไดตามหนงสอแสดงเจตนาตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 มาตรา 12 กตาม อาจเปนคานยมของสงคมไทยทมมา ชานานเกยวกบคาวา “ฝากผฝากไข” หรอดงคากลอนความหวงของพอแมทเลยงลกทกคนมาไมเคยตองการอะไรจากลก เปนหวใจทบรสทธ เสยสละ และมแตให เพยงตองการเหนลกไดดมความสขเทานน และเมอลกๆโตแลว พอแมเรมแกชรา ในชวงนพอแมแอบหวงลกๆไวในใจ คอ

“ ยามแกเฒา หวงเจา เฝารบใช ยามปวยไข หวงเจา เฝารกษา เมอถงยาม ตองตาย วายชวา หวงลกชวย ปดตา เมอสนใจ” (คตธรรมคากลอน สานกวปสสนาพระธาตสนตวน)

ดงนนเมอปวยหนก บตรหลานจงไมทราบความประสงคของผสงอาย เกดการยอชวตเพยงเพอใหบคคลทตนรกอยใหนานทสด จงอาจสวนทางกบความตองการของผปวย หรออาจทาใหเกดความขดแยงระหวางผใหบรการกบญาตผปวยได การตายดจงไมสามารถจะบงเกดครบสมบรณได และผนวกกบบรบทการดแลรกษาของบคลากรทางการแพทยเมอชวตผปวยดาเนนมาอยในวาระสดทายของชวตไมสามารถฟนคนได การรกษาหลายกรณไมเกดประโยชน ตรงกนขามอาจทาใหผปวยไดรบความทกขทรมานจากการใชเครองมอทางการแพทยตางๆ เชนการเจาะคอ การใสทอชวยหายใจ หรอการใชอปกรณตางๆทชวยยดการตายออกไปถงแมจะไมทาใหคณภาพชวตผปวยดขน แตทมดแลรกษาหลงอธบายแนวทางการรกษาแลว มกจะสอบถามและปฏบตตามความประสงคของญาตเปนหลก ภาระการตดสนใจตางๆจงตกมาอยทญาตโดยปรยาย รวมถงความตองการครงสดทายของชวตทตนเองจะตองเปนผตดสนใจวาจะทาตามความประสงคของผสงอายทสงเสยไว หรอตามความประสงคของตนเองเพยงเพอยอชวตบคคลทเปนทรกเอาไว ซงญาตเกอบทงหมดเปนบตรหลานของผสงอายเองและดแลผสงอายทสวนใหญ มสขภาพไมแขงแรงแตสามารถชวยเหลอตวเองไดและบางรายชวยเหลอตวเองไดบางสวนและ

อยในภาวะพงพง โดยเปนการดแลผสงอายครอบคลมทกมตตามบรบทและสภาพความตองการของผสงอาย เชน การดแลดานปฏบตกจวตรประจาวน ทาความสะอาดรางกาย ปอนขาว การพดคยใหกาลงใจ การเขาเยยม หรอการสนบสนนใหผสงอายไดทากจกรรมทางสงคมดานตางๆ และการปฏบตตามสงทผสงอายรองขอ การปฏบตตามความเชอและศรทธา เปนตน ปญหาทเกดจากการดแลนนญาตจานวนกวาครงมปญหาความเครยด วตกกงวลในดานตางๆ เชน ดานการสอสาร การขาดผดแล การไมทราบความตองการทแทจรงของผสงอาย ญาตบางรายมปญหาดานสขภาพ นอกจากนยงมความวตกกงวลเกยวกบการตดสนใจแจงขอมลสขภาพทญาตคดวาเปนเรองรายแรงใหแกผสงอายทราบ เปนตน ญาตของผสงอายทดแลผสงอายขณะเจบปวยทบานเกอบทงหมดตองการใหบตรหลานดแลชวยกนเพราะคดวาบตรหลานสามารถดแลและใหกาลงใจ มบางรายทตองการใหมญาตหรอคนทรจกมาพดคยใหกาลงใจ และบางรายตองการใหโรงพยาบาลหรอหนวยงานสาธารณสขสนบสนนดานอปกรณการแพทย ขอมลการดแล และการลงตรวจเยยมผสงอายทบาน หรอการสนบสนนรถรบสงผปวยจากบานไปโรงพยาบาล โดยรถโรงพยาบาล หรอมลนธ สวนขณะปวยอยทโรงพยาบาลญาตสวนใหญตองการไดรบการอานวยความสะดวกดานขอมลการรกษา ความเปนสวนตวและการไดอยใกลชดผสงอาย รวมถงการชวยเหลอในการดแล การประกอบพธกรรมตามความเชอและศรทธา แตเมอผสงอายปวยหนกและเสยชวต ญาตของผสงอายทงหมดตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอการจดการดานตางๆจากบตรหลานและญาตๆดวยกนเอง และมบางสวนตองการไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากทางโรงพยาบาลในการอานวยความสะดวก เชนดานการปฏบตตามความเชอและศรทธา ดานขอมลตางๆ และการบรการสงผปวย หรอศพกลบบาน มบางสวนตองการไดรบการสนบสนนจากองคกรปกครองทองถนในการจดงานศพ และการสนบสนนจากผรวมงาน สอดคลองกบการศกษาของ Molter, 1979 ซงสารวจความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤตทคกคามตอชวต พบวาความตองการทสมาชกในครอบครวใหความสาคญมาก อนดบแรก คอ ) ตองการมความหวง ) ตองการใหเจาหนาทสนใจดแล ) ตองการมทพกรอเยยมใกลหอผปวย ) ตองการไดรบแจงทางโทรศพทเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง ) ตองการทราบพยากรณโรคของผปวย ) ตองการการตอบคาถามทตรงกบความเปนจรง ) ตองการทราบขอเทจจรงทเกยวกบอาการของผปวย ) ตองการไดรบทราบขอมลเกยวกบผปวยอยางนอยวนละครง ) ตองการไดรบคาอธบายดวยคาพดทเขาใจงาย และ ) ตองการเขาเยยมผปวยไดบอยๆ การศกษาของKleinpell& Powers, 1992 เรองความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทเขารบการรกษาในหอผปวยหนก พบวา ความตองการทสาคญของสมาชกในครอบครว อนดบแรก คอ ) ตองการไดรบการตอบคาถามตรงไปตรงมา ) การไดรบโทรศพทแจงเมอผปวย

มอาการเปลยนแปลง ) ไดรบการบอกเหตผลของการรกษาพยาบาลทใหแกผปวย ) ไดรบการบอกพยากรณโรคของผปวย และ ) บอกเกยวกบแผนการรกษาทจะใหผปวยตอไป นอกจากนจากการศกษาขององล และไครสวาล- ฟารเมอร (Engli&Kirsivali- Farmer, 1993) ทศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลนเปรยบเทยบกบความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบ ทไมมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลน ยงพบวา สงททงสองกลมตองการเหมอนกนคอ ดานตองการไดรบโทรศพทไปแจงทบานเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง สวนทตางกนของกลมสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลน คอ ) ตองการทราบพยากรณโรค ) ตองการไดรบคาตอบทตรงตามความเปนจรง ) ตองการความมนใจวาผปวยจะไดรบการดแลทดทสด และ ) ตองการมความรสกวาเจาหนาทใหการดแลเอาใจใสผปวย สวนขอทแตกตางของกลมสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทมการบาดเจบทไมมการบาดเจบทสมองอยางเฉยบพลน คอ ) ตองการทราบแผนรกษาพยาบาลของผปวย ) ตองการมคนสนใจเกยวกบภาวะสขภาพของสมาชกในครอบครวผปวย ) ตองการไดรบคาอธบายทเขาใจงาย และ ) ตองการทราบความจรงเกยวกบอาการผปวยวาดขนหรอเลวลง ซงผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของ อไรพร พงศพฒนาวฒ, ( ) ทศกษาเกยวกบความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยหนก และศกษาบคคลทตอบสนองความตองการของสมาชกในครอบครว หอผปวยหนกอายรกรรมและศลยกรรม โรงพยาบาลแพร พบวา ความตองการทมความสาคญมากทสดสาหรบสมาชกในครอบครวผปวยหนก คอ ความตองการลดความวตกกงวล ซงเปนความตองการมความรสกวาเจาหนาทใหความสนใจในการดแลผปวย และไดรบความมนใจวาผปวยจะไดรบการดแลทดทสด รองลงมาคอ ความตองการมสวนชวยเหลอผปวย และความตองการขอมล และสอดคลองกบการศกษาของธตมา วทานยเวช, ( ) ทไดศกษาเปรยบเทยบความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤตหอผปวยหนก โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ตามการรบรของตนเองและของพยาบาล ผลการศกษาพบวา สมาชกในครอบครวผปวยวกฤตมความตองการดานขอมลขาวสารมากทสด และพยาบาลรบรวาสมาชกในครอบครวผปวยมความตองการดานขอมลขาวสารมากทสดเชนกน ซงจะพบวา ในวาระสดทายของชวตผปวย ไดสงผลกระทบและกอใหเกดภาวะคกคามตอสมาชกในครอบครวของผปวยใหขาดสมดลในการดาเนนชวต และตองการไดรบการตอบสนองจากผทใหความชวยเหลอเพอลดความวตกกงวล เสยใจ ซงสมาชกในครอบครวตองการไดรบการตอบสนองในดานตางๆ เชน ดานความตองการบรรเทาความวตกกงวล โดยมบคคลหรอเจาหนาทรบฟง แนะนาในสงทระบายความรสก และสามารถประกอบพธกรรมตางๆใหกบผปวยตามความเชอตองการขอมลขาวสารทถกตองตรง

ตามความเปนจรง เกยวกบขอมลการรกษา การพยากรณโรค และการเปลยนแปลงของผปวย ตองการอยกบผปวยอยางใกลชด เมอผปวยอยในวาระสดทายของชวต ตองการมสวนรวมในการชวยเหลอผปวย ในการดแลความสขสบายและบรรเทาความทกขทรมาน ไดพดคยใหกาลงใจและปลอบใจผปวย ตองการทจะไดรบการสนบสนนชวยเหลอ และมคนคอยใหกาลงใจ คอยใหความชวยเหลอ บคลากรทางการแพทย พบวา โรงพยาบาลทกระดบ ตงแตโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชนในเขตจงหวดราชบร มนโยบายในการดแลผปวยแบบประคบประคองและการดแลผปวยวาระสดทายของชวต ครอบคลมทกมตทงดานรางกาย จตใจจตวญญาณ และสงคม ของผปวยโดยมการปรบกระบวนการดแลทยดหยนและเหมาะสมตามบรบทของหนวยงาน สอดคลองกบอดมการณของการแพทยการพยาบาล ทมงประโยชนทเกดขนโดยตรงตอผปวยอยางเขาใจธรรมชาตของมนษยแบบองครวม ดวยหลกการดแลแบบประคบประคองPalliative care ซงเตมศกด พงรศม, ไดสรปหวใจหรอหลกการสาคญในการดแลไววา “ใหความสาคญกบตวผปวยและครอบครวเปนหลก ความพงพอใจ ความสบายของผปวยเปนเปาหมายสงสด การดแลรกษา การตรวจวนจฉยหตถการหรอกจกรรมใดๆ จะกระทาเมอเหนประโยชนตอผปวยเทานน ควรเปดโอกาสใหผปวยและครอบครวไดมสวนรวมในการตดสนใจมากทสดโดยครอบคลมความตองการทกดาน ทงรางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ ซงนอกจากการบรรเทาอาการทกขทรมานทางรางกายแลว ยงตองใหความสาคญกบปฏกรยาทางจตใจของผปวย ตอโรค การรกษาและความตาย ควรรบฟงและหาโอกาสใหผปวยไดแสดงความรสก อารมณ ปมขดแยง เจตคตสวนตว การใหคณคาตอสงตางๆหรอความเชอศรทธาทางศาสนาทสงสมมาตลอดอายขย ซงอาจแตกตางไปจากผดแลรกษา เชน การไดปรนนบตบดามารดาดวยตนเองของบตร หรอความตองการเสยชวตอยางธรรมชาตทบานของตนเองโดยไมใชเครองชวยชวต พงระลกเสมอวา มตและมมมองทางการแพทยเปนเพยงสวนหนงของมตทางสงคม ไมสามารถอธบายหรอแกปญหาทงหมดไดเพยงลาพง มบางครงเทานนทจาเปนตองอธบายใหความร แกไขความเชอทไมถกตองเพราะความไมรของผปวย และการดแลเปนการปฏบตงานรวมกนของบคลากรทางการแพทย ครอบครว สงคม ซงงานหลายดานตองอาศยความเชยวชาญของแพทย พยาบาล นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยาท เขามามสวนรวม ในชวงใดชวงหนง โดยประสานงานและเขาใจบทบาทของกนและกนเปนอยางด องคประกอบทสาคญไมนอยไปกวาบคลากรทางการแพทย คอ ผทอยใกลชดในครอบครวและเพอนฝงทรวมดแล สนบสนน เปนกาลงใจใหผปวยดวยความผกพน รวมถงความชวยเหลอสนบสนนจากสงคมภายนอก เชน ผนาศาสนา สมาคม อาสาสมครตางๆ เปนตน มความตอเนองและการประเมนผลอยางสมาเสมอ การดแลควรมตอเนองตลอดชวงทผ ปวยย งม ชวตอย

ขณะเสยชวต และสาหรบครอบครวเมอผปวยเสยชวตไปแลว ไมมสตรสาเรจทเปนตาตอบทดทสดเสมอสาหรบผปวยทกคนในทกสถานการณ การพจารณาใหความชวยเหลอ ดแลรกษา จงขนอยกบสถานการณนนๆ ทตองอาศยการประเมนเปนระยะๆ เนองจากสภาพของผปวยแตกตางกนและ มการเปลยนแปลงตลอดเวลา ซงทกโรงพยาบาลประเมนวาสามารถใหการดแลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตได ถงแม บคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลทกระดบสวนใหญไมมความรเกยวกบหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต (Living will) หรอรแตไมทราบรายละเอยด แตโรงพยาบาลมการปฏบตเกยวกบการตดสนใจในวาระสดทายของชวต ตามสทธผปวยอยแลว ซงสทธผปวยขอท 3 มเนอความวา “ผปวยทขอรบบรการดานสขภาพมสทธทจะรบทราบขอมลอยางเพยงพอและ ชดเจน จากผประกอบวชาชพดานสขภาพเพอใหผปวยสามารถเลอกตดสนใจในการ ยนยอม หรอไมยนยอมใหประกอบวชาชพดานสขภาพปฏบตตอตน เวนแตเปนการชวย เหลอรบดวนหรอจาเปน” สวนสทธผปวยขอท 4 มเนอความวา “ผปวยทอยในภาวะฉกเฉนเสยงอนตรายถงชวต มสทธทจะไดรบความ ชวยเหลอรบดวนจากผประกอบวชาชพดานสขภาพโดยทนทตามความจาเปนแก กรณ โดยไมค านงวาผ ปวยจะรองขอความชวยเหลอหรอไม” บคลากรทางการแพทยเพยงสวนนอยมความคดเหนวาการแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตของผปวยเปนสงทด สามารถลดขอขดแยงระหวางแพทยและญาตในดานการรกษาได ผปวยไมตองทนทกขทรมาน ซงสอดคลองกบเปาประสงคของหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต ตามหนงสอแสดงเจตนาตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาตพ.ศ. 2550 มาตรา 12 ทกลาววา “บคคลมสทธทาหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงเพอยดการตายในวาระสดทายของชวต หรอเพอยตความทรมานจากการเจบปวยได” แตบคลากรทางการแพทยสวนใหญไมมนใจวาหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายจะจะใชไดดหรอไมเพราะคดวาการตดสนใจสดทายขนอยกบญาตเปนสาคญ ซงถาบคลากรทางการแพทยสวนใหญนมความรและมการพจารณาเนอหาของหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตอยางถถวนแลวจะพบวาการทาหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตมไดมมตในเรองสทธเพยงอยางเดยว หากยงเปนเรองของการทบทวนและใครครวญถงชวตทผานมาวา มสงทตดคางอยในใจซงอาจทาใหตายไมสงบหรอไม ในความหมายอยางกวาง หนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวต จงอาจเปนการชวยให เราสามารถปลดเปลองสงคางคาใจตางๆ ทงในแงความสมพนธ ทรพยสน การงาน รวมถงการรกษาพยาบาล และการจดการเกยวกบรางกายของเราในวาระสดทายดวย เพราะเมออยในภาวะทปวยหนก โดยเฉพาะในวาระสดทายของชวต ผปวยสวนใหญมกอยในสภาพทไมรสกตว การตดสนใจในการรกษาพยาบาลจงมกขนอยกบการตดสนใจของ

แพทยกบญาต ซงอาจสวนทางกบความตองการของผปวย หรออาจทาใหเกดความขดแยงระหวางผ ใหบรการกบญาตผปวยได ซงทกคนรวมถงผปวยทยงมสตสมปชญญะดอยจงสามารถหารอกบบคคลในครอบครว ญาตสนท คนใกลชดทไววางใจหรอแพทย เพอทาหนงสอแสดงเจตนาปฏเสธการรกษาทเกนจาเปน และวางแผนการดแลรกษาเมอตนเองปวยหนกหรออยในภาวะใกลตาย แมวารปแบบโดยรวมของหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายขงอชวต อาจจะเนนทการปฏเสธบรการสาธารณสขทเปนไปเพอยดชวต ซงเปนมตทางรางกาย แตหากผเกยวของในกระบวนการรกษาเขาใจผปวยระยะสดทายวา ยงมมตอนๆ ทเขาตองการอยดวย โดยคานงถงคณภาพชวตของผปวยเปนสาคญ จะทาใหการดแลผปวยระยะสดทายเปนองครวมมากขน และหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตนอาจเปนชองทางทชวยใหผปวยไดรบการดแลอยางมศกดศร นอกจากนการทาหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตยงมประโยชนในดานผปวย ญาต และคนใกลชด ในประเดนของผทาหนงสอ สามารถแจงความประสงคของตนใหแพทย ญาต คนใกลชดทราบและชวยลดขอขดแยงระหวางแพทยและหมญาตในการวางแผน การรกษาผปวย เมอไมอยในสภาวะทจะแสดงเจตนาไดดวยตนเอง ไมตองทกขทรมานจากการใชเครองกชพตางๆ เชน การเจาะคอ การใสทอชวยหายใจ การปมหวใจ หรอการใชอปกรณตางๆ ทชวยยดการตายออกไป ซงไมเกดประโยชนหรอไมทาใหคณภาพชวตผปวยดขน ทาใหตนเอง บตรหลานไมตองเสยคาใชจายทสงมากในการรกษาทไมจาเปน จนทาใหบางรายถงขนหมดเนอหมดตว ตองขายทรพยสนเงนทองมาเปนคารกษาและ ทาใหมโอกาสสอสาร ราลาคนในครอบครว ญาตมตรขณะมสตสมปชญญะ ไดรบการเยยวยาชวยเหลอทางจตใจแกผใกลตาย ซงผททาหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตไวมไดหมายความวา เมอปฏเสธการรกษาทางการแพทย ทเปนไปเพอยดความตายแลว จะไมไดรบการดแลในดานอนๆ อก ดงนน เรองดงกลาวจาเปนจะตองทาความเขาใจทงในฝายบคลากรทางการแพทยและประชาชนวา การทาหนงสอแสดงเจตนาความตองการครงสดทายของชวตนน เปนเงอนไขเพอเปดพนทใหผปวย ญาต และผใหการรกษาไดสอสารกนวา แตละคนมความคดอยางไรมทางออกรวมกนอยางไร โดยคานงถงความตองการและคณภาพชวตของผปวยเปนสาคญ นอกจากนการดแลนนพบปญหาและอปสรรคอยบาง เกยวกบ สมรรถนะของบคลากรดานความรในการดแลผปวยวาระสดทายของชวต สมรรถนะดานการสอสาร การใหขอมล การใหคาปรกษา การสอสารขอมล ทมไมเทากน การใหเวลา และขอมลแกญาตเพอการตดสนใจเกยวกบผปวยวาระสดทายของชวต ทบางครงไมเพยงพอ ตอการตดสนใจ การไมทราบความตองการทแทจรงของผปวยและญาต การบอกความจรงแกผปวยและขอจากดในระบบบรการ เชน สถานทพกสาหรบญาตทใกลเสยชวต สถานทเปนสวนตวสาหรบผปวยใกลเสยชวต เปนตน ซงจากความหลากหลายของปญหาทพบใน

การปฏบตงานบคลากรทางการแพทยไดนามาปรบปรงแกไขพฒนางานระบบบรการใหสอดคลองตอความตองการของผปวยและญาตมากขน พฒนาสมรรถนะบคลากร กระบวนการสอสาร ใหขอมล เปนตน นอกจากนยงไกนาประสบการณมาพฒนาตนเองทงดานมมมองและการดาเนนชวต สอดคลองกบคากลาวของกองสารณยกรอาทตยอสดง จากบทความเรองความตายพดได ในอาทตยอสดง ฉบบท 20 ทกลาววา “ในชวงหลายปทผานมา สงคมไทยมการตนตวและสนใจในเรองการเตรยมตวกอนตายอยางมากมองคกรภาครฐ เอกชน โดยเฉพาะองคกรพทธศาสนาทมการจดกระบวนการเรยนรเรองความตายใหกบผทสนใจ ซงทางดานการแพทยมการจดอบรมในเรองการดแลแบบประคบประคองและนาไปใชดแลผปวยในโรงพยาบาลอยางกวางขวางทวประเทศ จนนาไปสการขบเคลอนเชงนโยบายและผลกดนการใชกฎหมายเกยวกบความไมประสงคจะรบบรการทางการแพทยเพยงเพอการยดชวตและทกขทรมาน เชน หนงสอแสดงเจตนาตามพระราชบญญตสขภาพพ.ศ. 2550 มาตรา 12 (ความตองการครงสดทายของชวต (Living will))” บทสรป การจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายเพอการตายด คอการไดมการเตรยมความพรอมกอนตายในทกๆดาน ทงสงทตดคางอยในใจซงอาจทาใหตายไมสงบ ทงในแงความสมพนธ ทรพยสน การงาน รวมถงการรกษาพยาบาล และการจดการเกยวกบรางกายของเราในวาระสดทายดวย มใชแคการเตรยมตวดานใดดานหนง รวมถงการแจงความตองการครงสดทายของชวตของตนเองใหบตรหลาน ทราบเพราะเมออยในภาวะทปวยหนก ผปวยสวนใหญมกอยในสภาพทไมรสกตว การตดสนใจในการรกษาพยาบาลจงมกขนอยกบการตดสนใจของแพทยกบญาต แตผสงอายในจงหวดราชบรสวนใหญโดยทวไปมการเตรยมตวในดานทตนเองเปนหวงวตกกงวล เชน การจดการสมบตทรพยสน การเปนสมาชกกลมฌาปนกจสงเคราะห เพอไมใหเกดภาระหรอสรางความลาบากแกบตรหลานตนเองในอนาคต ซงไมครอบคลมทกดาน ถงแมวาในชวงหลายป ทผานมา สงคมไทยมการตนตวและสนใจในเรองการเตรยมตวกอนตายอยางมาก มองคกรภาครฐ เอกชน โดยเฉพาะองคกรพทธศาสนาทมการจดกระบวนการเรยนรเรองความตาย การเตรยมตวกอนตายใหกบผทสนใจ ซงทางดานการแพทยมการจดอบรมในเรองการดแลแบบประคบประคองและนาไปใชดแลผปวยในโรงพยาบาลอยางกวางขวางทวประเทศ จนนาไปสการขบเคลอนเชงนโยบายและผลกดนการใชกฎหมายเกยวกบความไมประสงคจะรบบรการทางการแพทยเพยงเพอการยดชวตและทกขทรมาน เชน หนงสอแสดงเจตนาตามพระราชบญญตสขภาพพ.ศ. 2550 มาตรา 12 (ความตองการครงสดทายของชวต (Living will))” รวมถงการเผยแพรในรปของหนงสอ ตารา แตในทางกลบกน ถงแมหลายฝายไดมการเรยนรเพอขบเคลอนงานการดแลเพอการตายดอยนน หากผปวยและญาตไมมความร ความเขาใจในดานการเตรยมตวกอนตาย ไมมการสอสารเพอแจงความตองการของตนเองแลวนน ยอมทาใหไม เพยงพอตอกระบวนการตายดของผ ปวยได

นอกจากนยงทาใหเกดความยากลาบากในการดแลเพอตอบสนองความตองการทแทจรง เกดปญหาความขดแยงขนได ทงระหวางผปวย ญาต และบคลากรทางการแพทย ดงนนเพอสงเสรมการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต เปาหมายเพอการตายด แลวนน ผคนในสงคม ทงผสงอาย ญาต และบคลากรทางการแพทย จาเปนตองมการปรบเปลยนทศนคตใหยอมรบ ไมเกลยดกลวหรอปฏเสธความตาย โดยยอมรบวาความตายเปนสจธรรมของชวตใหได เพอการเรยนรในการเตรยมตวกอนตาย โดยมเปาหมายการเรยนรคอการนาความรไปใชประโยชนตามบรบทของตนเอง เปนการสงเสรมใหเกดการตายด โดยใหทกๆคนทเกยวของตระหนกถงความสาคญตอการเตรยมตวกอนตาย หรอการจดการวาระสดทายของชวตในทกชวงเวลา โดยเฉพาะในกลมผสงอาย และมความร สามารถนาความรทเกยวของกบการเตรยมตวกอนตายดานตางๆไปเตรยมตวเองไดและลงมอเตรยมตวแตเนนๆ เพอตายดอยางทมนษยทกคนตองการ เพอลดปญหาตางๆทเกดจากการขาดการเตรยมความพรอมของผทอยชวงวาระสดทายของชวต เปนการลดภาระแกบตรหลาน นอกจากนผทเกยวของตอการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอายไดตระหนก และรถงสทธสวนบคคลและมการดแลทสอดคลองและเหมาะสม เคารพในศกดศรของความเปนมนษยของผทอยในวาระสดทายของชวตดวยการปฏบตตามความตองการของผเตรยม ทไดเลอกวาระสดทายของชวตของตนเองไวแลว และเมอมการเตรยมตวกอนตายดานตางๆไวแลว จาเปนจะตองมการสอสารใหบตรหลานทราบ ซงประเดนดานการสอสารเปนสงทสาคญ เนองจากเปนชองทางทโยงใหทกกลมไดทราบถงขอมลตางๆของตนเอง เพอใหสามารถปฏบตไดตรงตามความตองการทแทจรง เชน บตรหลานทราบขอมลการเตรยมตวกอนตายของผสงอายดานตางๆ ความตองการใหบตรหลาน บคลากรทางการแพทยปฏบตตามความตองการโดยเฉพาะวาระสดทายของชวตเพอการตายด หรออาจเปนการชวยใหเราสามารถปลดเปลองสงคางคาใจตางๆ หรอบคลากรทางการแพทยทราบความตองการของ ผสงอาย ญาต หรอผสงอาย ญาต ทราบขอมลดานการรกษาเพอการตดสนใจจากบคลากรทางการแพทย เปนตน เพราะเมออยในภาวะทปวยหนก โดยเฉพาะในวาระสดทายของชวต ผปวยสวนใหญมกอยในสภาพทไมรสกตว การตดสนใจในการรกษาพยาบาลจงมกขนอยกบการตดสนใจของแพทยกบญาต ซงอาจสวนทางกบความตองการของผปวย หรออาจทาใหเกดความขดแยงระหวางผใหบรการกบญาตผปวยได ซงทกคนรวมถงผปวยทยงมสตสมปชญญะดอยจงสามารถหารอกบบคคลในครอบครว ญาตสนท คนใกลชดทไววางใจหรอแพทย เพอสอสารถงความตองการครงสดทายของชวตดงกลาว เพอแจงความประสงคของตนใหแพทย ญาต คนใกลชดทราบและชวยลดขอขดแยงระหวางแพทยและหมญาตในการวางแผนการรกษา เมอไมอยในสภาวะทจะแสดงเจตนาไดดวยตนเอง ไมตองทกขทรมานจากการใชเครองกชพตางๆ ทาใหตนเอง บตร

หลานไมตองเสยคาใชจายทสงมากในการรกษาทไมจาเปน ทาใหมโอกาสสอสาร ราลาคนในครอบครว ญาตมตรขณะมสตสมปชญญะ เปนตน นอกจากนหนวยงานทเกยวของกบการดแลผสงอายตางๆ เชน โรงพยาบาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ชมชน องคกรปกครองทองถน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ควรมสวนรวมในการดแลและสารวจเพอทราบถงความตองการทแทจรงของผ สงอาย เชน ความตองการการดแล ความตองการไดรบการสนบสนนดานตางๆ ตามสภาพของผสงอาย ความตองการปฏบตตามความเชอ ศรทธา เปนตน

ขอเสนอแนะ

ในชวงหลายสบปทผานมาสงคมไทยมการตนตวเกยวกบเรองการเรยนรเรองความตาย การเตรยมตวกอนตาย และการดแลผปวยวาระสดทายของชวตเปนอยางมาก ซงการเตรยมตวกอนตายนน ควรมการเตรยมการณไวแตเนนๆ กอนปวยวาระสดทายของชวต เพอการตายด แตปจจบนในประเดนดงกลาวยงไมมนโยบายและรปแบบทชดเจน รวมถงโครงสรางการบรหารจดการทรองรบอยางเปนระบบ ถงแมจะมหนวยงานสาธารณสข โรงพยาบาลตางๆ องคกรทางศาสนา องคกรเอกชนและสถาบนทางการศกษาไดพยายามจดใหมการใหความร ประชมวชาการ จดรปแบบการดแลผปวยแบบประคบประคองอยบางกตามแตเปนการปฏบตทเปนไปตามบรบทของหนวยงาน ซงหากขาดการพฒนาระบบเพอรองรบทงระบบบรการสขภาพ ระบบการสนบสนนทางสงคมเพอรวมดแลผสงอายทปวยวาระสดทายของชวตแลว คณภาพชวตในวาระสดทาย และระบบการดแลผปวยแบบประคบประคองยอมมคณภาพไปไมได ดงนนจากผลการคนพบของการวจยการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตครงน ผวจ ยมขอเสนอแนะเพอการวจยในประเดนตางๆ ดงน

ขอเสนอแนะจากผลการวจย . ระดบนโยบาย รฐควรมนโยบายเกยวกบผสงอายโดยเฉพาะการจดการวาระสดทายของชวต เนองจากในขณะนสงคมไทยกาลงกาวเขาสสงคมผสงอาย ดงนนการสรางเสรมสขภาวะในระยะทายของชวต จงเปนเรองสาคญของระบบสขภาพ เพอคณภาพชวตทดของผสงอาย . ระดบหนวยงานทเกยวของกบการดแลผสงอาย . กระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ชมชน องคกรปกครองทองถน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงมหาดไทย องคกรปกครองทองถน ควรใหความสาคญและมสวนรวมสนบสนนและพฒนาระบบการดแลแบบประคบประคองในผปวยวาระสดทายของชวตทงในสถานพยาบาล ชมชน และทบานดวยรปแบบและวธการทเหมาะสม บรณาการทมสหสาขาวชาชพ มการสารวจเพอทราบถงความตองการ

ทแทจรงของผสงอาย โดยทกฝายมสวนรวมดแลและรบรตอการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ รวมถงความตองการวาระสดทายของชวต เพอการวางแผนการดแลทเหมาะสมสอดคลองตามบรบทและตอบสนองความตองการทครอบคลม . องคกรตางๆ ทงทสงกดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงศกษาธการ องคกรทางศาสนา ควรใหความสาคญกบการพฒนา สงเสรมองคความรและการจดทาแนวปฏบตทงดานวชาชพ ดานบคคล รวมถงการพฒนาบคคลใหมความรในการเตรยมตวกอนตาย ความรดานกฎหมายหรอพ.ร.บ.ทเกยวของ เพอนาสการปฏบตทเหมาะสม นอกจากนยงตองพฒนาบคคลทเกยวของในระบบการดแลแบบประคบประคอง เชน บคลากรทางการแพทย อาสาสมครสาธารณสข . องคกรตางๆ ทงทสงกดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงศกษาธการ องคกรทางศาสนา หนวยจดอบรมการเผชญความตายอยางสงบ องคกรภาคเอกชน และกระทรวงตางๆทเกยวของ ควรใหความสาคญกบการสอสารเพอสรางและสงเสรมและใหความร และการจดการความรในรปแบบตางๆ เพอการวางแผนการใชชวตนาสการปฏบตในการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ เพอวาระสดทายของชวตคอการตายด และควรมการจดทาขอมลสอสารทจาเปนแกบคคลทวไป ผปวยและญาต เชน ขอมลระบบบรการของโรงพยาบาล ขอมลความรแกผปวยและญาตดานสทธสวนบคคล ขอกฎหมาย หนงสอแสดงเจตนา ความตองการครงสดทายของชวต (Living will) ขอมลการเตรยมตวในวาระสดทายของชวตดานตางๆทครอบคลมครบทกมต ขอมลการดแลผปวยวาระสดทายของชวต (ฉบบญาต) เปนตน . กระทรวงมหาดไทย องคกรปกครองทองถน ควรมนโยบายเตรยมพรอมรบสถานการณการเขาสสงคมผสงอาย รวมถงการดแลผสงอายในชมชน โดยเฉพาะผสงอายวาระสดทายของชวตทอยในชมชน และมการบรรจวาระการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตไวในแผนการใหความร 3. ระดบชมชนตองรบรสถานการณการเขาสสงคมผสงอาย และรบรสถานการณของสมาชกทปวยในวาระสดทายของชวต โดยการแจงชวงระหวางสมาชกในชมชนดวยกนเอง และเรยนรถงการเตรยมตวกอนตายวาตองเตรยมอะไร อยางไร 4. ระดบครอบครว สมาชกครอบครวตองรบรเกยวกบการเตรยมตวกอนตายของผสงอายในดานตางๆ โดยการสอสาร พดคยกนในครอบครว และตองเรยนรเรองการเตรยมตวกอนตายดวย 5. ระดบบคคล ตองมการเรยนรการเตรยมตวกอนตาย เพอความเขาใจและปรบทศนคตทดตอสจธรรมชวตและมการเตรยมตวกอนตาย ซงเปนการจดการวาระสดทายของชวตเพอ

การตายด และ เรยนรเกยวกบสทธสวนบคคล ขอกฎหมาย หนงสอแสดงเจตนา ความตองการครงสดทายของชวต (Living will) และตองสอสารความตองการของตนเองใหบตรหลาน คนรอบขางไดรบทราบถงความประสงคของตนเอง ดานบคลากรทางการแพทยควรจดใหมการนาประเดนการวจยท เกยวของกบการจดการวาระสดทายของชวตมาแลกเปลยนเรยน ร พดคย หรอจดประชมสมมนาทางวชาการเพอเปนการพฒนาทางดานวชาการ ดานผนาทางศาสนาควรมการเรยนรเกยวกบการจดการวาระสดทายของชวตและนาไปเผยแพรใหความรแกบคคลทวๆไปในรปแบบตางๆ เชน การเทศนาหนาศพ เปนตน ขอเสนอแนะเพอการวจย ขอเสนอในการวจยในการวจยครงตอไป หนวยงานทเกยวของควรมการศกษา คอ . ควรมการศกษาวจยเรองรปแบบของการดแลผปวยวาระสดทายของชวตโดยการมสวนรวมของเครอขายในชมชน . ควรมการนาผลการวจยไปขยายผลศกษาถงการเรยนรเพอจดการวาระสดทายของชวตในกลมผสงอายทกวางขวางขนโดยครอบคลมระดบภาค ถงประเทศ . ควรมการศกษาเปรยบเทยบการจดการวาระสดทายของชวตในสงคมไทยแตละภาค . ควรมการศกษาเปรยบเทยบการเรยนรเพอจดการวาระสดทายของชวตระหวางกลมผสงอายทไมมโรคประจาตวกบผสงอายทมโรคเรอรง . ควรมการศกษาวจยถงการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวตในกลมประชากรวยอน . ควรมการศกษารปแบบการใหความรทเหมาะสมในกลมผสงอาย . ควรมการศกษาวจยในกลมญาตผดแลถงผลกระทบของการจดการวาระสดทายของชวตของผสงอาย . ควรมการศกษาเรองการทาพนยกรรมชวตในบรบทสงคมไทย . การศกษากรณเฉพาะในคนไทยตางเชอสายชาตพนธ เรองการเตรยมตวกอนตาย . ควรมการศกษาเรองความเชอในการทาบญอทศสวนกศลแดผลวงลบ . ควรมการศกษาเรองความเชอในพธกรรมงานศพ . ควรมการศกษาเรองความเชอของเดกรนใหมตอพธกรรมความเชอในวาระสดทายของชวตและหลงการตาย

242

แผนภ

มท

สรปก

ารพฒน

ากระบว

นการเ

รยนร

เพอการจดก

ารวาระ

สดทายของชวต

243

รายการอางอง

ภาษาไทย

การเรยนร ( Learning ). (2550) [cited 2012 2 กนยายน]; Available from:

http://socialscience.igetweb.com/index.php?mo=3&art=15154. & http://gotoknow.org/blog/useit/44534

กรแกว กาพลศร. ( ). “การตดสนใจใชสทธทจะตายของผสงอายในเขตกรงเทพมหานคร.” วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาบรหารกฎหมายการแพทย

และการสาธารณสข : มหาวทยาลยมหดล; 2542.

ขอมลจาก: การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 4 - 7 ., สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 50. ขอมลจาก: กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย, 2554

ขอมลจาก:พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. , ; Dorland, 1981

ขอมลจาก:มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย และสถารณการณผสงอายไทย,2553.

ขอมลจาก:มลนธสาธารณสขแหงชาต. 2548.

ขอมลจาก:สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, ปท 43 ฉบบท 17:

4 พ.ค. 5. ขอมลจาก:สามะโนประชากรไทย 2503-2533., สานกงานสถตแหงชาต, 2553.

คตธรรมคากลอน สานกวปสสนาพระธาตสนตวน. Available from: http://www. Google.com

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.ภาคตะวนตก (ประเทศไทย); Available from: Th.mwikipedia.org/wiki/ภาคตะวนตก

ความตองการครงสดทายของชวต (Living Will). หนงสอแสดงเจตนาตามพ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. มาตรา . คาสมภาษณ: อมาภรณ ไพศาลสทธเดช, นตยสารหมอชาวบาน เลม : / . คมชดลก วนพฤหสบดท 10 กนยายน 2552. จอนผะจง เพงจาด. (2547). การพยาบาลปญหาดานรางกายทพบบอยในผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ ( ) จากด. ชดชงค ส.นนทนาเนตร. (2549). ทฤษฎการเรยนรสาหรบผใหญ. นครปฐม: โรงพมพมหาวทยาลย

ศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร. ดสต สถาวร. ( ). How to Discuss Potential Dying in the ICU. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษร

สมพนธ ( ) จากด.

244

เตมศกด พงรศม. (2542). การดแลผปวยในระยะสดทาย. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ ( ) จากด. ทฤษฎการเรยนร. [cited 2012 2 กนยายน]; Available from: http://l-theory-g6.blogspot.com/

ธนา นลชยโกวทย และคณะ. ( ). รายงานวจยโครงการทบทวนกระบวนทศนเรองความตาย

และมตแหงสขภาวะ. สนบสนนโดยสถาบนวจยระบบสาธารณสข. (เอกสารอดสาเนา) ธตมา วทานยเวช. ( ). “ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤตตามการรบรของ

ตนเองและของพยาบาล.” วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

พยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. นนทน อนทนนท. (2545). ปญหากฎหมายเกยวกบการตายโดยสงบ, บทบณฑตย. เลมท ตอน

ธนวาคม หนา 129-157. นการหมะ นจนการและคณะ. (2551). มมมองเกยวกบการตดสนใจในระยะสดทายของชวตของ

ผปวยเรอรงไทยมสลมใน 5 จงหวดชายแดนภาคใต. สงขลานครนทรเวชสาร(นพนธ

ตนฉบบ). 18 เมษายน 2551” วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลย

สงขลานครนทร นตยา สมบตแกว. (2541). จตสงคมและจตวญญาณในผปวยระยะสดทายและผปวยใกลตาย. วทยาสารพยาบาล วทยาลยสภากาชาดไทย, ( ), - . นภา ปวณเกยรตคณ. (2529). ความสมพนธระหวางประสบการณเกยวกบความตายและภาวะ

ใกลตายกบทศนคตตอการพยาบาลผปวยใกลตายของนกศกษาพยาบาลในสงกด

ทบวงมหาวทยาลย. กรงเทพฯ: คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล. แนวคดเกยวกบการเรยนรดวยตนเอง. [cited 2012 2 กนยายน]; Available from:

http:www.kk.ru.ac.th/50-2.doc. บญญสกขา. ( ). ลขตวาระสดทาย ทางเลอกเพอเตรยมตวจากไปอยางสงบตามปรารถนา. [Cited 2012 20 มถนายน]; Available from: http://www.thai LivingWill.in.th/ ประเสรฐ เลศสงวนสนชย,รศ.ดร.(2548). การดแลผปวยระยะสดทาย End of Life Care ,

Improving Care of The Dying. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. พชรยา ไชยลงกา. ( ). “การศกษาเปรยบเทยบแนวความคดเกยวกบความตายของผมสขภาพด

และผทเจบปวย.” วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). ( ). ระลกถงความตาย และ วธปฏบตใหถกตองตอ

ความตาย.กรงเทพฯ: ธรรมสภา.

245

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (2547). การชวยเหลอผปวยระยะสดทายในมมมองของ

พทธศาสนา. วารสารเกอการณย, ( ), - . . ( ). เผชญความตายอยางสงบ. กรงเทพฯ: หางหนสวนสามลดา. . ( ). พรงนหรอชาตหนา ไมมใครรวาอะไรจะมาถงกอน.กรงเทพฯ: บรษท

อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด (มหาชน). . ( ). สขกบชวตเปนมตรกบความตาย. กรงเทพฯ: บรษทอมรนทรพรนตง

แอนดพบลชชง จากด (มหาชน) . . ( ). ยมรบความตายดวยใจสงบ. กรงเทพฯ: บรษท เนชน พรนตง เซอรวส จากด. . ( ). เอาชนะความตาย ดวยใจทปลอยวาง. กรงเทพฯ: บรษท บสซเดย จากด. พทกษ อกษร. (2540). “ลกษณะการเรยนรโดยการนาตนเองของนสตระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยมหาสารคาม.” ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต ศกษาผใหญ มหาวทยาลยมหาสารคาม. พมพพรรณ ศลปะสวรรณ และ สล ทองวเชยร. ( ). ทศนะทมตอความตายและการเลอกสถานท ตายของผสงอายในเขตกรงเทพมหานคร. ใน อรพนท สงหเดช, คณภาพชวตของคน

เมองหลวง การประชมวชาการครงท . พทธทาสภกข. ( ). อานด รชวต การตายดและมศกดศร.ในสขสดทายทปลายทาง, . [Cited

2012 20 มถนายน]Available from: http//www.google.co.th. ภชงค เหลารจสวสด. ( ). การสอสารกบผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ ( ) จากด. มานต ศรสรภานนท. (2542). ตาราจตเวชศาสตร. เชยงใหม: โครงการตาราคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. รสพร ประทมวน. ( ). “ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบความสามารถของพยาบาล

วชาชพในการดแลผปวยใกลตายโรงพยาบาลของรฐ กรงเทพมหานคร.” วทยานพนธ

ปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการพยาบาล, บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ลกษม ชาญเวชช. (2547). การดแลผปวยระยะสดทาย. สงขลา: คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลย สงขลานครนทร. วกพเดย สารานกรม. จงหวดราชบร-วกพเดย. th.wikipedia.org/wiki/จงหวดราชบร, เขาถงเมอ 8 เมษายน 2557.

246

วลาวณย บญมานช. (2543). ความสมพนธระหวางความรในสทธผปวย ความตระหนกในสทธ

ผปวยกบการดแลผปวยระยะสดทายของพยาบาลคณะแพทยศาสตร โรงพยาบาล

รามาธบด. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล. สนต หตถรตน. ( ). การดแลรกษาผปวยทหมดหวง. กรงเทพฯ: อมรนทร การพมพ. สรรตน สมพนธยทธ. (2540). ลกษณะการเรยนรดวยการนาตนเองของนกศกษาในระบบการศกษา ทางไกล มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครทรวโรฒ. สวล ศรไล. ( ). แนวคดเรองการตาย: การชะลอความตายและ เมตตามรณะ ใน รายงานการ

วจยปญหา ปรชญาทางการแพทย. ภาควชามนษยศาสตร คณะสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล. สชา จนทรเอม. ( ). จตวทยาเดก. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. สปราณ นรตตศาสน. ( ). Holistic Assessment and Communication: Physician Aspect.

กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ ( ) จากด. . ( ). Symptom Control at the End of Life. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ ( ) จากด. สวฒน วฒนวงศ. (2549). การวจยและประเมนผลการศกษาผใหญ. กรงเทพฯ: บรษท

แอคทฟ พรนท จากด. สวรรณา ยหะกร. (2533). ความคดเหนของครสงคมศกษาและนกการศกษาผใหญเกยวกบการเรยน

ดวยการนาตนเองในโรงเรยนผใหญสายสามญ. กรงเทพฯ: จฬาลงกาณมหาวทยาลย. สภาพร ดาวด. ( ). “การศกษาความตระหนกในตนเองของพยาบาลและพฤตกรรมการดแล

ผปวยระยะสดทาย.” วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. สมาล นมมานนตย. ( ). ความเขาใจเกยวกบภาวะใกลตาย.กรงเทพฯ; โรงพมพอกษรสมพนธ ( ) จากด. สมคด อสระวฒน. (2543). พฤษภาคม-สงหาคม การเรยนรดวยตนเอง.วารสารการศกษานอก

โรงเรยน, 4(11), 73-79.

อมรา สนทรธาดา และหทยรตน เสยงดง. ( ). วาระสดทายแหงชวตและสทธการตาย. [Cited

2012 10 กรกฎาคม] Available from: http//www.midnightuniv.org

อทยวรรณ พทธรตน. (2532). เปรยบเทยบมโนทศนของความตายในเดกอาย 7-11 ปทมสขภาพ

ปกตและผปวยเดกเรอรง. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล.

247

อนตา นพคณ. (2528). คดเปน. กรงเทพฯ: กรงสยามการพมพ. อบลวรรณ กตรตนตระการ. ( ). “การศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะ

วกฤต จากการเจบปวยทสมองเฉยบพลน.” วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. อไรพร พงศพฒนาวฒ. ( ). “ความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤต.” วทยานพนธ

วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

ภาษาองกฤษ

Allender, J.A. & Rector, C.L. (1998). Reading in gerontological nursing. Philadelphia:

Lippincott. Angelucci, D. & Lawrence, M. (1995). Death and dying. In M. Stanley& P.G. Beare (Eds.),

Gerontological nursing. Philadelphia: F.A. Davis.

Atchley, R.C. (1997). Social forces and aging: An introduction to social gerontology.

Melmont: Wadsworth Publishing.

Backer,B.A., N.Hannon and N.A.Russell. (1982). Death and Dying:Individuals and institution.

New York: Wiley.

Barkauskas, V.H., Baumann,L.C., Darling-Fisher,C., and Stoltenberg- Allen,K. (1994). Health

and physical assessment. St.Louis: Mosby.

Bee,H. (1998). Lifespan development. 2 nd ed. New York: Longman.

Belsky,J.K. (1999). The psychology of aging: Theory, research, and intervention (3 rd ed.).

Pacific Grove: Brooks/ Cole Publishing.

Berns, R. and Colvin, E.R. (1998). The final story: Event at the bedside of dying patients as

told by survivors. Journal of ANNA. Cite in http//www. Healthgate.com. Bohannan,P. (1994). Death: the end of the aging process. In M.O. Hogstel, (Ed.). Nursing care

of the older adult. New York: Delmar Piblishers Inc.

Bower GH.& Hilgard ER. (1981). Theories of learning. Englewood Cliffs, NJ: Prentice- Hall,

Fifth edition.

Brant, J.M. (1998). The art of palliative care: living with hope, dying with dignity, 25(6), 995-

1003.

248

Breitbart,W., Jimmie C. Holland. (1987). Psychiatric Aspects of Symptom Management in

Cancer Patients. American Psychiatric Publishing Inc.

Breitbart,W., Chochinov,H.M. and Passik,S. (2003). Psychiatric Aspect of Palliative Care. In:

Doyle,D., Hank,G.(Eds). Research Report. The University of Manitoba Department

of Psychiatric.

Brockett, R.G. and Hiemstrs, R. (1999). A Conceptual framework for understanding self-

direction in adult learning in self. Direction in adult Learning: Perspectives on

Theory, Research, and Practice, London and New York: Routledge.

Burney G. Glaser, Anselm L. Struss. (2010). Awareness of Dying. Cite in

www.uk.sagepub.com/open-data/3573_Bourgeault-Chapter01. pdf.

Caswick, J.A. (1998). Death and dying: An older adult perspective. Abstract Dissertation Item:

1391996. from: ProQuest Journal.

Cavanaugh, J.C. (1997). Adult development and aging. 3rd ed. Pacific Grove: Brooks/ Cole

Publishing.

Christensen, B.L. and Kockrow, E.O. (1999). Foundation of nursing. 3rd ed. St.Louis: Mosby.

Cicirelli, V.G., MacLean, A.P., and Cox, L.S. (2000). Hastening death: A comparison of two

end of life decisions. Death studies, 24, 401-419. Corr, C.A., Nabe, C.M., and Corr, D.M. (1997). Death and dying, Life and living. 2nd ed.

Pacific Grove: Brooks/ Cole Publishing. Craven, R.F. and Hirnle, C.J. (2000). Fundamentals of nursing: Human health and function.

Philadelphia: Lippincott.

Dracup,K.and Breu,C. (1978)., Hampe, 1975. (Needs of family members of critically ill or

injured patients) Using nursing research finding to meet the need of grieving

spouses. Nursing Research, 27, 212-216.

Douglas, R., and Brown, H.N. (2002). Patients’ attitudes toward advance directives. Journal of

Nursing Scholarship, 34(1), 61-65.

Eliopoulos, C. (2001). Gerontological nursing. 5th ed. Philadelphia: Lippincott.

Emanuel, E.J., Fairclough, D.L., and Emanuel, L.L. (2000). Attitudes and desires related to

euthanasia and physician-assisted suicide among terminally ill patients and

their caregivers. Journal of the American Medical Association, 284(19), 2460-02468.

249

Engli,M., Kirsiri-Farmer,K. (1993). The needs of family members of severe traumatic brain

injured. Journal of Neuroscience Nursing,25,78-85.

Fried, T.R., Doom, C.V., O’Leary, J.R., Tinetti, M.E.,& Drickamer, M.A. (1999). Older

persons’ preferences for site of terminal care. Annals of Internal Medicine,

131(2), 109-112.

Gibbons,M., & Hopkins,D. (1980). How experiential is your experience- based program?. The

Journal of Experiential Education, 3(1).

Gore, P. (2001). Funeral ritual past and present. In J. Hockey, J. Katz& N. Small (Eds.), Grief,

mourning and death ritual. Buckingham: Open University Press.

Hall, B.A. (1997). Spirituality in terminal illness: An alternative view of theory. Journal of

Holistic Nursing, 15(1), 82-96.

Hardt,H. (1979). Social theries of the press. Early german& American perspectives. Sage

Publication, Inc., Beverly Hill.

Hays, J.C., Galanos, A.N., Palmer, T.A., McQuoid, D.R.& Flint, E.P. (2001). Preference for the

place of death in a continuing care retirement community. The Gerontologist,

41(1), 123-128.

Hayslip, B.J.,& Panek, P.E. (1989). Adult development and aging. New York: Harper& Row

Publishers.

Hermann, C.P. (2001). Spiritual needs of dying patients: A qualitative study. Oncology

Nursing Forum, 28(1), 67- 72.

Hoffman, L., Paris, S., Hall, E. and Schell, R. (1988). Development psychology today. (5th ed.).

New York Mc Graw- Hill.

Hogstel, M.O. (1994). Nursing care of the older adult. (3rd ed.). New York: Delmar Publishers

Inc.

Johnson, R.W.H.,& Johnson, D.W. (1976). Introduction to nursing care. New York: Gregg

Davison/ McGraw- Hill. Kagawa-Singer, M. (1998). The cultural context of death spirituals and moral practices.

Oncology Nursing Forum, 25(10), 1752-1756.

Keck,VE. Walther LS. (1977). Nurse encounters with dying and nondrying patients. Nurse

Res. 1977 Nov.-Dec.: 26(6): (165-9). Cite in www.nobi.nlm.nih.gov/pubmed/243801

250

Klein, D. (1991). The Humiliation Dynamic: An overview. The Journal of Primary Prevention,

12, No.2.

Kleinpell, R.M.,& Powers, M.J. (1992). Needs of family members of intensive care unit

patients. Applied Nursing Research, 5(1), 2-8. Knowles,M.S. (1975). Self-directed learning: A guide for learners and teachers. Englewood

cliffs: Prentice Hall/ Cambridge.

Knowles, Malcolm S. (1980). The Modern Practice of Adult Education: From Pedagogy to

Andragogy. New York: Cambridge, The Adult Education Company.

Kozier, B., Erb, G., Blais, K.,& Wilkinson, J.M. (1995). Fundamentals of nursing. (5th ed.).

Redwood city: Addison- Wesley.

Kubler-Ross, E. (1995). Death is of Vital Importance: on Life, Death and Life After Death.

Barrytown, New York: Station Hill Press.

Lipman,A.G. (2000). Evidenced-based symptom control in palliative care. Bing hamton,NY:

Pharmaceutical Product Press.

Lueckenotte, A.G. (1996). Gerontological nursing. StLouis: Mosby.

Mahon, P.N. (1993). Death and dying. In B.H. Johnson (Ed). Psychiatric adaption and growth.

Philadelphia: Lippincott.

Malacrida, R., et al. (1998). Reasons for dissatisfaction: A survey of relatives of intensive care

patients who died. Critical Care Nursing Medicine, 26(7), 1187-1193.

Martin, D.K., Emanuel, L.L.,& Singer, P.A. (2000). Planning for the end of life. The Lancet,

356, 1672-1676.

Mathis, M. ( ). Personal needs of family member of critically ill patients with and

without brain injury. Journal of Neuroscience Nursing, 16(2), 36-44.

Mednick, S.A. (1962). The associative basis of the creative process. Psychological Review,

69,220-232.

Molter, N.C. (1979). Needs of relative of critically ill patients: A descriptive study. Heart&

Lung, 8(3-4), 323-339. Monahan, F.D., Drake, T.,& Neighbors, M. (1994). Nursing care of adults. Philadelphia: W.B.

Saunders.

251

Organization WH. National cancer control programmer: policies and managerial guidelines.

In; 2002: Geneva, WHO; 2002.

Palliative care medicine Queen”s university. ( 2006 ). Palliative care integration project:

Collaborative care plans “Lite” version. [On–line]. Available:

http://meds.queensu.ca/~palcare/PCIP/PCIPHome.html. [2007, June 1]__

Potter, P.A.,& Perry, A.G. (1999). Basic nursing: A critical thinking approach. (4th ed.).

StLouis: Mosby.

Ringsven, M.K.,& Bond, D. (1997). Gerontology and leadership skills for nurses. (2nd ed.).

Albany: Delmar Publishers.

Risen, J. (1999). Death and dying. In S. Hillier& G.M. Barrow (Eds.), Aging, the individual and

society. (7th ed.). Belmont: Wadsworth.

Sidney L. Pressey, Francis P. Robinson, & John E. Howocks. (1959). Psychological in

Education. New York: Harper and Brother, Oxford England.

Smith,S.N.& N.Bohnet. (1992). Organization and administration of hospice care. The Journal

of Nursing Administration, 10-16.

Taylor, E.J. (1997). Spiritual and ethical end of life concerns. In S.L. Grovenwald, M.H. Frogge,

C.H., Yarbro, M., & Goodman (Eds.). Cancer nursing principles and practice.

(4th ed.). Sudbury Massachusetts: Jones and Bartlett Publishers. Thorson, J.A. (1995). Aging in a changing society. Belmont: Wadsworth Publishing. Tough,A. (1975). The Adult’s Learning Projects ,2nd ed. Toronto: Ontario Institute of Studies in

Education.

Walker, R.M., Schonwetter, R.S., Kramer, D.R.,& Robinson, B.E. (1995). Living wills and

resuscitation preferences in an elderly population. Achieves of Internal Medicine,

155, 177-175.

Whitbourne, S.K. (2001). Adult developing& aging: Biopsychosocial perspective. New York:

John Wiley& Sons. Wilson, D.M. (2000). End of life care preferences of Canadian senior citizens with caregiving

experience. Journal of Advance Nursing, 31(6), 1416-1421.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก ขอมลจงหวดราชบร

ขอมลจงหวดราชบร

แผนภมท 3 พนทจงหวดราชบร

จงหวดราชบ ร เปนจงหวดทตงอยทางภาคตะวนตก โดยเปนศนยกลางในดานอตสาหกรรมแปรรปสนคาเกษตร และการปศสตวของประเทศ รวมทงเปนศนยกลางในดานพลงงานของประเทศในปจจบนโดยมเมองราชบรเปนศนยกลางดานการปกครอง เศรษฐกจ และการคมนาคม ในภมภาค ทศเหนอตดตอจงหวดกาญจนบร ทศใตตดตอจงหวดเพชรบร ทศตะวนออก ตดตอจงหวดสมทรสาคร จงหวดสมทรสงคราม และจงหวดนครปฐม และทศตะวนตกตดตอประเทศพมา มพนท 5,196,462 ตร.กม (ศนยสารสนเทศเพอการบรหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวง มหาดไทย. "ขอมลการปกครอง." [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad / jungwad .htm [ม.ป.ป.]. สบคน เมษายน . (อางใน วกพ เดย สารานกรมเสร, เขาถงเมอ 8 เมษายน )) และมประชากร 850,162 คน (ประกาศสานกทะเบยนกลาง กรมการปกครอง เรอง จานวนราษฎรทวราชอาณาจกร แยกเปนกรงเทพมหานครและจงหวดตาง ๆ ตามหลกฐานการทะเบยนราษฎร ณ วนท ธนวาคม .(อางใน วกพเดย สารานกรมเสร, เขาถงเมอ 8 เมษายน ))

คาขวญประจาจงหวด “คนสวยโพธาราม คนงามบานโปง เมองโองมงกร วดขนอนหนงใหญ ตนใจถางาม ตลาดนาดาเนน เพลนคางคาวรอยลาน ยานยสกปลาด” สญลกษณประจาจงหวด คอดอกกลปพฤกษ

แผนภมท 4 ดอกไมประจาจงหวดราชบร

ตราสญลกษณประจาจงหวด

แผนภมท 5 ตราสญลกษณประจาจงหวดราชบร ความหมายของตราประจาจงหวด เครองราชกกธภณฑ 2 อยางคอ ภาพฉลองพระบาทอยบนพานทอง และภาพพระแสงขรรคชยศร ซงวางอยบนพระท ทงนกเพราะชอจงหวดราชบรแปลวา เมองของพระราชา

ประวตราชบร ดนแดนวฒนธรรมลมนาแมกลองและสายหมอกแหงขนเขาตะนาวศร เปนจงหวดหนงในภาคกลางดานตะวนตกทมภมประเทศหลากหลาย จากพนททราบตา ลมแมนาแมกลองอนอดม แหลงเพาะปลกพชผกผลไมเศรษฐกจนานาชนด สพนทสงทวเทอกเขาตะนาวศรทอดตวยาวทางทศตะวนตกจรดชายแดนไทย-พมา จากตานานและหลกฐานทางประวตศาสตร ทาใหสนนษฐานไดวา ราชบรเปนหวเมองทเจรญรงเรองมากแหงหนงของแควนสวรรณภมมาตงแตสมยทพระเจาอโศกมหาราชแหงอนเดยไดเผยแพรพทธศาสนาเขามาในดนแดนแถบน เมอราวป พ.ศ. โดยแควนสวรรณภมนมศนยกลางการปกครองอยทนครปฐมหรอทสมยนนเรยกกนวา "ทวารวด” ราชบรยงเปนแหลงพบปะของพอคาวาณชแตครงโบราณ ทงยงเปนเมองหนาดานทตดตอกบพมา ราชบรจงเปนดนแดนทมความหลากหลายทางชาตพนธทสดแหงหนง หางจากกรงเทพมหานครเบองทศตะวนตกราว กโลเมตร เปนทตงของจงหวดราชบร ดนแดนอนเปนทมาของโองเคลอบลายมงกรและผาทอบานไรหรอผาขาวมาอนลอชอ สาหรบผไมใชชาวบานพนถนนอยคนนกจะเขาใจวาอตสาหกรรมเครองปนดนเผาและหตถกรรมทอผาพนเมองเปนเปนเพยงผลงานบางสวนทสะทอนความหลากหลายของราชบรทฝากรองรอยทางประวตศาสตร สงคม และวฒนธรรม แทจรงแลวดนแดนแหงนมไดมแคเพยงสถานททองเทยวทางธรรมชาตเทานน โองลายมงกรและผาตนจกยงเปนตวแทนทใหภาพเคลอนไหวของววฒนาการและความเปลยนแปลงในสงคมราชบรดวยในมมมองหนง ในพนทอนกวางขวางใหญประมาณ , ตารางกโลเมตรของลมแมนาเจาพระยาตอนลางนมแมนาแมกลองตดผาน เปนสายใยเชอมโยงพนทดานตะวนออกซงตดกบเขตจงหวดสมทรสงคราม ตอแดนฝงสมทรอาวไทยเขากบพนทตอนในอนเปนตนแหลงของสายนาแมกลอง ราชบรเปนเมองในเครอขายสมพนธของอารยธรรมชายฝงทะเลสยามโดยมเมองโบราณคบวเปนเมองทาตดตอทะเลดวย เชนเดยวกบนครปฐมหรอเมองนครชยศรโบราณ โดยเฉพาะอยางยงตงแตพทธศตวรรษท ลงมา กลาวไดวา คบวโดดเดนยงกวานครชยศรโบราณเสยอก เพราะมความสมพนธตอเนองกบเมองเพชรบร (หรอพรบพร) เลย ตลอดไปถงเขตชะอา (ในปจจบน) อทอง นครปฐม คบว เปนเครอขายของเมองทาโบราณแตครงสมยวฒนธรรมทวารวดเฟองฟ และเมองคบวนนนบเปนศนยกลางของพทธศาสนามหายานทสาคญแหงหนงในภาค เมอยางเขาสมยทอาณาจกรขอมเรองอานาจและปรากฏศลปะแบบลพบรในลมแมนาเจาพระยา ประมาณพทธศตวรรษท เปนตนไป ตวเมองไดโยกยายศนยกลางจากคบวมาตงใหมท

ราชบรซงอยไมหางกนมากนก แตสามารถตอบรบเงอนไขใหมในการปรบเปลยนวถชวตของผคนไดเหมาะสมและดกวา อยางนอยทสดเมองราชบรตองเกดขนและกลายเปนเมองทาชายทะเลทสาคญกอนพทธศตวรรษท - สนนษฐานวาคงเปนประมาณพทธศตวรรษท - เครองปนดนเผาหาราชวงศและสมยซองทพบในทองแมนาแมกลองและแหลงชมชนโบราณบางแหง ถอไดวาเปนโบราณวตถทเปนสนคาจากสงคมภายนอกภมภาค แตบรรดาเครองปนดนเผาผลตจากภายในพนภมภาคกมอยไมนอย เชน หมอดนเผาคอสง ซงผบางทานวาเปนศลปกรรมทวารวดตอนปลายประมาณพทธศตวรรษท - 8 (จากหนงสอสารคด เพอความเขาใจในแผนดน ราชบร หนา - พมพครงแรก มถนายน 1.(อางใน วกพเดย สารานกรมเสร, เขาถงเมอ 8 เมษายน )) ภมประเทศพนทภเขาสง อยบรเวณชายแดนดานตะวนตกตดกบประเทศพมา และดานใตตดกบจงหวดเพชรบร มสภาพเปนเทอกเขาสง อดมไปดวยปาดบเขา ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง และปาไผ ในระดบความสง ตงแต เมตร ถง , เมตร ในเขตอาเภอสวนผง อาเภอบานคา และอาเภอปากทอดานตะวนตก พนทราบสง ไดแกบรเวณถดจากเทอกเขามาทางดานตะวนออก กลางของพนทจงหวดเปนทราบสงและทเนนลอนลาด มแมนาภาช และลาหวยสาขา เปนสายนาหลก สภาพเนอดน เปนดนปนทรายมการชะลางพงทลายของหนาดนคอนขางสงถงปานกลาง อยในเขตอาเภอสวนผง อาเภอบานคา อาเภอจอมบง และดานตะวนตกของอาเภอปากทอ อาเภอเมองราชบร อาเภอโพธาราม และอาเภอบานโปง ทราบลม ไดแกบรเวณสองฝงแมนาแมกลอง และดานตะวนออกของพนทจงหวด เนอดนเปนดนรวนและดนรวนปนดนเหนยว มความอดมสมบรณ มระบบชลประทานแมกลอง ทเปนระบบชลประทานขนาดใหญมากดวย ทราบลมตา ไดแกตอนปลายของแมนาแมกลองทตดตอกบจงหวดสมทรสงคราม อยสงจากระดบนาทะเลกลางเพยง - เมตร ดนจะมความสมบรณ เหมาะแกการทาสวนผกผลไม (จากหนงสอสารคดเพอความเขาใจในแผนดน ราชบร หนา พมพครงแรก มถนายน . (อางใน วกพเดย สารานกรมเสร, เขาถงเมอ 8 เมษายน ))

ถนอาศยของคน ชาตพนธราชบร ชาวไทยทเปนประชากรของราชบรตามกลมวฒนธรรมตางๆ มอยเปนหยอมยาน ถามการรวมกลมกนอยางหนาแนน ทาใหเกดการแสดงออกทางประเพณ วฒนธรรม และความเชอ ถาชมชนทมกลมคนตามวฒนธรรมนนอยเบาบาง กไมสามารถแสดงออกทางวฒนธรรมไดอยาง

เตมท บางครงกถกกลมวฒนธรรมหลกชกนาหรอถกกลนกลายใหเสอมสญไปจากสงคมกม ขอมลตอไปนแสดงถงพนทอยอาศยของผคนตามวฒนธรรมตางๆ . ไทยพนถนราชบรชาวไทยภาคกลางพนถนหรอคนไทยทตงหลกแหลงทอยอาศยทางตอนกลาของประเทศไทยซงปจจบนหาไดยาก เพราะการผสมทางสายเผาพนธ สาหรบจงหวดราชบรคงเหลอใหเหนเดนชดคอทชมชนบานโพหก อาเภอบางแพ ซงเปนชมชนกรณศกษาของชาตพนธกลมน . จนราชบรแหลงทตงถนฐานของชาวจนในจงหวดราชบรไดแก อาเภอเมองราชบร อาเภอบานโปง อาเภอโพธาราม และอาเภอดาเนนสะดวก ชาวจนเหลานมกระจายอยทกชมชนในฐานะพอคา เมอการคาขยายตวมากขน กกระจกตวกนอยบรเวณทเปนยานแลกเปลยนสนคาทคอยพฒนาเปน “ตลาด” ขนมา เชน ในเขตอาเภอบานโปง บรเวณฝงตะวนตกของแมนาแมกลองมชาวจนทบรเวณบานเบกไพร และตลาด คงพะยอม บรเวณฝงตะวนออกของแมนาแมกลองมชมชนชาวจนอยทบรเวณหวยลกและดอนกระเบอง ในปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ทรงโปรดเกลาใหสรางทางรถไฟสายใต จากกรงเทพฯ ผานนครปฐม ราชบรถงเพชรบร ยงทาใหชมชนทรถไฟผานสะดวกตอการคมนาคมและการคายงขน ในจงหวดราชบรสถานทสาคญทพฒนาเปนตลาดขนมาคอ สถานอาเภอเมองราชบร เปนตลาดเมองราชบร สถานโพธาราม เปนตลาดโพธาราม และสถานบานโปง เปนตลาดบานโปง เมอทงสามตลาดพฒนามาจากแหลงชมทางการคา ชาวจนซงเดมมอยแลวยงมเพมจานวนมากขน ชาวจนบรเวณฝงบานเบกไพรและตอนลางเรมอพยพมาอยตลาดบานโปง นอกจากนยงมชาวจนจากหวยลก จากดอนกระเบองอพยพมาอยและดาเนนกจการทตลาดบานโปง สวนตลาดโพธารามนนชาวจนทงจากกรงเทพฯ นครปฐม และบานดอนกระเบองเขามาตงหลกแหลงทาการคา สวนชาวจนทอาเภอดาเนนสะดวก สวนใหญเปนชาวจนทเปนแรงงานหลกในการขดคลองดาเนนสะดวกเพอเชอมการตดตอระหวางเมองสมทรสาคร สมทรสงครามและราชบรในชวงปพ.ศ. 2409 รชสมยสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว นอกจากนยงมชาวจนทอพยพเขามาอยภายหลงจากการขดคลองแลวเสรจ เชนจากนครชยศร ซงชาวจนเหลานยดอาชพทาสวนผก ระยะหลงจงทาสวนผลไม . ไทยยวนราชบร,*ไทยวนซงมาจากไทยโยนกในอาเภอเชยงแสน และอพยพจากอาเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรายชาวเมองเชยงแสนหรอเรยกอกอยางวาชาวยวนสวนทมาตงถนฐานอยทเมองราชบรนนไดตงบานเรอนอยทบรเวณรมแมนาแมกลองฝงขวา หางจากตวเมองราชบรปจจบนไปทางทศตะวนออกประมาณ 2 กโลเมตรเรยกวา บานไรนท ตอมาเมอชมชนขยายมากขน

บานไรนทมพนทไมเพยงพอทงตอการเพาะปลก และการอยอาศย จงไดขยายครวเรอนออกไปจาก ทเดมหลายพนท เชน อาเภอเมองราชบรทตาบลคบว ตาบลดอนตะโก ตาบลอางทอง ตาบลดอนแร ตาบลหวยไผ ตาบลเจดยหก ตาบลหนกอง อาเภอโพธารามทตาบลหนองโพ ตาบลบางกะโด อาเภอบานโปงทตาบลหนองปลาหมอ ตาบลปากทอทตาบลอางหน ตาบลทงหลวง ตาบลบอกระดาน อาเภอบางแพทตาบลวดแกว บานหลวง อาเภอจอมบงทตาบลรางบว หนองนกกระเรยน บานชฏใหญ ทงกวาง ราวอาว อาเภอสวนผงทตาบลทาเคย นาขนแสน ทงแหลม หนองขาม บานปาหวาย บานชฏหนองหม บานนาไฮเดยว บานหนองกลางเนน เปนตน . มอญราชบรชาวมอญทอพยพเขามาในประเทศไทยนน มบางสวนททรงโปรดเกลาฯ ใหตงหลกแหลงทอยตามตาบลหนาดานตางๆ ซงเวลานนยงมไดตงเปนเมอง ตอมาเมอมมอญอพยพเขามามากขนจงไดยกตาบลเหลานนขนเปนหวเมอง มกรมการรกษาเมอง มหวหนาเปนชาวมอญปกครอง มทงหมด 7 หวเมอง เรยกวา รามญ 7 เมองไดแก เมองสงห (สมงขะบร) เมองลมสม เมองไทรโยค เมองทองผาภม เมองทาตะกว เมองทาขนน และเมองทากระดาน ทงหมดขนกบ เมองกาญจนบร พลเมองมอญมฐานะเปนไพรหลวงมหนาทตองสงสวยแกรฐบาลทกป หนาท ทสาคญอกหนาทหนงคอ ตองลาดตระเวนรกษาดาน โดยเฉพาะในรชสมยของพระบาทสมเดจพทธเลศหลานภาลย และรชสมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวแหงกรงรตนโกสนทร ทงนเพอปองกนมใหพมาเลดลอดเขามาสบขาวคราวความเคลอนไหวของฝายไทย ขณะเดยวกนกตองคอยสบขาวราชการฝายพมาดวย และในบางครงเมอมคนในพระราชอาณาจกรหลบหนออกนอกพระราชอาณาเขต บรรดาเจาเมองรามญทง 7 จะไดรบคาสงใหนายดานทกแหงใหกวดขนบรเวณปลายดานพเศษ และออกสกดจบผทหลบหนเพอสงกลบไปกรงเทพฯ และยงมงานจรซงแลวแตจะไดรบคาสงมาเปนคราวๆไป อยางไรกด หวเมองรามญทง 7 เมองนนกไมมผคนอาศยอยมากนก ดวยลกษณะภมประเทศไมเอออานวย เพราะพนทสวนใหญเปนทสงและปาทบไมสามารถทาไรทานาใหไดผลเพยงพอสาหรบผคนจานวนมากได ชาวมอญจงไดพากนยายถนฐานโดยลองตามแมนาแมกลองมาถงแขวงเมองราชบร แลวตงบานเรอนอยนครชมน บานบางเลา บานโพธาราม ชาวมอญเหลานคงทยอยกนเขามาตงถนฐานบรเวณสองฝงลานาแมกลองในแขวงเมองราชบรมากอนหนานแลว จนในรชสมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว จงไดเรมขยายตวขนเปนชมชนขนาดใหญ ดงปรากฏในเอกสารของชาวตะวนตกทเขามาอยในตนรชกาลของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว มมอญถง 3000 คน อยในหมบานระหวางปากแมนาแมกลองและแมนาเจาพระยาและทางตอนเหนอของแมนาแมกลองเหนอเมองราชบรกมหมบานมอญตงอยเปนหยอมๆ

ตอมาในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในป พ.ศ. 2438 ไดมการจดระเบยบการปกครองทองทขนใหม และไดมการยกเลกรามญ 7 เมอง โดยยบไปสงกดขนแกเมองกาญจนบรฐานะของเมองและบทบาทของบรรดาเจาเมองเหลานกเปลยนไป ปจจบนยงคงปรากฏผสบเชอสายของเจาเมองมอญทง 7 ตงถนฐานบานเรอนทงสองฝงของแมนาแมกลองในเขตตาบลตางๆของอาเภอโพธาราม โดยเฉพาะทตาบลคลองตาคต นอกจากนยงมการกระจายอยในเขตอาเภอบานโปง และบรเวณตอนลางของอาเภอทามะกาในจงหวดกาญจนบร . เขมรราชบร . ลาวเวยงราชบร ไดปรากฏการเขามาตงหลกแหลงของชาวลาวเวยงทบรเวณรมฝงขวาของแมนาแมกลองใกลวดพญาไม ตาบลโคกหมอ อาเภอเมองราชบร เมอมผคนเพมมากขน ชาวลาวเวยงจงขยายบานเรอนออกไปตามรมแมนาแมกลองทางทศตะวนตกเขาวงสะดงส หนองหอย นางแกว และบานฆอง กระทงเมอชาวมอญทมฐานะทางชนชนสงกวาไดเขามา ทาใหชาวลาวเวยงตองถอยรนเขาไปตอนในของแมนาคอถดจากฝงแมนาทางดานทศตะวนออกหรอฝงซายออกไปราว 2 กโลเมตร จะเปนกลมลาวเวยงในบรเวณบานฆอง บานบอมะกรด บานเลอก บานสงห บานกาแพงเหนอ บานกาแพงใต บานดอนทราย บานบางลาน อาเภอโพธาราม บานดอนเสลา บานหนองปลาดก บานหนองออ อาเภอบานโปง เปนตน . กะเหรยงราชบรชาวไทยกะเหรยงในจงหวดราชบรตงถนฐานอยบรเวณชายแดนใกลเทอกเขาตะนาวศร มผสนนษฐานวา กะเหรยงกลมราชบร เพชรบรและประจวบครขนธ นาจะอพยพมาจากเมองทวายในประเทศพมา ชาวกะเหรยงรนเกาทอยในตาบลสวนผงเลาตอกนมาวา ราว 200 ปเศษถกพมารกรานจงพากนอพยพขามเทอกเขาตะนาวศรเขาชายแดนไทยทางอาเภอ ไทรโยค จงหวดกาญจนบร แลวแยกยายกนไปอยทจงหวดราชบร อพยพมาอยทบานเกากะเหรยงและบานหนองกะเหรยง (บานหนองนกกะเรยน) แลวโยกยายตอมาทางตะวนตกจนถงลานาภาช ตงบานเรอนอยในเขตอาเภอสวนผง และกงอาเภอบานคา สวนอกสวนหนงแยกไปทางใตจนถง ตนนาเพชรบร กะเหรยงทอยในอาเภอสวนผงและกงอาเภอบานคา กระจายกนอยในเขตตาบล สวนผง ตาบลบานบง ตาบลบานคา ตาบลตะนาวศร นอกจากนยงมอยทตาบลยางหก อาเภอปากทอ อกดวย . โสงราชบรสาหรบการตงถนฐานอยอาศยในประเทศไทยนนตงแตสมยกรงธนบร สมเดจพระเจาตากสนมหาราชโปรดเกลาฯใหไปตงบานเรอนอยทจงหวดเพชรบรทบานทาแรง อาเภอบานแหลม แตบรเวณดงกลาวเปนทลมใกลทะเล มสภาพภมประเทศทไมเหมาะตอการดารงชวตของลาวโซง จงไดอพยพมาอยบรเวณสะพานยหน อาเภอเมองเพชรบร จนในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวจงโปรดฯ ใหชาวลาวโซงทอพยพมาใหมตงบานเรอนอยท

หนองปรง อาเภอเขายอย จงหวดเพชรบร ดวยทรงพจารณาถงสภาพภมประเทศทเปนปาเขา เปนทราบสลบทสง มลาหวยหลายแหง เหมาะตอการดารงชวต ในระยะเวลา 100 กวาปทผานมา ชาวลาวโซงพากนอพยพออกมาจากบรเวณจงหวดเพชรบร ไปตงหลกแหลงในจงหวดใกลเคยงและขยายพนทไกลออกไป เหตผลสาคญทชาวลาวโซงออกไปตงหลกแหลงในพนทตางๆ เพราะชาวลาวโซงรนเกามความปรารถนาจะกลบไปยงถนฐานเดมของตนทเมองแถงแควนสบสองจไท จงพยายามทจะเดนทางขนไปทางตอนเหนอของประเทศไทย กระทงถงฤดฝนกจะหยดพก ณ ทใดทหนงเพอเพาะปลกหาเสบยงเกบไวสาหรบการเดนทาง จนกระทงคนเฒาคนแกตายไประหวางการเดนทาง ลกหลานทเหลอจงไมสามารถเดนทางตอไปได จงตงหลกแหลงตามทางนนเปนแหงๆไป ไกลสดคอจงหวดพจตร และพษณโลก นอกจากนแลว ยงมเหตผลอนคอการอพยพเพอไปหาหลกแหลงทอยอาศยทสมบรณกวา หรอยายถนเพราะไดรบความลาบากจากการถกบงคบ ตางๆ ดงปรากฏในพระราชหตถเลขาในพระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลาเจาอยหว ททรงมมาถงสมเดจฯกรมหมนดารงราชานภาพเมอพ.ศ. 2438 ททรงกลาวถงชาวลาวทรงดายายจากเมองเพชรบรมาอยทบานโพหกและโคกคลง แขวงเมองราชบรประมาณ 700 คนเศษ สาเหตเพราะเดอดรอนตองเสยเงนคาราชการและถกเกณฑทานาหลวง เปนตน สาหรบจงหวดราชบรมชมชนลาวโซงทบานตลาดควาย อาเภอจอมบง บานดอนคลง บานบวงาม บานโคกตบเปด อาเภอดาเนนสะดวก บานดอนทราย บานดอนคา บานตากแดด อาเภอบางแพ และทบานภเขาทอง อาเภอปากทอ

ภาคผนวก ข รายชอผเชยวชาญตรวจเครองมอ

263

รายชอผเชยวชาญตรวจเครองมอวจย

. ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม ประธานสาขาวชาการพยาบาลผใหญ หลกสตร พยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยครสเตยน จงหวดนครปฐม

. ดร.ศรกล การณเจรญพาณชย หวหนางานศนยความเปนเลศทางวชาการและ วเทศสมพนธและอาจารยประจาภาควชาพนฐาน และการพยาบาลทกชวงวย (ดานการพยาบาล ผสงอาย) วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จกรรช จงหวดราชบร

. ดร.สนธยา มณรตน พยาบาลวชาชพชานาญการดานจตวทยาผสงอาย หวหนาคลนกจตเวชสงอาย กลมการพยาบาล ฃ โรงพยาบาลสวนสราญรมย จงหวดสราษฎรธาน

. รอยเอก นายแพทยพชรพล พงษภกด นายแพทยเชยวชาญกลมงานวสญญวทยา โรงพยาบาลศนยนครปฐม จงหวดนครปฐม

. อาจารย นายแพทยสภค ปตภากร นายแพทยเชยวชาญดานศลยกรรม อดตผอานวยการโรงพยาบาลโพธาราม จงหวดราชบร

ภาคผนวก ค เครองมอวจย

265

ผสงอาย แบบสมภาษณ งานวจย เรอง

การเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต สวนท ขอมลสวนบคคล

. รหส พนท.... ……. ……. ……. ……. ……. 2. เพศ ชาย หญง 3. อาย................ป 4. ทอย.................................................................................................................................. 5. สถานภาพสมรส โสด สมรส แยกกนอย หมาย หยา อนๆ..................................................... 6. สถานภาพการอยอาศย อยตามลาพง อยกบคสมรส อยกบครอบครว / บตร / หลาน อยกบญาต อนๆ............................................................................... 7. การศกษาสงสด ไมไดเรยน นอยกวาประถม 4 ประถม 4 – 6 มธยมศกษา ปวช. / ปวส. ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร 8. อาชพ งานบาน รบจาง ขาราชการบานาญ เกษตรกร วางงาน อนๆ……………………………………….. 9. รายได........................ตอเดอน รายไดจาก..........................ใชจายเพยงพอไหม................... 10. จานวนสมาชกในครอบครว.......................................คน 11. บทบาทในครอบครว หวหนาครอบครว สมาชกครอบครว 12. บทบาทในชมชน ผนาชมชน ระบ.............................................. สมาชกชมชน 13. ความสามารถในการชวยเหลอตนเองและทากจวตรประจาวน ชวยเหลอตนเองไดทงหมด ชวยเหลอตนเองไดบางสวน สงททาได/ทาไมไดคอ........................................................... ไมสามารถชวยเหลอตนเองได

266

14 โรคประจาตว ไมม ม ระบ.............. 15. ศาสนา พทธ ครสต อสลาม อนๆ…………………………. 16. ชาตพนธ ไทยพนถน ไทยจน ไทยวน ไทยมอญ ไทยกะเหรยง ไทยลาวโซง (ไทยทรงดา) ไทยลาวเวยง (ลาวต) ไทยเขมรลาวเดม อนๆ ระบ.............................................................................. 17. ประสบการณในอดตเกยวกบภาวะใกลตายและการตายของสมาชกในครอบครวหรอผอน ปฏบตงานใกลชดความตาย เคยไปเยยมผปวยใกลตาย เคยไปรวมงานศพ 18. ประสบการณในการดแลผทเจบปวยในวาระสดทายของชวต ไมเคย เคยดแลสมาชก ญาตพนองในครอบครว อนๆ........................................

267

สวนท แนวคาถามทใชในการสมภาษณ . ความเขาใจ ความเชอ ความร สวนบคคลเกยวกบความตาย การเตรยมตวกอนตาย

คาถามหลก คาตอบ 1. ทานคดวาสขภาพตอนนของทานเปนอยางไร ถาเจบปวยมการวางแผนเกยวกบการดาเนนชวตไวอยางไร

2. ถาวนหนงททานเจบปวยหนกและตองตายในระยะเวลาอนใกล ทานรสกอยางไรทตองเผชญ

3. ความตายตามความคดเหนของทานหมายถงอะไร

4. ทานมความเชอเรองความตายและชวตหลงความตาย หรอไม อยางไรบาง ทานเชอเชนนนเพราะอะไร

5. ทานคดวาคนสวนใหญในสงคมรสกอยางไรตอความตาย

6. ทานคดวาหลกคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของ หรอไม อยางไร กบเรองดงกลาว ทานเชอตามหลกคาสอนเหลานนหรอไมเพราะเหตใด อยางไร

7..ทานมความเชอเรองการเตรยมตวกอนตายหรอไม คดวาคนเราตองมการเตรยมตวกอนตายหรอไม เพราะอะไร และควรตองเตรยมตวอยางไร

268

2. การเตรยมตวกอนตายสวนบคคล

คาถามหลก คาตอบ 1. ทผานมาเคยเหนใครมการเตรยมตวกอนตายหรอไม เตรยมอยางไร ทานคดอยางไรตอการเตรยมตวกอนตายของบคคลนนๆ

2. สวนตวทานไดมการเตรยมตวสาหรบเรองนหรอไม ดานไหนบาง อยางไร

3. จากประสบการณผปวยระยะสดทายอยในสภาพอยางไรไดรบการดแลและปฏบตอยางไร

4. ถาทานปวยทานคาดหวงและตองการไดรบการดแลชวยเหลออะไรบาง อยางไร

5. ถาตองตาย ทานอยากตายอยางไร เมอตายแลวอยากใหจดการกบรางกายอวยวะอยางไร อยากใหจดงานศพแบบไหน ใครเปนคนทเราไววางใจใหชวยจดการ

6. ทานรเรองสทธผปวยและพนยกรรมชวต (พ.ร.บ.สขภาพมาตรา 12) หรอไม รจากไหน และเขาใจวาอยางไร

269

ญาต แบบสมภาษณ งานวจย เรอง


. รหส พนท.... ….. …. …… …… ……. 2. เพศ ชาย หญง 3. อาย................ป 4. ทอย..................................................................................................................................... 5. สถานภาพสมรส โสด สมรส แยกกนอย หมาย หยา อนๆ....................................... 6. การศกษาสงสด ไมไดเรยน นอยกวาประถม 4 ประถม 4 – 6 มธยมศกษา ปวช. / ปวส. ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร 7. อาชพ วางงาน รบจาง รบราชการ / รฐวสาหกจ ระบ.............................

เกษตรกร อนๆ………………………………………….. 8. รายได..............................ตอเดอน 9. โรคประจาตว ไมม ม ระบ.......................................................... 10. ศาสนา พทธ ครสต อสลาม อนๆ…………………………........... 11. ชาตพนธ ไทยพนถน ไทยจน ไทยวน ไทยมอญ ไทยกะเหรยง ไทยลาวโซง (ไทยทรงดา) ไทยลาวเวยง (ลาวต) ไทยเขมรลาวเดม อนๆ ระบ................................................................................

270

12. ประสบการณในอดตเกยวกบภาวะใกลตายและการตายของญาตหรอสมาชกในครอบครวหรอ ผอน ปฏบตงานใกลชดความตาย เคยไปเยยมผปวยใกลตาย เคยไปรวมงานศพ 13. ประสบการณในการดแลผสงอายทเจบปวยในวาระสดทายของชวต ไมเคย เคยดแลสมาชก ญาตพนองในครอบครว อนๆ.................................................................................. สวนท แนวคาถามทใชในการสมภาษณ 1. หมวดสภาพการดแลผสงอาย/ผปวยวาระสดทายของชวต

คาถามหลก คาตอบ 1. ทานมความสมพนธอยางไรกบผสงอายททานดแล และสขภาพของผสงอายเปนอยางไร

2. ทานตองดแลผสงอาย อยางไรบาง มญาตคนอนๆ ชวยดแลหรอไม อยางไร

3. ทานเคยไดรบการปรกษาพดคยเกยวกบปญหาสขภาพ หรอสงกงวลใจของผสงอายททานดแลหรอไม สงเหลานนคออะไรบาง ทานใหการตอบสนองตอสงเหลานนอยางไร

4. ถามขอมลบางอยางเกยวกบสขภาพของผสงอายททานคดวารายแรง และผสงอายยงไมทราบ ทานคดวาทานจะแจง หรอใหแพทยแจงผสงอายใหทราบหรอไม เพราะอะไร

5. ทานมปญหาในการดแลผสงอายหรอไม อะไรบาง ปญหาดงกลาวเกดจากอะไร

6. ทานคดวาผสงอายททานดแลมการเตรยมตวกอนตายไวหรอไม เพราะอะไร เตรยมอยางไร และทานทราบไดอยางไร ทานคดอยางไร

271

คาถามหลก คาตอบ 7. ทานไดเรยนรอะไร ตอการเตรยมหรอไมเตรยมตวกอนตายและการเจบปวยของผสงอายททานดแล เรยนรอยางไร และนาผลจากการเรยนรมาใชประโยชนตอตนเองบางหรอไม อยางไร ดานไหนบาง

8. ทานรเรองสทธผปวยและพนยกรรมชวต (พ.ร.บ.สขภาพมาตรา 12) หรอไม รจากไหน และเขาใจวาอยางไร

. หมวดความตองการการไดรบการดแล

คาถามหลก คาตอบ 1. ถาผสงอายททานดแลเจบปวยทานตองการและคาดหวงทจะไดรบการดแลชวยเหลอดานตางๆอะไรบาง อยางไร จากใคร

2. และถากรณทผสงอายปวยหนกและเสยชวตลง ทานคาดหวงและตองการจะไดรบการดแลชวยเหลอดานตางๆ อยางไรจากใคร เพราะอะไร

272

บคลากรทางการแพทย แบบสมภาษณ งานวจย เรอง


. โรงพยาบาล.... ศนย ทวไป ชมชน 2. เพศ ชาย หญง 3. อาย................ป 4. บคลากรทางการแพทยสาขา แพทย พยาบาล บคลกรการแพทยสาขาอน ระบ........................................... . หนวยงานทปฏบตงานระบ........................................................................................................... . ประสบการณในการปฏบตงานดแลผปวย.....................ป . โรคประจาตว

ไมม ม ระบ................................................................. 8. ศาสนา พทธ ครสต อสลาม อนๆ……………………………………….. 9. ชาตพนธ ไทยภาคกลางพนถน ไทยจน ไทยวน ไทยมอญ ไทยกะเหรยง ไทยลาวโซง (ไทยทรงดา) ไทยลาวเวยง (ลาวต) ไทยเขมรลาวเดม อนๆ ระบ…............................................................... 10. ประสบการณในอดตเกยวกบภาวะใกลตายและการตายของญาตหรอสมาชกในครอบครว หรอผอน เคยดแลใกลชดความตายของบคคลใกลชดในครอบครว เคยไปเยยมญาตใกลตาย เคยไปรวมงานศพ 11. ประสบการณในการดแลผสงอายทเจบปวยในวาระสดทายของชวต ไมเคย เคยดแลสมาชก ญาตพนองในครอบครว อนๆ....................................... หากมประสบการณในการดแลผสงอายทเจบปวยในวาระสดทายของชวตนน ทานมสวนรวมอยางไรในการดแล…………………………………………………………………………………

273

สวนท แนวคาถามทใชในการสมภาษณ . สภาพการดแลผปวยวาระสดทายของชวตของโรงพยาบาล

คาถามหลก คาตอบ 1. หนวยงานมรปแบบการดแลผปวยวาระสดทายของชวตเพอตอบสนองความตองการในดานตางๆ ของผปวย อยางไร - นโยบาย ระบบการบรหารจดการ (สถานท,ระเบยบการเยยม ฯลฯ) - การดแลทครอบคลมทง 4 มต ตอบสนองความแตกตางความเปนปจเจกบคคล - การประเมนผล

2. ทานคดวารปแบบการดแลสามารถตอบสนองความตองการดานรางกาย จตสงคม จตวญญาณ ของผปวยและญาต หรอไม อยางไร เพราะเหตใด

3. การดแลผปวยวาระสดทายของชวตทานพบปญหา อปสรรค หรอสงทลาบากใจหรอไม สงนนคออะไร และคดวาควรมแนวทางแกไขอยางไร

4. ทานเรยนรอะไรจากการดแลผปวยวาระสดทายของชวต เรยนรอยางไร

5. ทานไดนาผลการเรยนรมาใช หรอไม อยางไร

6.ทานรเรองสทธผปวยและพนยกรรมชวต (พ.ร.บ.สขภาพมาตรา 12) หรอไม รจากไหน และเขาใจวาอยางไร

274

แบบสนทนากลมงานวจย เรองการเรยนรเพอการจดการวาระสดทายของชวต

. ความเชอ ความร การเรยนรเกยวกบความตาย และการเตรยมตวกอนตาย

คาถามหลก คาตอบ 1. ทานคดวาสขภาพตอนนของทานเปนอยางไร ถาเจบปวยมการวางแผนเกยวกบการดาเนนชวตไวอยางไร

2. ถาวนหนงททานเจบปวยหนกและตองตายในระยะเวลาอนใกล ทานรสกอยางไรทตองเผชญ

3. ความตายตามความคดเหนของทานหมายถงอะไร

4. ทานมความเชอเรองความตายและชวตหลงความตาย หรอไม อยางไรบาง ทานเชอเชนนนเพราะอะไร

5. ทานคดวาคนสวนใหญในสงคมรสกอยางไรตอความตาย

6. ทานคดวาหลกคาสอนทางศาสนามสวนเกยวของ หรอไม อยางไร กบเรองดงกลาว ทานเชอตามหลกคาสอนเหลานนหรอไม เพราะเหตใด อยางไร

7..ทานมความเชอเรองการเตรยมตวกอนตายหรอไม คดวาคนเราตองมการเตรยมตวกอนตายหรอไม เพราะอะไร และควรตองเตรยมตวอยางไร

275

2. การเตรยมตวกอนตายสวนบคคล

คาถามหลก คาตอบ 1. ทผานมาเคยเหนใครมการเตรยมตวกอนตายหรอไม เตรยมอยางไร ทานคดอยางไรตอการเตรยมตวกอนตายของบคคลนนๆ

2. สวนตวทานไดมการเตรยมตวสาหรบเรองนหรอไม ดานไหนบาง อยางไร

3. จากประสบการณผปวยระยะสดทายอยในสภาพอยางไร ไดรบการดแลและปฏบตอยางไร

4. ถาทานปวยทานคาดหวงและตองการไดรบการดแลชวยเหลออะไรบาง อยางไร

5. ถาตองตาย ทานอยากตายอยางไร เมอตายแลวอยากใหจดการกบรางกายอวยวะอยางไร อยากใหจดงานศพแบบไหน ใครเปนคนทเราไววางใจใหชวยจดการ

6.ทานรเรองสทธผปวยและพนยกรรมชวต (พ.ร.บ.สขภาพมาตรา 12) หรอไม รจากไหน และเขาใจวาอยางไร

ภาคผนวก ง ตวอยางหนงสอแสดงเจตนาตาม พ.ร.บ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. มาตรา

(ความตองการครงสดทายของชวต Living will)

292

ประวตผวจย ชอ – สกล นางสาวธนวรรณ สนประเสรฐ เกดวนท เมษายน พ.ศ. ทอย บานเลขท / หม ตาบลดอนใหญ อาเภอบางแพ จงหวดราชบร ททางาน หนวยงานผปวยนอกจกษ กลมการพยาบาล โรงพยาบาลโพธาราม อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร ประวตการศกษา พ.ศ. สาเรจการศกษาระดบปรญญาตร ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร พ.ศ. สาเรจการศกษาประกาศนยบตรพยาบาลเฉพาะทางเวชปฏบตทางตา ศนยจกษสาธารณสข โรงพยาบาลมหาราช นครราชสมา พ.ศ. สาเรจการศกษาประกาศนยบตรพยาบาลเฉพาะทางวดสายตาประกอบแวน ศนยจกษสาธารณสข โรงพยาบาลมหาราช นครราชสมา พ.ศ. สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยครสเตยน พ.ศ. สาเรจการศกษาประกาศนยบตรพยาบาลเฉพาะทางเวชปฏบตการตรวจรกษา โรคเบองตน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร พ.ศ. เขาศกษาตอระดบปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวต และการพฒนามนษย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ประวตการทางาน พ.ศ. พยาบาลวชาชพ ระดบ ตกอายรกรรมหญง กลมการพยาบาล โรงพยาบาลโพธาราม พ.ศ. พยาบาลวชาชพระดบ หนวยงานฝากครรภ งานผปวยนอก กลมการพยาบาล โรงพยาบาลโพธาราม พ.ศ. -ปจจบน พยาบาลวชาชพชานาญการ หนวยงานผปวยนอกจกษ กลมการพยาบาล โรงพยาบาลโพธาราม

าว 2556 ิทยาลัิลปากรยศ · จ 53251808: major: lifelong education...

Documents

Transcript of าว 2556 ิทยาลัิลปากรยศ · จ 53251808: major: lifelong education...