A cova da meiga
-
Upload
lastura-editiones -
Category
Documents
-
view
264 -
download
14
description
Transcript of A cova da meiga
Amadora da Vila
A cova da meiga
2
© Amadora da Vila, 2011.
© Lastura, 2011. www.lastura.blogspot.com
Creative Commons
Alcálima by Xavier Frias Conde is licensed under a Crea-
tive Commons Reconhecemento-Não comercial-Sem
obras derivadas. 3.0 Espanha License.
All rights reserved worldwide.
A cova da meiga
5
A cova da meiga
“Brillante, Sr. Ponte, é vostede brillante. Os
membros do xuri sentímonos honrados de ter coñe-
cido a un novo e prometedor escritor, este premio
acredita o relato “Unha vida roubada” como o me-
llor neste certame. Aprovéiteo Sr. Ponte, é a opor-
tunidade de amosar a súa valía. Parabéns”
Os aplausos resoaban na mente de Manuel
Ponte. Unha e outra vez, revivía o intre no que fora
galardoado co premio literario para escritores no-
veis “Uxía Montemaior”. O premio era un primeiro
paso na súa carreira literaria: unha estadía nunha
magnífica casa de descanso chea de paz, rodeada
de idílicos xardíns con árbores centenarias e vistas
ao mar. Nese lugar sería quen de acadar o seu soño:
escribir a súa primeira novela que sería publicada
en canto a tivese acabada.
Era un galardón merecido, a pesar da súa xu-
ventude dedicara a súa vida a loitar por aquilo ao
que aspiraba: ser un grande escritor. Preparárase a
fondo estudando, lendo, ollando cada recuncho da
6
natureza, as facianas das persoas que se cruzaban
no seu camiño; escudriñaba na alma humana con
certo descaro e iso, en máis dunha ocasión, fora
motivo de problemas. O seu carácter retraído, en-
simesmado, non era de grande axuda para ser un
mozo popular entre os seus compañeiros da facul-
tade. Puxéranlle de alcume “San Pío” e ríanse del a
esgalla.
Manuel tentaba que aquelas situacións non da-
nasen a súa mente prodixiosa. Era coñecedor do
seu talento e ese premio reafirmaba a súa, non pou-
co modesta, convicción. No seu cuarto os libros
amontoábanse con tal orde que só el eran quen de
poder tocalos; todos os seus escritos estaban per-
fectamente ordenados enriba do escritorio. Ninguén
podía entrar alí. Nin a súa nai. El era o encargado
de manter esa orde case sinistra dedicándolle as
horas que precisase. Ás veces non saía nin a comer,
era quen de se pechar entre aquelas paredes días
enteiros mentres na súa cabeza se amontoaban cen-
tos de historias á espera de seren vomitadas no pa-
pel dándolles forma. Xa perdera a conta do tempo e
o esforzo que o levara a acadar o premio “Uxía
Montemaior”, a súa paixón pola lectura e a escrita
comezara sendo un cativo que se choía no cuarto de
baño entre montóns de cómics, mentres os seus
7
irmáns batían na porta nun intento inútil por utilizar
aquela peza.
Aquela noite case non durmira, estaba nervioso
e un pouco alterado. Os seus pais esperábano para
levalo á casa de descanso onde iniciaría unha ca-
rreira talentosa. Despediuse da súa familia dun xei-
to frío, ben coñecía as regras: non podería ter con-
tacto co mundo exterior, nada que perturbase o seu
maxín de escritor, eran as bases do certame e tiña
que acatalas. Mais non sentiu mágoa ao despedirse
dos seus, ao contrario, un alivio apoderouse del ao
tempo que se enchía dunha calma interior mentres a
súa imaxinación voaba entre a “sipnose” dunha
gran novela. Quizais a vida endexamais lle brinda-
ría de novo unha oportunidade como aquela.
A casa era espazosa, limpa como a el lle gusta-
ba. A limpeza inmaculada enchía o ar dos vapores
dos desinfectantes. Gustaba daquel olor, a limpeza
e a orde eran necesarias para a súa maquina creado-
ra traballar sen perturbacións. Unha empregada
levouno ao cuarto que ocuparía: era unha estanza
cunha decoración minimalista na que só había unha
cama, unha mesiña de noite e un armario encastra-
do na parede sen espellos. O baño seguía a mesma
liña decorativa. Xa ás soas, quedou enfeitizado pola
vista que se espallaba ante os seus ollos a través das
grandes xanelas: o mar remataba na liña do hori-
8
zonte, inalcanzable, tanto coma o foran até ese
intre os seus soños. Na distancia, distinguíase un
pequeno porto cheo de diminutas embarcacións que
daba cor á inmensidade azul do océano e á nova
vida que comezaba a partires de aí. Baixou a vista e
parouna nos xardíns da casa, alí reinaba unha quie-
tude perturbadora para os que non fosen amantes da
natureza e o silencio. Todo era perfecto até que, de
súpeto, reparou en que non había escritorio no
cuarto, ferramenta indispensable para a arte da es-
crita. Preguntou no mostrador do corredor, sempre
habería alguén alí por se precisaba algo. Indicáron-
lle onde se atopaba a sala le lectura, lugar no que
estaba todo disposto para levar a cabo a súa tarefa.
Encarou os pasos ao cuarto de seu, tiña que desem-
pacar os poucos libros que levara con el. Acariñou
neles , paseniño, cun pano de papel que había enri-
ba da mesiña, ao tempo que ollaba as letras dos
títulos que tantas veces o levaran ao mundo que
lindaba coa realidade; logo gardounos no caixón e
axiña esqueceuse deles na procura dunha historia
que contar. O derradeiro trámite sería a entrevista
co director do centro, a partires de aí, o tempo per-
tencíalle a el e á súa literatura.
O director era un home amable aínda que a
Manuel non lle cadrou tanta pregunta escudriñando
na súa intimidade. “Que demos lle importan a este
9
tipo as miñas relacións persoais, as lembranzas da
miña nenez… O escritor son eu, o dono do talento,
non preciso desta empresa para ser grande…” As
respostas foron esquivas, cortantes, e pola forma en
que o miraban aqueles inmensos ollos verdes soubo
que non fora do seu agrado. O resto da mañá seme-
llaba non acabar, perdido entre pensamentos nega-
tivos que embafaban o seu maxín. Ao tempo unha
sensación de ser observado apoderouse del.
A hora do xantar tamén foi incómoda. Cría ser
o único morador daquela casa, de feito, ademais do
persoal e do director, non se atopara con ninguén,
mais no comedor deuse conta de que non era o úni-
co xenio. Coñeceu a un pintor novo, un ancián pro-
fesor que desenrolaba unha tese matemática e unha
violinista moi noviña a que aínda non lle trouxeran
o seu violín. E el, que se cría o centro do mundo.
“Claro! Isto é unha fundación destinada a fomentar
e desenrolar outras disciplinas aparte da literaria,
que parvo son!”. Rodeado de xente coma el, a sen-
sación que tivera de inquedanza desaparecía pase-
niño.
A tarde pasouna a mirar ao mar a través dos
cristais sen comunicar con ninguén, precisaba ato-
par a voz que sempre o agarimaba con fermosas
historias e poesías. Era a súa meiga, agochada nun
recuncho do seu talento nunha cova que construíra
10
para ela, de verbas escritas con letras esveltas e da
cor do ceo. Ás veces agochábase tanto no seu re-
canto que a meiga non falaba. Logo, cando saia,
apoderábase do seu corpo, da súa mente, da súa
alma.
De súpeto, a meiga falou e Manuel escribiu sen
descanso, saía do cuarto só para almorzar xantar e
cear. E despois da cea tiñan a obriga de retirarse a
descansar. “Durmir! Con todo o que teño na cabe-
za!” Ás veces, sería quen de matar aquela meiguiña
que non deixaba de asubiar desde a cova que a acu-
billaba para que espelise o sono e sentase a escribir.
Mais alí, o descanso era unha obriga, a quen non
puidese durmir metíanlle pílulas na boca arreo.
Aquelas mentes privilexiadas tiñan que coidarse e o
sono reparador era indispensable. Manuel acatou as
normas e mandaba á meiguiña a durmir espantada
polas píldoras.
Unha mañá, mentres almorzaba, viu o seu no-
me nos titulares do xornal. Falábase del como dun
prometedor escritor de sona. O relato gañador do
certame estaba publicado ao carón do seu nome nas
páxinas culturais. Desconcertado mirou os outros
xornais da sala de lectura, en todos eles facían
mención do galardón que acadara. Para maior sor-
presa, nalgúns programas televisivos tamén falaban
del ao tempo que sentía como todas as miradas se
11
concentraban na súa persoa. Era a fama, tiña que
asumilo, mais o medo fixo estragos nel e pechouse
no seu cuarto, a salvo daquelas miradas.
Durante días escribiu apoiado na mesiña de
noite acompañado tan só pola meiga que saía da
cova e se plantaba, fermosa e insinuante, diante del
para inspiralo. E o tempo quedou espetado entre
aquelas liñas mentres e a súa obra se ía perfilando.
Día de visita. Esquecerao por completo! Ale-
douse pola súa nai, sabía que o estrañaba na casa. A
muller, miúda, colgouse do seu fillo ao tempo que
o enchía de bágoas, bicos, aloumiños.
Noites, días…cantos foran? “Xa perdín a con-
ta, e é pola túa culpa, meiga do diaño!”
A novela avanzaba a bo ritmo. A meiga da súa
inspiración, espantada polas píldoras para durmir e
as maldicións cando estaba canso, permanecía cada
vez máis tempo agochada na cova, calada. Manuel
xa non andaba na súa procura pois xa case non a
necesitaba, non precisaba escribir tanto e foise
abrindo aos seus compañeiros. Era primavera e o
xardín era o lugar cuxo recendo lle inspiraba paz,
despois os paseos con D. Xosé, o vello matemático,
cada un falando de cadansúa disciplina: un de nú-
meros e outro de letras; e logo, na tardiña, acompa-
ñaba ao pintor que sentaba cara ao mar na procura
das cores máis fermosas, quería acadar a perfección
12
para plasmar no seu lenzo. Mais coa rapariga violi-
nista as conversas mudaran de simples intercam-
bios de impresións para trocar en algo moito máis
profundo. Ambos os dous non precisaban de verbas
para adiviñar o que sentían. Manuel quedara enfei-
tizado pola cor violeta dos ollos de Esmeralda e ela
ollábao de arriba a abaixo cando Manuel andaba
perdido no seu mundo de musas e poesía. Os dous
rapaces semellaban almas xemelgas nun tempo
mergullado na inmensidade do océano que tiñan
perante os seus ollos.
–Sabes unha cousa Esmeralda?
–Non, di…– contestou ela coa mirada perdida
no mar
–Na miña novela hai unha muller que ten os
teus ollos cor violeta– dixo Manuel buscando a
mirada da moza na intimidade do miradoiro.
O riso lixeiro da rapaza perdíase entre as copas
das cerdeiras en flor e voaba cara ao mar.
–Por que ris? Non che gusta formar parte da
miña novela?
–Non é iso, é que na miña composición para
violín, un escritor chora en busca das musas que lle
escapan decotío– contestou ela mentres se vía re-
flectida nas pupilas dilatadas de Manuel pola luz do
solpor.
13
–Eu non teño musas: a min inspírame unha
meiga ás veces silandeira e outras tan buliciosa
como o teu riso, só que no ten nome aínda…–dixo
o rapaz cinguíndose ao corpo de Esmerlada.
O riso leve da violinista mudara por unha tris-
tura que fixo tremer a alma do escritor que tratou
de darlle abeiro nos seus brazos.
–A miña inspiración ven do meu violín, sen el
estou perdida entre notas e partituras
–Xa, mais non entendo por que non tes o teu
violín.
–Un “Stradivarius” xenuíno do ano 1720? Non
o entendes, Manuel?
–A verdade é que non…
– Un millón e medio de euros, só por iso– con-
testou con voz murcha mentres se desfacía daquel
abrazo.
Esmeralda virouse e botou a andar soa de cos-
tas ao sol da tardiña. Manuel brincaba poñendo os
pés sobre as pegadas miúdas que a rapaza deixaba
na herba. As bágoas esvaraban polas meixelas da
mociña mentres borboriñaba: “Avó, prometíchelo,
prometíchelo… un “stradivarius xenuíno” para a
mellor violinista do mundo, e aínda sigo a esperar”
E na súa mente unha imaxe: o avó sentado na ca-
deira de músico coa cabeza erguida, os dedos sobre
as teclas da súa trompeta escintilante baixo a luz
14
tenue do luscofusco que entraba pola xanela do
faiado onde ensaiaba as pezas musicais, e que fixo
que ela se namorase para sempre daquelas partitu-
ras.
Manuel, de cando en vez, aínda sentía as mira-
das dos outros sobre a súa persoa mais agora sabía
que eran de admiración por el e deixou de sentir
inquedanza.
Un día ergueuse no amencer. A meiga non es-
pertaba naquel día, durmía entre algodóns na cova
do seu talento. Chamouna unha e outra vez. A moi
durmiñona sen dicir nin ren. Se tivese un nome
para ela quizais ás veces lle fixese mais caso. Dei-
xou de matinar, colleu o manuscrito da súa novela e
rubricou a obra despois de poñer en letras ben
grandes:
FIN
A súa estadía alí acabara, sabíao. Sentiu mágoa
ao ter que despedirse dos compañeiros que aínda
quedaban. O vello matemático non atopaba a fór-
mula perfecta mentres enchía papeis e papeis de
números que o escritor, por moi talentoso que fose
para as letras, non entendía. E Miguel, o pintor,
despediuse del coñecedor de que un día, non moi
15
remoto, visitaríao nunha galería de arte na que sería
o anfitrión.
Non era doado ter que separarse de Esmeralda
aínda que dentro de pouco se atoparían de xira polo
mundo, el escribindo dedicatorias nun “best-seller”,
e ela agarimando coa música carpideira dun “Stra-
divarius” os mellores auditorios de Europa para
logo chegar a América. O concerto de Aninovo en
Viena, tan degorado pola artista, foi unha das citas
que os agardaban nos vindeiros tempos. Manuel
tomouna do queixo e alzou a faciana até que atopou
cos ollos violeta. Os beizos dos rapaces xuntáronse
por primeira vez, ferventes de desexo. Manuel xa
tiña nome para a súa meiga: chamaríase Esmeralda
como aquela a quen agora lle pertencía o seu cora-
zón. Mais ter que deixala soa, perdida entre notas
musicais e partituras sen o seu violín, fixo que Ma-
nuel argallase rachar o manuscrito da novela e
espallar ao vento os cachos daquelas follas para
ficar ao carón da súa moza, mentres inventaba unha
nova historia que contar.
Seus pais chegaron aquela tarde puntuais des-
pois do xantar. Eran as catro. A nai sorría agarrada
da man do seu fillo cando entraron ao despacho do
director.
16
–Manuel, sempre estaremos aquí para o que pre-
cises. Agora xa é momento de volver ao carón dos
teus.
O rapaz, con tristura, colleu o manuscrito que
non tivera tempo de rachar e sen pensalo para non
ter tempo de volver atrás, entregoullo ao director
expectante. O home colleu aquelas follas ao tempo
que os ollos verdes parecían sorrir.
–Xa sei que precisará correccións antes da súa
publicación. Eu aceptarei todas as suxestións que
veñan de parte do equipo do editor.
Os ollos verdes mudaran, semellaban sombríos,
xa non sorrían.
–Manuel, agora non te preocupes por nada. Só
pensa en marchar para a túa casa a descansar, e non
esquezas tomar a medicación… A túa nai supervi-
sará que o fagas, é moi importante, entendiches?
–Medicación? Que medicación? Agora xa non
preciso das vitaminas para a fatiga cerebral. A miña
obra está rematada. E tampouco das pastillas para
durmir. Polo menos até a miña próxima novela,
quizais entón…– contestou cun riso leve e inquedo.
O dono dos ollos verdes suavizou a voz todo
canto puido ollando os trazos naquelas follas. En
toda a súa vida profesional nunca atopara un intre
tan doloroso como aquel nin un rapaz que lle inspi-
rara tanta ternura. Esmeralda e mais el. Aqueles
17
dous raparigos... Botaría en falta a Manuel, ben o
sabía, aínda que lle quedase Esmeralda.
–Manuel, xa falamos disto nestes días, non lem-
bras?
–Non sei do que está a falar, señor.
–Escóitame con atención e a ver se agora podes
entenderme, é importante que sexas consciente da
enfermidade que sofres e fagas por recuperarte o
máis pronto posible, precisamos da túa axuda Ma-
nuel… Padeces unha “Esquizofrenia Paranoide”
Aquí, entre nós, melloraches moito. Xa apenas es-
coitas voces e, aínda que tes delirios, as visións van
desaparecendo, non si? Agora a túa recuperación
debe finalizar ao carón dos teus. E o mellor para ti,
creme. Vin a túa irmanciña agardando por ti ao
outro lado da porta de cristal. Vai, Manuel,vai con
ela.
O psiquiatra ergueuse e pousou a man no om-
breiro do rapaz. Enguliu cuspe mentres estreitaba a
man do pai varado no medio da consulta, minguado
por todo o vivido co fillo naquelas tres semanas.
Logo deixou a familia na intimidade do seu despa-
cho e encarou os pasos polo corredor sen virar a
cabeza, para dar a orde a unha enfermeira de que
acompañase aquela familia. Un maldito nó na gor-
xa cortáballe o alento.
18
Manuel mirou á nai ao tempo que a meiga Es-
meralda, máis fermosa ca nunca, se esvaecía coma
fume na súa mente. A humidade dos seus ollos se
convertera en bágoas que esvaraban sen compaixón
embebendo a nai que acariñaba tanta dor . E no
medio do seu delirio, Manuel comprendeuno todo.
19
Marta
Silvia… Véxote e sinto a mesma sensación de
hai anos. Fascinábame estar contigo mentres o teu
riso de axóuxere enchía cada curruncho do institu-
to. E aínda morta me enfeitizas de novo... Non sa-
bes canto te envexo! Sempre quixen ser coma ti:
escintilante, fermosa. Tíñalo todo para ser feliz.
Tíñalo a el. Endexamais me perdoaches. Engaiolei
o teu mozo por ter unha pouca da túa felicidade.
Era tan só unha rapaza que non se daba conta do
dano que estaba a facer. E perdinte.
Seducilo foi doado, sabes? Atopou en min o
que ti lle negabas: entregueille a miña virxindade
sen pensalo dúas veces.
Cando entrei neste tanatorio, fíxeno convenci-
da de que viña reconciliarme contigo. Non é certo.
Estou aquí, perante ti, para reconciliarme comigo
mesma.
20
Quen ía a dicilo…! Eu! A rapaza menos agra-
ciada do grupo, casada co arquitecto de brillante
futuro do que ti estabas tan namorada…
As miñas mans tremían cando depositei aquela
pequena pinga no test de gravidez. Agardei. As
raias azul pálido tinguíanse cada vez máis, até con-
verterse en dúas liñas dun azul profundo. Una sen-
sación nova, pracenteira, percorreu o meu corpo.
Afoguei un berro de ledicia e acariñei o meu ven-
tre, con tenrura.
Esa noite, á luz das candeas e mentres servía o
viño nas copas, pareceume máis atractivo que nun-
ca. Cando lle dei a nova, o seu cello engurrouse.
Recibiu a noticia con frialdade. Nin un bico. Nin un
aloumiño. Escuridade nas verbas ausentes, vertixe
nas miñas entrañas…
Suxeriume que deixase o meu traballo de en-
fermeira no hospital: as gardas de noite non eran
axeitadas para unha muller no meu estado. E, cer-
tamente, nada de esgotadoras xornadas de compras
e cafés coas miñas amigas, entre as que xa non es-
tabas ti. Acatei todo aquilo, submisa, sen darme
conta. A miña gravidez foi a desculpa perfecta para
illarme do resto do mundo, por decisión súa. Cada
vez chegaba máis tarde, bébedo, co arrecendo do
perfume feminino prendido na roupa, arrecendo
cuxo recendo me causaba noxo. Escusei a súa acti-
21
tude coidando que, talvez, a responsabilidade da
súa futura paternidade o oprimise. Quixen crer que
cando nacese o neno todo volvería a ser como an-
tes, ou mellor.
Os meus reproches, entre bágoas, deron paso
aos insultos, ao maltrato físico.
Tiña xa tres meses de gravidez naquela fatídi-
ca noite. Chegou antes do adoitado. Non viña bé-
bedo. Despois de chamarme puta unha e outra vez,
ameazoume con abandonarme se non lle dicía quen
era o pai do meu fillo.Como podía dubidar de min?
Eu! Eu non podía recoñecer naquel home o rapaz
que arrincara do teu carón! E ante o meu silencio
respondeu con crueldade. Tratei de protexer o meu
ventre das súas patadas converténdome nun novelo
sobre a alfombra. E o amor... O amor fuxiu entre os
meus beizos, mesturado coas súplicas de piedade
pola vida do noso fillo.
Deixoume tirada no salón mentres marchaba
da casa como un furacán arrasando todo ao seu
paso. Arrastreime cara ao baño. Non sei canto tem-
po permanecín tirada no chan, até que tratei de me
erguer. Sentín a humidade da miña roupa interior.
O sangue era dunha cor intensa; a dor, insoportable,
acougou por un intre para volver con máis intensi-
dade. E entón sentino... Sentino esvarando entre o
meu corpo. Collín aquel cachiño de vida esnaqui-
22
zada e chorei, chorei por ela...! até que unha paz,
doce, infinita, se apoderou de min mentres perdía a
conciencia.
Espertei no hospital. El estaba ao meu carón
enchéndome de agarimo e suplicando perdón, ago-
ra ben sei que dun xeito finxido.
A operación fora longa, un sinxelo legrado non
foi suficiente para deter a hemorraxia. Mais a peor
noticia daquel día non foi a da miña esterilidade,
non, non foi esa, o peor foi saber que el endexa-
mais me deixaría marchar da súa vida, para refacer
a miña: imaxínate, Silvia! un arquitecto da súa re-
putación non podería aturar un escándalo coma
aquel!, e eu… Eu non tiña o valor suficiente para
enfrontar todo aquel horror. A violencia, o maltra-
to, todo, todo aquilo, o que eu vivín, o horror ! To-
do foi xustificado diante dos demais, por… “un
fatídico accidente”.
Calei, si, calei por covardía, e tamén por me-
do. Moito...moito medo. Deixei mercar o meu si-
lencio pola súa influencia, polos seus cartos! Nin
sequera podo sentir odio por el, estou morta desde
aquel día.
O engano, a mentira, son a maquillaxe que ca-
da día me acompañan cando saio á rúa. E todo para
conservar as aparencias. Na realidade somos dous
estraños que comparten un caro e triste teito, estou
23
farta de tanto finximento! Vivo nunha gaiola de
ouro pola que pagou un ser inocente co que soñarei
todas as noites mentres viva.
Silvia, son unha muller envexada por moitas,
si, coma ti un día o fuches por min. Só ti sabes, que
eu e mais a miña vida somos unha miseria. A este-
rilidade emerxe do máis fondo do meu sentir. Estou
seca aquí dentro, Silvia! Baleira! E pensar que te
perdín por el… Sinto o dano que che fixen e o con-
solo que me dá forza para estar aquí, hoxe, perante
ti é saber que te salvei dun monstro.
Agora tan só necesito coller folgos para cravar
nas miñas veas a folla de rasurar, tentadora, que
cada noite as acaricia. Ou talvez ti, sabedora xa de
toda a verdade, me deas a coraxe que un día me
fallou para afastarme deste asasino.
25
Carta de ida e volta
O carteiro refregou os ollos. Era moi cedo. Co-
lleu un café da máquina. Non sabía a nada. Nada
que ver co café de pota que cada día lle preparaba a
señora Amalia. “Iso si que é café e non esta auga
eslamiada”. Comezou a clasificar as cartas por zo-
nas, de xeito automático. Coñecía de memoria to-
das as rúas do núcleo urbano do concello, as corre-
doiras e pistas das parroquias. Despois de tantos
anos de profesión e moitos destinos, ao fin tiña a
praza coa que sempre soñara: unha zona rural na
súa Ortigueira, o lugar no que nacera facía xa case
medio século.
El xa andaba mestrando entre os lugares mais
esquecidos; falaba decotío con xentes que espera-
ban a súa aparición diaria máis por facer liscar as
soidades cunha pouca de compaña, que por recibir
carta. E a señora Amalia era unha delas. Por iso
sempre regresaba o último á oficina ao mediodía.
26
Mais el non choraba os minutos perdidos da súa
xornada por departir con aquelas persoas tan illadas
por entre aqueles vellos carreiros. O carteiro seguiu
a tirar nas cartas de xeito mecánico. De lote en lote.
De xente en xente. A cada quen o seu e como é
debido, por correspondencia.
Do mesmo modo automático,case sen mirar,
comezou a embarriar as súas enriba da mesa da
oficina para alixeirar o repartimento; clasificounas
por lugares, de cada lugar separou por números, e
cada número debuxábase na súa mente coa forma
dunha cheminea fumeante. Había tempo que deixa-
ra de ler os enderezos para ler os nomes dos desti-
natarios e desta maneira as cartas transformábanse
para el en rostros.
Así que tivo todo ordenado, colleu as chaves
do auto e cargou o macuto ao lombo para despois
deixalo no asento baleiro do copiloto. Como sem-
pre, a estrada era outra rutina diaria, saía ao repar-
timento moi cedo, cando o sol nacente aínda tin-
guía de cores a ría na que el, cando pícaro, andaba
aos berberechos. Parou o auto no cruzamento do
Valeo e fumou un cigarro admirando a beleza da
ría ortegana na que o mar penetra tanto na terra que
a súa paisaxe está formada por profundas gargan-
tas, ríos de sal que serpean entre as montañas, illós
cheos de misterio, praias inmensas de fina area
27
branca. En Ortigueira, a terra e o mar fúndense
nunha aperta eterna formando unha unidade de
fermosura sobre todo no amencer e no luscofusco,
cando o sol, canso de iluminar tanta beleza, retírase
formando un mosaico de cores que reflicte sobre a
ría, apracible, coñecedora do seu inmenso meigallo.
Mais o enfeitizo da ría naquel día non axudoulle a
esquecer a tristura que levaba no peto do chaleco. E
o cigarro tampouco. Tirou a cabicha ao chan e es-
magouna con rabia.
Colleu o ramal que o levaba ás aldeas entre os
prados vizosos e leiras ben traballadas, a partires de
aí semellaba ter cruzado unha porta a outro mundo
pasando por e moitos tramos de densas fragas ao pe
do río, cheas de bidueiros e carballos, nas que mi-
noraba a marcha sen decatarse para admirar a pai-
saxe.
De súpeto botou a man ao peto no que levaba
á carta para Amalia. Adoitaba chegar diante da súa
porta sobre as once da mañá e ela sempre lle pre-
guntaba: “Hai carta filliño?” “Non, señora Amalia,
hoxe chegou pouquiño correo, quizais mañá, non se
apure”. E entón a velliña agochaba a súa tristura
baixando a cabeza e engruñando as mans no peto
do mandil, para o carteiro non ver como a dor do
espírito se reviraba en dor física e daba en facer que
as unllas se cravasen naquelas mans castigadas de
28
tanto traballar na terra escrava, culpable de que un
día o fillo deixase a casa materna e fuxise en busca
de mellor fortuna por terras da Suíza. Mais vira a
faciana da anciá moi cedo nese día, apenas eran as
sete da mañá. No amencer o carteiro tivera clasifi-
cada unha carta cruzada coa temida lenda: “Devolta
á súa procedencia” escrita en francés. Mirou o re-
verso: ”Descoñecido neste enderezo”. Viña de Suí-
za. Era a carta que el escribira para o neto de Ama-
lia un mes atrás. Pensou en como lle dar a nova. A
velliña non podería aturar moito tempo o sufrimen-
to e a soidade, calquera día marchaba coa súa leria
a outra parte. E coa tristura da carta no peto chegou
á encrucillada que o levaba á casa do Xurxo.
O vello vivía na casa mais apartada do lugar á
que se chegaba despois de percorrer os mais de
dous quilómetros de pista enlamada que a separa-
ban do resto das casas. Nesa corredoira o auto mal
daba arreado e, nos días máis chuviosos do inverno,
semellaba un río de lama quedando mais dunha vez
atrancado. Xurxo sempre tiña a porta aberta agar-
dando polo correo. Só lle chegaban as cartas da luz
da auga e do banco. Para el eran tesouros nos que
quebrar o sentido na compaña do carteiro, e tamén
o momento de roer un cachiño de chourizo afuma-
do con pan de broa, compartindo humanidade e
retranca entre contas da luz que nunca lle cadraban,
29
por mor de dúas lámpadas de corenta vatios case
sempre apagadas, ou as comisións da cartilla do
banco que non entendía. Daquela daba en botar
máis faíscas que a lareira que sempre tiña acesa e
baixaba do ceo a todos os santos, sempre cun sorri-
so por desculpa.
Había polo menos tres días que non pasaba
por alí. Xurxo non tiña cartas. Naquela data, algo
lle impulsou a coller a corredoira até a desvencella-
da casa de pedra. Os cans ouveaban atados á cadea.
Atravesou a eira e empurrou a porta. A lareira,
sempre escintilante, estaba apagada e da cor cinza.
O vello parecía durmido enriba da mesa. Cando lle
petou no ombreiro, deuse conta do que acontecía.
Colleu o seu teléfono móbil e chamou ao médico
da vila.
Á señora Amalia tantos desgustos estaban a
acabar con ela: a nora, que coñecera nas poucas
viaxes á aldea, marchara con outro abandonando o
seu home aos poucos de emigraren; logo co tempo,
o pasamento do único fillo, murchado só e sepulta-
do en terras alleas, sen poder pechar coas súas
mans aqueles ollos aos que ela lles dera vida, sen
ver por derradeira vez aquela faciana tan amada, e
sen poder achegarse a render o arrecendo dunha
flor na súa tumba. Tan só lle quedaba o neto a quen
non vía desde que era un mozo de vinte anos e que
30
agora andaría xa polos trinta. A única comunica-
ción con el era a través do teléfono do bar da aldea,
os avisos aqueles que lle chegaban escasas veces:
“a tal hora dixo Ramón o do bar, que a habían de
chamar o seu fillo e o seu neto señora Amalia”,
deixaron de soar para ela despois do enterro do
fillo. Non lle aprenderan a ler. Por iso lle pediu ao
seu carteiro que fose el quen escribise aquela carta.
O neto mudaría o número de teléfono, quizais per-
dera o da avoa ou tiña moito traballo, grazas a
Deus! A carta era o método de comunicación máis
seguro, como xacando. Amalia sempre recibira as
do seu fillo. Don Xosé, o cura, era quen llas lía. Ela
gardaba celosamente a súa intimidade, e o crego
por aquilo do secreto de confesión, era a voz do
fillo que ben sabía da falta de letras da súa nai, na-
queles trazos que Amalia descoñecía. Don Xosé
escribía as respostas da muller que viaxaban para
Suíza nun sobre pechado con bágoas. Cando o cre-
go morreu, tamén de vello, aquela nai quedou sen
quen lle valera para escribir nin ler máis cartas.
O carteiro partira moi cedo aquel día levando a
misiva rexeitada no peto. E logo a morte do Xurxo.
Quería espertar daquel pesadelo! Precisaba chorar
polo Xurxo, o seu amigo, mais nese intre non tiña
tempo. A súa mente andaba ocupada en repasar
unha e outra vez as frases coas que ser capaz de
31
entregar aquel triste sobre de ida e volta e, foi ri-
llando polo camiño no seu maxín: “señora Amalia,
síntoo moito, a carta veu de volta”, “non, deste xei-
to non, mátoa do desgusto”, “señora Amalia, segu-
ro que hai un erro no enderezo…”
A pesares de ser moito máis tarde do acostu-
mado, a velliña, ao coñecer o ruído do auto, saíu
coma sempre á porta. O carteiro pensou en seguir a
ruta e facer que non a vía. Aínda así parou o auto e
apagou o motor, sacou as chaves do contacto e me-
teunas no peto da chaqueta apertándoas de tal xeito
que semellaban coitelos entre as súas mans, para
despois ceder a presión e xogar un pouco con elas
entre os dedos, dando en matinar de que a dor da
pena tanto se entrega como se recibe. Igualiño que
as alegrías. Coma un intercambio de correo. Naquel
día o tempo torceuse no reparto.
“Pasa, filliño, pasa, hoxe hai algo verdade? Ai!
Bendito sexa o Noso Señor!”. A cociña enchíase do
arrecendo a café de pota, mais ao carteiro revolvé-
ronselle as tripas. Unha suor fría esvaráballe polas
costas. “O café está quente aínda que tardaches”.
“Hoxe non, señora Amalia, hoxe non”. “¿E logo?”
“Sente, señora Amalia, sente”. O carteiro sentou
enfronte da vella. Quixo facer tempo falando do
que pasara na aldea veciña; quería chorar con ela a
morte do Xurxo e esquecer aquela maldita carta.
32
Mais deixou de matinar e quitouna do chaleco,
abriu o sobre, colleu a folla que el escribira e esbo-
zando un sorriso con voz pausada comezou a ler:
“Berna, 10 de novembro de 2010
Querida avoa:
Ao recibo da presente espero que se atope vos-
tede ben de saúde, eu estou ben, coma sempre…”
33
Nas pegadas do tempo
A xuíza botou unha ollada por enriba a aqueles
trazos mal feitos, a muller asinante era de poucas
letras, mais había algo na súa escrita que fixo que a
xuíza lle prestase máis do tempo debido a aquela
carta. Escudriñou na súa memoria nunha tentativa
por atopar aquel nome e relacionalo cunha faciana,
mais non foi quen de facelo. Aquel nome non dicía
nin ren, e aquela carta algo que non soubera: os
criminais tiñan a falta de consciencia suficiente
para se declararen inocentes dos feitos que os in-
criminaban e, por riba, aquela muller tiña a ousadía
de lle escribir para dicirlle que cometeran un erro.
Seguiu a ler naquela carta como quen olla a folla
dun xornal á vista de paxaro para facerse unha idea,
mais sen quedar cos detalles.
Acariñou a frialdade do seu escritorio mentres
engurraba aquel papel para tiralo ao lixo. Mirou ao
seu arredor. As pegadas do pasado foran borradas
daquel cuarto como todo o sentir na súa alma. Só
os libros que mercara cando estudante, traballando
de camareira en bares servindo copas entre noxen-
34
tos alentos embriagados dos clientes nun mar de
fume, eran testemuñas do que ela noutra época fora
quen de sentir. Ergueuse e foi á libraría na que
aqueles tesouros eran ás únicas pegadas daquel
momento en que a ilusión facía que todos os esfor-
zos fosen poucos para acadar aquilo que máis dese-
xaba: ser xurista. Acariñou un a un os libros mer-
cados nunha libraría de vello había tanto tempo que
semellaba ter vivido outra vida. O “Corpus Iuris”
de Justiniano era a súa obra favorita e, desa obra, o
Digesto foi o libro que a marcou como xurista nos
seu inicios. Fora unha namorada do Dereito Roma-
no. Os xuristas romanos non só xulgaban os feitos,
eran quen de mirar máis aló para acadar o ideal de
xustiza polo que ela loitara tempo atrás. Colleu o
Digesto do andel e sentou na cadeira de brazos para
mergullar nas respostas que os romanos daban aos
problemas decotío: Gaio, Paulo, Gabeón… Leu
algúns casos coas respostas daqueles que ela admi-
rara tanto sen ver que o día morría a través dos cris-
tais transparentes do escritorio. Si, aquel era o seu
sitio favorito, onde cada cousa estaba no seu lugar,
limpo e brillante como a ela lle gustaba. A empre-
gada que tiña ao seu servizo sabía das manías da
xefa e decotío poñía con precisión milimétrica cada
cousa daquel escritorio no seu lugar. Todo estaba
limpo, sen pegadas do tempo.
35
Fechou o Digesto de Justiniano e pousouno en-
riba da mesa. Era noite pechada. Foi cara ao salón e
encheu un copo de whisky con xeo. Naquel cuarto
tamén borrara as pegadas da súa vida, non había
fotos por ningures. Só importaba o presente, a súa
carreira como xuíza á que lle dedicara tantos anos
de estudo e esforzo renunciando as persoas que
algún día amara. Naquel copo afogaba cada noite
as súas lembranzas. E cada novo día traía consigo o
que ela procuraba: mergullar na rutina que a facía
esquecer.
Mais aquela noite, o seu pensamento reflectía
naquel copo cheo do líquido que ela servira de no-
viña sacudindo de enriba dela as mans daqueles que
a comían con ollos enfebrecidos polo alcohol. E
aquel nome que acudía unha e outra vez á súa men-
te: María.
Naqueles letras, engurradas no fondo do lixo, a
consciencia da xuíza fora de novo resucitada como
por un meigallo.
Deitouse mareada polo alcohol. Era o único que
a inducía a un sono mentireiro no que semellaba ser
atrapada por sombras que para ela morreran moito
tempo atrás.
* * *
36
“Mami, a que non me pillas? “ Andrea corría cos
seus pes descalzos e miúdos pola area da praia que
estaba ao carón do acantilado ao que acudían para
ver o luscofusco. A súa filla nacera con alma de
artista, de maior quería ser pintora, e cando o sol-
por tinguía coas súas cores laranxas o horizonte,
daba en berrar ás gaivotas que pintaría un ceo co-
mo aquel para elas. E Andrea ría amosando a ledi-
cia dunha nena feliz. Logo baixaban a correr pola
praia mentres aínda o día non morrera de todo. E
corrían, corrían cara ao mar. Andrea, co pelo espa-
llado ao vento, retaba a súa nai para que a collese
antes de chegaren á beiriña onde rompían as ondas.
Cando Andrea quedaba esgotada de correr, a nai
collía a filla para caeren aos rolos na area húmida
namentres rían e o tempo quedaba varado naqueles
xogos infantís entre lusco e fusco.
Aquela tardiña, Andrea berraba máis que nunca,
ela corría na súa procura e cando a tiña xa case
collida, a nena levantaba o voo para desaparecer
naquel ceo pintado de vermello. Espertou enchou-
pada nun suor frío. Era un pesadelo. O maldito pe-
sadelo que se repetía noite tras noite. Ergueuse ao
tempo que un calafrío percorría o seu corpo. Foi ao
salón e serviuse unha copa tras outra para adorme-
cer a alma.
37
Sobrevivira unha noite máis, as sombras dos se-
us ollos non se agachaban debaixo da capa de ma-
quillaxe, nin o cheiro do suor frío que a empapara
no pesadelo, era disimulado polo xabón da ducha e
aquel perfume caro co que cada mañá se bañaba
para afogar o pouco recendo a humanidade que
aínda lle quedaba. Unha dor de cabeza e o sabor
metálico na boca eran o sinal de que aínda estaba
viva.
O seu traballo desenvolvíase nunha sala do pe-
nal dun xulgado dunha cidade pequena, da que era
maxistrada, sempre coa mesma rutina: escoitar o
promotor, o avogado da defensa, facer as preguntas
pertinentes e deixar os casos vistos para sentenza.
Aquel día non fora especialmente duro. E as sen-
tenzas serían acordes cos feitos. Ela xulgaba feitos,
non xulgaba as persoas. Tíñase que cinguir aos
feitos demostrábeis. Debíase á imparcialidade que
xurara amosar nas súas decisións xurídicas. O xuíz
instrutor era quen facía as dilixencias previas e de
investigación pertinentes que logo deixaba nas súas
mans. E ela non vía as persoas. Só os feitos que as
incriminaban. O ideal de xustiza do Dereito Roma-
no quedara na teoría do primeiro curso da carreira
da licenciatura de Dereito. E o Dereito Natural, do
que emanaban os principios da xurisprudencia,
tamén era historia. Alí só contaba a súa fría impar-
38
cialidade sobre o que se amosaba como delito. Dez
anos de estudos para acceder á carreira xudicial, á
oposición. Toda a ilusión por impartir un ideal de
xustiza acorde co Dereito que aprendera nas aulas,
morrera cando enterrou os seus sentimentos nunha
caixa baixo a lousa dun cemiterio. E a rutina diaria,
na procura das sentenzas para facer que os crimi-
nais non delinquisen máis, facían esquecer a dor.
Co tempo deixou atrás os seus ideais para cinguirse
á ciencia, fría, que estuda o delito. Convertérase
unha firme defensora da teoría da prevención do
delito a través das penas, unha das tantas teorías
que estudara en Criminoloxía. Para ela era o xeito
máis axeitado de ensinar a sociedade que todo deli-
to é castigado. E isto era o verdadeiro control da
delincuencia, canto máis cheas estivesen os cárce-
res daqueles que vulneran a lei, máis tranquilos
poderían durmir os cidadáns. E a súa conciencia
tamén coa seguridade dun traballo ben feito. E a
rutina naquel día fixo esquecer a mala noite, chea
de pegadas do pasado.
* * *
A empregada do fogar non acudira a traballar.
Recibira unha chamada dela, non se atopaba ben.
39
Pendurou o teléfono tratando de non pensar no de-
sorde que atoparía a súa volta.
Entrou e enfilou cara ao seu escritorio. Todo es-
taba como ela o deixara o día anterior. E a carta
engurrada naquela papeleira. Colleuna. Ma-
ría…María. Aquelas letras desfiguradas reclamaron
a súa atención de volta e fixo un esforzo por saber
máis dos detalles que na tarde anterior se negara a
ler. María cuspira naquela carta toda a dor dunha
sentenza inxusta que a separou dos seus fillos e a
fixo pagar como culpábel dun delito que non come-
tera. Un erro? Non, ela non erraba. Era moi meticu-
losa no estudo de todo o sumario instrutor. E se-
guiu a escudriñar na memoria facendo un esforzo
por recuperar un rostro que talvez non se detivera a
ver cando a xulgara. Case nunca lembraba as facia-
nas daqueles que inculpaba ou indultaba, miraba de
fronte como se fose unha actriz perante o seu pú-
blico, mirando sen ver. Só escoitaba. As voces, as
palabras. Iso era o que ela lembraba. E unha voz
suplicante acudiu á súa memoria, unha voz que
apelaba á súa piedade, unha voz que suplicaba po-
los seus fillos mentres berraba unha e outra vez que
era inocente. María non roubara as xoias da señora
da casa na que traballaba. Iso foi o que mantivo
durante todo o xuízo.O avogado, de oficio, tratou
de amosar que María fora vítima da dona, que todo
40
aquilo era unha vinganza froito dos ciúmes que
espertaba unha muller nova e fermosa na dona da
casa, pola súa vez vítima dun marido infiel e mulle-
reiro. Un enredo amoroso? Podía ser, mais aquelas
xoias apareceran entre as pertenzas da empregada,
unha muller humilde que mal gañaba para sustentar
os seus fillos. O motivo do delito era a propia mise-
ria e aquelas xoias moi valiosas E María apelou ao
seu corazón de muller, ao seu corazón de nai por se
tiña fillos. Apelou a un corazón petrificado que non
foi quen de sentir o sufrimento alleo, apelou a unha
xuíza que esquecera aqueles ideais que un día, can-
do nova, a fixeron loitar por aquilo que máis dese-
xaba: ser xusta. O destino volveuse na súa contra. E
no de María que, aínda que as probas a incrimina-
sen, non era máis que unha vítima dunha embosca-
da. Nunca estivo segura daquela sentenza, mais
tentaba non pensar. Os feitos incriminaban aquela
muller. Non había máis.A sentenza recaeu nela con
forza. A xuíza aplicou a pena máxima. E agora
aquela carta coas palabras dunha nai á quen lle fora
arrebatada a súa honestidade presa entre as reixas
dun cárcere maldito. Unha nai coma un día o fora
ela. Errara? Podía ser. E xa nada podía facer por
devolverlle a aquela muller o tempo roubado. Nin a
honradez mancada. Errara outra vez máis facendo
sufrir aos máis inocentes, aos máis febles? Tratou
41
de espelir os remordementos da súa conciencia, a
mesma que cada noite tentaba de asoballar nun
copo de bebida.
Noutra ocasión errara sen lugar a dúbidas, había
xa algúns anos, converténdoa na xuíza implacábel
que non vía máis que os feitos deixando de lado as
persoas. Aquel erro foi a fin de todo e o principio
de nada. Ela, a muller que todo o vía, que os deta-
lles non lle escapaban por ningures, non foi quen de
ver como mudaba ante os seus ollos a filla. Andrea
era una estudante de Belas Artes brillante, cun futu-
ro prometedor. A súa pintura tiña a frescura da mo-
cidade e a cor do luscofusco de que tanto gustaba.
Mais ela non foi quen de ver como mudaban aque-
las cores alegres, escintilantes, por outras de cor
cinza. Non foi quen de adiviñar nos silencios a soi-
dade daquela rapaza despois do divorcio dos pais.
Tampouco se deu conta de como espallaba a comi-
da no prato dándolle voltas antes de levala á boca.
Non foi quen de escoitar a súa empregada que, pre-
ocupada, lle contaba das salpicadas do vómito nas
paredes do baño. Non foi quen de ver as probas que
ante os seus ollos repenicaban unha e outra vez. E
os ollos negros de Andrea resaltaban cada vez máis
entre as sombras pardas que os rodeaban na palidez
do seu rostro, mentres o seu corpo esquelético buli-
gaba naquelas roupas que á nai tanto lle arrepiaban.
42
Non foi quen de adiviñar que aquela folgura non
era unha moda dunha adolescente caprichosa. Non.
Aquilo era a proba dunha nena que se murchaba
diante dela, paseniño, coa tristura debuxada na mi-
rada e naquelas cores grises das súas obras de arte.
Foi demasiado tarde cando a evidencia dos feitos
levou Andrea lonxe dela. Non conservaba ningún
dos cadros que pintara, nin fotos, nin nada que lle
lembrara que un día amara outras persoas. E agora
aquela muller, un erro máis na súa vida? Xa non
quería facer conta das veces que fallara. Non quería
facer conta dos cárceres cheos de inocentes e das
rúas polas que os culpábeis campaban impunemen-
te. Unha ollada a súa vida, ao seu arredor impeca-
ble, libre de todas as pegadas do pasado, fixo vol-
ver ás lembranzas e o riso ledo de Andrea enchía o
corredor, os cuartos, o salón e o escritorio de seu.
As pegadas volveran coas letras dunha nai que lle
lembrara que era unha muller, un ser con toda a súa
humanidade aínda que tratara de mergullala. Vol-
vera a consciencia e as pantasmas arrepiantes que
desfacían cada noite da súa existencia. O riso de
Andrea, a súa voz, as pinturas escintilantes enchían
aquela casa de volta. Aquela carta trouxera con ela
moito máis que un sentir de culpa, trouxera de volta
a rapaza que traballara a esgalla por uns ideais en-
terrados xunto a sepultura da súa filla.
43
Cansa, mirou pola ventá. Pronto sería xa a hora
do luscofusco. Colleu a carta e meteuna no bulso.
Baixou ao garaxe e arrancou o auto flamante, lim-
po, sen pegadas, como todo o que a rodeaba. Que-
ría chegar ao acantilado antes de o sol se ocultar no
horizonte, quería ver de novo voar as gaivotas so-
bre a súa cabeza, sentir o vento na súa pel, mentres
camiñaba pola area na procura daquelas pegadas
pequenas na area que a facían sentir viva. Quería
sentir a súa humanidade enchendo cada un dos po-
ros da súa pel. Era humana e por iso errara. Preci-
saba entendelo.
Chegou ao alto do acantilado e baixou do auto.
Naquel horizonte cada noite desaparecía a súa An-
drea no ceo tinguido de cores vermellas e violetas.
Precisaba collela e facela volver ao seu carón para
ser unha muller capaz de sentir no seu corazón as
alegrías e as penas, de botar unha ollada ás pegadas
do pasado sen sentir aquela culpabilidade que lle
esnaquizara a vida. Colleu a carta do bolso, as ver-
bas engurradas e culpábeis de se atoparen baixo
aquel ceo que rexeitara tantas veces e leuna de vol-
ta apoiada no auto. Logo pensou en María. O tem-
po do cárcere pasara axiña mais agora tiña que loi-
tar para amosar a súa honradez para gañar o pan
dos fillos e traelos de volta onda ela. Os nenos dei-
xarían unha familia de acollida para retomar unha
44
nova vida ao abeiro da nai. Moitos corazóns rotos.
E demasiada burocracia que vencer aínda. Naque-
les trazos mal feitos contaba como se lle desfixera a
vida. Tiña que partir de cero. Volver a comezar.
Mais non había reproches naquelas palabras. Só
dor. A impotencia de non ter os fillos con ela. Ter
que partir de cero para conquistar o que por dereito
lle pertencía: os seres que parira con dor e criara
con sacrificio. Sabía que María sería quen de logra-
lo pois estaba libre de culpa, mentres sobre a súa
consciencia pesaban os erros da súa carreira, a mor-
te, a indiferenza e o descoñecemento dunha nena
que un día fora toda a súa vida. Colleu a carta nun
aceno en honra da liberdade tan degorada por Ma-
ría no seu tempo de cárcere e esnaquizouna para
que o nordés levase aquelas letras que a fixeran
sentir de novo. A tinta dos anacos de papel voando
escintilantes baixo a luz do solpor fixéronlle lem-
brar os destelos do pelo louro de Andrea agarimado
polo vento. A xuíza non baixou á praia, subiu ao
auto e meteu a marcha atrás para separarse do acan-
tilado e coller un novo impulso, cambiou de mar-
cha e pisou o acelerador a fondo mentres enfilaba
cara a aquela liña debuxada no horizonte sobre o
Océano, inmenso, tras a que se agochaba o sol no
serán.
45
Soidade
Sento nunha rocha mentres a brisa agarima o
meu rostro. Nas miñas lembranzas a soidade que
me acompaña énchese da túa presenza morena.
Cada curva do teu corpo é sensualidade feminina
agardando polas miñas caricias. Entornas os ollos e
mollas os beizos nun aceno provocador. Procuro os
teus beixos ardentes e só sinto frío.
Trato de imaxinar ao outro lado do Atlántico a
terra na que te mesturabas cos ritmos da samba
e na me que me enredei na longura do teu cabelo.
Quedei atrapado nun transo que se apoderou do
meu ser. Desde aquela só vivo para sentirte.
Neste lado o océano é da cor cinza e a escuma
branca acariña as rochas escuras. Todo me lembra a
ti. A escuma semella un vestido de noiva, feito de
encaixe de Camariñas, que deixa entrever a sensua-
lidade da túa pel morena.
A brisa lene é o teu alento rozándome a face e
procuro os teus beizos ausentes. Xa non sinto a
quentura dos teus beixos . Só sinto frío. Nesta
terra sempre orballa e a humidade métese nos ósos
e embebe a alma. A néboa vai envolvendo o lugar e
46
xa non distingo o horizonte no que adiviño a terra
quente. A túa imaxe esvaece sumindo na néboa
que desfigura as formas femininas. Muda a túa
calidez polo frescor deste lugar no que quixese
esquecer que formaches parte da miña existencia.
O averno chegou até min vestido coa forma
dunha serea de cabelo acibeche, disfrazado por
palabras doces de acento brasileiro. Está no fondo
do mar, no ar que respiro, na luz que alumea cada
amencer, nas noites escuras lonxe da deusa que
abrasaba o leito nos meses máis fríos do inverno.
Atopeino na túa ausencia, nesa fuxida que em-
prendiches a cento oitenta quilómetros por hora. O
meu averno está nesta furna que garda as cinzas
coas que agasallo ao océano para que te acariñen
as ondas de encaixe. Meu amor, por que? Estraña-
bas tanto o teu Brasil para mudarme por unha noite
de Samba? Eu non estiven ao teu carón para impe-
dir que colleses o auto, bébeda, e magoases a nosa
existencia ao tempo que o corpo que tantas veces
me fixo estremecer se mesturaba coa sangue nu-
nha estrada solitaria.
Vaite, serea, vaite cara a túa terra vestida de
noiva pola brancura das ondas. Troca esta beira
cinza por aqueloutra azul e cálida que se move a
ritmo de samba.
47
A Soidade será a miña compañeira neste camiño
de retorno, neste esquecer que me abura coma o
lume do averno sen ti, por sempre.
49
A trompeta de Amador (Relato autobiográfico)
Ao meu avó
Cando nena sentía envexa daquela trompeta.
Sempre lustrada, escintilante de tantos aloumiños
con algodón e Sidol. Eu pensaba que Amador, o
meu avó materno, quería a súa trompeta máis ca
min. Pero non. A trompeta do meu avó foi o ins-
trumento que nos mergullou a ambos os dous, nun
mundo que vai mais aló da relación dos lazos de
sangue que non unían. E eu aprendín a aloumiñala
con el, mentres naquel faiado o máis grande “con-
tacontos” que eu coñecín, narraba a historia da mi-
ña familia como se dun conto se tratase. Pasabamos
horas alí pechados até que aquela vella trompeta
reflectía os raios dourados do sol da tardiña.
Cando baixabamos, a tía María sempre estaba
a agardarnos. Ela foi a segunda dona de Amador, a
muller que exerceu de avoa para min. Avoa… os
meus beizos nunca pronunciaron esa verba para ela
a pesares de que ben o merecía. María amou o meu
avó máis que a ninguén, e Amador quixo a miña
50
avoa Balbina cun amor tan apaixonado que facía
lembrar as historias máis ardentes que se escribiran
nas páxinas da literatura . Agora pasados xa tantos
anos, cando xa ningún deles está ao meu carón,
penso na tía María con mágoa. Ela sempre foi a
sombra do seu home. Era feliz lavando e pasando o
ferro ás camisas brancas, cepillando o traxe de mú-
sico de grandes botóns dourados cun agarimo tan
fervente que xa a fixera esquecer o que puxera
naqueloutro traxe gris que aquelara para converter-
se na muller de Amador.
Eu nunca coñecín a miña avoa Balbina. Mo-
rrera moitos anos atrás, aínda miña nai era unha
mociña. .Mais eu podía vela nos contos de Amador
dos que ela sempre era a protagonista, a princesa
atrapada pola música da trompeta dun músico novo
e atrevido. E María, quen sabe cantos días e cantas
noites pasou ao carón daquel home rexo de pelo
louro e ollos azuis, a coidar se, na realidade, o pen-
samento del estaba con ela, ou andaba enredado
polo camiño das lembranzas.
Nos contos de Amador, a miña avoa tiña un
lunar riba do beizo, e eu que quería ser coma ela,
pedíalle a tía María que me pintase o lunar co lapis
de amañar as cellas os domingos para ir a misa. Ela
collía o lapis dunha cómoda na que había dúas fo-
tos: unha dun Amador noviño ao carón dunha mu-
51
ller morena, moi fermosa, e outra na que un Ama-
dor mais maduro, acompañaba a tía María. Alí es-
taban as miñas avoas, as dúas, perante os meus
ollos de nena.
Amador empezou a tocar sendo case un neno.
El sempre dicía que polas súas veas corría música
en vez de sangue. Dicíame que eu tamén levaba a
música dentro, mais non era certo. Sempre tocou na
banda de música de Santa Cruz de Ribadulla, fun-
dada no ano 1929. Ao estoupar a Guerra Civil, tivo
que trocar a súa trompeta por un maldito fusil, co-
ma el lle chamaba. Contaba que era unha guerra
sanguinolenta, de irmáns cotra irmáns, e da que
todos saíron perdendo. Volveu ao remate da mes-
ma, cunha ferida de bala que atravesaba o seu brazo
dereito. Polo camiño quedaran moitos amigos mor-
tos, entre eles o seu cuñado, que nunca chegou a
coñecer o fillo. El contábase entre os afortunados
que puideron volver ao carón das súas familias, ao
carón da miña avoa Balbina e ao da miña nai, que
tiña daquela catro aniños. Prendeu lume ao traxe
militar con galóns de sarxento provisional e vestiu
de novo o humilde traxe de artista nun intento de-
sesperado por borrar da súa mente as atrocidades
que vivira.
Era músico e el mais a súa trompeta formaban
o dúo máis marabilloso que eu coñecín. E a vida de
52
músico humilde que vai de verbena en verbena
tocando pasodobres ao abeiro dos seus compañei-
ros, curaron algunhas feridas. A do brazo cicatrizou
pronto. As da alma nunca o fixeron.
Cando morreu Balbina, o meu avó choeuse no
faiado durante moitos días. Só tiña a súa trompeta.
Escoitábanse os laidos interpretando “Entre rosas”,
a peza preferida da miña avoa. Din que o seu carác-
ter mudou e aquel home alegre trocárase nunha
persoa arisca, esquiva. Amador nunca volveu a ser
o mesmo sen ela.
Eu fun a súa primeira neta. O seu vivo retrato.
A tía María loitou moito con el para que me collera
no seu colo. Pouco a pouco foi recuperando a súa
humanidade a través daquela pícara de ollada ino-
cente, sangue da súa sangue, da sangue da súa Bal-
bina. Eu penso que cando me viu loura, de ollos
claros, pel branca e sen un só lunar, rexeitoume.
Mais pouco a pouco aquel corazón petrificado foi
volvendo ao seu ser.
Nas miñas primeiras lembranzas hai luces de
verbena, o arrecendo do polbo á feira, e unha banda
de música na que un home de pelo moi branco,
tocaba a trompeta coma os mesmos anxos. Logo os
fogos de artificio aos que eu tiña tanto medo. Co-
rría aos brazos daquel home e escondía a miña
faciana no seu pescozo, ulindo o recendo daquela
53
camisa lavada pola tía María mentres tapaba os
oídos coas mans.
Eu gustaba de acompañar o meu avó naquel fa-
iado mentres ensaiaba as pezas musicais. El trataba
de ensinarme as notas nas partituras, mais eu prefe-
ría os contos das mouras que esconderan os seus
tesouros nas covas do río Ulla. E de súpeto baixa-
bamos á profundidade daquelas augas frías e escu-
ras en busca dos tesouros.
Nas fermosas terras de Ponteulla, setembro era
vendima. Baixo as vides, moitos amores comezaron
con tímidas miradas acompañadas co son das gai-
tas, das pandeiretas e da trompeta de Amador. Des-
pois viña o ritual de facer o viño. O meu avó des-
calzo pillábame no colo e xuntos bailabamos sobre
as uvas até espremer todo o zume que podían dar.
Mentres o viño non fermentaba, os pícaros podía-
mos entrar na bodega e beber o mosto doce. Des-
pois as portas pechaban para que a fermentación
fixese o seu traballo, e os nenos xa non podíamos
volver alí até que o viño estaba nas barricas. Lem-
bro o arrecendo daquelas bodegas húmidas e escu-
ras cando entraba da man do meu avó nelas. Ulía a
viño, a viño da terra do Ulla. Sempre me deixaba
probar un pouquiño, e eu saboreaba aquela doce
acidez sempre acompañada pola presenza de Ama-
dor.
54
Con oito anos, o amor chamou por vez primei-
ra ao meu corazón. Eu era a “coruñesita”, unha
nena con zapatiños de charón que fachendosa pase-
aba da man do avó polo campo da festa nos des-
cansos da Banda de Santa Cruz. Non lembro o no-
me daquel pícaro, nin a súa face. Só lembro o seu
pelo rizo de cor acibeche. El foi o primeiro en pre-
guntarme si quería ser a súa noiva, o primeiro en
pegarme no pelo os “amores”, aquela semente que
enredaba a miña melena e que logo a tía María,
cunha paciencia infinita, tardaba horas en arrincar-
me. Os meus primeiros bailes foron co neno de
pelo acibeche. Daquel amor de infancia, quedou no
meu corazón as miradas ás agochadas na misa da
patroa, Sta. María, as brincadeiras no camposanto
que rodeaba a igrexa, e os bailes.
Un día a tía María foise con Balbina, e Amador
volveuse a pechar no faiado. Non me quería ver,
non quería ver a ninguén. Eu espiábao desde un
burato que tiña a porta. El aloumiñaba a súa trom-
peta unha e outra vez, até que brillaba tanto que a
luz que reflectía dela o cegaba.
Pasou algún tempo até que deixou o seu ence-
rro. Apenas falaba. Collíame da man e aló íamos, a
pasear pola beira do Río Ulla. Logo cambiabamos
o rumbo e subíamos á ponte do tren de Caldelas
para ficar calados ollando as augas revoltas daquel
55
río que sempre semellaba estar de mal humor. A
nosa imaxinación levábanos de volta ás covas das
mouras, atrapadas eternamente entre os remuíños
das rocas. Entón Amador esquecía a dor e volvía a
encher de historias o meu maxín.
O tempo pasou entre verbena e verbena, até
que os anos impediron a Amador exercer a profe-
sión pola que vivira sempre. Eu casei e o día da
miña voda, o avó agasalloume dun xeito que ende-
xamais esquecerei: no medio da algarabía da festa
do casamento, o vello colleu un estoxo que eu co-
ñecía moi ben. Sacou a súa trompeta. Brillaba máis
ca nunca. Os seus pulmóns estaban feridos polo
cancro, mais aínda tivo forzas para arrincar o ar
do peito e agasallarme coa peza “Entre rosas”,
fragmento da zarzuela favorita da miña avoa.
Once meses despois, Amador deixaba este
mundo mentres eu paría a miña filla. Non puiden
estar ao seu carón e a súa morte ensombreceu o
nacemento da nena. Sei que morreu preguntando
se nacera a crianza, e cando a resposta foi un “si”,
deixouse marchar. Fuxiu coa súa música a outra
parte. Fuxiu a aquel lugar que el sempre miraba tras
a fiestra do faiado. Vestírono co seu traxe de músi-
co e nos seus brazos puxeron a trompeta escintilan-
te como el gustaba. Só que esta vez a filla acari-
ñou nela con Sidol e bágoas.
56
Nunca fun ao camposanto nos que están ente-
rrados. Non quero ver a lousa de pedra que os co-
bre. Quero lembralos na vella cadeira de músico:
o meu avó coa cabeza erguida, os ollos pechados,
os dedos sobre as teclas da trompeta brillante baixo
a luz do solpor.
57
Nota da autora
Unha bágoa esvarou pola meixela da miña meiga.
Quixen preguntarlle por que, mais ela adiviñando
o meu pensamento respondeu a enquisa: “Sa-
bes? Estas vidas, agás a do teu avó, están cheas de
soidade. Penso que vou mudar do vello libro no
que me coñeciches a este novo para ofrecer a miña
compaña aos protagonistas destas historias…” Es-
bocei un sorriso ao tempo que ela se agochaba
entre estas páxinas. Eu non sei se volverá a min
algún día. Coido que vivirá xa para sempre aquí
acubillada.
Se algunha vez atopades unha meiga, non teñades
medo, deixádevos atrapar pola súa maxia e arrolar
por doces verbas galegas