8 borsalar

BORSALAR

Hazırlayan: Doç.Dr.Metin COŞKUN

BORSA KAVRAMI

Borsa kelimesinin kökeni, o zamanki Hollanda şimdiki Belçika'nın kıyı şehirlerinden olan Burgge'de (Bruges) faaliyet gösteren tacir Van Der Bursa’nın ismine dayanmaktadır. Bu asilzadenin hanının önünde toplanan tüccarlar, gemiler limana gelmeden, emtiayı aralarında alıp, satmayı alım satımlarda bazı kurallar uygulamayı adet edinmişlerdi. İşte belirli malların belirli kurallara göre alım satımının yapılması için toplanılan bu yerlere, Van Der Bursa isimli asilzadenin isminden ilham alınarak "BORSA" ismi verilmiştir.

Her türlü varlığın bir borsası olabilir. Temel olarak borsalarda işlem gören varlıklar reel varlıklar ve finansal varlıklar olarak ikiye ayrılır.

Finansal piyasalar açısından önem arz eden borsalar, menkul kıymetler borsaları, kıymetli madenler borsaları ve vadeli işlemler borsalarıdır.

BORSA KAVRAMI

Borsa denildiğinde akla genellikle menkul kıymetler borsası gelmekte, borsa kavramı günümüzde daha çok menkul kıymet borsalarını ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Ancak borsalar sadece hisse senetlerinin alım satımının yapıldığı yerler olmayıp, diğer başka tür emtiaların (ticaret borsasında ticari malların alım satımı) da ticaretinin yapıldığı merkezlerdir. Bono ve tahvillerin alım-satımı menkul kıymetler borsalarında gerçekleşirken, döviz ticareti için döviz borsaları (forex, foreign Exchange) ve ticari mal alım-satımı (commodity Exchange) için emtia borsaları vardır.

Menkul Kıymet Borsaları

İlk defa ihraç edilen menkul kıymetlerin, likiditesinin sağlanması, nakde ihtiyaç duyulduğunda satılabilmesi gerekir. Daha önce ihraç edilmiş menkul kıymetlerin tekrar alım satıma konu olması ikincil piyasaların oluşmasına yol açmıştır. İkincil piyasaların en önemli ve etkin kurumları borsalardır. Borsalar, alıcı ve satıcıları buluşturan, işlemlerin belli bir düzen ve disiplin içinde gerçekleşmesini sağlayan, hem alıcıya hem de satıcıya güven veren kurumlardır.

Menkul Kıymet Borsalarının İşlevleri

Likidite sağlama ve tasarruflara hareket kazandırma Piyasada tek fiyat oluşturma Mülkiyeti tabana yayma Güvence Ekonomide barometre işlevi Sermayeye hareketlilik kazandırma ve sanayide yapısal

değişikliği kolaylaştırma

Kıymetli Madenler Borsaları

Emtia; Kelime olarak “Ticarete konu olan tüm mallar ve ürünlere verilen isim” anlamına gelir. Diğer bir deyişle ham petrol, altın, gümüş, bakır, kurşun, platin, buğday, mısır, soya fasulyesi, pamuk, kahve, şeker, kömür gibi kendinden daha değerli bir başka ürünün oluşumunda ham madde veya ara madde olarak yer alan, değeri tüketici tarafından belirlenen , benzersiz ve çok fazla miktarda ve ticarete konu olabilecek maden, mineral, enerji, gıda, tarım , hayvancılık ve emisyon ürünlerine denilmektedir.

Bu ürünlerden altın, gümüş gibi kıymetli madenlerin işlem gördüğü borsalara kıymetli maden borsaları denilmektedir.

Vadeli İşlem Borsaları

Vadeli işlemler, ilerideki bir tarihte teslimatı yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın, bugünden alım veya satımının yapılmasıdır.

Vadeli işlem piyasalarının temel özelliğini oluşturan futures ve opsiyon işlemleri çoğunlukla organize borsalarda işlem görmekte, bunun doğal bir sonucu olarak da vade, sözleşme büyüklüğü, alınacak teminatlar, fiyat adımları ve teslimatı yapılacak malın özellikleri gibi işlem kriterleri, ilgili borsalar tarafından belirlenmektedir.

Vadeli işlem piyasalarında alım satımı yapılan kıymetler, vadeli işlem sözleşmeleridir. Vadeli işlem sözleşmeleri, hisse senedi veya tahvil gibi herhangi bir şirketin veya devletin çıkardığı kıymetler olmayıp, önceden belirlenen bir vadede ve standart bir büyüklükte olan ve üzerine yazılan mal veya kıymetin teslimini içeren türev enstrümanlardır.

Vadeli İşlem Borsaları

Vadeli işlemler piyasaları, gelişmiş mali piyasaların çok önemli unsurlarından biridir. Bunun temel sebepleri;

Vadeli işlemler, spot piyasada alınan pozisyonlara, gelecekteki fiyat hareketlerinden korunma imkanı sağlar,

Piyasalarda genel olarak fiyat oluşum mekanizmasının daha etkin çalışmasını sağlar. Vadeli piyasalar mali piyasalarda dolaşan para için alternatif yatırım imkanı demektir,

Vadeli piyasalar, spot piyasanın daha likit olmasını sağlar,

Piyasa bilgisi olan, ancak sermayesi az olduğu için yeterince pozisyon alamayan veya kredili alım satım yapmak zorunda kalan yatırımcılara da küçük miktarda paralarla büyük pozisyonlar alma imkanı verir.

Dünyanın En Büyük 20 Borsası

1) NYSE Euronext 14 trilyon dolar 11) Hindistan Ulusal Borsası 1,23 trilyon dolar

2) Nasdaq 4,5 trilyon dolar 12) İsviçre Borsası 1,23 trilyon dolar

3) Tokyo Borsası 3,47 trilyon dolar 13) Bovespa (Brezilya) 1,22 trilyon dolar

4) Londra Borsası 3,39 trilyon dolar 14) Kore Borsası 1,17 trilyon dolar

5) Hong Kong Borsası 2,8 trilyon dolar 15) Şenzen Borsası 1,15 trilyon dolar

6) Şanghay Borsası 2,5 trilyon dolar 16) BME (İspanya) 995 milyar dolar

7) Toronto Borsası 2 trilyon dolar 17) JSE (Güney Afrika) 903 milyar dolar

8) Alman Borsası 1,4 trilyon dolar 18) Moskova Borsası 825 milyar dolar

9) Avustralya Borsası 1,38 trilyon dolar 19) Singapur Borsası 765 milyar dolar

10) Bombay Borsası 1,26 trilyon dolar 20) Tayvan Borsası 735 milyar dolar

Türkiye’de Borsaların Gelişimi

Türkiye’de Borsaların Gelişimi

İstanbul Altın Borsası, kıymetli madenlerin alım satımını gerçekleştirmek üzere 26 Temmuz 1995 tarihinde resmi olarak faaliyete geçmiştir. Borsada sadece külçe altın alım satımı değil, vadeli işlemler de yapılmaktaydı.

Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin işlem gördüğü Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası 04.02.2005 tarihinde işlemlerine İzmir’de başlamıştır.

30 Aralık 2012 tarihinde yeni Sermaye Piyasası Kanununun yürürlüğe girmesiyle, borsalar tek çatı altında toplanmış, İMKB, 3 Nisan 2012’de Borsa İstanbul adını almış, İstanbul Altın Borsası ile Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası da faaliyetlerine son vererek, Borsa İstanbul bünyesinde birleşmiştir.

Borsa İstanbul

Türkiye’de borsalar SPK’nun uygun görüşü ile Bakanlar Kurulu kararı ile anonim şirket şeklinde kurulabilmektedir. Bu bağlamda 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na dayanılarak kurulan Borsa İstanbul özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir. Borsa İstanbul yetkili olduğu konu ve alanlarda kendi iç düzenlemelerini yapabilmektedir.

Borsa İstanbul Anonim Şirketi’nin işleri ve idaresi, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde Genel Kurul tarafından seçilecek 9 (dokuz) üyeden oluşan bir yönetim kurulu tarafından yürütülür. Yönetim Kurulu Üyeleri’nin görev süresi 3 (üç) yıldır. Görev süresi sona eren Yönetim Kurulu Üyeleri yeniden seçilebilir.

Yönetim Kurulu Başkanı, Şirket’i sevke, idareye ve tek başına temsile ve ilzama yetkilidir. Yönetim Kurulu Başkanı, Yönetim Kurulu’nu toplantıya çağırma ve idare etme yetkisi dışında kalan Şirket’i sevk ve idareye ilişkin yetkilerini Genel Müdür’e devredebilir.

Borsa İstanbul

Sermayeyi temsil eden paylar A, B, C ve D gruplarına bölünmüş olup, bunların pay sahipleri arasındaki dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Pay Sahibi Grubu Pay Adedi Pay Tutarı (TL) Pay OranıHazine A 4.232.340 42.323,40 %0,01Hazine B 20.734.233.660 207.342.336,60 %48,99Borsa İstanbulAnonim Şirketi(Şirketin kendisi) C 3.978.399.600 39.783.996,00 %9,40Borsa İstanbulAnonim Şirketi(Şirketin kendisi) D 17,606.534.400 176.065.344,00 %41,60Toplam 42.323.40(1000) 423.234.000,00%100,0

Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

1. Paylar: Paylar, anonim ortaklıklarca ihraç edilen ve anonim ortaklık sermaye payını temsil eden kıymetli evrak niteliğinde senetlerdir.

Bir anonim şirketin payına sahip olmak, şirkete ortak olmayı ifade etmektedir.

Paylar, sahibine kısa ve uzun uzun vadede getiri elde etme imkanı sağlamaktadır. Pay sahipleri, şirket genel kurulunda kâr dağıtım kararı alınması durumunda temettü ödemesi alabilmekte ve kısa/uzun vadedeki fiyat değişikliklerinin değerlendirilmesiyle, pay alım satımından sermaye kazancı elde edebilmektedirler. Pay alım satımında, payların değer kaybetmesi halinde zarar etme riski de bulunmaktadır.


2. Borsa Yatırım Fonları: Borsa yatırım fonları (BYF), bir endeksi baz alan, baz aldığı endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsalarda işlem gören yatırım fonlarıdır.

BYF’ler bir endekse dayalı olarak çıkarılmakta ve baz aldığı endeks kapsamındaki menkul kıymetlere endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yapmaktadır. Bu sayede örneğin BIST 30 endeksine yatırım yapmak isteyen bir yatırımcı, endeksteki payları ayrı ayrı almak yerine BYF’ye yatırım yaparak söz konusu endekse yatırım yapma imkanı bulmakta ve endeksin getirisinden yararlanabilmektedir.

Borsa yatırım fonları, yetkili aracı kuruluşlar tarafından yatırımcılardan toplanan nakit ile baz alınan endeksteki menkul kıymetlerin satın alınmasıyla oluşturulan portföylerdir. BYF’ler, baz aldıkları endeksteki payları ya da diğer enstrümanların (altın, tahvil, döviz vb.) getirisini yansıtmakta ve riskini taşımaktadır. BYF katılma belgeleri, aracı kurumlar vasıtasıyla Pay Piyasası’nda alınıp satılabilmektedir.


3. Varantlar: Elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracını ifade eder.

Varant satın alan yatırımcı ödediği bedel karşılığında bir dayanak varlığı değil, o dayanak varlığı alma ya da satma hakkını satın alır.


4. Opsiyon Sözleşmeleri: Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir fiyat (kullanım fiyatı) üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıyan, satıcıya da alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.

Borsa İstanbul’da Pay senedine dayalı opsiyonlar ve pay endeksine dayalı opsiyonlar işlem görmektedir.


5. Vadeli İşlem Sözleşmeleri: Vadeli işlem sözleşmesi (futures), sözleşmenin taraflarına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinde anlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.

Vadeli işlem sözleşmelerinin dört asgari unsuru vardır: nitelik, fiyat, miktar ve vade. Bu asgari unsurlar borsalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri için standardize edilmiştir.


6. Sertifikalar: Sertifikalar, tıpkı varantlar gibi ihraççıyı yatırımcıya karşı mali yükümlülük altına sokan finansal araçlardır. Sertifika ihracı dolayısıyla elde edilen fonlar ihraççının şahsi mali sorumluluğu altındadır. Bu nedenle ihraççının mali durumu, ödeme kabiliyeti, kredibilitesi gibi faktörlerin yatırım sırasında göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir. Sertifikalar, yatırımcısına önceden belirlenmiş koşulların oluşması durumunda alacak hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki yapılandırılmış finansal ürünlerdir.


7. Borçlanma Araçları: Borçlanma araçları şunlardır:

Devlet İç Borçlanma SenetleriTürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Likidite SenetleriGelir Ortaklığı SenetleriGelire Endeksli SenetlerÖzel Sektör TahvilleriFinansman BonolarıBanka BonolarıVarlığa Dayalı Menkul KıymetlerVarlık Teminatlı Menkul Kıymetler


8. Kira Sertifikaları: Kira sertifikası, her türlü varlık ve hakkın finansmanını sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketi tarafından ihraç edilen ve sahiplerinin bu varlık veya haktan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymettir. Tanımda yer alan hak; kira sertifikaları ihracına dayanak her türlü hakkı, varlık ise kira sertifikaları ihracına dayanak haklar dışındaki her türlü varlığı ifade eder.

Borsa İstanbul Piyasaları

Borsa İstanbul Piyasaları beş ana grupta teşkilatlanmıştır:

1. Pay Piyasası: Çok farklı endüstriyel sektörlerden halka açık şirketlerin işlem gördüğü Borsa İstanbul Pay Piyasası, yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı sağlamaktadır.

2. Gelişen İşletmeler Piyasası: Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan, gelişme ve büyüme potansiyeline sahip şirketlerin menkul kıymetlerinin işlem görebileceği piyasadır.

3. Borçlanma Araçları Piyasası: Borçlanma Araçları Piyasası hem kesin alım-satım işlemleri hem de repo-ters repo işlemleri için tek organize piyasadır.

4. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası: Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda pay senedine dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir.

5. Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası: Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası'nda Kıymetli Madenler; Kıymetli Madenler Ödünç; Elmas ve Kıymetli Taş; alt piyasaları yer almaktadır.

Pay Piyasası

Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda farklı sektörlerden şirketlerin payları, rüçhan hakkı kuponları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem görmektedir.

İşlemler biri sabah diğeri öğleden sonra olmak üzere iki ayrı seansta yapılmaktadır. Her iki seansın başında “Açılış Seansı” düzenlenmekte olup ikinci seansın sonunda ise ayrıca “Kapanış Seansı” düzenlenmektedir.

Borsa İstanbul üyeleri yatırımcılardan elektronik olarak topladıkları emirleri uzaktan erişim ağı üzerinden ExAPI mesajlaşma ara yüzü (ExAPI) ile Borsa İstanbul’a göndermektedirler. Buna ilave olarak üye temsilcileri, alıcı ve satıcıların emirlerini Borsa İstanbul’da ve üye merkez ofislerinde bulunan işlem terminalleri aracılığı ile Elektronik Alım Satım Sistemi’ne girebilmektedirler.

Pay Piyasası

PAY PİYASASI PAZARLARI

1. Ulusal Pazar: Borsa İstanbul kotasyon şartlarını tümüyle karşılayan şirketler Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.

2. Kurumsal Ürünler Pazarı: Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları payları ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri, aracı kuruluş varantları ve sertifikalar kot içi pazar niteliğindeki Kurumsal Ürünler Pazarı'nda işlem görmektedir.

3. İkinci Ulusal Pazar: Küçük ve orta ölçekli şirketler, Ulusal Pazar’dan geçici veya sürekli olarak çıkartılan şirketler ile Ulusal Pazar için geçerli kotasyon ve işlem görme koşullarını sağlayamayan şirketler İkinci Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.

Pay Piyasası

4. Gözaltı Pazarı: Gözaltı Pazarı, belirli koşulların ortaya çıkması sonucunda, şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte payların Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır.

5. Birincil Piyasa: Pay ihraç eden şirketler (fon talep edenler) ile tasarruf sahiplerinin (fon arzedenler) doğrudan karşılaştıkları piyasadır. Pay Piyasası Sistemi aracılığıyla Borsada halka arz edilecek payların birincil piyasa işlemleri saat 10:30-12:00 arasında yapılmaktadır.

6. Toptan Satışlar Pazarı: Toptan Satışlar Pazarı, önceden alıcıları belirli olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

7. Serbest İşlem Platformu: Payları Borsa İstanbul’da işlem görmeyen SPK’a kayıtlı bazı halka açık şirketlerin paylarının işlem gördüğü Pazar.

Pay Piyasası

Normal Emirler: İşlem birimi halinde verilmiş, küsuratsız, tam olarak 1 lot (1 adet ya da 1 TL nominal) ve katlarından oluşan emirlerdir. Normal emirleri dört ayrı gruba ayırmak mümkündür. Ancak tüm çeşitlerde bir fiyat limiti söz konusudur.

Limit Fiyatlı Emirler

Kalanı İptal Et Emirleri

Özel Limit Fiyatlı Emirler

Özel Limit Değerli Emirler

Pay Piyasası

Lot Büyüklükleri

Borsa İstanbul’da işlem gören şirketler için standart işlem birimi veya standart “lot” büyüklüğü, 1 TL nominal değerli paydır. Rüçhan hakkı kuponları için bir lot, 1 TL değerli rüçhan hakkı kullanım kuponunu temsil eder.

Pay Piyasası

İşlem Miktarı

Bir piyasada, bir seansta ya da belli bir dönemde alınıp satılan (el değiştiren) menkul kıymet adedidir. Borsa'da, her işlem günü, her iki seansın işlemleri için ayrı ayrı pay bazında işlem miktarı yayınlanır. Farklı pazarlarda gerçekleşen işlem miktarları toplandığında, Borsa İstanbul’un o günkü işlem miktarı ortaya çıkar. Birincil piyasadaki işlemler ayrı olarak gösterilir.

İşlem Hacmi

Payda gerçekleşen her sözleşmedeki pay sayıları ile işlem fiyatlarının çarpılması sonucu bulunan miktardır. Tüm payların işlem hacimleri toplamı, Pay Piyasasının toplam işlem hacmini oluşturur.

Pay Piyasası

Ağırlıklı Ortalama Fiyat

Bir sonraki seansta uygulanacak baz fiyatın hesaplanmasına esas teşkil eden, payın miktar ağırlıklı ve küsuratsız fiyatıdır. Her pay için her seans öncesinde bir önceki seans işlemleri dikkate alınarak ağırlıklı ortalama fiyat hesaplanır. Payların ağırlıklı ortalama fiyatları hesaplanırken, değişik fiyattan ve miktarlardan gerçekleşen ve fiyatı tescil edilen normal emirler dikkate alınır. (Fiyatın tescil edilmesi için işlemin lot olması ve gerçekleşmiş işlemin özel emir şeklinde olmaması gerekir.) İşlem günü sonunda, her pay için aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:

Mi = Gerçekleşen emrin içerdiği hisse senedi miktarı

Fi = Gerçekleşen emrin işlem fiyatı

𝑨𝑶𝑭= ሺ𝑴𝒊 𝒙 𝑭𝒊ሻ𝒏

𝒊=𝟏 / 𝑴𝒊𝒏

𝒊=𝟏

Pay Piyasası

Baz Fiyat

Bir sonraki seansta uygulanacak baz fiyatın hesaplanmasına esas teşkil eden, payın miktar ağırlıklı ve küsuratsız fiyatıdır. Her pay için her seans öncesinde bir önceki seans işlemleri dikkate alınarak ağırlıklı ortalama fiyat hesaplanır. Payların ağırlıklı ortalama fiyatları hesaplanırken, değişik fiyattan ve miktarlardan gerçekleşen ve fiyatı tescil edilen normal emirler dikkate alınır. (Fiyatın tescil edilmesi için işlemin lot olması ve gerçekleşmiş işlemin özel emir şeklinde olmaması gerekir.) İşlem günü sonunda, her pay için aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:

Mi = Gerçekleşen emrin içerdiği hisse senedi miktarı

Fi = Gerçekleşen emrin işlem fiyatı

𝑨𝑶𝑭= ሺ𝑴𝒊 𝒙 𝑭𝒊ሻ𝒏

𝒊=𝟏 / 𝑴𝒊𝒏

𝒊=𝟏

Pay Piyasası

Fiyat Aralığı

Bir pay için seans içinde önerilebilecek en düşük ve en yüksek fiyatlar o payın "fiyat aralığı"nı oluşturur. Fiyat marjı %10’dur. Baz fiyata +/- fiyat marjının uygulanması ile (%10 üstü ve %10 altı şeklinde) her seans için ilgili payın/kıymetin fiyat aralığı hesaplanmış olur. Bu hesaplamalar sistem tarafından otomatik olarak yapılır. Üst sınır, uygun olan üst fiyat adımına, alt sınır ise alt fiyat adımına yuvarlanarak belirlenir. Rüçhan hakkı kupon pazarında fiyat marjı %25’tir.

Pay Piyasası

Fiyat Adımı

Fiyat adımı, her pay fiyatı için bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat değişimidir. Payların fiyat adımları, baz fiyatlarına göre belirlenir. Baz Fiyat Aralığı – Fiyat Adımı Tablosu adı verilebilecek aşağıdaki tabloda çeşitli baz fiyat aralıkları ve bu aralıkların her biri için, belirli seviyelerdeki baz fiyat artışına paralel olarak artan bir biçimde, adımlar tanımlanmıştır. Emir girilirken bu fiyat adımlarına uymak zorunludur. Bu baz fiyat-fiyat adımı tablosu paylar ve rüçhan kuponları için geçerlidir. Borsa yatırım fonları için ayrı bir fiyat adımı kullanılmaktadır.

Pay Piyasası

Kredili İşlem, Açığa Satış ve Menkul Kıymet Ödünç İşlemleri

Açığa satış işlemi, sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da satışına ilişkin emrin verilmesini ifade eder.

Açığa satış işlemi gerçekleştirebilmek için emrin baştan açığa satış emri olarak girilmesi gerekir.

1 Ekim 2010 tarihinden itibaren uygulamaya alınan A, B ve C sınıflandırması kapsamında B ve C listelerinde yer alan paylar, hangi pazarda işlem gördüğüne bakılmaksızın kredili işleme ve açığa satış işlemine konu olamamaktadır.

Pay Piyasası

Borsa İstanbul Pay Piyasası Seans Saatleri

PP (Ulusal Pazar, Kurumsal Ürünler Pazarı, İkinci Ulusal Pazar, Serbest İşlem Platformu) ve GİP

1. Seans 09.15-12.30

2. Seans 14.00-17.40

Gözaltı Pazarı 14.00-17.40

Gelişen İşletmeler Piyasası

Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan gelişme ve büyüme potansiyeline sahip, şirketlerin sermaye piyasalarından fon sağlamak amacıyla ihraç edecekleri menkul kıymetlerin işlem görebileceği şeffaf ve düzenli bir ortam yaratmak amacıyla Borsa İstanbul bünyesinde ayrı bir piyasa olarak Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP) kurulmuştur.

Borçlanma Araçları Piyasası

Borçlanma Araçları Piyasası, sermaye piyasası mevzuatında “Nitelikli Yatırımcı” olarak tanımlanan yatırımcılar tarafından satın alınabilecek sermaye piyasası araçlarının ihraç işlemlerinin (birinci el) gerçekleştirildiği Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı ve ikinci el sabit getirili menkul kıymet işlemlerinin gerçekleştirildiği Kesin Alım-Satım, Repo-Ters Repo, Menkul Kıymet Tercihli Repo ve Bankalararası Repo Ters Repo Pazarları ile Pay Piyasası’nda işlem gören, BIST 30 Endeksi’ne dâhil paylardan Borsa Başkanlığı tarafından uygun görülen payların işleme konu olduğu Pay Senedi Repo Pazarı ile Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen ve Borsa kotunda bulunan dış borçlanma araçlarının işlem gördüğü Uluslararası Tahvil Pazarı’ndan oluşmaktadır. Borçlanma Araçları Piyasası'nda, Türk Lirası ve döviz ödemeli ihraç edilmiş; borçlanma araçları, menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları, kira sertifikaları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri ile Borsa Yönetim Kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen diğer sermaye piyasası araçları işlem görebilir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası

İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasının Borsa İstanbul ile birleşmesiyle, vadeli işlemler 5 Ağustos 2013 tarihinden itibaren, bu piyasada yapılmaya başlamıştır.

Aralık 2013 tarihi itibariyle Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında sadece vadeli işlem sözleşmeleri (futures) işlem görmektedir. Dayanak varlıklar şunlardır:

Pay senetleri (10 adet pay senedi)

BİST30 fiyat endeksi

Türk Lirası/ABD Doları kuru, Türk Lirası/Euro kuru, Euro/ABD Doları çapraz kuru

Ege Standart 1 baz kalite pamuk,

Anadolu kırmızı sert baz kalite buğday

Saf altın (TL/Gram)

Saf altın (ABD Doları/ons)

Baz yük elektrik

Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası

İstanbul Altın Borsasının tüzel kişiliğinin sona ermesiyle kıymetli madenler ve taşlar bu piyasada işlem görmeye başlamıştır (30 Mart 2013).

Kıymetli Madenler piyasasında; altın, gümüş, platin ve paladyum

Elmas ve Kıymetli Taş piyasasında; has elmaslar ile her tür ve şekilde parlatılmış elmaslar işlem görmektedir.

8 borsalar

Economy & Finance

Transcript of 8 borsalar