1

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ค ำน ำ

การจดท าชดกจกรรมการเรยนรวชาวทยาศาสตร (ว23101) ชนมธยมศกษาปท 3 หนวยการเรยนร ระบบนเวศ จดท าขนเพอใชประกอบในการจดการเรยนร และการพฒนาการเรยนการสอน ชวยใหผเรยนสามารถเรยนร สบคนขอมล และศกษาคนควาชดกจกรรมการเรยนร นเพอใหเกดความรคงทน มเจตคตตอวชาวทยาศาสตร และน าความรไปใชในชวตประจ าวนได

ชดกจกรรมการเรยนรนมทงหมด 8 ชดดงน ชดท 1 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ ชดท 2 เรอง โครงสรางและประเภท ของระบบนเวศ ชดท 3 เรอง ความสมพนธของสงมชวตในระบบนเวศ ชดท 4 เรอง การถายทอดพลงงานในระบบนเวศ ชดท 5 เรอง วฎจกรของสารในระบบนเวศ ชดท 6 เรอง ประชากรและการเปลยนแปลงแทนท ชดท 7 เรองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ชดท 8 เรองการใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน

ขอขอบพระคณทานผทรงคณวฒทไดใหค าปรกษาและใหขอเสนอแนะอยางดยงในการจดท าชดกจกรรมการเรยนร ผจดท าหวงวา ชดกจกรรมการเรยนรน จะชวยใหผเรยนเขาใจเนอหาไดชดเจน มการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยน และเปนประโยชนตอผสนใจศกษา ทจะน าไปเปนแนวทางในการปรบปรงการเรยนการสอนและนวตกรรมทางการศกษาตอไป

กาญจนา จตถา

2

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

สำรบญ

เรอง หนำ ค าน า 1 สารบญ 2 ขอบขายสาระการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนร ระบบนเวศ 3 ค าชแจงส าหรบคร 4 ค าชแจงส าหรบนกเรยน 6 แบบทดสอบกอนเรยน 8 แนวทางการบนทกผลการปฏบตกจกรรม 9 แนวค าตอบใบงาน 11 แบบประเมนพฤตกรรมการท างานกลม 12 ใบความร 13 ใบค าสงกจกรรม 16 แบบบนทกผลการปฏบตกจกรรม 17 ใบงาน 19 ใบสรปเนอหา 20 แบบทดสอบหลงเรยน 21 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน 23 เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน 24 บรรณานกรม

3

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ขอบขำยสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร หนวยกำรเรยนร ระบบนเวศ

ผงควำมคด (Mind Mapping)

วฏจกรน า

วฏจกรไนโตรเจน

วฏจกรคารบอน

ระบบนเวศ

ประชำกรและกำรเปลยนแปลง

อทธพล สงแวดลอมตอประชากร

การเปลยนแปลง ขนาดประชากร

ประชากรมนษย

การเปลยนแปลง แทนทของสงมชวต

โครงสรำงของ ระบบนเวศ

โครงสรางทางชวภาพ

โครงสรางทางกายภาพ

ประเภทของ ระบบนเวศ

ระบบนเวศปด

ระบบนเวศเปด

ควำมสมพนธของ สงมชวตในระบบนเวศ

ความสมพนธระหวาง สงมชวตกบสงมชวต

ความสมพนธระหวาง สงมชวตกบสงไมมชวต

วฏจกรของสำรในระบบนเวศ

4

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ค ำชแจง ส ำหรบคร

ชดกจกรรมกำรเรยนรวชำวทยำศำสตร (ว23101)

สำระกำรเรยนรวทยำศำสตร หนวยกำรเรยนรระบบนเวศ ชดกำรเรยนรท 1

กอนใชชดการเรยนร ครควรตรวจสอบเอกสารในแตละชดการเรยนร ดงน 1. เอกสารส าหรบคร ประกอบดวย 1.1 ผงมโนทศน

1.2 แผนการจดการเรยนร 1.3 แนวทางแบบบนทกผลการปฏบตกจกรรม 1.4 แนวค าตอบใบงาน 1.5 สอการเรยนการสอนตาง ๆ เชน แผนภาพ เปนตน 1.6 แบบประเมนพฤตกรรมการท างานกลม 1.7 แบบประเมนการน าเสนอผลงานกลม

2. เอกสารส าหรบนกเรยน ประกอบดวย 2.1 แบบทดสอบกอนเรยน 2.2 ใบความร 2.3 ใบงาน 2.4 แบบทดสอบหลงเรยน

3. สงทครตองปฏบต 3.1 กอนสอน

3.1.1 ศกษาสาระการเรยนรจากผงมโนทศนและแผนการจดการเรยนร 3.1.2 เตรยมเอกสารทตองใชไวตามล าดบกอน – หลง 3.1.3 เตรยมวสดอปกรณตามแผนการจดการเรยนร 3.1.4 ศกษาแหลงเรยนร 3.1.5 ศกษาเครองมอการวดผลประเมนผล 3.1.6 แบงกลมนกเรยนออกเปน 6 กลม กลมละ 4- 5 คน โดยใหสมาชกภายในกลมม ทงนกเรยนเกงและออนคละกน และจดแบงหนาทบทบาทของแตละคน ดงน

หวหนากลม ท าหนาท ควบคมการท างานของกลม รองหวหนากลม ท าหนาท ชวยประธานดแล ควบคมงานกลม เลขานการ ท าหนาท บนทกขอมลความคดเหนจากสมาชก สมาชก ท าหนาท เสนอความคดเหนจากขอมลทไดรบ 3.1.7 ครชแจงวธการสอนและกจกรรมทนกเรยนตองปฏบตตามใบกจกรรม

5

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

3.2 ขณะสอน

3.2.1 ชแจงกจกรรมการเรยนการสอนใหนกเรยนทราบ 3.2.2 จดกลมตามทก าหนด 3.2.3 ด าเนนการจดกจกรรมตามแผนการจดการเรยนร 3.2.4 ชแจงจดประสงคการเรยนรและลกษณะการท างานรวมกนเปนกลม 3.2.5 เปดโอกาสใหนกเรยนไดมปฏสมพนธภายในกลมเพอไดมาซงขอสรป

ของกลม เชน การอภปราย ซกถามเสนอแนะ แลกเปลยนความคดเหน 3.2.6 ใหค าแนะน าและเปนทปรกษาของนกเรยนในขณะทนกเรยนท ากจกรรม 3.2.7 ตรวจสอบการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ของนกเรยน 3.2.8 ประเมนผลการท ากจกรรมในกลม

3.3 หลงสอน 3.1 ตรวจใบงานใหคะแนน 3.2 ตรวจแบบบนทกผลการปฏบตกจกรรม 3.3 ตรวจแบบทดสอบหลงเรยนใหคะแนน 3.4 บนทกแบบประเมนพฤตกรรมการท างานกลม

6

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ค ำชแจง

ส ำหรบนกเรยน

ชดกจกรรมกำรเรยนรวชำวทยำศำสตร(ว23101) สำระกำรเรยนรวทยำศำสตร หนวยกำรเรยนรระบบนเวศ

ชดกำรเรยนรท 1

กอนใชชดกจกรรม

นกเรยนควรตรวจสอบเอกสารและอปกรณการเรยนใหพรอม

ระหวำงกำรใชชดกจกรรม

ท ากจกรรมตามล าดบขนตอนในชดกจกรรมการเรยนรดวยความกระตอรอรน ใหความรวมมอและ ใหความชวยเหลอซงกนและกนในการท ากจกรรมการเรยนรอยางเตมท อภปราย ซกถาม แลกเปลยนความคดเหนกน และโตแยงกนอยางสรางสรรค หากมขอสงสยในการท ากจกรรม ใหปรกษากนในกลม หรอปรกษาครผสอน โดยขนตอนของชดกจกรรมเปนดงน

ท าแบบทดสอบกอนเรยน เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ปฏบตกจกรรมท 1 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ ศกษาเนอหา เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ท าใบกจกรรม เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ท าแบบทดสอบหลงเรยน เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

หลงกำรใชชดกจกรรม

เมอสนสดกจกรรมการเรยนร ควรรวมกนท าความสะอาด ตรวจสอบความเรยบรอยและจดเกบอปกรณเพอความสะดวกในการใชงานครงตอไป

7

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

วชา วทยาศาสตร รหสวชา ว23101

ชนมธยมศกษาปท 3

จ านวน 10 ขอ ใชเวลา 10 นาท 1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก

ใหเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว แลวท าเครองหมายกากบาท (X)2. ลงในกระดาษค าตอบ

1. ขอใดคอความหมายของระบบนเวศ (Ecosystem) ก. สถานทซงสงมชวตอาศยอย ข. ความสมพนธระหวางสงมชวตชนดตาง ๆ ทอยรวมกนกบแหลงทอย ค. กลมของสงมชวตทอยรวมกนในแตละแหง ง. สงตาง ๆ ทอยรวมกบสงมชวต

2. แหลงก าเนดของพลงงานในระบบนเวศคอขอใด ก. ผผลต ข. ผบรโภค ค. แรธาตอาหาร ง. ดวงอาทตย

3. สงทท าใหระบบนเวศด ารงอยไดคอขอใด ก. ความสมพนธระหวางสงมชวต ข. การถายทอดพลงงานของสงมชวต ค. สงมชวตมการสบพนธและขยายเผาพนธ ง. สงมชวตมการกนเปนทอดๆในระบบหวงโซอาหาร

4. ขอใดกลาวไมถกตอง ก. ระบบนเวศตองมความสมดลในเชงปรมาณ ข. ระบบนเวศตองมขนาดก าหนดทเดนชดแนนอน ค. ระบบนเวศประกอบดวย ผผลต ผบรโภคและผยอยสลาย ง. ระบบนเวศตองแสดงความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอม

8

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

5. ระบบนเวศทใหญทสดคอขอใด ก. มหาสมทร ข. ปาไม ค. โลกของสงมชวต ง. ทงหญา

6. ขอใดไมไดแสดงถงความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงทอย

ก. การเปลยนสของจงจก ข. การอพยพของนกบาชนด ค. การมสสวยงามของดอกกลวยไม ง. การมอวยวะขจดเกลอออกจากรางกายของนกทะเล

7. ขอใดเปนลกษณะของผผลตในระบบนเวศ

ก. มจ านวนนอยทสดในระบบ ข. เปนจดเรมตนของพลงงานในระบบ ค. เปนผถายทอดพลงงานในระบบ ง. เปนผน าสารอนทรยกลบคนสระบบ

8. ขอใดเปนกลมสงมชวต

ก. นกนางแอนในถ า ข. ววแดง 10 ตวในปา ค. ฝงปลาโลมาในทะเล ง. กง หอย ป ปลา ในนาขาว

9. ค าวาผผลต หมายถงสงใดตอไปน เพราะเหตใด

ก. พชสเขยวเทานน เพราะสงเคราะหแสงได ข. มนษยผซงสรางและดดแปลงสารอาหารได ค. สตวทมชวตทกชนด เพราะสามารถปรงแตงสารอาหารได ง. พชทกชนด เพราะสามารถสรางอาหารขนไดจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

10. ขอใดตอไปนถอวาเปนปจจยทางกายภาพ (physical factors)

ก. จอก แหน สาหราย ข. อณหภม แสงสวาง ความกดดน ค. แรธาต ดน จลนทรย ง. สารอาหาร ออกซเจน พชน า

9

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

แนวทำงกำรบนทกผลกำรปฏบตกจกรรม

กจกรรมท 1 วชา วทยาศาสตร เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

กลมท................... สมาชกในกลม 1............................................................................................. ..........

2................................................................................... .................... 3.................................................................................. .....................

4............................................................................... ........................ 5.......................................................................................................

จดประสงคของกจกรรม 1. ส ารวจสภาพทางกายภาพและชวภาพตามบรเวณทก าหนดได 2. บอกความหมายของระบบนเวศได วสดและอปกรณ 1. เทอรมอมเตอร

2. แทงแกวส าหรบคนสาร 3. กระดาษลตมสส าหรบวดคากรด-เบส ( pH paper ) 4. ขวดเกบตวอยางน า และดน 5. กลองจลทรรศน 6. ใบความรชดการเรยนรท 1 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ 7. ใบกจกรรม 8 ใบงานชดการเรยนรท 1 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

วธด าเนนการ 1. ส ารวจลกษณะทางกายภาพ ดงน 1.1 ความสวางในบรเวณนน 1.2 สภาพส กลนของดนและน า 1.3 วดอณหภมทพนผวดนหรอน า 1.4 วดความเปนกรด – เบสของบรเวณทศกษา 2. ส ารวจลกษณะสภาพทางชวภาพโดยการตรวจหาสงมชวตในน าโดยใชกลองจลทรรศน

10

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ตวอยำงตำรำงบนทกผล

แหลงทศกษา

สภาพแวดลอมทางกายภาพ สภาพแวดลอมทางชวภาพ

จากตวอยางน า

แสงสวาง ส- กลน อณหภม คา pH สงมชวต จ านวน ลกษณะ

ของ สงมชวต

บรเวณสระน า หลงโรงเรยน

ม แสง สวาง สองถง

น าใส ไมม กลน

26องศา 6-8 พารามเซยม

จ านวนมาก

แขงแรง

สรปผลกำรส ำรวจ สภาวะแวดลอมของแหลงทอย มองคประกอบ 2 สวน ดงตอไปน

1. สภาวะแวดลอมทางกายภาพ (physiological environment) เปนสภาวะแวดลอมทไมมชวต ไดแก แสงสวาง ส – กลนของน า อณหภม คา pH ซงจากการส ารวจพบวา สภาพแวดลอม ทางกายภาพทจะพบสงมชวตอาศยอย คอ ตองมแสงสวาง ความชน และอณหภมท พอเหมาะ

2. สภาวะแวดลอมทางชวภาพ (biological environment) เปนสภาวะแวดลอมทมชวต ไดแก สงมชวตชนดเดยวกน หรอ สงมชวตชนดอน ซงจากการส ารวจสงมชวตทพบโดยใชกลอง จลทรรศน คอพารามเซยม

ค ำถำมทำยกจกรรม 1. สงทพบในบรเวณทไปส ารวจตรงตามทคาดคะเนหรอไม เพยงใด ตอบ บรเวณทไปส ำรวจพบสงตำง ๆ ตำมทคำดคะเนไว เชน สตวน ำทมขนำดเลก 2. ชนดและปรมาณของสงมชวตทพบมากทสดและนอยทสดไดแกสงมชวตชนดใด

เพราะเหตใดจงเปนเชนนน ตอบ จะพบพำรำมเซยม ลกออด และลกปลำ 3. นกเรยนคดวาสภาพแวดลอมทางกายภาพทจะพบสงมชวตอาศยอยควรมลกษณะใด ตอบ มแสงสวำงสองถง มควำมช น อณหภมพอเหมำะ 4. นกเรยนมแนวทางในการรกษาสภาพทางธรรมชาตของระบบนเวศนนอยางไร ตอบ ชวยกนปองกนและชวยกนอนรกษ และไมท ำลำยธรรมชำต

11

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

แนวค ำตอบใบงำน ชดกำรเรยนรท 1

วชำ วทยำศำสตร ชนมธยมศกษำปท 3 เรอง ควำมหมำยและองคประกอบของระบบนเวศ

จงตอบค ำถำมตอไปนใหถกตอง 1. ปจจยส าคญใดบางทชวยใหสงมชวตด ารงชวตอยไดในระบบนเวศได ตอบ แสงสวำง อณหภม คำ pH ควำมช นและกำซ

2. สงมชวตทอาศยอยรวมกนในบรเวณเดยวกน มความสมพนธกนอยางไร ตอบ สตวไดรบอำหำรและกำซออกซเจนทเกดจำกกำรสงเครำะหดวยแสงของพช

สวนพชจะใชกำซคำรบอนไดออกไซดทเกดจำกกำรหำยใจของสตว 3. ถาสภาพแวดลอมทางกายภาพของแหลงทอยเปลยนแปลงไปจะเกดผลกระทบ

อยางไรในระบบนเวศ ตอบ สงมชวตบำงชนดจะสญหำยหรอตำยไป เพรำะไมสำมำรถปรบตวใหอยรอดได 4. นอกเหนอจากระบบนเวศทนกเรยนส ารวจในโรงเรยนแลว นกเรยนคดวามระบบ นเวศอน ๆ อก หรอไม อยางไร ตอบ ม ไดแก ระบบนเวศน ำจด ระบบนเวศทำงทะเล ระบบนเวศปำชำยเลน

ระบบนเวศปำไม 5. นกเรยนคดวามสาเหตส าคญใด ทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงของระบบนเวศ ตอบ จำกกำรกระท ำของมนษย มเทคโนโลยสมยใหม เขำมำมำกข น หรออำจเกดจำกภย ธรรมชำต

12

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

แบบประเมนพฤตกรรมกำรท ำงำนกลม

ชอกลม .................................................... ชอผประเมน .................................................................. กจกรรมท ................................................ เรอง ............................................................................... วนทประเมน............................................ ค ำชแจง : ใหนกเรยนท าเครองหมาย ในชองทตรงกบความเปนจรง

พฤตกรรมทสงเกต คะแนน

3 2 1

1. มสวนรวมในการท างาน 1 คะแนน หมายถง ไมคอยใหความรวมมอในการท างาน 2 คะแนน หมายถง ใหความรวมมอบางในบางเรอง 3 คะแนน หมายถงใหความรวมมอในการวางแผนการ ท างานเปนอยางด

2. มความกระตอรอรนในการท างาน 1 คะแนน หมายถง ไมคอยเขารวมกจกรรม 2 คะแนน หมายถง เขารวมกจกรรมเปนบางครง 3 คะแนน หมายถง เขารวมกจกรรมทกครง

3. รบผดชอบในงานทไดรบมอบหมาย 1 คะแนน หมายถง ไมคอยสงงาน 2 คะแนน หมายถง สงงานบางเปนบางครง 3 คะแนน หมายถง สงงานครบทกชน

4. การน าเสนองานหนาชนเรยน 1 คะแนน หมายถง เนอหาถกตอง 2 คะแนน หมายถง เนอหาถกตอง น าเสนอไมนาสนใจ 3 คะแนน หมายถง เนอหาถกตอง และการน าเสนอนาสนใจ

รวม หมายเหต..........................................................................................................

13

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ใบควำมร

ชดกำรเรยนรท 1

วชำ วทยำศำสตร ชนมธยมศกษำปท 3 เรอง ควำมหมำยและองคประกอบของระบบนเวศ จ ำนวน 3 ชวโมง

ระบบนเวศ(ecosystem) หมายถง ระบบความสมพนธระหวางสงมชวตกบกบสงไมมชวตในแหลงทอยหนงๆ ซงม 2 ประเภท คอ ความสมพนธทางกายภาพและทางชวภาพ ระบบนเวศแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ ระบบนเวศทมนษยสรางขน และ เกดขนเองตามธรรมชาต องคประกอบของระบบนเวศ องคประกอบของสงมชวต ไดแก ผผลต ผบรโภค ผยอยอนทรยสาร องคประกอบของสงไมมชวต ไดแก สารอนนทรยและสารอนทรย ภมอากาศ ความดน แสง ความเปนกรด-เบส ความชน ระบบนเวศจะมขนาดเลกหรอขนาดใหญ จะมความซบซอนมากหรอนอยแตทก ๆ ระดบชนสงทส าคญทสดของระบบนเวศ คอ การถายทอดพลงงานและวฏจกรของสาร

ถานกเรยนสงเกตสงแวดลอมทอยรอบ ๆ ตว ไมวาจะเปนทบาน ทโรงเรยน บนบกหรอ ในแหลงน า ล าคลองตาง ๆ กตาม เราจะพบสงมชวตหลายชนดทอาศยอยรวมกนตามแหลงตาง มากมาย ตวอยางเชน ตนหญา ตนกก จงหรด แมลงปอ กบ เขยด มด หอย ฯลฯ ถามองขนไป บนตนไมใหญเราอาจจะพบรงนก แมลงบางชนด กาฝาก แมงมม หรอเชอรา เปนตน เราจะพบ เหนสงมชวตทตองอาศยอยรวมกนหลายชนด โดยมการอยรวมกนเปนกลม ๆ เรยกวา “กลมสงมชวต” ในสภาพธรรมชาตกลมสงมชวตในแตละกลมจะมลกษณะหรอองคประกอบท แตกตางกนออกไป ดงน 1. กลมสงมชวตแตละกลม มกมจ านวนชนดของสงมชวตไมเทากน 2. จ านวนสงมชวตแตละชนด ในกลมสงมชวตหนง ๆ แตกตางกน กลาวคอ บางชนด จ านวนมาก บางชนดมจ านวนนอย 3. ในกลมสงมชวตแตละกลมเรามกพบจ านวนสมาชกของสงมชวตแตละชนดจะมการ เปลยนแปลงแบบผกผนกบจ านวนชนดของสงมชวต คอ 3.1 ถามจ านวนสมาชกของสงมชวตแตละชนดมนอยจะพบวาจ านวนชนดจะมอยมาก หรออาจกลาวไดวามการกระจายของชนดสงมชวตสงมชวตสง (high species diversity) 3.2 ถาจ านวนสมาชกของสงมชวตแตละชนดมมาก จะพบวาจ านวนชนดจะมอย นอยหรออาจกลาวไดวา มการกระจายของสงมชวตต า

ระบบนเวศ = กลมสงมชวต + แหลงทอย

14

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงทอย

สงมชวตตองอาศยอยรวมกนเปนกลม แสดงใหเหนวาสงมชวตทงหลายตองมความสมพนธตอกน และสมพนธกบสงแวดลอมทอาศยอยไมทางตรงกทางออม หรอ อาจจะกลาวไดวาการทสงมชวตหลาย ๆ ชนดมาอาศยอยในทเดยวกน สมาชกแตละหนวยยอมมความสมพนธกนไมโดยทางตรงกทางออม และตางมความส าคญตอกลมตามบทบาทหนาทของตน ซงจะเปนลกษณะหนาทเฉพาะไมเหมอนกนดงตอไปน 1. ความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงมชวตดวยกน ภายในกลมสงมชวตประกอบไปดวย สงมชวตทมบทบาทหนาทตางกน เราอาจจ าแนกตามลกษณะของอาหารทไดรบหรอ โครงสรางของล าดบขนบรโภค ไดดงน 1.1 ผผลต (Producer) ไดแก สงมชวตทสามารถน าเอาพลงงานจากแสงอาทตยมาสราง อาหารขนจากอนนทรยสารทมโครงสรางไมซบซอนไดเอง เชน พชสเขยวทว ๆ ไป 1.2 ผบรโภค (Consumer ) ไดแก สงมชวตทไมสามารถสรางอาหารไดเองตองอาศยพลงงาน จากสงมชวตอน ๆ เขาไป เชน สตวตาง ๆ เปนตน 1.3 ผสลายหรอ ผยอยสลายอนทรยสาร (decomposer or saprotroph ) ได แก แบคทเรย เหด รา ราเมอก ทไมสามารถสรางอาหารเองได แตจะไดรบอาหารจากการยอยสลาย ซากพชซากสตวทตายแลว 2. ความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงทอย กลมสงมชวตทอาศยอยในแหลงอาศยทแตกตางกนกจะมลกษณะ ชนด และจ านวนสงมชวตทแตกตางกน สงมชวตจะพยายามปรบตวใหเขากบแหลงทอยอาศยหรอใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมซงการปรบตวของสงมชวตแบงเปน 3 ลกษณะดงน 2.1 การปรบตวทางรปรางลกษณะ เปนการปรบตวทางโครงสราง สสน ให เหมาะสมกบสภาพแวดลอม เพอพรางตวจากศตรหรอเพอใหเหมาะกบการหากน เชน การเปลยนส ของจงจก การเปลยนรปรางของตกแตนใบไม เปนตน 2.2 การปรบตวทางสรระ เปนการปรบหนาทกลไกการท างานของอวยวะตาง ๆ ของรางกาย เพอใหเหมาะสมกบสภาพการใชงานของสงแวดลอม เชน การขบเหงออกมาเพอรกษา อณหภมของรางกายใหคงท ในขณะทอากาศรอน การสรางเมดเลอดแดงเพมขนของคนทอาศยอย ในทสง ๆ หรอการมอวยวะขจดเกลอออกจากรางกายของนกทะเลเปนตน 2.3 การปรบตวทางพฤตกรรม เปนการปรบปรงอปนสย ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม เชนการหนหนาว การหนรอน ของนกบางชนด

15

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

องคประกอบของระบบนเวศ

ระบบนเวศทก ๆ ระบบจะมโครงสรางทก าหนดโดยชนดของสงมชวตเฉพาะอยาง ทอยในระบบ

นน ๆ ซงจะมโครงสรางทประกอบดวยจ านวนและชนดของสงมชวตตาง ๆ เหลาน และการกระจายตวของมนถงแมวาระบบนเวศบนโลกจะมความหลากหลายแตมโครงสรางทคลายคลงกนคอ ประกอบไปดวยสวนส าคญ 2 สวนคอ

1. สวนประกอบทไมมชวต (Abiotic component) แบงไดเปน 3 ประเภท คอ 1.1 อนนทรยสาร เชน คารบอนไนโตรเจน คารบอนไดออกไซด น าและออกซเจน เปนตน 1.2 อนทรยสาร เชน โปรตน คารโบไฮเดรต และฮวมส เปนตน 1.3 สภาพแวดลอมทางกายภาพ เชน แสง อณหภม ความเปนกรดเปนดาง ความ เคมและความชน เปนตน

2. สวนประกอบทมชวต (Biotic component) แบงออกไดเปน 2.1 ผผลต (producer) คอ พวกทสามารถน าเอาพลงงานจากแสงอาทตยมาสงเคราะห อาหารขนได เอง จากแรธาตและสารทมอยตามธรรมชาต ไดแก พชสเขยว แพลงคตอนพช และแบคทเรยบาง ชนด พวกผผลตนมความส าคญมาก เพราะเปนสวนเรมตนและเชอมตอระหวางสวนประกอบทไม มชวตกบสวนทมชวตอน ๆ ในระบบนเวศ 2.2 ผบรโภค (consumer) คอ พวกทไดรบอาหารจากการกนสงทมชวตอน ๆ อกทอด หนงไดแกพวก สตวตาง ๆ แบงไดเปน

ผบรโภคปฐมภม (primary consumer) เปนสงมชวตทกนพชเปนอาหาร เชน กระตาย วว ควาย และปลาทกนพชเลก ๆ ฯลฯ

ผบรโภคทตยภม (secondary consumer) เปนสตวทไดรบอาหารจากการกนเนอสตวทกนพชเปนอาหาร เชน เสอ สนขจงจอก ปลากนเนอ ฯลฯ

ผบรโภคตตยภม (tertiauy consumer) เปนพวกทกนทงสตวกนพช และสตวกนสตว

นอกจากนยงไดแกสงมชวตทอยในระดบขนการกนสงสดซงหมายถงสตวทไมถกกน โดยสตวอน เปนสตวทอยในอนดบสดทายของการถกกนเปนอาหาร เชน มนษย

2.3 ผยอยสลาย (decomposer) เปนพวกไมสามารถปรงอาหารได แตจะกนอาหารโดย การผลตเอน ไซนออกมายอยสลายแรธาตตางๆ ในสวนประกอบของสงทมชวตใหเปนสารโมเลกลเลกแลวจง ดดซมไปใชเปนสารอาหารบางสวน สวนทเหลอปลดปลอยออกไปสระบบนเวศ ซงผผลตจะ สามารถเอาไปใชตอไป จงนบวาผยอยสลายเปนสวนส าคญทท าใหสารอาหารสามารถหมนเวยน เปนวฏจกรได

------------------------------------------------------------------------------- https://web.ku.ac.th/schoolnet/snet6/envi1/ecosystem/b3.htm

16

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ใบค ำสงกจกรรม

ชดการเรยนรท 1 วชา วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 3 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ค ำชแจง ใหนกเรยนท ำกจกรรม เรองควำมหมำยและองคประกอบของระบบนเวศ จดประสงคของกจกรรม

1. ส ารวจสภาพทางกายภาพและชวภาพในโรงเรยนปลองวทยาคมได 2. บอกความหมายของระบบนเวศได วสดและอปกรณ 1. เทอรมอมเตอร 2. แทงแกวส าหรบคนสาร 3. กระดาษลตมสส าหรบวดคากรด-เบส ( pH paper ) 4. ขวดเกบตวอยางน า และดน 5. กลองจลทรรศน 6. ใบความรชดการเรยนรท 1 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ 7. ใบกจกรรม 8. ใบงานชดการเรยนรท 1 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ ขนตอนในการปฏบต 1. ใหนกเรยนศกษาระบบนเวศตามบรเวณทก าหนดให เชน สนามหญา ใตตนไม สระน า 2. ส ารวจลกษณะทางกายภาพ ดงน 2.1 ปรมาณแสงสวางในบรเวณนน 2.2 สภาพส กลนของดนหรอน า 2.3 วดอณหภมทพนผวดนหรอน า 2.4 วดความเปนกรด – เบสของบรเวณทศกษา 3. ส ารวจลกษณะสภาพทางชวภาพ 3.1 ตรวจหาสงมชวตในน าโดยใชกลองจลทรรศน ค าถามทายกจกรรม 1. สงทพบในบรเวณทไปส ารวจตรงตามทคาดคะเนหรอไม 2. ชนดและปรมาณของสงมชวตทพบมากทสดและนอยทสดไดแกสงมชวตชนดใด 3. นกเรยนคดวาสภาพแวดลอมทางกายภาพทจะพบสงมชวตอาศยอยควรมลกษณะใด 4. นกเรยนมแนวทางในการรกษาสภาพทางธรรมชาตของระบบนเวศนนอยางไร

17

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

แบบบนทกผลกำรปฏบตกจกรรม

ชดการเรยนรท 1 วชา วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 3 เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ กลมท.........................

สมำชกในกลม 1....................................................................................................... 2.......................................................................................................

3....................................................................................................... 4....................................................................................................... 5.......................................................................................................

จดประสงคของกจกรรม 1. ส ารวจสภาพทางกายภาพและชวภาพตามบรเวณทก าหนดได 2. บอกความหมายของระบบนเวศได วสดและอปกรณ 1.................................................................. 2.................................................................... 3................................................................... 4..................................................................... วธด ำเนนกำร ............................................................................................................................. ............... ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................. ............... ตำรำงบนทกผล

แหลงทศกษา

สภาพแวดลอมทางกายภาพ สภาพแวดลอมทางชวภาพ

จากตวอยางน า

แสงสวาง ส- กลน อณหภม คา pH สงมชวต จ านวน ลกษณะ

ของ สงมชวต

18

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

สรปผลกำรส ำรวจ ............................................................................................................................. ............... ................................................................................................................... ......................... ............................................................................................................................. ............... ......................................................................................... ................................................... ค ำถำมทำยกจกรรม

1. สงทพบในบรเวณทไปส ารวจตรงตามทคาดคะเนหรอไม เพยงใด ............................................................................................................................. ............... ................................................................................................................... ......................... ............................................................................................................................. ............... 2. ชนดและปรมาณของสงมชวตทพบมากทสดและนอยทสดไดแกสงมชวตชนดใด เพราะเหตใดจงเปนเชนนน ............................................................................................................................. ............... ................................................................................................ ............................................ ............................................................................................................................. ............... 3. นกเรยนคดวาสภาพแวดลอมทางกายภาพทจะพบสงมชวตอาศยอยควรมลกษณะใด ............................................................................................................................. ............... ........................................................................................................... ................................. ............................................................................................................................. ............... 4. นกเรยนมแนวทางในการรกษาสภาพทางธรรมชาตของระบบนเวศนนอยางไร ............................................................................................................................. ............... ................................................................................................................... ......................... ............................................................................................................................. ...............

19

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ใบงำน ชดกำรเรยนรท 1

วชา วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 3

เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ชอ......................................................นามสกล....................................เลขท.............ชน................. จงตอบค าถามตอไปนใหถกตอง 1. สงมชวตตาง ๆ ทอาศยอยรวมกนในแตละบรเวณมความสมพนธกนอยางไร ............................................................................................................................. ........................... .............................................................. .......................................................................................... ............................................................................................................................. ........................... 2. มปจจยส าคญอะไรบางทชวยใหสงมชวตด ารงชวตอยไดในระบบนเวศ ............................................................................................................................. .......................... ............................................................................................................................. .......................... ........................................................................................................ ................................................ 3. ถาสภาพแวดลอมทางกายภาพของแหลงทอยเปลยนแปลงไปจะเกดผลกระทบ อยางไรในระบบนเวศ ........................................................................................................................ ................................ ............................................................................................................................. ........................... ...................................................................... .................................................................................. 4. นกเรยนคดวาแนวโนมการเปลยนแปลงของระบบนเวศจะเปนอยางไร มสาเหตมา จากอะไรบาง ...................................................................................... .................................................................. ............................................................................................................................. ........................... ........................................................................................................................................................ 5. นอกเหนอจากระบบนเวศทนกเรยนส ารวจในโรงเรยนแลว นกเรยนคดวามระบบ นเวศอน ๆ อก หรอไม อยางไร ............................................................................................................................. ........................... ....................................................................................................... .................................................

20

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

ใบสรปเนอหำ

ชดกำรเรยนรท 1 วชา วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 3 เรอง ความหมายและของระบบนเวศ จ านวน 3 ชวโมง

สงมชวตสวนใหญจะอาศยอยรวมกนเปนกลม เรยกวากลมสงมชวต ( community) กลมสงมชวตเหลานจะอาศยอยในบรเวณทเปนแหลงทอย (habitat) ทแตกตางกน กลมสงมชวตทอาศย อยรวมกนจะมความสมพนธกน และมความสมพนธกบแหลงทอย เรยกวา “ระบบนเวศ” (Ecosystem)

ระบบนเวศ = กลมสงมชวต + แหลงทอย

ควำมสมพนธระหวำงสงมชวตกบแหลงทอย กลมสงมชวตทอาศยอยในแหลงอาศยทแตกตางกนกจะมลกษณะ ชนด และจ านวนสงมชวตท

แตกตางกน สงมชวตจะพยายามปรบตวใหเขากบแหลงทอยอาศยหรอใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมซงการปรบตวของสงมชวตแบงเปน 3 ลกษณะดงน 1. การปรบตวทางรปรางลกษณะ 2. การปรบตวทาง 3. การปรบตวทางพฤตกรรม องคประกอบของระบบนเวศ

ระบบนเวศทกระบบไมวาจะเลกหรอใหญ ตองมองคประกอบ 2 สวน คอ 1. องคประกอบทไมมชวต (Abiotic component) ไดแก แรธาตตาง ๆ เชน

ไนโตรเจน (N) คารบอน (C) ออกซเจน (O) คารบอนไดออกไซด (CO2) น า (H2O) และอนทรย สารทมประโยชนตอสงมชวต ตลอดจนสภาพแวดลอมทางกายภาพอนๆ เชน แสง อณหภม ความ เปนกรด เปนดาง ความเคม ความชน เปนตน

2. องคประกอบทมชวต (Biotic component) ไดแก ผผลต ผบรโภคล าดบตาง ๆ และ ผยอยสลายเปนตน

21

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

แบบทดสอบหลงเรยน

เรอง ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

วชา วทยาศาสตร รหสวชา ว23101

ชนมธยมศกษาปท 3

จ านวน 10 ขอ ใชเวลา 10 นาท 1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก

ใหเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว แลวท าเครองหมายกากบาท (X)2. ลงในกระดาษค าตอบ

1. ระบบนเวศทใหญทสดคอขอใด ก. มหาสมทร ข. ปาไม ค. โลกของสงมชวต ง. ทงหญา

2. ขอใดเปนลกษณะของผผลตในระบบนเวศ ก. มจ านวนนอยทสดในระบบ ข. เปนจดเรมตนของพลงงานในระบบ ค. เปนผถายทอดพลงงานในระบบ ง. เปนผน าสารอนทรยกลบคนสระบบ

3. ขอใดคอความหมายของระบบนเวศ (Ecosystem) ก. สถานทซงสงมชวตอาศยอย ข. ความสมพนธระหวางสงมชวตชนดตาง ๆ ทอยรวมกนกบแหลงทอย ค. กลมของสงมชวตทอยรวมกนในแตละแหง ง. สงตาง ๆ ทอยรวมกบสงมชวต

4. แหลงก าเนดของพลงงานในระบบนเวศคอขอใด ก. ผผลต ข. ผบรโภค ค. แรธาตอาหาร ง. ดวงอาทตย

22

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

5. สงทท าใหระบบนเวศด ารงอยไดคอขอใด ก. ความสมพนธระหวางสงมชวต ข. การถายทอดพลงงานของสงมชวต ค. สงมชวตมการสบพนธและขยายเผาพนธ ง. สงมชวตมการกนเปนทอดๆในระบบหวงโซอาหาร

6. ขอใดเปนกลมสงมชวต ก. นกนางแอนในถ า ข. ววแดง 10 ตวในปา ค. ฝงปลาโลมาในทะเล ง. กง หอย ป ปลา ในนาขาว

7. ขอใดกลาวไมถกตอง

ก. ระบบนเวศตองมความสมดลในเชงปรมาณ ข. ระบบนเวศตองมขนาดก าหนดทเดนชดแนนอน ค. ระบบนเวศประกอบดวย ผผลต ผบรโภคและผยอยสลาย ง. ระบบนเวศตองแสดงความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอม

8. ขอใด ไมได แสดงถงความสมพนธระหวางสงมชวตกบแหลงทอย ก. การเปลยนสของจงจก ข. การอพยพของนกบาชนด ค. การมสสวยงามของดอกกลวยไม ง. การมอวยวะขจดเกลอออกจากรางกายของนกทะเล

9. ขอใดตอไปนถอวาเปนปจจยทางกายภาพ (physical factors)

ก. จอก แหน สาหราย ข. อณหภม แสงสวาง ความกดดน ค. แรธาต ดน จลนทรย ง. สารอาหาร ออกซเจน พชน า

10. ค าวาผผลต หมายถงสงใดตอไปน เพราะเหตใด

ก. พชสเขยวเทานน เพราะสงเคราะหแสงได ข. มนษยผซงสรางและดดแปลงสารอาหารได ค. สตวทมชวตทกชนด เพราะสามารถปรงแตงสารอาหารได ง. พชทกชนด เพราะสามารถสรางอาหารขนไดจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

23

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

เฉลยแบบทดสอบ กอนเรยน ชดกำรเรยนรท 1

วชำ วทยำศำสตร ชนมธยมศกษำปท 3

เรอง ควำมหมำยและโครงสรำงของระบบนเวศ จ ำนวน 10 ขอ

1. ข. ความสมพนธระหวางสงมชวตชนดตาง ๆ ทอยรวมกนกบแหลงทอย

2. ง. ดวงอาทตย

3. ก. ความสมพนธระหวางสงมชวต

4. ข. ระบบนเวศตองมขนาดก าหนดทเดนชดแนนอน

5. ค. โลกของสงมชวต

6. ค. การมสสวยงามของดอกกลวยไม

7. ข. เปนจดเรมตนของพลงงานในระบบ

8. ง. กง หอย ป ปลา ในนาขาว

9. ง. พชทกชนด เพราะสามารถสรางอาหารขนไดจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

10. ข. อณหภม แสงสวาง ความกดดน

24

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

เฉลยแบบทดสอบ หลงเรยน ชดกำรเรยนรท 1

วชำ วทยำศำสตร ชนมธยมศกษำปท 3

เรอง ควำมหมำยและโครงสรำงของระบบนเวศ จ ำนวน 10 ขอ

1. ค. โลกของสงมชวต

2. ข. เปนจดเรมตนของพลงงานในระบบ

3. ข. ความสมพนธระหวางสงมชวตชนดตาง ๆ ทอยรวมกนกบแหลงทอย

4. ง. ดวงอาทตย

5. ก. ความสมพนธระหวางสงมชวต

6. ง. กง หอย ป ปลา ในนาขาว

7. ข. ระบบนเวศตองมขนาดก าหนดทเดนชดแนนอน

8. ค. การมสสวยงามของดอกกลวยไม

9. ข. อณหภม แสงสวาง ความกดดน

10. ง. พชทกชนด เพราะสามารถสรางอาหารขนไดจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสง

25

ชดการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 1 ความหมายและองคประกอบของระบบนเวศ

บรรณำนกรม

ประด บ นาคแกว และดาว ลย เสรมบญสข. หนงส อเสร มมำตรฐำนแม ค วทยำศำสตร ม. 3. กรงเทพฯ : แม ค, 2548

ประด บ นาคแกว ว ชว ลย ครทไชยนต และดาวลย เสรมบญสข. หนงส อเรยนสำระกำรเร ยนรพนฐำน วทยำศำสตร ชวงชนท 3 เลมท 3. กรงเทพฯ : แม ค. 2548

พมพ นธ เดชะค ปต และคณะ. ชดกจกรรมพฒนำกำรคดวเครำะหเสรมสรำงค ณธรรม จรยธรรม และคำน ยมทงดงำม วทยำศำสตร ม.3. กรงเทพฯ : พฒนาค ณภาพวชาการ, 2550

ยพา วรยศ และคณะ. วทยำศำสตร ม.3. พมพคร งท 3. กรงเทพฯ : อกษรเจร ญทศน, 2548 ศรล กษณ ผลว ฒนะ รตนาภรณ อทธโพส ฐพ นธ และสภาภรณ หรนทรนตย. พนธกรรมและ

ควำมหลำกหลำยของสงม ชวตชวงชนท 3. กรงเทพฯ : นยมว ทยา, มปป.