KAMU YNETM YASA TASARISI ZERNE BR DEERLENDRME: DEVLET BM VE

YEN SYASET TARZI

Atilla GNEY'

ZET

Bu almada amalanan "Kamu Ynetiminde Reform" genel bal altnda toplanan yeniden

yaplanma sreci zerine eletirel bir bak as sunmaktr. Bunu yaparken, srece ulus devletin

snmlenmesi ve refah devleti kazanmlarnn kaybedilmesi perspektifinden yneltilen eletirilerin

hatal oluu temel k noktas olacaktr. te yandan, yaygn kabul gren bakn aksine,

reformlarn merkezi devlet yapsnn bozulmasndan ok, merkezilemeyi ve devleti farkl bir iliki

biimi olarak yeniden biimlendirdii vurgulanmaktadr. Buna ek olarak, devletin yeni biimi ile

siyaset yapma tarznn da toptan deitirmeye alld, bu almann temel tezleri arasndadr.

Anahtar Kelimeler: Kamu Reformu, devlet, siyaset.

ABSTRACT

What is aimed in this study is to make a critical assessment on which is called under the

general topic of Public Administration Reform. In doing this, generally accepted thesis focusing on

the withering away of national state and the loosing of Welfare state assets will be taken as

starting point. On the other hand, contrary to this approach, this study will try to show that the

process of restructuration will caused to the reformation of the centrality of the state in given

context of new social relations. In addition to this, this study supposes that with the change in the

form of state, the way of politics will change also.

Key Words: Public Reform, the state, politics.

' Mustafa Kemal niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

Giri

Trkiye'de son yllarda toplumsal ve ekonomik yapy ilgilendiren hzl deiimler yaanyor.

Esas itibar ile halihazrdaki hkmetin uygulamaya alt ve temelde devletin ynetsel yapsna

ilikin deiiklik projelerinin, on yla yakn bir zamandr tozlu raflarda bekledii bilinen bir gerek.

Daha da arpc olan bir dier gerek, sz konusu projelerin IMF, Dnya Bankas ve OECD kaynakl

olmalardr. IMF ve Dnya Bankas, finansl yardm balamnda hazrladklar raporlarla bu

projeleri desteklerken, OECD, Dnya Bankas ile ibirlii ierisinde, PUMA (Public Management)

adn tayan birimi ve "regulasyon reformu" koduyla bu srece dorudan mdahil konumundadr.

Temelde devlet ile ekonomik alan arasndaki ilikileri yeniden yaplandrmay hedefleyen bu

dzenlemeler, dnyada ve Trkiye'de yirmi yl akn bir sredir yaygn kabul gren neo-liberal ve

post-modernist ideolojilerin de hatr saylr katklaryla, "kreselleme" balamnda olumlu ve de

zorunlu deiimler olarak tanmlanmaktadr.

Gndemde olan "kamu kesimi reformu" genel bal altnda toplanan kanun tasarlar,

"kamu ynetiimi", "devlet reformu", "devletin yeniden yaplandrlmas" gibi adlarla anlmaktadr.

Kamu Ynetimi Temel Kanun Tasars Tasla, Trkiye'de devletin rgtlenmesini kkl biimde

deitirecek geni bir operasyonun ana dayanan oluturmaktadr. Bu temelin zerinde, "bte

ve mali ynetim reformu", "kamu personel rejimi reformu" yasalar oturtulmutur. Ayrca bu

operasyonu evreleyen be farkl yasa tasla gndemdedir. Bunlardan biri "yerel ynetimler yasa

tasars", ikincisi blgesel kalknma ajans kurmay amalayan yasa tasars, ncs KT sistemini

bir btn olarak tasfiye etmeyi hedefleyen "kamu sermayeli irketler yasas", drdncs idari

usl (bilgi edinme hakk) yasa tasarlardr. Bunlara, beinci olarak salk-emeklilik haklarn kap-

sayan sigorta sistemine mdahale giriimi eklenebilir ( Gler, 2003).

Yerel dzeyde TSAD'n ban ektii "sivil toplum" kurulular ve uluslararas dzeyde IMF,

Dnya Bankas ve OECD tarafndan hararetle savunulan bu proje, yerleik devlet yapsna ynelik

topyekn bir mdahaleyi ngryor. Projenin farkl ayaklar, 1990'l yllardan bu yana kamuoyunda

ve akademik camiada tartlyor. Bu almada amalanan sz konusu tartmalara eletirel

dzeyde bir katk salamaktr.

Bir toplumsal iliki biimi olarak devletin, en genel dzeyde retim ilikileri iindeki

konumunun yeniden biimlendirilmesine ynelik projeye ilikin eletiriler genel olarak iki balk

altnda toplanabilir. Birincisi, en ak ifadesini kamu personel rejimi reformu ve sosyal gvenlik

reformunda bulan uygulamalara kar gelitirilen sosyal devletin tasfiyesine ynelik eletirilerdir

(Ylmaz, 2003). kincisi ve en yaygn olan bir ok bakanln merkez rgtlenmelerini ortadan

kaldrp bu bakanlklarn ilevlerinin yerel dzeydeki birimlere devrini ngren kam/ ynetimi

reformu yasa tasars ve mali uygulama ve denetimi yerel ynetimlere veren, yerel ynetimler

yasasna ynelik gelitirilen eletirilerdir. Burada, tartmann daha ziyade "kreselleme"

olgusuna paralel olarak merkezi devletin ya ortadan kalkaca, ya da niter devlet yapsnn

federatif yapya dnecei kaygs zerine odakland gzlenmektedir.

Ele alnan yasa tasarlarnn maddeler dzeyinde teknik bir deerlendirmesini ieren bu tr

eletirilerin daha genel dzeyde toplumsal bir iliki biimi olarak devletin yeniden

biimlendiriliinin ve alt dzeyde devlet-ekonomik alan ilikilerinin deien dnya i blmne

paralel olarak kabuk deitiriinin gz ard edilmesi, yukarda anlan eletirilerin ortak noktasdr.

Nesnellikten uzak duygusal bir zemin zerinde ykselen eletiriler ya ulusalc bir bak asyla

yerellemeye saldrmakta, ya da "sosyal devlet yanlsamas"na sarlarak var olan kazanmlarn

korunmas gerektii biimindeki savunmac bir konuma oturmaktadr. Bu da, her iki yaklam

kanlmaz olarak tartmalar "devleti" bir zeminde yrtmeye zorlamaktadr. Bu almada, sz

konusu eletirilerin normatif bak alarnn aksine, yukarda ska anlan yasa tasarlar, nesnel bir

bak' asyla, toplumsal snflarn mcadele alan olarak devlet ve daha genel dzeyde retim

ilikileri btnnn ayrlmaz bir paras olan toplumsal iliki biimi olarak devletin yeniden

biimlendirilii balamnda deerlendirilmeye allacaktr. Bunu yaparken, tartma iki temel

eksende yrtlecektir. Birincisi, yeniden yaplandrma srecinin altnda yatan yeni siyaset yapma

tarznn aa karlmas hedeflenmektedir. Siyaset burada, liberal kavrayn benimsedii

biimiyle "reel politik" olarak deil devlet-toplumsal snflar ve toplumsal snflarn kendi arala-

rndaki mcadele alan olarak tanmlanmaktadr. kincisi yeniden yaplanmann salt devletin

kurumsal rgtlenii anlamnda kamu ynetimi ierisinde teknik bir konu deil, bundan daha

fazlasyla toplumsal somut iliki biimlerinden tutun, devlete, siyasete, topluma ilikin alglaymz

da kknden deitirecek btnsel bir.sre olduu aa karlmaya allacaktr.

Kamu Ynetiminde Reform ve Devletin Yeniden Alglan

Devletin genel olarak toplumsal hayata, zel olarak da ekonomik alana yeni mdahale

biimleri, yirminci yzyln siyasal-toplumsal tarihindeki en nemli gelimelerden biri olarak

grlebilir. Tm dnyada yaanan genel ekonomik bunalm amaya ynelik bir aba olarak

devletin ekonomiye dorudan mdahalesi, Trkiye'de de karmza kar. Trkive benzeri,

ekonomik ve toplumsal olarak "geri kalm" lkelerde bu mdahalenin nedenleri ve sonular daha

da karmaktr. Kresel dzeydeki gelimeler bu lkeleri etkiledii gibi, kendi zgn gelime

dinamikleri de devlet ekonomi ilikisinin biimleniinde nemli bir rol oynamtr.

Kapitalist retim biiminin anarik yaps, kanlmaz olarak devresel bunalmlar

dourmaktadr. Her bunalm ayn zamanda kendi iinde yeniden yaplanmann dinamiklerini de

barndrmaktadr. Kapitalizmin gelime tarihinde yeniden yaplanma sreklilik arzeden bir sretir.

Her yeniden yaplanma ayn zamanda mantksal olarak siyasal alan ile ekonomik alan arasndaki

ilikinin yeniden biimlendirilip tanmlanmas srecidir de. Bu, ister refah devleti rneinde olduu

gibi mdahaleciliin yceltilmesi, ister yeni sa projede olduu gibi devlet mdahalesinin gnah

keisi ilan edilmesi biiminde olsun, son kertede devletin snfsal niteliinin perdelenmesi ilevi

grr. Devletin siyasal mcadele balamnda tad nem, devlet mdahalesi sorunsaln siyaset

bilimi alanndakitartmalarn da odana tam ve devletin rol ve ilevi, literatrn merkezi

temalarndan biri konumuna gelmitir.

Kapitalist toplumlarda yaanan bunalmlarn bir siyasal bunalm ve/veya devlet bunalm

olarak kendisini da vurmasndan dolay, oluturulmaya allan yeni dnm projelerinde vurgu

siyaset/ekonomi ilikisine ve devlet mdahalesine yaplmakta ve krizin yapsal gerek temelleri

gzden uzak tutulmaktadr. Devleti, ekonomik karlarn mcadele alan olarak gren yaklam,

devlet mdahalesini bunalmn kendisini da vuruunun bir biimi olarak gren anlay ile birlikte

ve toplumsal retim ilikilerinin btnl erevesinde deerlendirildiinde kkleri retim

ilikilerinde yatan bunalmlarnn neden devlet bunalm biiminde zuhur ettiini anlamak olanakl

olacaktr.

Bu balamda, devletin ekonomik alana mdahalesi devletin ekonomik karlarn mcadele

alan olmasndan kaynakl olarak, atmann daha youn ve aka yaand kriz ve kriz sonras

yeniden yaplanma dnemlerinde, krizin da vurum biimi olarak kendisini gstermektedir. Ancak

bu, kriz sonras mdahalenin bittii anlamna gelmez. Devletin bu niteliinden kaynakl olarak,

sistem bir btn olarak grece istikrarl dnemlerde de sermaye birikiminin nn ac

mdahalelere ihtiya duyar. Bu balamda, mdahale bizzat "burjuva alan olarak sivil toplum"un

talebidir. Bu talep dolayl ve olduka karmak biimlerde da vurulur. Trkiye balamnda

dnldnde, artk uluslararas sermaye ile btnlemi snflarn szcln stlenen

TSAD'n yerel ynetim ve kamu ynetiminde reform taleplerini devlet-piyasa kartl ve

'demokratikleme' sorunsal erevesinde dile getirii hi de artc deildir1. Trkiye ve benzeri

lkelerde uygulamaya konan yeniden yaplanma programlarnn mimar olan OECD'nin (OECD,

2002) raporlarna gz gezdirildiinde, TSAD'n demokrasi-devlet ilikisine dein grleri ile

paralellik aka grlecektir. zetle, her iki kurumun raporlarnda devlet mdahaleciliini

sanayileme ve gelimenin (ve demokrasinin) nnde bir engel olarak gren neo-liberal_ .bak

asnn hakim olduu sylenebilir.

Dnya Bankas 1997 ylnda yaynlad yllk Gelime Raporu'nu dorudan devletin rolne

ayrrken (DR, 1997), artk "piyasa aksaklklar"na da mmkn olabileceine dikkat ekiliyordu.

1 TSAD'n hemen her toplumsal konuda olduka geni katlmclara oluturduu demokrasi ve mdaheleci devlete ilikin grleri iin bks. www.tusiadxirg.tr

2 Dnya Bankas'nn devlete ynelik deien bak asn, dorudan Banka'nn raporlarna dayana-

rak zmleyen bir alma iin bkz. Bayramolu (2002).

http://www.tusiadxirg.tr/

OECD dzenleyici reformlar nerirken, TSAD da (2002) artk "piyasa aksaklklarn gidermeye

ynelik dzenleyici kurullara ve etkin devlefe ihtiya duyulduundan sz ediyordu. Btn bu farkl

raporlarda ortak olan nokta, "etkin ve dzenleyici devlet" kamu aklarn kapatacak tarzda bir

yeniden yaplanmaya gitmeli, ancak piyasann daha iyi ilemesi iin gerekli dzenlemeleri de

yapmal grdr. Gereklikte ise, kresel sermaye ve onunla eklemlenme kapasitesini gsteren

yerel sermayenin karlarn korumak, krizlerle baa kabilmek ve emek ve cretler zerindeki

kontrol olanaklarn geniletebilmek iin gerekli kurumsal dzenlemeleri yapan bir devlet sz konusudur. ,

te yandan gndemdeki yasa tasarlarna ynelik olarak oluturulacak eletirel bakta

bireycilie kar kamusallk, piyasaya kar devlet gibi ikili modellerden hareket etmenin yapc

sonular dourmayacan belirtmek gerekir. Sz konusu dnme biimi en karmak ifadesini

Bayramolu'nun kamusalla ilikin aklamasnda bulmaktadr:

"Yeni dzenleyici devletin piyasann kurallarna gre hareket

edecei varsaylrsa, artk devletin faaliyetlerinin temelinde kamu

yarar ilkesinin olmayaca sylenebilir. Artk bu aamada, devlet

kamu (amme) olmaktan kar, kamunun yerini piyasa alr. Bylece,

kamu yarar ilkesinden vazgeilmesiyle aslnda kamu szcnn

tad "halk, topluluk, genel herkese ait olma anlamlar erozyona

urar" (Bayramolu, 1993; 152).

Her eyden nce, toplumsal gereklii ikili (dualist) modellerle aklamak neo-liberal

ideolojinin de ana beslenme kaynan oluturan liberal ve modern-lemeci okulun temel analiz

aracdr. Aksine, bireysellik-kamusallk, bireysel yarar -kamusal yarar gibi ikilikler birbirinin

alternatifi deil ayn btnn elikili paralar olarak kapitalist retim ilikilerinin belirli bir

aamasnda ortaya km formlardr. Bu yzden kamusallk sklkla belirtildii gibi bireyciliin

mutlak bir kart deildir. Kamusallk tam tersine bireycilii tamamlar, bireyselleme srecine ikin

olan retim ilikilerinden soyutlanr ve bireyselleme temelleri zerinde oturur. Bu bireyselleme

sreci de byk oranda bu gn savunma noktasna geldiimiz refah devleti politikalarnn bir

rn deil midir? Refah devleti olarak tanmlanan ve belirli retim ilikileri srecine denk gelen

toplumsal ilikiler, kamusallk, kollektivite gibi kulaa ho gelen kategorilerle birlikte esasnda

zerinde ykseldii liberal birey alglaynn zerinde ykselmi ve ondan beslenmitir.

Sermaye isel olarak dinamik bir iliki biimidir. Art deere kar bastrla-maz susuzluu,

sermayeyi durmakszn smry younlatrmaya ve ezellikle krizler yoluyla sermaye ile emek

arasndaki ilikiyi yeniden biimlendirmeye sevk eder. Bu yzden, sermayenin bir toplumsal iliki

biimi olarak varlnn devam edebilmesi demek, kapitalist toplumsal ilikilerin varlnn devam,

yeniden yaplanmas, emek ve sermaye arasndaki ilikilerin yol at kriz yoluyla srekli yeniden

biimlenii demektir (Holloway, 1993: 423). Bu yeniden biimleni sreci kanlmaz olarak, belirli

toplumsal iliki biimlerini topluma yeniden dayatrken, bu iliki biimlerini aklamaya ynelik

kavram ve kategoriler karmaasn da zihinsel srelere dayatr. rnein hukuki politik zne olarak

vatanda, yzeydeki grnr kategori olarak her zaman biimsel eitlii olutururken, retim

sreci iinde tespit edilen maddi eitsizlik srekli olarak grnrdeki bu eitlii yalanc karr.

Marx'in belirttii gibi:

"Sradan insan aklna anlalr gelebilecek bu ilikiler

aikarlatka, retim ilikileri iinde birbirleriyle olan ilikileri de

o derece gizlenir" (Marx, 1972': 817).

Sermaye ilikilerin bir dura olarak devlet ve ekonomik kar ilikilerinin mcadele alan

olarak devletin, ulus devlet biiminde kavran da bu aikarln gizleniinden baka bir ey

deildir. Halihazrdaki devleti tanmlayan mdahale/ynetim/temsil bileenleri arasndaki

kombinasyon, retim ilikilerinin niteliine baldr denilebilir. Bu kombinasyon, yerleik ilikilerin

ierisinde sermayenin yeniden retiminin nn aacak biimde yeniden yaplandrlarak farkl

formlara brnebilir. Nitekim, refah devletini tanmlayan mdahaleci devlet/fordist rgtlenme ve

hiyerarik kamu ynetimi/ katlm esasna dayal temsili demokrasi kombinasyonunun yerine

bugn, minimal devlet/toplam kalite ynetimi ve ynetiim/sivil toplum ve hkmet d rgtler

arlkl, byk lde yerelletirilmi bir "demokrasi kombinasyonu ikame edilmeye

allmaktadr.

Dolaysyla bu gnn neo-liberal dzenleyici devlet nosyonuna kar kmak adna

mdahaleci Refah devleti yanlsamasna yaslanmak, sivil toplum ve yerel ynetimler merkezli

demokrasi syleminde neo-liberaller karsnda suskunlua sebebiyet verebilir. Hollovvay'in

belirttii gibi "hukuk, ynetim ve temsil; btn bunlar, toplumsal snflar homojen insan ynlar

olarak gren, insan bireysel-letiren pratiklerdir" (Holloway, 1993: 428). Bu pratiklerin nasl

fetiletirilerek gereklik biiminde sunulduunu Pannekoek ok ak biimde ifade etmektedir:

"Demokrasi, halk tarafndan ynetimdir diyorlar, fakat bu

tanmladklar anlamda halk yok ki; gerekte toplum snflara

blnmtr" (Pannekoek, 1969: 136).

Ayn yanlsama, toplumsal ilikiler btn olan devleti toplumsal ilikilerin dnda ve stnde

gren liberal devlet anlay iin de geerlidir. Ve ne yazk ki neo-liberal devlet tasarmn

eletirmeye ynelmi refah devleti savunucular iin de ayn ey geerlidir. Sermaye iin, toplumsal

ilikilerin oluum sreci burjuva toplumsal ilikilerinin srdrlmesi/yeniden yaratlmasn ierir.

Bu yaratm sreci, ekonomik kar ilikilerinin devlet aygtlar araclyla deitirilmesi ve buna

uygun gelecek toplumsal ilikilerin devlet aygtlar iinde srdrlmesi gibi iki elikili ve zahmetli

abaya baldr.

Bu, ilkin devlet aygtlarnda alan ii-memurlarn brokratik

kontroln gerekli klar. Devlet toplumsal ilikilerin yeniden

retiminde daha nemli bir rol oynar hale geldike devlet iinde

istihdam genilemesi ve artan karmaklk nemli bir sorun halini

alr. Bu sorun ikinci olarak ve ayn zamanda en geni biimiyle snf

ilikileri iinde var olan ve snf ilikileri zerinde uygulanan

paralanmay tamamlayan devlet aygtlar iinde paralanmay da

gerekli klar. Eer snf ilikilerinin btnyle paralanma srecinin,

iinde devletin mterilerinin (veya snflarn) biimlendirildii

kurumlar sarmalayan yasalar ve brokratik ilemlerin olgunlamas

sonucu baarld (veya daha doru bir deyimle dntrld )

sylenecekse, ayn ey tersi iin de geerlidir ( Hollovvay, 1993:

432).

Bir baka deyile emek, sermaye, kar, rant gibi kapitalist retim kategorileri, yeniden

oluturulan sermaye birikiminin gereklerine uygun olarak dntrlm biimde devlet aygtnn

isel rgtleniini ekillendirir. Benzer ekilde ve bu sreci takiben kriz sonras ortaya kan yeni

sermaye birikimine uygun olarak, devlet aygtnn krizden doan isel paralan da, kapitalist

toplumsal ilikilerini biimlendirmek ve salamlatrmak iin nihayet bulup bizlere "dzenleyici

devlet", "etkin devlet" biiminde sunulur2

. effaflk, etkinlik, verimlilik, hesap verebilirlik,

performans ynetimi-ki bunlar "Kamu Ynetimi Temel Kanun Tasarsnn gerekelerinde zn uzun

anlatlan kavramlardr- gibi bir yn kavram kalabal bu gereklii gizlemek iin .cat edilmi, ya da

daha doru deyile fetilemi biimlerdir. Dolaysyla, nasl ki devletin isel rgtlenme sorunu

kamu ynetimi ile ilgili teknik bir sorundan daha fazlasn ifade ediyorsa, merkezi (niter) devlet-

yerel ynetimler etrafnda yrtlen tartmalar da federasyona gidi ve/veya demokrasi

2 Dzenleyici devlete ilikin geni kaynak iin OECD (2002) ve bu metinle paralel olarak

ttp://www.basbakanlik .gov.tr adresinden Kamu Ynetimim Temel Kanun Tasars'nn genel gereklerine

baklabilir.

http://www.basbakanlik/http://gov.tr/

sorunundan daha fazlasn ifade etm

^|feyandan, 1980'lerden bu yana aralklarla yaanan

kapitalizmin uzun e-rimli krizi, sadece girdiyi retim sreci iinde yeniden yaplandrma gibi teknik

bir sorun olarak aklanamaz. Kriz, en ak tanmyla kapitalist retimin toplumsal ilikilerinin bir

krizidir. retim ilikilerinin krizi olarak tanmlanan kriz, sadece teknik anlamda halihazrdaki retim

ilikilerinin iinde genilemez, yaylmaz, ayn zamanda deiik duraklarnda devletin iine de

sirayet eder. Dzenin devam iin kapitalist iliki biimleri bu kriz koullarnda yeniden

yaplandrlmaldr. Devlet biiminin krizi sermaye ilikilerinin krizi kadar kanlmazdr ve bu

nedenle genel krizin bir duradr. Kriz srecinde ortaya kan kar oranlarnn azalma eilimine

kar giriilecek seferberlik, Hirsch'in de belirttii gibi, genel toplumsal retim koullarnn ve

ilikilerinin tarihsel dzeneinin yeniden btnsel rgtlenmesini ieren toplumsal ilikilerin

yeniden yaplandrlmas anlamna gelecektir (Hirsch, 1978: 74). Bu sz konusu yeniden

yaplandrmann en nemli dura izelge 1,'de aka grlecei gibi bir toplumsal iliki biimi

olarak devletin topyekn yeniden yaplanmasn ierir.

Yeni Kamu Ynetimi Modeli ve Siyaset

Bir nceki blmde kamu ynetimi reformu ad altnda genelletirilen yasal dzenlemeler

btnne ynelik eletirilerin genelde, devlet ve piyasay, toplumsal gerekliin birbirinden

ayrtrlm ve izole edilmi, birbirine dsal ve olusal bir biimde var olan iki yn olarak

grdkleri iin, devlet-piyasa ilikisini tatmin edici bir ekilde kavramsallatramadklarn

aklamaya altk. Burada belirtilmesi gereken bir dier nokta, bu aklama eksikliin bir dier

nedeni de sz konusu yaklamlarn kreselleme olgusuna baklarndan kaynaklanmaktadr.

Neredeyse kapitalizmin arkaik dnemlerinde dahi var olan kapitalizmin ulus*ar nitelii son

dnemlere ait bir gelimeymi gibi sunulup tanmlanmaya allyor.

"Post-Fordist devlet", "yem dnya dzeni/devletin ortadan kaybolmas", devletin

uluslararaslamas" gibi terimler etrafnda cereyan eden bu tartmalar, kresellemenin nasl

piyasann, devletin egemenlik ve ulusal zerkliini kaybetmesine yol aan iktidarn olanakl kldn

vurgulayarak, devlet ve piyasay iki kart toplumsal rgt olarak konumlandryorlar. Tm bu

yaklamlarn ortak zellii, devlet ve piyasay daha geni ve temel sosyal ilikiler btnn birer

paras olarak kavramsallatrmamz da engelliyor olmalardr. (Burnham, 2003: 104-105).Yukarda

da deindiimiz gibi, tm yaklamlarn ortak karm olan "devlet iktidarn piyasaya kaptrd"

iddiasnn aksine, devlet ile ekonomik alan arasndaki iliki iseldir.

Bu tartmalarda gzden karlan bir dier nokta, sz konusu reform tasarlarnn bir btn

olarak Trkiye ve benzeri lkeler iin yeni bir siyaset yapma tarz oluturmaya altdr. Bu

balamda yeni siyaset yapma tarznn akla-nnda Burnham'n ( 2003 ) "apolitikleme" (

depoliticization ) kavramlatrinasndan yararlanlacaktr. Burnham, yeni ynetim stratejilerinin

ekonomi politikalar sz konusu olduunda, keyfiyetten kurala doru bir kay, meru siyasi,

ekonomik ve endstriyel eylemleri birbirinden ayran snrlarn yeniden izilmesini ve eitli

alanlarda karar verme mekanizmalarnn paralanmasn ve yetki devrini ieren apolitikleme

(depoliticization- siyasetten arndrma) kavram tarafndan karakterize edildiini iddia etmektedir

(Burnham, 2003: 164).

zellikle para politikalar ve emein dzenlenmesi gibi devletin temel eylemleri alanlarnda

1990'larda bu yana Trkiye'de de apolitikletirilmi ynetim formlarnn ciddi bir biimde

yerletirilmeye alld gzlemleniyor. Merkez Bankas'nn zerkletirilip siyaset d

braklyormu gibi sunulmasnn yan sra, retim alannda emein yeniden dzenlenmesini

ierecek biimde zellikle hizmet sektrnde devletin yetkilerini st kurullara devretmeye

balamas bu olgunun en ak rnekleri olarak gsterilebilir. Bunu yeni yasa tasarlarnda yer alan

kamu alanlarnn szlemeli statye geirilmesi ve KT'lerdeki istihdamn azaltlmas izleyecektir.

Szlemeli statye gei ve kamu kesimindeki istihdamn azaltlmas, yedek isizler ordusu, bir

baka deyile yedek igc oluturmann ilk aamasdr. Unutulmamaldr ki byk lekli isizlik

kapitalist ekonominin kusursuz ileyebilmesinin ayrlmaz bir parasdr.

DARENN BUTUNLUGU Htyerarik/Hiyeralk Ynetim Denetimi Performans Ynetimi/Denetimi

MERKEZ YNETM

Yerellik/su

bsidfarity

dari

Vesayet

YERNDEN YNETM

Grevler Ayrl

Blge Kalknma Ajans

Merkez) Ynetim

Tara Ynetimi Yerel Ynetimler

---- ...

Hizmet Yerinden Ynetim Kurulular Meslek Sendika Kurulular Vakit

Dernek

le

Belediye

KIT (KS) TOBB

KESK

Bakanlklar (Tara Tekilat)

Yerelleme

Bal Kurulular

lgili Kurulular (Tasvtye)

tiskil Kurulular (st Kurulular)

Ky

(2) Yerelleme

(3) Yerelleme (sivilleme)

(4) Yerelleme zelletirme

SOSYAL DEVLET

DZENLEYC DEVLET

Dikkat ekici bir dier nokta apolitikletirme stratejisinin, 1990'lardan bu yana younlaan

sermayenin uluslararaslamas ile e zamanl ortaya kan bir olgu olduudur. Sermayenin

uluslararaslamas ile birlikte, gerek emek ile sermaye arasndaki gerekse sermayenin kendi

iindeki blnmelerin dourduu atma devletin ve "devlet-toplum ilikisinin" yeniden biimlenip

tanmlanmasn zorunlu klmtr denilebilir. Bu balamda, yerelleme, yetkilerin sivil topluma devri

ve ynetiim gibi kavramalarla aklanmaya allan sre, burjuva toplumsal ilikilerinin

srdrlmesi ve yeniden yaratlmas ynndeki zorunluluun sonucu olarak okunmaldr.

Yerelleme ve yetkilerin sivil topluma devri biiminde sunulan yeni oluum snfsal ilikilerin devlet

aygtlar araclyla deitirilmesini ifade ettii kadar, kapitalist toplumsal ilikililerinin de devlet

aygtlar iinde srdrlmesi anlamna gelir. Dolaysyla, yasa tasarlarna yerelleme-merkezi

ynetim veya federalleme sorunsal erevesinde eletirel yaklamak bu gereklii gz ard etmek

anlamna gelir. Yerel ynetimleri snfsal mcadele alan olarak ve toplumsal iliki biimi olarak

devletin dnda bir alan olarak tasavvur etmek, neo-liberal ideolojinin yerelleme-sivil

toplum-demokrasi lemesinde ikircikli bir tavr sergilemeye yol amaktadr. Oysa Pannekoek'in

yukarda alntlanan aforizmay buraya uygulayacak olursak: Demokrasi, sivil toplumun inisiyatifin

ele almasdr diyorlar, ama bu tanmladklar anlamda sivil toplum yok ki; gerekte toplum snflara

blnmtr. Ya da: Devlete kar yerel ynetimlere yetkilerin devri demokrasinin n kouludur

diyorlar, ama yerel ynetimler zaten snflar aras atma alan olarak ve toplumsal ilikiler biimi

olarak devletin bir paras deil de nedir.

Bu erevede Bumham apolitikletirme kavramnn, politikann sosyal ve ekonomik alanlarda

tamamen ekilmesi, ya da daha basite politik etkinin tamamen yok olmas anlamnda

kullanlmamas gerektiine dikkat eker:

Aksine, apolitiklemenin kendisi olduka politiktir. Esasnda, sz

konusu olan karar alma srecinin politik ynn daha uzakta

korunakl bir yere yerletirmektir. Bir ok anlamda, devlet

yneticileri apolitikle-tirmenin uzaklatrc etkisinden

yararlana-rak, ekonomik sreler zerinde bir kol boyu uzaktan

kontrol salyorlar. Bunun da tesinde apolitikle-tirme stra-

tejileri, politika yapma srecinin verimliliini ve gvenilirliini

ilgilendiren beklentileri deitirme amalarn gerekletirebilmek

iin, brokratik pratiklerin yasal oyunlarna ihtiya duyar. Bu

anlamda apolitikletirme (somut pratikle ilgisi olmayan) sadece

bir ideoloji deil, iinde devletin politika yapma srecinin gerek-

letii haliyle deiimleri yanstan, deien maddi pratiklerin

ideolojik etkilerinin altn izen, en gl harekete gei biimidir.

Ksacas, devletin-biraz da gvenilirliini artran- "ntrl"

erevesinde yeni bir kamusal alglama kurmay amalayan bir

harekettir (Bumham, 2003: 177).

Kapitalist devletin ilk ilevi, hemen her dnemde, retim ve tketimi dolaymlayan deiimi

kurup garantiye almaktr. Bu sre, bireylerin mlkiyet haklarnn taycs olan ekonomik ve yasal

zneler olarak yeniden kurulumunu - devlet karsnda vatanda olarak ve kamuda yeni belirlenmi

statde alan olarak, piyasada ekonomik fail olarak, yerel dzeyde katlmc olarak -, ve dolaysyla

iinde eyleyecekleri toplumsal iliki alan olarak devletin yeniden biimleniini - etkin, verimli,

hesap verebilir, effaf, ynetiimci, yerellemi - de ierir. Deiimin kurulup garantiye alnmas

ayn zamanda, bu deiim ilikilerinin dnda duran ve toplumun yelerini birey zneler olarak

alglayan baskc bir kerteye de iaret eder. Dolaysyla siyasal alan ile iktisadi alan arasndaki gr-

nr ayrm bir kereliine gereklemi bir olgu deil srekli tekrarlanan bir sretir. Bu ayrm

kendisini Refah devleti dneminde "sosyal devlet" biiminde da vurduysa, bu gn "yetkilerini

yerel birimlere ve sivil topluma devreden devlet" biiminde da vurmaktadr.

Kukusuz iinde yaadmz dnem snfsal mcadele anlamnda siyasetin tarznda niteliksel

deiimlere gebe. Her eyden nce hem iveren olarak devlet alglaynn alanlar nazarnda

ortadan kalkmasa da silikleecek olmas, hem de snfsal mcadele alan olarak devletin alglanabilir

topografyasnn genileyerek yaylmas, devlete referansla yaplan siyasal mcadeleyi kkten

deitirecektir. Ancak bu yaylma ayn zamanda toplum d ve toplum st liberal devlet

alglaynn bir derece daha salamlatrlmas, siyaset-ekonomi ayrmnn yeni sermaye birikim

biimleri erevesinde yeniden fetiletirilmesi sonucunu douracaktr. Uzun zamandr dnya

leinde gzlemlenen reel siyasete kar kitlelerin kaytszl, katlmn iinin boalmas gibi

olgular bu geliimin iaretleri olcfrak okunabilir.

Sonu olarak, "Kamu Reformu" genel bal altnda toplanan yasal dzenlemeler btnn

siyaset balamnda devletin yok oluu olarak deerlendirmek yerine, toplumsal retim ilikiler

btnlnn bir paras olarak iktidar ilikilerinin yeniden biimlendirilii olarak grmek doru

olacaktr. Bir yandan, oluturulmaya allan st kurullar araclyla karar alma mekanizmas siyasi

otoritenin dndaym gibi gsterilmeye allrken3, dier yandan, iktidar ilikilerini yerel dzeyde

yeniden biimlendirecek ynetiim modeli ile temsil krizi biiminde aa kan meruiyet sorunu

almaya allmaktadr. Bylece, siyasal iktidar ilikileri ve dolaysyla devlet yeni fetilemi bir

biim altnda yeniden dzenlenmek istenmektedir. Bu durum, "reform paketi"ne ulusalc

perspektiften eletiren aydnlar ile yerellemeyi kimlik politikalar balamnda demokratik bir alm

olarak gren siyasal parti veya gruplarn gz ard ettii veya grmezden geldii bir noktadr.

3 zerkletirilen Merkez Bankas bakan ile AKP'li ekonomiden sorumlu bakanlar arsndaki tartma

fatManmalcir

KAYNAKA

Bayramolu, S. (2003) "Dzenleyici Devlet Dzenlenirken. OECD Trkiye Raporu zerine

Eletirel bir zmleme", Praksis, Yl: 3, 2003 Say: 9, s. 143-162.

BABAKANLIK (2003), Kamu Ynetimi Temel Kanun Tasars'nn Genel Gerekesi,

http://www.basbakanlik.gov.tr.

Bumham, P. (2003) Kreselleme, Apolitikletirme ve "Modern Ekonomi Ynetimi, Praksis,

Yl: 3, 2003 Say; 9, s.163-182.

Clarke, S. (Der) (1991) "State Debate", State Debate iinde, New York: St. Martin's.

DR (1997) The State in a Changing World, World Bank Development Report, New York.

Ercan, F.(2003) "Neoliberal Orman Yasalarndan. Kapitalizmin Kresel Kurumsallama

Srecine Gei: Hukuk-Toplum likileri erevesinde Trkiye'de Yapsal Reformlar II, ktisat Dergisi,

say : 437.

Gler, B. A. (2003) "kinci Dalga: Siyasal ve Ynetsel Liberalizasyon, Tartma Metinleri,

http://www.politics.ankara.edu.tr.

Hirsch, J. (1978) The State Apparatus and Social Reproduction: Elements of a Theory of the

Bourgeois State", Holloway, J ve S. Piciotto, (der) State and Capital: A Marxist Debate , iinde,

Londra, Edward Arnold.

Hollaway, J. (1993), State as an Iveryday Struglle, in S. Clarke (ed.), The State Debastes St.

Martin Press, London.

Marx, K. (1972), Capital, Cilt 3., Londra, Lawrence and Wishart.

OECD (2002) Trkiye'de Dzenleyici Reformlar, Paris: OECD.

Pannekoek, A (1969) Bolchevisme et Democratie, Smart, D. (der), Pannekoek et les Conceils

Ouvriers, Paris: EDI.

TSAD (2002) Kamu Reformu Projesi, 9 Aralk,

http:// www.tusiad ora, tr.

Ylmaz, O. (2003) Sermayenin Yeniden Yaplanmas ve Sosyal Devletin Tasfiyesi",

http://www.sendika.org.

http://www.basbakanlik.gov.tr/http://www.politics.ankara.edu.tr/http://http://www.tusiad/http://www.sendika.org/