รากเหงาวฒันธรรมบางนาเมื่อ ๕๐ ป ที่แลว ศึกษารากเหงาวัฒนธรรมสองฝงคลองบางนา ฐานขอมลู เมื่อ ๕๐ ปกอน

(กอน พ.ศ. ๒๕๐๐)

สัมภาษณ : น.อ.พิเศษ สวัสด์ิ ประดิษฐเวช ร.น. อายุ ๗๔ ป โดย : กลุมนักศึกษาคณะศิลปศาสตรและนิติศาสตร ๒๐ คน

บางนา เปนช่ือ ตําบล ไดมาจากช่ือ คลองบางนา เปนเสนเลือดใหญของตําบล ดินแดน สวนนี้อยู ใต สุดของกรุงเทพมหานคร มีคลองบางอออยู ทิศเหนือของตําบลคลองสําโรง คลองประวัติศาสตรอยูดานทิศใต คลองบางนาท่ีอยูตรงกลางน้ันทอดยาวเปนเสนเลือดเศรษฐกิจหลอเ ล้ียงชีวิตชาวบางนามาแตอดีต มีความยาวเฉพาะท่ีอยู ในเขตบางนา ๑๗๕ เสน กวาง ๑๕–๒๐ วา ปากคลองเร่ิมจากแมน้ําเจาพระยา มีวัดบางนาในอยูตนคลองวัดบางนานอกอยูตรงกลางลําคลอง ทอดยาวลึกเขาไปถึงเขตอําเภอบางพลีจังหวัดสมุทรปราการ ปลายคลองหักเล้ียวข้ึนเหนือเปนเสนกั้นเขตแดนบางนากับบางแกว เช่ือมกับคลองเคล็ด อันเปนท่ีตั้งของสถานีตํารวจบางนาในปจจุบัน คลองบางนามีช่ือเรียกตามตําบลท่ีผาน คือ คลองบางแกว คลองสาหราย ตลอดสองฝงลําคลอง มีหลอด หรือ ลําประโดงเปนทางน้ําเล็กๆ เปนกางปลานําพาน้ําเขาทํานา ทําความชุมช้ืนใหแกแผนดิน ไดแก หลอดสามเบา หลอดสามงาม ตําบลบางนามีเนื้อท่ี ๑๙.๖ ตารางกิโลเมตร หรือ ประมาณ ๑๓,๐๐๐ ไร ปจจุบันถูกวัฒนธรรมความมักงายของคนตางถ่ินท่ีอพยพมาประกอบอาชีพและอยูอาศัย ทําใหสภาพคลองต้ืนเขิน สกปรก น้ําดํา เนาเหม็น นับแตปากคลองบางนาเขาไปซ่ึงเปนตนคลอง มีหมูบานเปนหมูๆ เปนท่ีอยูอาศัยของกลุมชนดั้งเดิม เขมร สยาม จีน ลาว และมอญ เปนชุมชนดั้งเดิมสืบตอกันมา คนไทยสยาม คนจีนอยูตนคลอง ปลายคลองเปนมอญและลาวซ่ึงไมชอบน้ํา เพราะอพยพมาจากที่ดอน คนไทยเหลานี้ เทือกเถาเหลากอเดิมอยูฝงพระประแดงฝงซายนับแตขาเขาจากปากนํ้าบางเจาพระยา ตําบลบางน้าํผ้ึง

ตําบลบางกระเจา ท่ีชัดเจนก็มีหมูบานตระกูล คหบดีใหญ ๔-๕ ตระกูล ลวนผูกพันเปนพี่นองกันทางสายเลือด มีตระกูล รุงเรือง รุงสวาง รุงแสง ตระกูลบัวรอด ตระกูลประดิษฐเวช เปนตน สวนบริเวณปลายคลอง รัชกาลท่ี ๒ พระราชทานเปนท่ีทํานาของพวกมอญ มีสมิงราชาเทวะเปน ผูควบคุม และมีมอญ พระประแดงมาจับจองท่ีทํากิน มอญมีช่ือสมัยนั้น มียายชา – ตาจอก แกจับจองท่ีนาไว 100 กวาไร ซ่ึงก็นับวามาก ถึงหนานาแกจะพาลูกหลาน ขนเสบียงอาหาร เคร่ืองมือ ทํานาใสเรือแจวมาทางคลองปลัดเปรียงไปปลูกเถียงนา ทํานา ไถนา ปลูกขาวจนเสร็จแลวจึงกลับ

หมูบานตนตระกูล รุงเรือง รุงสวาง รุงแสง อยูตนคลอง บัวรอด อยูไปปลายคลอง สถานท่ีตั้งเคหสถานของคนในตระกูลรุงแสง ซ่ึงมีช่ือเสียงเปนท่ีนับถือในคุณความดีมาจนทุกวันนี้คือ คุณชนะ รุงแสง บิดาของทานตั้งนิวาสถานอยูริมคลองบางนาตรงขามกับ กรมอุตุนิยมวิทยากินบริเวณมาถึง ไบเทค ปจจุบันนี้

สมัยนั้น กอน พ.ศ. ๒๕๐๐ (คือเม่ือ ๕๐ ปท่ีแลว) เร่ิมมีโรงงานแหงแรก คือโรงงานวุนเสน เปนของคนจีน ไดกอความเดือดรอน ปลอยน้ําเนาเสียลงคลองบางนา ปลาตาย ชาวบานเคยไดใช น้ํากินอาบก็ใชไมได ผูท่ีเปนหัวหนานําชาวบานประทวง คือ หนุมชนะ รุงแสง ขณะเปนนักเรียนมัธยมโรงเรียนสวนกุหลาบ แสดงความเปนผูนําสังคมประชาธิปไตย เห็นภัยของการทําลายส่ิงแวดลอมมาตั้งแตเปนเด็กวัยรุน

ในดานการคมนาคมการเดินทางเขากรุงเทพฯ มีทางรถไฟสายปากน้ําวิ่งปากน้ํา-หัวลําโพง มีสถานีจอดตําบลบางนาท่ีสถานีบางนา บางออ บางจาก สถานีสวนออย บางนางจีนเปนตน

วิถีชีวิตชาวบางนาเร่ิมเปล่ียนแปลงชัดเจน เม่ือโรงงานอุตสาหกรรมไหลบาเขามาเปนคล่ืนลูกใหญเปล่ียนชีวิตอันสงบสุขของคนบางนาแทบจะส้ินเชิงคือโรงงานวุนเสน วารัน ตอมาก็มี โรงงานฟลิปส โรงงานไมอัดไทย โรงงานแบตเตอร่ี โรงแกว โรงงานใดต้ังกอนหลัง และเลิกไปเม่ือใด เพราะเหตุใดควรจะไดคนควาตอไป

บุคคลท่ีควรจดจําคือ ปาเผ่ือน เปนคุณยาย คุณชนะ รุงแสง ปาทองดี เปนแม นายเพิ่ม รุงเรือง เจาของโรงเรียนอรรถวิทย ในปจจุบัน วัฒนธรรมท่ีปรากฏชัดในยุคนั้น คือ วัฒนธรรมความสามัคคีของคนท้ังตําบล ชวยเหลือใน

การทํากิน ปองกันภัย แมในท่ีสุด นิยมแตงงานกันในหมูญาติ

วัฒนธรรมความสามัคคี ช้ีใหเห็นไดชัด เชน ๑. กลุมบานรุงแสง และ กลุมบานรุงเรือง หรือกลุมบานอ่ืนก็ตาม สองบานนี้ เปน

หมูบานใหญ มีธรรมเนียมวัฒนธรรมชวยเหลือกัน ใครทํานานวดขาวเสร็จกอนจะเฮละโล พากันไปชวยบานท่ียังไมเสร็จ นวดขาว ฝดขาวดวยสีฝด เก็บเขายุงฉาง สนุกสนานกันมาก ซ่ึงก็รวมไปถึง การเก็บเกี่ยว ไถหวาน อันเปนกรรมวิธีเกษตรกรรมในสมัยนั้น

๒. เม่ือเสร็จหนานา คลองบางนาจะต้ืนเขินเพราะทองน้ําเปนดินเลน ดินออนอยูแลว เม่ือน้ําแหงลง ดินจะเร่ิมแข็งตัว กักน้ํา น้ําไหลไมสะดวก วิธีทําใหคลองลึก กํานัน จะปาวรองใหลูกบาน ใหเอาควายลุยโคลน ตั้งแตปลายคลองมาออกปากคลอง เวลาน้ําลง ก็จะพัดพาโคลนเลนออก ปากคลองสูแมน้ําเจาพระยาออกปากอาวไปทําเปนประจําทุกปคลองก็จะไมตื้นเขินน้ําไหลสะดวก วิธีนี้นับวาเปนภูมิปญญาชาวบาน เปนวัฒนธรรมซ่ึงสูญไปแลว

๓. ความสามัคคีท่ีเห็นชัดอีกอยางหน่ึง คือ เวลามีสัตวใหญตาย เชน วัว ควายจะรูกันท้ังตําบล การแลเนื้อ ควาย วัว ตองทําเร็ว มิฉะนั้น จะเนาเสีย หนังควายจะตัดเจียนเปนร้ิว ควั่นเปนเชือกจะเหนียวมากไวสําหรับลากไถ ลากเล่ือน คอง ทําเร็วใชคนมาก ทุกคนจะเอามีดมาคนละเลมมาชวยกันแล แยกเนื้อ หนัง กระดูก เจาของจะแบงใหพอไปทํากับขาวไดทุกคน ไปตากแหงไวกินยามขัดสนก็ได ปรุงเปนอาหารโปรตีนมีรสก็ได ไมมีการหวงกัน ชาวนาจะไมฆาควาย วัว ดวยนับถือวาเปนเพื่อนมาชวยทํากินเวนแตจะลมเอง

สมัยเม่ือป 73-74-75 เศรษฐกิจตกตํ่า นาท่ีบางนาหลุดมือไปเปนจํานวนมาก เพราะชาวนาทํานาไดขาวไมพอคาเชา หรือขายไมออก ตองไปจํานองท่ีนากับ ยายแดง เมียหลวงรักษา นายอากร อยูฝงพระประแดง กิตติศัพท เปนคนข้ีเหนียวมาก เจาของท่ีดิน ท่ีจับจองไวตกเปนของคุณยายแดงเปนจํานวนมาก เหลือรอดไมกี่เจา ยายแดงมีคนดูแลนา คนเก็บคาเชานายายแดง ช่ือ นายเงาะ แสงใหญ นายเงาะ แสงใหญ เปนใคร นาสงสัยอยู?

ฉายา ประจําตัว ”แสงใหญ” เปนฉายาของนายทอง แสงใหญ คนสมัยอยุธยา ตอนตน นายทอง เปนวีรชน คายบางระจัน มีเร่ืองเลาประกอบวา คนบางน้ําผ่ึง สืบเช้ือสายมาจากพวกบางระจัน คุณยายของ น.อ.สวัสดิ์ เลาใหลูกหลานฟงวา เม่ือคายจะแตก พวกผูชายตอนใหพวกผูหญิงและเด็กๆ อพยพลงเรือ พรอมเสบียงอาหาร หนีขาศึกมาตามลําน้ํา มาซอนตัวอยูปากนํ้าเจาพระยา รอพวกผูชายท่ีจะอพยพตามมา ผูชายชาวเมืองสิงห คายบางระจันตายหมด พวกอพยพจึงตองสรางบานเรือน สรางครอบครัวข้ึนใหม แตงงานกันในกลุมบาง กับชาวบานบาง ยังมีคนโบราณเลานิทานนี้กันอยูในปจจุบัน

วัฒนธรรมอาหาร ตมกรอ : ปลาหมอตมเค็ม ปลาหมอกลมชุมมาก ส้ินหนานา ปลาหมอจะตกคลักมากมาย

ตักมาไดเปนปบๆ ตมเค็มปลาหมอจะใหอรอยตองตมกรอ คือ เอาปลาใสสวิง ลางโคลนใหสะอาด แลวนํามาใสปบ ทั้งเปนๆ เอาเกลือโรย ไมตองใสน้ํา น้ําในตัวปลา จะออกมาเอง ปดปากปบใหแนน ยกข้ึนต้ังไฟทั้งเปน ปลาจะกระโดดหนีตายเสียงกรอใหญ สักพักก็จะเงียบ เนื้อปลาจะหวาน เค็ม อรอยมาก แตเปนการทรมานสัตว วัฒนธรรมนี้ปจจุบันไมมีแลว

มีลุงคนหนึ่ง (ไมออกช่ือ) ตมกรอกินเปนประจํา กอนแกจะตาย ทรมานมาก ถายออกมา ญาติเอากาบหมากรองอุจาระ ปรากฏวามีแตเกล็ดปลาหมอ เต็มไปหมด นับเปนเวรกรรม เลาสอนลูกหลานไมใหทรมานสัตว จะกินเขาก็ตองกินดีๆ ดวยความเคารพ

สุมปลาออ : เปนสุมขนาดใหญกวาธรรมดา 4-5 เทา มีตาขายอยูท่ีปากสุม ปลาออ คือ ปลาดุก เวลาน้ําลงจะมาออทวนน้ําจํานวนมาก คนจับปลาออจะเอาสุมไป สุมจับแลวรวบตาขายจะไดปลามาจํานวนมาก ไมขาย สวนมากแจกกันกิน เพราะไมมีราคา มันมากเหลือเกิน

ตระกูลประดิษฐเวช ทํางานในวัง ตั้งแตรัชกาลท่ี ๔ มีประวัติความเปนมาอยางไร ทําไมมามีท่ีดินอยูบางนา ศึกษาและสืบตอไป.

--------------------