qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklz

 

 

 

A ESCRITURA E OS LIBROS

  

 

   

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 SIST

Un ideo

Un pictque rep

Un xerose mest

TEMAS

ograma é un

tograma  é upresenta un 

oglífico é unturan a escr

S DE

nha represen

un debuxo coobxecto de 

nha escrituraritura figurat

ESCR

ntación gráf

onvencionalxeito simpli

a complexa otiva, simbólic

RITUR

ica dun  con

lizado  ficado. 

onde  ca e fonética

RA

cepto. 

a. 

 

 

  

 

 

 

 

A escrit que re

       O Linea

A escritFoi creadébesetaboíña  

tura silábicapresentan sí

l A (cretense

tura cuneifoada polos sue á utilizacióna de arxila. 

a está formaílabas. 

e) e o Lineal 

orme é a formumerios hai 6n dunha cuñ

da por carac

B (micénico

ma de escrit6.000 anos. ña para marc

cteres ou sím

o) son silabar

tura máis anO seu nomecar o signo n

mbolos 

rios. 

tiga. e nunha  

 

 

A escritun soniDe el na orixe linguas    

Quipu. de escren cord   

tura alfabétido. O primeacería o alfado alfabeto, o ruso. 

Sistema de ritura empredas de lá ou 

ica é aquelaeiro alfabetoabeto grego. latino e o c

contabilidadegado polas algodón e n

 na que a uno foi  o alfabe. Así mesmoirílico que em

de e, probabcivilizacións ós dunha ou

n símbolo lleeto fenicio (, o alfabeto mprega, ent

blemente tamandinas e cu varias core

e correspondalefato). grego é  tre outras 

mén,             onsistentees. 

de  

        

O

 

ORIE

A gran  Hai sist

a esque

Existen Bustrof

esquerdbois. Ap

Bustrofedó

NTAC

maioría de s

temas de escerda. 

 sistemas de

fedón  é  un da a dereitaparece en m

n

CIÓN D

sistemas de 

critura, com

e escritura c

sistema  dea e a seguintmoitas inscric

DO TE

escritura es

mo os que ut

omo o chiné

e  escritura e de dereitacións arcaica

Escritura

EXTO

críbense de 

ilizan o alfab

és que se esc

que  consista a esquerdaas. 

a chinesa

O

esquerda a 

beto árabe e

criben de ar

te    en  escra, imitando o

dereita 

e hebreo, qu

riba a abaixo

ribir  alternao trazo  que

Escritura 

ue se escribe

o. 

tivamente  u deixa o ara

hebrea

en de dereit

unha  liña  ddo tirado po

ta 

de or 

SOPORTES DA ESCRITURA

Escritura Jiahu (6.600 a.C.).  Escritura sobre as cunchas de tartarugas.  Jiance ou Jiandu. Rolos de finas tiras de bambú ou madeira atados cun cordel. 

Seda, pedra, metal. 

Taboíñas de arxila ou de cera.  Óstraca. Anacos de cerámica empregados como borradores para aprender a escribir. 

Papiro. Obtíñase pelando tiras dos talos dos xuncos da planta de papiro que crecía no delta do Nilo. Primeiro  colocábase  unha  capa;  logo  dispoñíase  unha  segunda  capa  formando  ángulos  rectos  coa primeira. A continuación, prensábase. 

Pergameo. Aparece no s.I d.C. en Pérgamo, na actual Turquía. Obtíñase da pel de vacas, ovellas ou cabras.  A  pel  debíase  secar,  raspar  e  cofar  con  pedra  pómez  antes  de  pulila.  A  pel  de  becerro considerábase a mellor de todas. 

Papel. Naceu en China e o seu uso propagouse a finais do s. II d.C.. Os árabes  introducírono en  Europa no s. XII a través da España musulmá. Empezouse a fabricar con trapos vellos, cánabo, codia de árbore e redes de pescar. Na actualidade, máis do 95% fabrícase con celulosa de madeira. 

 

       Óstracon                                             

  PapiroPergameo Taboíñas cera

Óstracon Taboíña arxila Jiance Jiahu

ÚTILES DA ESCRITURA

Cálamo. Cana oca cortada oblicuamente na súa punta. A súa orixe é grega. Utilizouse en Occidente ata o século XII. Servía para escribir con tinta sobre papiro, pergameo e papel. 

Estilo. Punzón macizo que  se obtiña dun  talo ou  rama. Un extremo era  afiado  (para escribir), e o outro, romo (para borrar). Usábase sobre as taboíñas de cera. 

Pluma de ave para escribir con tinta. Soían ser de ganso ou cisne. 

Lapis. Instrumento de escritura ou debuxo. Consiste nunha mina de pigmento (xeralmente grafito) e unha graxa ou arxila especial, encapsulado, xeralmente, nun cilindro  fino de madeira  . As minas de grafito envolvíanse nun principio en cordeis ou en coiro de ovella. Os italianos foron os primeiros en idear unha suxección de madeira. 

Pluma estilográfica. É un  instrumento de debuxo  técnico e de escritura. Consiste nun depósito de tinta  líquida composta principalmente de auga. As primeiras novas da pluma estilográfica datan do   s.X.  As plumas máis antigas conservadas datan do s. XVIII. 

Bolígrafo. É o instrumento de escritura máis popular e utilizado do mundo. A súa característica é unha punta de carga que contén unha bola, xeralmente de aceiro ou tungsteno, que, en contacto co papel, vai dosificando a tinta a medida que vai rodando. Ladislao Biro patentou un prototipo en Hungría e Francia en 1938. 

Tinta. Atribúese a  súa  invención aos  chineses no 2500 a.C. Empezouse a empregar na antigüidade para escribir con cálamo sobre papiro. As tintas antigas consistían  na unión dun pigmento chamado negro  de  fume,  cola  e  substancias  aromáticas.  Había  que mesturala  con  auga  para  poder  usala. Posteriormente obtivéronse tintas máis duradeiras con sulfato ferroso, mesturando auga con tanino e ácido gálico, ao que se lle engade cor (xeralmente azul). 

 

 

 

 

Cálamo  Estilo Pluma ave  Pluma estilográfica

FORMATO DO LIBRO

Volume.  É  un  rolo  de  papiro  que  resultaba  de  unir  varias  follas  e  envolvelas  arredor  dun  cilindro chamado umbilicus. A  lonxitude do rolo podía ser de varios metros  (unhas 20  follas)  .Escribíase por unha cara e, para  ler o  texto, desenvolvíase o volume coa man esquerda mentres se suxeitaba coa dereita. Dun extremo do umbilicus  colgábase unha etiqueta,  titulus, na que  se escribía o  título da obra. Almacenábanse en andeis co  título colgando, e gardábanse en cestos de vimbio ou en bolsas pechadas de pel, capsae. 

Códice. Está  formado por un conxunto de  follas  rectangulares de pergameo ou papiro dobladas en forma  de  caderniños  e  protexidas  cunha  encadernación.  O  códice, máis  fácil  de manexar  que  o volume, foi substituíndo a este a partir do s. IV. 

Orihon. É un libro acordeón que chega a Xapón desde China (794‐1191 d.C.). Consistía en varias follas de papel pegadas formando unha longa tira e dobladas en forma de acordeón. Podían estar soltas ou atadas por un fío que atravesaba o bordo, e rematadas por unha cuberta en forma de táboa. 

O  libro electrónico.  Libro dixital,  ciberlibro,  e‐book  é unha  versión electrónica ou dixital dun  libro publicado na World Wide Web ou noutros formatos electrónicos. A finais da primeira década do s.XXI comenzan a aparecer varios dispositivos como o iLiad, o Reader e o iPad 

                                                                                             

 

 

Volume  Códice  Orihon 

Libro electrónico  Capsae

CÓDICES MANUSCRITOS

Os libros manuscritos están escritos a man sobre papiro, pergameo ou papel. Escribíase con pluma e tinta; borrábase cunha coitela ou pedra pómez. A lingua empregada era o latín.  

Os códices encadernábanse con taboíñas de madeira, forradas con coiro, pel de cabra, seda ou brocado. Os códices  luxosos  adornábanse  con  esmaltes, metais  e  pedras  preciosas  e  se  pechaban  con  un  ou  dous broches. Ás veces, unha cadea de  ferro servía para suxeitar o  libro ao pupitre de  lectura ou ao andel da biblioteca para evitar os roubos. 

Na  Idade Media,  os monxes  eran  os  encargados  de  copiar  os manuscritos  no  scriptorium. Os  eruditos viaxaban  aos  distintos mosteiros  na  procura  dos  textos  que  desexaban  estudar. Os  copistas  debían  ser quen  de  copiar  obras  relixiosas  en  latín,  grego  ou  hebreo  aínda  que  non  as  entenderan,  e  coñecer  as distintas técnicas de escritura. 

Os manuscritos  ilustrados ou  iluminados contiñan figuras ou debuxos de figuras chamados miniaturas. As marxes das páxinas estaban decorados con motivos ornamentais. Era  frecuente que a primeira  letra dun capítulo ou dun párrafo, chamada letra capital, fose máis grande que as demais (podía ocupar varias liñas) e estivese moi decorada con espirais en forma de plantas ou pequenas figuras humanas ou de animais. 

 

Existen distintos tipos de manuscritos iluminados: 

Bestiarios. Libros moi populares na Idade Media. Describían animais, plantas e incluso rochas. O texto e a ilustración de cada unha destas bestas soía ter un contido moralizante. 

Beatos. Son copias do Comentario ao Libro do Apocalipse de San Xoán que no ano 766 realizou Beato de Liébana, abade do mosteiro de Santo Toribio de Liébana (Cantabria). 

Libros de horas. Son manuscritos creados exclusivamente para unha persoa (xeralmente nobre) que conteñen rezos e salmos para cada hora litúrxica do día e para cada estación do ano. 

Salterios. Contiñan todos os textos dos Salmos e toda a meirande parte do Oficio Divino. En moitos Salterios había notas marxinais que indicaban a que hora e día correspondía cada Salmo. 

Biblias.  CÓDICE CALIXTINO‐ Manuscrito iluminado da metade do s.XII. É unha especie de guía para peregrinos que percorrían o Camiño de Santiago. Contén consellos, descricións da rota, das obras de arte e das costumes  da  xente  ao  longo  do  Camiño.  Tamén  contén  sermóns,  milagres  e  textos  litúrxicos relacionados co Apóstolo Santiago.  LIBRO DE  KELLS‐Considerado  a  peza  principal  do  cristianismo  celta.  Contén  os  catro  Evanxeos  do Novo Testamento. Foi realizado por monxes celtas cara ao ano 800 en Kells, unha vila de Irlanda. É un dos máis luxosos manuscritos iluminados que sobreviviu á Idade Media. 

     

Bestiario  Bestiario

Salterio Chludov

 

   Libro de horas Beato de Liébana Letra capitular

 

   

Biblia

Códice CalixtinoCadeas no códice  Encadernación en ricas teas 

O Corán Libro de Kells

A APARICIÓN DA IMPRENTA

A  invención da  imprenta por Gutenberg na década de 1440  supuxo unha  aceleración da produción   de libros e trouxo consigo a estandarización das principais linguas de Europa. 

A  imprenta  é un método mecánico de  reprodución de  textos  e  imaxes   usando pezas metálicas  (tipos) impregnadas  cunha  tinta  indeleble  con  base  de  aceite  que  se  presionaban  sobre  papel  ou  materiais similares. Os tipos eran pezas móbiles que contiñan todas e cada unha das  letras do alfabeto. Estes tipos colocábanse  liña por  liña, compoñendo o texto, nun compoñedor. Despois, cada compoñedor colocábase nunha superficie plana chamada galera. O papel, suxeito mediante un bastidor baixábase e presionábase contra os tipos para dar  lugar á  impresión. Trala súa  impresión, as páxinas colgábanse para o seu secado. Este proceso era longo, e compoñer unha páxina podía levar todo un día. 

Gutenberg non foi o primeiro  inventor dos tipos móbiles. La  impresión xilográfica en tallas de madeira xa era usada na China no s. XI. Douscentos anos antes do  invento de Gutenberg, os coreanos dispoñían dos primeiros caracteres   móbiles de metal. Sen embargo, as  importantes  repercusións sociais e culturais do invento  de  Gutenberg  non  deixan  lugar  á  dúbida  de  que  a  imprenta  propiamente  dita  foi  un  invento occidental. 

O primeiro  libro producido  con  tipos móbiles  en  Europa  é A Biblia de Gutenberg. A  súa  composición  e impresión levoulle máis de dous anos, pero do seu taller saíron 150 copias en papel e 30 sobre vellum (pel de becerro). Un escriba tardaría tres anos en producir unha soa copia. 

 

A  LINOTIPIA  foi  inventada  por Ottmar Merghentaler  en  1884  e  supuxo  a mecanización  do  proceso  de impresión. Un só traballador cunha máquina de linotipia podía colocar 8.000 caracteres por hora. 

A MONOTIPIA inventada por Tolbert Lanston en 1.887 supuxo outro grande avance, xa que resultaba máis axeitada que a linotipia para a produción de libros. Grazas a este invento, o aumento global da produción de libros fixo deste un produto de consumo de masas. 

A  IMPRESIÓN DIXITAL consiste na  impresión directa dun arquivo dixital a papel por diversos medios, dos que o máis común é o tóner. 

 

 

 

                                         OS INCUNABLES‐ Son todos os libros impresos antes do domingo de Pascua de 1501. Os  incunables tiñan as seguintes características: 

Íncipit. “comenza”. Indica o principio do escrito. 

Explicit. Indica o final ou as derradeiras palabras.  Portada.  Os  primeiros  libros  impresos  carecían  de  portada.  O  primeiro  exemplo  de  portada  é  o 

Calendario de Johann Müller do ano 1.476. 

Letras capitais. Os incunables soían ter uns espazos en branco destinados ás letras capitais que eran iluminadas a man por expertos miniaturistas. 

Foliación. Nos primeiros  impresos non existían os números das páxinas. Nalgúns  incunables atópase unha numeración manuscrita. 

Signos de puntuación. En moitos  casos os  signos de puntuación non  se usaron ou  se empregaron parcialmente. Para separar os párrafos usábase o calderón. 

Marxes. A amplitude das marxes permitía escribir notas nelas. 

Colofón. Onde se indicaba o nome do autor, título, lugar de elaboración, nome do impresor, data de edición e, ás veces, unha frase de grazas a Deus. 

                                     

Marxes con anotacións

Calderón para separar párrafos

Colofón

                   

Incunable de “Gramática de Nebrija”

Incunable de “Biblia de Gutenberg”

Incunable de “Tirante el Blanco” 

Incunable de“La Celestina”

E ADEMAIS:

A palabra “libro” ven do  latín  liber‐libri   e significa “parte  interior da codia das árbores”. O   romano Plinio o Vello xa nos dá novas de que, antes do coñecemento do papiro, utilizáronse codias de árbores e outros materiais para escribir. 

Un libro facsímil é unha reprodución case perfecta doutro que xeralmente posúe gran valor. 

Un palimpsesto é un manuscrito no que se conservan as pegadas doutro escrito con anterioridade sobre a mesma superficie e posteriormente borrado. 

Ostracismo é, segundo o dicionario, “o illamento ao que se somete unha persoa, xeralmente por non resultar  grata”  e  tamén  “a  exclusión  voluntaria  ou  forzosa  dun  cargo  político”.  A  palabra  vén  de “óstracon” que era un anaco de cerámica onde, entre outras cousas, os gregos podían escribir o nome do cidadán ao que se consideraba merecedor de desterro. 

A expresión “cambiar de estilo” significa cambiar de modo de escribir, e ten a súa orixe na acción que podía  realizarse co útil de escritura chamado “estilo”. Se se  lle daba a volta, coa parte  roma podía borrarse o escrito. 

A scriptio continua é unha escritura continua, empregada na Antiga Grecia e na Antiga Roma, polo xeral sempre en letra maiúscula, sen interrupción (separación de palabras), puntuación nin saltos de liña. 

A palabra “miniatura” como pintura de pequenas dimensións feita sobre unha superficie delicada e que  aparece,  en  xeral,  en  manuscritos  antigos  non  debe  o  seu  nome  ao  seu  tamaño,  senón  a utilización de tintas de “minio” de cor vermella que primeiro se empregaban para os encabezados e despois para os pequenos retratos. A pintura de minio ten a súa orixe no río Miño de onde se extraeu por primeira vez. 

Ilíada   e A Odisea  son as obras escritas máis antigas da  literatura europea. Atribúenselle ao poeta Homero, e dátanse no s. VIII a.C. 

A primeira escritora da historia cuxo nome coñecemos é Enheduanna,  filla de Sargón  I, creador do imperio acadio. Esta poeta viviu no s. XXIV a.C. 

O libro máis pequeno do mundo parece ser unha Biblia de 5 mm. coa reprodución en varios idiomas do Padre Nuestro. 

O  libro máis grande do mundo  ten 160 páxinas, pesa 250 Kg. e mide 3.20 m. de altura e 4 m. de envergadura. 

O libro máis vendido da historia é a Biblia. 

As  tres grandes “Relixións do Libro” son o xudaísmo, o cristianismo e o  islam porque posúen cada unha delas un libro sagrado: a Torá, a Biblia e o Corán respectivamente.