Složeni pokreti i kinetički lanci 1.UVOD

Kretanje ljudskog tijela je složeni proces koji ovisi o mnogim čimbenicima (moždanim

impulsima, mišićima, kostima, zglobovima sili gravitacije i težini tijela) kao i njihovom

međusobnom skladu. Jedan od osnovnih problema biomehanike lokomocije je složenost

strukture i funkcije čovjekovog tijela.

Unutar ovog rada govorit će se o samim karakteristikama složenih pokreta, te o

kompleksu pokreta, koji izaziva jedan mišić neposrdno u predjelu svoje lokacije i

posredno na susjedne dijelove tijela,odnosno o lancu pokreta ili kinetičkom lancu.

Ova tema je veoma zanimljiva i interesantna iz razloga što govori o osnovnim principima

i zakonima biomehanike kretanja čovjekovog tjela u toku organizovane fizičke aktivnosti

kao i sporta. Biomehanika ljudskog hoda, upravljanje i rehabilitacija. U samom naslovu

riječ 'hod' koja je ograničavala istraživanja na kretanje nogu zamijenjena je

univerzalnim terminom 'pokret'.

Znanstvene spoznaje, razvoj metodologija, mogućnost provođenja složenih

eksperimenata, razvoj sofisticirane mjerne opreme, a posebno kvalitetni ljudski

potencijal doveli su do širenja kako interesa tako i mogućnosti istraživanja čovjekovih

pokreta općenito. U ovom seminarskom radu će se govoriti o elementima svakog

kretanja, o složenim kretanjima te njihovoj opštoj podjeli složenih kretanja čovjeka te

opštim dinamičkom elementima kretanja kao i kentičkim lancima poput zatvorenih i

otvorenih kinetičkih lanaca.

Svaka knjiga, članak ili edukacija o ovoj temi, kao i ovaj seminarski rad koristan je u

smislu širenja spoznaje o složenim pokretima i kinetičkom lancu.

2.IZBOR PROBLEMA I PREDMETA ISTRAŽIVANJA Izbor problema i predmeta ovog seminarskog rada su slijedeći pojmovi :

Kinetički lanaci

“...dijelovi tijela su povezani u lanac pri ćemu se stvorena energija prenosi na slijedeći

dio tijela” Groppel (1984)

Kompleks pokreta koji izaziva jedan mišić neposrdno u predjelu svoje lokacije i posredno

na susjedne dijelove tijela,naziva se lanac pokreta ili kinetički lanac.

Složeni pokreti

Kretanje ljudskog tijela je složeni proces koji se bazira na složenim pokretima, odnosno

na stimulativnom i sukcesivnom izvođenju velikog broja složenih pokreta. Zbog

mehaničke povezanosti susjednih dijelova lokomotornog aparata, svaki osnovni pokret

nužno utiče na udaljene dijelove tijela i osnovne pokrete koji se u njima vrše.

3. CILJ ISTRAŽIVANJA Cilj ovog seminarskog rada je istražiti kroz dostupnu različitu literaturu (pogledati

izvore) složene pokrete i kinetičke lance, oblast koja se izučava u okviru nastavnog

predmeta Biomehanike na Fakultetu za sport i tjelesni odgoj.

4. RAZRADA TEME

„Složeni pokreti i kinetički lanci“

4.1 Složeni pokreti

Pokreti u sportu su poze i kretanja. Sva kretanja u sportu se dijele na ciklična i aciklična.

Do sada je identifikovan veliki broj pokreta ( implusni, refleksni, instikrivni, prirodni,

neprirodni, automatizovani, istilizovani ). U praktičnom dijelu pokreti mogu biti laki,

teski, opšti, lokalni, opasni, neopasni, teski, laki. Svako kretanje sastoji se od tri pojave i

to:

Motorička pojava

Energetska pojava

Elementi ritma

Osnovni elementi svakog kretanja su:

Polazni položaj ( ovaj položaj mnogi nazivaju položaj operativnim mirovanjem,

odnosno nervno mišična napetost koja je usmjerena ka efikasnosti )

Prelazni položaj

Završni položaj

Ritam i tempo kretanja

Veličina i amplituda

Intenzitet i obim kretanja

Kompleksnost strukture lokomotornog aparata čovjeka je posljedica ogromnog broja

pokretnih i polupokretnih zglobova koji imaju od jedne do tri ose rotacije, ili u

njimakoštane površine klize jedna po drugoj. Sa biomehaničkog aspekta posmatrano,

tijelo je največim dijelom sastavljeno od niza manje ili više kutnih dijelova (poluga)

međusobno spojenih zglobovima.

Kretanje ljudskog tijela je složeni proces koji ovisi o mnogim čimbenicima (moždanim

impulsima, mišićima, kostima, zglobovima sili gravitacije i težini tijela) kao i njihovom

međusobnom skladu. Danas je vrlo često sklad između trenutnih sposobnosti i zahtjeva

bitno narušen i to najčešće u zaposlenih ljudi, zbog sve manje kretanja i sve više

sjedenja. Takav način života i rada danas je skoro nemoguće izbjeći, a kao posljedicu

ima neizostavno oštećenja mišića i zglobova, te otežano kretanje. Zbog gubitka i

poremećaja odnosa snage mišića dolazi do preopterećenja i prenaprezanja hrskavica i

ligamentarnog sustava zgloba što dovodi do oštećenja zgloba i pojave npr. artroze

koljena, kuka, problema s kralježnicom i sl.

Zbog mehanicke povezanosti susjednih dijelova lokomotornog aparata, svaki osnovni

pokret nužno utiče na udaljene dijelove tijela i osnovne pokrete koji se se u njima vrše.

Taj uticaj je mehaničke prirode i manifestuje se silama koje se prenose najprije na

susjedne, a zatim na sve dalje i dalje dijelove lokomotornog aparata. Ovakav kompleks

pokreta, koji izaziva jedan mišić neposredno u predjelu svoje lokomocije i posredno na

susjedne dijelove tijela, naziva se lanac pokreta ili kineticki lanac.

4.2 Kinetički lanci

Najjednostavniji primjer prenošenja sila duž kinetičkih lanaca predstavljaju statički

slučajevi. Na promjer, svaki teret koji u rukama nosi čovjek koji stoji ili hoda, nužno se

prenosi preko kinetičkih lanaca i povećava opterećenje nogu. Da bi se izveo ma koji

pokret, mora da postoji određena fiksna tačka. Ta fiksna tačka se u lancu pokreta

pomjera, premješta sa mišića na mišić, sa grupe mišića na slijedeće mišićne karike na

tom lancu. Kod svakog lanca pokreta važno je tragati za fiksnom tačkom, koja se,

redovno pomjera.

Na primjer – podizanje nogu iz ležanja na leđima:

1. Pokret pocinje od perifernog pripoja pregibača zgloba kuka

2. Prenosi se na karlicu

3. Sa karlice se prenosi na trbušne mišiće

4. Sa trbušnih mišića se prenosi na grudni kos

5. Sa ovog na potključni mišić, pa na ključnici

6. Zatim na gornji dio trapezastog mišića

7. Zatim na glavu

8. Pa na pregibače glave sa suprotne strane

9. I konačno, na prednju stranu vratnog dijela kičmenog stuba

Ova pojava je sasvim uobičajna i u skoro svakom pokretu.

Dijelovi tijela su povezani u lanac pri ćemu se stvorena energija prenosi na slijedeći dio tijela

Dijelovi tijela Pokreti

Noge fleksija/ekstenzija

Zdjelica rotacija

Prsa fleksija/ekstenzija

Ramena rotacija

Nadlaktica rotacija

Podlaktica fleksija/ekstenzija

pronacija/supinacija

Šaka fleksija/ekstenzija

Segment

Mass

(kg)

x

Speed

(m/sec)

=

Energija/impuls

(kg m/sec)

=

Suma

(kg m/sec)

Noge 17 x 1 = 17 = 17

Zdjelica 15 x 2 = 30 + 17 = 47

Prsa 25 x 3 = 75 + 47 = 122

Ramena 15 x 6 = 90 + 122 = 212

Nadlaktica 4 x 22 = 88 + 212 = 300

Podlaktica 3 x 35 = 105 + 3'00 = 405

Šaka 1 x 100 = 100 + 405 = 505

KINETIČKI LANAC

Stvaranje energije

Odozdo prema gore

Od velikih prema manjim dijelovima tijela

Iznutra prema van

Ritam i progresivnost

4.2.1 Otvoreni kinetički lanci

Otvoreni kinetički lanac se javlja u slučaju kada se radi sistemu dijelova tijela koji je

učvršćen samo na jednom svomkraju. Drugi kraj je slobodan i on se specifičnim dejstvom

mišića u kinetičkom lancu kao krajnji dio tog lanca može pokrenuti na određeni način,

već kao prema tome sta se želi kretanjem postići.

Otvoreni kineticki lanac se javlja u slučajevima atletskih bacanja, šutiranja, udarca

rukama ili nogama, smeča i sl. Pokret najprije započinje u zglobovima nogu, zatim

kičmenog stuba, ramena, lakta i na kraju zglobu šake. Zajednički motorički zadatak za

sve nevedene primjere je postizanje maksimalne brzine šake ili stopala.

Ležeran stojeći stav čovjeka može da se posmatra kao otvoreni kinetički lanac kojeg čine

djelovi tela: stopala, kolena, karlica, kičmeni stub, ramena, ...

tVH- vrijeme postizanja

maksimalne brzine kuka

tVS - vrijeme postizanja

maksimalne brzine ramena

tVE - vrijeme postizanja

maksimalne brzine lakta

tVHa- vrijeme postizanja

maksimalne brzine šake

tVR - vrijeme postizanja

maksimalne brzine reketa

4.2.2 Zatvoreni kinetički lanci

Zatvoreni kinetički lanac se javlja u slučaju kada se radi o sistemu dijelova tijela koji je

učvrščen na oba kraja sa ciljem da se specifičnim dejstvom u zatvorenom kinetičkom

lancu izvrši određeno pomjeranje unutar oba zatvorena kraja kinetičkog lanca.

Vrlo često, zavisno od toga da je jedan kraj zatvorenog kinetičkog lanca opterečen ili nije

može posredno dejstvo jednog mišića na susjedne karike istog lanca da bude drugačije.

Uzmimo primjer osobe koja se nalazi us jedečem položaju na stolici, tako da stopala ne

budu opterečena ničim osim težinom potkoljenice i buta, zatvoreni kinetički lanac će se

prostirati od karlice do stopla, tj. od stopala do oslonca na tlu. U tom položaju se

kontraguju mišići opržaći u skočnom zglobu.

Zatvorene kinetičke lance najčešće srećemo pri skokovima. To znači da se kretanje

prenosi od otvorenog lanca ka zatvorenom kraju kinetičkog lanca.

Cilj ovih kinetičkih lanaca je postizanje ,aksimalne brzine kretanja težišta tijela.

5. ISTRAŽIVAČKE METODE

Metode koje su se koristile u seminarskom radu su:

1. Deskriptivna metoda ( Deskripcija shvaćena kao naučna metoda obuhvaća uz

prikupljanje, obradu i prezentaciju podataka jos i njihovu interpretaciju kao i

izvođenje zaključaka. )

6. ZAKLJUČAK

Kako savremenom sportu nije cilja da dobije informisanost, već da razvija raznovrsnost,

nije da ograničava i ukroti, već da oslobađa i podstiče nije da mehanicizira i robotizira

već da ravija autentičnost slobode, stvaralaštvo i samopouzdanje- time se treba

rukovoditi svaki trener.

Napredak u informacijskoj i komunikacijskoj tehnologiji stavlja čovjeka u drugi, a

mašine u prvi plan.

Čovjek se ne smije izgubiti i podlegnuti tehnologiji i sve većim i naučnim dostignućima,

već mora ostati odan sportu i fizičkoj aktivnosti, te pružiti sebi pravilan, kako fizički tako

i psihički razvoj.

Pored saznanja iz ove oblasti, ovaj seminarski rad se može primjeniti kao efikasno

sredstvo kroz realizaciju pravilnog i potpunog trenažnog procesa!

7. LITERATURA

Internet

www.sportin.ba

hr.wikipedia.org

www.sportskaraja.com

knjiga »PAVLE OPAVSKY« Uvod u biomehaniku u sportu