› wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik,...
Transcript of › wp-content › uploads › 2019 › 07 › ... ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİGemicilik,...
1
ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİEU IPA13/CS-02.a
DOĞAL GAZ PİYASASI ÇALIŞTAYI
Oturum 3 – Kurumsal Yapılandırma
8-9 Mayıs 2019, Ankara
2 © 2019 Orhan Çitanak
Dünden Aklımızda Kalanlar
3 © 2019 Orhan Çitanak
Finansmana Erişim Zor ve Pahalı
Kaynakların Doğru Kullanımı
Şirketlerin Karlılıkları
Bütüncül Bir Program
Elektrik Sektörünün Borç Sorunu
Arz Fazlası, Talep ve Fiyatlar
Piyasa İşleyişi
Enerji Girişim Sermayesi Fonu
Strateji Belgesi 2019
Finansal Sürdürülebilir ve
Ödenebilirlik
Alım Gücü Düşük Tüketicilerin
Desteklenmesi
Dünden Aklımızda Kalanlar
Tüketici Fiyatları Hedeflemesi
Fiyat Sinyalleri ve Kaynak
Optimizasyonu
Öngörülebilir, Vadeli Sözleşmeler ve
Likidite
BOTAŞ’ın Pazar Payı
Alıcıların Tercihleri
Abone Tarifeleri
Kapasitenin Optimal Kullanımı
LNG Terminalleri
Sözleşme Tiplerinin Çeşitlendirilmesi
UDN’de Teslimatlı, Sabit Miktarlık,
Fiyat Formüllü Sözleşmeler
Dinamik Fiyatlandırma
Emtia ve Kur Riski Yönetimi
233 Sayılı KHK, Kamu Zararı, Şahsi
Sorumluluk ve Hareket Kabiliyeti
Risk Yönetimi / İç Kontrol ve
Denetim Sistemleri
Asgari Alım Yükümlülükleri
İthalat Kotası ya da Yıllık İkili
Anlaşma İhalesi
Sözleşmelerin Yeniden Müzakeresi
Yeni Uzun Dönemli İthalat
Sözleşmeleri
BOTAŞ’ın Yapılandırılması
Kapasite Platformu
CESEC Entegrasyonu
4 © 2019 Orhan Çitanak
Kurumsal Yapılandırma
Bir Öneri
Uluslararası Örnekler – İletim Sistemi İşletmecileri
Uluslararası Örnekler – Ticaret Şirketleri
Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma
Özelleştirme Örnekleri
5 © 2019 Orhan Çitanak
Bir Öneri
6 © 2019 Orhan Çitanak
Altyapı Şirketi
Bağımsız İletim Sistem İşletmecisi
Karlı, Büyüyen ve Lider Bir Kuruluş
Ticaret Şirketi
Portföy Çeşitlendirme
Kur ve Emtia Riski Yönetimi
Kamu Zararı ve Şahsi Sorumluluk
Kurumsal Risk Yönetimi
Karlı, Büyüyen ve Lider Bir Kuruluş
Bir Öneri
7 © 2019 Orhan Çitanak
BOTAŞ’ın Yapılandırılması Ne Getirir, Ne Götürür?
İletim Sistemi İşletmecisi ayrı bir tüzel kişilik olarak yapılandırılmadan, adil rekabet
olmaz mı?
İletim Sistemi İşletmecisi ayrı bir tüzel kişilik olarak yapılandırılması «Independent
TSO» olmayı sağlar mı? Sonuçta, aynı bakanlığın ilgili kuruluşu olmayacak mı?
Ayrıştırılınca daha küçük, daha verimsiz olmayacaklar mı?
Özelleştirme düşünülebilir mi?
Avrupa’da ayrıştırılan İletim Sistemi İşletmecileri yollarına nasıl devam etmişler?
8 © 2019 Orhan Çitanak
Uluslararası Örnekler – İletim Sistemi İşletmecileri
9 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
SNAM ÖRNEĞİ
2000 yılında İtalyan Parlamentosu, doğal gaz iletimi ve sevkiyatı faaliyetlerinin, doğal gaz
üretimi ve satışı faaliyetlerini yürüten ENI şirketinden ayrıştırılmasını içeren 98/30/EC no'lu
Direktifi (EU Gas Directive 98/30/EC) onaylamış ve bu karar sonucunda, Haziran 2001’de Snam
Rete Gas isimli doğal gaz altyapı şirketi kurulmuştur.
Snam Rete Gas şirketinin halka arzı ilk defa 6 Aralık 2001 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Halka
arz yöntemi ile ENI şirketinin Snam Rete Gas’da bulunan hisse payı %59,76’ya düşürülmesine
karşın, ENI hisse çoğunluğunu bulundurmaya devam ettirmiştir.
Snam Rete Gas, 2009 yılında doğal gaz depolamadan sorumlu Stogit şirketini ve doğal gaz
dağıtım bölgelerinden sorumlu Italgas şirketini ENI’dan satın almıştır.
2012 yılında, Snam Rete Gas şirketi ismini SNAM olarak değişmiştir. SNAM şirketi altında dört
iştirak kurulmuştur. Bu şirketler doğal gaz iletimi ve sevkiyatından sorumlu Snam Rete Gas
şirketi, LNG (yeniden gazlaştırma) terminallerinden sorumlu GNL Italia şirketi, doğal gaz
depolamadan sorumlu Stogit şirketi ve doğal gaz dağıtım bölgelerinden sorumlu Italgas şirketidir.
SNAM’ın bu yeni yapısı, Üçüncü Enerji Paketinde yer alan Bağımsız İletim Sistemi İşletmecisi
yapısına uygun bir şekilde kurgulanmıştır. 25 Mayıs 2012 itibariyle, ENI %30 hissesini CDP
Bankasına (İtalyan Devlet Bankası) devrederek mülkiyet ayrışması (“ownership unbundling”)
sürecini tamamlamıştır. 2016 yılında doğal gaz dağıtım şirketi Italgas, SNAM’dan ayrılmıştır.
CDP RETI Ortakları:
Çoğunluk hissesi İtalyan Ekonomi Bakanlığına aitolan Cassa Depositi e Prestiti Spa’nın %59,1,
Çin kamu iletim şirketinin bir iştiraki olan StateGrid Europe Limited – SGEL’in %35
çeşitli İtalyan kurumsal yatırımcıların % 5.9
10 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
SNAM ÖRNEĞİ
http://www.snam.it/export/sites/snam-rp/repository/ENG_file/investor_relations/shareholders_update/fact_book/Fact_Book_Snam_2018_eng.pdf
11 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO ÖrnekleriSNAM ÖRNEĞİ
12 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
SNAM ÖRNEĞİ
https://investors.nationalgrid.com/~/media/Files/N/National-Grid-IR-V2/reports/2017-18/annual-report-and-accounts.pdf
Piyasa Değeri: 14.5 Milyar ABD Doları
13 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
FLUXYS ÖRNEĞİ
Belçikalı Fluxys diğer bir başarılı örnektir.
Fluxys 2001 yılında kurulmuş ve Suez şirketinin iştiraki olan, doğal gaz iletimi, sevkiyatı, üretimi ve satışı faaliyetlerini bir arada yürüten
Distrigas şirketinin doğal gaz altyapı faaliyetlerini üzerine almıştır.
2008 yılında Distrigas satın alınarak ENI’ın parçası haline gelmiştir.
Fluxys ise bir yandan Fluxys Belgium olarak Belçika’daki doğal gaz iletim, sevkiyat, LNG ve depolama faaliyetlerin yürütürken, öte yandan
Fluxys Europe olarak birçok uluslararası doğal gaz proje şirketinde paya sahip olmuştur.
2002 Yılı Distrigas Ortaklık Yapısı 2002 Yılı Fluxys Ortaklık Yapısı 2019 Yılı Fluxys Ortaklık Yapısı
14 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
FLUXYS ÖRNEĞİ
15 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
FLUXYS ÖRNEĞİ
16 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO ÖrnekleriFLUXYS ÖRNEĞİ
https://www.fluxys.com/-/media/project/fluxys/public/corporate/fluxyscom/documents/fluxys-belgium/corporate/finance/annualfinancialreport/en/2018_annualreport_fluxysbelgium_en.pdf
Piyasa Değeri: 2 Milyar ABD Doları
17 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
NATIONAL GRID ÖRNEĞİ
Birleşik Krallık (UK) Doğal Gaz İletim
Sistemi İşletmecisi Lattice Group 2000 yılında
British Gas’dan ayrılmış ve 2002 yılında
Elektrik İletim Sistemi İşletmecisi National
Grid ile birleşmiştir.
Şu anda dünyanın en saygın iletim sistemi
işletmecileri arasında en ön sırada yer
almaktadır ve ABD’deki operasyonlarının
büyüklüğü Birleşik Krallık’taki
operasyonlarının büyüklüğünü geçmiş
durumdadır.
https://investors.nationalgrid.com/~/media/Files/N/National-Grid-IR-V2/reports/2017-18/annual-report-and-accounts.pdf
18 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
NATIONAL GRID ÖRNEĞİ
Piyasa Değeri: 28 Milyar ABD Doları
19 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
ENAGAS ÖRNEĞİ
İspanyol Enagas ise, 5 bin kilometrelik iletim hattıyla, 3 yer altı deposu, 8 LNG terminali ve 6 uluslararası boru hattındaki paylarıylaAvrupa’nın önemli doğal gaz altyapı şirketlerinden birisidir.
2012 yılında bağımsız İletim Sistemi İşletmecisi olarak akredite olmuştur.
Son dönemde DESFA’da %13,2, TAP’ta %16 pay almıştır. Bunun dışında Meksika, Şili, Peru, İsveç ve ABD’de yatırım ve faaliyetlerdebulunarak uluslararası platformda büyümeye devam etmektedir.
20 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
ENAGAS ÖRNEĞİ
21 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO ÖrnekleriENAGAS ÖRNEĞİ
Piyasa Değeri: 6 Milyar ABD
Doları
22 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
ENAGAS ÖRNEĞİ
https://www.enagas.es/stfls/ENAGAS/Documentos/anual_report_2018.pdf
Piyasa Değeri: 6 Milyar ABD Doları
23 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan TSO Örnekleri
Borsa Istanbul Toplam Piyasa Değeri: 140 Milyar ABD Doları
24 © 2019 Orhan Çitanak
Düzenlenmiş Gelir – Yüksek Finansman Kapasitesi
Teknik Yetkinlik, Ortaklık Becerisi ve Yönetim Gücü
Vizyon ve Strateji
Yeni Piyasalar – Uluslararası Projeler
Düzenleme Dışı Faaliyetler Stratejisi (Ulaşım Sektörü için CNG
ve LNG)
Yeni Teknolojiler ve Sürdürülebilir Gelecek (biomethane, synthetic
gas, hydrogen, CO2 and power-to-gas storage)
Avrupa’dan TSO Örnekleri
Karlı,
Büyüyen ve
Lider Bir
Kuruluş
25 © 2019 Orhan Çitanak
Uluslararası Örnekler – Doğal Gaz Şirketleri
26 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ
27 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ
28 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ
29 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ
30 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ
31 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENI ÖRNEĞİ
Piyasa Değeri: 54 Milyar ABD Doları
ENI, BP gibi TOTAL, ExxonMobile, Shell ya da şimdi Shell bünyesinde olan
BG Group gibi, bizde TPAO ile birleşmiş BOTAŞ gibi bir «Oil and Gas»
şirketidir. SNAM’dan ayrılması sebebiyle örnek olarak seçilmiştir.
32 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ
33 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ
natural gas distribution companydelivering natural gas energy to 10,9 million customers
with over 200,000 km of network
34 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ
Piyasa Değeri: 32 Milyar ABD Doları
35 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ
36 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi ÖrnekleriENGIE ÖRNEĞİ
37 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi Örnekleri
Engie, E.ON ve Centrica gibi «Gas and Power» şirketidir.
GRTgaz’ın hala %75 sahibi olması sebebiyle seçilmiştir.
38 © 2019 Orhan Çitanak
Avrupa’dan Doğal Gaz Şirketi Örnekleri
Karlı,
Büyüyen ve
Lider Bir
Kuruluş
ENI
Arama ve Üretim
LNG Sıvılaştırma
Gemicilik,
Rafinaj ve Petrokimya
İşlenmiş Ürünlerin Dağıtımı ve
Satışı
Elektrik Üretimi
Gaz ve Elektrik Perakende Satışı
ENGIE
Elektrik Üretimi
LNG Terminal İşletmeciliği
Depo İşletmeciliği
İletim ve Dağıtım Hizmeti
Gaz ve Elektrik Perakende
Satışı
Müşteri Çözümleri (Enerji
Verimliliği, Enerji Yönetimi)
AR-GE ve Teknoloji
Faaliyetler Arası Sinerji
Çevre Duyarlı Çözümler
Ticaret ve Risk Yönetimi
Kurumsal Yönetim Yapıları
Finansmana Erişim
39 © 2019 Orhan Çitanak
Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu
40 © 2019 Orhan Çitanak
15/11/2000 Tarih ve 4603 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun
Madde 1 – 1. Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketinin (bankalar) çağdaşbankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre çalışmalarını ve özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılmaları ile hisse satışlarınailişkin düzenlemelerin ve hisselerin tamamına kadarının özel hukuk hükümlerine tabî gerçek ve tüzel kişilere satışının gerçekleştirilmesidir.
5. 233 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 399 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 6245 sayılıHarcırah Kanunu ve 237 sayılı Taşıt Kanunu ile bunların ek ve değişikliklerine ilişkin hükümler ile 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanunve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 13 üncü maddesi ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 277 nci maddesi 2946 sayılı KamuKonutları Kanunu, 195 sayılı Basın İlân Kurumu Teşkiline Dair Kanun ve 631 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Malî ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler ileBazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname bankalar hakkında uygulanmaz.
Madde Gerekçesi
Madde 1. – (1) numaralı fıkra ile, Kanunun amacının, Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası AnonimŞirketinin çağdaş bankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre çalışmalarını ve özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılmaları ilehisse satışlarına ilişkin düzenlemelerin ve hisselerin % 100’üne kadarının özel sektöre satışının gerçekleştirilmesi olduğu belirtilmiştir.
(5) numaralı fıkra ile, yeniden yapılandırmanın başarıya ulaşması için söz konusu kamu bankalarının tâbi olmayacakları kanunlar belirtilmiştir.
Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu
KAMU BANKALARI ÖRNEĞİ
41 © 2019 Orhan Çitanak
19/10/2005 Tarih ve 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu
Fonun kuruluş ve bağımsızlığı
Madde 111 — Bu Kanun ve ilgili diğer mevzuat ile verilen yetkiler çerçevesinde tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla, mevduatın ve katılım fonlarının sigorta edilmesi, Fon bankalarının yönetilmesi, malî bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yapılandırılması, devri, birleştirilmesi, satışı, tasfiyesi, Fon alacaklarının takip ve tahsili işlemlerinin yürütülmesi ve sonuçlandırılması, Fon varlık ve kaynaklarının idare edilmesi ve Kanunla verilen diğer görevlerin ifası için kamu tüzel kişiliğini haiz, idarî ve malî özerkliğe sahip Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kurulmuştur.
Fon görevini yaparken bağımsızdır. Fonun kararları yerindelik denetimine tâbi tutulamaz. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, Fon Kurulunun kararlarını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez.
Fon, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Kurulu ile Başkanlıktan oluşur.
Fonun merkezi İstanbul'dadır. Fon, görevli ve yetkili olduğu alanın yoğun olduğu illerde olmak ve sayısı üçü geçmemek kaydıyla Bakanlar Kurulu kararıyla yurt içi temsilcilik ve tahsilat birimleri açabilir.
Fon, 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine tâbi değildir.
Fon, görev ve yetkilerini etkin şekilde yerine getirmek amacıyla, yeterli sayı ve nitelikte personeli istihdam eder.
Fonun malları Devlet malı hükmündedir. Fonun mal, hak ve alacakları haczedilemez ve rehnedilemez.
Madde Gerekçesi
Madde 111.- Bu Kanun hükümleri kapsamında bir bankanın iflâs ve/veya tasfiyesinde tesis edilecek işlemlerin uygulanması amacıyla, muhtemel gereksinimler dikkate alınarak Kurumdan alınacak geçici süreli izinle Fon tarafından banka kurulması, bu süre içerisinde iflas veya tasfiye işlemlerinin tamamlanamaması halinde izin süresinin uzatılarak iflas ve tasfiye işlemlerinin tamamlanması sağlanmış, bu bankaya Kanun ile Fona verilen görevlerin ifasında bazı istisna ve muafiyetler tanınmıştır.
Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu
TMSF ÖRNEĞİ
42 © 2019 Orhan Çitanak
6/12/2012 Tarih ve 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu
Borsa İstanbul Anonim Şirketi
Madde 138 – (13) 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 22/1/1990 tarihli ve 399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, 657 sayılı Kanun, 4/7/2001 tarihli ve 631 sayılı Memurlar ve
Diğer Kamu Görevlilerinin Mali ve Sosyal Haklarında Düzenlemeler ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu, 3/12/2010 tarihli ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu, 2/4/1987 tarihli ve
3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu
İhale Kanunu, 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 5018 sayılı Kanun, 5/1/1961 tarihli ve
237 sayılı Taşıt Kanunu, 9/11/1983 tarihli ve 2946 sayılı Kamu Konutları Kanunu, 2/1/1961 tarihli ve 195 sayılı Basın İlân Kurumu Teşkiline Dair Kanun, 24/11/1994 tarihli
ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun, 18/5/1994 tarihli ve 527 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 7/12/1994 tarihli ve 4054 sayılı Rekabetin
Korunması Hakkında Kanun ile bunların ek ve değişikliklerine ilişkin hükümler Borsa İstanbul Anonim Şirketi ile Borsa İstanbul Anonim Şirketinin doğrudan veya dolaylı
olarak pay sahipliği nedeniyle bunlara tabi hâle gelen bağlı ortaklıkları ve iştirakleri hakkında uygulanmaz.
Madde Gerekçesi:
Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısının 65 inci maddesinde, borsaların faaliyetlerini piyasa dinamiklerine uygun olarak ve uluslararası rekabetin getirdiği esneklikte yerine
getirebilmelerini teminen anonim şirket şeklinde kurulmalarının öngörüldüğü;
rekabetin bu kadar yoğun olduğu bir ortamda, hızlı ve esnek yapıda çalışmanın zorunlu hale geldiği;
Yüksek Planlama Kurulunun 29/9/2009 tarih ve 2009/31 sayılı kararı ile kabul edilen İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Strateji ve Eylem Planında Türk sermaye
piyasalarında faaliyet gösteren borsaların esnek koşullarda çalışmaların sağlayacak hukuki statüye kavuşturulmaları ve genel kamu idaresini ilgilendiren mevzuat kapsamı
dışına çıkarılmalarının öngörüldüğü;
ayrıca, borsaların finans merkezlerinin en önemli unsurları arasında yer almalarıyla birlikte bunun ön koşulunun likidite, derinlik ve ürün çeşitliliğinin sağlanması ve buna
imkân verecek teknolojik yeterliliğin bulunması olduğu;
bu nedenle uluslararası yaklaşımlara uygun olarak, sermaye piyasalarına ilişkin her çeşit ürünün işlem gördüğü ve piyasaların işletildiği, “süpermarket” yaklaşımıyla çalışan,
son teknolojiyi kullanan ve hızlı karar alabilen tek ve büyük bir Türkiye borsası oluşturmanın çok önemli olduğu;
……..
Kamu Şirketlerine Kurumsal Hareket Kabiliyeti Kazandırma Konusu
BORSA İSTANBUL ÖRNEĞİ
43 © 2019 Orhan Çitanak
Özelleştirme Örnekleri
44 © 2019 Orhan Çitanak
Özelleştirme Örnekleri
Bir KİT’e özelleştirme yöntemi ile hareket kabiliyeti sağlanmasının en belirgin örneği, Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı’dır. 2006 yılı Mayıs
ayında yapılan üçüncü halka arz sonrasında Türk Hava Yolları’nın sermayesindeki kamu payı %49,12’ye düşmüştür. Kamunun payının %50’nin
altına düşmesi neticesinde, Türk Hava Yolları özel şirket statüsüne kavuşmuştur. Bununla beraber, yönetim hakları halen kamunun elindedir.
Türk Hava Yolları, hem özel şirket statüsünde olması, hem de yönetim haklarının halen kamunun elinde bulunması açısından tek örnek
konumundadır.
Şirket’in ana sözleşmesinin 10’uncu ve 14’üncü maddeleri aşağıda yer almaktadır. Bu maddeler incelendiğinde aşağıdaki hususlar göze
çarpmaktadır:
Ortaklığın yönetimi ve dışarıya karşı temsili Yönetim Kuruluna aittir.
Yönetim Kurulunun 9 üyesinden 8 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir
üyesinin de C grubu hissedarın (Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı) göstereceği adaydan seçilmesi zorunludur.
A grubuna tanınan 8 Yönetim Kurulu üye adayından sadece toplam ikisini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri (toplamda
%50.88 hisseyi) elinde bulunduran hissedarlara aittir. Gerisi, Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na aittir.
Sonuç olarak, 9 Yönetim Kurulu üyesinden 7’si kamu tarafından atanmaktadır.
Ana sözleşmeye göre, yeni bir halka arz ile, kamu elindeki payı daha da azaltsa dahi, bu durum değişmeyecektir.
TÜRK HAVA YOLLARI ÖRNEĞİ
45 © 2019 Orhan Çitanak
Özelleştirme Örnekleri
Türk Hava Yolları Ana Sözleşmesi
YÖNETİM KURULU
MADDE 10
Ortaklığın yönetimi ve dışarıya karşı temsili Yönetim Kuruluna aittir.
Yönetim Kurulu kanunen Genel Kurulun bizzat yapmaya mecbur bulunduğu işler dışında kalan her türlü işi yapmaya yetkilidir.
Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen 9 üyeden oluşur.
Yönetim Kurulunun 9 üyesinden 8 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedarın göstereceği adaydan
seçilmesi zorunludur.
A grubu hissedarların Yönetim Kurulu‟na aday belirlemelerinde aşağıdaki esaslar uygulanır :
a) Ortaklığın halka açıklık oranının %15 (%15 dahil) olması durumunda A grubuna tanınan 8 Yönetim Kurulu üye adayından birini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri elinde
bulunduran hissedarlara aittir.
b) Ortaklığın halka açıklık oranının %35 (%35 ve üzeri) olması durumunda A grubuna
tanınan 8 Yönetim Kurulu üye adayından ikisini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.
c) Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Yönetim Kuruluna aday gösterebilmeleri, Yönetim Kurulu üyeliğine seçim yapılan Genel Kurul toplantısında toplam
çıkarılmış sermayenin en az %2‟si oranında temsil edilmelerine bağlıdır. Söz konusu %2 oranın hesaplanmasında sadece halka açık A Grubu hisseler dikkate alınacaktır. Halka açık A Grubu
hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar Yönetim Kurulu üyeliğine gösterecekleri adayları kendi aralarında yapacakları toplantıda belirleyeceklerdir. Bu toplantıda aday gösterme hakkı,
kamunun elinde olmayan halka açık A Grubu hisse senedi sahiplerine aittir.
Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Genel Kurul toplantısında %2 oranında temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara ait Yönetim Kuruluna aday belirleme hakkı,
halka açık olmayan A grubu hisseleri ellerinde bulunduran diğer hissedarlar tarafından Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası mevzuatına uygun olarak kullanılacaktır.
……
TÜRK HAVA YOLLARI ÖRNEĞİ
46 © 2019 Orhan Çitanak
Özelleştirme Örnekleri
Türk Hava Yolları Ana Sözleşmesi
YÖNETİM KURULU TOPLANTILARI
Madde 14
Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya katılımı ve olumlu oy
kullanmasına bağlıdır.
- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması;
- Genel kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;
- Sermaye arttırılması;
- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi;
- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yeralan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her
türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak hertürlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan
kalkacaktır);
- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,
-Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir
şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması.
C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.
TÜRK HAVA YOLLARI ÖRNEĞİ
47 © 2019 Orhan Çitanak
Özelleştirme Örnekleri
TÜPRAŞ ÖRNEĞİ
Madde 10: YÖNETİM KURULU, ÜYELERİN SEÇİMİ ve YÖNETİM KURULU KARARLARI
Yönetim Kurulu üyelerinin seçiminde 1 üyenin C grubu pay sahibinin gösterdiği adaydan seçilmesi zorunludur.
… aşağıdaki konularda Yönetim Kurulu kararı alınabilmesi C grubundan seçilen üyenin olumlu oy kullanmasına
bağlıdır.
a) Şirket esas sözleşmesinde, Yönetim Kurulu toplantı ve karar nisabı ve “İmtiyazlı Hisse ”ye ait hakları
etkileyecek değişiklikler ile Türk Silahlı Kuvvetlerinin akaryakıt ihtiyacının öncelikle karşılanmasına yönelik
yükümlülüğü ve bu yükümlülüğe ilişkin İmtiyazlı Hisseye tanınan hakları doğrudan veya dolaylı yoldan
etkileyecek her türlü Esas Sözleşme değişikliği yapılmasına,
b) Türk Silahlı Kuvvetlerinin akaryakıt ihtiyacının bu tür akaryakıtların üretim kabiliyetinin ve nakil ile ilgili
sistemlerinin sağlanması, korunması da dahil öncelikli olarak istenilen kalitede, zamanda ve miktarda
emsallerine uygun piyasa fiyatlarında karşılanması esas olup, söz konusu akaryakıtların istenilen kalitenin,
zamanın ve miktarın dışında ve/veya emsallerine uygun piyasa fiyatlarının üstünde karşılanmasına,
c) Türk Silahlı Kuvvetlerinin akaryakıt ihtiyacının karşılanmasını kısıtlayacak ve/veya karşılanmasına engel
olacak nitelikte, i) Şirketin sahip olduğu rafinerilerden herhangi birinin kapatılması, satılması, herhangi bir
takyidat ile sınırlandırılması veya kapasitesinin % 10’dan fazla azaltılmasına, ya da ii) Şirketin bölünmesi veya
başka bir şirket ile birleşmesine,
d) Şirketin tasfiyesine ilişkin kararlar.
48 © 2019 Orhan Çitanak
Özelleştirme Örnekleri
TÜRK TELEKOM ÖRNEĞİ
PETKİM ÖRNEĞİ
Ortak Adı Sermaye Tutarı (TL) Sermaye Payı
ATAER Holding A.Ş. 1.724.982.000,00 %49.29
Diğer 1.667.181.000,00 %47.64
Erdemir Portföyü 107.837.000,00 %3.08
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 0,01 -
Toplam 3.500.000.000,00 %100
ERDEMİR ÖRNEĞİ
49 © 2019 Orhan Çitanak
ÜÇÜNCÜ OTURUMUN SONU
İLGİNİZ VE KATILIMINIZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER