1

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

2

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti Basın Evi Yayınıdır

This publication was produced with the financial support of the European Union Its contents are the sole responsibility of Association of Journalists and do not necessarily reflect the views of the European Union

Bu yayın Avrupa Birliğirsquonin maddi desteği ile hazırlanmıştır İccedilerik tamamıyla Gazeteciler Cemiyeti sorumluluğu altındadır ve Avrupa Birliğinin goumlruumlşlerini yansıtmak zorunda değildir

Gazeteciler Cemiyetirsquonin Avrupa Birliği finansal desteği ile yuumlruumlttuumlğuuml Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi ekibi tarafından accedilık kaynaklardan medya taramalarından proje ofisine ccedileşitli şekilde yapılan başvuru ve ihbarlardan ve Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın raporlarından hazırlanan bu rapordaki her tuumlrluuml iccedilerik kaynak goumlsterilerek kısmen veya tamamen ccediloğaltılabilir İccedilerik tamamıyla Gazeteciler Cemiyeti sorumluluğu altındadır ve Avrupa Birliğinin goumlruumlşlerini yansıtmak zorunda değildir

Editoumlrler

Yusuf Kanlı Igor Chelov Oumlzguumlr Fırat Yumuşak

Teşekkuumlr

Bu raporun hazırlanmasında oumlzveriyle ve adanmışlıkla buumlyuumlk katkılarda bulunan ekip arkadaşlarımıza teşekkuumlr ederizHukuki danışmanlığı iccedilin Av Mustafa Goumlkhan Tekşenrsquoe araştırma ve katkıları iccedilin Yıldız Yazıcıoğlu ve Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Ccedilalışma Grubu uumlyelerine grafik ccedilalışması iccedilin Arife Acıyanrsquoa veri analiz ve goumlrselleştirme ccedilalışmalarından dolayı Okan Oumlzmenrsquoe raporun İngilizce tercuumlmesi iccedilin Ozan Acarrsquoa ccedilalışmalarımızda değerli rehberliklerinden dolayı Av Tuncay Alemdaroğlu ile Prof Dr Korkmaz Alemdarrsquoa ve bu ccedilalışmayı muumlmkuumln kılan desteğinden dolayı Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilginrsquoe teşekkuumlrlerimizi sunarız Değerli katkıları olmadan bu rapor tamamlanamazdı

This project is funded by the European UnionBu proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir

Gazeteciler Cemiyeti Basın Evi

TelefonMobil +90 533 045 08 67Faks +90 312 426 06 36

E-Posta infogazetecilercemiyetiorgtr

infomedia4democracyorg

Web Adresi wwwgazetecilercemiyetiorgtr

wwwmedia4democracyorg

AdresUumlskuumlp Caddesi (Ccedilevre Sk)

No35 Ccedilankaya Ankara

3

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

İCcedilİNDEKİLER1-2020 yılı ikinci ccedileyreğinde basın oumlzguumlrluumlğuuml atmosferi 5

2-Covid-19 doumlneminde basın oumlzguumlrluumlğuuml 8

3-Basın oumlzguumlrluumlğuumlnde yasal duumlzenlemeler devlet ve huumlkuumlmet politikası 11

a Yasal duumlzenlemeler davalar cezaevindeki gazeteciler 11

Yasal duumlzenlemeler 11

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 12

Basın davaları 13

b Basın kartı duumlzenlemeleri 14

c Radyo ve Televizyon Uumlst Kurulu (RTUumlK) ve Basın İlan Kurumu (BİK) 15

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık 19

4-Medya ekonomi-politiği 23

a Şeffaf mali politika yayın ilkeleri hesap verebilirlik 23

b Medya sahipliği 23

Tirajlar 24

Rating Payları 26

Koumlşe yazarları sosyal medya etkisi 27

İnternet sitesi tıklamaları 29

c Basın ccedilalışanlarının durumu 31

5-Haber uumlretimi ve değer 32

a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik 32

b Dezenformasyon ve bilgi tekeli 34

6-Savunuculuk faaliyetleri ve Gazetecilerin kurduğu yeni girişimler 36

a Sendikal ccedilalışmalar 36

b Cemiyet parti ve diğer STOumlrsquolerin ccedilalışmaları 37

c Uluslararası sivil toplum ve Avrupa Birliği ccedilalışmaları 40

d Gazetecilerin bireysel sendika yoluyla accediltığı davalar 41

e Gazeteciler tarafından kurulan yeni yayın mecraları 42

7-Değerlendirme ve Oumlneriler 42

EK-1-M4D Projesi 2 Mesleki Memnuniyet Anketi Sonuccedilları (2020) 44

4

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Tablo ve grafik listesi

Tablo-1 Sosyal medyada koumlşe yazarı en ccedilok paylaşılan internet siteleri listesi 28(Veri kaynağı Media Cat KoumlşeYazarları Endeksi)

Tablo-2 Sosyal medyada en ccedilok paylaşılan koumlşe yazarları listesi28(Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

Tablo-3 İnternet sitesi tıklamaları sonucu elde edilen yerel ve kuumlresel sıralamalar 29 (Veri kaynakları alexacom amp similarwebcom)

Grafik-1 Ccedilalışan gazetecilerin Covid-19 doumlnemindeki hak kayıpları 8

Grafik-2 Covid-19 doumlneminde gazetecilerin kişisel korunma ekipmanlarına erişimi 9

Grafik-3 Basın kartı sahipliği 15

Grafik-4 Gazetecilerin sansuumlr ve oto-sansuumlr deneyimleri 21

Grafik-5 En yuumlksek tiraja sahip 20 gazetenin huumlkuumlmete karşı aldığı konumhelliphellip24 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-6 Gazetelerin tirajları25 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-7Nisan-Mayıs-Haziran 2020 1900-2400 Saatleri Arası Rating Payları 26(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

Grafik-8Gazetecilerin haber kaynakları34(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

2

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti Basın Evi Yayınıdır

This publication was produced with the financial support of the European Union Its contents are the sole responsibility of Association of Journalists and do not necessarily reflect the views of the European Union

Bu yayın Avrupa Birliğirsquonin maddi desteği ile hazırlanmıştır İccedilerik tamamıyla Gazeteciler Cemiyeti sorumluluğu altındadır ve Avrupa Birliğinin goumlruumlşlerini yansıtmak zorunda değildir

Gazeteciler Cemiyetirsquonin Avrupa Birliği finansal desteği ile yuumlruumlttuumlğuuml Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi ekibi tarafından accedilık kaynaklardan medya taramalarından proje ofisine ccedileşitli şekilde yapılan başvuru ve ihbarlardan ve Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın raporlarından hazırlanan bu rapordaki her tuumlrluuml iccedilerik kaynak goumlsterilerek kısmen veya tamamen ccediloğaltılabilir İccedilerik tamamıyla Gazeteciler Cemiyeti sorumluluğu altındadır ve Avrupa Birliğinin goumlruumlşlerini yansıtmak zorunda değildir

Editoumlrler

Yusuf Kanlı Igor Chelov Oumlzguumlr Fırat Yumuşak

Teşekkuumlr

Bu raporun hazırlanmasında oumlzveriyle ve adanmışlıkla buumlyuumlk katkılarda bulunan ekip arkadaşlarımıza teşekkuumlr ederizHukuki danışmanlığı iccedilin Av Mustafa Goumlkhan Tekşenrsquoe araştırma ve katkıları iccedilin Yıldız Yazıcıoğlu ve Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Ccedilalışma Grubu uumlyelerine grafik ccedilalışması iccedilin Arife Acıyanrsquoa veri analiz ve goumlrselleştirme ccedilalışmalarından dolayı Okan Oumlzmenrsquoe raporun İngilizce tercuumlmesi iccedilin Ozan Acarrsquoa ccedilalışmalarımızda değerli rehberliklerinden dolayı Av Tuncay Alemdaroğlu ile Prof Dr Korkmaz Alemdarrsquoa ve bu ccedilalışmayı muumlmkuumln kılan desteğinden dolayı Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilginrsquoe teşekkuumlrlerimizi sunarız Değerli katkıları olmadan bu rapor tamamlanamazdı

This project is funded by the European UnionBu proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir

Gazeteciler Cemiyeti Basın Evi

TelefonMobil +90 533 045 08 67Faks +90 312 426 06 36

E-Posta infogazetecilercemiyetiorgtr

infomedia4democracyorg

Web Adresi wwwgazetecilercemiyetiorgtr

wwwmedia4democracyorg

AdresUumlskuumlp Caddesi (Ccedilevre Sk)

No35 Ccedilankaya Ankara

3

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

İCcedilİNDEKİLER1-2020 yılı ikinci ccedileyreğinde basın oumlzguumlrluumlğuuml atmosferi 5

2-Covid-19 doumlneminde basın oumlzguumlrluumlğuuml 8

3-Basın oumlzguumlrluumlğuumlnde yasal duumlzenlemeler devlet ve huumlkuumlmet politikası 11

a Yasal duumlzenlemeler davalar cezaevindeki gazeteciler 11

Yasal duumlzenlemeler 11

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 12

Basın davaları 13

b Basın kartı duumlzenlemeleri 14

c Radyo ve Televizyon Uumlst Kurulu (RTUumlK) ve Basın İlan Kurumu (BİK) 15

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık 19

4-Medya ekonomi-politiği 23

a Şeffaf mali politika yayın ilkeleri hesap verebilirlik 23

b Medya sahipliği 23

Tirajlar 24

Rating Payları 26

Koumlşe yazarları sosyal medya etkisi 27

İnternet sitesi tıklamaları 29

c Basın ccedilalışanlarının durumu 31

5-Haber uumlretimi ve değer 32

a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik 32

b Dezenformasyon ve bilgi tekeli 34

6-Savunuculuk faaliyetleri ve Gazetecilerin kurduğu yeni girişimler 36

a Sendikal ccedilalışmalar 36

b Cemiyet parti ve diğer STOumlrsquolerin ccedilalışmaları 37

c Uluslararası sivil toplum ve Avrupa Birliği ccedilalışmaları 40

d Gazetecilerin bireysel sendika yoluyla accediltığı davalar 41

e Gazeteciler tarafından kurulan yeni yayın mecraları 42

7-Değerlendirme ve Oumlneriler 42

EK-1-M4D Projesi 2 Mesleki Memnuniyet Anketi Sonuccedilları (2020) 44

4

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Tablo ve grafik listesi

Tablo-1 Sosyal medyada koumlşe yazarı en ccedilok paylaşılan internet siteleri listesi 28(Veri kaynağı Media Cat KoumlşeYazarları Endeksi)

Tablo-2 Sosyal medyada en ccedilok paylaşılan koumlşe yazarları listesi28(Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

Tablo-3 İnternet sitesi tıklamaları sonucu elde edilen yerel ve kuumlresel sıralamalar 29 (Veri kaynakları alexacom amp similarwebcom)

Grafik-1 Ccedilalışan gazetecilerin Covid-19 doumlnemindeki hak kayıpları 8

Grafik-2 Covid-19 doumlneminde gazetecilerin kişisel korunma ekipmanlarına erişimi 9

Grafik-3 Basın kartı sahipliği 15

Grafik-4 Gazetecilerin sansuumlr ve oto-sansuumlr deneyimleri 21

Grafik-5 En yuumlksek tiraja sahip 20 gazetenin huumlkuumlmete karşı aldığı konumhelliphellip24 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-6 Gazetelerin tirajları25 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-7Nisan-Mayıs-Haziran 2020 1900-2400 Saatleri Arası Rating Payları 26(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

Grafik-8Gazetecilerin haber kaynakları34(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

3

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

İCcedilİNDEKİLER1-2020 yılı ikinci ccedileyreğinde basın oumlzguumlrluumlğuuml atmosferi 5

2-Covid-19 doumlneminde basın oumlzguumlrluumlğuuml 8

3-Basın oumlzguumlrluumlğuumlnde yasal duumlzenlemeler devlet ve huumlkuumlmet politikası 11

a Yasal duumlzenlemeler davalar cezaevindeki gazeteciler 11

Yasal duumlzenlemeler 11

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 12

Basın davaları 13

b Basın kartı duumlzenlemeleri 14

c Radyo ve Televizyon Uumlst Kurulu (RTUumlK) ve Basın İlan Kurumu (BİK) 15

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık 19

4-Medya ekonomi-politiği 23

a Şeffaf mali politika yayın ilkeleri hesap verebilirlik 23

b Medya sahipliği 23

Tirajlar 24

Rating Payları 26

Koumlşe yazarları sosyal medya etkisi 27

İnternet sitesi tıklamaları 29

c Basın ccedilalışanlarının durumu 31

5-Haber uumlretimi ve değer 32

a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik 32

b Dezenformasyon ve bilgi tekeli 34

6-Savunuculuk faaliyetleri ve Gazetecilerin kurduğu yeni girişimler 36

a Sendikal ccedilalışmalar 36

b Cemiyet parti ve diğer STOumlrsquolerin ccedilalışmaları 37

c Uluslararası sivil toplum ve Avrupa Birliği ccedilalışmaları 40

d Gazetecilerin bireysel sendika yoluyla accediltığı davalar 41

e Gazeteciler tarafından kurulan yeni yayın mecraları 42

7-Değerlendirme ve Oumlneriler 42

EK-1-M4D Projesi 2 Mesleki Memnuniyet Anketi Sonuccedilları (2020) 44

4

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Tablo ve grafik listesi

Tablo-1 Sosyal medyada koumlşe yazarı en ccedilok paylaşılan internet siteleri listesi 28(Veri kaynağı Media Cat KoumlşeYazarları Endeksi)

Tablo-2 Sosyal medyada en ccedilok paylaşılan koumlşe yazarları listesi28(Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

Tablo-3 İnternet sitesi tıklamaları sonucu elde edilen yerel ve kuumlresel sıralamalar 29 (Veri kaynakları alexacom amp similarwebcom)

Grafik-1 Ccedilalışan gazetecilerin Covid-19 doumlnemindeki hak kayıpları 8

Grafik-2 Covid-19 doumlneminde gazetecilerin kişisel korunma ekipmanlarına erişimi 9

Grafik-3 Basın kartı sahipliği 15

Grafik-4 Gazetecilerin sansuumlr ve oto-sansuumlr deneyimleri 21

Grafik-5 En yuumlksek tiraja sahip 20 gazetenin huumlkuumlmete karşı aldığı konumhelliphellip24 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-6 Gazetelerin tirajları25 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-7Nisan-Mayıs-Haziran 2020 1900-2400 Saatleri Arası Rating Payları 26(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

Grafik-8Gazetecilerin haber kaynakları34(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

4

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Tablo ve grafik listesi

Tablo-1 Sosyal medyada koumlşe yazarı en ccedilok paylaşılan internet siteleri listesi 28(Veri kaynağı Media Cat KoumlşeYazarları Endeksi)

Tablo-2 Sosyal medyada en ccedilok paylaşılan koumlşe yazarları listesi28(Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

Tablo-3 İnternet sitesi tıklamaları sonucu elde edilen yerel ve kuumlresel sıralamalar 29 (Veri kaynakları alexacom amp similarwebcom)

Grafik-1 Ccedilalışan gazetecilerin Covid-19 doumlnemindeki hak kayıpları 8

Grafik-2 Covid-19 doumlneminde gazetecilerin kişisel korunma ekipmanlarına erişimi 9

Grafik-3 Basın kartı sahipliği 15

Grafik-4 Gazetecilerin sansuumlr ve oto-sansuumlr deneyimleri 21

Grafik-5 En yuumlksek tiraja sahip 20 gazetenin huumlkuumlmete karşı aldığı konumhelliphellip24 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-6 Gazetelerin tirajları25 (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

Grafik-7Nisan-Mayıs-Haziran 2020 1900-2400 Saatleri Arası Rating Payları 26(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

Grafik-8Gazetecilerin haber kaynakları34(Veri kaynağı httptiakcomtrtablolar)

5

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

1-2020 Yılı İkİncİ CcedileYreğİnde Basın Oumlzguumlrluumlğuuml atmosferİDuumlnyadaki tuumlm meslek grupları iccedilin Covid-19 salgın koşullarının goumllgesinde geccedilen 2020 yılının ikinci ccedileyreği medya iccedilin de aynı koşullardan en ağır şekilde etkilendi Ancak salgını da goumllgede bırakan sansuumlr cezalandırma pratikleri ve hak ihlallerine zemin hazırlayan mevzuat değişiklikleri Nisan Mayıs ve Haziran aylarının en oumlncelikli guumlndemiydi Bu doumlnemin gidişatını belirleyecek soumlzler de elbette Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanrsquoa aitti Nisan ayında gerccedilekleşen kabine toplantısının ardından ldquoUumllkemiz sadece koronaviruumlsten değil aynı zamanda bu medya ve siyaset viruumlslerinden de inşallah kurtulacaktırrdquo1 diyen Erdoğanrsquoın kimi kastettiği ccedilokccedila tartışma konusu oldu ancak tartışmanın daha oumlnemli bir yanı ise bir uumllkenin cumhurbaşkanının kendisini eleştiren medya mecralarını ldquoviruumlsrdquo olarak nitelemesiydi Ccedileyreğin sonuna gelindiğinde bu soumlzler yerini İccedilişleri Bakanı Suumlleyman Soylursquonun internette hacirclacirc ulaşılabilir olan ldquonamussuzlukrdquo2 accedilıklamasına bırakıyordu Boumlyle bir ortamda basın oumlzguumlrluumlğuumlnden bahsetmek en hafif tabirle komik kalsa da bu rapor uumlccedil aylık doumlnemde basın oumlzguumlrluumlğuumlnuumln geldiği duruma mercek tutmayı amaccedillıyor

İkinci ccedileyrekte yılın ilk uumlccedil ayının sonunda tasarı hacirclinde bekleyen İnfaz Yasası kanunlaştı ldquobeklemederdquo statuumlsuumlyle sahiplerine verilmeyen turkuaz basın kartları aynı statuumlyle ikinci uumlccedil ayını da geccedilirdi Gazetecilere accedilılan davaların buumlyuumlk boumlluumlmuuml pandemi koşulları nedeniyle ertelendi RTUumlK ve BİK basını destekleme ve basın oumlzguumlrluumlğuumlnuuml savunacak duumlzenleme yapma goumlrevlerini keyfiyete dayalı yayın durdurma idari para ve ilan kesme cezalarıyla arka plana atmaya devam etti Ayrıca basın oumlzguumlrluumlğuumlnuumln temeli olan demokrasiyi keyfiyete dayalı yasal duumlzenlemelerle daha da geriye goumltuumlren uygulamalar da hız kesmedi İnfaz Yasası tuumlm baroların itirazına rağmen TBMMrsquoye sunulan Ccediloklu Baro yasa teklifi guumlndem olan sosyal medya sansuumlruuml duumlzenlemeleri CHP ve HDP milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması gibi birccedilok olay Tuumlrkiyersquode her yeni guumln baskı rejimini perccedilinleyen başlıklardı

Nisan-Mayıs-Haziran aylarında yalnızca bu ccedileyrekteki değil son bir yıldaki durumu inceleyen yerel ve uluslararası farklı raporlar da yayımlandı Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) oumlrguumltuumlnuumln yıllık yayımladığı endekse goumlre Tuumlrkiye basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında 180 uumllke arasında 154 sırada yer aldı3 Alanda yayımlanan iki oumlnemli uluslararası araştırma ise Reuters Gazetecilik Enstituumlsuuml ve Center for American Progress (CAP) oumlrguumltlerinden geldi Habere guumlven konusunda yapılan anketlerin sonuccedillarına dayalı araştırmaların Reuters Enstituumlsuuml tarafından yapılan ilkinde habere guumlven 55 olurken CAPrsquoın

1 httpswwwdwcomtrerdoC49Fan-virC3BCs-ile-kimi-kastettia-531217452 httpstwittercomsuleymansoylustatus12735051924457062413 httpsrsforgen2020-world-press-freedom-index-entering-decisive-decade-journalism-exacerbated-coronavirus

6

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

raporunda bu oran 314 CAPrsquoın raporuna goumlre ayrıca ankete katılanların 56rsquosı Tuumlrkiyersquode basının oumlzguumlr olmadığını duumlşuumlnuumlyor Siyasi kutuplaşmayı da yansıttığını iddia edebileceğimiz bu yuumlzdeler Tuumlrkiyersquode basın oumlzguumlrluumlğuuml atmosferinin guumln geccediltikccedile daha da karanlık bir hacircl aldığını goumlsteriyor Gazeteciler Cemiyeti M4D Projesirsquonin bu doumlnemde duumlzenlediği ankette de benzer sonuccedillara ulaşıldı Raporun ekinde goumlrebileceğiniz anket ccedilalışmasının sonuccedillarını ilgili boumlluumlmlerde inceleyebilirsiniz

Rapor ve araştırmaların dışında ikinci ccedileyrekte doğrudan basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml başlığı altında değerlendirilebilecek ve uumllke guumlndeminde yer bulan başlıklar şu şekildeydi5

bull Covid-19 salgını nedeniyle hem davası suumlren birccedilok gazetecinin dava tarihleri ertelendi hem de salgın nedeniyle sahada ccedilalışmak durumunda olan gazetecilere doumlnuumlk hak ihlalleri gerccedilekleşti Aynı nedenle birccedilok basın organı ekonomik anlamda yara aldı Salgının haberleştirilmesinde veri paylaşımı ve şeffaflık konuları tartışmaya yol accediltı

bull 14 Nisan 2020 tarihinde TBMMrsquoden geccedilen İnfaz Yasası kapsamında Basın İlan Kurumursquondan (BİK) ilan alamayan gazetelerin cezaevlerinde dağıtımının yasaklanması sağlandı ve cezaevinde ldquoteroumlrrdquo succedillamasıyla bulunan gazeteciler yasa yoluyla ilan edilen aftan yararlanamadı

bull BİK ve RTUumlK eliyle kesilen cezalar bu doumlnemde de artarak devam etti Cumhuriyet Evrensel Soumlzcuuml Korkusuz gibi gazeteler ve TELE 1 Halk TV Fox TV gibi televizyonlar oumlzelinde idari para ilan kesme ve yayın durdurma cezalarıyla basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurulmaya devam etti Aynı zamanda Independent Tuumlrkccedile Servisi Oumlzguumlruumlz gibi mecraları da kapsayan erişim engelleme kararlarıyla internet sansuumlruuml de doumlnemin oumlne ccedilıkan başlıklarındandı

bull Yılın ikinci ccedileyreğinde yalnızca basın kurumlarına değil gazetecilere de doumlnuumlk yargılama kararları alındı ve farklı nedenlerle cezalandırma politikaları devam etti Uumllkenin uumlnluuml gazetecilerinden Fatih Portakalrsquoın ekrandaki soumlzleri nedeniyle kanalına ceza verilmesinin yanında Portakal hakkında da uumlccedil yıla kadar hapis istemiyle iddianame hazırlandı6 Bu ccedileyrekte doğrudan huumlkuumlmet yetkililerinin hedef goumlstermesi veya konuya muumldahil olması ardından gazeteciler yargılamaya muhatap oldu Oda TVrsquoden Muumlyesser Yıldız ve TELE 1rsquoden İsmail Duumlkel Muumlyesser Yıldızrsquoın İccedilişleri bakanı Suumlleyman Soylu ile tartışması sonrası ldquoaskeri casuslukrdquo succedillaması ile goumlzaltına alındı7 Suumlleyman Soylu benzer şekilde gazeteci Saygı Oumlztuumlrkrsquouumln bir yazısını8 Twitter uumlzerinden ldquonamussuzlukrdquo olarak niteledi Bakanrsquoın attığı tweetrsquoe hacirclacirc ulaşılabiliyor9 Bu ccedileyrekte aynı zamanda Soylursquonun bir guumlnluumlk istifa ve goumlreve geri doumlnuumlş suumlreci hakkındaki sosyal medya paylaşımı nedeniyle Mezopotamya Ajansı (MA) muhabiri Ahmet Kanbal hakkında da soruşturma accedilıldı10

4 httpswwwamericanprogressorgissuessecurityreports20200610485976turkeys-changing-media-landscape5 Bu boumlluumlmdeki verilerin derlenmesinde Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi (OumlİB) kapsamında aylık olarak hazırlanan İfade ve Basın Oumlzguumlrluumlğuuml raporlarından yararlanılmıştır6 httpswwwsozcucomtr2020gundemfatih-portakala-bankacilik-kanununu-ihlalden-3-yila-kadar-hapis-istemiyle-dava-57845737 httpswwwgercekgundemcommedya187690faruk-bildiriciden-suleyman-soylu-hatirlatmali-muyesser-yildiz-yazisi8 httpswwwsozcucomtr2020gundemtrabzon-boyle-bir-yukselis-gormedi-58807339 httpstwittercomsuleymansoylustatus127350519244570624110 httpsgazetekarincacom202006gazeteci-kanbal-hakkinda-soyluya-hakaret-davasi

7

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Son doumlnemde sıkccedila goumlruumllen Cumhurbaşkanırsquona hakaret soruşturmaları bu doumlnemde de devam etti Evrensel ve Artı Gerccedilek yazarı yayıncı Ragıp Zarakolu hakkında accedilık şekilde darbe karşıtı olduğu goumlruumllen yazısıyla ilgili ldquodarbe ccedilığırtkanlığırdquo succedillamasıyla Cumhurbaşkanı tarafından succedil duyurusunda bulunuldu Hakaret succedillamalarının bu doumlnemki odağı ise Cumhurbaşkanı eşi Emine Erdoğanrsquoın ccedilantasıydı Erdoğanrsquoın 50 bin dolar değerinde ccedilanta taşıyor olması haberleştirildikten sonra farklı kollardan soruşturmalar başlatıldı Oumlrneğin Evrensel gazetesi yazarı Ender İrmek konuya ilişkin yazısı nedeniyle yargılanmaya başladı11 hemen oumlncesinde Ekşi Soumlzluumlk forumunda tartışılan altı başlık hakkında engelleme kararı ccedilıktı12

bull Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altunrsquoun kiraladığı vakıf arazisine kaccedilak yapı yaptırmasıyla ile ilgili yapılan haberler sonrası buumlyuumlk bir karalama kampanyası başlatıldı Cumhuriyetrsquoin ldquoBoğazrsquoda kaccedilak varrdquo13 haberine ldquoteroumlrrdquo soruşturması başlatıldı ve konuya ilişkin haberlere erişim engeli getirildi14

bull Twitter ile ilgili uzun suumlredir guumlndemde olan ldquotrollrdquo ve ldquosahte hesaplarrdquo tartışmalarına Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bu ccedileyrekte bir yayınıyla katkı sundu Başkanlığın yayımladığı ldquoSosyal Medya Kullanım Kılavuzurdquo15 adlı rehberde ldquotrollere dikkat edilmesirdquo benzeri birccedilok uyarı yer aldı Yayından kısa bir suumlre sonra Twitterrsquoın ccediloğunluğu iktidar partisi AKP ile ilişkili sahte hesapları kapatması konuyla ilgili ironiyi goumlzler oumlnuumlne seren nitelikteydi16 Birccedilok gazeteci iccedilin haberlerini uumlretmenin yeni adresi hacircline gelen Twitterrsquoın 2019 yayımladığı son rapora goumlre (2019 ilk yarısı raporu)17 Tuumlrkiye iccedilerik kaldırma taleplerinde duumlnyada birinci sırada yer alıyor ve 6073 toplam talebin yalnızca 5rsquoinin uygun bulunması18 da internet sansuumlruumlnuumln ve dezenformasyonun geldiği boyutları goumlsteriyor Gelecek ccedileyrekte troll sahte hesap ve dezenformasyon tartışmalarının oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde iktidar bloğunun yeniden guumlndeme getirdiği sosyal medya yasa tasarısına konu olacağı accedilık

Oumlne ccedilıkan bu başlıklar basın oumlzguumlrluumlğuumlne vurulan darbenin yalnızca birkaccedil oumlrneği olarak adlandırılabilir Yukarıda belirtilen maddelere ek basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuumlne ilişkin son uumlccedil aydaki oumlnemli gelişmelerin guumlnluumlk olarak tutulan kaydı iccedilin Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi kapsamında yayımlanan aylık raporlara buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz

11 httpswwwdwcomtrhermes-C3A7anta-yazC4B1sC4B1-nedeniyle-hakim-karC59FC4B1sC4B1ndaa-5392884112 httpsiyasihaber4orgmahkeme-kararini-verdi-artik-bilale-hicbir-sey-anlatamazsiniz-ve-emine-hamin-cantasini-da-karistirmayin-13 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbogazda-kacak-var-173295514 httpswwwbirgunnethaberfahrettin-altun-un-bogazda-kiraladigi-arazinin-haberine-erisim-engeli-29737215 httpswwwiletisimgovtruploadsdocsSosyalMedyaKullanimKilavuzupdf16 httpsblogtwittercomen_ustopicscompany2020information-operations-june-2020html17 httpstransparencytwittercomenremoval-requestshtml18 httpstransparencytwittercomencountriestrhtml

6

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

raporunda bu oran 314 CAPrsquoın raporuna goumlre ayrıca ankete katılanların 56rsquosı Tuumlrkiyersquode basının oumlzguumlr olmadığını duumlşuumlnuumlyor Siyasi kutuplaşmayı da yansıttığını iddia edebileceğimiz bu yuumlzdeler Tuumlrkiyersquode basın oumlzguumlrluumlğuuml atmosferinin guumln geccediltikccedile daha da karanlık bir hacircl aldığını goumlsteriyor Gazeteciler Cemiyeti M4D Projesirsquonin bu doumlnemde duumlzenlediği ankette de benzer sonuccedillara ulaşıldı Raporun ekinde goumlrebileceğiniz anket ccedilalışmasının sonuccedillarını ilgili boumlluumlmlerde inceleyebilirsiniz

Rapor ve araştırmaların dışında ikinci ccedileyrekte doğrudan basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml başlığı altında değerlendirilebilecek ve uumllke guumlndeminde yer bulan başlıklar şu şekildeydi5

bull Covid-19 salgını nedeniyle hem davası suumlren birccedilok gazetecinin dava tarihleri ertelendi hem de salgın nedeniyle sahada ccedilalışmak durumunda olan gazetecilere doumlnuumlk hak ihlalleri gerccedilekleşti Aynı nedenle birccedilok basın organı ekonomik anlamda yara aldı Salgının haberleştirilmesinde veri paylaşımı ve şeffaflık konuları tartışmaya yol accediltı

bull 14 Nisan 2020 tarihinde TBMMrsquoden geccedilen İnfaz Yasası kapsamında Basın İlan Kurumursquondan (BİK) ilan alamayan gazetelerin cezaevlerinde dağıtımının yasaklanması sağlandı ve cezaevinde ldquoteroumlrrdquo succedillamasıyla bulunan gazeteciler yasa yoluyla ilan edilen aftan yararlanamadı

bull BİK ve RTUumlK eliyle kesilen cezalar bu doumlnemde de artarak devam etti Cumhuriyet Evrensel Soumlzcuuml Korkusuz gibi gazeteler ve TELE 1 Halk TV Fox TV gibi televizyonlar oumlzelinde idari para ilan kesme ve yayın durdurma cezalarıyla basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurulmaya devam etti Aynı zamanda Independent Tuumlrkccedile Servisi Oumlzguumlruumlz gibi mecraları da kapsayan erişim engelleme kararlarıyla internet sansuumlruuml de doumlnemin oumlne ccedilıkan başlıklarındandı

bull Yılın ikinci ccedileyreğinde yalnızca basın kurumlarına değil gazetecilere de doumlnuumlk yargılama kararları alındı ve farklı nedenlerle cezalandırma politikaları devam etti Uumllkenin uumlnluuml gazetecilerinden Fatih Portakalrsquoın ekrandaki soumlzleri nedeniyle kanalına ceza verilmesinin yanında Portakal hakkında da uumlccedil yıla kadar hapis istemiyle iddianame hazırlandı6 Bu ccedileyrekte doğrudan huumlkuumlmet yetkililerinin hedef goumlstermesi veya konuya muumldahil olması ardından gazeteciler yargılamaya muhatap oldu Oda TVrsquoden Muumlyesser Yıldız ve TELE 1rsquoden İsmail Duumlkel Muumlyesser Yıldızrsquoın İccedilişleri bakanı Suumlleyman Soylu ile tartışması sonrası ldquoaskeri casuslukrdquo succedillaması ile goumlzaltına alındı7 Suumlleyman Soylu benzer şekilde gazeteci Saygı Oumlztuumlrkrsquouumln bir yazısını8 Twitter uumlzerinden ldquonamussuzlukrdquo olarak niteledi Bakanrsquoın attığı tweetrsquoe hacirclacirc ulaşılabiliyor9 Bu ccedileyrekte aynı zamanda Soylursquonun bir guumlnluumlk istifa ve goumlreve geri doumlnuumlş suumlreci hakkındaki sosyal medya paylaşımı nedeniyle Mezopotamya Ajansı (MA) muhabiri Ahmet Kanbal hakkında da soruşturma accedilıldı10

4 httpswwwamericanprogressorgissuessecurityreports20200610485976turkeys-changing-media-landscape5 Bu boumlluumlmdeki verilerin derlenmesinde Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi (OumlİB) kapsamında aylık olarak hazırlanan İfade ve Basın Oumlzguumlrluumlğuuml raporlarından yararlanılmıştır6 httpswwwsozcucomtr2020gundemfatih-portakala-bankacilik-kanununu-ihlalden-3-yila-kadar-hapis-istemiyle-dava-57845737 httpswwwgercekgundemcommedya187690faruk-bildiriciden-suleyman-soylu-hatirlatmali-muyesser-yildiz-yazisi8 httpswwwsozcucomtr2020gundemtrabzon-boyle-bir-yukselis-gormedi-58807339 httpstwittercomsuleymansoylustatus127350519244570624110 httpsgazetekarincacom202006gazeteci-kanbal-hakkinda-soyluya-hakaret-davasi

7

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Son doumlnemde sıkccedila goumlruumllen Cumhurbaşkanırsquona hakaret soruşturmaları bu doumlnemde de devam etti Evrensel ve Artı Gerccedilek yazarı yayıncı Ragıp Zarakolu hakkında accedilık şekilde darbe karşıtı olduğu goumlruumllen yazısıyla ilgili ldquodarbe ccedilığırtkanlığırdquo succedillamasıyla Cumhurbaşkanı tarafından succedil duyurusunda bulunuldu Hakaret succedillamalarının bu doumlnemki odağı ise Cumhurbaşkanı eşi Emine Erdoğanrsquoın ccedilantasıydı Erdoğanrsquoın 50 bin dolar değerinde ccedilanta taşıyor olması haberleştirildikten sonra farklı kollardan soruşturmalar başlatıldı Oumlrneğin Evrensel gazetesi yazarı Ender İrmek konuya ilişkin yazısı nedeniyle yargılanmaya başladı11 hemen oumlncesinde Ekşi Soumlzluumlk forumunda tartışılan altı başlık hakkında engelleme kararı ccedilıktı12

bull Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altunrsquoun kiraladığı vakıf arazisine kaccedilak yapı yaptırmasıyla ile ilgili yapılan haberler sonrası buumlyuumlk bir karalama kampanyası başlatıldı Cumhuriyetrsquoin ldquoBoğazrsquoda kaccedilak varrdquo13 haberine ldquoteroumlrrdquo soruşturması başlatıldı ve konuya ilişkin haberlere erişim engeli getirildi14

bull Twitter ile ilgili uzun suumlredir guumlndemde olan ldquotrollrdquo ve ldquosahte hesaplarrdquo tartışmalarına Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bu ccedileyrekte bir yayınıyla katkı sundu Başkanlığın yayımladığı ldquoSosyal Medya Kullanım Kılavuzurdquo15 adlı rehberde ldquotrollere dikkat edilmesirdquo benzeri birccedilok uyarı yer aldı Yayından kısa bir suumlre sonra Twitterrsquoın ccediloğunluğu iktidar partisi AKP ile ilişkili sahte hesapları kapatması konuyla ilgili ironiyi goumlzler oumlnuumlne seren nitelikteydi16 Birccedilok gazeteci iccedilin haberlerini uumlretmenin yeni adresi hacircline gelen Twitterrsquoın 2019 yayımladığı son rapora goumlre (2019 ilk yarısı raporu)17 Tuumlrkiye iccedilerik kaldırma taleplerinde duumlnyada birinci sırada yer alıyor ve 6073 toplam talebin yalnızca 5rsquoinin uygun bulunması18 da internet sansuumlruumlnuumln ve dezenformasyonun geldiği boyutları goumlsteriyor Gelecek ccedileyrekte troll sahte hesap ve dezenformasyon tartışmalarının oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde iktidar bloğunun yeniden guumlndeme getirdiği sosyal medya yasa tasarısına konu olacağı accedilık

Oumlne ccedilıkan bu başlıklar basın oumlzguumlrluumlğuumlne vurulan darbenin yalnızca birkaccedil oumlrneği olarak adlandırılabilir Yukarıda belirtilen maddelere ek basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuumlne ilişkin son uumlccedil aydaki oumlnemli gelişmelerin guumlnluumlk olarak tutulan kaydı iccedilin Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi kapsamında yayımlanan aylık raporlara buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz

11 httpswwwdwcomtrhermes-C3A7anta-yazC4B1sC4B1-nedeniyle-hakim-karC59FC4B1sC4B1ndaa-5392884112 httpsiyasihaber4orgmahkeme-kararini-verdi-artik-bilale-hicbir-sey-anlatamazsiniz-ve-emine-hamin-cantasini-da-karistirmayin-13 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbogazda-kacak-var-173295514 httpswwwbirgunnethaberfahrettin-altun-un-bogazda-kiraladigi-arazinin-haberine-erisim-engeli-29737215 httpswwwiletisimgovtruploadsdocsSosyalMedyaKullanimKilavuzupdf16 httpsblogtwittercomen_ustopicscompany2020information-operations-june-2020html17 httpstransparencytwittercomenremoval-requestshtml18 httpstransparencytwittercomencountriestrhtml

7

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Son doumlnemde sıkccedila goumlruumllen Cumhurbaşkanırsquona hakaret soruşturmaları bu doumlnemde de devam etti Evrensel ve Artı Gerccedilek yazarı yayıncı Ragıp Zarakolu hakkında accedilık şekilde darbe karşıtı olduğu goumlruumllen yazısıyla ilgili ldquodarbe ccedilığırtkanlığırdquo succedillamasıyla Cumhurbaşkanı tarafından succedil duyurusunda bulunuldu Hakaret succedillamalarının bu doumlnemki odağı ise Cumhurbaşkanı eşi Emine Erdoğanrsquoın ccedilantasıydı Erdoğanrsquoın 50 bin dolar değerinde ccedilanta taşıyor olması haberleştirildikten sonra farklı kollardan soruşturmalar başlatıldı Oumlrneğin Evrensel gazetesi yazarı Ender İrmek konuya ilişkin yazısı nedeniyle yargılanmaya başladı11 hemen oumlncesinde Ekşi Soumlzluumlk forumunda tartışılan altı başlık hakkında engelleme kararı ccedilıktı12

bull Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altunrsquoun kiraladığı vakıf arazisine kaccedilak yapı yaptırmasıyla ile ilgili yapılan haberler sonrası buumlyuumlk bir karalama kampanyası başlatıldı Cumhuriyetrsquoin ldquoBoğazrsquoda kaccedilak varrdquo13 haberine ldquoteroumlrrdquo soruşturması başlatıldı ve konuya ilişkin haberlere erişim engeli getirildi14

bull Twitter ile ilgili uzun suumlredir guumlndemde olan ldquotrollrdquo ve ldquosahte hesaplarrdquo tartışmalarına Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bu ccedileyrekte bir yayınıyla katkı sundu Başkanlığın yayımladığı ldquoSosyal Medya Kullanım Kılavuzurdquo15 adlı rehberde ldquotrollere dikkat edilmesirdquo benzeri birccedilok uyarı yer aldı Yayından kısa bir suumlre sonra Twitterrsquoın ccediloğunluğu iktidar partisi AKP ile ilişkili sahte hesapları kapatması konuyla ilgili ironiyi goumlzler oumlnuumlne seren nitelikteydi16 Birccedilok gazeteci iccedilin haberlerini uumlretmenin yeni adresi hacircline gelen Twitterrsquoın 2019 yayımladığı son rapora goumlre (2019 ilk yarısı raporu)17 Tuumlrkiye iccedilerik kaldırma taleplerinde duumlnyada birinci sırada yer alıyor ve 6073 toplam talebin yalnızca 5rsquoinin uygun bulunması18 da internet sansuumlruumlnuumln ve dezenformasyonun geldiği boyutları goumlsteriyor Gelecek ccedileyrekte troll sahte hesap ve dezenformasyon tartışmalarının oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde iktidar bloğunun yeniden guumlndeme getirdiği sosyal medya yasa tasarısına konu olacağı accedilık

Oumlne ccedilıkan bu başlıklar basın oumlzguumlrluumlğuumlne vurulan darbenin yalnızca birkaccedil oumlrneği olarak adlandırılabilir Yukarıda belirtilen maddelere ek basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuumlne ilişkin son uumlccedil aydaki oumlnemli gelişmelerin guumlnluumlk olarak tutulan kaydı iccedilin Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi kapsamında yayımlanan aylık raporlara buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz

11 httpswwwdwcomtrhermes-C3A7anta-yazC4B1sC4B1-nedeniyle-hakim-karC59FC4B1sC4B1ndaa-5392884112 httpsiyasihaber4orgmahkeme-kararini-verdi-artik-bilale-hicbir-sey-anlatamazsiniz-ve-emine-hamin-cantasini-da-karistirmayin-13 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbogazda-kacak-var-173295514 httpswwwbirgunnethaberfahrettin-altun-un-bogazda-kiraladigi-arazinin-haberine-erisim-engeli-29737215 httpswwwiletisimgovtruploadsdocsSosyalMedyaKullanimKilavuzupdf16 httpsblogtwittercomen_ustopicscompany2020information-operations-june-2020html17 httpstransparencytwittercomenremoval-requestshtml18 httpstransparencytwittercomencountriestrhtml

8

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

2-covıd-19 dOumlnemİnde Basın Oumlzguumlrluumlğuuml Tuumlm duumlnyada olduğu gibi Tuumlrkiyersquode de ccedileyreğin oumlncelikli konusu Covid-19 salgını idi Gazeteciler Cemiyetirsquonin Avrupa Birliği finansmanıyla yuumlruumlttuumlğuuml M4D Projesi kapsamında 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde gazetecilerin doumlneme oumlzguuml sorun ve oumlnerileriyle ilgili bilgi almak uumlzere iki Durum Değerlendirme Toplantısı duumlzenlendi ve 2019 yılında ilki uygulanan Mesleki Memnuniyet Anketirsquonin ikincisi uygulandı 28 Nisan 2020 tarihinde Ege ve Marmara Boumllgesirsquonde ccedilalışan gazetecilerin ağırlandığı 25 Haziran 2020 tarihinde de doğrudan salgın doumlneminde yaşanan sorunların dinlendiği durum değerlendirme toplantılarında ve ankette salgına ilişkin oumlne ccedilıkan başlıklar şu şekildeydi

bull Salgın doumlneminde işverenin kayıplarını oumlnlemek iccedilin uygulanan Kısa Ccedilalışma Oumldeneği kapsamında gazetecilerin maaşlarını ccedilalıştıkları zamana oranla alamadıkları ya da oumldeneğin yanında işverenin oumldemesi gereken payda kesintiye gidildiği Aydın ve İstanbulrsquoda ccedilalışan iki gazeteci tarafından dile getirildi BİKrsquoin salgın doumlnemi kapsamında oumlnce geccedilici aldığı ardından da Resmicirc Gazetersquode yayımlanan kararıyla gazetelerde ccedilalışan fikir işccedililerinin ldquotam ve eksiksiz olarakrdquo ccedilalışmış kabul edileceği kararı bu anlamda ccedileyrekte oumlne ccedilıkan olumlu bir gelişmeydi19

bull Basın emekccedililerinin salgın doumlneminde sosyoekonomik haklarından mahrum kalabildiğinin tartışıldığı toplantılarda gelirini kaybeden gazetecilere işsizlik fonundan maaş verilmesi gazete sahiplerine faizsiz kredi imkacircnı tanınması gibi oumlneriler dile getirildi Duumlzenlenen anketi yanıtlayan ve aktif ccedilalışan 51 gazetecinin 156rsquosı iş yuumlkuumlnde azımsanamayacak seviyede azalma olduğunu belirtirken 9 gazeteci maaşlarında kesintiye gidildiğini (176) 2 serbest gazeteci de iş yuumlklerinin ve dolaylı olarak gelirlerinin azaldığını soumlyledi (6) Aynı zamanda bir gazeteci de işten ccedilıkarıldığını belirtti (2)

Grafik-1 Ccedilalışan gazetecilerin Covid-19 doumlnemindeki hak kayıpları

19 httpswwwbikgovtrbasin-ilan-kurumunun-gazeteleri-rahatlatacak-destek-paketi

Bu doumlnemde hak kaybına uğradınız mı5 1 Y A N I T

SORULAR

Serbest gazeteciy im ccedilal ışmadım

Serbest gazeteciy im ccedilal ışmak istediğim halde ccedilal ışt ı r ı lmadım

Covid korkusuyla yapmak istemediğim goumlrevler ver i ld i

İş yuumlkuumlmde azımsanmayacak seviyede azalma oldu

İşveren olarak gel i rs iz kaldım

TOPLAM

19

6

2

156

İş yuumlkuumlmde azımsanmayacak seviyede bir artma oldu 8

İşten ccedilıkart ı ldım 19

Hayır b i r hak kaybına uğramadım 45

2

Maaş miktar ımda azalma oldu 176

100

--------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------

---------------------------------------

---------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------

9

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Sahada goumlrev yapan gazetecilere yeterli sayıda hijyen ekipmanı sağlanmadığı birccedilok gazeteci tarafından aktarıldı Aynı zamanda 64 gazetecinin yanıtladığı Mesleki Memnuniyet Anketi kapsamında youmlneltilen ldquoCcedilalıştığınız kurum kişisel korunma ekipmanlarını (maske siperlik tek kullanımlık eldiven vb) size sağlıyor murdquo sorusunda sahada ccedilalışan gazetecilerin 77rsquosi kurumlarının herhangi bir ekipman sağlamadığı sağlanan ekipmanın yeterli kalitede olmadığı ya da ekipmanların yeterli miktarda olmadığını belirtti

Grafik-2 Covid-19 doumlneminde gazetecilerin kişisel korunma ekipmanlarına erişimi

bull Benzer şekilde sahada ccedilalışan gazetecilerin 27rsquosi sosyal mesafe kurallarına uyulmadığını 45rsquoi uyulduğunu 23rsquouuml ise sahada yuumlruumltuumllen gazeteciliğin bir meslek dalı olarak sosyal mesafe kurallarına uygun olmadığını belirtti 5rsquolik bir kitle soruya yanıt vermedi

bull TC Sağlık Bakanlığının dezenformasyonun oumlnuumlne geccedililmesi amacıyla şeffaf bilgi paylaşma sınavını veremediği ayrıntılı veri tablolarının nadiren gazetecilere sunulduğu oumlne ccedilıkan bir diğer konu başlığıydı Pandemi doumlnemine oumlzguuml dezenformasyonun da ldquoinfodemirdquo şeklinde kavramlaştırıldığını hatırlatan basın emekccedilileri sorunun pandemi oumlncesinde de buumlyuumlk olduğunu ve salgın doumlneminde daha da arttığını anlattı Gazeteciler aynı zamanda oumlzellikle eleştirel medya kuruluşlarını cezalandırma youmlntemi olarak kullanılan akreditasyonun kamu kurumlarından haber almadaki oumlnemini salgın doumlneminde bir kez daha anladıklarını belirtti Yerel basın accedilısından habere erişimin daha da zorlaştığını belirten Kayserirsquoden bir gazeteci sahada olmaktan başka bir ccedilarelerinin bulunmadığını bu ekonomik şartlar altında da muhabirlik mesleğinin kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirtti

bull Basın İlan Kurumursquonun aldığı kararla Tuumlrkiyersquodeki yerel gazetelerin kendi yazılı mutabakatları uyarınca doumlnuumlşuumlmluuml ccedilıkarılabileceği accedilıklandı20 421 gazetenin yararlandığı bu karar olumlu olsa da durum değerlendirme toplantılarında mutabakatın gazetelerin kendi inisiyatifine bırakılmasının oumlzellikle siyasi anlamda birbiriyle karşıt yayın ccedilizgisinde olan yerel basın accedilısından zorluk yarattığı belirtildi Ayrıca BİKrsquoin bu destek paketini sunarken aynı zamanda ilan geliri kesme cezalarının salgın doumlneminde basına destek prensibine tamamıyla ters duumlştuumlğuuml aktarıldı

20 httpswwwbikgovtrbasin-ilan-kurumunun-gazeteleri-rahatlatacak-destek-paketi

photographyco

Sahada ccedilalışan 23 gazetecinin cevapları

Kurum herhangi bir ekipman sağlamıyor (7)Sağlanıyor ancak gerekli kalitede değil (5)Sağlanıyor ancak yeterli miktarda değil (5)Yeterli oumllccediluumlde ve kalitede ekipman sağlanıyor (6)

10

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Yerel basının oumlzellikle işyeri bazlı abonelik sistemiyle ccedilalıştığını belirten bir gazeteci pandeminin işyerleri kapalı olduğu iccedilin abonelik iptallerine yol accediltığından yakındı Resmicirc ilanların ticari reklam ve aboneliğin zorlaştığı doumlneminde hayati olduğuna da dikkat ccedilekildi

bull Kopyala-yapıştır şeklinde yapılan haberlerin pandemi sonrası dijital yayımların hız kazanmasıyla yerel basına daha da buumlyuumlk darbe vurduğu bir başka konu başlığıydı Kaynak goumlsterilmeden yapılan ve aynen kopyalanan haberlerin hem etik hem de reklam gelirine bağımlı internet siteleri accedilısından ekonomik sorunlar doğurduğu soumlylendi

bull Yerel youmlnetimler yereldeki diğer kamu kurumları ve sivil toplum oumlrguumltlerinin basına teşvik desteği verebileceği tartışıldı Oumlrneğin Belediye Meclisi ve Encuumlmen kararlarının yerel gazetelerde yayımlanarak basına destek verilebileceği fikri ortaya atıldı Bu konuda desteğin ekonomik suumlrduumlruumllebilirliğe katkı sunacağı ancak basın organlarının bağımsızlığına da zarar verebileceği tartışmanın iki kutbuydu M4D Projesirsquonin Durum Değerlendirme Toplantısına katılan gazeteciler arasında bu maddeyle ilgili ortak bir kanaate varılamadı

bull Toplantılar ve anket sonuccedillarının dışında ikinci ccedileyrekte salgın başlığı altında nitelenecek oumlnemli bir gelişme Oba Makarna firmasına ilişkin haberlere erişim engeli getirilmesiyle yaşandı Firmaya ait fabrikada ccedilok sayıda Covid-19 vakasına rastlanmasını aktaran haberlere ldquoitibarı zedeleyeceğirdquo gerekccedilesiyle erişim engeli getirildi21

Yukarıda belirtilen başlıklar dışında farklı kuruluşların Covid-19 doumlneminde yaptığı araştırma ve roumlportajlara goumlre de benzer sonuccedillara rastlanıyor M4D Projesi telif desteğiyle yayımlanan haberde gazetecilerin belirttiği uumlzere pandeminin ilk etkisi birccedilok haberin birincil kaynağı olan sokaktan kopmak22 Yaşamı suumlrduumlrmek iccedilin gerekli gelirin azalması ve medya sektoumlruumlnuumln kuumlccediluumllmesi aktarılan diğer oumlnemli sorunlardan NewsLabTurkey tarafından yaygın medya youmlneticilerinden alınan goumlruumlşler ise pandeminin youmlntem accedilısından değiştirdiklerine dikkat ccedilekiyor23 Dijital mecraların oumlnem kazanması okuyucu ile etkileşimin artırılması video-animasyon iccedileriklerinin ccediloğaltılması gibi stratejiler pandemi ile baş etmeye ccedilalışan medya sektoumlruuml iccedilin oumlncelikli goumlruumlnuumlyor Alanda oumlncuuml iki sendika olan DİSK Basın-İş ve TGSrsquonin yaptığı araştırma24 ve anket ccedilalışmalarına25 goumlre de muhabirlerin birccediloğu kendisini risk altında hissediyor ve raporlanan vakalardan hareketle zaten doğrudan risk altında Fazla mesai kısa ccedilalışma oumldeneği hakkındaki şikayetler matbaa ccedilalışanlarının salgın suumlresince de doğrudan işyerlerinde bulunması zorunluluğu evden ccedilalışmaya getirilen kısıtlamalar sektoumlrde ccedilalışanların oumlncelikli sorunları olarak dikkat ccedilekiyor Ayrıca kamu kurumları kaynaklı bilgiye erişimde yaşanan zorluklar ve dezenformasyonla muumlcadele haber uumlretiminin halihazırda var olan ve pandemi sırasında tepe noktaya ulaşan problemleri

21 httpswwwevrenselnethaber407499oba-makarnadan-gazete-ve-internet-sitelerine-erisim-engeli22 httpmedia4democracyorgnewsgazeteciler-coronali-gnlerde-degisen-alisma-kosullarini-anlattihttpmedia4democracyorgnewsevde-mesaimiz-daha-ok-artti23 httpswwwnewslabturkeyorgyayin-yonetmenleri-koronavirus-gunlerinde-degisen-haberciligi-anlatiyor24 httpwwwdiskbasinisorgindexphptryay-nlar-m-zraporlar1158-korona-guenlerinde-gazetecilik-arast-rmas25 httpsjournocomtrcovid-medya-gazeteciler

11

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

3-Basın Oumlzguumlrluumlğuumlnde Yasal duumlzenlemeler devlet ve huumlkuumlmet polİtİkası a Yasal duumlzenlemeler davalar cezaevindeki gazeteciler

Yasal duumlzenlemelerOcak ayı başından beri uumllke guumlndeminde olan İnfaz Yasası taslağı Nisan ayı başında TBMMrsquoden geccedilerek yasalaştı Bu kapsamda basını da yakından ilgilendiren iki konudan ilki cezaevinde ldquoteroumlrrdquo succedillamasıyla bulunan gazetecilerin serbest bırakılmaması ikincisi ise BİKrsquoten resmicirc ilan alamayan gazetelerin cezaevlerine girişinin yasaklanmasıydı Her iki konuya dair maddeler de yeni duumlzenleme kapsamında kabul edildi ve 90 bine yakın kişinin tutukluluğu son bulurken hem gazeteciler cezaevinde kalmaya mahkucircm edildi hem de cezaevlerindeki tutukluların haber alma hakkı kısıtlanmış oldu Basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında faaliyet goumlsteren Press in Arrestrsquoin araştırmasına goumlre26 ldquoCezaevindeki en az 54 gazeteci yani cezaevindeki gazetecilerin neredeyse yarısı infaz duumlzenlemesinden muaf tutuldu Son iki yıl iccedilinde yargılaması tamamlanan veveya suumlren en az 242 gazetecirdquo de duumlzenlemeden yararlanamadı

İnfaz Yasasırsquonın dışında Anayasa Mahkemesirsquonin Şubat ayında aldığı kararla ldquo yıpranma payını sarı basın kartı sahibi olma şartına bağlayan duumlzenlemeyi ve gazetecinin oumldenmeyen uumlcretlerinin yuumlzde 5 fazlası ile oumldenmesi duumlzenlemesinirdquo27 iptal etmesi yeni bir suumlreci başlatmıştı Karar uyarınca Kasım 2020rsquoye kadar Basın Kanunursquonda değişiklik yapılması oumlngoumlruumllduuml Ancak yeni yasal duumlzenlemenin şartları henuumlz kesinleşmedi Gazeteciler Cemiyetinin Avukat Mustafa Goumlkhan Tekşenrsquoin katkılarıyla ve Tuumlrkiye Gazeteciler Sendikası Ekonomi Muhabirleri Derneği Diplomasi Muhabirleri Derneği Foto Muhabirleri Derneği Haber Kameramanları Derneği ve Parlamento Muhabirleri Derneği işbirliğinde hazırladığı ldquoBasın hukuku alanında durum değerlendirmesi ve ccediloumlzuumlm oumlnerilerirdquo metni TBMM Başkanı Mustafa Şentoprsquoa ve basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında aktif ccedilalışmalar yuumlruumlten milletvekillerine sunuldu Değerlendirme metninde oumlne ccedilıkan başlıklar şu şekilde

bull İptal edilen guumlnluumlk 5rsquolik gecikme faizi yerine mevduata uygulanan en yuumlksek faiz oranının kanunlaşması ve basın ccedilalışanlarına altı ay- bir yıl uumlcretlere karşılık belirlenecek tazminat hakkının tanınması

26 httpwwwpressinarrestcomanalizlerinfaz-duzenlemesi-gazetecilik-artik-daha-buyuk-suc27 httpswwwevrenselnethaber397330yipranma-payi-icin-kart-sahibi-olma-sarti-iptal-edildi

12

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull İptal edilen veya kontrolde olan basın kartları konusunun ccedilıkarılacak kanun ile muğlaklık barındırmayacak şekilde ccediloumlzuumllmesi

bull İnternette faaliyet goumlsteren gazetecilerin mesleki statuumllerinin belirlenmesi

bull İnternet engellemelerinde keyfiyetin ve sınırsızlığın oumlnuumlne geccedilecek yasal altyapının oluşturulması

Değerlendirme ve oumlneri metninin tamamına buraya tıklayarak ulaşılabilir

Yasal duumlzenlemeler başlığı altında başka oumlnemli bir gelişme de polisin internet abonelerine ait kimlik bilgilerine ulaşmasını sağlayan OHAL kararının Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından iptal edilmesiydi28 Kişisel verilerin korunmasına aykırı bulunan bu maddenin iptaliyle birlikte bir suumlredir devam eden sosyal medya goumlzetimi tartışmaları yeniden guumlndeme geldi Temmuz ayında internet ortamındaki yayınların ve sosyal medyanın duumlzenlenmesine dair bir kanun oumlnerisinin TBMM guumlndemine gelmesi bekleniyor AYMrsquonin aynı paket kapsamında iptal ettiği bir diğer karar da ldquoOrtakları ile youmlnetim kurulu başkan ve uumlyelerinin teroumlr oumlrguumltlerine iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu MİT veya Emniyet Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından bildirilen medya hizmet sağlayıcı kuruluşların lisans başvuruları reddedilirrdquo fıkrasıydı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)2020 yılı başında yayımlanan AİHM 2019 yılı verilerine goumlre ifade ve duumlşuumlnce oumlzguumlrluumlğuuml alanında karar bekleyen davalarda Tuumlrkiye Rusyarsquonın ardından ikinci sırada yer almıştı M4D Projesirsquonin bir oumlnceki raporunda da belirtildiği gibi Tuumlrkiye alandaki davalar kapsamında en fazla mahkucircm olan uumllkeler arasında da birinci sırada bulunuyor29 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde AİHMrsquoin Tuumlrkiyersquode basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml alanında karara bağladığı tek dava bulunuyor Buna goumlre Mehdi Tanrıkulursquonun yayınevinde bastığı ve ldquoteroumlr propagandasırdquo kapsamına alınan bir yayınla ilgili ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuumln ihlal edildiğine karar verildi30

Bu kararın dışında AİHM nezdinde OdaTV youmlneticileri Barış Pehlivan ve Barış Terkoğlursquonun yargılandıkları ldquoMİT goumlrevlilerinin Libyarsquoda yaşamını yitirmesirdquo konusuyla ilgili davaya etkisi olabilecek bir suumlreccedil yaşandı Adalet Bakanlığı 2019 yılında iki gazetecinin 2011rsquode Ergenekon davaları kapsamındaki ifade oumlzguumlrluumlğuuml ve adil yargılama haklarının ihlal edildiğini kabul ederek AİHMrsquoe tazminat oumldemeyi kabul ettiğini belirten bir deklarasyon yollamıştı Mayıs ayında deklarasyonun AİHM tarafından onaylanmasıyla birlikte Tuumlrkiye Devleti hak ve oumlzguumlrluumlklerini ihlal ettiğini kabul etmiş oldu31 Bu suumlrece rağmen 24 Haziran 2020 tarihinde goumlruumllen davada Barış Pehlivan Murat Ağırel ve Huumllya Kılıccedilrsquoın tutukluluğunun devamına karar verildi Aynı dava kapsamında Barış Terkoğlu Aydın Keser ve Ferhat Ccedilelik ise tahliye edildi

AİHMrsquoin uumllkelere ilişkin hazırladığı bilgilendirme formlarına ilişkin son guumlncelleme 5 Haziran 2020 tarihinde yapıldı Buna goumlre AİHMrsquoin sonlandırarak inceleme iccedilin Avrupa Konseyi Bakanlar

28 httpswwwbirgunnethaberaym-polislerin-internet-abonelerinin-kisisel-verilerine-ulasmasi-anayasa-ya-aykiri-29892529 httpstreuronewscom20200129aihm-de-bekleyen-davalarda-turkiye-rusya-n-n-ard-ndan-ikinci-s-rada30 httpshudocechrcoeinteng22itemid22[22001-20212222]31 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbarislarin-avukati-ersozden-aymye-ozgurluk-hatirlatmasi-1738785

9

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Sahada goumlrev yapan gazetecilere yeterli sayıda hijyen ekipmanı sağlanmadığı birccedilok gazeteci tarafından aktarıldı Aynı zamanda 64 gazetecinin yanıtladığı Mesleki Memnuniyet Anketi kapsamında youmlneltilen ldquoCcedilalıştığınız kurum kişisel korunma ekipmanlarını (maske siperlik tek kullanımlık eldiven vb) size sağlıyor murdquo sorusunda sahada ccedilalışan gazetecilerin 77rsquosi kurumlarının herhangi bir ekipman sağlamadığı sağlanan ekipmanın yeterli kalitede olmadığı ya da ekipmanların yeterli miktarda olmadığını belirtti

Grafik-2 Covid-19 doumlneminde gazetecilerin kişisel korunma ekipmanlarına erişimi

bull Benzer şekilde sahada ccedilalışan gazetecilerin 27rsquosi sosyal mesafe kurallarına uyulmadığını 45rsquoi uyulduğunu 23rsquouuml ise sahada yuumlruumltuumllen gazeteciliğin bir meslek dalı olarak sosyal mesafe kurallarına uygun olmadığını belirtti 5rsquolik bir kitle soruya yanıt vermedi

bull TC Sağlık Bakanlığının dezenformasyonun oumlnuumlne geccedililmesi amacıyla şeffaf bilgi paylaşma sınavını veremediği ayrıntılı veri tablolarının nadiren gazetecilere sunulduğu oumlne ccedilıkan bir diğer konu başlığıydı Pandemi doumlnemine oumlzguuml dezenformasyonun da ldquoinfodemirdquo şeklinde kavramlaştırıldığını hatırlatan basın emekccedilileri sorunun pandemi oumlncesinde de buumlyuumlk olduğunu ve salgın doumlneminde daha da arttığını anlattı Gazeteciler aynı zamanda oumlzellikle eleştirel medya kuruluşlarını cezalandırma youmlntemi olarak kullanılan akreditasyonun kamu kurumlarından haber almadaki oumlnemini salgın doumlneminde bir kez daha anladıklarını belirtti Yerel basın accedilısından habere erişimin daha da zorlaştığını belirten Kayserirsquoden bir gazeteci sahada olmaktan başka bir ccedilarelerinin bulunmadığını bu ekonomik şartlar altında da muhabirlik mesleğinin kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirtti

bull Basın İlan Kurumursquonun aldığı kararla Tuumlrkiyersquodeki yerel gazetelerin kendi yazılı mutabakatları uyarınca doumlnuumlşuumlmluuml ccedilıkarılabileceği accedilıklandı20 421 gazetenin yararlandığı bu karar olumlu olsa da durum değerlendirme toplantılarında mutabakatın gazetelerin kendi inisiyatifine bırakılmasının oumlzellikle siyasi anlamda birbiriyle karşıt yayın ccedilizgisinde olan yerel basın accedilısından zorluk yarattığı belirtildi Ayrıca BİKrsquoin bu destek paketini sunarken aynı zamanda ilan geliri kesme cezalarının salgın doumlneminde basına destek prensibine tamamıyla ters duumlştuumlğuuml aktarıldı

20 httpswwwbikgovtrbasin-ilan-kurumunun-gazeteleri-rahatlatacak-destek-paketi

photographyco

Sahada ccedilalışan 23 gazetecinin cevapları

Kurum herhangi bir ekipman sağlamıyor (7)Sağlanıyor ancak gerekli kalitede değil (5)Sağlanıyor ancak yeterli miktarda değil (5)Yeterli oumllccediluumlde ve kalitede ekipman sağlanıyor (6)

10

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Yerel basının oumlzellikle işyeri bazlı abonelik sistemiyle ccedilalıştığını belirten bir gazeteci pandeminin işyerleri kapalı olduğu iccedilin abonelik iptallerine yol accediltığından yakındı Resmicirc ilanların ticari reklam ve aboneliğin zorlaştığı doumlneminde hayati olduğuna da dikkat ccedilekildi

bull Kopyala-yapıştır şeklinde yapılan haberlerin pandemi sonrası dijital yayımların hız kazanmasıyla yerel basına daha da buumlyuumlk darbe vurduğu bir başka konu başlığıydı Kaynak goumlsterilmeden yapılan ve aynen kopyalanan haberlerin hem etik hem de reklam gelirine bağımlı internet siteleri accedilısından ekonomik sorunlar doğurduğu soumlylendi

bull Yerel youmlnetimler yereldeki diğer kamu kurumları ve sivil toplum oumlrguumltlerinin basına teşvik desteği verebileceği tartışıldı Oumlrneğin Belediye Meclisi ve Encuumlmen kararlarının yerel gazetelerde yayımlanarak basına destek verilebileceği fikri ortaya atıldı Bu konuda desteğin ekonomik suumlrduumlruumllebilirliğe katkı sunacağı ancak basın organlarının bağımsızlığına da zarar verebileceği tartışmanın iki kutbuydu M4D Projesirsquonin Durum Değerlendirme Toplantısına katılan gazeteciler arasında bu maddeyle ilgili ortak bir kanaate varılamadı

bull Toplantılar ve anket sonuccedillarının dışında ikinci ccedileyrekte salgın başlığı altında nitelenecek oumlnemli bir gelişme Oba Makarna firmasına ilişkin haberlere erişim engeli getirilmesiyle yaşandı Firmaya ait fabrikada ccedilok sayıda Covid-19 vakasına rastlanmasını aktaran haberlere ldquoitibarı zedeleyeceğirdquo gerekccedilesiyle erişim engeli getirildi21

Yukarıda belirtilen başlıklar dışında farklı kuruluşların Covid-19 doumlneminde yaptığı araştırma ve roumlportajlara goumlre de benzer sonuccedillara rastlanıyor M4D Projesi telif desteğiyle yayımlanan haberde gazetecilerin belirttiği uumlzere pandeminin ilk etkisi birccedilok haberin birincil kaynağı olan sokaktan kopmak22 Yaşamı suumlrduumlrmek iccedilin gerekli gelirin azalması ve medya sektoumlruumlnuumln kuumlccediluumllmesi aktarılan diğer oumlnemli sorunlardan NewsLabTurkey tarafından yaygın medya youmlneticilerinden alınan goumlruumlşler ise pandeminin youmlntem accedilısından değiştirdiklerine dikkat ccedilekiyor23 Dijital mecraların oumlnem kazanması okuyucu ile etkileşimin artırılması video-animasyon iccedileriklerinin ccediloğaltılması gibi stratejiler pandemi ile baş etmeye ccedilalışan medya sektoumlruuml iccedilin oumlncelikli goumlruumlnuumlyor Alanda oumlncuuml iki sendika olan DİSK Basın-İş ve TGSrsquonin yaptığı araştırma24 ve anket ccedilalışmalarına25 goumlre de muhabirlerin birccediloğu kendisini risk altında hissediyor ve raporlanan vakalardan hareketle zaten doğrudan risk altında Fazla mesai kısa ccedilalışma oumldeneği hakkındaki şikayetler matbaa ccedilalışanlarının salgın suumlresince de doğrudan işyerlerinde bulunması zorunluluğu evden ccedilalışmaya getirilen kısıtlamalar sektoumlrde ccedilalışanların oumlncelikli sorunları olarak dikkat ccedilekiyor Ayrıca kamu kurumları kaynaklı bilgiye erişimde yaşanan zorluklar ve dezenformasyonla muumlcadele haber uumlretiminin halihazırda var olan ve pandemi sırasında tepe noktaya ulaşan problemleri

21 httpswwwevrenselnethaber407499oba-makarnadan-gazete-ve-internet-sitelerine-erisim-engeli22 httpmedia4democracyorgnewsgazeteciler-coronali-gnlerde-degisen-alisma-kosullarini-anlattihttpmedia4democracyorgnewsevde-mesaimiz-daha-ok-artti23 httpswwwnewslabturkeyorgyayin-yonetmenleri-koronavirus-gunlerinde-degisen-haberciligi-anlatiyor24 httpwwwdiskbasinisorgindexphptryay-nlar-m-zraporlar1158-korona-guenlerinde-gazetecilik-arast-rmas25 httpsjournocomtrcovid-medya-gazeteciler

11

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

3-Basın Oumlzguumlrluumlğuumlnde Yasal duumlzenlemeler devlet ve huumlkuumlmet polİtİkası a Yasal duumlzenlemeler davalar cezaevindeki gazeteciler

Yasal duumlzenlemelerOcak ayı başından beri uumllke guumlndeminde olan İnfaz Yasası taslağı Nisan ayı başında TBMMrsquoden geccedilerek yasalaştı Bu kapsamda basını da yakından ilgilendiren iki konudan ilki cezaevinde ldquoteroumlrrdquo succedillamasıyla bulunan gazetecilerin serbest bırakılmaması ikincisi ise BİKrsquoten resmicirc ilan alamayan gazetelerin cezaevlerine girişinin yasaklanmasıydı Her iki konuya dair maddeler de yeni duumlzenleme kapsamında kabul edildi ve 90 bine yakın kişinin tutukluluğu son bulurken hem gazeteciler cezaevinde kalmaya mahkucircm edildi hem de cezaevlerindeki tutukluların haber alma hakkı kısıtlanmış oldu Basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında faaliyet goumlsteren Press in Arrestrsquoin araştırmasına goumlre26 ldquoCezaevindeki en az 54 gazeteci yani cezaevindeki gazetecilerin neredeyse yarısı infaz duumlzenlemesinden muaf tutuldu Son iki yıl iccedilinde yargılaması tamamlanan veveya suumlren en az 242 gazetecirdquo de duumlzenlemeden yararlanamadı

İnfaz Yasasırsquonın dışında Anayasa Mahkemesirsquonin Şubat ayında aldığı kararla ldquo yıpranma payını sarı basın kartı sahibi olma şartına bağlayan duumlzenlemeyi ve gazetecinin oumldenmeyen uumlcretlerinin yuumlzde 5 fazlası ile oumldenmesi duumlzenlemesinirdquo27 iptal etmesi yeni bir suumlreci başlatmıştı Karar uyarınca Kasım 2020rsquoye kadar Basın Kanunursquonda değişiklik yapılması oumlngoumlruumllduuml Ancak yeni yasal duumlzenlemenin şartları henuumlz kesinleşmedi Gazeteciler Cemiyetinin Avukat Mustafa Goumlkhan Tekşenrsquoin katkılarıyla ve Tuumlrkiye Gazeteciler Sendikası Ekonomi Muhabirleri Derneği Diplomasi Muhabirleri Derneği Foto Muhabirleri Derneği Haber Kameramanları Derneği ve Parlamento Muhabirleri Derneği işbirliğinde hazırladığı ldquoBasın hukuku alanında durum değerlendirmesi ve ccediloumlzuumlm oumlnerilerirdquo metni TBMM Başkanı Mustafa Şentoprsquoa ve basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında aktif ccedilalışmalar yuumlruumlten milletvekillerine sunuldu Değerlendirme metninde oumlne ccedilıkan başlıklar şu şekilde

bull İptal edilen guumlnluumlk 5rsquolik gecikme faizi yerine mevduata uygulanan en yuumlksek faiz oranının kanunlaşması ve basın ccedilalışanlarına altı ay- bir yıl uumlcretlere karşılık belirlenecek tazminat hakkının tanınması

26 httpwwwpressinarrestcomanalizlerinfaz-duzenlemesi-gazetecilik-artik-daha-buyuk-suc27 httpswwwevrenselnethaber397330yipranma-payi-icin-kart-sahibi-olma-sarti-iptal-edildi

12

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull İptal edilen veya kontrolde olan basın kartları konusunun ccedilıkarılacak kanun ile muğlaklık barındırmayacak şekilde ccediloumlzuumllmesi

bull İnternette faaliyet goumlsteren gazetecilerin mesleki statuumllerinin belirlenmesi

bull İnternet engellemelerinde keyfiyetin ve sınırsızlığın oumlnuumlne geccedilecek yasal altyapının oluşturulması

Değerlendirme ve oumlneri metninin tamamına buraya tıklayarak ulaşılabilir

Yasal duumlzenlemeler başlığı altında başka oumlnemli bir gelişme de polisin internet abonelerine ait kimlik bilgilerine ulaşmasını sağlayan OHAL kararının Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından iptal edilmesiydi28 Kişisel verilerin korunmasına aykırı bulunan bu maddenin iptaliyle birlikte bir suumlredir devam eden sosyal medya goumlzetimi tartışmaları yeniden guumlndeme geldi Temmuz ayında internet ortamındaki yayınların ve sosyal medyanın duumlzenlenmesine dair bir kanun oumlnerisinin TBMM guumlndemine gelmesi bekleniyor AYMrsquonin aynı paket kapsamında iptal ettiği bir diğer karar da ldquoOrtakları ile youmlnetim kurulu başkan ve uumlyelerinin teroumlr oumlrguumltlerine iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu MİT veya Emniyet Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından bildirilen medya hizmet sağlayıcı kuruluşların lisans başvuruları reddedilirrdquo fıkrasıydı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)2020 yılı başında yayımlanan AİHM 2019 yılı verilerine goumlre ifade ve duumlşuumlnce oumlzguumlrluumlğuuml alanında karar bekleyen davalarda Tuumlrkiye Rusyarsquonın ardından ikinci sırada yer almıştı M4D Projesirsquonin bir oumlnceki raporunda da belirtildiği gibi Tuumlrkiye alandaki davalar kapsamında en fazla mahkucircm olan uumllkeler arasında da birinci sırada bulunuyor29 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde AİHMrsquoin Tuumlrkiyersquode basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml alanında karara bağladığı tek dava bulunuyor Buna goumlre Mehdi Tanrıkulursquonun yayınevinde bastığı ve ldquoteroumlr propagandasırdquo kapsamına alınan bir yayınla ilgili ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuumln ihlal edildiğine karar verildi30

Bu kararın dışında AİHM nezdinde OdaTV youmlneticileri Barış Pehlivan ve Barış Terkoğlursquonun yargılandıkları ldquoMİT goumlrevlilerinin Libyarsquoda yaşamını yitirmesirdquo konusuyla ilgili davaya etkisi olabilecek bir suumlreccedil yaşandı Adalet Bakanlığı 2019 yılında iki gazetecinin 2011rsquode Ergenekon davaları kapsamındaki ifade oumlzguumlrluumlğuuml ve adil yargılama haklarının ihlal edildiğini kabul ederek AİHMrsquoe tazminat oumldemeyi kabul ettiğini belirten bir deklarasyon yollamıştı Mayıs ayında deklarasyonun AİHM tarafından onaylanmasıyla birlikte Tuumlrkiye Devleti hak ve oumlzguumlrluumlklerini ihlal ettiğini kabul etmiş oldu31 Bu suumlrece rağmen 24 Haziran 2020 tarihinde goumlruumllen davada Barış Pehlivan Murat Ağırel ve Huumllya Kılıccedilrsquoın tutukluluğunun devamına karar verildi Aynı dava kapsamında Barış Terkoğlu Aydın Keser ve Ferhat Ccedilelik ise tahliye edildi

AİHMrsquoin uumllkelere ilişkin hazırladığı bilgilendirme formlarına ilişkin son guumlncelleme 5 Haziran 2020 tarihinde yapıldı Buna goumlre AİHMrsquoin sonlandırarak inceleme iccedilin Avrupa Konseyi Bakanlar

28 httpswwwbirgunnethaberaym-polislerin-internet-abonelerinin-kisisel-verilerine-ulasmasi-anayasa-ya-aykiri-29892529 httpstreuronewscom20200129aihm-de-bekleyen-davalarda-turkiye-rusya-n-n-ard-ndan-ikinci-s-rada30 httpshudocechrcoeinteng22itemid22[22001-20212222]31 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbarislarin-avukati-ersozden-aymye-ozgurluk-hatirlatmasi-1738785

10

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Yerel basının oumlzellikle işyeri bazlı abonelik sistemiyle ccedilalıştığını belirten bir gazeteci pandeminin işyerleri kapalı olduğu iccedilin abonelik iptallerine yol accediltığından yakındı Resmicirc ilanların ticari reklam ve aboneliğin zorlaştığı doumlneminde hayati olduğuna da dikkat ccedilekildi

bull Kopyala-yapıştır şeklinde yapılan haberlerin pandemi sonrası dijital yayımların hız kazanmasıyla yerel basına daha da buumlyuumlk darbe vurduğu bir başka konu başlığıydı Kaynak goumlsterilmeden yapılan ve aynen kopyalanan haberlerin hem etik hem de reklam gelirine bağımlı internet siteleri accedilısından ekonomik sorunlar doğurduğu soumlylendi

bull Yerel youmlnetimler yereldeki diğer kamu kurumları ve sivil toplum oumlrguumltlerinin basına teşvik desteği verebileceği tartışıldı Oumlrneğin Belediye Meclisi ve Encuumlmen kararlarının yerel gazetelerde yayımlanarak basına destek verilebileceği fikri ortaya atıldı Bu konuda desteğin ekonomik suumlrduumlruumllebilirliğe katkı sunacağı ancak basın organlarının bağımsızlığına da zarar verebileceği tartışmanın iki kutbuydu M4D Projesirsquonin Durum Değerlendirme Toplantısına katılan gazeteciler arasında bu maddeyle ilgili ortak bir kanaate varılamadı

bull Toplantılar ve anket sonuccedillarının dışında ikinci ccedileyrekte salgın başlığı altında nitelenecek oumlnemli bir gelişme Oba Makarna firmasına ilişkin haberlere erişim engeli getirilmesiyle yaşandı Firmaya ait fabrikada ccedilok sayıda Covid-19 vakasına rastlanmasını aktaran haberlere ldquoitibarı zedeleyeceğirdquo gerekccedilesiyle erişim engeli getirildi21

Yukarıda belirtilen başlıklar dışında farklı kuruluşların Covid-19 doumlneminde yaptığı araştırma ve roumlportajlara goumlre de benzer sonuccedillara rastlanıyor M4D Projesi telif desteğiyle yayımlanan haberde gazetecilerin belirttiği uumlzere pandeminin ilk etkisi birccedilok haberin birincil kaynağı olan sokaktan kopmak22 Yaşamı suumlrduumlrmek iccedilin gerekli gelirin azalması ve medya sektoumlruumlnuumln kuumlccediluumllmesi aktarılan diğer oumlnemli sorunlardan NewsLabTurkey tarafından yaygın medya youmlneticilerinden alınan goumlruumlşler ise pandeminin youmlntem accedilısından değiştirdiklerine dikkat ccedilekiyor23 Dijital mecraların oumlnem kazanması okuyucu ile etkileşimin artırılması video-animasyon iccedileriklerinin ccediloğaltılması gibi stratejiler pandemi ile baş etmeye ccedilalışan medya sektoumlruuml iccedilin oumlncelikli goumlruumlnuumlyor Alanda oumlncuuml iki sendika olan DİSK Basın-İş ve TGSrsquonin yaptığı araştırma24 ve anket ccedilalışmalarına25 goumlre de muhabirlerin birccediloğu kendisini risk altında hissediyor ve raporlanan vakalardan hareketle zaten doğrudan risk altında Fazla mesai kısa ccedilalışma oumldeneği hakkındaki şikayetler matbaa ccedilalışanlarının salgın suumlresince de doğrudan işyerlerinde bulunması zorunluluğu evden ccedilalışmaya getirilen kısıtlamalar sektoumlrde ccedilalışanların oumlncelikli sorunları olarak dikkat ccedilekiyor Ayrıca kamu kurumları kaynaklı bilgiye erişimde yaşanan zorluklar ve dezenformasyonla muumlcadele haber uumlretiminin halihazırda var olan ve pandemi sırasında tepe noktaya ulaşan problemleri

21 httpswwwevrenselnethaber407499oba-makarnadan-gazete-ve-internet-sitelerine-erisim-engeli22 httpmedia4democracyorgnewsgazeteciler-coronali-gnlerde-degisen-alisma-kosullarini-anlattihttpmedia4democracyorgnewsevde-mesaimiz-daha-ok-artti23 httpswwwnewslabturkeyorgyayin-yonetmenleri-koronavirus-gunlerinde-degisen-haberciligi-anlatiyor24 httpwwwdiskbasinisorgindexphptryay-nlar-m-zraporlar1158-korona-guenlerinde-gazetecilik-arast-rmas25 httpsjournocomtrcovid-medya-gazeteciler

11

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

3-Basın Oumlzguumlrluumlğuumlnde Yasal duumlzenlemeler devlet ve huumlkuumlmet polİtİkası a Yasal duumlzenlemeler davalar cezaevindeki gazeteciler

Yasal duumlzenlemelerOcak ayı başından beri uumllke guumlndeminde olan İnfaz Yasası taslağı Nisan ayı başında TBMMrsquoden geccedilerek yasalaştı Bu kapsamda basını da yakından ilgilendiren iki konudan ilki cezaevinde ldquoteroumlrrdquo succedillamasıyla bulunan gazetecilerin serbest bırakılmaması ikincisi ise BİKrsquoten resmicirc ilan alamayan gazetelerin cezaevlerine girişinin yasaklanmasıydı Her iki konuya dair maddeler de yeni duumlzenleme kapsamında kabul edildi ve 90 bine yakın kişinin tutukluluğu son bulurken hem gazeteciler cezaevinde kalmaya mahkucircm edildi hem de cezaevlerindeki tutukluların haber alma hakkı kısıtlanmış oldu Basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında faaliyet goumlsteren Press in Arrestrsquoin araştırmasına goumlre26 ldquoCezaevindeki en az 54 gazeteci yani cezaevindeki gazetecilerin neredeyse yarısı infaz duumlzenlemesinden muaf tutuldu Son iki yıl iccedilinde yargılaması tamamlanan veveya suumlren en az 242 gazetecirdquo de duumlzenlemeden yararlanamadı

İnfaz Yasasırsquonın dışında Anayasa Mahkemesirsquonin Şubat ayında aldığı kararla ldquo yıpranma payını sarı basın kartı sahibi olma şartına bağlayan duumlzenlemeyi ve gazetecinin oumldenmeyen uumlcretlerinin yuumlzde 5 fazlası ile oumldenmesi duumlzenlemesinirdquo27 iptal etmesi yeni bir suumlreci başlatmıştı Karar uyarınca Kasım 2020rsquoye kadar Basın Kanunursquonda değişiklik yapılması oumlngoumlruumllduuml Ancak yeni yasal duumlzenlemenin şartları henuumlz kesinleşmedi Gazeteciler Cemiyetinin Avukat Mustafa Goumlkhan Tekşenrsquoin katkılarıyla ve Tuumlrkiye Gazeteciler Sendikası Ekonomi Muhabirleri Derneği Diplomasi Muhabirleri Derneği Foto Muhabirleri Derneği Haber Kameramanları Derneği ve Parlamento Muhabirleri Derneği işbirliğinde hazırladığı ldquoBasın hukuku alanında durum değerlendirmesi ve ccediloumlzuumlm oumlnerilerirdquo metni TBMM Başkanı Mustafa Şentoprsquoa ve basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında aktif ccedilalışmalar yuumlruumlten milletvekillerine sunuldu Değerlendirme metninde oumlne ccedilıkan başlıklar şu şekilde

bull İptal edilen guumlnluumlk 5rsquolik gecikme faizi yerine mevduata uygulanan en yuumlksek faiz oranının kanunlaşması ve basın ccedilalışanlarına altı ay- bir yıl uumlcretlere karşılık belirlenecek tazminat hakkının tanınması

26 httpwwwpressinarrestcomanalizlerinfaz-duzenlemesi-gazetecilik-artik-daha-buyuk-suc27 httpswwwevrenselnethaber397330yipranma-payi-icin-kart-sahibi-olma-sarti-iptal-edildi

12

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull İptal edilen veya kontrolde olan basın kartları konusunun ccedilıkarılacak kanun ile muğlaklık barındırmayacak şekilde ccediloumlzuumllmesi

bull İnternette faaliyet goumlsteren gazetecilerin mesleki statuumllerinin belirlenmesi

bull İnternet engellemelerinde keyfiyetin ve sınırsızlığın oumlnuumlne geccedilecek yasal altyapının oluşturulması

Değerlendirme ve oumlneri metninin tamamına buraya tıklayarak ulaşılabilir

Yasal duumlzenlemeler başlığı altında başka oumlnemli bir gelişme de polisin internet abonelerine ait kimlik bilgilerine ulaşmasını sağlayan OHAL kararının Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından iptal edilmesiydi28 Kişisel verilerin korunmasına aykırı bulunan bu maddenin iptaliyle birlikte bir suumlredir devam eden sosyal medya goumlzetimi tartışmaları yeniden guumlndeme geldi Temmuz ayında internet ortamındaki yayınların ve sosyal medyanın duumlzenlenmesine dair bir kanun oumlnerisinin TBMM guumlndemine gelmesi bekleniyor AYMrsquonin aynı paket kapsamında iptal ettiği bir diğer karar da ldquoOrtakları ile youmlnetim kurulu başkan ve uumlyelerinin teroumlr oumlrguumltlerine iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu MİT veya Emniyet Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından bildirilen medya hizmet sağlayıcı kuruluşların lisans başvuruları reddedilirrdquo fıkrasıydı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)2020 yılı başında yayımlanan AİHM 2019 yılı verilerine goumlre ifade ve duumlşuumlnce oumlzguumlrluumlğuuml alanında karar bekleyen davalarda Tuumlrkiye Rusyarsquonın ardından ikinci sırada yer almıştı M4D Projesirsquonin bir oumlnceki raporunda da belirtildiği gibi Tuumlrkiye alandaki davalar kapsamında en fazla mahkucircm olan uumllkeler arasında da birinci sırada bulunuyor29 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde AİHMrsquoin Tuumlrkiyersquode basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml alanında karara bağladığı tek dava bulunuyor Buna goumlre Mehdi Tanrıkulursquonun yayınevinde bastığı ve ldquoteroumlr propagandasırdquo kapsamına alınan bir yayınla ilgili ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuumln ihlal edildiğine karar verildi30

Bu kararın dışında AİHM nezdinde OdaTV youmlneticileri Barış Pehlivan ve Barış Terkoğlursquonun yargılandıkları ldquoMİT goumlrevlilerinin Libyarsquoda yaşamını yitirmesirdquo konusuyla ilgili davaya etkisi olabilecek bir suumlreccedil yaşandı Adalet Bakanlığı 2019 yılında iki gazetecinin 2011rsquode Ergenekon davaları kapsamındaki ifade oumlzguumlrluumlğuuml ve adil yargılama haklarının ihlal edildiğini kabul ederek AİHMrsquoe tazminat oumldemeyi kabul ettiğini belirten bir deklarasyon yollamıştı Mayıs ayında deklarasyonun AİHM tarafından onaylanmasıyla birlikte Tuumlrkiye Devleti hak ve oumlzguumlrluumlklerini ihlal ettiğini kabul etmiş oldu31 Bu suumlrece rağmen 24 Haziran 2020 tarihinde goumlruumllen davada Barış Pehlivan Murat Ağırel ve Huumllya Kılıccedilrsquoın tutukluluğunun devamına karar verildi Aynı dava kapsamında Barış Terkoğlu Aydın Keser ve Ferhat Ccedilelik ise tahliye edildi

AİHMrsquoin uumllkelere ilişkin hazırladığı bilgilendirme formlarına ilişkin son guumlncelleme 5 Haziran 2020 tarihinde yapıldı Buna goumlre AİHMrsquoin sonlandırarak inceleme iccedilin Avrupa Konseyi Bakanlar

28 httpswwwbirgunnethaberaym-polislerin-internet-abonelerinin-kisisel-verilerine-ulasmasi-anayasa-ya-aykiri-29892529 httpstreuronewscom20200129aihm-de-bekleyen-davalarda-turkiye-rusya-n-n-ard-ndan-ikinci-s-rada30 httpshudocechrcoeinteng22itemid22[22001-20212222]31 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbarislarin-avukati-ersozden-aymye-ozgurluk-hatirlatmasi-1738785

11

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

3-Basın Oumlzguumlrluumlğuumlnde Yasal duumlzenlemeler devlet ve huumlkuumlmet polİtİkası a Yasal duumlzenlemeler davalar cezaevindeki gazeteciler

Yasal duumlzenlemelerOcak ayı başından beri uumllke guumlndeminde olan İnfaz Yasası taslağı Nisan ayı başında TBMMrsquoden geccedilerek yasalaştı Bu kapsamda basını da yakından ilgilendiren iki konudan ilki cezaevinde ldquoteroumlrrdquo succedillamasıyla bulunan gazetecilerin serbest bırakılmaması ikincisi ise BİKrsquoten resmicirc ilan alamayan gazetelerin cezaevlerine girişinin yasaklanmasıydı Her iki konuya dair maddeler de yeni duumlzenleme kapsamında kabul edildi ve 90 bine yakın kişinin tutukluluğu son bulurken hem gazeteciler cezaevinde kalmaya mahkucircm edildi hem de cezaevlerindeki tutukluların haber alma hakkı kısıtlanmış oldu Basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında faaliyet goumlsteren Press in Arrestrsquoin araştırmasına goumlre26 ldquoCezaevindeki en az 54 gazeteci yani cezaevindeki gazetecilerin neredeyse yarısı infaz duumlzenlemesinden muaf tutuldu Son iki yıl iccedilinde yargılaması tamamlanan veveya suumlren en az 242 gazetecirdquo de duumlzenlemeden yararlanamadı

İnfaz Yasasırsquonın dışında Anayasa Mahkemesirsquonin Şubat ayında aldığı kararla ldquo yıpranma payını sarı basın kartı sahibi olma şartına bağlayan duumlzenlemeyi ve gazetecinin oumldenmeyen uumlcretlerinin yuumlzde 5 fazlası ile oumldenmesi duumlzenlemesinirdquo27 iptal etmesi yeni bir suumlreci başlatmıştı Karar uyarınca Kasım 2020rsquoye kadar Basın Kanunursquonda değişiklik yapılması oumlngoumlruumllduuml Ancak yeni yasal duumlzenlemenin şartları henuumlz kesinleşmedi Gazeteciler Cemiyetinin Avukat Mustafa Goumlkhan Tekşenrsquoin katkılarıyla ve Tuumlrkiye Gazeteciler Sendikası Ekonomi Muhabirleri Derneği Diplomasi Muhabirleri Derneği Foto Muhabirleri Derneği Haber Kameramanları Derneği ve Parlamento Muhabirleri Derneği işbirliğinde hazırladığı ldquoBasın hukuku alanında durum değerlendirmesi ve ccediloumlzuumlm oumlnerilerirdquo metni TBMM Başkanı Mustafa Şentoprsquoa ve basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında aktif ccedilalışmalar yuumlruumlten milletvekillerine sunuldu Değerlendirme metninde oumlne ccedilıkan başlıklar şu şekilde

bull İptal edilen guumlnluumlk 5rsquolik gecikme faizi yerine mevduata uygulanan en yuumlksek faiz oranının kanunlaşması ve basın ccedilalışanlarına altı ay- bir yıl uumlcretlere karşılık belirlenecek tazminat hakkının tanınması

26 httpwwwpressinarrestcomanalizlerinfaz-duzenlemesi-gazetecilik-artik-daha-buyuk-suc27 httpswwwevrenselnethaber397330yipranma-payi-icin-kart-sahibi-olma-sarti-iptal-edildi

12

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull İptal edilen veya kontrolde olan basın kartları konusunun ccedilıkarılacak kanun ile muğlaklık barındırmayacak şekilde ccediloumlzuumllmesi

bull İnternette faaliyet goumlsteren gazetecilerin mesleki statuumllerinin belirlenmesi

bull İnternet engellemelerinde keyfiyetin ve sınırsızlığın oumlnuumlne geccedilecek yasal altyapının oluşturulması

Değerlendirme ve oumlneri metninin tamamına buraya tıklayarak ulaşılabilir

Yasal duumlzenlemeler başlığı altında başka oumlnemli bir gelişme de polisin internet abonelerine ait kimlik bilgilerine ulaşmasını sağlayan OHAL kararının Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından iptal edilmesiydi28 Kişisel verilerin korunmasına aykırı bulunan bu maddenin iptaliyle birlikte bir suumlredir devam eden sosyal medya goumlzetimi tartışmaları yeniden guumlndeme geldi Temmuz ayında internet ortamındaki yayınların ve sosyal medyanın duumlzenlenmesine dair bir kanun oumlnerisinin TBMM guumlndemine gelmesi bekleniyor AYMrsquonin aynı paket kapsamında iptal ettiği bir diğer karar da ldquoOrtakları ile youmlnetim kurulu başkan ve uumlyelerinin teroumlr oumlrguumltlerine iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu MİT veya Emniyet Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından bildirilen medya hizmet sağlayıcı kuruluşların lisans başvuruları reddedilirrdquo fıkrasıydı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)2020 yılı başında yayımlanan AİHM 2019 yılı verilerine goumlre ifade ve duumlşuumlnce oumlzguumlrluumlğuuml alanında karar bekleyen davalarda Tuumlrkiye Rusyarsquonın ardından ikinci sırada yer almıştı M4D Projesirsquonin bir oumlnceki raporunda da belirtildiği gibi Tuumlrkiye alandaki davalar kapsamında en fazla mahkucircm olan uumllkeler arasında da birinci sırada bulunuyor29 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde AİHMrsquoin Tuumlrkiyersquode basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml alanında karara bağladığı tek dava bulunuyor Buna goumlre Mehdi Tanrıkulursquonun yayınevinde bastığı ve ldquoteroumlr propagandasırdquo kapsamına alınan bir yayınla ilgili ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuumln ihlal edildiğine karar verildi30

Bu kararın dışında AİHM nezdinde OdaTV youmlneticileri Barış Pehlivan ve Barış Terkoğlursquonun yargılandıkları ldquoMİT goumlrevlilerinin Libyarsquoda yaşamını yitirmesirdquo konusuyla ilgili davaya etkisi olabilecek bir suumlreccedil yaşandı Adalet Bakanlığı 2019 yılında iki gazetecinin 2011rsquode Ergenekon davaları kapsamındaki ifade oumlzguumlrluumlğuuml ve adil yargılama haklarının ihlal edildiğini kabul ederek AİHMrsquoe tazminat oumldemeyi kabul ettiğini belirten bir deklarasyon yollamıştı Mayıs ayında deklarasyonun AİHM tarafından onaylanmasıyla birlikte Tuumlrkiye Devleti hak ve oumlzguumlrluumlklerini ihlal ettiğini kabul etmiş oldu31 Bu suumlrece rağmen 24 Haziran 2020 tarihinde goumlruumllen davada Barış Pehlivan Murat Ağırel ve Huumllya Kılıccedilrsquoın tutukluluğunun devamına karar verildi Aynı dava kapsamında Barış Terkoğlu Aydın Keser ve Ferhat Ccedilelik ise tahliye edildi

AİHMrsquoin uumllkelere ilişkin hazırladığı bilgilendirme formlarına ilişkin son guumlncelleme 5 Haziran 2020 tarihinde yapıldı Buna goumlre AİHMrsquoin sonlandırarak inceleme iccedilin Avrupa Konseyi Bakanlar

28 httpswwwbirgunnethaberaym-polislerin-internet-abonelerinin-kisisel-verilerine-ulasmasi-anayasa-ya-aykiri-29892529 httpstreuronewscom20200129aihm-de-bekleyen-davalarda-turkiye-rusya-n-n-ard-ndan-ikinci-s-rada30 httpshudocechrcoeinteng22itemid22[22001-20212222]31 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbarislarin-avukati-ersozden-aymye-ozgurluk-hatirlatmasi-1738785

12

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull İptal edilen veya kontrolde olan basın kartları konusunun ccedilıkarılacak kanun ile muğlaklık barındırmayacak şekilde ccediloumlzuumllmesi

bull İnternette faaliyet goumlsteren gazetecilerin mesleki statuumllerinin belirlenmesi

bull İnternet engellemelerinde keyfiyetin ve sınırsızlığın oumlnuumlne geccedilecek yasal altyapının oluşturulması

Değerlendirme ve oumlneri metninin tamamına buraya tıklayarak ulaşılabilir

Yasal duumlzenlemeler başlığı altında başka oumlnemli bir gelişme de polisin internet abonelerine ait kimlik bilgilerine ulaşmasını sağlayan OHAL kararının Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından iptal edilmesiydi28 Kişisel verilerin korunmasına aykırı bulunan bu maddenin iptaliyle birlikte bir suumlredir devam eden sosyal medya goumlzetimi tartışmaları yeniden guumlndeme geldi Temmuz ayında internet ortamındaki yayınların ve sosyal medyanın duumlzenlenmesine dair bir kanun oumlnerisinin TBMM guumlndemine gelmesi bekleniyor AYMrsquonin aynı paket kapsamında iptal ettiği bir diğer karar da ldquoOrtakları ile youmlnetim kurulu başkan ve uumlyelerinin teroumlr oumlrguumltlerine iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu MİT veya Emniyet Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından bildirilen medya hizmet sağlayıcı kuruluşların lisans başvuruları reddedilirrdquo fıkrasıydı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)2020 yılı başında yayımlanan AİHM 2019 yılı verilerine goumlre ifade ve duumlşuumlnce oumlzguumlrluumlğuuml alanında karar bekleyen davalarda Tuumlrkiye Rusyarsquonın ardından ikinci sırada yer almıştı M4D Projesirsquonin bir oumlnceki raporunda da belirtildiği gibi Tuumlrkiye alandaki davalar kapsamında en fazla mahkucircm olan uumllkeler arasında da birinci sırada bulunuyor29 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde AİHMrsquoin Tuumlrkiyersquode basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml alanında karara bağladığı tek dava bulunuyor Buna goumlre Mehdi Tanrıkulursquonun yayınevinde bastığı ve ldquoteroumlr propagandasırdquo kapsamına alınan bir yayınla ilgili ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuumln ihlal edildiğine karar verildi30

Bu kararın dışında AİHM nezdinde OdaTV youmlneticileri Barış Pehlivan ve Barış Terkoğlursquonun yargılandıkları ldquoMİT goumlrevlilerinin Libyarsquoda yaşamını yitirmesirdquo konusuyla ilgili davaya etkisi olabilecek bir suumlreccedil yaşandı Adalet Bakanlığı 2019 yılında iki gazetecinin 2011rsquode Ergenekon davaları kapsamındaki ifade oumlzguumlrluumlğuuml ve adil yargılama haklarının ihlal edildiğini kabul ederek AİHMrsquoe tazminat oumldemeyi kabul ettiğini belirten bir deklarasyon yollamıştı Mayıs ayında deklarasyonun AİHM tarafından onaylanmasıyla birlikte Tuumlrkiye Devleti hak ve oumlzguumlrluumlklerini ihlal ettiğini kabul etmiş oldu31 Bu suumlrece rağmen 24 Haziran 2020 tarihinde goumlruumllen davada Barış Pehlivan Murat Ağırel ve Huumllya Kılıccedilrsquoın tutukluluğunun devamına karar verildi Aynı dava kapsamında Barış Terkoğlu Aydın Keser ve Ferhat Ccedilelik ise tahliye edildi

AİHMrsquoin uumllkelere ilişkin hazırladığı bilgilendirme formlarına ilişkin son guumlncelleme 5 Haziran 2020 tarihinde yapıldı Buna goumlre AİHMrsquoin sonlandırarak inceleme iccedilin Avrupa Konseyi Bakanlar

28 httpswwwbirgunnethaberaym-polislerin-internet-abonelerinin-kisisel-verilerine-ulasmasi-anayasa-ya-aykiri-29892529 httpstreuronewscom20200129aihm-de-bekleyen-davalarda-turkiye-rusya-n-n-ard-ndan-ikinci-s-rada30 httpshudocechrcoeinteng22itemid22[22001-20212222]31 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbarislarin-avukati-ersozden-aymye-ozgurluk-hatirlatmasi-1738785

13

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Komitesirsquone sunduğu dava kararları arasında beş vakanın denetimi hacirclacirc devam ediyor Aralarında Hrant Dink ve Nedim Şener davalarının da olduğu bu vakalara ilişkin Tuumlrkiye Devletirsquonin uygulaması oumlnerilen yasal reformları henuumlz hayata geccedilirmediği goumlruumlluumlyor Bunun yanında karara bağlanmış ve tazminat kararıyla sonuccedillanmış davalar kapsamında Tuumlrkiye Devletirsquonin son 10 yılda 200 milyon Avrorsquonun uumlzerinde tazminat oumldediğini belirtmek gerekiyor32

Basın davalarıBasın oumlzguumlrluumlğuuml izleme ccedilalışmaları yuumlruumlten kurumlar accedilısından cezaevinde bulunan gazetecilerle ilgili istatistiklerde farklı goumlruumlşler bulunuyor M4D Projesi kapsamında alanda aktif ccedilalışan sivil toplum oumlrguumltlerinin verileri şu şekilde derlendi

30 Haziran 2020 itibarıyla

bull Press in Arrestrsquoe goumlre cezaevinde en az 37 gazeteci bulunuyor Yanı sıra 230 yargılanan gazetecinin olduğu belirtiliyor33 Ayrıca farklı listelerin taranması sonucu ulaşılan veriye konu 22 gazeteci hakkında yargılama suumlreccedilleriyle ilgili bilgiye ulaşılamadığı iccedilin bu kişiler listeye dacirchil edilmemiş durumda

bull Medya ve Hukuk Ccedilalışmaları Derneğirsquonin (MLSA Turkey) International Press Institute iş birliğiyle yayımladığı rapora goumlre cezaevinde 92 gazeteci ve medya ccedilalışanı bulunuyor34

bull Uluslararası Basın Enstituumlsuumlrsquonuumln (IPI) yuumlruumlttuumlğuuml ldquoFree Turkey Journalistsrdquo kampanyası verilerine goumlre 83 gazeteci cezaevinde bulunuyor35

bull Tuumlrkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) verilerine goumlre cezaevinde 76 gazeteci bulunuyor36

bull Jailed Journosrsquoa goumlre 154 gazeteci cezaevinde bulunuyor37

bull Expression Interrupted raporunda ise 93 gazetecinin cezaevinde bulunduğu belirtiliyor38

Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın (OumliB) Projesi verilerine goumlre cezaevlerinde 49rsquou huumlkuumlmluuml 43rsquouuml tutuklu yargılanmakta olan 92 gazeteci bulunuyor39 OumliB kayıtlarına goumlre Ocak 2020rsquode 52rsquosi huumlkuumlmluuml ve 43rsquouuml tutuklu olmak uumlzere toplam 95 basın mensubu cezaevindeydi Şubat ayında hapisteki gazeteci sayısı 53rsquouuml huumlkuumlmluuml ve 44rsquouuml tutuklu toplam 97 idi Mart 2020rsquode ise 51rsquoi huumlkuumlmluuml ve 49rsquou tutuklu toplam 100 medya mensubu hapiste iken Nisan ayında hapiste 50 huumlkuumlmluuml 51 tutuklu toplam 101 basın mensubu vardı Mayıs ayında hapisteki gazeteci sayısı 51rsquoi huumlkuumlmluuml ve 51rsquoi tutuklu olarak toplam 102rsquoye ulaştı Bu ccedilerccedilevede gazetecilerin mesleklerini yapmalarından dolayı hapis cezasıyla karşılaşmaları devam etse de 2020rsquonin ikinci uumlccedil ayında hapisteki goumlzaltında ve huumlkuumlmluuml gazeteci sayısında goumlreceli bir azalma oldu

32 httpsrmcoeinttur-eng-fs4168070976733 httppressinarrestcom34 httpswwwmlsaturkeycomtrcezaevindeki-gazeteciler-ve-medya-calisanlari35 httpsfreeturkeyjournalistsipimediacases-236 httpstgsorgtrcezaevindeki-gazeteciler37 httpsjailedjournoscomtutuklu-gazeteciler-listesi38 httpexpressioninterruptedcomcensusphp39 httpmedia4democracyorgpublicuploadsreports_5835460pdf

14

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Verilerin birbirinden farklı oluşunun guumlncelleme yapılmaması izlenen doumlnemlerinin farklı oluşu gazeteci tanımının medya ccedilalışanlarını kapsayıp kapsamaması vb nedenleri bulunuyor Cezaevinde bulunan gazeteci sayılarına bakıldığında 2020 ilk ccedileyreğine goumlre oldukccedila kısıtlı bir azalma soumlz konusu Ayrıca Covid-19 salgını kapsamında birccedilok davanın ertelenmesinde de tutuklu yargılanan gazeteciler aşısından olumsuz etki doğurduğu ortada Ne olursa olsun Tuumlrkiyersquode birccedilok gazeteci cezaevinde ve basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuuml kısıtlayacak goumlzaltı ve yargı kararları hız kesmeden alınmaya devam ediyor Birccedilok gazetecinin Nisan ayında ccedilıkarılan İnfaz Yasası kapsamındaki aftan yararlanamaması da konunun ispatı niteliğinde

b Basın kartı duumlzenlemeleri

2020 yılı ilk ccedileyreğinin guumlndemi Ocak ayında 894 gazetecinin basın kartının iptal edilmesiydi Kamuoyu baskısının ardından basın kartlarının ldquoiptal edilmediği beklemede olduğurdquo accedilıklansa da gazetecilerin birccediloğu hacirclacirc kartlarını alamamış durumda 2020 yılı ikinci yarısında Basın Kartı Komisyonu ya da kartların dağıtımıyla ilgili başat bir gelişme yaşanmadı ancak basın kartları gazetecilerin resmicirc kurumlara girişleri huumlkuumlmetin duumlzenlediği toplantıları ya da sokak eylemlerini takip etme gibi konularda sınırlama unsuru olarak kullanılmaya devam ediyor Basın kartı varlığının bu anlamda kullanılmasına bir oumlrnek Haziran ayında yaşandı İzmirrsquode Kuumlltuumlrparkrsquota fotoğraf ccedileken gazeteci Mustafa Oğuz park guumlvenlikleri tarafından basın kartını goumlstermesi talebiyle sorgulandı40 Mustafa Oğuz suumlrekli basın kartı sahibi bir gazeteci olmasına rağmen fotoğraf makinesi guumlvenlik goumlrevlileri tarafından incelenmek istendi Oğuz ve İzmir Gazeteciler Cemiyeti tarafından olaya tepki goumlsterildi Bunun oumltesinde ise parkta fotoğraf ccedilekmek isteyen herhangi bir yurttaşın guumlvenlik goumlrevlilerinin sorgusuna maruz kalması konuyla ilgili asıl duumlşuumlnduumlruumlcuuml soru Olay oumlrguumlsuumlne bakıldığında basın kartının gazetecilere mesleki ve sosyal avantajlar getiren değil duumlşuumlnme ve ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuuml kısıtlamayı sağlayan bir araccedil olarak kullanıldığı accedilıkccedila ortada

Basın kartının bir sınırlama aracı olarak kullanılmasının yanında mevcut basın kartlarının yenilenmemesi gazeteciler accedilısından asıl sorun Yenilenmeme konusunda bu ccedileyrekteki gelişmelerden birisi HDP Antalya Milletvekili Kemal Buumllbuumllrsquouumln konuyu TBMMrsquoye taşımasıydı Her ne kadar soru oumlnergelerine huumlkuumlmet ve Cumhurbaşkanlığı tarafından TBMM iccedil tuumlzuumlğuumlne goumlre 15 guumln iccedilerisinde cevap verilmesi41 gerekse de bu kurala uyulmuyor Kaldı ki verilen cevaplar da ccediloğunlukla veriye dayalı veya kanıt niteliği taşıyan iccedilerikler barındırmıyor Kemal Buumllbuumllrsquouumln gazeteciler Hasan Cemal Tuğrul Eryılmaz Murat Sabuncu Yalccedilın Doğan ve Aydın Enginrsquoin suumlrekli basın kartlarının ldquoaraştırmardquo gerekccedilesiyle henuumlz yenilenmediğini sorguladığı oumlnergesi 15 guumlnuuml geccediltikten sonra ldquoBasın kartı alacak basın mensupları iccedilin Basın Kartı Youmlnetmeliğinde belirtilen şartlar dışında herhangi bir kriter aranmamaktadırrdquo bildirimiyle yanıtlandı42 Fakat Buumllbuumllrsquouumln hacirclihazırdaki sorusu bu kriterlerin keyfiyet taşıyıp taşımadığına ve bahsi geccedilen gazetecilerin hangi kriterler nedeniyle bekletildiğine youmlnelikti43 Basın Kartı Youmlnetmeliğindeki kriterler accedilık şekilde teroumlr ya da anayasal duumlzene karşı succedillar

40 httpswwwbirgunnethaberkulturpark-in-guvenlikcileri-gazeteciyi-engelledi-30306541 httpswwwtbmmgovtrdocsictuzukpdf42 httpswww2tbmmgovtrd2777-30675sgcpdf43 httpsyeni1mecracom5-gazetecinin-surekli-basin-kartinin-yenilenmemesi-meclise-tasindi

15

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

gibi nedenlerle ldquohuumlkuumlm giymiş olmakrdquo şartını oumlngoumlrse de uzun yıllardır mesleğini icra eden birccedilok gazetecinin başvuruları hacirclacirc beklemede İsmi geccedilen gazetecilerin mesleğini icra ettiğine dair belki milyonlarca kanıt varken ve gazeteciler kriterler arasında belirtilen succedillardan huumlkuumlm giymemişken suumlrekli basın kartlarının teslim edilmemesinin keyficirc bir uygulama olduğu goumlruumlluumlyor

Konuyla ilgili bu ccedileyrekte duumlzenlediği ankette gazetecilere sorular youmlnelten Gazeteciler Cemiyeti M4D Projesi kapsamındaki sonuccedillar da benzer nitelikte Anketi yanıtlayan gazetecilerin 41rsquoi basın kartı olmadığını belirtti Bu gazeteciler arasında basın kartı başvurusunda bulunanların bekleme suumlreleri iki ay ile 32 ay arasında değişiklik goumlsteriyor 32 aydır bekleyen yalnızca bir gazeteci bulunmasına rağmen bu suumlre herhangi bir resmicirc başvurunun cevaplanması iccedilin gereken suumlrenin kat kat uumlzerinde

Grafik-3 Basın kartı sahipliği

Ayrıca basın kartı olmadığını belirtenlerin 59rsquou basın kartı iccedilin gerekli şartları sağlamadığını belirtiyor Bu yanıtı verenlerin 83rsquoluumlk bir ccediloğunluğu aktif ccedilalışan gazetecilerden oluşuyor Aktif ccedilalışan gazetecilerin 61rsquoi sektoumlrde altı yıldan fazla (ayrıca 28rsquoi 10 yıldan fazla olmak uumlzere) deneyime sahip Gazetecilerin basın kartı iccedilin gerekli şartları sağlayamamaları altında yatan nedenler arasında mesleğini internet gazetelerinde suumlrduumlrmek kriterler arasında bulunan succedillarla ilgili huumlkuumlm giymiş olmak ya da davasının suumlrmesi gibi nedenler bulunuyor Anketin de sonuccedillarına bakıldığında birccedilok gazetecinin sosyal haklar ve akreditasyon konularından mahrum bırakıldığı goumlzlemleniyor

c Radyo ve Televizyon Uumlst Kurulu (RTUumlK) ve Basın İlan Kurumu (BİK)

2020 yılı ilk ccedileyreğini sırasıyla idari para yayın durdurma ve ilan kesme cezalarıyla geccediliren iki kurum iccedilin ikinci ccedileyrekte de farklı bir gelişme yaşanmadı Nisan-Mayıs-Haziran aylarında meydana gelen tek olumlu gelişme ccedileyreğin başında Covid-19 salgınıyla bağlantılı RTUumlKrsquouumln aldığı ldquoreklam Uumlst Kurul paylarını ertelemerdquo kararıydı44 Medya kuruluşlarının Ocak-Şubat-Mart 2020 doumlnemine

44 httpswwwaacomtrtrturkiyertuk-reklam-ust-kurul-paylarini-erteledi1788047

Basın kartınız var mı

Suumlrekli basın kartım varBasın kartına sahip değilimSarı basın kartım varTurkuaz basın kartım var

5 1 Y A N I T

16

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

ilişkin oumldemeleri gereken miktar uumlccedil ay suumlreyle ertelendi BİKrsquoin ilk ccedileyrekte yerel basın iccedilin tanıdığı ldquodoumlnuumlşuumlmluuml yayınrdquo imkacircnı da Temmuz ayı başına kadar geccedilerliliğini korudu ve 30 Haziranrsquoda yapılan duyuruyla 1 ay suumlreyle uzatıldı45 Salgın doumlnemine oumlzguuml bu iki katkının dışında her iki kurumun da ikinci ccedileyrek karnesi basın kestikleri cezalardan oluşuyor

RTUumlKrsquouumln ikinci ccedileyrekte Uumlst Kurul kararıyla verdiği cezalar ccediloğunlukla idari para cezası olmakla birlikte yayın durdurmaya kadar uzanıyor Ayrıca yayın lisansının iptali uyarıları da oumlnceki doumlnemlerde sık goumlruumllmeyen kararlardan Kurumun Uumlst Kurul kararları incelendiğinde 1 Nisan 2020 ndash 30 Haziran 2020 arasındaki toplantılarda alınan 373 kararın 23rsquouumlnuumln RTUumlK Kanunursquonda bulunan ve keyfi cezalandırmaların temelini oluşturan 8rsquoinci maddesinin birinci fıkrasıyla bağlantılı olduğu goumlruumlluumlyor Bu madde altında geccedilen tarafsızlık hukukun uumlstuumlnluumlğuuml millicirc ve manevicirc değerler boumlluumlcuumlluumlk ayrımcılık haksız ccedilıkar insan onuru ve oumlzel hayatın gizliliği bentlerinin kurulun ccediloğunluğunu oluşturan AKP ve MHP temsilcilerinin46 inisiyatifinde ccediloğunluk sağlanarak cezalandırma aracı olarak kullanıldığı bu ccedileyrekte de tartışılan konulardandı 23 karar incelendiğinde karşımıza aşağıdaki gibi bir tablo ccedilıkıyor47

bull (a) bendi uumlzerinden boumlluumlcuumlluumlk succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Ayşenur Arslanrsquoın Medya Mahallesi programının yayınının beş kez durdurulması

bull (b) bendi uumlzerinden toplumu kin ve duumlşmanlığa tahrik succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1413032 TL idari para cezası ve Fatih Portakalrsquoın Ana Haber Buumllteni yayınının uumlccedil kez durdurulması Halk TVrsquoye 29254 TL idari para cezası ve Şirin Payzınrsquoın Soumlzuumlm Var programının beş kez durdurulması Uumllke TVrsquodeki Esra Eloumlnuuml ile Arafta Sorular programında Sevda Noyanrsquoın soumlzleri nedeniyle program yayınının uumlccedil kez durdurulması48

bull (c) bendi uumlzerinden hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ve tarafsızlığın ihlacircli succedillamasıyla Ulusal TVrsquoye 25881 TL idari para cezası uygulanması ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (ccedil) bendi uumlzerinden oumlzel hayatın gizliliği succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL ve TELE 1rsquo 27460 idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (f) bendi uumlzerinden millicirc ve manevicirc değerlere aykırılık succedillamasıyla TELE 1rsquoe 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Can Ataklırsquonın Guumln Başlıyor programının yayınının uumlccedil kez durdurulması

45 httpswwwbikgovtrbasin-ilan-kurumunun-gazeteleri-rahatlatan-destek-paketinin-suresi-uzatildi46 Yedi kişilik Uumlst Kurulrsquoda kararlar iccedilin oy ccedilokluğu aranıyor ve siyasi partilerin meclisteki temsilleri oranında kurula temsilci seccedililiyor İccedilinde bulunduğumuz yasama doumlneminde yedi uumlyenin doumlrduuml AKP ve MHP kontenjanından olduğu iccedilin basit şekilde tuumlm kararların uumlye fazlalığına dayanarak alındığını soumlyleyebiliriz47 RTUumlK Uumlst Kurul kararlarına bu adresten ulaşabilirsiniz httpswwwrtukgovtrust-kurul-kararlari48 Bu uumlccedil karar arasında Sevda Noyanrsquoın accedilık şekilde şiddete ve cinayete teşviki iccedileren 15 Temmuz darbe girişimiyle bağlantılı ldquoBizim aile şoumlyle bir 50 kişiyi goumltuumlruumlrhellip Bizim hala sitede var hacirclacirc 3-5 benim listem hazır accedilıkccedilasıhelliprdquo soumlzleri nedeniyle alınan karar oumlzguumln bir nitelik taşıyor Kamuoyu baskısıyla tartışmanın uzun suumlre guumlndemde kalması Uumlst Kurulrsquoun AKP ve MHPrsquoli uumlyelerinin nadir şekilde kendi yandaşlarını cezalandırmasının bir oumlrneği olarak ortaya ccedilıktı Diğer iki karar RTUumlKrsquouumln klasikleşmiş kararlarının ağır birer oumlrneğini teşkil ediyor Ayrıca Uumllke TVrsquoye verilen cezanın idari para cezasını barındırmaması da ccedilifte standardın ispatı niteliğinde

17

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull (h) bendi kapsamında kesilen cezalar yasalarda accedilık şekilde belirtilmiş tuumltuumln alkol ve bahis yasaklarına dair olduğu iccedilin bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen uumlccedil ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

bull (ı) bendi uumlzerinden tarafsızlığın ve meslek ilkelerinin ihlacircli succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL Fox TVrsquoye 1745928 TL TELE 1rsquoe 25881 TL Radyo Sporrsquoa iki ayrı yayından 5714lsquoşer TL idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (i) bendi uumlzerinden hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunmayan kişilerin succedillu ilan edilemeyecek olması succedillamasıyla CNN Tuumlrk Show TV Habertuumlrk ve TV100 yayın organlarının uyarılması49

bull (j) bendi uumlzerinden haksız ccedilıkar ve rekabet succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1163952 TL para cezası ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması50

bull (m) bendi kapsamında kesilen cezalar yasada accedilık şekilde belirtilmiş argo kullanımı nedeniyle gerccedilekleştiğinden bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen iki ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

RTUumlKrsquouumln bu doumlnem M4D Projesi raporu kapsamına giren kararlarının toplamında 4546350 TL idari para ve 19 guumlnluumlk program yayını durdurma cezasını kapsadığı goumlruumlluumlyor Bir başka deyişle RTUumlK her yeni ccedileyrekte ceza rekoru kırıyor Bu ccedileyrekte de oumlzellikle Fox TV Halk TV TELE 1 gibi muhalif addedilebilecek kanallara verilen cezalar medya ccediloğulculuğunu geriye goumltuumlrmeye devam ediyor Raporun ldquoRatinglerrdquo boumlluumlmuumlnde de aktarıldığı gibi oumlzellikle Fox TVrsquonin sıralamalarda uumlst sıralarda yer alışı ve hedef kitlesi bu cezaların birincil sebebi olarak goumlruumllebilir Bunun yanında Halk TV TELE 1 gibi daha duumlşuumlk buumltccedileli yayın yapan televizyonlar da gelirleri oranında kesilen cezalarla yayın hayatına devam etmekte guumlccedilluumlk ccedilekecektir

BİKrsquoin ikinci ccedileyrekteki ceza karnesine internet sitesinde yayımladığı Youmlnetim Kurulu kararlarından ulaşılsa da ceza kesilen kurumların adları kurum tarafından kamuoyu ile doğrudan paylaşılmıyor Kurumun Nisan-Mayıs-Haziran aylarında yaptığı toplantılardan ccedilıkan kararlar sonucunda toplam 26 defa ve yine toplam 187 guumlnluumlk resmi ilan ve reklam bir defa ve 60 guumlnluumlk de yalnızca reklam kesme cezası verildiği anlaşılıyor Uluslararası Basın Enstituumlsuuml (IPI) oumlncuumlluumlğuumlnde 20 basın kuruluşunun BİK Genel Muumlduumlruuml Rıdvan Duranrsquoa ilettiği mektuptan alıntıyla bu sayılar 2020 yılı toplamında 39 ulusal ve yerel gazeteye toplam 316 guumlnluumlk ilan kesme cezası şeklinde vuku buluyor51 IPI tarafından da belirtildiği gibi oumlnceki yıllara goumlre artış goumlsteren rakamlar basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından kaygı verici ayrıca BİK bu verileri şeffaf biccedilimde yayınların isimleriyle paylaşmamaya devam ediyor

49 Bu karar Kırklareli eski valisi Orhan Ccediliftccedilirsquonin kadın youmlnelik şiddet succedillamasıyla yargılandığı dava kapsamında yapılan haberler hakkında alındı50 Karar RTUumlKrsquouumln bu ccedileyrekteki cezaları arasında kritik olanlardan birisi Zira FETOumlPDY tutuklusu olan eski kanal ccedilalışanı Ercan Guumlnrsquouumln haberin kuumlnye boumlluumlmuumlnde isminin yer alması succedil sayıldı ve kanala 1 milyon TLrsquonin uumlzerinde para cezası kesildi Kararın muğlaklığı ve dayandırıldığı madde arasındaki bağlantı tartışma konusu oldu51 httpsfreeturkeyjournalistsipimediatruluslararasi-basin-ozgurlugu-gruplari-bike-seffaflik-cagrisi-yapti

18

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

RTUumlK ceza karnesinin yanında bu ccedileyrekte CHP kontenjanından seccedililmiş Uumlst Kurul uumlyeleri İlhan Taşccedilı ve Okan Konuralprsquoin rapor ve accedilıklamalarıyla da guumlndeme geldi Taşccedilırsquonın hazırladığı rapora goumlre52 01012019-15052020 tarihleri arasında huumlkuumlmet yanlısı TV kanallarına toplam uumlccedil kez yaptırım uygulanırken eleştirel yayın ccedilizgisi olan kanallar iccedilin bu sayı 36 Halk TV TELE 1 FOX TV KRT sırasıyla giden ikinci listede toplam 28 idari para sekiz yayın durdurma cezası bulunuyor Taşccedilırsquoya goumlre RTUumlKrsquouumln duumlzenli yaptırım aracı hacircline gelmesinin yanında kurumun bir diğer oumlzelliği de iktidar partisinin eliyle liyakat ve deneyim temelli ccedilalışmadan uzaklaşmasıhellip İlhan Taşccedilırsquonın Susma 24 Platformursquona verdiği roumlportaja goumlre oumlzellikle Ebubekir Şahinrsquoin başkanlığa getirilmesinden sonra ldquoİzleme ve Değerlendirme Dairesi başta olmak uumlzere tuumlm birimlerde ccedilalışan deneyim ve liyakat sahibi uzmanlar işlevsizleştirilip suumlruumllduumller53rdquo Kurumun yapısı gereği Uumlst Kurulrsquoda tartışılacak konuların yalnızca RTUumlK Başkanı tarafından belirlenebilmesi de bir diğer sorun Uumlyelerin dilekccedileleri ve yurttaşların ilettikleri şikayetler de İlhan Taşccedilırsquoya goumlre Başkan tarafından dikkate alınmamakta Durumun tersine 8 Mayısrsquota RTUumlK internet sitesinde RTUumlK Başkanlığı imzasıyla yayımlanan basın accedilıklamasında ise kurumun tuumlm kararları demokratik ilkeler ccedilerccedilevesinde aldığı belirtildikten sonra ldquoifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml kılıfı iccediline sokmaya ccedilalışmalarını anlamak muumlmkuumln değildirrdquo soumlzleriyle gazetecilerin mesleği sorgulanıyor ve accedilık şekilde ldquoBaşta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak uumlzere devlet buumlyuumlklerimize hakaret etmeyi maharet kabul eden ve buradan bile reyting devşirmeye ccedilalışanlarıhellip nasıl goumlrmezden gelebilirizrdquo ifadesiyle muğlaklığıyla tartışma yaratan RTUumlK Kanunu maddelerine goumlnderme yapılıyor54

Bu ccedileyreği guumlndemin ilk sıralarında geccediliren RTUumlKrsquoten son haber de Başkan Ebubekir Şahinrsquoin Halk Bank Youmlnetim Kuruluna girmesiyle geldi55 Daha oumlnce TUumlRKSAT youmlnetim kurulu uumlyeliği tartışmasının accedilılmasıyla birlikte bu goumlrevinden istifa eden Şahin yeni goumlrevinden istifa etmedi Aynı zamanda BİKrsquote de genel kurul temsilcisi olan Şahinrsquoin farklı kamu kurumlarından aldığı maaşlar tartışma konusu oldu RTUumlK Uumlst Kurul uumlyesi Okan Konuralprsquoin de roumlportajında56 belirttiği gibi RTUumlK Uumlst Kurul uumlyelerinin birden fazla işte ccedilalışmasının oumlnuumlne geccedilen kanun da bu iktidar doumlneminde değiştirildi ve bir kamu bankasının radyo ve TV reklamlarındaki payı tartışma konusu dahi olmadı

Resmi ilan kesme cezaları dışında BİK accedilısından bu ccedileyrekte ccedilıkan oumlnemli karar resmi ilan alan gazetelerin internet siteleri hakkındaydı57 Kurumun Basın Ahlak Esasları hakkında 129 Sayılı Genel Kurul Kararına eklenen kararla erişim engeli iccedileren mahkeme kararına rağmen kaldırılmayan iccedilerikler hakkında BİK ilan kesme cezası verebilecek Bu sayede gazetelerin yalnızca basılı kopyalarına değil 5651 sayılı kanunla oumlzguumlrluumlğuuml kısıtlanan internet yayınlarına da mevcut duruma ek cezalar kesilebilecek

52 httpstwittercomilhantascistatus1262238847615864832photo153 httpsusma24comilhan-tasci-kamuoyu-baskisi-hafife-alinmamali54 httpswwwrtukgovtrhaberler37878308basin-aciklamasihtml55 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberrtuk-baskani-ebubekir-sahin-halkbank-yonetiminde-gorevlendirildi-174473656 httpswwwgercekgundemcommedya192306rtukun-chp-kontenjanindan-secilen-uyesi-konuralp-medyanin-ve-rtukun-durumunu-anlatti57 httpswwwbikgovtrgazetelerin-internet-siteleri-de-basin-ahlak-esaslari-kapsaminda-incelenebiliyor

19

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık

Yılın ikinci ccedileyreğinde sansuumlr şiddet hedef goumlsterme ve tehdit başlıklarında onlarca hadise yaşandı Sansuumlr olayların buumlyuumlk ccediloğunluğu sosyal medya paylaşımlarına veya internet sitelerinin haberlerine erişim engeli getirilmesiyle ilerledi Gazeteciler huumlkuumlmet yetkilileri ya da huumlkuumlmete yakın yayın kuruluşları aracılığıyla hedef goumlsterildi Şiddet ve tehdit ccediloğunlukla soumlzluuml veya basın aracılığıyla yuumlruumlrken gazeteci Barış Pehlivan oumlrneğinde58 goumlruumlntuumllerle belgelenmiş fiziksel şiddet dahi guumlndeme geldi Aynı oumlrnekte Pehlivanrsquoa şiddet uygulandığının goumlruumlntuumllerini paylaşan ve yaygın medyanın koumlkluuml gazetelerinden Postarsquoda ccedilalışan Timur Soykanrsquoın işine son verildi59 Boumlylece basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurmanın en sert ve yalın şekli olan sansuumlr bir şiddet sarmalı hacirclinde yolculuğuna devam etti

İkinci ccedileyrekte şiddet kapsamında bir diğer konu da baroların ldquoSavunma Yuumlruumlyorrdquo sloganıyla Avukatlık Kanunursquonda yapılması planlanan değişiklikleri protesto ettiği yuumlruumlyuumlştuuml Farklı illerden Ankararsquoya yapılan yuumlruumlyuumlşte avukatların polis şiddetine maruz kalmasının dışında eylemi takip eden gazeteciler de farklı şekillerde şiddet mağduru oldu Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi koordinasyonunda ve Voice of America Tuumlrkccedilersquode goumlrev yapan Yıldız Yazıcıoğlu dacirchil60 birccedilok basın mensubu yuumlruumlyuumlş sırasında basın kartı dayatması ve habere muumldahale yoluyla soumlzluuml ve fiziksel saldırıya maruz kaldı Tehdit kapsamında da vakalar geccediltiğimiz doumlnemden farklı değildi AKP Kozlu Belediye Başkanırsquonın canlı yayında sarf ettiği ldquoAdalet gereğini yapmasa da ben yapacağım Herkese gereğini yapacağım Kimse sokakta rahat dolaşamayacak Benim ccedilocuğuma onuruma şerefime dokunan insanın onuruna şerefine dokunurum Tehdit ediyorum Eğer oumlyle algılıyorlarsardquo soumlzleri basının accedilık şekilde tehdit edildiğini goumlsterir nitelikteydi61 Bu başlıklardaki vakaların guumlnluumlk olarak izlendiği OumlİB Projesirsquonin raporlarına ulaşmak iccedilin buraya tıklayabilirsiniz

Yılın ikinci ccedileyreğinde ilk guumlndemi oluşturan erişim engellemeleri ve engellemelere ait istatistiklerdi Doğrudan sansuumlr kapsamında değerlendirilecek internet sitesi ve sosyal medyada URL temelli engelleme toplam sayılarını ve engellenen siteleri Bilgi Teknolojileri Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTK) iki yılı aşkın suumlredir internet sitesinden paylaşmıyor Yine de İfade Oumlzguumlrluumlğuuml Derneğirsquonin (İFOD) yıllardır suumlrduumlrduumlğuuml ayrıntılı inceleme sonucu yayımladığı rapor ile bu istatistikler kamu ile paylaşılmış oldu İFODrsquoun Engelli Web raporuna goumlre 2019 yılı sonu itibarıyla Tuumlrkiyersquoden 408494 web sitesi engellenmiş durumda62 Bu engellemelerin birccediloğu kanunda accedilık şekilde belirtilen muumlstehcenlik ccedilocukları cinsel istismarı intihara youmlnlendirme vb Tuumlrk Ceza Kanunu gereği succedil teşkil edecek konularda olmasına rağmen kayda değer bir boumlluumlmuuml de accedilık şekilde siyasi eleştirileri susturmaya youmlnelik kararlardan oluşturuyor Raporda da belirtildiği gibi 2015 yılında 5651 norsquolu Kanunun ldquohellip 8A maddesiyle oumlncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal guumlvenliğinin korunması millicirc guumlvenlik ve kamu duumlzeninin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaccedilına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak iccedileriğin

58 httpstwittercomtimursoykanstatus126125399074405171459 httpswwwgercekgundemcommedya192945baris-terkoglu-yazdi-postadan-bizim-icin-kovuldu60 httpswwwhaberanaliznethabercgd-basin-karti-santajina-son-verin-dedi-1035461 httpsabcgazetesicomcanli-yayinda-akpli-baskandan-gazetecilere-tehdit-kimse-sokakta-rahat-dolasamayacak-11427762 httpsifadeorgtrreportsEngelliWeb_2019pdf

14

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Verilerin birbirinden farklı oluşunun guumlncelleme yapılmaması izlenen doumlnemlerinin farklı oluşu gazeteci tanımının medya ccedilalışanlarını kapsayıp kapsamaması vb nedenleri bulunuyor Cezaevinde bulunan gazeteci sayılarına bakıldığında 2020 ilk ccedileyreğine goumlre oldukccedila kısıtlı bir azalma soumlz konusu Ayrıca Covid-19 salgını kapsamında birccedilok davanın ertelenmesinde de tutuklu yargılanan gazeteciler aşısından olumsuz etki doğurduğu ortada Ne olursa olsun Tuumlrkiyersquode birccedilok gazeteci cezaevinde ve basın ve ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuuml kısıtlayacak goumlzaltı ve yargı kararları hız kesmeden alınmaya devam ediyor Birccedilok gazetecinin Nisan ayında ccedilıkarılan İnfaz Yasası kapsamındaki aftan yararlanamaması da konunun ispatı niteliğinde

b Basın kartı duumlzenlemeleri

2020 yılı ilk ccedileyreğinin guumlndemi Ocak ayında 894 gazetecinin basın kartının iptal edilmesiydi Kamuoyu baskısının ardından basın kartlarının ldquoiptal edilmediği beklemede olduğurdquo accedilıklansa da gazetecilerin birccediloğu hacirclacirc kartlarını alamamış durumda 2020 yılı ikinci yarısında Basın Kartı Komisyonu ya da kartların dağıtımıyla ilgili başat bir gelişme yaşanmadı ancak basın kartları gazetecilerin resmicirc kurumlara girişleri huumlkuumlmetin duumlzenlediği toplantıları ya da sokak eylemlerini takip etme gibi konularda sınırlama unsuru olarak kullanılmaya devam ediyor Basın kartı varlığının bu anlamda kullanılmasına bir oumlrnek Haziran ayında yaşandı İzmirrsquode Kuumlltuumlrparkrsquota fotoğraf ccedileken gazeteci Mustafa Oğuz park guumlvenlikleri tarafından basın kartını goumlstermesi talebiyle sorgulandı40 Mustafa Oğuz suumlrekli basın kartı sahibi bir gazeteci olmasına rağmen fotoğraf makinesi guumlvenlik goumlrevlileri tarafından incelenmek istendi Oğuz ve İzmir Gazeteciler Cemiyeti tarafından olaya tepki goumlsterildi Bunun oumltesinde ise parkta fotoğraf ccedilekmek isteyen herhangi bir yurttaşın guumlvenlik goumlrevlilerinin sorgusuna maruz kalması konuyla ilgili asıl duumlşuumlnduumlruumlcuuml soru Olay oumlrguumlsuumlne bakıldığında basın kartının gazetecilere mesleki ve sosyal avantajlar getiren değil duumlşuumlnme ve ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuuml kısıtlamayı sağlayan bir araccedil olarak kullanıldığı accedilıkccedila ortada

Basın kartının bir sınırlama aracı olarak kullanılmasının yanında mevcut basın kartlarının yenilenmemesi gazeteciler accedilısından asıl sorun Yenilenmeme konusunda bu ccedileyrekteki gelişmelerden birisi HDP Antalya Milletvekili Kemal Buumllbuumllrsquouumln konuyu TBMMrsquoye taşımasıydı Her ne kadar soru oumlnergelerine huumlkuumlmet ve Cumhurbaşkanlığı tarafından TBMM iccedil tuumlzuumlğuumlne goumlre 15 guumln iccedilerisinde cevap verilmesi41 gerekse de bu kurala uyulmuyor Kaldı ki verilen cevaplar da ccediloğunlukla veriye dayalı veya kanıt niteliği taşıyan iccedilerikler barındırmıyor Kemal Buumllbuumllrsquouumln gazeteciler Hasan Cemal Tuğrul Eryılmaz Murat Sabuncu Yalccedilın Doğan ve Aydın Enginrsquoin suumlrekli basın kartlarının ldquoaraştırmardquo gerekccedilesiyle henuumlz yenilenmediğini sorguladığı oumlnergesi 15 guumlnuuml geccediltikten sonra ldquoBasın kartı alacak basın mensupları iccedilin Basın Kartı Youmlnetmeliğinde belirtilen şartlar dışında herhangi bir kriter aranmamaktadırrdquo bildirimiyle yanıtlandı42 Fakat Buumllbuumllrsquouumln hacirclihazırdaki sorusu bu kriterlerin keyfiyet taşıyıp taşımadığına ve bahsi geccedilen gazetecilerin hangi kriterler nedeniyle bekletildiğine youmlnelikti43 Basın Kartı Youmlnetmeliğindeki kriterler accedilık şekilde teroumlr ya da anayasal duumlzene karşı succedillar

40 httpswwwbirgunnethaberkulturpark-in-guvenlikcileri-gazeteciyi-engelledi-30306541 httpswwwtbmmgovtrdocsictuzukpdf42 httpswww2tbmmgovtrd2777-30675sgcpdf43 httpsyeni1mecracom5-gazetecinin-surekli-basin-kartinin-yenilenmemesi-meclise-tasindi

15

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

gibi nedenlerle ldquohuumlkuumlm giymiş olmakrdquo şartını oumlngoumlrse de uzun yıllardır mesleğini icra eden birccedilok gazetecinin başvuruları hacirclacirc beklemede İsmi geccedilen gazetecilerin mesleğini icra ettiğine dair belki milyonlarca kanıt varken ve gazeteciler kriterler arasında belirtilen succedillardan huumlkuumlm giymemişken suumlrekli basın kartlarının teslim edilmemesinin keyficirc bir uygulama olduğu goumlruumlluumlyor

Konuyla ilgili bu ccedileyrekte duumlzenlediği ankette gazetecilere sorular youmlnelten Gazeteciler Cemiyeti M4D Projesi kapsamındaki sonuccedillar da benzer nitelikte Anketi yanıtlayan gazetecilerin 41rsquoi basın kartı olmadığını belirtti Bu gazeteciler arasında basın kartı başvurusunda bulunanların bekleme suumlreleri iki ay ile 32 ay arasında değişiklik goumlsteriyor 32 aydır bekleyen yalnızca bir gazeteci bulunmasına rağmen bu suumlre herhangi bir resmicirc başvurunun cevaplanması iccedilin gereken suumlrenin kat kat uumlzerinde

Grafik-3 Basın kartı sahipliği

Ayrıca basın kartı olmadığını belirtenlerin 59rsquou basın kartı iccedilin gerekli şartları sağlamadığını belirtiyor Bu yanıtı verenlerin 83rsquoluumlk bir ccediloğunluğu aktif ccedilalışan gazetecilerden oluşuyor Aktif ccedilalışan gazetecilerin 61rsquoi sektoumlrde altı yıldan fazla (ayrıca 28rsquoi 10 yıldan fazla olmak uumlzere) deneyime sahip Gazetecilerin basın kartı iccedilin gerekli şartları sağlayamamaları altında yatan nedenler arasında mesleğini internet gazetelerinde suumlrduumlrmek kriterler arasında bulunan succedillarla ilgili huumlkuumlm giymiş olmak ya da davasının suumlrmesi gibi nedenler bulunuyor Anketin de sonuccedillarına bakıldığında birccedilok gazetecinin sosyal haklar ve akreditasyon konularından mahrum bırakıldığı goumlzlemleniyor

c Radyo ve Televizyon Uumlst Kurulu (RTUumlK) ve Basın İlan Kurumu (BİK)

2020 yılı ilk ccedileyreğini sırasıyla idari para yayın durdurma ve ilan kesme cezalarıyla geccediliren iki kurum iccedilin ikinci ccedileyrekte de farklı bir gelişme yaşanmadı Nisan-Mayıs-Haziran aylarında meydana gelen tek olumlu gelişme ccedileyreğin başında Covid-19 salgınıyla bağlantılı RTUumlKrsquouumln aldığı ldquoreklam Uumlst Kurul paylarını ertelemerdquo kararıydı44 Medya kuruluşlarının Ocak-Şubat-Mart 2020 doumlnemine

44 httpswwwaacomtrtrturkiyertuk-reklam-ust-kurul-paylarini-erteledi1788047

Basın kartınız var mı

Suumlrekli basın kartım varBasın kartına sahip değilimSarı basın kartım varTurkuaz basın kartım var

5 1 Y A N I T

16

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

ilişkin oumldemeleri gereken miktar uumlccedil ay suumlreyle ertelendi BİKrsquoin ilk ccedileyrekte yerel basın iccedilin tanıdığı ldquodoumlnuumlşuumlmluuml yayınrdquo imkacircnı da Temmuz ayı başına kadar geccedilerliliğini korudu ve 30 Haziranrsquoda yapılan duyuruyla 1 ay suumlreyle uzatıldı45 Salgın doumlnemine oumlzguuml bu iki katkının dışında her iki kurumun da ikinci ccedileyrek karnesi basın kestikleri cezalardan oluşuyor

RTUumlKrsquouumln ikinci ccedileyrekte Uumlst Kurul kararıyla verdiği cezalar ccediloğunlukla idari para cezası olmakla birlikte yayın durdurmaya kadar uzanıyor Ayrıca yayın lisansının iptali uyarıları da oumlnceki doumlnemlerde sık goumlruumllmeyen kararlardan Kurumun Uumlst Kurul kararları incelendiğinde 1 Nisan 2020 ndash 30 Haziran 2020 arasındaki toplantılarda alınan 373 kararın 23rsquouumlnuumln RTUumlK Kanunursquonda bulunan ve keyfi cezalandırmaların temelini oluşturan 8rsquoinci maddesinin birinci fıkrasıyla bağlantılı olduğu goumlruumlluumlyor Bu madde altında geccedilen tarafsızlık hukukun uumlstuumlnluumlğuuml millicirc ve manevicirc değerler boumlluumlcuumlluumlk ayrımcılık haksız ccedilıkar insan onuru ve oumlzel hayatın gizliliği bentlerinin kurulun ccediloğunluğunu oluşturan AKP ve MHP temsilcilerinin46 inisiyatifinde ccediloğunluk sağlanarak cezalandırma aracı olarak kullanıldığı bu ccedileyrekte de tartışılan konulardandı 23 karar incelendiğinde karşımıza aşağıdaki gibi bir tablo ccedilıkıyor47

bull (a) bendi uumlzerinden boumlluumlcuumlluumlk succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Ayşenur Arslanrsquoın Medya Mahallesi programının yayınının beş kez durdurulması

bull (b) bendi uumlzerinden toplumu kin ve duumlşmanlığa tahrik succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1413032 TL idari para cezası ve Fatih Portakalrsquoın Ana Haber Buumllteni yayınının uumlccedil kez durdurulması Halk TVrsquoye 29254 TL idari para cezası ve Şirin Payzınrsquoın Soumlzuumlm Var programının beş kez durdurulması Uumllke TVrsquodeki Esra Eloumlnuuml ile Arafta Sorular programında Sevda Noyanrsquoın soumlzleri nedeniyle program yayınının uumlccedil kez durdurulması48

bull (c) bendi uumlzerinden hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ve tarafsızlığın ihlacircli succedillamasıyla Ulusal TVrsquoye 25881 TL idari para cezası uygulanması ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (ccedil) bendi uumlzerinden oumlzel hayatın gizliliği succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL ve TELE 1rsquo 27460 idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (f) bendi uumlzerinden millicirc ve manevicirc değerlere aykırılık succedillamasıyla TELE 1rsquoe 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Can Ataklırsquonın Guumln Başlıyor programının yayınının uumlccedil kez durdurulması

45 httpswwwbikgovtrbasin-ilan-kurumunun-gazeteleri-rahatlatan-destek-paketinin-suresi-uzatildi46 Yedi kişilik Uumlst Kurulrsquoda kararlar iccedilin oy ccedilokluğu aranıyor ve siyasi partilerin meclisteki temsilleri oranında kurula temsilci seccedililiyor İccedilinde bulunduğumuz yasama doumlneminde yedi uumlyenin doumlrduuml AKP ve MHP kontenjanından olduğu iccedilin basit şekilde tuumlm kararların uumlye fazlalığına dayanarak alındığını soumlyleyebiliriz47 RTUumlK Uumlst Kurul kararlarına bu adresten ulaşabilirsiniz httpswwwrtukgovtrust-kurul-kararlari48 Bu uumlccedil karar arasında Sevda Noyanrsquoın accedilık şekilde şiddete ve cinayete teşviki iccedileren 15 Temmuz darbe girişimiyle bağlantılı ldquoBizim aile şoumlyle bir 50 kişiyi goumltuumlruumlrhellip Bizim hala sitede var hacirclacirc 3-5 benim listem hazır accedilıkccedilasıhelliprdquo soumlzleri nedeniyle alınan karar oumlzguumln bir nitelik taşıyor Kamuoyu baskısıyla tartışmanın uzun suumlre guumlndemde kalması Uumlst Kurulrsquoun AKP ve MHPrsquoli uumlyelerinin nadir şekilde kendi yandaşlarını cezalandırmasının bir oumlrneği olarak ortaya ccedilıktı Diğer iki karar RTUumlKrsquouumln klasikleşmiş kararlarının ağır birer oumlrneğini teşkil ediyor Ayrıca Uumllke TVrsquoye verilen cezanın idari para cezasını barındırmaması da ccedilifte standardın ispatı niteliğinde

17

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull (h) bendi kapsamında kesilen cezalar yasalarda accedilık şekilde belirtilmiş tuumltuumln alkol ve bahis yasaklarına dair olduğu iccedilin bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen uumlccedil ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

bull (ı) bendi uumlzerinden tarafsızlığın ve meslek ilkelerinin ihlacircli succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL Fox TVrsquoye 1745928 TL TELE 1rsquoe 25881 TL Radyo Sporrsquoa iki ayrı yayından 5714lsquoşer TL idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (i) bendi uumlzerinden hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunmayan kişilerin succedillu ilan edilemeyecek olması succedillamasıyla CNN Tuumlrk Show TV Habertuumlrk ve TV100 yayın organlarının uyarılması49

bull (j) bendi uumlzerinden haksız ccedilıkar ve rekabet succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1163952 TL para cezası ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması50

bull (m) bendi kapsamında kesilen cezalar yasada accedilık şekilde belirtilmiş argo kullanımı nedeniyle gerccedilekleştiğinden bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen iki ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

RTUumlKrsquouumln bu doumlnem M4D Projesi raporu kapsamına giren kararlarının toplamında 4546350 TL idari para ve 19 guumlnluumlk program yayını durdurma cezasını kapsadığı goumlruumlluumlyor Bir başka deyişle RTUumlK her yeni ccedileyrekte ceza rekoru kırıyor Bu ccedileyrekte de oumlzellikle Fox TV Halk TV TELE 1 gibi muhalif addedilebilecek kanallara verilen cezalar medya ccediloğulculuğunu geriye goumltuumlrmeye devam ediyor Raporun ldquoRatinglerrdquo boumlluumlmuumlnde de aktarıldığı gibi oumlzellikle Fox TVrsquonin sıralamalarda uumlst sıralarda yer alışı ve hedef kitlesi bu cezaların birincil sebebi olarak goumlruumllebilir Bunun yanında Halk TV TELE 1 gibi daha duumlşuumlk buumltccedileli yayın yapan televizyonlar da gelirleri oranında kesilen cezalarla yayın hayatına devam etmekte guumlccedilluumlk ccedilekecektir

BİKrsquoin ikinci ccedileyrekteki ceza karnesine internet sitesinde yayımladığı Youmlnetim Kurulu kararlarından ulaşılsa da ceza kesilen kurumların adları kurum tarafından kamuoyu ile doğrudan paylaşılmıyor Kurumun Nisan-Mayıs-Haziran aylarında yaptığı toplantılardan ccedilıkan kararlar sonucunda toplam 26 defa ve yine toplam 187 guumlnluumlk resmi ilan ve reklam bir defa ve 60 guumlnluumlk de yalnızca reklam kesme cezası verildiği anlaşılıyor Uluslararası Basın Enstituumlsuuml (IPI) oumlncuumlluumlğuumlnde 20 basın kuruluşunun BİK Genel Muumlduumlruuml Rıdvan Duranrsquoa ilettiği mektuptan alıntıyla bu sayılar 2020 yılı toplamında 39 ulusal ve yerel gazeteye toplam 316 guumlnluumlk ilan kesme cezası şeklinde vuku buluyor51 IPI tarafından da belirtildiği gibi oumlnceki yıllara goumlre artış goumlsteren rakamlar basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından kaygı verici ayrıca BİK bu verileri şeffaf biccedilimde yayınların isimleriyle paylaşmamaya devam ediyor

49 Bu karar Kırklareli eski valisi Orhan Ccediliftccedilirsquonin kadın youmlnelik şiddet succedillamasıyla yargılandığı dava kapsamında yapılan haberler hakkında alındı50 Karar RTUumlKrsquouumln bu ccedileyrekteki cezaları arasında kritik olanlardan birisi Zira FETOumlPDY tutuklusu olan eski kanal ccedilalışanı Ercan Guumlnrsquouumln haberin kuumlnye boumlluumlmuumlnde isminin yer alması succedil sayıldı ve kanala 1 milyon TLrsquonin uumlzerinde para cezası kesildi Kararın muğlaklığı ve dayandırıldığı madde arasındaki bağlantı tartışma konusu oldu51 httpsfreeturkeyjournalistsipimediatruluslararasi-basin-ozgurlugu-gruplari-bike-seffaflik-cagrisi-yapti

18

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

RTUumlK ceza karnesinin yanında bu ccedileyrekte CHP kontenjanından seccedililmiş Uumlst Kurul uumlyeleri İlhan Taşccedilı ve Okan Konuralprsquoin rapor ve accedilıklamalarıyla da guumlndeme geldi Taşccedilırsquonın hazırladığı rapora goumlre52 01012019-15052020 tarihleri arasında huumlkuumlmet yanlısı TV kanallarına toplam uumlccedil kez yaptırım uygulanırken eleştirel yayın ccedilizgisi olan kanallar iccedilin bu sayı 36 Halk TV TELE 1 FOX TV KRT sırasıyla giden ikinci listede toplam 28 idari para sekiz yayın durdurma cezası bulunuyor Taşccedilırsquoya goumlre RTUumlKrsquouumln duumlzenli yaptırım aracı hacircline gelmesinin yanında kurumun bir diğer oumlzelliği de iktidar partisinin eliyle liyakat ve deneyim temelli ccedilalışmadan uzaklaşmasıhellip İlhan Taşccedilırsquonın Susma 24 Platformursquona verdiği roumlportaja goumlre oumlzellikle Ebubekir Şahinrsquoin başkanlığa getirilmesinden sonra ldquoİzleme ve Değerlendirme Dairesi başta olmak uumlzere tuumlm birimlerde ccedilalışan deneyim ve liyakat sahibi uzmanlar işlevsizleştirilip suumlruumllduumller53rdquo Kurumun yapısı gereği Uumlst Kurulrsquoda tartışılacak konuların yalnızca RTUumlK Başkanı tarafından belirlenebilmesi de bir diğer sorun Uumlyelerin dilekccedileleri ve yurttaşların ilettikleri şikayetler de İlhan Taşccedilırsquoya goumlre Başkan tarafından dikkate alınmamakta Durumun tersine 8 Mayısrsquota RTUumlK internet sitesinde RTUumlK Başkanlığı imzasıyla yayımlanan basın accedilıklamasında ise kurumun tuumlm kararları demokratik ilkeler ccedilerccedilevesinde aldığı belirtildikten sonra ldquoifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml kılıfı iccediline sokmaya ccedilalışmalarını anlamak muumlmkuumln değildirrdquo soumlzleriyle gazetecilerin mesleği sorgulanıyor ve accedilık şekilde ldquoBaşta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak uumlzere devlet buumlyuumlklerimize hakaret etmeyi maharet kabul eden ve buradan bile reyting devşirmeye ccedilalışanlarıhellip nasıl goumlrmezden gelebilirizrdquo ifadesiyle muğlaklığıyla tartışma yaratan RTUumlK Kanunu maddelerine goumlnderme yapılıyor54

Bu ccedileyreği guumlndemin ilk sıralarında geccediliren RTUumlKrsquoten son haber de Başkan Ebubekir Şahinrsquoin Halk Bank Youmlnetim Kuruluna girmesiyle geldi55 Daha oumlnce TUumlRKSAT youmlnetim kurulu uumlyeliği tartışmasının accedilılmasıyla birlikte bu goumlrevinden istifa eden Şahin yeni goumlrevinden istifa etmedi Aynı zamanda BİKrsquote de genel kurul temsilcisi olan Şahinrsquoin farklı kamu kurumlarından aldığı maaşlar tartışma konusu oldu RTUumlK Uumlst Kurul uumlyesi Okan Konuralprsquoin de roumlportajında56 belirttiği gibi RTUumlK Uumlst Kurul uumlyelerinin birden fazla işte ccedilalışmasının oumlnuumlne geccedilen kanun da bu iktidar doumlneminde değiştirildi ve bir kamu bankasının radyo ve TV reklamlarındaki payı tartışma konusu dahi olmadı

Resmi ilan kesme cezaları dışında BİK accedilısından bu ccedileyrekte ccedilıkan oumlnemli karar resmi ilan alan gazetelerin internet siteleri hakkındaydı57 Kurumun Basın Ahlak Esasları hakkında 129 Sayılı Genel Kurul Kararına eklenen kararla erişim engeli iccedileren mahkeme kararına rağmen kaldırılmayan iccedilerikler hakkında BİK ilan kesme cezası verebilecek Bu sayede gazetelerin yalnızca basılı kopyalarına değil 5651 sayılı kanunla oumlzguumlrluumlğuuml kısıtlanan internet yayınlarına da mevcut duruma ek cezalar kesilebilecek

52 httpstwittercomilhantascistatus1262238847615864832photo153 httpsusma24comilhan-tasci-kamuoyu-baskisi-hafife-alinmamali54 httpswwwrtukgovtrhaberler37878308basin-aciklamasihtml55 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberrtuk-baskani-ebubekir-sahin-halkbank-yonetiminde-gorevlendirildi-174473656 httpswwwgercekgundemcommedya192306rtukun-chp-kontenjanindan-secilen-uyesi-konuralp-medyanin-ve-rtukun-durumunu-anlatti57 httpswwwbikgovtrgazetelerin-internet-siteleri-de-basin-ahlak-esaslari-kapsaminda-incelenebiliyor

19

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık

Yılın ikinci ccedileyreğinde sansuumlr şiddet hedef goumlsterme ve tehdit başlıklarında onlarca hadise yaşandı Sansuumlr olayların buumlyuumlk ccediloğunluğu sosyal medya paylaşımlarına veya internet sitelerinin haberlerine erişim engeli getirilmesiyle ilerledi Gazeteciler huumlkuumlmet yetkilileri ya da huumlkuumlmete yakın yayın kuruluşları aracılığıyla hedef goumlsterildi Şiddet ve tehdit ccediloğunlukla soumlzluuml veya basın aracılığıyla yuumlruumlrken gazeteci Barış Pehlivan oumlrneğinde58 goumlruumlntuumllerle belgelenmiş fiziksel şiddet dahi guumlndeme geldi Aynı oumlrnekte Pehlivanrsquoa şiddet uygulandığının goumlruumlntuumllerini paylaşan ve yaygın medyanın koumlkluuml gazetelerinden Postarsquoda ccedilalışan Timur Soykanrsquoın işine son verildi59 Boumlylece basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurmanın en sert ve yalın şekli olan sansuumlr bir şiddet sarmalı hacirclinde yolculuğuna devam etti

İkinci ccedileyrekte şiddet kapsamında bir diğer konu da baroların ldquoSavunma Yuumlruumlyorrdquo sloganıyla Avukatlık Kanunursquonda yapılması planlanan değişiklikleri protesto ettiği yuumlruumlyuumlştuuml Farklı illerden Ankararsquoya yapılan yuumlruumlyuumlşte avukatların polis şiddetine maruz kalmasının dışında eylemi takip eden gazeteciler de farklı şekillerde şiddet mağduru oldu Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi koordinasyonunda ve Voice of America Tuumlrkccedilersquode goumlrev yapan Yıldız Yazıcıoğlu dacirchil60 birccedilok basın mensubu yuumlruumlyuumlş sırasında basın kartı dayatması ve habere muumldahale yoluyla soumlzluuml ve fiziksel saldırıya maruz kaldı Tehdit kapsamında da vakalar geccediltiğimiz doumlnemden farklı değildi AKP Kozlu Belediye Başkanırsquonın canlı yayında sarf ettiği ldquoAdalet gereğini yapmasa da ben yapacağım Herkese gereğini yapacağım Kimse sokakta rahat dolaşamayacak Benim ccedilocuğuma onuruma şerefime dokunan insanın onuruna şerefine dokunurum Tehdit ediyorum Eğer oumlyle algılıyorlarsardquo soumlzleri basının accedilık şekilde tehdit edildiğini goumlsterir nitelikteydi61 Bu başlıklardaki vakaların guumlnluumlk olarak izlendiği OumlİB Projesirsquonin raporlarına ulaşmak iccedilin buraya tıklayabilirsiniz

Yılın ikinci ccedileyreğinde ilk guumlndemi oluşturan erişim engellemeleri ve engellemelere ait istatistiklerdi Doğrudan sansuumlr kapsamında değerlendirilecek internet sitesi ve sosyal medyada URL temelli engelleme toplam sayılarını ve engellenen siteleri Bilgi Teknolojileri Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTK) iki yılı aşkın suumlredir internet sitesinden paylaşmıyor Yine de İfade Oumlzguumlrluumlğuuml Derneğirsquonin (İFOD) yıllardır suumlrduumlrduumlğuuml ayrıntılı inceleme sonucu yayımladığı rapor ile bu istatistikler kamu ile paylaşılmış oldu İFODrsquoun Engelli Web raporuna goumlre 2019 yılı sonu itibarıyla Tuumlrkiyersquoden 408494 web sitesi engellenmiş durumda62 Bu engellemelerin birccediloğu kanunda accedilık şekilde belirtilen muumlstehcenlik ccedilocukları cinsel istismarı intihara youmlnlendirme vb Tuumlrk Ceza Kanunu gereği succedil teşkil edecek konularda olmasına rağmen kayda değer bir boumlluumlmuuml de accedilık şekilde siyasi eleştirileri susturmaya youmlnelik kararlardan oluşturuyor Raporda da belirtildiği gibi 2015 yılında 5651 norsquolu Kanunun ldquohellip 8A maddesiyle oumlncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal guumlvenliğinin korunması millicirc guumlvenlik ve kamu duumlzeninin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaccedilına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak iccedileriğin

58 httpstwittercomtimursoykanstatus126125399074405171459 httpswwwgercekgundemcommedya192945baris-terkoglu-yazdi-postadan-bizim-icin-kovuldu60 httpswwwhaberanaliznethabercgd-basin-karti-santajina-son-verin-dedi-1035461 httpsabcgazetesicomcanli-yayinda-akpli-baskandan-gazetecilere-tehdit-kimse-sokakta-rahat-dolasamayacak-11427762 httpsifadeorgtrreportsEngelliWeb_2019pdf

15

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

gibi nedenlerle ldquohuumlkuumlm giymiş olmakrdquo şartını oumlngoumlrse de uzun yıllardır mesleğini icra eden birccedilok gazetecinin başvuruları hacirclacirc beklemede İsmi geccedilen gazetecilerin mesleğini icra ettiğine dair belki milyonlarca kanıt varken ve gazeteciler kriterler arasında belirtilen succedillardan huumlkuumlm giymemişken suumlrekli basın kartlarının teslim edilmemesinin keyficirc bir uygulama olduğu goumlruumlluumlyor

Konuyla ilgili bu ccedileyrekte duumlzenlediği ankette gazetecilere sorular youmlnelten Gazeteciler Cemiyeti M4D Projesi kapsamındaki sonuccedillar da benzer nitelikte Anketi yanıtlayan gazetecilerin 41rsquoi basın kartı olmadığını belirtti Bu gazeteciler arasında basın kartı başvurusunda bulunanların bekleme suumlreleri iki ay ile 32 ay arasında değişiklik goumlsteriyor 32 aydır bekleyen yalnızca bir gazeteci bulunmasına rağmen bu suumlre herhangi bir resmicirc başvurunun cevaplanması iccedilin gereken suumlrenin kat kat uumlzerinde

Grafik-3 Basın kartı sahipliği

Ayrıca basın kartı olmadığını belirtenlerin 59rsquou basın kartı iccedilin gerekli şartları sağlamadığını belirtiyor Bu yanıtı verenlerin 83rsquoluumlk bir ccediloğunluğu aktif ccedilalışan gazetecilerden oluşuyor Aktif ccedilalışan gazetecilerin 61rsquoi sektoumlrde altı yıldan fazla (ayrıca 28rsquoi 10 yıldan fazla olmak uumlzere) deneyime sahip Gazetecilerin basın kartı iccedilin gerekli şartları sağlayamamaları altında yatan nedenler arasında mesleğini internet gazetelerinde suumlrduumlrmek kriterler arasında bulunan succedillarla ilgili huumlkuumlm giymiş olmak ya da davasının suumlrmesi gibi nedenler bulunuyor Anketin de sonuccedillarına bakıldığında birccedilok gazetecinin sosyal haklar ve akreditasyon konularından mahrum bırakıldığı goumlzlemleniyor

c Radyo ve Televizyon Uumlst Kurulu (RTUumlK) ve Basın İlan Kurumu (BİK)

2020 yılı ilk ccedileyreğini sırasıyla idari para yayın durdurma ve ilan kesme cezalarıyla geccediliren iki kurum iccedilin ikinci ccedileyrekte de farklı bir gelişme yaşanmadı Nisan-Mayıs-Haziran aylarında meydana gelen tek olumlu gelişme ccedileyreğin başında Covid-19 salgınıyla bağlantılı RTUumlKrsquouumln aldığı ldquoreklam Uumlst Kurul paylarını ertelemerdquo kararıydı44 Medya kuruluşlarının Ocak-Şubat-Mart 2020 doumlnemine

44 httpswwwaacomtrtrturkiyertuk-reklam-ust-kurul-paylarini-erteledi1788047

Basın kartınız var mı

Suumlrekli basın kartım varBasın kartına sahip değilimSarı basın kartım varTurkuaz basın kartım var

5 1 Y A N I T

16

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

ilişkin oumldemeleri gereken miktar uumlccedil ay suumlreyle ertelendi BİKrsquoin ilk ccedileyrekte yerel basın iccedilin tanıdığı ldquodoumlnuumlşuumlmluuml yayınrdquo imkacircnı da Temmuz ayı başına kadar geccedilerliliğini korudu ve 30 Haziranrsquoda yapılan duyuruyla 1 ay suumlreyle uzatıldı45 Salgın doumlnemine oumlzguuml bu iki katkının dışında her iki kurumun da ikinci ccedileyrek karnesi basın kestikleri cezalardan oluşuyor

RTUumlKrsquouumln ikinci ccedileyrekte Uumlst Kurul kararıyla verdiği cezalar ccediloğunlukla idari para cezası olmakla birlikte yayın durdurmaya kadar uzanıyor Ayrıca yayın lisansının iptali uyarıları da oumlnceki doumlnemlerde sık goumlruumllmeyen kararlardan Kurumun Uumlst Kurul kararları incelendiğinde 1 Nisan 2020 ndash 30 Haziran 2020 arasındaki toplantılarda alınan 373 kararın 23rsquouumlnuumln RTUumlK Kanunursquonda bulunan ve keyfi cezalandırmaların temelini oluşturan 8rsquoinci maddesinin birinci fıkrasıyla bağlantılı olduğu goumlruumlluumlyor Bu madde altında geccedilen tarafsızlık hukukun uumlstuumlnluumlğuuml millicirc ve manevicirc değerler boumlluumlcuumlluumlk ayrımcılık haksız ccedilıkar insan onuru ve oumlzel hayatın gizliliği bentlerinin kurulun ccediloğunluğunu oluşturan AKP ve MHP temsilcilerinin46 inisiyatifinde ccediloğunluk sağlanarak cezalandırma aracı olarak kullanıldığı bu ccedileyrekte de tartışılan konulardandı 23 karar incelendiğinde karşımıza aşağıdaki gibi bir tablo ccedilıkıyor47

bull (a) bendi uumlzerinden boumlluumlcuumlluumlk succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Ayşenur Arslanrsquoın Medya Mahallesi programının yayınının beş kez durdurulması

bull (b) bendi uumlzerinden toplumu kin ve duumlşmanlığa tahrik succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1413032 TL idari para cezası ve Fatih Portakalrsquoın Ana Haber Buumllteni yayınının uumlccedil kez durdurulması Halk TVrsquoye 29254 TL idari para cezası ve Şirin Payzınrsquoın Soumlzuumlm Var programının beş kez durdurulması Uumllke TVrsquodeki Esra Eloumlnuuml ile Arafta Sorular programında Sevda Noyanrsquoın soumlzleri nedeniyle program yayınının uumlccedil kez durdurulması48

bull (c) bendi uumlzerinden hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ve tarafsızlığın ihlacircli succedillamasıyla Ulusal TVrsquoye 25881 TL idari para cezası uygulanması ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (ccedil) bendi uumlzerinden oumlzel hayatın gizliliği succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL ve TELE 1rsquo 27460 idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (f) bendi uumlzerinden millicirc ve manevicirc değerlere aykırılık succedillamasıyla TELE 1rsquoe 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Can Ataklırsquonın Guumln Başlıyor programının yayınının uumlccedil kez durdurulması

45 httpswwwbikgovtrbasin-ilan-kurumunun-gazeteleri-rahatlatan-destek-paketinin-suresi-uzatildi46 Yedi kişilik Uumlst Kurulrsquoda kararlar iccedilin oy ccedilokluğu aranıyor ve siyasi partilerin meclisteki temsilleri oranında kurula temsilci seccedililiyor İccedilinde bulunduğumuz yasama doumlneminde yedi uumlyenin doumlrduuml AKP ve MHP kontenjanından olduğu iccedilin basit şekilde tuumlm kararların uumlye fazlalığına dayanarak alındığını soumlyleyebiliriz47 RTUumlK Uumlst Kurul kararlarına bu adresten ulaşabilirsiniz httpswwwrtukgovtrust-kurul-kararlari48 Bu uumlccedil karar arasında Sevda Noyanrsquoın accedilık şekilde şiddete ve cinayete teşviki iccedileren 15 Temmuz darbe girişimiyle bağlantılı ldquoBizim aile şoumlyle bir 50 kişiyi goumltuumlruumlrhellip Bizim hala sitede var hacirclacirc 3-5 benim listem hazır accedilıkccedilasıhelliprdquo soumlzleri nedeniyle alınan karar oumlzguumln bir nitelik taşıyor Kamuoyu baskısıyla tartışmanın uzun suumlre guumlndemde kalması Uumlst Kurulrsquoun AKP ve MHPrsquoli uumlyelerinin nadir şekilde kendi yandaşlarını cezalandırmasının bir oumlrneği olarak ortaya ccedilıktı Diğer iki karar RTUumlKrsquouumln klasikleşmiş kararlarının ağır birer oumlrneğini teşkil ediyor Ayrıca Uumllke TVrsquoye verilen cezanın idari para cezasını barındırmaması da ccedilifte standardın ispatı niteliğinde

17

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull (h) bendi kapsamında kesilen cezalar yasalarda accedilık şekilde belirtilmiş tuumltuumln alkol ve bahis yasaklarına dair olduğu iccedilin bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen uumlccedil ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

bull (ı) bendi uumlzerinden tarafsızlığın ve meslek ilkelerinin ihlacircli succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL Fox TVrsquoye 1745928 TL TELE 1rsquoe 25881 TL Radyo Sporrsquoa iki ayrı yayından 5714lsquoşer TL idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (i) bendi uumlzerinden hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunmayan kişilerin succedillu ilan edilemeyecek olması succedillamasıyla CNN Tuumlrk Show TV Habertuumlrk ve TV100 yayın organlarının uyarılması49

bull (j) bendi uumlzerinden haksız ccedilıkar ve rekabet succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1163952 TL para cezası ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması50

bull (m) bendi kapsamında kesilen cezalar yasada accedilık şekilde belirtilmiş argo kullanımı nedeniyle gerccedilekleştiğinden bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen iki ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

RTUumlKrsquouumln bu doumlnem M4D Projesi raporu kapsamına giren kararlarının toplamında 4546350 TL idari para ve 19 guumlnluumlk program yayını durdurma cezasını kapsadığı goumlruumlluumlyor Bir başka deyişle RTUumlK her yeni ccedileyrekte ceza rekoru kırıyor Bu ccedileyrekte de oumlzellikle Fox TV Halk TV TELE 1 gibi muhalif addedilebilecek kanallara verilen cezalar medya ccediloğulculuğunu geriye goumltuumlrmeye devam ediyor Raporun ldquoRatinglerrdquo boumlluumlmuumlnde de aktarıldığı gibi oumlzellikle Fox TVrsquonin sıralamalarda uumlst sıralarda yer alışı ve hedef kitlesi bu cezaların birincil sebebi olarak goumlruumllebilir Bunun yanında Halk TV TELE 1 gibi daha duumlşuumlk buumltccedileli yayın yapan televizyonlar da gelirleri oranında kesilen cezalarla yayın hayatına devam etmekte guumlccedilluumlk ccedilekecektir

BİKrsquoin ikinci ccedileyrekteki ceza karnesine internet sitesinde yayımladığı Youmlnetim Kurulu kararlarından ulaşılsa da ceza kesilen kurumların adları kurum tarafından kamuoyu ile doğrudan paylaşılmıyor Kurumun Nisan-Mayıs-Haziran aylarında yaptığı toplantılardan ccedilıkan kararlar sonucunda toplam 26 defa ve yine toplam 187 guumlnluumlk resmi ilan ve reklam bir defa ve 60 guumlnluumlk de yalnızca reklam kesme cezası verildiği anlaşılıyor Uluslararası Basın Enstituumlsuuml (IPI) oumlncuumlluumlğuumlnde 20 basın kuruluşunun BİK Genel Muumlduumlruuml Rıdvan Duranrsquoa ilettiği mektuptan alıntıyla bu sayılar 2020 yılı toplamında 39 ulusal ve yerel gazeteye toplam 316 guumlnluumlk ilan kesme cezası şeklinde vuku buluyor51 IPI tarafından da belirtildiği gibi oumlnceki yıllara goumlre artış goumlsteren rakamlar basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından kaygı verici ayrıca BİK bu verileri şeffaf biccedilimde yayınların isimleriyle paylaşmamaya devam ediyor

49 Bu karar Kırklareli eski valisi Orhan Ccediliftccedilirsquonin kadın youmlnelik şiddet succedillamasıyla yargılandığı dava kapsamında yapılan haberler hakkında alındı50 Karar RTUumlKrsquouumln bu ccedileyrekteki cezaları arasında kritik olanlardan birisi Zira FETOumlPDY tutuklusu olan eski kanal ccedilalışanı Ercan Guumlnrsquouumln haberin kuumlnye boumlluumlmuumlnde isminin yer alması succedil sayıldı ve kanala 1 milyon TLrsquonin uumlzerinde para cezası kesildi Kararın muğlaklığı ve dayandırıldığı madde arasındaki bağlantı tartışma konusu oldu51 httpsfreeturkeyjournalistsipimediatruluslararasi-basin-ozgurlugu-gruplari-bike-seffaflik-cagrisi-yapti

18

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

RTUumlK ceza karnesinin yanında bu ccedileyrekte CHP kontenjanından seccedililmiş Uumlst Kurul uumlyeleri İlhan Taşccedilı ve Okan Konuralprsquoin rapor ve accedilıklamalarıyla da guumlndeme geldi Taşccedilırsquonın hazırladığı rapora goumlre52 01012019-15052020 tarihleri arasında huumlkuumlmet yanlısı TV kanallarına toplam uumlccedil kez yaptırım uygulanırken eleştirel yayın ccedilizgisi olan kanallar iccedilin bu sayı 36 Halk TV TELE 1 FOX TV KRT sırasıyla giden ikinci listede toplam 28 idari para sekiz yayın durdurma cezası bulunuyor Taşccedilırsquoya goumlre RTUumlKrsquouumln duumlzenli yaptırım aracı hacircline gelmesinin yanında kurumun bir diğer oumlzelliği de iktidar partisinin eliyle liyakat ve deneyim temelli ccedilalışmadan uzaklaşmasıhellip İlhan Taşccedilırsquonın Susma 24 Platformursquona verdiği roumlportaja goumlre oumlzellikle Ebubekir Şahinrsquoin başkanlığa getirilmesinden sonra ldquoİzleme ve Değerlendirme Dairesi başta olmak uumlzere tuumlm birimlerde ccedilalışan deneyim ve liyakat sahibi uzmanlar işlevsizleştirilip suumlruumllduumller53rdquo Kurumun yapısı gereği Uumlst Kurulrsquoda tartışılacak konuların yalnızca RTUumlK Başkanı tarafından belirlenebilmesi de bir diğer sorun Uumlyelerin dilekccedileleri ve yurttaşların ilettikleri şikayetler de İlhan Taşccedilırsquoya goumlre Başkan tarafından dikkate alınmamakta Durumun tersine 8 Mayısrsquota RTUumlK internet sitesinde RTUumlK Başkanlığı imzasıyla yayımlanan basın accedilıklamasında ise kurumun tuumlm kararları demokratik ilkeler ccedilerccedilevesinde aldığı belirtildikten sonra ldquoifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml kılıfı iccediline sokmaya ccedilalışmalarını anlamak muumlmkuumln değildirrdquo soumlzleriyle gazetecilerin mesleği sorgulanıyor ve accedilık şekilde ldquoBaşta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak uumlzere devlet buumlyuumlklerimize hakaret etmeyi maharet kabul eden ve buradan bile reyting devşirmeye ccedilalışanlarıhellip nasıl goumlrmezden gelebilirizrdquo ifadesiyle muğlaklığıyla tartışma yaratan RTUumlK Kanunu maddelerine goumlnderme yapılıyor54

Bu ccedileyreği guumlndemin ilk sıralarında geccediliren RTUumlKrsquoten son haber de Başkan Ebubekir Şahinrsquoin Halk Bank Youmlnetim Kuruluna girmesiyle geldi55 Daha oumlnce TUumlRKSAT youmlnetim kurulu uumlyeliği tartışmasının accedilılmasıyla birlikte bu goumlrevinden istifa eden Şahin yeni goumlrevinden istifa etmedi Aynı zamanda BİKrsquote de genel kurul temsilcisi olan Şahinrsquoin farklı kamu kurumlarından aldığı maaşlar tartışma konusu oldu RTUumlK Uumlst Kurul uumlyesi Okan Konuralprsquoin de roumlportajında56 belirttiği gibi RTUumlK Uumlst Kurul uumlyelerinin birden fazla işte ccedilalışmasının oumlnuumlne geccedilen kanun da bu iktidar doumlneminde değiştirildi ve bir kamu bankasının radyo ve TV reklamlarındaki payı tartışma konusu dahi olmadı

Resmi ilan kesme cezaları dışında BİK accedilısından bu ccedileyrekte ccedilıkan oumlnemli karar resmi ilan alan gazetelerin internet siteleri hakkındaydı57 Kurumun Basın Ahlak Esasları hakkında 129 Sayılı Genel Kurul Kararına eklenen kararla erişim engeli iccedileren mahkeme kararına rağmen kaldırılmayan iccedilerikler hakkında BİK ilan kesme cezası verebilecek Bu sayede gazetelerin yalnızca basılı kopyalarına değil 5651 sayılı kanunla oumlzguumlrluumlğuuml kısıtlanan internet yayınlarına da mevcut duruma ek cezalar kesilebilecek

52 httpstwittercomilhantascistatus1262238847615864832photo153 httpsusma24comilhan-tasci-kamuoyu-baskisi-hafife-alinmamali54 httpswwwrtukgovtrhaberler37878308basin-aciklamasihtml55 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberrtuk-baskani-ebubekir-sahin-halkbank-yonetiminde-gorevlendirildi-174473656 httpswwwgercekgundemcommedya192306rtukun-chp-kontenjanindan-secilen-uyesi-konuralp-medyanin-ve-rtukun-durumunu-anlatti57 httpswwwbikgovtrgazetelerin-internet-siteleri-de-basin-ahlak-esaslari-kapsaminda-incelenebiliyor

19

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık

Yılın ikinci ccedileyreğinde sansuumlr şiddet hedef goumlsterme ve tehdit başlıklarında onlarca hadise yaşandı Sansuumlr olayların buumlyuumlk ccediloğunluğu sosyal medya paylaşımlarına veya internet sitelerinin haberlerine erişim engeli getirilmesiyle ilerledi Gazeteciler huumlkuumlmet yetkilileri ya da huumlkuumlmete yakın yayın kuruluşları aracılığıyla hedef goumlsterildi Şiddet ve tehdit ccediloğunlukla soumlzluuml veya basın aracılığıyla yuumlruumlrken gazeteci Barış Pehlivan oumlrneğinde58 goumlruumlntuumllerle belgelenmiş fiziksel şiddet dahi guumlndeme geldi Aynı oumlrnekte Pehlivanrsquoa şiddet uygulandığının goumlruumlntuumllerini paylaşan ve yaygın medyanın koumlkluuml gazetelerinden Postarsquoda ccedilalışan Timur Soykanrsquoın işine son verildi59 Boumlylece basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurmanın en sert ve yalın şekli olan sansuumlr bir şiddet sarmalı hacirclinde yolculuğuna devam etti

İkinci ccedileyrekte şiddet kapsamında bir diğer konu da baroların ldquoSavunma Yuumlruumlyorrdquo sloganıyla Avukatlık Kanunursquonda yapılması planlanan değişiklikleri protesto ettiği yuumlruumlyuumlştuuml Farklı illerden Ankararsquoya yapılan yuumlruumlyuumlşte avukatların polis şiddetine maruz kalmasının dışında eylemi takip eden gazeteciler de farklı şekillerde şiddet mağduru oldu Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi koordinasyonunda ve Voice of America Tuumlrkccedilersquode goumlrev yapan Yıldız Yazıcıoğlu dacirchil60 birccedilok basın mensubu yuumlruumlyuumlş sırasında basın kartı dayatması ve habere muumldahale yoluyla soumlzluuml ve fiziksel saldırıya maruz kaldı Tehdit kapsamında da vakalar geccediltiğimiz doumlnemden farklı değildi AKP Kozlu Belediye Başkanırsquonın canlı yayında sarf ettiği ldquoAdalet gereğini yapmasa da ben yapacağım Herkese gereğini yapacağım Kimse sokakta rahat dolaşamayacak Benim ccedilocuğuma onuruma şerefime dokunan insanın onuruna şerefine dokunurum Tehdit ediyorum Eğer oumlyle algılıyorlarsardquo soumlzleri basının accedilık şekilde tehdit edildiğini goumlsterir nitelikteydi61 Bu başlıklardaki vakaların guumlnluumlk olarak izlendiği OumlİB Projesirsquonin raporlarına ulaşmak iccedilin buraya tıklayabilirsiniz

Yılın ikinci ccedileyreğinde ilk guumlndemi oluşturan erişim engellemeleri ve engellemelere ait istatistiklerdi Doğrudan sansuumlr kapsamında değerlendirilecek internet sitesi ve sosyal medyada URL temelli engelleme toplam sayılarını ve engellenen siteleri Bilgi Teknolojileri Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTK) iki yılı aşkın suumlredir internet sitesinden paylaşmıyor Yine de İfade Oumlzguumlrluumlğuuml Derneğirsquonin (İFOD) yıllardır suumlrduumlrduumlğuuml ayrıntılı inceleme sonucu yayımladığı rapor ile bu istatistikler kamu ile paylaşılmış oldu İFODrsquoun Engelli Web raporuna goumlre 2019 yılı sonu itibarıyla Tuumlrkiyersquoden 408494 web sitesi engellenmiş durumda62 Bu engellemelerin birccediloğu kanunda accedilık şekilde belirtilen muumlstehcenlik ccedilocukları cinsel istismarı intihara youmlnlendirme vb Tuumlrk Ceza Kanunu gereği succedil teşkil edecek konularda olmasına rağmen kayda değer bir boumlluumlmuuml de accedilık şekilde siyasi eleştirileri susturmaya youmlnelik kararlardan oluşturuyor Raporda da belirtildiği gibi 2015 yılında 5651 norsquolu Kanunun ldquohellip 8A maddesiyle oumlncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal guumlvenliğinin korunması millicirc guumlvenlik ve kamu duumlzeninin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaccedilına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak iccedileriğin

58 httpstwittercomtimursoykanstatus126125399074405171459 httpswwwgercekgundemcommedya192945baris-terkoglu-yazdi-postadan-bizim-icin-kovuldu60 httpswwwhaberanaliznethabercgd-basin-karti-santajina-son-verin-dedi-1035461 httpsabcgazetesicomcanli-yayinda-akpli-baskandan-gazetecilere-tehdit-kimse-sokakta-rahat-dolasamayacak-11427762 httpsifadeorgtrreportsEngelliWeb_2019pdf

16

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

ilişkin oumldemeleri gereken miktar uumlccedil ay suumlreyle ertelendi BİKrsquoin ilk ccedileyrekte yerel basın iccedilin tanıdığı ldquodoumlnuumlşuumlmluuml yayınrdquo imkacircnı da Temmuz ayı başına kadar geccedilerliliğini korudu ve 30 Haziranrsquoda yapılan duyuruyla 1 ay suumlreyle uzatıldı45 Salgın doumlnemine oumlzguuml bu iki katkının dışında her iki kurumun da ikinci ccedileyrek karnesi basın kestikleri cezalardan oluşuyor

RTUumlKrsquouumln ikinci ccedileyrekte Uumlst Kurul kararıyla verdiği cezalar ccediloğunlukla idari para cezası olmakla birlikte yayın durdurmaya kadar uzanıyor Ayrıca yayın lisansının iptali uyarıları da oumlnceki doumlnemlerde sık goumlruumllmeyen kararlardan Kurumun Uumlst Kurul kararları incelendiğinde 1 Nisan 2020 ndash 30 Haziran 2020 arasındaki toplantılarda alınan 373 kararın 23rsquouumlnuumln RTUumlK Kanunursquonda bulunan ve keyfi cezalandırmaların temelini oluşturan 8rsquoinci maddesinin birinci fıkrasıyla bağlantılı olduğu goumlruumlluumlyor Bu madde altında geccedilen tarafsızlık hukukun uumlstuumlnluumlğuuml millicirc ve manevicirc değerler boumlluumlcuumlluumlk ayrımcılık haksız ccedilıkar insan onuru ve oumlzel hayatın gizliliği bentlerinin kurulun ccediloğunluğunu oluşturan AKP ve MHP temsilcilerinin46 inisiyatifinde ccediloğunluk sağlanarak cezalandırma aracı olarak kullanıldığı bu ccedileyrekte de tartışılan konulardandı 23 karar incelendiğinde karşımıza aşağıdaki gibi bir tablo ccedilıkıyor47

bull (a) bendi uumlzerinden boumlluumlcuumlluumlk succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Ayşenur Arslanrsquoın Medya Mahallesi programının yayınının beş kez durdurulması

bull (b) bendi uumlzerinden toplumu kin ve duumlşmanlığa tahrik succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1413032 TL idari para cezası ve Fatih Portakalrsquoın Ana Haber Buumllteni yayınının uumlccedil kez durdurulması Halk TVrsquoye 29254 TL idari para cezası ve Şirin Payzınrsquoın Soumlzuumlm Var programının beş kez durdurulması Uumllke TVrsquodeki Esra Eloumlnuuml ile Arafta Sorular programında Sevda Noyanrsquoın soumlzleri nedeniyle program yayınının uumlccedil kez durdurulması48

bull (c) bendi uumlzerinden hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ve tarafsızlığın ihlacircli succedillamasıyla Ulusal TVrsquoye 25881 TL idari para cezası uygulanması ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (ccedil) bendi uumlzerinden oumlzel hayatın gizliliği succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL ve TELE 1rsquo 27460 idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (f) bendi uumlzerinden millicirc ve manevicirc değerlere aykırılık succedillamasıyla TELE 1rsquoe 25881 TL idari para cezası ve ilgili program olan Can Ataklırsquonın Guumln Başlıyor programının yayınının uumlccedil kez durdurulması

45 httpswwwbikgovtrbasin-ilan-kurumunun-gazeteleri-rahatlatan-destek-paketinin-suresi-uzatildi46 Yedi kişilik Uumlst Kurulrsquoda kararlar iccedilin oy ccedilokluğu aranıyor ve siyasi partilerin meclisteki temsilleri oranında kurula temsilci seccedililiyor İccedilinde bulunduğumuz yasama doumlneminde yedi uumlyenin doumlrduuml AKP ve MHP kontenjanından olduğu iccedilin basit şekilde tuumlm kararların uumlye fazlalığına dayanarak alındığını soumlyleyebiliriz47 RTUumlK Uumlst Kurul kararlarına bu adresten ulaşabilirsiniz httpswwwrtukgovtrust-kurul-kararlari48 Bu uumlccedil karar arasında Sevda Noyanrsquoın accedilık şekilde şiddete ve cinayete teşviki iccedileren 15 Temmuz darbe girişimiyle bağlantılı ldquoBizim aile şoumlyle bir 50 kişiyi goumltuumlruumlrhellip Bizim hala sitede var hacirclacirc 3-5 benim listem hazır accedilıkccedilasıhelliprdquo soumlzleri nedeniyle alınan karar oumlzguumln bir nitelik taşıyor Kamuoyu baskısıyla tartışmanın uzun suumlre guumlndemde kalması Uumlst Kurulrsquoun AKP ve MHPrsquoli uumlyelerinin nadir şekilde kendi yandaşlarını cezalandırmasının bir oumlrneği olarak ortaya ccedilıktı Diğer iki karar RTUumlKrsquouumln klasikleşmiş kararlarının ağır birer oumlrneğini teşkil ediyor Ayrıca Uumllke TVrsquoye verilen cezanın idari para cezasını barındırmaması da ccedilifte standardın ispatı niteliğinde

17

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull (h) bendi kapsamında kesilen cezalar yasalarda accedilık şekilde belirtilmiş tuumltuumln alkol ve bahis yasaklarına dair olduğu iccedilin bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen uumlccedil ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

bull (ı) bendi uumlzerinden tarafsızlığın ve meslek ilkelerinin ihlacircli succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL Fox TVrsquoye 1745928 TL TELE 1rsquoe 25881 TL Radyo Sporrsquoa iki ayrı yayından 5714lsquoşer TL idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (i) bendi uumlzerinden hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunmayan kişilerin succedillu ilan edilemeyecek olması succedillamasıyla CNN Tuumlrk Show TV Habertuumlrk ve TV100 yayın organlarının uyarılması49

bull (j) bendi uumlzerinden haksız ccedilıkar ve rekabet succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1163952 TL para cezası ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması50

bull (m) bendi kapsamında kesilen cezalar yasada accedilık şekilde belirtilmiş argo kullanımı nedeniyle gerccedilekleştiğinden bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen iki ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

RTUumlKrsquouumln bu doumlnem M4D Projesi raporu kapsamına giren kararlarının toplamında 4546350 TL idari para ve 19 guumlnluumlk program yayını durdurma cezasını kapsadığı goumlruumlluumlyor Bir başka deyişle RTUumlK her yeni ccedileyrekte ceza rekoru kırıyor Bu ccedileyrekte de oumlzellikle Fox TV Halk TV TELE 1 gibi muhalif addedilebilecek kanallara verilen cezalar medya ccediloğulculuğunu geriye goumltuumlrmeye devam ediyor Raporun ldquoRatinglerrdquo boumlluumlmuumlnde de aktarıldığı gibi oumlzellikle Fox TVrsquonin sıralamalarda uumlst sıralarda yer alışı ve hedef kitlesi bu cezaların birincil sebebi olarak goumlruumllebilir Bunun yanında Halk TV TELE 1 gibi daha duumlşuumlk buumltccedileli yayın yapan televizyonlar da gelirleri oranında kesilen cezalarla yayın hayatına devam etmekte guumlccedilluumlk ccedilekecektir

BİKrsquoin ikinci ccedileyrekteki ceza karnesine internet sitesinde yayımladığı Youmlnetim Kurulu kararlarından ulaşılsa da ceza kesilen kurumların adları kurum tarafından kamuoyu ile doğrudan paylaşılmıyor Kurumun Nisan-Mayıs-Haziran aylarında yaptığı toplantılardan ccedilıkan kararlar sonucunda toplam 26 defa ve yine toplam 187 guumlnluumlk resmi ilan ve reklam bir defa ve 60 guumlnluumlk de yalnızca reklam kesme cezası verildiği anlaşılıyor Uluslararası Basın Enstituumlsuuml (IPI) oumlncuumlluumlğuumlnde 20 basın kuruluşunun BİK Genel Muumlduumlruuml Rıdvan Duranrsquoa ilettiği mektuptan alıntıyla bu sayılar 2020 yılı toplamında 39 ulusal ve yerel gazeteye toplam 316 guumlnluumlk ilan kesme cezası şeklinde vuku buluyor51 IPI tarafından da belirtildiği gibi oumlnceki yıllara goumlre artış goumlsteren rakamlar basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından kaygı verici ayrıca BİK bu verileri şeffaf biccedilimde yayınların isimleriyle paylaşmamaya devam ediyor

49 Bu karar Kırklareli eski valisi Orhan Ccediliftccedilirsquonin kadın youmlnelik şiddet succedillamasıyla yargılandığı dava kapsamında yapılan haberler hakkında alındı50 Karar RTUumlKrsquouumln bu ccedileyrekteki cezaları arasında kritik olanlardan birisi Zira FETOumlPDY tutuklusu olan eski kanal ccedilalışanı Ercan Guumlnrsquouumln haberin kuumlnye boumlluumlmuumlnde isminin yer alması succedil sayıldı ve kanala 1 milyon TLrsquonin uumlzerinde para cezası kesildi Kararın muğlaklığı ve dayandırıldığı madde arasındaki bağlantı tartışma konusu oldu51 httpsfreeturkeyjournalistsipimediatruluslararasi-basin-ozgurlugu-gruplari-bike-seffaflik-cagrisi-yapti

18

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

RTUumlK ceza karnesinin yanında bu ccedileyrekte CHP kontenjanından seccedililmiş Uumlst Kurul uumlyeleri İlhan Taşccedilı ve Okan Konuralprsquoin rapor ve accedilıklamalarıyla da guumlndeme geldi Taşccedilırsquonın hazırladığı rapora goumlre52 01012019-15052020 tarihleri arasında huumlkuumlmet yanlısı TV kanallarına toplam uumlccedil kez yaptırım uygulanırken eleştirel yayın ccedilizgisi olan kanallar iccedilin bu sayı 36 Halk TV TELE 1 FOX TV KRT sırasıyla giden ikinci listede toplam 28 idari para sekiz yayın durdurma cezası bulunuyor Taşccedilırsquoya goumlre RTUumlKrsquouumln duumlzenli yaptırım aracı hacircline gelmesinin yanında kurumun bir diğer oumlzelliği de iktidar partisinin eliyle liyakat ve deneyim temelli ccedilalışmadan uzaklaşmasıhellip İlhan Taşccedilırsquonın Susma 24 Platformursquona verdiği roumlportaja goumlre oumlzellikle Ebubekir Şahinrsquoin başkanlığa getirilmesinden sonra ldquoİzleme ve Değerlendirme Dairesi başta olmak uumlzere tuumlm birimlerde ccedilalışan deneyim ve liyakat sahibi uzmanlar işlevsizleştirilip suumlruumllduumller53rdquo Kurumun yapısı gereği Uumlst Kurulrsquoda tartışılacak konuların yalnızca RTUumlK Başkanı tarafından belirlenebilmesi de bir diğer sorun Uumlyelerin dilekccedileleri ve yurttaşların ilettikleri şikayetler de İlhan Taşccedilırsquoya goumlre Başkan tarafından dikkate alınmamakta Durumun tersine 8 Mayısrsquota RTUumlK internet sitesinde RTUumlK Başkanlığı imzasıyla yayımlanan basın accedilıklamasında ise kurumun tuumlm kararları demokratik ilkeler ccedilerccedilevesinde aldığı belirtildikten sonra ldquoifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml kılıfı iccediline sokmaya ccedilalışmalarını anlamak muumlmkuumln değildirrdquo soumlzleriyle gazetecilerin mesleği sorgulanıyor ve accedilık şekilde ldquoBaşta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak uumlzere devlet buumlyuumlklerimize hakaret etmeyi maharet kabul eden ve buradan bile reyting devşirmeye ccedilalışanlarıhellip nasıl goumlrmezden gelebilirizrdquo ifadesiyle muğlaklığıyla tartışma yaratan RTUumlK Kanunu maddelerine goumlnderme yapılıyor54

Bu ccedileyreği guumlndemin ilk sıralarında geccediliren RTUumlKrsquoten son haber de Başkan Ebubekir Şahinrsquoin Halk Bank Youmlnetim Kuruluna girmesiyle geldi55 Daha oumlnce TUumlRKSAT youmlnetim kurulu uumlyeliği tartışmasının accedilılmasıyla birlikte bu goumlrevinden istifa eden Şahin yeni goumlrevinden istifa etmedi Aynı zamanda BİKrsquote de genel kurul temsilcisi olan Şahinrsquoin farklı kamu kurumlarından aldığı maaşlar tartışma konusu oldu RTUumlK Uumlst Kurul uumlyesi Okan Konuralprsquoin de roumlportajında56 belirttiği gibi RTUumlK Uumlst Kurul uumlyelerinin birden fazla işte ccedilalışmasının oumlnuumlne geccedilen kanun da bu iktidar doumlneminde değiştirildi ve bir kamu bankasının radyo ve TV reklamlarındaki payı tartışma konusu dahi olmadı

Resmi ilan kesme cezaları dışında BİK accedilısından bu ccedileyrekte ccedilıkan oumlnemli karar resmi ilan alan gazetelerin internet siteleri hakkındaydı57 Kurumun Basın Ahlak Esasları hakkında 129 Sayılı Genel Kurul Kararına eklenen kararla erişim engeli iccedileren mahkeme kararına rağmen kaldırılmayan iccedilerikler hakkında BİK ilan kesme cezası verebilecek Bu sayede gazetelerin yalnızca basılı kopyalarına değil 5651 sayılı kanunla oumlzguumlrluumlğuuml kısıtlanan internet yayınlarına da mevcut duruma ek cezalar kesilebilecek

52 httpstwittercomilhantascistatus1262238847615864832photo153 httpsusma24comilhan-tasci-kamuoyu-baskisi-hafife-alinmamali54 httpswwwrtukgovtrhaberler37878308basin-aciklamasihtml55 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberrtuk-baskani-ebubekir-sahin-halkbank-yonetiminde-gorevlendirildi-174473656 httpswwwgercekgundemcommedya192306rtukun-chp-kontenjanindan-secilen-uyesi-konuralp-medyanin-ve-rtukun-durumunu-anlatti57 httpswwwbikgovtrgazetelerin-internet-siteleri-de-basin-ahlak-esaslari-kapsaminda-incelenebiliyor

19

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık

Yılın ikinci ccedileyreğinde sansuumlr şiddet hedef goumlsterme ve tehdit başlıklarında onlarca hadise yaşandı Sansuumlr olayların buumlyuumlk ccediloğunluğu sosyal medya paylaşımlarına veya internet sitelerinin haberlerine erişim engeli getirilmesiyle ilerledi Gazeteciler huumlkuumlmet yetkilileri ya da huumlkuumlmete yakın yayın kuruluşları aracılığıyla hedef goumlsterildi Şiddet ve tehdit ccediloğunlukla soumlzluuml veya basın aracılığıyla yuumlruumlrken gazeteci Barış Pehlivan oumlrneğinde58 goumlruumlntuumllerle belgelenmiş fiziksel şiddet dahi guumlndeme geldi Aynı oumlrnekte Pehlivanrsquoa şiddet uygulandığının goumlruumlntuumllerini paylaşan ve yaygın medyanın koumlkluuml gazetelerinden Postarsquoda ccedilalışan Timur Soykanrsquoın işine son verildi59 Boumlylece basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurmanın en sert ve yalın şekli olan sansuumlr bir şiddet sarmalı hacirclinde yolculuğuna devam etti

İkinci ccedileyrekte şiddet kapsamında bir diğer konu da baroların ldquoSavunma Yuumlruumlyorrdquo sloganıyla Avukatlık Kanunursquonda yapılması planlanan değişiklikleri protesto ettiği yuumlruumlyuumlştuuml Farklı illerden Ankararsquoya yapılan yuumlruumlyuumlşte avukatların polis şiddetine maruz kalmasının dışında eylemi takip eden gazeteciler de farklı şekillerde şiddet mağduru oldu Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi koordinasyonunda ve Voice of America Tuumlrkccedilersquode goumlrev yapan Yıldız Yazıcıoğlu dacirchil60 birccedilok basın mensubu yuumlruumlyuumlş sırasında basın kartı dayatması ve habere muumldahale yoluyla soumlzluuml ve fiziksel saldırıya maruz kaldı Tehdit kapsamında da vakalar geccediltiğimiz doumlnemden farklı değildi AKP Kozlu Belediye Başkanırsquonın canlı yayında sarf ettiği ldquoAdalet gereğini yapmasa da ben yapacağım Herkese gereğini yapacağım Kimse sokakta rahat dolaşamayacak Benim ccedilocuğuma onuruma şerefime dokunan insanın onuruna şerefine dokunurum Tehdit ediyorum Eğer oumlyle algılıyorlarsardquo soumlzleri basının accedilık şekilde tehdit edildiğini goumlsterir nitelikteydi61 Bu başlıklardaki vakaların guumlnluumlk olarak izlendiği OumlİB Projesirsquonin raporlarına ulaşmak iccedilin buraya tıklayabilirsiniz

Yılın ikinci ccedileyreğinde ilk guumlndemi oluşturan erişim engellemeleri ve engellemelere ait istatistiklerdi Doğrudan sansuumlr kapsamında değerlendirilecek internet sitesi ve sosyal medyada URL temelli engelleme toplam sayılarını ve engellenen siteleri Bilgi Teknolojileri Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTK) iki yılı aşkın suumlredir internet sitesinden paylaşmıyor Yine de İfade Oumlzguumlrluumlğuuml Derneğirsquonin (İFOD) yıllardır suumlrduumlrduumlğuuml ayrıntılı inceleme sonucu yayımladığı rapor ile bu istatistikler kamu ile paylaşılmış oldu İFODrsquoun Engelli Web raporuna goumlre 2019 yılı sonu itibarıyla Tuumlrkiyersquoden 408494 web sitesi engellenmiş durumda62 Bu engellemelerin birccediloğu kanunda accedilık şekilde belirtilen muumlstehcenlik ccedilocukları cinsel istismarı intihara youmlnlendirme vb Tuumlrk Ceza Kanunu gereği succedil teşkil edecek konularda olmasına rağmen kayda değer bir boumlluumlmuuml de accedilık şekilde siyasi eleştirileri susturmaya youmlnelik kararlardan oluşturuyor Raporda da belirtildiği gibi 2015 yılında 5651 norsquolu Kanunun ldquohellip 8A maddesiyle oumlncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal guumlvenliğinin korunması millicirc guumlvenlik ve kamu duumlzeninin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaccedilına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak iccedileriğin

58 httpstwittercomtimursoykanstatus126125399074405171459 httpswwwgercekgundemcommedya192945baris-terkoglu-yazdi-postadan-bizim-icin-kovuldu60 httpswwwhaberanaliznethabercgd-basin-karti-santajina-son-verin-dedi-1035461 httpsabcgazetesicomcanli-yayinda-akpli-baskandan-gazetecilere-tehdit-kimse-sokakta-rahat-dolasamayacak-11427762 httpsifadeorgtrreportsEngelliWeb_2019pdf

17

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull (h) bendi kapsamında kesilen cezalar yasalarda accedilık şekilde belirtilmiş tuumltuumln alkol ve bahis yasaklarına dair olduğu iccedilin bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen uumlccedil ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

bull (ı) bendi uumlzerinden tarafsızlığın ve meslek ilkelerinin ihlacircli succedillamasıyla Halk TVrsquoye 25881 TL Fox TVrsquoye 1745928 TL TELE 1rsquoe 25881 TL Radyo Sporrsquoa iki ayrı yayından 5714lsquoşer TL idari para cezası uygulanması ve yayın organlarının ihlacircli tekrarları hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması

bull (i) bendi uumlzerinden hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunmayan kişilerin succedillu ilan edilemeyecek olması succedillamasıyla CNN Tuumlrk Show TV Habertuumlrk ve TV100 yayın organlarının uyarılması49

bull (j) bendi uumlzerinden haksız ccedilıkar ve rekabet succedillamasıyla Fox TVrsquoye 1163952 TL para cezası ve yayın organının ihlacircli tekrarı hacirclinde kademeli olarak yayın durdurma ve lisans iptali cezalarıyla karşılaşacağı uyarısının yapılması50

bull (m) bendi kapsamında kesilen cezalar yasada accedilık şekilde belirtilmiş argo kullanımı nedeniyle gerccedilekleştiğinden bu raporun kapsamı dışında kalmaktadır Bu bende dayanarak kesilen iki ceza toplam istatistiğe dacirchil değildir

RTUumlKrsquouumln bu doumlnem M4D Projesi raporu kapsamına giren kararlarının toplamında 4546350 TL idari para ve 19 guumlnluumlk program yayını durdurma cezasını kapsadığı goumlruumlluumlyor Bir başka deyişle RTUumlK her yeni ccedileyrekte ceza rekoru kırıyor Bu ccedileyrekte de oumlzellikle Fox TV Halk TV TELE 1 gibi muhalif addedilebilecek kanallara verilen cezalar medya ccediloğulculuğunu geriye goumltuumlrmeye devam ediyor Raporun ldquoRatinglerrdquo boumlluumlmuumlnde de aktarıldığı gibi oumlzellikle Fox TVrsquonin sıralamalarda uumlst sıralarda yer alışı ve hedef kitlesi bu cezaların birincil sebebi olarak goumlruumllebilir Bunun yanında Halk TV TELE 1 gibi daha duumlşuumlk buumltccedileli yayın yapan televizyonlar da gelirleri oranında kesilen cezalarla yayın hayatına devam etmekte guumlccedilluumlk ccedilekecektir

BİKrsquoin ikinci ccedileyrekteki ceza karnesine internet sitesinde yayımladığı Youmlnetim Kurulu kararlarından ulaşılsa da ceza kesilen kurumların adları kurum tarafından kamuoyu ile doğrudan paylaşılmıyor Kurumun Nisan-Mayıs-Haziran aylarında yaptığı toplantılardan ccedilıkan kararlar sonucunda toplam 26 defa ve yine toplam 187 guumlnluumlk resmi ilan ve reklam bir defa ve 60 guumlnluumlk de yalnızca reklam kesme cezası verildiği anlaşılıyor Uluslararası Basın Enstituumlsuuml (IPI) oumlncuumlluumlğuumlnde 20 basın kuruluşunun BİK Genel Muumlduumlruuml Rıdvan Duranrsquoa ilettiği mektuptan alıntıyla bu sayılar 2020 yılı toplamında 39 ulusal ve yerel gazeteye toplam 316 guumlnluumlk ilan kesme cezası şeklinde vuku buluyor51 IPI tarafından da belirtildiği gibi oumlnceki yıllara goumlre artış goumlsteren rakamlar basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından kaygı verici ayrıca BİK bu verileri şeffaf biccedilimde yayınların isimleriyle paylaşmamaya devam ediyor

49 Bu karar Kırklareli eski valisi Orhan Ccediliftccedilirsquonin kadın youmlnelik şiddet succedillamasıyla yargılandığı dava kapsamında yapılan haberler hakkında alındı50 Karar RTUumlKrsquouumln bu ccedileyrekteki cezaları arasında kritik olanlardan birisi Zira FETOumlPDY tutuklusu olan eski kanal ccedilalışanı Ercan Guumlnrsquouumln haberin kuumlnye boumlluumlmuumlnde isminin yer alması succedil sayıldı ve kanala 1 milyon TLrsquonin uumlzerinde para cezası kesildi Kararın muğlaklığı ve dayandırıldığı madde arasındaki bağlantı tartışma konusu oldu51 httpsfreeturkeyjournalistsipimediatruluslararasi-basin-ozgurlugu-gruplari-bike-seffaflik-cagrisi-yapti

18

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

RTUumlK ceza karnesinin yanında bu ccedileyrekte CHP kontenjanından seccedililmiş Uumlst Kurul uumlyeleri İlhan Taşccedilı ve Okan Konuralprsquoin rapor ve accedilıklamalarıyla da guumlndeme geldi Taşccedilırsquonın hazırladığı rapora goumlre52 01012019-15052020 tarihleri arasında huumlkuumlmet yanlısı TV kanallarına toplam uumlccedil kez yaptırım uygulanırken eleştirel yayın ccedilizgisi olan kanallar iccedilin bu sayı 36 Halk TV TELE 1 FOX TV KRT sırasıyla giden ikinci listede toplam 28 idari para sekiz yayın durdurma cezası bulunuyor Taşccedilırsquoya goumlre RTUumlKrsquouumln duumlzenli yaptırım aracı hacircline gelmesinin yanında kurumun bir diğer oumlzelliği de iktidar partisinin eliyle liyakat ve deneyim temelli ccedilalışmadan uzaklaşmasıhellip İlhan Taşccedilırsquonın Susma 24 Platformursquona verdiği roumlportaja goumlre oumlzellikle Ebubekir Şahinrsquoin başkanlığa getirilmesinden sonra ldquoİzleme ve Değerlendirme Dairesi başta olmak uumlzere tuumlm birimlerde ccedilalışan deneyim ve liyakat sahibi uzmanlar işlevsizleştirilip suumlruumllduumller53rdquo Kurumun yapısı gereği Uumlst Kurulrsquoda tartışılacak konuların yalnızca RTUumlK Başkanı tarafından belirlenebilmesi de bir diğer sorun Uumlyelerin dilekccedileleri ve yurttaşların ilettikleri şikayetler de İlhan Taşccedilırsquoya goumlre Başkan tarafından dikkate alınmamakta Durumun tersine 8 Mayısrsquota RTUumlK internet sitesinde RTUumlK Başkanlığı imzasıyla yayımlanan basın accedilıklamasında ise kurumun tuumlm kararları demokratik ilkeler ccedilerccedilevesinde aldığı belirtildikten sonra ldquoifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml kılıfı iccediline sokmaya ccedilalışmalarını anlamak muumlmkuumln değildirrdquo soumlzleriyle gazetecilerin mesleği sorgulanıyor ve accedilık şekilde ldquoBaşta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak uumlzere devlet buumlyuumlklerimize hakaret etmeyi maharet kabul eden ve buradan bile reyting devşirmeye ccedilalışanlarıhellip nasıl goumlrmezden gelebilirizrdquo ifadesiyle muğlaklığıyla tartışma yaratan RTUumlK Kanunu maddelerine goumlnderme yapılıyor54

Bu ccedileyreği guumlndemin ilk sıralarında geccediliren RTUumlKrsquoten son haber de Başkan Ebubekir Şahinrsquoin Halk Bank Youmlnetim Kuruluna girmesiyle geldi55 Daha oumlnce TUumlRKSAT youmlnetim kurulu uumlyeliği tartışmasının accedilılmasıyla birlikte bu goumlrevinden istifa eden Şahin yeni goumlrevinden istifa etmedi Aynı zamanda BİKrsquote de genel kurul temsilcisi olan Şahinrsquoin farklı kamu kurumlarından aldığı maaşlar tartışma konusu oldu RTUumlK Uumlst Kurul uumlyesi Okan Konuralprsquoin de roumlportajında56 belirttiği gibi RTUumlK Uumlst Kurul uumlyelerinin birden fazla işte ccedilalışmasının oumlnuumlne geccedilen kanun da bu iktidar doumlneminde değiştirildi ve bir kamu bankasının radyo ve TV reklamlarındaki payı tartışma konusu dahi olmadı

Resmi ilan kesme cezaları dışında BİK accedilısından bu ccedileyrekte ccedilıkan oumlnemli karar resmi ilan alan gazetelerin internet siteleri hakkındaydı57 Kurumun Basın Ahlak Esasları hakkında 129 Sayılı Genel Kurul Kararına eklenen kararla erişim engeli iccedileren mahkeme kararına rağmen kaldırılmayan iccedilerikler hakkında BİK ilan kesme cezası verebilecek Bu sayede gazetelerin yalnızca basılı kopyalarına değil 5651 sayılı kanunla oumlzguumlrluumlğuuml kısıtlanan internet yayınlarına da mevcut duruma ek cezalar kesilebilecek

52 httpstwittercomilhantascistatus1262238847615864832photo153 httpsusma24comilhan-tasci-kamuoyu-baskisi-hafife-alinmamali54 httpswwwrtukgovtrhaberler37878308basin-aciklamasihtml55 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberrtuk-baskani-ebubekir-sahin-halkbank-yonetiminde-gorevlendirildi-174473656 httpswwwgercekgundemcommedya192306rtukun-chp-kontenjanindan-secilen-uyesi-konuralp-medyanin-ve-rtukun-durumunu-anlatti57 httpswwwbikgovtrgazetelerin-internet-siteleri-de-basin-ahlak-esaslari-kapsaminda-incelenebiliyor

19

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık

Yılın ikinci ccedileyreğinde sansuumlr şiddet hedef goumlsterme ve tehdit başlıklarında onlarca hadise yaşandı Sansuumlr olayların buumlyuumlk ccediloğunluğu sosyal medya paylaşımlarına veya internet sitelerinin haberlerine erişim engeli getirilmesiyle ilerledi Gazeteciler huumlkuumlmet yetkilileri ya da huumlkuumlmete yakın yayın kuruluşları aracılığıyla hedef goumlsterildi Şiddet ve tehdit ccediloğunlukla soumlzluuml veya basın aracılığıyla yuumlruumlrken gazeteci Barış Pehlivan oumlrneğinde58 goumlruumlntuumllerle belgelenmiş fiziksel şiddet dahi guumlndeme geldi Aynı oumlrnekte Pehlivanrsquoa şiddet uygulandığının goumlruumlntuumllerini paylaşan ve yaygın medyanın koumlkluuml gazetelerinden Postarsquoda ccedilalışan Timur Soykanrsquoın işine son verildi59 Boumlylece basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurmanın en sert ve yalın şekli olan sansuumlr bir şiddet sarmalı hacirclinde yolculuğuna devam etti

İkinci ccedileyrekte şiddet kapsamında bir diğer konu da baroların ldquoSavunma Yuumlruumlyorrdquo sloganıyla Avukatlık Kanunursquonda yapılması planlanan değişiklikleri protesto ettiği yuumlruumlyuumlştuuml Farklı illerden Ankararsquoya yapılan yuumlruumlyuumlşte avukatların polis şiddetine maruz kalmasının dışında eylemi takip eden gazeteciler de farklı şekillerde şiddet mağduru oldu Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi koordinasyonunda ve Voice of America Tuumlrkccedilersquode goumlrev yapan Yıldız Yazıcıoğlu dacirchil60 birccedilok basın mensubu yuumlruumlyuumlş sırasında basın kartı dayatması ve habere muumldahale yoluyla soumlzluuml ve fiziksel saldırıya maruz kaldı Tehdit kapsamında da vakalar geccediltiğimiz doumlnemden farklı değildi AKP Kozlu Belediye Başkanırsquonın canlı yayında sarf ettiği ldquoAdalet gereğini yapmasa da ben yapacağım Herkese gereğini yapacağım Kimse sokakta rahat dolaşamayacak Benim ccedilocuğuma onuruma şerefime dokunan insanın onuruna şerefine dokunurum Tehdit ediyorum Eğer oumlyle algılıyorlarsardquo soumlzleri basının accedilık şekilde tehdit edildiğini goumlsterir nitelikteydi61 Bu başlıklardaki vakaların guumlnluumlk olarak izlendiği OumlİB Projesirsquonin raporlarına ulaşmak iccedilin buraya tıklayabilirsiniz

Yılın ikinci ccedileyreğinde ilk guumlndemi oluşturan erişim engellemeleri ve engellemelere ait istatistiklerdi Doğrudan sansuumlr kapsamında değerlendirilecek internet sitesi ve sosyal medyada URL temelli engelleme toplam sayılarını ve engellenen siteleri Bilgi Teknolojileri Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTK) iki yılı aşkın suumlredir internet sitesinden paylaşmıyor Yine de İfade Oumlzguumlrluumlğuuml Derneğirsquonin (İFOD) yıllardır suumlrduumlrduumlğuuml ayrıntılı inceleme sonucu yayımladığı rapor ile bu istatistikler kamu ile paylaşılmış oldu İFODrsquoun Engelli Web raporuna goumlre 2019 yılı sonu itibarıyla Tuumlrkiyersquoden 408494 web sitesi engellenmiş durumda62 Bu engellemelerin birccediloğu kanunda accedilık şekilde belirtilen muumlstehcenlik ccedilocukları cinsel istismarı intihara youmlnlendirme vb Tuumlrk Ceza Kanunu gereği succedil teşkil edecek konularda olmasına rağmen kayda değer bir boumlluumlmuuml de accedilık şekilde siyasi eleştirileri susturmaya youmlnelik kararlardan oluşturuyor Raporda da belirtildiği gibi 2015 yılında 5651 norsquolu Kanunun ldquohellip 8A maddesiyle oumlncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal guumlvenliğinin korunması millicirc guumlvenlik ve kamu duumlzeninin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaccedilına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak iccedileriğin

58 httpstwittercomtimursoykanstatus126125399074405171459 httpswwwgercekgundemcommedya192945baris-terkoglu-yazdi-postadan-bizim-icin-kovuldu60 httpswwwhaberanaliznethabercgd-basin-karti-santajina-son-verin-dedi-1035461 httpsabcgazetesicomcanli-yayinda-akpli-baskandan-gazetecilere-tehdit-kimse-sokakta-rahat-dolasamayacak-11427762 httpsifadeorgtrreportsEngelliWeb_2019pdf

18

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

RTUumlK ceza karnesinin yanında bu ccedileyrekte CHP kontenjanından seccedililmiş Uumlst Kurul uumlyeleri İlhan Taşccedilı ve Okan Konuralprsquoin rapor ve accedilıklamalarıyla da guumlndeme geldi Taşccedilırsquonın hazırladığı rapora goumlre52 01012019-15052020 tarihleri arasında huumlkuumlmet yanlısı TV kanallarına toplam uumlccedil kez yaptırım uygulanırken eleştirel yayın ccedilizgisi olan kanallar iccedilin bu sayı 36 Halk TV TELE 1 FOX TV KRT sırasıyla giden ikinci listede toplam 28 idari para sekiz yayın durdurma cezası bulunuyor Taşccedilırsquoya goumlre RTUumlKrsquouumln duumlzenli yaptırım aracı hacircline gelmesinin yanında kurumun bir diğer oumlzelliği de iktidar partisinin eliyle liyakat ve deneyim temelli ccedilalışmadan uzaklaşmasıhellip İlhan Taşccedilırsquonın Susma 24 Platformursquona verdiği roumlportaja goumlre oumlzellikle Ebubekir Şahinrsquoin başkanlığa getirilmesinden sonra ldquoİzleme ve Değerlendirme Dairesi başta olmak uumlzere tuumlm birimlerde ccedilalışan deneyim ve liyakat sahibi uzmanlar işlevsizleştirilip suumlruumllduumller53rdquo Kurumun yapısı gereği Uumlst Kurulrsquoda tartışılacak konuların yalnızca RTUumlK Başkanı tarafından belirlenebilmesi de bir diğer sorun Uumlyelerin dilekccedileleri ve yurttaşların ilettikleri şikayetler de İlhan Taşccedilırsquoya goumlre Başkan tarafından dikkate alınmamakta Durumun tersine 8 Mayısrsquota RTUumlK internet sitesinde RTUumlK Başkanlığı imzasıyla yayımlanan basın accedilıklamasında ise kurumun tuumlm kararları demokratik ilkeler ccedilerccedilevesinde aldığı belirtildikten sonra ldquoifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml kılıfı iccediline sokmaya ccedilalışmalarını anlamak muumlmkuumln değildirrdquo soumlzleriyle gazetecilerin mesleği sorgulanıyor ve accedilık şekilde ldquoBaşta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak uumlzere devlet buumlyuumlklerimize hakaret etmeyi maharet kabul eden ve buradan bile reyting devşirmeye ccedilalışanlarıhellip nasıl goumlrmezden gelebilirizrdquo ifadesiyle muğlaklığıyla tartışma yaratan RTUumlK Kanunu maddelerine goumlnderme yapılıyor54

Bu ccedileyreği guumlndemin ilk sıralarında geccediliren RTUumlKrsquoten son haber de Başkan Ebubekir Şahinrsquoin Halk Bank Youmlnetim Kuruluna girmesiyle geldi55 Daha oumlnce TUumlRKSAT youmlnetim kurulu uumlyeliği tartışmasının accedilılmasıyla birlikte bu goumlrevinden istifa eden Şahin yeni goumlrevinden istifa etmedi Aynı zamanda BİKrsquote de genel kurul temsilcisi olan Şahinrsquoin farklı kamu kurumlarından aldığı maaşlar tartışma konusu oldu RTUumlK Uumlst Kurul uumlyesi Okan Konuralprsquoin de roumlportajında56 belirttiği gibi RTUumlK Uumlst Kurul uumlyelerinin birden fazla işte ccedilalışmasının oumlnuumlne geccedilen kanun da bu iktidar doumlneminde değiştirildi ve bir kamu bankasının radyo ve TV reklamlarındaki payı tartışma konusu dahi olmadı

Resmi ilan kesme cezaları dışında BİK accedilısından bu ccedileyrekte ccedilıkan oumlnemli karar resmi ilan alan gazetelerin internet siteleri hakkındaydı57 Kurumun Basın Ahlak Esasları hakkında 129 Sayılı Genel Kurul Kararına eklenen kararla erişim engeli iccedileren mahkeme kararına rağmen kaldırılmayan iccedilerikler hakkında BİK ilan kesme cezası verebilecek Bu sayede gazetelerin yalnızca basılı kopyalarına değil 5651 sayılı kanunla oumlzguumlrluumlğuuml kısıtlanan internet yayınlarına da mevcut duruma ek cezalar kesilebilecek

52 httpstwittercomilhantascistatus1262238847615864832photo153 httpsusma24comilhan-tasci-kamuoyu-baskisi-hafife-alinmamali54 httpswwwrtukgovtrhaberler37878308basin-aciklamasihtml55 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberrtuk-baskani-ebubekir-sahin-halkbank-yonetiminde-gorevlendirildi-174473656 httpswwwgercekgundemcommedya192306rtukun-chp-kontenjanindan-secilen-uyesi-konuralp-medyanin-ve-rtukun-durumunu-anlatti57 httpswwwbikgovtrgazetelerin-internet-siteleri-de-basin-ahlak-esaslari-kapsaminda-incelenebiliyor

19

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık

Yılın ikinci ccedileyreğinde sansuumlr şiddet hedef goumlsterme ve tehdit başlıklarında onlarca hadise yaşandı Sansuumlr olayların buumlyuumlk ccediloğunluğu sosyal medya paylaşımlarına veya internet sitelerinin haberlerine erişim engeli getirilmesiyle ilerledi Gazeteciler huumlkuumlmet yetkilileri ya da huumlkuumlmete yakın yayın kuruluşları aracılığıyla hedef goumlsterildi Şiddet ve tehdit ccediloğunlukla soumlzluuml veya basın aracılığıyla yuumlruumlrken gazeteci Barış Pehlivan oumlrneğinde58 goumlruumlntuumllerle belgelenmiş fiziksel şiddet dahi guumlndeme geldi Aynı oumlrnekte Pehlivanrsquoa şiddet uygulandığının goumlruumlntuumllerini paylaşan ve yaygın medyanın koumlkluuml gazetelerinden Postarsquoda ccedilalışan Timur Soykanrsquoın işine son verildi59 Boumlylece basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurmanın en sert ve yalın şekli olan sansuumlr bir şiddet sarmalı hacirclinde yolculuğuna devam etti

İkinci ccedileyrekte şiddet kapsamında bir diğer konu da baroların ldquoSavunma Yuumlruumlyorrdquo sloganıyla Avukatlık Kanunursquonda yapılması planlanan değişiklikleri protesto ettiği yuumlruumlyuumlştuuml Farklı illerden Ankararsquoya yapılan yuumlruumlyuumlşte avukatların polis şiddetine maruz kalmasının dışında eylemi takip eden gazeteciler de farklı şekillerde şiddet mağduru oldu Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi koordinasyonunda ve Voice of America Tuumlrkccedilersquode goumlrev yapan Yıldız Yazıcıoğlu dacirchil60 birccedilok basın mensubu yuumlruumlyuumlş sırasında basın kartı dayatması ve habere muumldahale yoluyla soumlzluuml ve fiziksel saldırıya maruz kaldı Tehdit kapsamında da vakalar geccediltiğimiz doumlnemden farklı değildi AKP Kozlu Belediye Başkanırsquonın canlı yayında sarf ettiği ldquoAdalet gereğini yapmasa da ben yapacağım Herkese gereğini yapacağım Kimse sokakta rahat dolaşamayacak Benim ccedilocuğuma onuruma şerefime dokunan insanın onuruna şerefine dokunurum Tehdit ediyorum Eğer oumlyle algılıyorlarsardquo soumlzleri basının accedilık şekilde tehdit edildiğini goumlsterir nitelikteydi61 Bu başlıklardaki vakaların guumlnluumlk olarak izlendiği OumlİB Projesirsquonin raporlarına ulaşmak iccedilin buraya tıklayabilirsiniz

Yılın ikinci ccedileyreğinde ilk guumlndemi oluşturan erişim engellemeleri ve engellemelere ait istatistiklerdi Doğrudan sansuumlr kapsamında değerlendirilecek internet sitesi ve sosyal medyada URL temelli engelleme toplam sayılarını ve engellenen siteleri Bilgi Teknolojileri Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTK) iki yılı aşkın suumlredir internet sitesinden paylaşmıyor Yine de İfade Oumlzguumlrluumlğuuml Derneğirsquonin (İFOD) yıllardır suumlrduumlrduumlğuuml ayrıntılı inceleme sonucu yayımladığı rapor ile bu istatistikler kamu ile paylaşılmış oldu İFODrsquoun Engelli Web raporuna goumlre 2019 yılı sonu itibarıyla Tuumlrkiyersquoden 408494 web sitesi engellenmiş durumda62 Bu engellemelerin birccediloğu kanunda accedilık şekilde belirtilen muumlstehcenlik ccedilocukları cinsel istismarı intihara youmlnlendirme vb Tuumlrk Ceza Kanunu gereği succedil teşkil edecek konularda olmasına rağmen kayda değer bir boumlluumlmuuml de accedilık şekilde siyasi eleştirileri susturmaya youmlnelik kararlardan oluşturuyor Raporda da belirtildiği gibi 2015 yılında 5651 norsquolu Kanunun ldquohellip 8A maddesiyle oumlncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal guumlvenliğinin korunması millicirc guumlvenlik ve kamu duumlzeninin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaccedilına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak iccedileriğin

58 httpstwittercomtimursoykanstatus126125399074405171459 httpswwwgercekgundemcommedya192945baris-terkoglu-yazdi-postadan-bizim-icin-kovuldu60 httpswwwhaberanaliznethabercgd-basin-karti-santajina-son-verin-dedi-1035461 httpsabcgazetesicomcanli-yayinda-akpli-baskandan-gazetecilere-tehdit-kimse-sokakta-rahat-dolasamayacak-11427762 httpsifadeorgtrreportsEngelliWeb_2019pdf

19

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

d Hak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılık

Yılın ikinci ccedileyreğinde sansuumlr şiddet hedef goumlsterme ve tehdit başlıklarında onlarca hadise yaşandı Sansuumlr olayların buumlyuumlk ccediloğunluğu sosyal medya paylaşımlarına veya internet sitelerinin haberlerine erişim engeli getirilmesiyle ilerledi Gazeteciler huumlkuumlmet yetkilileri ya da huumlkuumlmete yakın yayın kuruluşları aracılığıyla hedef goumlsterildi Şiddet ve tehdit ccediloğunlukla soumlzluuml veya basın aracılığıyla yuumlruumlrken gazeteci Barış Pehlivan oumlrneğinde58 goumlruumlntuumllerle belgelenmiş fiziksel şiddet dahi guumlndeme geldi Aynı oumlrnekte Pehlivanrsquoa şiddet uygulandığının goumlruumlntuumllerini paylaşan ve yaygın medyanın koumlkluuml gazetelerinden Postarsquoda ccedilalışan Timur Soykanrsquoın işine son verildi59 Boumlylece basın oumlzguumlrluumlğuumlne darbe vurmanın en sert ve yalın şekli olan sansuumlr bir şiddet sarmalı hacirclinde yolculuğuna devam etti

İkinci ccedileyrekte şiddet kapsamında bir diğer konu da baroların ldquoSavunma Yuumlruumlyorrdquo sloganıyla Avukatlık Kanunursquonda yapılması planlanan değişiklikleri protesto ettiği yuumlruumlyuumlştuuml Farklı illerden Ankararsquoya yapılan yuumlruumlyuumlşte avukatların polis şiddetine maruz kalmasının dışında eylemi takip eden gazeteciler de farklı şekillerde şiddet mağduru oldu Gazeteciler Cemiyeti Oumlzguumlrluumlk iccedilin Basın Projesi koordinasyonunda ve Voice of America Tuumlrkccedilersquode goumlrev yapan Yıldız Yazıcıoğlu dacirchil60 birccedilok basın mensubu yuumlruumlyuumlş sırasında basın kartı dayatması ve habere muumldahale yoluyla soumlzluuml ve fiziksel saldırıya maruz kaldı Tehdit kapsamında da vakalar geccediltiğimiz doumlnemden farklı değildi AKP Kozlu Belediye Başkanırsquonın canlı yayında sarf ettiği ldquoAdalet gereğini yapmasa da ben yapacağım Herkese gereğini yapacağım Kimse sokakta rahat dolaşamayacak Benim ccedilocuğuma onuruma şerefime dokunan insanın onuruna şerefine dokunurum Tehdit ediyorum Eğer oumlyle algılıyorlarsardquo soumlzleri basının accedilık şekilde tehdit edildiğini goumlsterir nitelikteydi61 Bu başlıklardaki vakaların guumlnluumlk olarak izlendiği OumlİB Projesirsquonin raporlarına ulaşmak iccedilin buraya tıklayabilirsiniz

Yılın ikinci ccedileyreğinde ilk guumlndemi oluşturan erişim engellemeleri ve engellemelere ait istatistiklerdi Doğrudan sansuumlr kapsamında değerlendirilecek internet sitesi ve sosyal medyada URL temelli engelleme toplam sayılarını ve engellenen siteleri Bilgi Teknolojileri Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu (BTK) iki yılı aşkın suumlredir internet sitesinden paylaşmıyor Yine de İfade Oumlzguumlrluumlğuuml Derneğirsquonin (İFOD) yıllardır suumlrduumlrduumlğuuml ayrıntılı inceleme sonucu yayımladığı rapor ile bu istatistikler kamu ile paylaşılmış oldu İFODrsquoun Engelli Web raporuna goumlre 2019 yılı sonu itibarıyla Tuumlrkiyersquoden 408494 web sitesi engellenmiş durumda62 Bu engellemelerin birccediloğu kanunda accedilık şekilde belirtilen muumlstehcenlik ccedilocukları cinsel istismarı intihara youmlnlendirme vb Tuumlrk Ceza Kanunu gereği succedil teşkil edecek konularda olmasına rağmen kayda değer bir boumlluumlmuuml de accedilık şekilde siyasi eleştirileri susturmaya youmlnelik kararlardan oluşturuyor Raporda da belirtildiği gibi 2015 yılında 5651 norsquolu Kanunun ldquohellip 8A maddesiyle oumlncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal guumlvenliğinin korunması millicirc guumlvenlik ve kamu duumlzeninin korunması succedil işlenmesinin oumlnlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaccedilına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak iccedileriğin

58 httpstwittercomtimursoykanstatus126125399074405171459 httpswwwgercekgundemcommedya192945baris-terkoglu-yazdi-postadan-bizim-icin-kovuldu60 httpswwwhaberanaliznethabercgd-basin-karti-santajina-son-verin-dedi-1035461 httpsabcgazetesicomcanli-yayinda-akpli-baskandan-gazetecilere-tehdit-kimse-sokakta-rahat-dolasamayacak-11427762 httpsifadeorgtrreportsEngelliWeb_2019pdf

20

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

ccedilıkarılması veveya erişimin engellenmesi kararı verme yetkisirdquo verildi Bu kararı takiben 2019 yılı iccedilerisinde toplam 21 binden fazla web sayfası ve sosyal medya paylaşımına erişim engeli getirildi İFODrsquoun raporunda da sınıflandırıldığı gibi engellenen mecraların başını ldquosol goumlruumlşluumlrdquo veya ldquoKuumlrt medyasırdquo olarak nitelendirilebilecek haber siteleri oluşturuyor Sendikaorg siyasihaberorg Oumlzguumlr Guumlndem JINHA gibi haber kuruluşlarına ait siteler duumlzenli olarak kapatılıyor 8A maddesinin 2019 yılında kullanıldığı alanlardan birisi de doğrudan haber engellemeleri Huumlkuumlmeti eleştiren Tuumlrkiyersquonin herhangi bir askeri operasyonuyla ilgili bilgi iccedileren 90 farklı haber Cumhuriyet Diken Evrensel Birguumln T24 Gazete Duvar Artı Gerccedilek Bianet gibi internette oldukccedila yuumlksek okunma rakamlarına sahip siteleri kapsayacak şekilde engellendi63 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde de bu engellemeler hız kesmeden devam etti Independent Tuumlrkccedile Servisi64 ve Oumlzguumlruumlz Radyo65 internet sitelerinin toptan erişime engellenmesi iki oumlnemli haber mecrasına darbe vurdu Bunun yanında erişim engeli getirilen haberler başlıklarının guumlndemde en ccedilok yer kaplayanları İletişim Başkanı Fahrettin Altunrsquoa ait olduğu belirtilen ldquokaccedilak yapılarırdquo Emine Erdoğanrsquoın ccedilantası ve Başkentgazrsquoın Bilal Erdoğanrsquoın kurucuları arasında yer aldığı TUumlRGEVrsquoe bağış yapması66 idi Sol Haber internet sitesinin bu başlıklardan ilkinde yaptığı habere erişim engeli getirilmesi67 Tuumlrkiyersquodeki en popuumller soumlzluumlk sitesi olan Ekşisoumlzluumlkrsquoten ldquoBilalrsquoe anlatır gibirdquo ve ldquoEmine Erdoğanrsquoın ccedilantasırdquo başlıkları dacirchil altı başlığın ccedilıkartılması68 gibi oumlrnekler bu başlıklardaki sansuumlr anlatılarından yalnızca birkaccedilını oluşturuyor

İFOD raporundan bir başka ccedilarpıcı istatistik de Twitterrsquoa iletilen hesap engelleme taleplerinde Tuumlrkiye 2012 yılından başlayarak 2019 Haziran ayı sonuna kadar geccedilen suumlrede 84258 şikayetle tuumlm duumlnyadaki istatistiğin 46rsquosını kapsayacak şekilde birinci sırada Bu şikayetler sonucu engellenen hesap sayısında da 2243 hesap ve 77rsquolik payla ilk sırada yer alıyor İFODrsquoun raporundan da goumlruumlleceği gibi internet siteleri ve sosyal medya platformları ilkel sansuumlr pratiklerinden en sık nasibini alan mecralar hacircline gelmiş durumda Raporun RTUumlK ve BİK boumlluumlmuumlnde goumlruumllduumlğuuml uumlzere doğrudan yayın durdurma cezaları da sansuumlruumln bir başka goumlruumlnuumlmuuml hacirclinde Yine de kullanımı internete goumlre ccedilok daha eski olan yazılı ve goumlrsel basın araccedilları iccedilin basın oumlzguumlrluumlğuumlnuuml kısıtlayacak youmlntemler en azından uluslararası hukukla sınırlanmış durumda Bu sebeple gazete radyo ve televizyonlarda sansuumlruumln daha gelişmiş ve dolaylı youmlntemlerine başvuruluyor Oto-sansuumlr ve hedef goumlstermeler bu başlığa alınabilecek konular altında yer alıyor

M4D Projesirsquonin 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda belirtildiği gibi duumlzenlenen anket oto-sansuumlruumln geldiği boyutlara dikkat ccedilekiyor Ankete katılan gazetecilerin 77rsquosi uumlrettikleri haberin kendilerini ve mesleki yaşamlarını riske atabileceğinden endişe ediyor Benzer şekilde gazetecilerin 59rsquou uumlrettikleri iccedileriğin yayımlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğini belirtiyor Oto-sansuumlruumln iki farklı goumlruumlnuumlmuuml olan bu cevapların nedenleri ise geniş bir yelpazede şekilleniyor ldquoYaşamın tehlikeye girmesirdquo ldquoiktidar kamu youmlneticilerinin baskısırdquo ldquoyoumlnetici baskısırdquo başlıkları en sık soumlylenegelen nedenler arasında yer alıyor Bir adım oumltesinde ldquohaberin yayımlanmayacağından emin olmardquo nedeni oto-sansuumlruumln kanıksanmış bir biccedilimi olarak dikkat ccedilekiyor Nedenlerin dışında

63 İnternet sitelerine ait 2020 ikinci ccedileyreği ziyaret istatistiklerine raporun ldquoİnternet sitesi tıklamalarırdquo boumlluumlmuumlnden ulaşabilirsiniz64 httpsgazetekarincacom202004independent-turkce-ve-suudi-arabistan-sitelerine-erisim-engeli65 httpst24comtrhabercan-dundar-a-ait-radyo-ve-internet-sitesi-erisime-kapatildi88466266 httpstele1comtrbaskentgazdan-turgeve-bagis-haberlerine-engelleme-17208267 httpssolorgtrhaberbasin-ozgurlugu-demokrasinin-bel-kemigi-diyen-akpden-otomatik-sansur-uygulamasi-610668 httpsiyasihaber4orgmahkeme-kararini-verdi-artik-bilale-hicbir-sey-anlatamazsiniz-ve-emine-hamin-cantasini-da-karistirmayin

21

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

doğrudan deneyime dayalı cevaplar da benzer şekilde haber uumlretiminin iktidardan dolaylı olarak gelen baskı youmlnetici telkini gibi nedenlerle oumlnceden engellendiği youmlnuumlnde ldquoCcedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuzrdquo sorusuna gazetecilerin 92rsquosi farklı sıklıklarda olmak uumlzere ldquoEvetrdquo yanıtını verdi69 Derecelendirme şeklinde sorulan soruya ldquoHiccedil engellenmedimrdquo yanıtını veren yalnızca beş kişi bulunuyor Geri kalan 59 gazetecinin tamamı farklı sıklıklarda engellendiğini duumlşuumlnuumlyor HDP Van Milletvekili Muazzez Orhanrsquoın 2020 yılı Ocak ayında TBMMrsquoye sunduğu soru oumlnergesine beş ay sonra gelen cevap da sansuumlruumln geldiği boyutu goumlsterir nitelikte Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktayrsquoın yanıtına goumlre 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ldquo53 gazete 20 dergi 16 televizyon 24 radyo ve 6 haber ajansırdquo kanun huumlkmuumlnde kararnameler kapsamında milli guumlvenlik gerekccedile goumlsterilerek kapatılmış durumda70 Bu yayınlar arasında yer alan JINHA DİHA Azadiya Welat gibi mecraların ise 15 Temmuz dolaylı FETOuml ile ilgili olmadığı ve Kuumlrt basını kapsamına girdiği iccedilin kapatıldığı bilinen bir gerccedilek Grafik-4 Gazetecilerin sansuumlr ve oto-sansuumlr deneyimleri

Konuya ilişkin 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde basında ccedilıkan roumlportajlarda da gazetecilerin benzer ifadeleri mevcut Evrensel gazetesinin ve Journo internet sitesinin gazetecilerle yaptığı roumlportajlarda71 iki hacirckim goumlruumlş oumlne ccedilıkıyor Bunlardan ilki muhabirlerin baskılara rağmen cesaretle haberlerini uumlretmekte olduğu ve olacağı youmlnuumlnde İkinci goumlruumlş ise sosyal medyanın gazetecilerin haberlerini yayımlamada birincil alternatif hacircline geldiği youmlnuumlnde Hemen akabinde de sosyal medyanın ve internet gazeteciliğinin uumlzerindeki artan baskıya dikkat ccedilekiliyor Tuumlm roumlportajlarda ortak oumlncelikli konu ise elbette basın oumlzguumlrluumlğuumlnuumln iktidar tarafından suumlrekli biccedilimde ve ağır şekilde kısıtlandığı

M4D Projesi 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda da belirtildiği gibi hedef goumlsterme ve tehdit başlıkları altında huumlkuumlmet vakaları ve medyanın medyayı hedef goumlstermesi şeklinde iki ana tema mevcut

69 M4D Projesi 2 Mesleki Memnuniyet Anketi sonuccedillarını raporun ekinde bulabilirsiniz70 httpswwwgazeteduvarcomtrgundem20200628fuat-oktayin-yaniti-119-yayin-organini-kapattik71 httpswwwevrenselnethaber408251basin-ozgurlugu-halkin-haber-alma-hakkidir-yok-edilemezhttpsjournocomtrsosyal-medya-sansur-taslak

15 Kişi

Haber uumlretirken baskı hissetmemenize rağmen uumlrettiğiniz iccedileriğin yayınlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğiniz oldu mu

Ccedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuz

Yazdığınız haberin sizi ve mesleki yaşamınızı riske atabileceğini duumlşuumlnuumlyor musunuz

Gazetecilerin sansuumlr ve oto-sansuumlr deneyimleri

22

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Raporun giriş boumlluumlmuumlnde aktarıldığı gibi basın bu ccedileyrekte doğrudan Cumhurbaşkanı ve İccedilişleri Bakanı eliyle hedef goumlsterildi Konunun ccedilok daha sık guumlndeme geldiği alan ise huumlkuumlmetin soumlzcuumlsuuml hacircline gelen basın organlarının diğer gazeteci ve basın organlarını hedef goumlstermesi Bu başlığa ilişkin sayısız oumlrnek bulunsa da hedef goumlsterme eyleminin geldiği nokta accedilısından ccedilarpıcı bir oumlrnek MİT goumlrevlilerine ilişkin Oda TV davasın hakkında yaşandı Oumlyle ki hedef goumlsterme uzun bir suumlredir bilgi verme veya yorum yapma zahmetine dahi girilmeden aynı başlık ve haber iccedilerikleriyle servis edildiği apaccedilık ortada olan haberler yoluyla yapılıyor Bu ccedileyrekte de aynı sermaye grubuna ait Sabah Takvim ve A Haber internet sitelerinde Oda TV ve burada ccedilalışan gazeteciler doğrudan aynı başlık ve haber iccedilerikleriyle hedef goumlsterildi

bull Sabah haber linki httpswwwsabahcomtrgundem20200517korsan-odatv-ne-kural-taniyor-ne-mahkeme

bull Takvim haber linki httpswwwtakvimcomtrguncel20200517korsan-odatv-ne-kural-taniyor-ne-mahkeme1

bull AHaber haber linki httpswwwahabercomtrgundem20200517mit-mensuplarini-desifre-etmisti-korsan-odatv-ne-kural-taniyor-ne-mahkeme

Oda TV internet sitesinin engellenmesini bir muumljdeymiş gibi veren haberler sitenin farklı bir alan adında yeniden yayına başlamasını ise ldquoKorsan ODATV ne kural tanıyor ne mahkemerdquo başlığıyla hedef goumlsteriyor

Ayrımcılık başlığına gelindiğinde Tuumlrkiyersquode farklı etnik dini grupların muumlltecilerin kadınların LGBTİ+rsquoların ve dezavantajlı birccedilok farklı birey ve topluluğun her guumln medyanın ayrımcı diline ve nefret soumlylemine maruz kaldığı goumlruumlluumlyor Bu ccedileyreğin LGBTİ+ Onur Ayırsquonı kapsaması nedeniyle her yıl olduğu gibi bu yıl da farklı medya mecralarında ayrımcı soumlylemler kol gezdi Cumhurbaşkanırsquonın ldquoBirileri yine sinsice milli ve manevi değerlerimize saldırıyor İnsanlık tarihi boyunca hep lanetlenmiş sapkınlıkları normalleştirerek genccedil dimağları zehirlemenin peşindelerrdquo şeklinde devam eden accedilıklamasının ardından huumlkuumlmet yanlısı basın organları hep bir ağızdan Oda TV oumlrneğinde olduğu gibi benzer başlıkları kullanarak ayrımcı dil kullandılar Kaos GL Derneğirsquonin de haberleştirdiği uumlzere72 ldquoBaşkan Erdoğanrsquodan LGBT sapkınlığıyla ilgili accedilıklamardquo başlığıyla verilen haberler tamamen Cumhurbaşkanırsquonın ifadelerine dayandırıldı Bu ccedileyrekte nefret soumlyleminin bir başka mağduru da Rum ve Ermeni kiliseleriydi Gerccedilek Hayat isimli dergide yayımlanan ldquoFETOumlrsquonin Ayaklarırdquo başlıklı bir şemada73 bu kiliselerinin patriklerine de de yer verilmesi sonrası Yahudi Rum ve Ermeni dini temsilciliklerinden konuya tepki geldi74 Ayrımcılık konusunda bir gelişme de kadınlara youmlnelik yaşandı Tehdit başlığı altında bir vakaya imza atan AKP Kozlu Belediye Başkanı Ali Bektaş bu kez de yine canlı yayında bir gazeteci hakkında lsquoAhlakı sıfır olan bir bayan gazetecirsquo yorumunu yaptı75 Ali Bektaşrsquoa bu soumlzleri nedeniyle de partisi tarafından herhangi bir yaptırım uygulandığı goumlruumllmedi M4D Projesi ankette kadın gazetecilerin cinsiyet temelli ayrımcılıkla ilgili yanıtları da bu konuya ışık tutuyor

72 httpswwwkaosglorghaberonur-ayi-haziran-da-homofobik-nefret-salgini73 httpswwwyenisafakcomgundemiste-fetonun-gen-haritasi-353803174 httpwwwagoscomtrtryazi24010yahudi-rum-ve-ermeni-dini-temsilciliklerinden-nefret-soylemine-tepki75 httpwwwpusulagazetesicomtrahlaki-sifir-olan-bir-bayan-gazeteci-147454-haberlerhtml

23

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Ankete katılan kadın gazetecilerin 75rsquoi mesleki yaşamlarında kadın olmaları nedeniyle ayrımcılığa uğradıklarını duumlşuumlnuumlyor Ayrımcılığın nedenleri ve somut oumlrnekleri arasında goumlsterilen başlıklar da şu şekilde Soumlzluuml ve fiziksel taciz gece vardiyalarında kadınlara yer verilmeyişi şiddet ve insan kriz barındıran olayların haberlerine kadın muhabirlerin goumlnderilmeyişihellip

4-medYa ekonomİ-polİtİğİ a Şeffaf mali politika yayın ilkeleri hesap verebilirlik

Mali politika anlamında 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde herhangi başat bir gelişme yaşanmadı Gelir-gider tablolarının kamuya accedilık paylaşımı yalnızca basın sektoumlruumlnde değil Tuumlrkiyersquodeki ekonomik sektoumlrlerin birccediloğunda yapılmıyor Medya sektoumlruumlndeki holdinglerin faaliyet raporları incelendiğinde de durum ccedilok farklı değil Medya sektoumlruumlndeki en yuumlksek cirolu beş şirket goumlz oumlnuumlne alındığında (Demiroumlren Turkuvaz Doğuş Ciner İhlas) 2019 yılı iccedilin faaliyet raporunu kendi sitelerinde yayımlayan iki grubun Doğuş Holding ve İhlas Holding olduğu goumlruumlluumlyor Diğer uumlccedil grup tarafından kendi sitelerinde yayımlanmış veya Kamuoyu Aydınlatma Platformursquona bildirilmiş herhangi bir istatistik goumlruumllmuumlyor Yalnızca Demiroumlren Holdingrsquoe ait internet sitesinde medyada 75 milyon tekil kullanıcıya erişildiği belirtiliyor76 ancak bu sayının hangi doumlnemi kapsadığına dair herhangi bir bilgi yok Doğuş Holdingrsquoin 2019 yılı faaliyet raporunda medya alanındaki toplam varlığının bir oumlnceki yıla goumlre 121rsquolik bir duumlşuumlş yaşadığı goumlruumlluumlyor İhlas Holding accedilısındansa medya alanında 2019 satış gelirleri bir oumlnceki yıla goumlre da 146 oranında artış goumlstermiş durumda77 Kamuya accedilık şekilde paylaşılan bu veriler hesaba katıldığında alana dair anlamlı bir sonuccedil ccedilıkartmak guumlccedil Ancak medya sektoumlruumlnde şeffaflığın olmadığı mali yapılara dair verilerin paylaşılmadığı ve denetimde aksamaların olduğu ortada

Hesap verebilirliği doğrudan etkileyen bu konuların ccedilıktısı olarak yayın ilkeleriyle ilgili de benzer durum soumlz konusu Basın organlarının yayın ilkelerine goumlz atıldığında ldquosansuumlruumln uygulanmadığırdquo ldquobasının oumlzguumlr olduğurdquo ldquoayrımcılığın yasak olduğurdquo gibi cuumlmleler goumlruumlluumlyor Daha en başında RTUumlKrsquouumln Yayın İlkeleri Rehberirsquonde bu ifadelerin tamamının birden var olduğu goumlzlemleniyor78 İlk boumlluumlmde soumlz edilen veri ve vakalar ile bu ilkeler kıyaslandığında buumlyuumlk medya oluşumlarının ilkelerini rutin biccedilimde ihlal ettiği soumlylenebilir

b Medya sahipliği

M4D Projesi 2020 ilk ccedileyrek raporunda belirtilen medya sahiplik yapılarında son uumlccedil ayda herhangi oumlnemli bir değişim yaşanmadı Medya sahipliğiyle siyasi pozisyon yapısı hacirclacirc doğrudan bağlantılı olmaya devam ediyor M4D Projesirsquonin ulusal yayın yapan gazeteler ve TV kanallarını dikkate alarak

76 httpswwwdemirorencomtrkurumsalrakamlarla-demiroren-holding77 httpswwwihlascomtrwp-contentuploads202006IHL_HOL_FRAT_2019_uyg31pdf78 httpswwwrtukgovtryayin-ilkeleri-rehberi51673033yayin-ilkeleri-rehberihtml

24

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

yaptığı medya sahipliği endeksinde yaptığı yayınlar kamu ihaleleri ve siyasilerle ticari bağ dikkate alındığında medyanın huumlkuumlmet yanlısı amp huumlkuumlmete muhalif şeklinde ikiye boumlluumlnduumlğuuml accedilıkccedila ortada Bu iddiaya ilişkin değerlendirme ccedilapraz sahiplik yapısı tirajlar reytingler koumlşe yazarı sosyal medya etkisi ve internet sitesi tıklamaları goumlz oumlnuumlne alınarak yapıldı ve 2020 yılı ikinci ccedileyreği sonu itibarıyla hem kullanım istatistikleri hem de basın organlarının yayın ccedilizgisinde herhangi bir değişim yaşanmadı

Bu ccedileyreğin başında yayımlanan 2019 yılı ldquoTuumlrkiyersquode Medya ve Reklam Yatırımlarırdquo raporuna goumlre79 basın sektoumlruumlndeki toplam medya ve reklam yatırımı dijital radyo sinema TV accedilık hava kategorilerinin olduğu listede son sırada ve toplam yatırımda bir yılda 259rsquoluk bir gerileme yaşamış durumda Basılı gazetelerin durumuna ışık tutan bu gelişmeye dayanarak gazeteciliğin buumlyuumlk bir ekonomik darboğazın iccedilinden geccediltiğini soumlylemek yanlış olmaz Aynı raporda televizyonlar iccedilin yatırımın 5 buumlyuumlduumlğuuml goumlruumlluumlyor Podcast yayıncılığının yeniden popuumllerleştirdiği radyoculuk alanında ise 97rsquolik bir buumlyuumlme goumlz ccedilarpıyor Konuya ilişkin aslan payı elbette dijital yatırımlarda 19rsquoluk artış malucircmun ilanı niteliğinde Doğrudan basın sektoumlruumlndeki sahiplik yapısının birkaccedil buumlyuumlk grubun (Demiroumlren Turkuvaz Doğuş Ciner İhlas) elinde şekillendiği duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde tuumlm buumlyuumlk basılı gazetelerin dijital hacircle gelmeye başladığını ve medya sektoumlruumlnuumln bu grupların diğer sektoumlrlerdeki ihaleleri ve huumlkuumlmetle bağları uumlzerinden doumlnduumlğuumlnuuml soumlylemek yanlış olmayacak

Tuumlrkiyersquode dağıtım ve izleme oranları da yukarıda bahsi geccedilen anlatıyla doğru orantılı olarak şekilleniyor 2020 yılı ikinci ccedileyreğinin tiraj reyting koumlşe yazarı sosyal medya etkisi ve internet sitesi istatistikleri şoumlyle

TirajlarEn yuumlksek tiraja sahip 20 gazetenin istatistiklerine bakıldığında huumlkuumlmeti destekleyen yayın politikası sahiplik yapısı bulunan 16 gazetenin 8354 (toplam tiraj 15576698) muhalif gazetelerin ise 1646 (toplam tiraj 3069098) tiraj payına sahip olduğu goumlruumlluumlyor Bu anlamda yazılı basında ccediloğulculuğun oumlnuumlnde daha en baştan engel olduğu accedilık şekilde ortada

Grafik-5 En yuumlksek tiraja sahip 20 gazetenin huumlkuumlmete karşı aldığı konum

79 httprdorgtrassetsuploadsGuncel_Medya_Yatirimlari_Rapor_2019pdf

25

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazetelerin soumlylemlerinin tektipleşmesi ve medya sahiplerinin sayısının artmasına rağmen bu şirketlerin ccediloğunun iktidarla doğrudan ekonomik ilişkiler iccedilerisinde olması noumltr sayılabilecek ana akım medyanın ortadan kalkmasına sebep oldu Artık kamplarına siyasi kamplarına ayrılmış bir yaygın medyadan soumlz etmek kimse iccedilin yeni bir haber değil Bu rapora konu olan 20 gazetenin kategorileştirilmesi şu şekilde yapıldı

Destekccedili Sabah Huumlrriyet Posta Tuumlrkiye Milliyet Akşam Takvim Yeni Şafak Yeni Akit Yeni Asır Yeni Birlik Karar Aydınlık Doğru Haber P Fotomaccedil Fanatik 80

Muhalif Soumlzcuuml Korkusuz Cumhuriyet Karar 81

Tirajlar anlamında sahipliğin dışında medya sektoumlruumlnuuml 2020 yılı ilk ccedileyreğinde etkileyen konu 11 Mart 2020 tarihinde goumlruumllen ilk Covid-19 vakasından sonra tirajların 20rsquonin uumlzerinde duumlşmuumlş olmasıydı Yaşanan bu duumlşuumlşuumln ardından ikinci ccedileyrekte tirajlarda herhangi kayda değer bir yuumlkseliş yaşanmadı Yalnızca normalleşmenin başlangıcı olarak ilan edilen Haziran ayı başında Huumlrriyet Soumlzcuuml ve Posta gazetelerinde kısıtlı bir tiraj artışı goumlruumllduuml

Grafik-6 Gazete tirajları (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

80 P Fotomaccedil ve Fanatik doğrudan guumlnluumlk siyasete doumlnuumlk haber yapmayan spor gazeteleri olsa da sahiplik yapıları nedeniyle bu kategoriye alınmıştır81 Karar oumlnce AKP iccedilerisinde muhalefet olan sonra da kendi partileriyle yola devam eden Ahmet Davutoğlu grubunun accedilık desteğine haiz olması sebebiyle bu kategoriye alınmıştır

25

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazetelerin soumlylemlerinin tektipleşmesi ve medya sahiplerinin sayısının artmasına rağmen bu şirketlerin ccediloğunun iktidarla doğrudan ekonomik ilişkiler iccedilerisinde olması noumltr sayılabilecek ana akım medyanın ortadan kalkmasına sebep oldu Artık kamplarına siyasi kamplarına ayrılmış bir yaygın medyadan soumlz etmek kimse iccedilin yeni bir haber değil Bu rapora konu olan 20 gazetenin kategorileştirilmesi şu şekilde yapıldı

Destekccedili Sabah Huumlrriyet Posta Tuumlrkiye Milliyet Akşam Takvim Yeni Şafak Yeni Akit Yeni Asır Yeni Birlik Karar Aydınlık Doğru Haber P Fotomaccedil Fanatik 80

Muhalif Soumlzcuuml Korkusuz Cumhuriyet Karar 81

Tirajlar anlamında sahipliğin dışında medya sektoumlruumlnuuml 2020 yılı ilk ccedileyreğinde etkileyen konu 11 Mart 2020 tarihinde goumlruumllen ilk Covid-19 vakasından sonra tirajların 20rsquonin uumlzerinde duumlşmuumlş olmasıydı Yaşanan bu duumlşuumlşuumln ardından ikinci ccedileyrekte tirajlarda herhangi kayda değer bir yuumlkseliş yaşanmadı Yalnızca normalleşmenin başlangıcı olarak ilan edilen Haziran ayı başında Huumlrriyet Soumlzcuuml ve Posta gazetelerinde kısıtlı bir tiraj artışı goumlruumllduuml

Grafik-6 Gazete tirajları (Veri kaynağı gazetetirajlaricom)

80 P Fotomaccedil ve Fanatik doğrudan guumlnluumlk siyasete doumlnuumlk haber yapmayan spor gazeteleri olsa da sahiplik yapıları nedeniyle bu kategoriye alınmıştır81 Karar oumlnce AKP iccedilerisinde muhalefet olan sonra da kendi partileriyle yola devam eden Ahmet Davutoğlu grubunun accedilık desteğine haiz olması sebebiyle bu kategoriye alınmıştır

26

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Ayrıca tuumlm sektoumlrlerde olduğu gibi medya sektoumlruumlnde de reklam gelirlerinin duumlşuumlşte olduğu ccedilokccedila soumlylenegelen bir arguumlman Tirajlara ilişkin uzun yıllardır suumlren bir diğer tartışma da accedilıklanan rakamların gerccedileği yansıtmadığı youmlnuumlnde Son olarak Gazete Duvarrsquoın guumlndeme getirdiği konuda yaygın medyada ccedilalışan ve ismini vermek istemeyen gazetecilerin beyanına goumlre satıştan ccedilok ldquohellip ccedileşitli sponsor anlaşmaları ile hastanelerden benzin istasyonlarından bedavardquo dağıtılan gazeteler tirajlardaki oynamada ve karşılığındaki resmi ilan gelirlerinde belirleyici oluyor82 Aynı konuyu Habertuumlrk Genel Yayın Youmlnetmeni Fatih Altaylı da kendi koumlşesinde dile getirdi83 Tirajlara ve internet sitesi tıklamalarına ilişkin uluslararası denetimin 2018 sonrası yapılmadığını soumlyleyen Altaylı rakamların gerccedileği yansıtmadığını belirtiyor Reklam gelirleri ve BİK tarafından gazetelerin dağıtımına ve resmi ilan desteklerine sağlanan acil durum desteği dışında basılı gazetelerin ekonomik olarak ayakta kalabilmesi iccedilin doğrudan bir yol bulunmuyor

Rating Payları Grafik-7 Nisan-Mayıs-Haziran 2020 1900-2400 Saatleri Arası Rating Payları

Rating payları sıralamasında M4D Projesirsquonin ilk ccedileyreğinde de kullanılan youmlntem takip edildi Televizyon İzleme Araştırmaları AŞrsquonin (TİAK) istatistiklerine dayanılarak hazırlanan listeye goumlre hem prime time haber buumllteni bulunan hem de dizi reality programlar gibi farklı tuumlrlerde eğlence yayınları iccedileren ATV FOX SHOW TV KANAL D STAR TV TRT 1 ve BEYAZ TV kanalları ldquoGenelrdquo spor ccedilizgi film belgesel gibi tematik yayın yapan ve haber buumllteni bulunmayan kanallar84 ldquoDiğerrdquo haber kanalları85 ise ldquoHaberrdquo kategorisinde yer aldı

Nisan ve Mayıs aylarında 1900-2400 saatleri arasında rating payı 5rsquoin uumlzerinde olan kanallar arasında ilk sırada FOX TV geliyor Haziran ayında ise birinci sırayı ATV alıyor ATV FOX TV ve SHOW TVrsquonin payları tuumlm kanallar arasında ilk uumlccedil sırada yer alıyor Bu accedilıdan huumlkuumlmeti destekleyen amp huumlkuumlmete muhalif karşılaştırmasında TV yayıncılığı oumlzerk bir konumda bulunuyor Oumlzellikle haber 82 httpswwwgazeteduvarcomtrgundem20200614tiraj-tepetakla-kagit-gazetede-sorun-ne83 httpswwwhaberturkcomyazarlarfatih-altayli-10012708661-hic-utanma-da-kalmamis84 ldquoDiğerrdquo kategorisindeki kanallar TV8 KANAL 7 A2 TRT CcedilOCUK TRT BELGESEL CARTOON NETWORK TEVE2 DISNEY CHANNEL DMAX TLC TRT SPOR A SPOR TV MINIKA CcedilOCUK TRT MUumlZIK TV85 TV100 DİYANET TV TRT KURDIcirc85 ldquoHaberrdquo kategorisindeki kanallar TRT HABER 360 CNN TUumlRK AHABER HABER TUumlRK NTV HALK TV TGRT HABER TELE1 UumlLKE TV

Prime timedaki rating oranları dikkate alınmıştır (1900- 2400) Değerler yuumlzdeliktir Kaynak httptiakcomtrtablolar

27

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

programlarıyla eleştirel bakışını oumlne ccedilıkaran FOX TVrsquonin bu denli uumlst sıralarda yer almasından sonra gerek haber sunucusu Fatih Portakalrsquoın soumlzleri nedeniyle kanala kesilen cezalar gerekse de Cumhurbaşkanırsquonın kanalı doğrudan hedef goumlstermesi guumlndeme gelen iki konuydu

5 uumlzerinde geri kalan televizyonların tamamı ya huumlkuumlmeti destekleyen ya da akşam haberleri dışında guumlnluumlk siyasetle doğrudan bağı olmayan kanallar Bu sebeple dağılımı haber kanalları arasında yeniden yapmak muumlmkuumln 1900-2400 bandında haber kanalları arasında rating payı yuumlzdeleri sırayla şu şekilde TRT HABER- 237 360- 176 CNN TUumlRK- 168 A HABER- 159 HABERTUumlRK 115 NTV 111 HALK TV- 089 TGRT HABER- 071 TELE1- 039 Uumllke TV- 037hellip Bu accedilıdan bakıldığında doğrudan muhalif yayın ccedilizgisinde olan kanallar (HALK TV TELE1) toplam 128rsquolik geri kalan kanallar ise 107rsquolik paya sahip Sekiz katlık bu fark rating dağılımının da gazetelere benzer şekilde ccediloğulculuktan yoksun olduğunu goumlsteriyor Zira accedilık şekilde muhalif olan kanallardan geriye kalanların ccedilok sesli yayın yapmadığı ve bu kanallar arasındaki ayrımın kaybolduğu bir doumlnemden geccedililiyor

Koumlşe yazarları sosyal medya etkisi Geleneksel medya istatistiklerinin yanında oumlneme sahip bir diğer konu da organlarının dijital mecralardaki goumlruumlnuumlrluumlğuuml Bu anlamda oumlnem arz eden iki konudan ilki koumlşe yazarlarıyla bağlantılı olarak internet uumlzerinden sağlanan etkileşim istatistikleri Medya Catrsquoin guumlnluumlk tuttuğu istatistiklere bakınca sosyal medyada en ccedilok paylaşılan koumlşe yazarı makalelerinde ilk 10 sıraya Soumlzcuuml gazetesinin ve Yılmaz Oumlzdilrsquoin damga vurduğunu goumlruumlyoruz Tablo-1 ve Tablo-2rsquodeki istatistikler koumlşe yazarlarının gazetelerine yazma sıklığıyla orantılı olarak değişse de guumlnluumlk yayımlanan yazılar accedilısından durumu yukarıda belirtildiği gibi 2020 ilk ccedileyreği rakamlarına bakıldığında Tuumlrkiyersquode Covid-19 vakasına rastlanmasından sonra dijital mecralarda ortaya ccedilıkan yuumlksek istatistiklerin bir miktar duumlştuumlğuuml goumlzlemleniyor Ayrıca Yılmaz Oumlzdilrsquoin yazılarına kısa suumlreli aralar verişi de bu istatistiği etkiliyor Tablolardaki asıl kritik konu ise BirGuumln bianet Diken Sol gibi alternatif yayın mecralarının kayda değer paylaşımlara ulaşmış olması Aşağıdaki tablolarda uumlccedil aylık durumuna tanık olacağınız bu konu internetin basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından iki youmlnuumlnuuml goumlzler oumlnuumlne seriyor

bull Muhalif birccedilok mecra iccedilin internet yayını oumlzguumlr ve kitlesel haber yapmanın tek adresihellip

bull Bu yuumlzden sosyal medyaya sansuumlr politikaları suumlrekli guumlndemde ve internet alanı devlet tarafından daha da kısıtlayıcı biccedilimde duumlzenlenmeye ccedilalışılıyor

Ayrıca koumlşe yazarı paylaşım sayılarının birccedilok gazetenin basılı versiyonlarının toplam tirajına yakın olduğunu hatta birccedilok mecra iccedilin bunu birkaccedil misli aştığını goumlzlemleyebiliyoruz Bu yaygın medya accedilısından yazılı basında ccedilalışanların sayısının azalması gazetelerin kapanması gibi sonuccedillar doğursa da başka bir accedilıdan bakıldığında alternatif yayın mecralarının daha duumlşuumlk maliyetlerle haberlerini hedef kitleye ulaştırabilmesini sağlıyor

28

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

newspaper

0K 400K 800K 1200K 1600K 2000K 2400K 2800K

total

Soumlzcuuml Yeni Ccedilağ Huumlrriyet Karar - Star Tuumlrkiye Birguumln Akşam Sabah Doğru Haber Cumhuriyet Habertuumlrk Yeni Akit Milli Gazete Bianet Diken Sol Milliyet Odatv Posta Yeni Asya

2526725597060

423067315869

266285265197243367240498236641234789213940

151381124766120389106831

55055179881378235343067221812

Sheet 1

Sum of total for each newspaper The marks are labeled by sum of total

Tablo1 Sosyal medyada koumlşe yazarı en ccedilok paylaşılan internet siteleri listesi (Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

Tablo2 Sosyal medyada en ccedilok paylaşılan koumlşe yazarları listesi (Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

29

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

İnternet sitesi tıklamalarıTiraj sıralamasında ilk 20 sırada bulunan gazeteler ve doğrudan internette faaliyet goumlsteren haber sitelerine ait oumlrneklemin bir arada goumlruumllebileceği aşağıdaki tablo Alexa ve SimilarWeb verileri dikkate alınarak hazırlandı Tablo-3 İnternet sitesi tıklamaları sonucu elde edilen yerel ve kuumlresel sıralamalar (Veri kaynakları alexacom amp similarwebcom)

Alexa kuumlresel sıralama

Alexa yerel sıralama

Similar Web kuumlresel sıralama

Similar Web yerel sıralama

Alexa amp Similar Web ortalaması (kuumlresel)

Huumlrriyet 413 9 161 8 287Milliyet 622 16 201 10 412Soumlzcuuml 649 18 219 11 434Sabah 1131 27 245 12 688Ensonhaber 373 6 1668 44 1021Haberlercom 1427 28 922 27 1175Yeni Akit 779 20 2538 58 1659Yeni Şafak 1041 22 3945 106 2493Cumhuriyet 3896 86 1599 46 2748Takvim 5310 119 599 21 2955Akşam 1425 85 4623 128 3024Fanatik 4496 97 2393 60 3445P Fotomaccedil 6903 158 2547 65 4725T24 5969 130 3692 99 4831OdaTV 5941 8905 3929 110 4935Karar 2643 61 11135 274 6889Posta 10362 212 4867 126 7615BirGuumln 12885 225 5627 153 9256Gazete Duvar 14435 257 7353 208 10894Yeni Asır 36473 556 10008 243 23241Tuumlrkiye 29185 581 20874 504 25030Evrensel 34382 687 28436 667 31409Artı Gerccedilek 45988 811 23580 561 34784Aydınlık 54444 1068 29492 673 41968Bianet 52673 950 50894 1157 51784Korkusuz 83948 1599 22686 529 53317Doğru Haber 55611 1417 56505 1266 56058Ahval News 97719 NA 64783 NA 81251Medyascope 103917 2174 88971 2039 96444Gazete Karınca 210559 4203 182231 4043 196395Dokuz 8 Haber 172709 2685 248971 5536 210840Yeni Birlik 295696 6404 361886 8584 328791Gazete Pencere 639387 37779 NA NA 639387Oumlzguumlruumlz Radyo 2559803 NA NA NA 2559803

30

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Listeye ek olarak internet sitesi bulunmayan ve YouTube Twitter gibi alanlarda yayın yapan birccedilok haber mecrası da bulunuyor Ayrıca listede geccedilen Oda TV ve Oumlzguumlruumlz Radyo sitelerinin bu ccedileyrekte erişime engellendiğini ve yeni alan adlarında yayına devam ettiğini hatırlatmakta fayda var Bunun yanında Ahval News sitesine Tuumlrkiyersquoden erişilemediğini yerel sıralamanın bu yuumlzden dikkate alınamadığını not duumlşmek gerekiyor Ayrıca Oumlzguumlruumlz Radyo Gazete Pencere gibi sitelerin ya kendi mobil uygulamaları ya da farklı mobil uygulamalarda goumlruumlnmek uumlzere tasarlandığı ve internet sitelerinin ikinci planda olduğu da bir diğer değişken Bu konular akılda tutularak yapılan sıralama yılın ilk ccedileyreğindekine benzer sonuccedilları sunuyor

bull Ensonhabercom Haberlercom gibi uzun suumlredir hizmet veren ve ana akım olarak nitelenebilecek internet temelli basın mecraları birccedilok basılı gazetenin internet sitesinden daha fazla tıklanıyor ve haber takibi iccedilin tercih edilen yerler

bull Yalnızca internette faaliyet goumlsteren alternatif medya mecraları internetin (bkz T24 Gazete Duvar vb) yuumlksek erişim istatistikleriyle ccedilok sesliliğin yeni adacıkları hacircline geliyor

bull Goumlruumlşleri yaygın medya ana akım siyasi partiler ya da karşıt gruplar tarafından ldquoradikalrdquo kabul edilen BuumlrGuumln Evrensel gibi sol yayıncılığın kalesi konumundaki mecralar ile Yeni Akit gibi İslamcı ccedilizgide yayın yapan gazeteler de listede kendisine yer buluyor Yaygın ulusal medya tarafından yaratılan ldquomerkezrdquo ccedilizgi internette yerini yavaş yavaş alternatif seslere bırakıyor

Tabloya ek olarak yılın ikinci ccedileyreğinde internet sitesi tıklamaları ve dijitalin yuumlkselişine ilişkin bir tartışma da yaygın medyada yaşandı Huumlrriyet Genel Yayın Youmlnetmeni Ahmet Hakanrsquoın86 koumlşesinde gazetesine ait internet sitesinin pandemi doumlneminde buumlyuumlk yuumlkselişe geccediltiğini ve ilk sıraya oturduğunu soumlylemesi farklı mecralarda yankı buldu Bir oumlnceki boumlluumlmde belirtildiği uumlzere Habertuumlrk Genel Yayın Youmlnetmeni Fatih Altaylırsquonın da kendi koumlşesinden sitelerin tıklanma sayılarına ait verilerin şeffaf şekilde paylaşılmadığı ve denetlenmediğini soumlylemesi Alexa Similar Web gibi uumlcretli servisleri dışında sınırlı bir oumlrneklem uumlzerinden veri sunan sitelerin kısıtlarını oumlne ccedilıkardı Ayrıca Demiroumlren Grubursquonun medya satın alımları sonrası bağımsız denetccedili Gemius platformundan ccedilıkışı da87 bu iddiayı destekler nitelikte Dolayısıyla hem internet sitesi tıklamalarına ait verilen guumlvenilirliği sorunu hem de bu verilerin dışında sitede geccedilirilen zaman oumlzguumln iccedilerik yoğunluğu etkileşim sayıları gibi dijital alanda daha da oumlnemli hacircle gelen değişkenlere dair bilginin şeffaf olmayışı haber sitelerinin etkisini oumllccedilmeyi daha da zorlaştırıyor Yine de aynı platformlar tarafından sağlanan verilerin sıralaması Tuumlrkiyersquode medyanın doumlnuumlşuumlmuumlne kısıtlı da olsa mercek tutuyor

86 httpswwwhurriyetcomtryazarlarhurriyetin-arka-kosesidijitalde-de-oncuyuz-iste-super-rakamlar-4153772087 httpsjournocomtrahmet-hakan-super-rakamlar

31

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

c Basın ccedilalışanlarının durumu

Aile Ccedilalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının yılda iki kez yayımladığı sendikal istatistikler henuumlz accedilıklanmadı 2020 Ocak ayı verilerine goumlre ldquoBasın yayın ve gazetecilikrdquo işkolunda sendikalılık oranı 8 Sendikalılık oranının en duumlşuumlk olduğu işkollarından da olsa son yıllarda son 7 yılda işkolundaki bu oran 44 arttı Ocak 2020 istatistiklerine goumlre buumlyuumlkten kuumlccediluumlğe Medya-İşrsquoin 2806 Basın-İşrsquoin 2410 TGSrsquonin 1345 ve DİSK Basın-İşrsquoin 332 uumlyesi bulunuyor 90rsquolı yıllarda başlayan sendikasızlaşma dalgası sonrası rakamlarda dibi goumlren medya sektoumlruuml yeniden aktif sendikal muumlcadeleye sahne olmaya başlasa da işten ccedilıkarmalar ve sosyal hakların ihlali devam ediyor

2020 yılı ilk ccedileyreğinde işe iade davası başlayan Huumlrriyetrsquote toplu işten ccedilıkarma vakasıyla ilgili bu ccedileyrekte pandemi nedeniyle davanın ikinci celsesi goumlruumllemedi Bunun yanında pandemi sırasındaki işten ccedilıkarma yasağına rağmen Demiroumlren Medya Grubursquonun bir başka yayın organı olan CNN Tuumlrkrsquote uumlccedil gazeteci işten ccedilıkarıldı88 Gazetecilerin kanal binasının oumlnuumlne kurulan konteynerde ccedilalışmaya zorlanmasının medyaya yansıması uumlzerine izne ccedilıkarılan yedi gazeteciden uumlccediluuml olduğu bilinen Oumlzguumlr Deniz Kaya Cansel Kiraz ve Zeynep Timurlenk Pozukrsquoun olayın uumlzerinden kısa bir suumlre geccedilmesinin ardından işten ccedilıkarılması tepki ccedilekti Aynı medya grubuna ait bir başka gelişme de ldquohalıya ayakkabıyla basmasırdquo sebep goumlsterilerek CNN Tuumlrkrsquoteki işinden ccedilıkarıldığını belirten temizlik goumlrevlisinin89 haberini yapan medyakoridorucomrsquoun imtiyaz sahibi Canan Kayarsquoya 50 bin TLrsquolik tazminat davası accedilılmasıydı

Tuumlrkiyersquodeki en buumlyuumlk medya grubuna ait bu gelişmeler basın ccedilalışanlarına uygulanan baskının birkaccedil oumlrneği niteliğinde M4D Projesi anketine katılan gazetecilerin sosyoekonomik haklar ve pandemi doumlneminde ccedilalışma biccedilimlerine verdiği yanıtlar da benzer sonuccedilları ortaya ccedilıkarıyor Bir medya kuruluşuna bağlı ccedilalışan gazetecilerin 36rsquolık bir boumlluumlmuuml kurumlarında kendilerini motive eden herhangi bir etmen olmadığını belirtiyor Aynı oranda bir boumlluumlm ccedilalışma saatlerinin kendilerini olumlu etkileyen etmenlerden olduğunu soumlyluumlyor Yanıt verenlerin yalnızca 5rsquoi aldıkları uumlcretin olumlu bir değişken olduğunu duumlşuumlnuumlyor Mesleğini oumlzguumlrce yapmanın aynı kapsamdaki oranı ise 9 Ankete yanıt veren tuumlm gazetecilerin 73rsquouuml bir meslek kuruluşuna uumlye durumda Meslek kuruluşuna uumlye olanların 31rsquolik boumlluumlmuumlyse bir sendikanın uumlyesi Anket oumlrnekleminin oumlrguumltluumlluumlk oranının Tuumlrkiye geneline oranla ccedilok yuumlksek olması anketin sonuccedillarını etkilese de ccedilalışan gazetecilerin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuumln mesleklerini sosyal haklar anlamında bir motivasyonla yuumlruumltemediği ortada Ayrıca raporun Covid-19 boumlluumlmuumlnde de belirtildiği gibi ankete yanıt veren gazetecilerin 12rsquosi iş yuumlkuumlnde azalma olduğunu 16rsquosı maaşlarında kesintiye gidildiğini belirterek mesleği icra etmenin pandemi doumlneminde daha da zorlaştığını aktardı Son olarak ankete katılmış olup daha oumlnce ccedilalıştığı kurum tarafından işten ccedilıkarılma deneyimi bulunan gazetecilerin 57rsquosi yasal ihbar suumlresi belirtilmeden işten ccedilıkarıldıklarını belirtti Bu anlamda da gazetecilerin yarıdan fazlasının meslek yaşamlarında net şekilde hak ihlaline uğradığını goumlrmek muumlmkuumln

88 httpswwwevrenselnethaber403687cnn-turkte-3-gazetecinin-isine-son-verildi89 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberdemirorenden-hakkinda-cikan-iddialari-haberlestiren-sitelere-dava-1745247

32

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

5-haBer uumlretİmİ ve değerİ a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik

M4D Projesi 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda aktarıldığı gibi haber uumlretiminin aşamaları olan veri toplama haber kaynağına ulaşma araştırma haber yazımı ve yaygınlaştırılması suumlreccedillerinin tuumlmuumlnde birden iktidarın muumldahalesi ve şeffaflığın olmaması iki ana sorun Benzer şekilde bu ccedileyrekte Avrupa Konseyirsquonin yayımladığı Duumlnyada İnsan Hakları ve Demokrasi 2019 AB Yıllık Raporursquonda da haberciliğin oumlnuumlndeki engeller doumlrt ana başlıkta toplanıyor90

bull Medya sektoumlruumlne siyasi muumldahale

bull Bağımsız medya kuruluşlarının ekonomik suumlrduumlruumllebilirliği oumlnuumlndeki sorunlar

bull Medya sahipliğinde yoğunlaşma

bull Gazetecilere youmlnelik tehdidin şiddet ve benzeri farkı tuumlrleri

Yukarıda sıralanan nedenler Tuumlrkiyersquonin de iccedilinde olduğu AB aday uumllkeleri iccedilin sıralanan başlıklar Boumlyle bir ortamda haber uumlretmenin ve araştırma gazeteciliğin oldukccedila zor olduğu da aynı raporda sıralanan sonuccedillardan

Konuyla ilgili ikinci ccedileyrekte duumlzenli olarak dillendirilen bir diğer konu da ldquooumlzguumln iccedilerik uumlretimirdquo Avrupa Birliğirsquonin ve basın alanındaki donoumlr kuruluşların ccedilağrılarında sıklıkla karşılaşılabilecek bu terim aslında kimse iccedilin yeni değil Ancak internet gazeteciliğinin bir sonucu olarak kopyala-yapıştır haberlerin ccediloğalması medya sahipliğindeki yoğunlaşma ile devlet eliyle servis edilen haberlerin sonucu olarak aynı siyasi kamp veya medya grubu altında ccedilalışan basın organlarının iccedileriklerinin aynılaşması oumlzguumln iccedilerik teriminin yeniden guumlndeme gelmesini sağladı Araştırmacı gazeteciliğin aslında ilk adımı olan oumlzguumln iccedilerik konusunda yaygın medyanın uzun vade iccedilin accedilıklanmış bir stratejisi bulunmamasına rağmen Facebook Google gibi teknoloji devleri bu konuyu ccediloktan guumlndemlerine almış durumda Oumlte yandan her iki şirket de reklam temelli iccedilerik goumlsterim politikalarıyla eleştiri konusu oluyor Hem bu eleştiriler karşısında hem de ticari ccedilıkar amacıyla ikinci ccedileyrekte Facebook ve Googlersquodan farklı alanlarda yatırımlar geldi Journorsquonun haberleştirdiği uumlzere91 Facebook algoritmasını değiştirerek oumlzguumln iccedilerikleri oumln plana ccedilıkaracağını belirtti Benzer şekilde Google da oumlzguumln iccedileriği oumlne ccedilıkarmak amacıyla yeni bir yayıncı akreditasyon programını devreye aldığını duyurdu92 Bu program iccedilin seccedililecek yayıncılar uumlretecekleri oumlzguumln iccedilerikler iccedilin duumlzenli olarak oumldeme alacaklar Google bu servisini şimdilik Almanya Avustralya ve Brezilyarsquoda denemeye alıyor Ancak şirketin diğer uumllkelerde de benzer yatırımı yapacağı da oumlzellikle belirtilmiş durumda

90 httpdataconsiliumeuropaeudocdocumentST-8580-2020-INITenpdf91 httpsjournocomtrfacebook-algoritma92 httpswwwthevergecom202062521302791google-news-publishers-pay-content-australia-germany-brazil

28

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

newspaper

0K 400K 800K 1200K 1600K 2000K 2400K 2800K

total

Soumlzcuuml Yeni Ccedilağ Huumlrriyet Karar - Star Tuumlrkiye Birguumln Akşam Sabah Doğru Haber Cumhuriyet Habertuumlrk Yeni Akit Milli Gazete Bianet Diken Sol Milliyet Odatv Posta Yeni Asya

2526725597060

423067315869

266285265197243367240498236641234789213940

151381124766120389106831

55055179881378235343067221812

Sheet 1

Sum of total for each newspaper The marks are labeled by sum of total

Tablo1 Sosyal medyada koumlşe yazarı en ccedilok paylaşılan internet siteleri listesi (Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

Tablo2 Sosyal medyada en ccedilok paylaşılan koumlşe yazarları listesi (Veri kaynağı Media Cat Koumlşe Yazarları Endeksi)

29

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

İnternet sitesi tıklamalarıTiraj sıralamasında ilk 20 sırada bulunan gazeteler ve doğrudan internette faaliyet goumlsteren haber sitelerine ait oumlrneklemin bir arada goumlruumllebileceği aşağıdaki tablo Alexa ve SimilarWeb verileri dikkate alınarak hazırlandı Tablo-3 İnternet sitesi tıklamaları sonucu elde edilen yerel ve kuumlresel sıralamalar (Veri kaynakları alexacom amp similarwebcom)

Alexa kuumlresel sıralama

Alexa yerel sıralama

Similar Web kuumlresel sıralama

Similar Web yerel sıralama

Alexa amp Similar Web ortalaması (kuumlresel)

Huumlrriyet 413 9 161 8 287Milliyet 622 16 201 10 412Soumlzcuuml 649 18 219 11 434Sabah 1131 27 245 12 688Ensonhaber 373 6 1668 44 1021Haberlercom 1427 28 922 27 1175Yeni Akit 779 20 2538 58 1659Yeni Şafak 1041 22 3945 106 2493Cumhuriyet 3896 86 1599 46 2748Takvim 5310 119 599 21 2955Akşam 1425 85 4623 128 3024Fanatik 4496 97 2393 60 3445P Fotomaccedil 6903 158 2547 65 4725T24 5969 130 3692 99 4831OdaTV 5941 8905 3929 110 4935Karar 2643 61 11135 274 6889Posta 10362 212 4867 126 7615BirGuumln 12885 225 5627 153 9256Gazete Duvar 14435 257 7353 208 10894Yeni Asır 36473 556 10008 243 23241Tuumlrkiye 29185 581 20874 504 25030Evrensel 34382 687 28436 667 31409Artı Gerccedilek 45988 811 23580 561 34784Aydınlık 54444 1068 29492 673 41968Bianet 52673 950 50894 1157 51784Korkusuz 83948 1599 22686 529 53317Doğru Haber 55611 1417 56505 1266 56058Ahval News 97719 NA 64783 NA 81251Medyascope 103917 2174 88971 2039 96444Gazete Karınca 210559 4203 182231 4043 196395Dokuz 8 Haber 172709 2685 248971 5536 210840Yeni Birlik 295696 6404 361886 8584 328791Gazete Pencere 639387 37779 NA NA 639387Oumlzguumlruumlz Radyo 2559803 NA NA NA 2559803

30

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Listeye ek olarak internet sitesi bulunmayan ve YouTube Twitter gibi alanlarda yayın yapan birccedilok haber mecrası da bulunuyor Ayrıca listede geccedilen Oda TV ve Oumlzguumlruumlz Radyo sitelerinin bu ccedileyrekte erişime engellendiğini ve yeni alan adlarında yayına devam ettiğini hatırlatmakta fayda var Bunun yanında Ahval News sitesine Tuumlrkiyersquoden erişilemediğini yerel sıralamanın bu yuumlzden dikkate alınamadığını not duumlşmek gerekiyor Ayrıca Oumlzguumlruumlz Radyo Gazete Pencere gibi sitelerin ya kendi mobil uygulamaları ya da farklı mobil uygulamalarda goumlruumlnmek uumlzere tasarlandığı ve internet sitelerinin ikinci planda olduğu da bir diğer değişken Bu konular akılda tutularak yapılan sıralama yılın ilk ccedileyreğindekine benzer sonuccedilları sunuyor

bull Ensonhabercom Haberlercom gibi uzun suumlredir hizmet veren ve ana akım olarak nitelenebilecek internet temelli basın mecraları birccedilok basılı gazetenin internet sitesinden daha fazla tıklanıyor ve haber takibi iccedilin tercih edilen yerler

bull Yalnızca internette faaliyet goumlsteren alternatif medya mecraları internetin (bkz T24 Gazete Duvar vb) yuumlksek erişim istatistikleriyle ccedilok sesliliğin yeni adacıkları hacircline geliyor

bull Goumlruumlşleri yaygın medya ana akım siyasi partiler ya da karşıt gruplar tarafından ldquoradikalrdquo kabul edilen BuumlrGuumln Evrensel gibi sol yayıncılığın kalesi konumundaki mecralar ile Yeni Akit gibi İslamcı ccedilizgide yayın yapan gazeteler de listede kendisine yer buluyor Yaygın ulusal medya tarafından yaratılan ldquomerkezrdquo ccedilizgi internette yerini yavaş yavaş alternatif seslere bırakıyor

Tabloya ek olarak yılın ikinci ccedileyreğinde internet sitesi tıklamaları ve dijitalin yuumlkselişine ilişkin bir tartışma da yaygın medyada yaşandı Huumlrriyet Genel Yayın Youmlnetmeni Ahmet Hakanrsquoın86 koumlşesinde gazetesine ait internet sitesinin pandemi doumlneminde buumlyuumlk yuumlkselişe geccediltiğini ve ilk sıraya oturduğunu soumlylemesi farklı mecralarda yankı buldu Bir oumlnceki boumlluumlmde belirtildiği uumlzere Habertuumlrk Genel Yayın Youmlnetmeni Fatih Altaylırsquonın da kendi koumlşesinden sitelerin tıklanma sayılarına ait verilerin şeffaf şekilde paylaşılmadığı ve denetlenmediğini soumlylemesi Alexa Similar Web gibi uumlcretli servisleri dışında sınırlı bir oumlrneklem uumlzerinden veri sunan sitelerin kısıtlarını oumlne ccedilıkardı Ayrıca Demiroumlren Grubursquonun medya satın alımları sonrası bağımsız denetccedili Gemius platformundan ccedilıkışı da87 bu iddiayı destekler nitelikte Dolayısıyla hem internet sitesi tıklamalarına ait verilen guumlvenilirliği sorunu hem de bu verilerin dışında sitede geccedilirilen zaman oumlzguumln iccedilerik yoğunluğu etkileşim sayıları gibi dijital alanda daha da oumlnemli hacircle gelen değişkenlere dair bilginin şeffaf olmayışı haber sitelerinin etkisini oumllccedilmeyi daha da zorlaştırıyor Yine de aynı platformlar tarafından sağlanan verilerin sıralaması Tuumlrkiyersquode medyanın doumlnuumlşuumlmuumlne kısıtlı da olsa mercek tutuyor

86 httpswwwhurriyetcomtryazarlarhurriyetin-arka-kosesidijitalde-de-oncuyuz-iste-super-rakamlar-4153772087 httpsjournocomtrahmet-hakan-super-rakamlar

31

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

c Basın ccedilalışanlarının durumu

Aile Ccedilalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının yılda iki kez yayımladığı sendikal istatistikler henuumlz accedilıklanmadı 2020 Ocak ayı verilerine goumlre ldquoBasın yayın ve gazetecilikrdquo işkolunda sendikalılık oranı 8 Sendikalılık oranının en duumlşuumlk olduğu işkollarından da olsa son yıllarda son 7 yılda işkolundaki bu oran 44 arttı Ocak 2020 istatistiklerine goumlre buumlyuumlkten kuumlccediluumlğe Medya-İşrsquoin 2806 Basın-İşrsquoin 2410 TGSrsquonin 1345 ve DİSK Basın-İşrsquoin 332 uumlyesi bulunuyor 90rsquolı yıllarda başlayan sendikasızlaşma dalgası sonrası rakamlarda dibi goumlren medya sektoumlruuml yeniden aktif sendikal muumlcadeleye sahne olmaya başlasa da işten ccedilıkarmalar ve sosyal hakların ihlali devam ediyor

2020 yılı ilk ccedileyreğinde işe iade davası başlayan Huumlrriyetrsquote toplu işten ccedilıkarma vakasıyla ilgili bu ccedileyrekte pandemi nedeniyle davanın ikinci celsesi goumlruumllemedi Bunun yanında pandemi sırasındaki işten ccedilıkarma yasağına rağmen Demiroumlren Medya Grubursquonun bir başka yayın organı olan CNN Tuumlrkrsquote uumlccedil gazeteci işten ccedilıkarıldı88 Gazetecilerin kanal binasının oumlnuumlne kurulan konteynerde ccedilalışmaya zorlanmasının medyaya yansıması uumlzerine izne ccedilıkarılan yedi gazeteciden uumlccediluuml olduğu bilinen Oumlzguumlr Deniz Kaya Cansel Kiraz ve Zeynep Timurlenk Pozukrsquoun olayın uumlzerinden kısa bir suumlre geccedilmesinin ardından işten ccedilıkarılması tepki ccedilekti Aynı medya grubuna ait bir başka gelişme de ldquohalıya ayakkabıyla basmasırdquo sebep goumlsterilerek CNN Tuumlrkrsquoteki işinden ccedilıkarıldığını belirten temizlik goumlrevlisinin89 haberini yapan medyakoridorucomrsquoun imtiyaz sahibi Canan Kayarsquoya 50 bin TLrsquolik tazminat davası accedilılmasıydı

Tuumlrkiyersquodeki en buumlyuumlk medya grubuna ait bu gelişmeler basın ccedilalışanlarına uygulanan baskının birkaccedil oumlrneği niteliğinde M4D Projesi anketine katılan gazetecilerin sosyoekonomik haklar ve pandemi doumlneminde ccedilalışma biccedilimlerine verdiği yanıtlar da benzer sonuccedilları ortaya ccedilıkarıyor Bir medya kuruluşuna bağlı ccedilalışan gazetecilerin 36rsquolık bir boumlluumlmuuml kurumlarında kendilerini motive eden herhangi bir etmen olmadığını belirtiyor Aynı oranda bir boumlluumlm ccedilalışma saatlerinin kendilerini olumlu etkileyen etmenlerden olduğunu soumlyluumlyor Yanıt verenlerin yalnızca 5rsquoi aldıkları uumlcretin olumlu bir değişken olduğunu duumlşuumlnuumlyor Mesleğini oumlzguumlrce yapmanın aynı kapsamdaki oranı ise 9 Ankete yanıt veren tuumlm gazetecilerin 73rsquouuml bir meslek kuruluşuna uumlye durumda Meslek kuruluşuna uumlye olanların 31rsquolik boumlluumlmuumlyse bir sendikanın uumlyesi Anket oumlrnekleminin oumlrguumltluumlluumlk oranının Tuumlrkiye geneline oranla ccedilok yuumlksek olması anketin sonuccedillarını etkilese de ccedilalışan gazetecilerin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuumln mesleklerini sosyal haklar anlamında bir motivasyonla yuumlruumltemediği ortada Ayrıca raporun Covid-19 boumlluumlmuumlnde de belirtildiği gibi ankete yanıt veren gazetecilerin 12rsquosi iş yuumlkuumlnde azalma olduğunu 16rsquosı maaşlarında kesintiye gidildiğini belirterek mesleği icra etmenin pandemi doumlneminde daha da zorlaştığını aktardı Son olarak ankete katılmış olup daha oumlnce ccedilalıştığı kurum tarafından işten ccedilıkarılma deneyimi bulunan gazetecilerin 57rsquosi yasal ihbar suumlresi belirtilmeden işten ccedilıkarıldıklarını belirtti Bu anlamda da gazetecilerin yarıdan fazlasının meslek yaşamlarında net şekilde hak ihlaline uğradığını goumlrmek muumlmkuumln

88 httpswwwevrenselnethaber403687cnn-turkte-3-gazetecinin-isine-son-verildi89 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberdemirorenden-hakkinda-cikan-iddialari-haberlestiren-sitelere-dava-1745247

32

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

5-haBer uumlretİmİ ve değerİ a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik

M4D Projesi 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda aktarıldığı gibi haber uumlretiminin aşamaları olan veri toplama haber kaynağına ulaşma araştırma haber yazımı ve yaygınlaştırılması suumlreccedillerinin tuumlmuumlnde birden iktidarın muumldahalesi ve şeffaflığın olmaması iki ana sorun Benzer şekilde bu ccedileyrekte Avrupa Konseyirsquonin yayımladığı Duumlnyada İnsan Hakları ve Demokrasi 2019 AB Yıllık Raporursquonda da haberciliğin oumlnuumlndeki engeller doumlrt ana başlıkta toplanıyor90

bull Medya sektoumlruumlne siyasi muumldahale

bull Bağımsız medya kuruluşlarının ekonomik suumlrduumlruumllebilirliği oumlnuumlndeki sorunlar

bull Medya sahipliğinde yoğunlaşma

bull Gazetecilere youmlnelik tehdidin şiddet ve benzeri farkı tuumlrleri

Yukarıda sıralanan nedenler Tuumlrkiyersquonin de iccedilinde olduğu AB aday uumllkeleri iccedilin sıralanan başlıklar Boumlyle bir ortamda haber uumlretmenin ve araştırma gazeteciliğin oldukccedila zor olduğu da aynı raporda sıralanan sonuccedillardan

Konuyla ilgili ikinci ccedileyrekte duumlzenli olarak dillendirilen bir diğer konu da ldquooumlzguumln iccedilerik uumlretimirdquo Avrupa Birliğirsquonin ve basın alanındaki donoumlr kuruluşların ccedilağrılarında sıklıkla karşılaşılabilecek bu terim aslında kimse iccedilin yeni değil Ancak internet gazeteciliğinin bir sonucu olarak kopyala-yapıştır haberlerin ccediloğalması medya sahipliğindeki yoğunlaşma ile devlet eliyle servis edilen haberlerin sonucu olarak aynı siyasi kamp veya medya grubu altında ccedilalışan basın organlarının iccedileriklerinin aynılaşması oumlzguumln iccedilerik teriminin yeniden guumlndeme gelmesini sağladı Araştırmacı gazeteciliğin aslında ilk adımı olan oumlzguumln iccedilerik konusunda yaygın medyanın uzun vade iccedilin accedilıklanmış bir stratejisi bulunmamasına rağmen Facebook Google gibi teknoloji devleri bu konuyu ccediloktan guumlndemlerine almış durumda Oumlte yandan her iki şirket de reklam temelli iccedilerik goumlsterim politikalarıyla eleştiri konusu oluyor Hem bu eleştiriler karşısında hem de ticari ccedilıkar amacıyla ikinci ccedileyrekte Facebook ve Googlersquodan farklı alanlarda yatırımlar geldi Journorsquonun haberleştirdiği uumlzere91 Facebook algoritmasını değiştirerek oumlzguumln iccedilerikleri oumln plana ccedilıkaracağını belirtti Benzer şekilde Google da oumlzguumln iccedileriği oumlne ccedilıkarmak amacıyla yeni bir yayıncı akreditasyon programını devreye aldığını duyurdu92 Bu program iccedilin seccedililecek yayıncılar uumlretecekleri oumlzguumln iccedilerikler iccedilin duumlzenli olarak oumldeme alacaklar Google bu servisini şimdilik Almanya Avustralya ve Brezilyarsquoda denemeye alıyor Ancak şirketin diğer uumllkelerde de benzer yatırımı yapacağı da oumlzellikle belirtilmiş durumda

90 httpdataconsiliumeuropaeudocdocumentST-8580-2020-INITenpdf91 httpsjournocomtrfacebook-algoritma92 httpswwwthevergecom202062521302791google-news-publishers-pay-content-australia-germany-brazil

29

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

İnternet sitesi tıklamalarıTiraj sıralamasında ilk 20 sırada bulunan gazeteler ve doğrudan internette faaliyet goumlsteren haber sitelerine ait oumlrneklemin bir arada goumlruumllebileceği aşağıdaki tablo Alexa ve SimilarWeb verileri dikkate alınarak hazırlandı Tablo-3 İnternet sitesi tıklamaları sonucu elde edilen yerel ve kuumlresel sıralamalar (Veri kaynakları alexacom amp similarwebcom)

Alexa kuumlresel sıralama

Alexa yerel sıralama

Similar Web kuumlresel sıralama

Similar Web yerel sıralama

Alexa amp Similar Web ortalaması (kuumlresel)

Huumlrriyet 413 9 161 8 287Milliyet 622 16 201 10 412Soumlzcuuml 649 18 219 11 434Sabah 1131 27 245 12 688Ensonhaber 373 6 1668 44 1021Haberlercom 1427 28 922 27 1175Yeni Akit 779 20 2538 58 1659Yeni Şafak 1041 22 3945 106 2493Cumhuriyet 3896 86 1599 46 2748Takvim 5310 119 599 21 2955Akşam 1425 85 4623 128 3024Fanatik 4496 97 2393 60 3445P Fotomaccedil 6903 158 2547 65 4725T24 5969 130 3692 99 4831OdaTV 5941 8905 3929 110 4935Karar 2643 61 11135 274 6889Posta 10362 212 4867 126 7615BirGuumln 12885 225 5627 153 9256Gazete Duvar 14435 257 7353 208 10894Yeni Asır 36473 556 10008 243 23241Tuumlrkiye 29185 581 20874 504 25030Evrensel 34382 687 28436 667 31409Artı Gerccedilek 45988 811 23580 561 34784Aydınlık 54444 1068 29492 673 41968Bianet 52673 950 50894 1157 51784Korkusuz 83948 1599 22686 529 53317Doğru Haber 55611 1417 56505 1266 56058Ahval News 97719 NA 64783 NA 81251Medyascope 103917 2174 88971 2039 96444Gazete Karınca 210559 4203 182231 4043 196395Dokuz 8 Haber 172709 2685 248971 5536 210840Yeni Birlik 295696 6404 361886 8584 328791Gazete Pencere 639387 37779 NA NA 639387Oumlzguumlruumlz Radyo 2559803 NA NA NA 2559803

30

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Listeye ek olarak internet sitesi bulunmayan ve YouTube Twitter gibi alanlarda yayın yapan birccedilok haber mecrası da bulunuyor Ayrıca listede geccedilen Oda TV ve Oumlzguumlruumlz Radyo sitelerinin bu ccedileyrekte erişime engellendiğini ve yeni alan adlarında yayına devam ettiğini hatırlatmakta fayda var Bunun yanında Ahval News sitesine Tuumlrkiyersquoden erişilemediğini yerel sıralamanın bu yuumlzden dikkate alınamadığını not duumlşmek gerekiyor Ayrıca Oumlzguumlruumlz Radyo Gazete Pencere gibi sitelerin ya kendi mobil uygulamaları ya da farklı mobil uygulamalarda goumlruumlnmek uumlzere tasarlandığı ve internet sitelerinin ikinci planda olduğu da bir diğer değişken Bu konular akılda tutularak yapılan sıralama yılın ilk ccedileyreğindekine benzer sonuccedilları sunuyor

bull Ensonhabercom Haberlercom gibi uzun suumlredir hizmet veren ve ana akım olarak nitelenebilecek internet temelli basın mecraları birccedilok basılı gazetenin internet sitesinden daha fazla tıklanıyor ve haber takibi iccedilin tercih edilen yerler

bull Yalnızca internette faaliyet goumlsteren alternatif medya mecraları internetin (bkz T24 Gazete Duvar vb) yuumlksek erişim istatistikleriyle ccedilok sesliliğin yeni adacıkları hacircline geliyor

bull Goumlruumlşleri yaygın medya ana akım siyasi partiler ya da karşıt gruplar tarafından ldquoradikalrdquo kabul edilen BuumlrGuumln Evrensel gibi sol yayıncılığın kalesi konumundaki mecralar ile Yeni Akit gibi İslamcı ccedilizgide yayın yapan gazeteler de listede kendisine yer buluyor Yaygın ulusal medya tarafından yaratılan ldquomerkezrdquo ccedilizgi internette yerini yavaş yavaş alternatif seslere bırakıyor

Tabloya ek olarak yılın ikinci ccedileyreğinde internet sitesi tıklamaları ve dijitalin yuumlkselişine ilişkin bir tartışma da yaygın medyada yaşandı Huumlrriyet Genel Yayın Youmlnetmeni Ahmet Hakanrsquoın86 koumlşesinde gazetesine ait internet sitesinin pandemi doumlneminde buumlyuumlk yuumlkselişe geccediltiğini ve ilk sıraya oturduğunu soumlylemesi farklı mecralarda yankı buldu Bir oumlnceki boumlluumlmde belirtildiği uumlzere Habertuumlrk Genel Yayın Youmlnetmeni Fatih Altaylırsquonın da kendi koumlşesinden sitelerin tıklanma sayılarına ait verilerin şeffaf şekilde paylaşılmadığı ve denetlenmediğini soumlylemesi Alexa Similar Web gibi uumlcretli servisleri dışında sınırlı bir oumlrneklem uumlzerinden veri sunan sitelerin kısıtlarını oumlne ccedilıkardı Ayrıca Demiroumlren Grubursquonun medya satın alımları sonrası bağımsız denetccedili Gemius platformundan ccedilıkışı da87 bu iddiayı destekler nitelikte Dolayısıyla hem internet sitesi tıklamalarına ait verilen guumlvenilirliği sorunu hem de bu verilerin dışında sitede geccedilirilen zaman oumlzguumln iccedilerik yoğunluğu etkileşim sayıları gibi dijital alanda daha da oumlnemli hacircle gelen değişkenlere dair bilginin şeffaf olmayışı haber sitelerinin etkisini oumllccedilmeyi daha da zorlaştırıyor Yine de aynı platformlar tarafından sağlanan verilerin sıralaması Tuumlrkiyersquode medyanın doumlnuumlşuumlmuumlne kısıtlı da olsa mercek tutuyor

86 httpswwwhurriyetcomtryazarlarhurriyetin-arka-kosesidijitalde-de-oncuyuz-iste-super-rakamlar-4153772087 httpsjournocomtrahmet-hakan-super-rakamlar

31

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

c Basın ccedilalışanlarının durumu

Aile Ccedilalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının yılda iki kez yayımladığı sendikal istatistikler henuumlz accedilıklanmadı 2020 Ocak ayı verilerine goumlre ldquoBasın yayın ve gazetecilikrdquo işkolunda sendikalılık oranı 8 Sendikalılık oranının en duumlşuumlk olduğu işkollarından da olsa son yıllarda son 7 yılda işkolundaki bu oran 44 arttı Ocak 2020 istatistiklerine goumlre buumlyuumlkten kuumlccediluumlğe Medya-İşrsquoin 2806 Basın-İşrsquoin 2410 TGSrsquonin 1345 ve DİSK Basın-İşrsquoin 332 uumlyesi bulunuyor 90rsquolı yıllarda başlayan sendikasızlaşma dalgası sonrası rakamlarda dibi goumlren medya sektoumlruuml yeniden aktif sendikal muumlcadeleye sahne olmaya başlasa da işten ccedilıkarmalar ve sosyal hakların ihlali devam ediyor

2020 yılı ilk ccedileyreğinde işe iade davası başlayan Huumlrriyetrsquote toplu işten ccedilıkarma vakasıyla ilgili bu ccedileyrekte pandemi nedeniyle davanın ikinci celsesi goumlruumllemedi Bunun yanında pandemi sırasındaki işten ccedilıkarma yasağına rağmen Demiroumlren Medya Grubursquonun bir başka yayın organı olan CNN Tuumlrkrsquote uumlccedil gazeteci işten ccedilıkarıldı88 Gazetecilerin kanal binasının oumlnuumlne kurulan konteynerde ccedilalışmaya zorlanmasının medyaya yansıması uumlzerine izne ccedilıkarılan yedi gazeteciden uumlccediluuml olduğu bilinen Oumlzguumlr Deniz Kaya Cansel Kiraz ve Zeynep Timurlenk Pozukrsquoun olayın uumlzerinden kısa bir suumlre geccedilmesinin ardından işten ccedilıkarılması tepki ccedilekti Aynı medya grubuna ait bir başka gelişme de ldquohalıya ayakkabıyla basmasırdquo sebep goumlsterilerek CNN Tuumlrkrsquoteki işinden ccedilıkarıldığını belirten temizlik goumlrevlisinin89 haberini yapan medyakoridorucomrsquoun imtiyaz sahibi Canan Kayarsquoya 50 bin TLrsquolik tazminat davası accedilılmasıydı

Tuumlrkiyersquodeki en buumlyuumlk medya grubuna ait bu gelişmeler basın ccedilalışanlarına uygulanan baskının birkaccedil oumlrneği niteliğinde M4D Projesi anketine katılan gazetecilerin sosyoekonomik haklar ve pandemi doumlneminde ccedilalışma biccedilimlerine verdiği yanıtlar da benzer sonuccedilları ortaya ccedilıkarıyor Bir medya kuruluşuna bağlı ccedilalışan gazetecilerin 36rsquolık bir boumlluumlmuuml kurumlarında kendilerini motive eden herhangi bir etmen olmadığını belirtiyor Aynı oranda bir boumlluumlm ccedilalışma saatlerinin kendilerini olumlu etkileyen etmenlerden olduğunu soumlyluumlyor Yanıt verenlerin yalnızca 5rsquoi aldıkları uumlcretin olumlu bir değişken olduğunu duumlşuumlnuumlyor Mesleğini oumlzguumlrce yapmanın aynı kapsamdaki oranı ise 9 Ankete yanıt veren tuumlm gazetecilerin 73rsquouuml bir meslek kuruluşuna uumlye durumda Meslek kuruluşuna uumlye olanların 31rsquolik boumlluumlmuumlyse bir sendikanın uumlyesi Anket oumlrnekleminin oumlrguumltluumlluumlk oranının Tuumlrkiye geneline oranla ccedilok yuumlksek olması anketin sonuccedillarını etkilese de ccedilalışan gazetecilerin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuumln mesleklerini sosyal haklar anlamında bir motivasyonla yuumlruumltemediği ortada Ayrıca raporun Covid-19 boumlluumlmuumlnde de belirtildiği gibi ankete yanıt veren gazetecilerin 12rsquosi iş yuumlkuumlnde azalma olduğunu 16rsquosı maaşlarında kesintiye gidildiğini belirterek mesleği icra etmenin pandemi doumlneminde daha da zorlaştığını aktardı Son olarak ankete katılmış olup daha oumlnce ccedilalıştığı kurum tarafından işten ccedilıkarılma deneyimi bulunan gazetecilerin 57rsquosi yasal ihbar suumlresi belirtilmeden işten ccedilıkarıldıklarını belirtti Bu anlamda da gazetecilerin yarıdan fazlasının meslek yaşamlarında net şekilde hak ihlaline uğradığını goumlrmek muumlmkuumln

88 httpswwwevrenselnethaber403687cnn-turkte-3-gazetecinin-isine-son-verildi89 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberdemirorenden-hakkinda-cikan-iddialari-haberlestiren-sitelere-dava-1745247

32

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

5-haBer uumlretİmİ ve değerİ a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik

M4D Projesi 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda aktarıldığı gibi haber uumlretiminin aşamaları olan veri toplama haber kaynağına ulaşma araştırma haber yazımı ve yaygınlaştırılması suumlreccedillerinin tuumlmuumlnde birden iktidarın muumldahalesi ve şeffaflığın olmaması iki ana sorun Benzer şekilde bu ccedileyrekte Avrupa Konseyirsquonin yayımladığı Duumlnyada İnsan Hakları ve Demokrasi 2019 AB Yıllık Raporursquonda da haberciliğin oumlnuumlndeki engeller doumlrt ana başlıkta toplanıyor90

bull Medya sektoumlruumlne siyasi muumldahale

bull Bağımsız medya kuruluşlarının ekonomik suumlrduumlruumllebilirliği oumlnuumlndeki sorunlar

bull Medya sahipliğinde yoğunlaşma

bull Gazetecilere youmlnelik tehdidin şiddet ve benzeri farkı tuumlrleri

Yukarıda sıralanan nedenler Tuumlrkiyersquonin de iccedilinde olduğu AB aday uumllkeleri iccedilin sıralanan başlıklar Boumlyle bir ortamda haber uumlretmenin ve araştırma gazeteciliğin oldukccedila zor olduğu da aynı raporda sıralanan sonuccedillardan

Konuyla ilgili ikinci ccedileyrekte duumlzenli olarak dillendirilen bir diğer konu da ldquooumlzguumln iccedilerik uumlretimirdquo Avrupa Birliğirsquonin ve basın alanındaki donoumlr kuruluşların ccedilağrılarında sıklıkla karşılaşılabilecek bu terim aslında kimse iccedilin yeni değil Ancak internet gazeteciliğinin bir sonucu olarak kopyala-yapıştır haberlerin ccediloğalması medya sahipliğindeki yoğunlaşma ile devlet eliyle servis edilen haberlerin sonucu olarak aynı siyasi kamp veya medya grubu altında ccedilalışan basın organlarının iccedileriklerinin aynılaşması oumlzguumln iccedilerik teriminin yeniden guumlndeme gelmesini sağladı Araştırmacı gazeteciliğin aslında ilk adımı olan oumlzguumln iccedilerik konusunda yaygın medyanın uzun vade iccedilin accedilıklanmış bir stratejisi bulunmamasına rağmen Facebook Google gibi teknoloji devleri bu konuyu ccediloktan guumlndemlerine almış durumda Oumlte yandan her iki şirket de reklam temelli iccedilerik goumlsterim politikalarıyla eleştiri konusu oluyor Hem bu eleştiriler karşısında hem de ticari ccedilıkar amacıyla ikinci ccedileyrekte Facebook ve Googlersquodan farklı alanlarda yatırımlar geldi Journorsquonun haberleştirdiği uumlzere91 Facebook algoritmasını değiştirerek oumlzguumln iccedilerikleri oumln plana ccedilıkaracağını belirtti Benzer şekilde Google da oumlzguumln iccedileriği oumlne ccedilıkarmak amacıyla yeni bir yayıncı akreditasyon programını devreye aldığını duyurdu92 Bu program iccedilin seccedililecek yayıncılar uumlretecekleri oumlzguumln iccedilerikler iccedilin duumlzenli olarak oumldeme alacaklar Google bu servisini şimdilik Almanya Avustralya ve Brezilyarsquoda denemeye alıyor Ancak şirketin diğer uumllkelerde de benzer yatırımı yapacağı da oumlzellikle belirtilmiş durumda

90 httpdataconsiliumeuropaeudocdocumentST-8580-2020-INITenpdf91 httpsjournocomtrfacebook-algoritma92 httpswwwthevergecom202062521302791google-news-publishers-pay-content-australia-germany-brazil

30

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Listeye ek olarak internet sitesi bulunmayan ve YouTube Twitter gibi alanlarda yayın yapan birccedilok haber mecrası da bulunuyor Ayrıca listede geccedilen Oda TV ve Oumlzguumlruumlz Radyo sitelerinin bu ccedileyrekte erişime engellendiğini ve yeni alan adlarında yayına devam ettiğini hatırlatmakta fayda var Bunun yanında Ahval News sitesine Tuumlrkiyersquoden erişilemediğini yerel sıralamanın bu yuumlzden dikkate alınamadığını not duumlşmek gerekiyor Ayrıca Oumlzguumlruumlz Radyo Gazete Pencere gibi sitelerin ya kendi mobil uygulamaları ya da farklı mobil uygulamalarda goumlruumlnmek uumlzere tasarlandığı ve internet sitelerinin ikinci planda olduğu da bir diğer değişken Bu konular akılda tutularak yapılan sıralama yılın ilk ccedileyreğindekine benzer sonuccedilları sunuyor

bull Ensonhabercom Haberlercom gibi uzun suumlredir hizmet veren ve ana akım olarak nitelenebilecek internet temelli basın mecraları birccedilok basılı gazetenin internet sitesinden daha fazla tıklanıyor ve haber takibi iccedilin tercih edilen yerler

bull Yalnızca internette faaliyet goumlsteren alternatif medya mecraları internetin (bkz T24 Gazete Duvar vb) yuumlksek erişim istatistikleriyle ccedilok sesliliğin yeni adacıkları hacircline geliyor

bull Goumlruumlşleri yaygın medya ana akım siyasi partiler ya da karşıt gruplar tarafından ldquoradikalrdquo kabul edilen BuumlrGuumln Evrensel gibi sol yayıncılığın kalesi konumundaki mecralar ile Yeni Akit gibi İslamcı ccedilizgide yayın yapan gazeteler de listede kendisine yer buluyor Yaygın ulusal medya tarafından yaratılan ldquomerkezrdquo ccedilizgi internette yerini yavaş yavaş alternatif seslere bırakıyor

Tabloya ek olarak yılın ikinci ccedileyreğinde internet sitesi tıklamaları ve dijitalin yuumlkselişine ilişkin bir tartışma da yaygın medyada yaşandı Huumlrriyet Genel Yayın Youmlnetmeni Ahmet Hakanrsquoın86 koumlşesinde gazetesine ait internet sitesinin pandemi doumlneminde buumlyuumlk yuumlkselişe geccediltiğini ve ilk sıraya oturduğunu soumlylemesi farklı mecralarda yankı buldu Bir oumlnceki boumlluumlmde belirtildiği uumlzere Habertuumlrk Genel Yayın Youmlnetmeni Fatih Altaylırsquonın da kendi koumlşesinden sitelerin tıklanma sayılarına ait verilerin şeffaf şekilde paylaşılmadığı ve denetlenmediğini soumlylemesi Alexa Similar Web gibi uumlcretli servisleri dışında sınırlı bir oumlrneklem uumlzerinden veri sunan sitelerin kısıtlarını oumlne ccedilıkardı Ayrıca Demiroumlren Grubursquonun medya satın alımları sonrası bağımsız denetccedili Gemius platformundan ccedilıkışı da87 bu iddiayı destekler nitelikte Dolayısıyla hem internet sitesi tıklamalarına ait verilen guumlvenilirliği sorunu hem de bu verilerin dışında sitede geccedilirilen zaman oumlzguumln iccedilerik yoğunluğu etkileşim sayıları gibi dijital alanda daha da oumlnemli hacircle gelen değişkenlere dair bilginin şeffaf olmayışı haber sitelerinin etkisini oumllccedilmeyi daha da zorlaştırıyor Yine de aynı platformlar tarafından sağlanan verilerin sıralaması Tuumlrkiyersquode medyanın doumlnuumlşuumlmuumlne kısıtlı da olsa mercek tutuyor

86 httpswwwhurriyetcomtryazarlarhurriyetin-arka-kosesidijitalde-de-oncuyuz-iste-super-rakamlar-4153772087 httpsjournocomtrahmet-hakan-super-rakamlar

31

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

c Basın ccedilalışanlarının durumu

Aile Ccedilalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının yılda iki kez yayımladığı sendikal istatistikler henuumlz accedilıklanmadı 2020 Ocak ayı verilerine goumlre ldquoBasın yayın ve gazetecilikrdquo işkolunda sendikalılık oranı 8 Sendikalılık oranının en duumlşuumlk olduğu işkollarından da olsa son yıllarda son 7 yılda işkolundaki bu oran 44 arttı Ocak 2020 istatistiklerine goumlre buumlyuumlkten kuumlccediluumlğe Medya-İşrsquoin 2806 Basın-İşrsquoin 2410 TGSrsquonin 1345 ve DİSK Basın-İşrsquoin 332 uumlyesi bulunuyor 90rsquolı yıllarda başlayan sendikasızlaşma dalgası sonrası rakamlarda dibi goumlren medya sektoumlruuml yeniden aktif sendikal muumlcadeleye sahne olmaya başlasa da işten ccedilıkarmalar ve sosyal hakların ihlali devam ediyor

2020 yılı ilk ccedileyreğinde işe iade davası başlayan Huumlrriyetrsquote toplu işten ccedilıkarma vakasıyla ilgili bu ccedileyrekte pandemi nedeniyle davanın ikinci celsesi goumlruumllemedi Bunun yanında pandemi sırasındaki işten ccedilıkarma yasağına rağmen Demiroumlren Medya Grubursquonun bir başka yayın organı olan CNN Tuumlrkrsquote uumlccedil gazeteci işten ccedilıkarıldı88 Gazetecilerin kanal binasının oumlnuumlne kurulan konteynerde ccedilalışmaya zorlanmasının medyaya yansıması uumlzerine izne ccedilıkarılan yedi gazeteciden uumlccediluuml olduğu bilinen Oumlzguumlr Deniz Kaya Cansel Kiraz ve Zeynep Timurlenk Pozukrsquoun olayın uumlzerinden kısa bir suumlre geccedilmesinin ardından işten ccedilıkarılması tepki ccedilekti Aynı medya grubuna ait bir başka gelişme de ldquohalıya ayakkabıyla basmasırdquo sebep goumlsterilerek CNN Tuumlrkrsquoteki işinden ccedilıkarıldığını belirten temizlik goumlrevlisinin89 haberini yapan medyakoridorucomrsquoun imtiyaz sahibi Canan Kayarsquoya 50 bin TLrsquolik tazminat davası accedilılmasıydı

Tuumlrkiyersquodeki en buumlyuumlk medya grubuna ait bu gelişmeler basın ccedilalışanlarına uygulanan baskının birkaccedil oumlrneği niteliğinde M4D Projesi anketine katılan gazetecilerin sosyoekonomik haklar ve pandemi doumlneminde ccedilalışma biccedilimlerine verdiği yanıtlar da benzer sonuccedilları ortaya ccedilıkarıyor Bir medya kuruluşuna bağlı ccedilalışan gazetecilerin 36rsquolık bir boumlluumlmuuml kurumlarında kendilerini motive eden herhangi bir etmen olmadığını belirtiyor Aynı oranda bir boumlluumlm ccedilalışma saatlerinin kendilerini olumlu etkileyen etmenlerden olduğunu soumlyluumlyor Yanıt verenlerin yalnızca 5rsquoi aldıkları uumlcretin olumlu bir değişken olduğunu duumlşuumlnuumlyor Mesleğini oumlzguumlrce yapmanın aynı kapsamdaki oranı ise 9 Ankete yanıt veren tuumlm gazetecilerin 73rsquouuml bir meslek kuruluşuna uumlye durumda Meslek kuruluşuna uumlye olanların 31rsquolik boumlluumlmuumlyse bir sendikanın uumlyesi Anket oumlrnekleminin oumlrguumltluumlluumlk oranının Tuumlrkiye geneline oranla ccedilok yuumlksek olması anketin sonuccedillarını etkilese de ccedilalışan gazetecilerin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuumln mesleklerini sosyal haklar anlamında bir motivasyonla yuumlruumltemediği ortada Ayrıca raporun Covid-19 boumlluumlmuumlnde de belirtildiği gibi ankete yanıt veren gazetecilerin 12rsquosi iş yuumlkuumlnde azalma olduğunu 16rsquosı maaşlarında kesintiye gidildiğini belirterek mesleği icra etmenin pandemi doumlneminde daha da zorlaştığını aktardı Son olarak ankete katılmış olup daha oumlnce ccedilalıştığı kurum tarafından işten ccedilıkarılma deneyimi bulunan gazetecilerin 57rsquosi yasal ihbar suumlresi belirtilmeden işten ccedilıkarıldıklarını belirtti Bu anlamda da gazetecilerin yarıdan fazlasının meslek yaşamlarında net şekilde hak ihlaline uğradığını goumlrmek muumlmkuumln

88 httpswwwevrenselnethaber403687cnn-turkte-3-gazetecinin-isine-son-verildi89 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberdemirorenden-hakkinda-cikan-iddialari-haberlestiren-sitelere-dava-1745247

32

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

5-haBer uumlretİmİ ve değerİ a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik

M4D Projesi 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda aktarıldığı gibi haber uumlretiminin aşamaları olan veri toplama haber kaynağına ulaşma araştırma haber yazımı ve yaygınlaştırılması suumlreccedillerinin tuumlmuumlnde birden iktidarın muumldahalesi ve şeffaflığın olmaması iki ana sorun Benzer şekilde bu ccedileyrekte Avrupa Konseyirsquonin yayımladığı Duumlnyada İnsan Hakları ve Demokrasi 2019 AB Yıllık Raporursquonda da haberciliğin oumlnuumlndeki engeller doumlrt ana başlıkta toplanıyor90

bull Medya sektoumlruumlne siyasi muumldahale

bull Bağımsız medya kuruluşlarının ekonomik suumlrduumlruumllebilirliği oumlnuumlndeki sorunlar

bull Medya sahipliğinde yoğunlaşma

bull Gazetecilere youmlnelik tehdidin şiddet ve benzeri farkı tuumlrleri

Yukarıda sıralanan nedenler Tuumlrkiyersquonin de iccedilinde olduğu AB aday uumllkeleri iccedilin sıralanan başlıklar Boumlyle bir ortamda haber uumlretmenin ve araştırma gazeteciliğin oldukccedila zor olduğu da aynı raporda sıralanan sonuccedillardan

Konuyla ilgili ikinci ccedileyrekte duumlzenli olarak dillendirilen bir diğer konu da ldquooumlzguumln iccedilerik uumlretimirdquo Avrupa Birliğirsquonin ve basın alanındaki donoumlr kuruluşların ccedilağrılarında sıklıkla karşılaşılabilecek bu terim aslında kimse iccedilin yeni değil Ancak internet gazeteciliğinin bir sonucu olarak kopyala-yapıştır haberlerin ccediloğalması medya sahipliğindeki yoğunlaşma ile devlet eliyle servis edilen haberlerin sonucu olarak aynı siyasi kamp veya medya grubu altında ccedilalışan basın organlarının iccedileriklerinin aynılaşması oumlzguumln iccedilerik teriminin yeniden guumlndeme gelmesini sağladı Araştırmacı gazeteciliğin aslında ilk adımı olan oumlzguumln iccedilerik konusunda yaygın medyanın uzun vade iccedilin accedilıklanmış bir stratejisi bulunmamasına rağmen Facebook Google gibi teknoloji devleri bu konuyu ccediloktan guumlndemlerine almış durumda Oumlte yandan her iki şirket de reklam temelli iccedilerik goumlsterim politikalarıyla eleştiri konusu oluyor Hem bu eleştiriler karşısında hem de ticari ccedilıkar amacıyla ikinci ccedileyrekte Facebook ve Googlersquodan farklı alanlarda yatırımlar geldi Journorsquonun haberleştirdiği uumlzere91 Facebook algoritmasını değiştirerek oumlzguumln iccedilerikleri oumln plana ccedilıkaracağını belirtti Benzer şekilde Google da oumlzguumln iccedileriği oumlne ccedilıkarmak amacıyla yeni bir yayıncı akreditasyon programını devreye aldığını duyurdu92 Bu program iccedilin seccedililecek yayıncılar uumlretecekleri oumlzguumln iccedilerikler iccedilin duumlzenli olarak oumldeme alacaklar Google bu servisini şimdilik Almanya Avustralya ve Brezilyarsquoda denemeye alıyor Ancak şirketin diğer uumllkelerde de benzer yatırımı yapacağı da oumlzellikle belirtilmiş durumda

90 httpdataconsiliumeuropaeudocdocumentST-8580-2020-INITenpdf91 httpsjournocomtrfacebook-algoritma92 httpswwwthevergecom202062521302791google-news-publishers-pay-content-australia-germany-brazil

31

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

c Basın ccedilalışanlarının durumu

Aile Ccedilalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının yılda iki kez yayımladığı sendikal istatistikler henuumlz accedilıklanmadı 2020 Ocak ayı verilerine goumlre ldquoBasın yayın ve gazetecilikrdquo işkolunda sendikalılık oranı 8 Sendikalılık oranının en duumlşuumlk olduğu işkollarından da olsa son yıllarda son 7 yılda işkolundaki bu oran 44 arttı Ocak 2020 istatistiklerine goumlre buumlyuumlkten kuumlccediluumlğe Medya-İşrsquoin 2806 Basın-İşrsquoin 2410 TGSrsquonin 1345 ve DİSK Basın-İşrsquoin 332 uumlyesi bulunuyor 90rsquolı yıllarda başlayan sendikasızlaşma dalgası sonrası rakamlarda dibi goumlren medya sektoumlruuml yeniden aktif sendikal muumlcadeleye sahne olmaya başlasa da işten ccedilıkarmalar ve sosyal hakların ihlali devam ediyor

2020 yılı ilk ccedileyreğinde işe iade davası başlayan Huumlrriyetrsquote toplu işten ccedilıkarma vakasıyla ilgili bu ccedileyrekte pandemi nedeniyle davanın ikinci celsesi goumlruumllemedi Bunun yanında pandemi sırasındaki işten ccedilıkarma yasağına rağmen Demiroumlren Medya Grubursquonun bir başka yayın organı olan CNN Tuumlrkrsquote uumlccedil gazeteci işten ccedilıkarıldı88 Gazetecilerin kanal binasının oumlnuumlne kurulan konteynerde ccedilalışmaya zorlanmasının medyaya yansıması uumlzerine izne ccedilıkarılan yedi gazeteciden uumlccediluuml olduğu bilinen Oumlzguumlr Deniz Kaya Cansel Kiraz ve Zeynep Timurlenk Pozukrsquoun olayın uumlzerinden kısa bir suumlre geccedilmesinin ardından işten ccedilıkarılması tepki ccedilekti Aynı medya grubuna ait bir başka gelişme de ldquohalıya ayakkabıyla basmasırdquo sebep goumlsterilerek CNN Tuumlrkrsquoteki işinden ccedilıkarıldığını belirten temizlik goumlrevlisinin89 haberini yapan medyakoridorucomrsquoun imtiyaz sahibi Canan Kayarsquoya 50 bin TLrsquolik tazminat davası accedilılmasıydı

Tuumlrkiyersquodeki en buumlyuumlk medya grubuna ait bu gelişmeler basın ccedilalışanlarına uygulanan baskının birkaccedil oumlrneği niteliğinde M4D Projesi anketine katılan gazetecilerin sosyoekonomik haklar ve pandemi doumlneminde ccedilalışma biccedilimlerine verdiği yanıtlar da benzer sonuccedilları ortaya ccedilıkarıyor Bir medya kuruluşuna bağlı ccedilalışan gazetecilerin 36rsquolık bir boumlluumlmuuml kurumlarında kendilerini motive eden herhangi bir etmen olmadığını belirtiyor Aynı oranda bir boumlluumlm ccedilalışma saatlerinin kendilerini olumlu etkileyen etmenlerden olduğunu soumlyluumlyor Yanıt verenlerin yalnızca 5rsquoi aldıkları uumlcretin olumlu bir değişken olduğunu duumlşuumlnuumlyor Mesleğini oumlzguumlrce yapmanın aynı kapsamdaki oranı ise 9 Ankete yanıt veren tuumlm gazetecilerin 73rsquouuml bir meslek kuruluşuna uumlye durumda Meslek kuruluşuna uumlye olanların 31rsquolik boumlluumlmuumlyse bir sendikanın uumlyesi Anket oumlrnekleminin oumlrguumltluumlluumlk oranının Tuumlrkiye geneline oranla ccedilok yuumlksek olması anketin sonuccedillarını etkilese de ccedilalışan gazetecilerin buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuumln mesleklerini sosyal haklar anlamında bir motivasyonla yuumlruumltemediği ortada Ayrıca raporun Covid-19 boumlluumlmuumlnde de belirtildiği gibi ankete yanıt veren gazetecilerin 12rsquosi iş yuumlkuumlnde azalma olduğunu 16rsquosı maaşlarında kesintiye gidildiğini belirterek mesleği icra etmenin pandemi doumlneminde daha da zorlaştığını aktardı Son olarak ankete katılmış olup daha oumlnce ccedilalıştığı kurum tarafından işten ccedilıkarılma deneyimi bulunan gazetecilerin 57rsquosi yasal ihbar suumlresi belirtilmeden işten ccedilıkarıldıklarını belirtti Bu anlamda da gazetecilerin yarıdan fazlasının meslek yaşamlarında net şekilde hak ihlaline uğradığını goumlrmek muumlmkuumln

88 httpswwwevrenselnethaber403687cnn-turkte-3-gazetecinin-isine-son-verildi89 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberdemirorenden-hakkinda-cikan-iddialari-haberlestiren-sitelere-dava-1745247

32

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

5-haBer uumlretİmİ ve değerİ a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik

M4D Projesi 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda aktarıldığı gibi haber uumlretiminin aşamaları olan veri toplama haber kaynağına ulaşma araştırma haber yazımı ve yaygınlaştırılması suumlreccedillerinin tuumlmuumlnde birden iktidarın muumldahalesi ve şeffaflığın olmaması iki ana sorun Benzer şekilde bu ccedileyrekte Avrupa Konseyirsquonin yayımladığı Duumlnyada İnsan Hakları ve Demokrasi 2019 AB Yıllık Raporursquonda da haberciliğin oumlnuumlndeki engeller doumlrt ana başlıkta toplanıyor90

bull Medya sektoumlruumlne siyasi muumldahale

bull Bağımsız medya kuruluşlarının ekonomik suumlrduumlruumllebilirliği oumlnuumlndeki sorunlar

bull Medya sahipliğinde yoğunlaşma

bull Gazetecilere youmlnelik tehdidin şiddet ve benzeri farkı tuumlrleri

Yukarıda sıralanan nedenler Tuumlrkiyersquonin de iccedilinde olduğu AB aday uumllkeleri iccedilin sıralanan başlıklar Boumlyle bir ortamda haber uumlretmenin ve araştırma gazeteciliğin oldukccedila zor olduğu da aynı raporda sıralanan sonuccedillardan

Konuyla ilgili ikinci ccedileyrekte duumlzenli olarak dillendirilen bir diğer konu da ldquooumlzguumln iccedilerik uumlretimirdquo Avrupa Birliğirsquonin ve basın alanındaki donoumlr kuruluşların ccedilağrılarında sıklıkla karşılaşılabilecek bu terim aslında kimse iccedilin yeni değil Ancak internet gazeteciliğinin bir sonucu olarak kopyala-yapıştır haberlerin ccediloğalması medya sahipliğindeki yoğunlaşma ile devlet eliyle servis edilen haberlerin sonucu olarak aynı siyasi kamp veya medya grubu altında ccedilalışan basın organlarının iccedileriklerinin aynılaşması oumlzguumln iccedilerik teriminin yeniden guumlndeme gelmesini sağladı Araştırmacı gazeteciliğin aslında ilk adımı olan oumlzguumln iccedilerik konusunda yaygın medyanın uzun vade iccedilin accedilıklanmış bir stratejisi bulunmamasına rağmen Facebook Google gibi teknoloji devleri bu konuyu ccediloktan guumlndemlerine almış durumda Oumlte yandan her iki şirket de reklam temelli iccedilerik goumlsterim politikalarıyla eleştiri konusu oluyor Hem bu eleştiriler karşısında hem de ticari ccedilıkar amacıyla ikinci ccedileyrekte Facebook ve Googlersquodan farklı alanlarda yatırımlar geldi Journorsquonun haberleştirdiği uumlzere91 Facebook algoritmasını değiştirerek oumlzguumln iccedilerikleri oumln plana ccedilıkaracağını belirtti Benzer şekilde Google da oumlzguumln iccedileriği oumlne ccedilıkarmak amacıyla yeni bir yayıncı akreditasyon programını devreye aldığını duyurdu92 Bu program iccedilin seccedililecek yayıncılar uumlretecekleri oumlzguumln iccedilerikler iccedilin duumlzenli olarak oumldeme alacaklar Google bu servisini şimdilik Almanya Avustralya ve Brezilyarsquoda denemeye alıyor Ancak şirketin diğer uumllkelerde de benzer yatırımı yapacağı da oumlzellikle belirtilmiş durumda

90 httpdataconsiliumeuropaeudocdocumentST-8580-2020-INITenpdf91 httpsjournocomtrfacebook-algoritma92 httpswwwthevergecom202062521302791google-news-publishers-pay-content-australia-germany-brazil

32

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

5-haBer uumlretİmİ ve değerİ a Haber uumlretimi ve araştırmacı gazetecilik

M4D Projesi 2020 yılı ilk ccedileyrek raporunda aktarıldığı gibi haber uumlretiminin aşamaları olan veri toplama haber kaynağına ulaşma araştırma haber yazımı ve yaygınlaştırılması suumlreccedillerinin tuumlmuumlnde birden iktidarın muumldahalesi ve şeffaflığın olmaması iki ana sorun Benzer şekilde bu ccedileyrekte Avrupa Konseyirsquonin yayımladığı Duumlnyada İnsan Hakları ve Demokrasi 2019 AB Yıllık Raporursquonda da haberciliğin oumlnuumlndeki engeller doumlrt ana başlıkta toplanıyor90

bull Medya sektoumlruumlne siyasi muumldahale

bull Bağımsız medya kuruluşlarının ekonomik suumlrduumlruumllebilirliği oumlnuumlndeki sorunlar

bull Medya sahipliğinde yoğunlaşma

bull Gazetecilere youmlnelik tehdidin şiddet ve benzeri farkı tuumlrleri

Yukarıda sıralanan nedenler Tuumlrkiyersquonin de iccedilinde olduğu AB aday uumllkeleri iccedilin sıralanan başlıklar Boumlyle bir ortamda haber uumlretmenin ve araştırma gazeteciliğin oldukccedila zor olduğu da aynı raporda sıralanan sonuccedillardan

Konuyla ilgili ikinci ccedileyrekte duumlzenli olarak dillendirilen bir diğer konu da ldquooumlzguumln iccedilerik uumlretimirdquo Avrupa Birliğirsquonin ve basın alanındaki donoumlr kuruluşların ccedilağrılarında sıklıkla karşılaşılabilecek bu terim aslında kimse iccedilin yeni değil Ancak internet gazeteciliğinin bir sonucu olarak kopyala-yapıştır haberlerin ccediloğalması medya sahipliğindeki yoğunlaşma ile devlet eliyle servis edilen haberlerin sonucu olarak aynı siyasi kamp veya medya grubu altında ccedilalışan basın organlarının iccedileriklerinin aynılaşması oumlzguumln iccedilerik teriminin yeniden guumlndeme gelmesini sağladı Araştırmacı gazeteciliğin aslında ilk adımı olan oumlzguumln iccedilerik konusunda yaygın medyanın uzun vade iccedilin accedilıklanmış bir stratejisi bulunmamasına rağmen Facebook Google gibi teknoloji devleri bu konuyu ccediloktan guumlndemlerine almış durumda Oumlte yandan her iki şirket de reklam temelli iccedilerik goumlsterim politikalarıyla eleştiri konusu oluyor Hem bu eleştiriler karşısında hem de ticari ccedilıkar amacıyla ikinci ccedileyrekte Facebook ve Googlersquodan farklı alanlarda yatırımlar geldi Journorsquonun haberleştirdiği uumlzere91 Facebook algoritmasını değiştirerek oumlzguumln iccedilerikleri oumln plana ccedilıkaracağını belirtti Benzer şekilde Google da oumlzguumln iccedileriği oumlne ccedilıkarmak amacıyla yeni bir yayıncı akreditasyon programını devreye aldığını duyurdu92 Bu program iccedilin seccedililecek yayıncılar uumlretecekleri oumlzguumln iccedilerikler iccedilin duumlzenli olarak oumldeme alacaklar Google bu servisini şimdilik Almanya Avustralya ve Brezilyarsquoda denemeye alıyor Ancak şirketin diğer uumllkelerde de benzer yatırımı yapacağı da oumlzellikle belirtilmiş durumda

90 httpdataconsiliumeuropaeudocdocumentST-8580-2020-INITenpdf91 httpsjournocomtrfacebook-algoritma92 httpswwwthevergecom202062521302791google-news-publishers-pay-content-australia-germany-brazil

33

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Madalyonun diğer yuumlzuuml ise Tuumlrkiyersquode yaygın medyanın konuya nasıl dahil olduğunda gizli Oumlnceki paragrafta oumlzguumln iccedileriğin oumlnuumlnde sıralanan engellere daha gelemeden yaygın medyadan bambaşka bir oumlrnek bu ccedileyrekte guumlndeme geldi ldquoKoumlşe yazarları sosyal medya etkisirdquo boumlluumlmuumlnde de referans verildiği uumlzere Tuumlrkiyersquonin en ccedilok okunan koumlşe yazarı olan Yılmaz Oumlzdilrsquoin yazılarının bir boumlluumlmuumlnuumln birbirinin kopyası olduğunu ispatlayan bir araştırma yazısı yayımlandı93 Koumlşe yazarı yanlışlama girişimi malumatfurusorgrsquoda yayımlanan yazıya goumlre yazarın ldquohellip 8 Mayıs ndash 7 Haziran 2020 tarihleri arasında Soumlzcuuml Gazetesinde yayımlanan 22 koumlşe yazısının 15rsquoi eski yazıların kozmetik değişikliklerle tekrar yayımlanmışrdquo versiyonları Birbirinin aynı kalıpları iccedilerdiği accedilık şekilde goumlruumllen yazılar Tuumlrkiyersquode yaygın medya gazeteciliğinin accedilmazlarını da goumlzler oumlnuumlne seriyor Oumlyle ki farklı haber mecralarına dahi gitmeden aynı yazar kendi yazılarını kopyalayabiliyor Raporun ldquoHak ihlalleri Sansuumlr oto-sansuumlr şiddet hedef goumlsterme tehdit ayrımcılıkrdquo boumlluumlmuumlnde anlatıldığı gibi konu huumlkuumlmeti eleştiren bir kişiyi hedef goumlstermeye gelince ya da ldquomilli guumlvenlikrdquo olunca kopyala-yapıştır gazeteciliği daha da uumlst noktaya geliyor ve aynı başlık ya da haber metniyle onlarca yazı bir anda okuyucuya sunuluyor

Konunun bir başka yuumlzuuml de bir oumlnceki paragrafta oumlzguumln iccedileriğe katkı sunan Googlersquoın algoritması nedeniyle kopyala-yapıştır haberciliğe ve medyadaki sermaye eşitsizliğine katkı sunması Emre Kızılkayarsquonın Journo iccedilin kaleme aldığı yazı94 Google algoritmasının reklam ve tıklama temelli duumlzenli olarak yaygın medya kuruluşlarının yaptığı haberleri oumlne ccedilıkardığını ayrıntısıyla anlatıyor İccedilerik filtrelemesi accedilısından hakaret muumlstehcenlik vs asgari kriterler bulunsa da Googlersquoın Tuumlrkccedile dilinde kopya iccedilerik ve yalan haberle ilgili accedilık ki kapsamlı bir ccedilalışması yok Guumlncel bir haber aramasında oumlne ccedilıkan başlıca iccedilerikler Demiroumlren ve Turkuvaz gruplarına ait sitelerin iccedilerikleri Google mevcut hacircliyle alternatif medya ile eşitsiz bir rekabet iccedilinde olan yaygın medya kanallarına daha da fazla katkı sunmuş oluyor Oumlzguumln iccedilerik ve kopyala-yapıştır haberciliğin bu karşıtlığı Tuumlrkiyersquode gelecek doumlnemde de uzun tartışmalara yol accedilacağa benziyor

Haberde oumlzguumln iccedileriğin uumlretimi veriye ve kaynaklara erişim ile dijital teknolojilerin roluuml accedilısından oumlnemli bir veri de M4D Projesi anketinden ccedilıkan sonuccedillarda Ankete katılan 64 gazeteciye haber uumlretiminde en sık yararlandıkları kaynaklar sorulduğunda ccedilıkan sıralama aşağıdaki gibi

1 Kişisel kaynaklar (46)

2 Sosyal medya (33)

3 Medya takibi (29)

4 Ajanslar (22)

5 TV ve gazete haberleri (10)

93 httpswwwmalumatfurusorgyilmaz-ozdilin-kopyala-yapistir-kose-yazilari94 httpsjournocomtrgoogle-aramalar-dijital-reklam

34

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Grafik-8 Gazetecilerin haber kaynakları

Bu tablo haber uumlretimi accedilısından uumlccedil oumlnemli noktayı işaret ediyor

bull Gazetecilerin hacirclacirc ana bilgi kaynağı kendi bağlantıları ve bu durum oumlzguumln iccedilerik uumlretimini garanti eden ilk şartlardan Bunun yanında ccediloğunlukla haber konusu bulma uzun vade araştırmanın takibi gibi konularda kaynak oluşturabilecek Medya takibi TV ve gazete haberleri Sosyal medya cevapları kişisel kaynakların ardında sıralanıyor İkinci kaynaklar olarak goumlruumlnse de bu uumlccedil kategori aslında araştırmacı gazetecilikte sıkccedila kullanılan youmlntemler Oumlrneğin bir konu hakkında ccedilıkan haberlerin analizini yapmak ya da veri temelli gazetecilik iccedilin gerekli bilgiye ulaşmak iccedilin uumlccedil kategori de oumlnem arz ediyor

bull Sosyal medya cevabının ajansların dahi oumlnuumlnde yer alarak kişisel kaynakların hemen ardına yerleşmesi dezenformasyon ve kutuplaşmanın kaynağı olarak goumlruumllen bu mecraların aslında haberciler iccedilin buumlyuumlk oumlnem arz ettiğini goumlsteriyor Birccedilok haberci ihbar istihbarat toplamak iccedilin artık sosyal medyayı kullanıyor Aynı zamanda haberinin iccedileriğini oluştururken uumlcretli ya da uumlcretsiz şekilde ajanslardan yararlanmak yerine veriyi sosyal medyadan topluyor

bull TV ve gazete haberlerinin kaynak oluşturma accedilısından geldiği durum kaygı verici Yalnızca 10 gazetecinin bu mecraları kaynak olarak kullanması bir yanıyla yaygın medyaya olan guumlvenin azaldığına işaret ediyor Oumlte yandan bu mecraların kaynak olarak kullanılmaması aslında kopyala-yapıştır haberciliğin ya da haber atlatma pratiklerinin oumlnuumlne geccedilen bir durum

35

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

b Dezenformasyon ve bilgi tekeli

Bir oumlnceki boumlluumlmde aktarılan suumlrecin ortasında yer alan konulardan biri de dezenformasyon ve bilgi tekeli Geccediltiğimiz ccedileyrek raporunda Tuumlrkiyersquonin Libyarsquoya askericirc harekacirctı konusu oumlrnek alınarak analizi yapılan iccedilerikler yoluyla dezenformasyonun hedef goumlsterme ve tehdit ile eş zamanlı ilerlediğini aynı zamanda basının bilgi tekelini kırmaya doumlnuumlk her haberinin en sert şekilde bastırılmaya ccedilalışıldığını belirtmiştik Bu ccedileyrekte de konu uumlccedil farklı oumlrnekte guumlndeme geldi ve farklı goumlruumlnuumlmleriyle tartışma konusu oldu

Bunlardan ilki HDPrsquoye yaygın medyada uygulanan basın ambargosunun itirafı niteliğindeydi Siyasi faaliyetlerini hacirclacirc parlamento ccedilatısı altında yuumlruumlten HDPrsquoye doumlrt yıldan fazla suumlredir ambargo uygulandığı farklı doumlnemlerde guumlndeme geldi Oumlzellikle seccedilim doumlnemlerinde partilere ayrılan suumlrelere dair tartışma seccedilimlerin de bolluğu nedeniyle birkaccedil kez tekrarlandı Bu ccedileyrekte de tartışmanın sonucu yani tarafı olduğu hiccedilbir konu hakkında HDPrsquonin yaygın medyada goumlruumlş belirtememesi durumu Habertuumlrkrsquote moderatoumlr olduğu programda Didem Arslan Yılmazrsquoın soumlzleriyle oumlne ccedilıktı Program katılımcılarından Salim Şenrsquoin HDPrsquonin Ankararsquoya yuumlruumlyuumlşuumlnuumln tartışıldığı programda neden bir HDP temsilcisinin olmadığıyla ilgili yorumuna Didem Arslan Yılmaz ldquoBurası bir kamu televizyonu değilhellip oumlzel bir sektoumlruumlz bu bir tercihtirrdquo diyerek yanıt verdi95 Konunun medyanın durumunda ilişkin soumlyledikleri oldukccedila accedilık Herhangi bir hadisenin tarafı olan kişikurumdan goumlruumlş alınması haberciliğin ilk kurallarından Ancak Didem Arslan Yılmazrsquoın soumlzleri bu kuralın kıyısından dahi geccedilmediği gibi yaptıkları yayıncılığın kamu yayıncılığı ile karşılaştırılmasını iccedileriyor Ancak Tuumlrkiyersquode kamu yayıncılığının merkezi olan TRTrsquode dahi HDPrsquoye yer verilmiyor ya da parti duumlzenli olarak teroumlrizmin Tuumlrkiyersquodeki temsilcisiymiş gibi goumlsteriliyor Bu durum Tuumlrkiyersquode yalnızca gazeteciliğin değil herhangi bir tartışmanın zemininin bulunmadığını goumlsteriyor

Ccedileyreğin dezenformasyona ilişkin ikinci oumlrneği de medyanın yeni hedeflerinden olan Ekrem İmamoğlu uumlzerinden geliyor İstanbul Buumlyuumlkşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlursquonun belediye tarafından Mersinrsquodeki uumlreticilerden 100 ton limon alınacağı ve ihtiyaccedil sahiplerine dağıtılacağı accedilıklamasında bulunmasının ardından Mersinrsquode bir yerel gazeteci ldquolimonların ccediliftccedililerden satın alınmadığırdquo iddiasını ccediliftccedili olduğu iddia edilen bir kişiyle tartışarak haberleştirdi Hemen ardından haberin kurgu olduğunu goumlsteren bir videonun sosyal medyada yayımlanmasıyla gazeteci hakkında succedil duyurusunda bulunuldu96 Ccediloğunlukla savaş boumllgelerinde şahit olunan bu tip kurgu haberlere artık basit bir accedilıklamanın ardından dahi rastlanması da dezenformasyonun geldiği durum accedilısından kaygı verici

Son oumlrnek dezenformasyonun belki de yuvası hacircline gelen sosyal medyadan Twitter ile ilgili uzun suumlredir guumlndemde olan ldquotrollrdquo ve ldquosahte hesaplarrdquo tartışmalarına Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bu ccedileyrekte bir yayınıyla katkı sundu Başkanlığın yayımladığı ldquoSosyal Medya Kullanım Kılavuzurdquo97 adlı rehberde ldquotrollere dikkat edilmesirdquo benzeri birccedilok uyarı yer aldı Yayından kısa bir suumlre sonra Twitterrsquoın

95 httpsilerihaberorgicerikhaberturkte-itiraf-patronumuzun-istedigi-kadar-gazeteciyiz-114122html96 httpsonediocomhaberimamoglu-na-karsi-yapilan-limon-roportaji-kurgu-cikti-ibb-suc-duyurusunda-bulunacak-90382697 httpswwwiletisimgovtruploadsdocsSosyalMedyaKullanimKilavuzupdf

34

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Grafik-8 Gazetecilerin haber kaynakları

Bu tablo haber uumlretimi accedilısından uumlccedil oumlnemli noktayı işaret ediyor

bull Gazetecilerin hacirclacirc ana bilgi kaynağı kendi bağlantıları ve bu durum oumlzguumln iccedilerik uumlretimini garanti eden ilk şartlardan Bunun yanında ccediloğunlukla haber konusu bulma uzun vade araştırmanın takibi gibi konularda kaynak oluşturabilecek Medya takibi TV ve gazete haberleri Sosyal medya cevapları kişisel kaynakların ardında sıralanıyor İkinci kaynaklar olarak goumlruumlnse de bu uumlccedil kategori aslında araştırmacı gazetecilikte sıkccedila kullanılan youmlntemler Oumlrneğin bir konu hakkında ccedilıkan haberlerin analizini yapmak ya da veri temelli gazetecilik iccedilin gerekli bilgiye ulaşmak iccedilin uumlccedil kategori de oumlnem arz ediyor

bull Sosyal medya cevabının ajansların dahi oumlnuumlnde yer alarak kişisel kaynakların hemen ardına yerleşmesi dezenformasyon ve kutuplaşmanın kaynağı olarak goumlruumllen bu mecraların aslında haberciler iccedilin buumlyuumlk oumlnem arz ettiğini goumlsteriyor Birccedilok haberci ihbar istihbarat toplamak iccedilin artık sosyal medyayı kullanıyor Aynı zamanda haberinin iccedileriğini oluştururken uumlcretli ya da uumlcretsiz şekilde ajanslardan yararlanmak yerine veriyi sosyal medyadan topluyor

bull TV ve gazete haberlerinin kaynak oluşturma accedilısından geldiği durum kaygı verici Yalnızca 10 gazetecinin bu mecraları kaynak olarak kullanması bir yanıyla yaygın medyaya olan guumlvenin azaldığına işaret ediyor Oumlte yandan bu mecraların kaynak olarak kullanılmaması aslında kopyala-yapıştır haberciliğin ya da haber atlatma pratiklerinin oumlnuumlne geccedilen bir durum

35

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

b Dezenformasyon ve bilgi tekeli

Bir oumlnceki boumlluumlmde aktarılan suumlrecin ortasında yer alan konulardan biri de dezenformasyon ve bilgi tekeli Geccediltiğimiz ccedileyrek raporunda Tuumlrkiyersquonin Libyarsquoya askericirc harekacirctı konusu oumlrnek alınarak analizi yapılan iccedilerikler yoluyla dezenformasyonun hedef goumlsterme ve tehdit ile eş zamanlı ilerlediğini aynı zamanda basının bilgi tekelini kırmaya doumlnuumlk her haberinin en sert şekilde bastırılmaya ccedilalışıldığını belirtmiştik Bu ccedileyrekte de konu uumlccedil farklı oumlrnekte guumlndeme geldi ve farklı goumlruumlnuumlmleriyle tartışma konusu oldu

Bunlardan ilki HDPrsquoye yaygın medyada uygulanan basın ambargosunun itirafı niteliğindeydi Siyasi faaliyetlerini hacirclacirc parlamento ccedilatısı altında yuumlruumlten HDPrsquoye doumlrt yıldan fazla suumlredir ambargo uygulandığı farklı doumlnemlerde guumlndeme geldi Oumlzellikle seccedilim doumlnemlerinde partilere ayrılan suumlrelere dair tartışma seccedilimlerin de bolluğu nedeniyle birkaccedil kez tekrarlandı Bu ccedileyrekte de tartışmanın sonucu yani tarafı olduğu hiccedilbir konu hakkında HDPrsquonin yaygın medyada goumlruumlş belirtememesi durumu Habertuumlrkrsquote moderatoumlr olduğu programda Didem Arslan Yılmazrsquoın soumlzleriyle oumlne ccedilıktı Program katılımcılarından Salim Şenrsquoin HDPrsquonin Ankararsquoya yuumlruumlyuumlşuumlnuumln tartışıldığı programda neden bir HDP temsilcisinin olmadığıyla ilgili yorumuna Didem Arslan Yılmaz ldquoBurası bir kamu televizyonu değilhellip oumlzel bir sektoumlruumlz bu bir tercihtirrdquo diyerek yanıt verdi95 Konunun medyanın durumunda ilişkin soumlyledikleri oldukccedila accedilık Herhangi bir hadisenin tarafı olan kişikurumdan goumlruumlş alınması haberciliğin ilk kurallarından Ancak Didem Arslan Yılmazrsquoın soumlzleri bu kuralın kıyısından dahi geccedilmediği gibi yaptıkları yayıncılığın kamu yayıncılığı ile karşılaştırılmasını iccedileriyor Ancak Tuumlrkiyersquode kamu yayıncılığının merkezi olan TRTrsquode dahi HDPrsquoye yer verilmiyor ya da parti duumlzenli olarak teroumlrizmin Tuumlrkiyersquodeki temsilcisiymiş gibi goumlsteriliyor Bu durum Tuumlrkiyersquode yalnızca gazeteciliğin değil herhangi bir tartışmanın zemininin bulunmadığını goumlsteriyor

Ccedileyreğin dezenformasyona ilişkin ikinci oumlrneği de medyanın yeni hedeflerinden olan Ekrem İmamoğlu uumlzerinden geliyor İstanbul Buumlyuumlkşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlursquonun belediye tarafından Mersinrsquodeki uumlreticilerden 100 ton limon alınacağı ve ihtiyaccedil sahiplerine dağıtılacağı accedilıklamasında bulunmasının ardından Mersinrsquode bir yerel gazeteci ldquolimonların ccediliftccedililerden satın alınmadığırdquo iddiasını ccediliftccedili olduğu iddia edilen bir kişiyle tartışarak haberleştirdi Hemen ardından haberin kurgu olduğunu goumlsteren bir videonun sosyal medyada yayımlanmasıyla gazeteci hakkında succedil duyurusunda bulunuldu96 Ccediloğunlukla savaş boumllgelerinde şahit olunan bu tip kurgu haberlere artık basit bir accedilıklamanın ardından dahi rastlanması da dezenformasyonun geldiği durum accedilısından kaygı verici

Son oumlrnek dezenformasyonun belki de yuvası hacircline gelen sosyal medyadan Twitter ile ilgili uzun suumlredir guumlndemde olan ldquotrollrdquo ve ldquosahte hesaplarrdquo tartışmalarına Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bu ccedileyrekte bir yayınıyla katkı sundu Başkanlığın yayımladığı ldquoSosyal Medya Kullanım Kılavuzurdquo97 adlı rehberde ldquotrollere dikkat edilmesirdquo benzeri birccedilok uyarı yer aldı Yayından kısa bir suumlre sonra Twitterrsquoın

95 httpsilerihaberorgicerikhaberturkte-itiraf-patronumuzun-istedigi-kadar-gazeteciyiz-114122html96 httpsonediocomhaberimamoglu-na-karsi-yapilan-limon-roportaji-kurgu-cikti-ibb-suc-duyurusunda-bulunacak-90382697 httpswwwiletisimgovtruploadsdocsSosyalMedyaKullanimKilavuzupdf

35

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

b Dezenformasyon ve bilgi tekeli

Bir oumlnceki boumlluumlmde aktarılan suumlrecin ortasında yer alan konulardan biri de dezenformasyon ve bilgi tekeli Geccediltiğimiz ccedileyrek raporunda Tuumlrkiyersquonin Libyarsquoya askericirc harekacirctı konusu oumlrnek alınarak analizi yapılan iccedilerikler yoluyla dezenformasyonun hedef goumlsterme ve tehdit ile eş zamanlı ilerlediğini aynı zamanda basının bilgi tekelini kırmaya doumlnuumlk her haberinin en sert şekilde bastırılmaya ccedilalışıldığını belirtmiştik Bu ccedileyrekte de konu uumlccedil farklı oumlrnekte guumlndeme geldi ve farklı goumlruumlnuumlmleriyle tartışma konusu oldu

Bunlardan ilki HDPrsquoye yaygın medyada uygulanan basın ambargosunun itirafı niteliğindeydi Siyasi faaliyetlerini hacirclacirc parlamento ccedilatısı altında yuumlruumlten HDPrsquoye doumlrt yıldan fazla suumlredir ambargo uygulandığı farklı doumlnemlerde guumlndeme geldi Oumlzellikle seccedilim doumlnemlerinde partilere ayrılan suumlrelere dair tartışma seccedilimlerin de bolluğu nedeniyle birkaccedil kez tekrarlandı Bu ccedileyrekte de tartışmanın sonucu yani tarafı olduğu hiccedilbir konu hakkında HDPrsquonin yaygın medyada goumlruumlş belirtememesi durumu Habertuumlrkrsquote moderatoumlr olduğu programda Didem Arslan Yılmazrsquoın soumlzleriyle oumlne ccedilıktı Program katılımcılarından Salim Şenrsquoin HDPrsquonin Ankararsquoya yuumlruumlyuumlşuumlnuumln tartışıldığı programda neden bir HDP temsilcisinin olmadığıyla ilgili yorumuna Didem Arslan Yılmaz ldquoBurası bir kamu televizyonu değilhellip oumlzel bir sektoumlruumlz bu bir tercihtirrdquo diyerek yanıt verdi95 Konunun medyanın durumunda ilişkin soumlyledikleri oldukccedila accedilık Herhangi bir hadisenin tarafı olan kişikurumdan goumlruumlş alınması haberciliğin ilk kurallarından Ancak Didem Arslan Yılmazrsquoın soumlzleri bu kuralın kıyısından dahi geccedilmediği gibi yaptıkları yayıncılığın kamu yayıncılığı ile karşılaştırılmasını iccedileriyor Ancak Tuumlrkiyersquode kamu yayıncılığının merkezi olan TRTrsquode dahi HDPrsquoye yer verilmiyor ya da parti duumlzenli olarak teroumlrizmin Tuumlrkiyersquodeki temsilcisiymiş gibi goumlsteriliyor Bu durum Tuumlrkiyersquode yalnızca gazeteciliğin değil herhangi bir tartışmanın zemininin bulunmadığını goumlsteriyor

Ccedileyreğin dezenformasyona ilişkin ikinci oumlrneği de medyanın yeni hedeflerinden olan Ekrem İmamoğlu uumlzerinden geliyor İstanbul Buumlyuumlkşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlursquonun belediye tarafından Mersinrsquodeki uumlreticilerden 100 ton limon alınacağı ve ihtiyaccedil sahiplerine dağıtılacağı accedilıklamasında bulunmasının ardından Mersinrsquode bir yerel gazeteci ldquolimonların ccediliftccedililerden satın alınmadığırdquo iddiasını ccediliftccedili olduğu iddia edilen bir kişiyle tartışarak haberleştirdi Hemen ardından haberin kurgu olduğunu goumlsteren bir videonun sosyal medyada yayımlanmasıyla gazeteci hakkında succedil duyurusunda bulunuldu96 Ccediloğunlukla savaş boumllgelerinde şahit olunan bu tip kurgu haberlere artık basit bir accedilıklamanın ardından dahi rastlanması da dezenformasyonun geldiği durum accedilısından kaygı verici

Son oumlrnek dezenformasyonun belki de yuvası hacircline gelen sosyal medyadan Twitter ile ilgili uzun suumlredir guumlndemde olan ldquotrollrdquo ve ldquosahte hesaplarrdquo tartışmalarına Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bu ccedileyrekte bir yayınıyla katkı sundu Başkanlığın yayımladığı ldquoSosyal Medya Kullanım Kılavuzurdquo97 adlı rehberde ldquotrollere dikkat edilmesirdquo benzeri birccedilok uyarı yer aldı Yayından kısa bir suumlre sonra Twitterrsquoın

95 httpsilerihaberorgicerikhaberturkte-itiraf-patronumuzun-istedigi-kadar-gazeteciyiz-114122html96 httpsonediocomhaberimamoglu-na-karsi-yapilan-limon-roportaji-kurgu-cikti-ibb-suc-duyurusunda-bulunacak-90382697 httpswwwiletisimgovtruploadsdocsSosyalMedyaKullanimKilavuzupdf

36

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

ccediloğunluğu iktidar partisi AKP ile ilişkili sahte hesapları kapatması konuyla ilgili ironiyi goumlzler oumlnuumlne seren nitelikteydi98 Tabiri caizse Cumhurbaşkanlığından ldquotrollere dikkatrdquo uyarısının gelmesinin hemen ardından Twitter ldquohuumlkuumlmet bağlantılı troll hesaplarrdquo yayınıyla dezenformasyonun asıl adresini işaret etti Twitterrsquoın bu hamlesinden sonra İletişim başkanı Fahrettin Altun Twitterrsquoı ldquotek bir kanıt sunmayarak huumlkuumlmeti hedef alan ajanrdquo benzeri bir accedilıklamayla lanetlese de99 engellenen hesaplara dair ayrıntılı analiz bu hesapların takipccedili sayıları ortak tweetleri accedilılış zamanları gibi birccedilok değişken dikkate alınarak yapılmış ve kamuya accedilık olarak yayımlanmış durumda100

6-savunuculuk faalİYetlerİ ve gazetecİlerİn kurduğu Yenİ gİrİşİmler 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde gazetecilerin mesleki kuruluşların siyasi partilerin ve uluslararası kurumların ccedilalışmalarına ilişkin bir oumlzetin sunulduğu bu boumlluumlm alandaki sendika ve sivil toplum

oumlrguumltlerine danışılarak hazırlandı

a Sendikal ccedilalışmalar

Basın yayın ve gazetecilik işkolunda faaliyet goumlsteren 4 sendikadan (Basın-İş TGS DİSK Basın-İş Medya-İş) TGS ve DİSK Basın-İşrsquoin 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde basın oumlzguumlrluumlğuumlne ilişkin guumlncel gelişmeleri yakından takip ettiği ve eylemler ile basın accedilıklamaları yoluyla duumlzenli olarak savunuculuk faaliyeti yuumlruumlttuumlğuuml goumlruumlluumlyor Basın-İşrsquoin de benzer şekilde guumlndemde olan kıdem tazminatı ve Covid-19 koşulları altındaki ccedilalışma şartlarıyla ilgili ccedilalışmalar yaptığı internet sitesi ve sosyal medya hesaplarından duumlzenli olarak duyuruluyor Medya-İşrsquoe ait iletişim adreslerinde yapılan taramada boumlyle bir veriye rastlanmıyor

2020 yılı ikinci ccedileyreğinde uumlccedil sendika iccedilin de en belirleyici konu ldquoCOVID-19 salgınında basın emekccedililerinin durumurdquo olarak oumlne ccedilıkıyor Tuumlm sendikalar yayımladıkları bilgi notlarıyla ve yaptıkları izleme ccedilalışmalarıyla gazetecilerin ccedilalışma koşullarının iyileştirilmesi iccedilin adımlar atıyor DİSK Basın-İşrsquoin uzaktan ccedilalışma ve kısa ccedilalışmadan kaynaklanan sorunlara dair uumlyeleri adına hem işverenle

98 httpsblogtwittercomen_ustopicscompany2020information-operations-june-2020html99 httpstwittercomfahrettinaltunstatus1271418244491067392100 httpscyberfsistanfordeduionewsjune-2020-twitter-takedown

37

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

yaptığı goumlruumlşmeler hem de hukuki bilgilendirme ccedilalışmaları bulunuyor Sendikanın Doccedil Dr Aziz Ccedilelikrsquoin katılımıyla gerccedilekleştirdiği Evde Sendika Buluşmalarırsquonın ilkinde101 uzaktan ccedilalışma suumlrecinin devam etmesi hacirclinde işverenlerin soumlzleşme değiştirme yuumlkuumlmluumlluumlkleri ve fazla mesai oumldemelerinin suumlrduumlruumllmesiyle ilgili katılımcılara ayrıntılı bilgi verildi Bunun yanında birccedilok sendika ve emekccedilinin katıldığı Haziran ayı sonunda başlatılan KıdemTazminatımaDokunma kampanyası ile iktidarın kıdem tazminatlarında kesinti sonucunu doğurması beklenen adımları karşısında eylem gerccedilekleştirildi Aynı konuda TGSrsquonin de aralarında olduğu beş sivil toplum oumlrguumltuuml ldquoKalemi de kıdemi de vermeyizrdquo sloganıyla kıdem tazminatının yeniden tartışmaya accedilılmasına karşı ortak duruş sergiledi Gazeteciler Cemiyeti (GC) TGS İzmir Gazeteciler Cemiyeti (İGC) Ccedilukurova Gazeteciler Cemiyeti (CcedilGC) ve Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonu (TGF) kıdem tazminatının yanında cezaevlerindeki gazetecilerin durumuna ve ILO soumlzleşmelerine uygun şekilde oumlrguumltlenme oumlzguumlrluumlğuumlnuumln sağlanmasına dikkat ccedileken ortak bir metin yayımladı102 TGS aynı zamanda 1 Nisan 2019 ndash 1 Nisan 2020 doumlnemini kapsayan yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml Raporursquonu da bu ccedileyrekte yayımladı103 Sendikanın duumlzenlediği bir diğer kampanya da BasınOumlneEğilmesin sloganıyla duumlzenlendi Gazetecilere doumlnuumlk yaptıkları haberler nedeniyle accedilılan soruşturmaların rutin hacircle gelmesine dikkat ccedileken kampanya gazetecilerle dayanışma mesajları yayımlandı104

b Cemiyet parti ve diğer STOumlrsquolerin ccedilalışmaları

Basın alanındaki sivil toplum ve siyasi parti ccedilalışmaları kapsamında 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde uumlzerinde durulan başlıklar Covid-19 salgın doumlneminde medyanın sorunları yerel basının salgın ve dijital araccedillar yoluyla doumlnuumlşuumlmuuml İnfaz Yasası cezaevlerindeki gazeteciler sansuumlr ve RTUumlK amp BİKrsquoin basına kestiği cezalar olarak gruplanabilir Bu başlıklar altında yuumlruumltuumllen ccedilalışmalara dair oumlnemli notlar şu şekilde

bull Covid-19 salgını kapsamında sendikalarla birlikte alandaki meslek kuruluşları da duumlzenli bilgi paylaşımı ile basının sorunlarını dile getirdi Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilginrsquoin de katıldığı Tuumlrkiye Gazeteciler Konfederasyonu Başkanlar Kurulu Toplantısırsquonda salgın doumlneminde yerel basının sorunlarına ccediloumlzuumlm olabilecek oumlneriler paylaşıldı Basın İlan Kurumu desteğinin yanında Maliye Bakanlığı aracılığıyla basın organlarına hibe ve kredi sağlanması yerel basının belediyeler ve kamu kurumları reklamlarıyla desteklenmesi RTUumlK paylarının bir suumlre alınmaması TV kuruluşları iccedilin uydu frekans bedellerinde indirime gidilmesi oumlneriler arasındaydı105 Ccedilağdaş Gazeteciler Derneği (CcedilGD) de salgın kapsamında gazetelerin basımına destek olunması kısa ccedilalışmanın basın sektoumlruuml iccedilin uygulanmaması ve işten ccedilıkarmaların yasaklanması taleplerini yayımladığı basın accedilıklamasıyla dile getirdi106 Dernek aynı zamanda Demiroumlren Medya Grubursquona ait Milliyet ve Huumlrriyet gazetelerinde kısa ccedilalışmaya geccedililmesini kamuoyu guumlndemine taşıdı CcedilGDrsquonin accedilıklaması sonrası Demiroumlren Grubursquonda kısa ccedilalışma

101 httpwwwdiskbasinisorgindexphptrsendikam-zdan1162-evde-sendika-bulusmalar-1-evden-cal-sman-n-hukuku102 httpstgsorgtrkalemi-de-kidemi-de-vermeyiz103 httpstgsorgtrtgs-basin-ozgurlugu-raporu-2019-2020104 httpstgsorgtrgazeteciler-biat-etmeyecek-2105 httpwwwcorumhakimiyetnetguncelmedya-sektorunun-sorunlarini-istisare-ettiler-h15746html106 httpwwwcgdorgtrindexphpDid=3866ampPage=1

38

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

oumldeneği başvurusu hazırlığı ccedilalışanlara yapılan ikinci bir bildirimle iptal edildi Salgınla ilgili Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonu (TGF) Genel Sekreteri ve Nevşehir Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Bayram Ekicirsquonin birccediloğu yaşam muumlcadelesi veren yerel basın organlarına destek talebi de bu ccedileyrekte sivil toplum tarafından yapılan accedilıklamalardandı107 Salgın kapsamında guumlndeme gelen taleplerden biri de Tuumlrkiye Gazeteciler Cemiyetirsquonin (TGS) gazetelerin basılabilmesi iccedilin matbaa işccedililerine yazılı izin verilmesi gazetelerin dağıtılabilmesi iccedilin de kuumlccediluumlk marketlerin ve bakkalların accedilık olması oumlnerisiydi108

bull 2020 yılı ikinci ccedileyreğinin salgın guumlndemi dışında guumlndemin uumlst sıralarında olan başlıkları İnfaz Yasası ve RTUumlK BİK tarafından basına kesilen cezalardı Alandaki tuumlm sivil toplum oumlrguumltleri İnfaz Yasasırsquona ilişkin eleştirilerini dile getirerek cezaevlerindeki gazetecilerin serbest bırakılmasını ve resmi ilan almayan gazetelerin cezaevlerinde serbestccedile dolaşmasını talep etse de konuyla ilgili olumlu bir gelişme yaşanmadı ve teklif yasalaştı Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) yasanın iptali iccedilin iki farklı sebeple Anayasa Mahkemesirsquone başvurdu109 İkinci ccedileyrekte konuyla ilgili kesinleşen bir karar bulunmuyor Bu ccedileyrekte RTUumlKrsquouumln FOX TV Halk TV TELE1 gibi kanallara kestiği lisans iptalinin kıyısına kadar gelen cezalar BİKrsquoin tarihte goumlruumllmemiş suumlrelerle Evrensel Cumhuriyet BirGuumln gibi gazetelerin resmi ilanlarını kısıtlaması sivil toplumun ana guumlndemlerinden bir diğeriydi Bir oumlnceki maddede bahsi geccedilen oumlrguumltlerin tamamı muhalefet partileri ccedileşitli basın organları kesilen cezalar sonrası kınama mesajları yayımlasa da her iki kurum da yetkisini basını cezalandırmak iccedilin kullanmaya devam ediyor

bull 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde Medya ve Hukuk Ccedilalışmaları Derneği (MLSA) Press in Arrest Jailed Journos gibi oluşumlar duumlzenli olarak dava ve cezaevindeki gazetecilerin durumunu takip etmeye devam etti Cezaevlerinde ve yargılama suumlrecinde olan gazetecilerle ilgili istatistikler raporun ldquoBasın davalarırdquo boumlluumlmuumlnden incelenebilir M4D Projesirsquonin iletişime geccediltiği sivil toplum oumlrguumltlerinin beyanları ccedilalışmaların salgının cezaevlerindeki gazeteciler uumlzerindeki etkisi yargılama suumlrecinde olan gazetecilerle dayanışma cezaevindeki gazetecilerle ilgili savunuculuk faaliyetleri başlıklarında toplanıyor Bu anlamda Jailed Journosrsquoun belirttiği kadarıyla davalar Mart ve Nisan aylarında salgın nedeniyle ertelense de Mayıs ve Haziran aylarında yaklaşık 170 gazeteci hakim karşısına ccedilıktı Goumlnuumllluumlluumlk esasına dayalı ccedilalışan Jailed Journos cezaevindeki gazetecilerle dayanışma amacıyla gazetecilerin hikacircyelerini yerel ve uluslararası platformlarda anlatıyor Jailed Journos bu ccedileyrekte aynı amaccedillı duumlnyaca uumlnluuml karikatuumlristlerin yaptığı ccedilizimlerle Tuumlrkiyersquodeki basın oumlzguumlrluumlğuuml ihlallerine dikkat ccedilekmeye ccedilalıştı110 Platform oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde cezaevindeki her gazetecinin oumlzgeccedilmişinin yer aldığı bir web sayfası hazırlayarak ve o gazetecinin hakkında ccedilıkan tuumlm haberleri sayfada toplamayı planlıyor MLSArsquonın da bu ccedileyrekte benzer şekilde dava takipleri ve cezaevindeki gazetecilerle ilgili savunuculuk ccedilalışmaları yuumlruumlttuumlğuuml goumlruumlluumlyor Dernek bir yandan da basın oumlzguumlrluumlğuumlnuumln durumunu tartışmak uumlzere duumlzenli online toplantılar duumlzenliyor ve web sitesinde araştırma

107 httpwwwfibhabercomgeneltgf-genel-sekreteri-ekici-anadolu-basinini-hep-birlikte-kurtaralim-h117835html108 httpswwwtgcorgtraciklamalar2524-tgc-sokaC49Fa-C3A7C4B1kma-yasaC49FC4B1-gC3BCnlerinde-gazetelerin-baskC4B1-ve-daC49FC4B1tC4B1m-sorunu-C3A7C3B6zC3BClecekhtml109 httpstreuronewscom20200611chp-2-gerekceyle-infaz-yasas-n-n-iptali-icin-anayasa-mahkemesi-ne-basvurdu110 httpsjailedjournoscomunlu-karikaturistler-turkiyede-cezaevinde-olan-gazeteciler-icin-cizdi

39

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

yazıları yayımlıyor111 Basın Araştırmaları Derneğirsquonin ccedilalışması olan Press in Arrest de yargı suumlreccedillerindeki gazetecilerin durumunu veri temelli faaliyetleri izliyor ve raporluyor Ccedilalışma kapsamında aylık olarak basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları yayımlanıyor112

bull Basın oumlzguumlrluumlğuumlne youmlnelik baskının guumlnden guumlne artması ile sivil toplum oumlrguumltleri iccedilin guumlndemde olan bir diğer konu da raporlama faaliyetleri Sivil toplum dışında muhalefetteki siyasi partilerden milletvekilleri de duumlzenli olarak raporlama faaliyetleri yuumlruumltmeye başladı ve aynı zamanda soru oumlnergeleriyle gazetecilerin haklarını korumları iccedilin TBMMrsquoyi goumlreve ccedilağırdı Gazetecilere uygulanan baskıyı raporlamak ve Tuumlrkiyersquode medyanın durumunu uluslararası mecralarda aktarmak iccedilin 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde yayımlanana raporların bir boumlluumlmuuml aşağıda goumlruumllebilir

raquo CHP Milletvekili Barış Yarkadaş httpswwwevrenselnethaber406066mayis-ayinda-4-gazeteci-saldiriya-ugradi-1-gazeteci-tutuklandia=41051

raquo CHP Milletvekili Utku Ccedilakıroumlzer httpswwwevrenselnethaber403695koronavirus-gunlerinde-basin-ozgurlugu-sansur-salgin-dinlemedi httpswwwcumhuriyetcomtrhaberchpli-cakirozerden-cezalara-tepki-sansurun-kaniti-1742385

raquo HDP Milletvekili Şevin Coşkun httpyeniyasamgazetesi1com3-ayda-16-gazeteci-gozaltina-alindi

raquo TGS 2019-2020 basın Oumlzguumlrluumlğuuml Raporu httpstgsorgtrtgs-basin-ozgurlugu-raporu-2019-2020

raquo Bianet 2020 yılı ilk ccedileyrek raporu httpbianetorgbianetdiger223483-duzenlemeler-tepkiler-dayanisma-issizlik

raquo İnsan Hakları Derneği 2019 raporu httpmbianetorgbianetinsan-haklari223838-ihd-nin-2019-raporu-rejim-giderek-otoriterlesti

raquo Oumlzguumlrluumlk Araştırmaları Derneği COMET Projesi ldquoTuumlrkiyersquode Medya Ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml İccedilin Siyasa Oumlnerilerirdquo raporu httpsoadorgtrContentBlogResimleripdf2020710141518707COMET2020Medya20C396zgC3BCrlC3BCC49FC3BC20Siyasa20C396nerisipdf

raquo Press in Arrest aylık basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları httppressinarrestcomrapor

111 httpswwwmlsaturkeycomtrcategorybasin-ozgurlugu112 httppressinarrestcomrapor

37

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

yaptığı goumlruumlşmeler hem de hukuki bilgilendirme ccedilalışmaları bulunuyor Sendikanın Doccedil Dr Aziz Ccedilelikrsquoin katılımıyla gerccedilekleştirdiği Evde Sendika Buluşmalarırsquonın ilkinde101 uzaktan ccedilalışma suumlrecinin devam etmesi hacirclinde işverenlerin soumlzleşme değiştirme yuumlkuumlmluumlluumlkleri ve fazla mesai oumldemelerinin suumlrduumlruumllmesiyle ilgili katılımcılara ayrıntılı bilgi verildi Bunun yanında birccedilok sendika ve emekccedilinin katıldığı Haziran ayı sonunda başlatılan KıdemTazminatımaDokunma kampanyası ile iktidarın kıdem tazminatlarında kesinti sonucunu doğurması beklenen adımları karşısında eylem gerccedilekleştirildi Aynı konuda TGSrsquonin de aralarında olduğu beş sivil toplum oumlrguumltuuml ldquoKalemi de kıdemi de vermeyizrdquo sloganıyla kıdem tazminatının yeniden tartışmaya accedilılmasına karşı ortak duruş sergiledi Gazeteciler Cemiyeti (GC) TGS İzmir Gazeteciler Cemiyeti (İGC) Ccedilukurova Gazeteciler Cemiyeti (CcedilGC) ve Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonu (TGF) kıdem tazminatının yanında cezaevlerindeki gazetecilerin durumuna ve ILO soumlzleşmelerine uygun şekilde oumlrguumltlenme oumlzguumlrluumlğuumlnuumln sağlanmasına dikkat ccedileken ortak bir metin yayımladı102 TGS aynı zamanda 1 Nisan 2019 ndash 1 Nisan 2020 doumlnemini kapsayan yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml Raporursquonu da bu ccedileyrekte yayımladı103 Sendikanın duumlzenlediği bir diğer kampanya da BasınOumlneEğilmesin sloganıyla duumlzenlendi Gazetecilere doumlnuumlk yaptıkları haberler nedeniyle accedilılan soruşturmaların rutin hacircle gelmesine dikkat ccedileken kampanya gazetecilerle dayanışma mesajları yayımlandı104

b Cemiyet parti ve diğer STOumlrsquolerin ccedilalışmaları

Basın alanındaki sivil toplum ve siyasi parti ccedilalışmaları kapsamında 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde uumlzerinde durulan başlıklar Covid-19 salgın doumlneminde medyanın sorunları yerel basının salgın ve dijital araccedillar yoluyla doumlnuumlşuumlmuuml İnfaz Yasası cezaevlerindeki gazeteciler sansuumlr ve RTUumlK amp BİKrsquoin basına kestiği cezalar olarak gruplanabilir Bu başlıklar altında yuumlruumltuumllen ccedilalışmalara dair oumlnemli notlar şu şekilde

bull Covid-19 salgını kapsamında sendikalarla birlikte alandaki meslek kuruluşları da duumlzenli bilgi paylaşımı ile basının sorunlarını dile getirdi Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilginrsquoin de katıldığı Tuumlrkiye Gazeteciler Konfederasyonu Başkanlar Kurulu Toplantısırsquonda salgın doumlneminde yerel basının sorunlarına ccediloumlzuumlm olabilecek oumlneriler paylaşıldı Basın İlan Kurumu desteğinin yanında Maliye Bakanlığı aracılığıyla basın organlarına hibe ve kredi sağlanması yerel basının belediyeler ve kamu kurumları reklamlarıyla desteklenmesi RTUumlK paylarının bir suumlre alınmaması TV kuruluşları iccedilin uydu frekans bedellerinde indirime gidilmesi oumlneriler arasındaydı105 Ccedilağdaş Gazeteciler Derneği (CcedilGD) de salgın kapsamında gazetelerin basımına destek olunması kısa ccedilalışmanın basın sektoumlruuml iccedilin uygulanmaması ve işten ccedilıkarmaların yasaklanması taleplerini yayımladığı basın accedilıklamasıyla dile getirdi106 Dernek aynı zamanda Demiroumlren Medya Grubursquona ait Milliyet ve Huumlrriyet gazetelerinde kısa ccedilalışmaya geccedililmesini kamuoyu guumlndemine taşıdı CcedilGDrsquonin accedilıklaması sonrası Demiroumlren Grubursquonda kısa ccedilalışma

101 httpwwwdiskbasinisorgindexphptrsendikam-zdan1162-evde-sendika-bulusmalar-1-evden-cal-sman-n-hukuku102 httpstgsorgtrkalemi-de-kidemi-de-vermeyiz103 httpstgsorgtrtgs-basin-ozgurlugu-raporu-2019-2020104 httpstgsorgtrgazeteciler-biat-etmeyecek-2105 httpwwwcorumhakimiyetnetguncelmedya-sektorunun-sorunlarini-istisare-ettiler-h15746html106 httpwwwcgdorgtrindexphpDid=3866ampPage=1

38

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

oumldeneği başvurusu hazırlığı ccedilalışanlara yapılan ikinci bir bildirimle iptal edildi Salgınla ilgili Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonu (TGF) Genel Sekreteri ve Nevşehir Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Bayram Ekicirsquonin birccediloğu yaşam muumlcadelesi veren yerel basın organlarına destek talebi de bu ccedileyrekte sivil toplum tarafından yapılan accedilıklamalardandı107 Salgın kapsamında guumlndeme gelen taleplerden biri de Tuumlrkiye Gazeteciler Cemiyetirsquonin (TGS) gazetelerin basılabilmesi iccedilin matbaa işccedililerine yazılı izin verilmesi gazetelerin dağıtılabilmesi iccedilin de kuumlccediluumlk marketlerin ve bakkalların accedilık olması oumlnerisiydi108

bull 2020 yılı ikinci ccedileyreğinin salgın guumlndemi dışında guumlndemin uumlst sıralarında olan başlıkları İnfaz Yasası ve RTUumlK BİK tarafından basına kesilen cezalardı Alandaki tuumlm sivil toplum oumlrguumltleri İnfaz Yasasırsquona ilişkin eleştirilerini dile getirerek cezaevlerindeki gazetecilerin serbest bırakılmasını ve resmi ilan almayan gazetelerin cezaevlerinde serbestccedile dolaşmasını talep etse de konuyla ilgili olumlu bir gelişme yaşanmadı ve teklif yasalaştı Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) yasanın iptali iccedilin iki farklı sebeple Anayasa Mahkemesirsquone başvurdu109 İkinci ccedileyrekte konuyla ilgili kesinleşen bir karar bulunmuyor Bu ccedileyrekte RTUumlKrsquouumln FOX TV Halk TV TELE1 gibi kanallara kestiği lisans iptalinin kıyısına kadar gelen cezalar BİKrsquoin tarihte goumlruumllmemiş suumlrelerle Evrensel Cumhuriyet BirGuumln gibi gazetelerin resmi ilanlarını kısıtlaması sivil toplumun ana guumlndemlerinden bir diğeriydi Bir oumlnceki maddede bahsi geccedilen oumlrguumltlerin tamamı muhalefet partileri ccedileşitli basın organları kesilen cezalar sonrası kınama mesajları yayımlasa da her iki kurum da yetkisini basını cezalandırmak iccedilin kullanmaya devam ediyor

bull 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde Medya ve Hukuk Ccedilalışmaları Derneği (MLSA) Press in Arrest Jailed Journos gibi oluşumlar duumlzenli olarak dava ve cezaevindeki gazetecilerin durumunu takip etmeye devam etti Cezaevlerinde ve yargılama suumlrecinde olan gazetecilerle ilgili istatistikler raporun ldquoBasın davalarırdquo boumlluumlmuumlnden incelenebilir M4D Projesirsquonin iletişime geccediltiği sivil toplum oumlrguumltlerinin beyanları ccedilalışmaların salgının cezaevlerindeki gazeteciler uumlzerindeki etkisi yargılama suumlrecinde olan gazetecilerle dayanışma cezaevindeki gazetecilerle ilgili savunuculuk faaliyetleri başlıklarında toplanıyor Bu anlamda Jailed Journosrsquoun belirttiği kadarıyla davalar Mart ve Nisan aylarında salgın nedeniyle ertelense de Mayıs ve Haziran aylarında yaklaşık 170 gazeteci hakim karşısına ccedilıktı Goumlnuumllluumlluumlk esasına dayalı ccedilalışan Jailed Journos cezaevindeki gazetecilerle dayanışma amacıyla gazetecilerin hikacircyelerini yerel ve uluslararası platformlarda anlatıyor Jailed Journos bu ccedileyrekte aynı amaccedillı duumlnyaca uumlnluuml karikatuumlristlerin yaptığı ccedilizimlerle Tuumlrkiyersquodeki basın oumlzguumlrluumlğuuml ihlallerine dikkat ccedilekmeye ccedilalıştı110 Platform oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde cezaevindeki her gazetecinin oumlzgeccedilmişinin yer aldığı bir web sayfası hazırlayarak ve o gazetecinin hakkında ccedilıkan tuumlm haberleri sayfada toplamayı planlıyor MLSArsquonın da bu ccedileyrekte benzer şekilde dava takipleri ve cezaevindeki gazetecilerle ilgili savunuculuk ccedilalışmaları yuumlruumlttuumlğuuml goumlruumlluumlyor Dernek bir yandan da basın oumlzguumlrluumlğuumlnuumln durumunu tartışmak uumlzere duumlzenli online toplantılar duumlzenliyor ve web sitesinde araştırma

107 httpwwwfibhabercomgeneltgf-genel-sekreteri-ekici-anadolu-basinini-hep-birlikte-kurtaralim-h117835html108 httpswwwtgcorgtraciklamalar2524-tgc-sokaC49Fa-C3A7C4B1kma-yasaC49FC4B1-gC3BCnlerinde-gazetelerin-baskC4B1-ve-daC49FC4B1tC4B1m-sorunu-C3A7C3B6zC3BClecekhtml109 httpstreuronewscom20200611chp-2-gerekceyle-infaz-yasas-n-n-iptali-icin-anayasa-mahkemesi-ne-basvurdu110 httpsjailedjournoscomunlu-karikaturistler-turkiyede-cezaevinde-olan-gazeteciler-icin-cizdi

39

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

yazıları yayımlıyor111 Basın Araştırmaları Derneğirsquonin ccedilalışması olan Press in Arrest de yargı suumlreccedillerindeki gazetecilerin durumunu veri temelli faaliyetleri izliyor ve raporluyor Ccedilalışma kapsamında aylık olarak basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları yayımlanıyor112

bull Basın oumlzguumlrluumlğuumlne youmlnelik baskının guumlnden guumlne artması ile sivil toplum oumlrguumltleri iccedilin guumlndemde olan bir diğer konu da raporlama faaliyetleri Sivil toplum dışında muhalefetteki siyasi partilerden milletvekilleri de duumlzenli olarak raporlama faaliyetleri yuumlruumltmeye başladı ve aynı zamanda soru oumlnergeleriyle gazetecilerin haklarını korumları iccedilin TBMMrsquoyi goumlreve ccedilağırdı Gazetecilere uygulanan baskıyı raporlamak ve Tuumlrkiyersquode medyanın durumunu uluslararası mecralarda aktarmak iccedilin 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde yayımlanana raporların bir boumlluumlmuuml aşağıda goumlruumllebilir

raquo CHP Milletvekili Barış Yarkadaş httpswwwevrenselnethaber406066mayis-ayinda-4-gazeteci-saldiriya-ugradi-1-gazeteci-tutuklandia=41051

raquo CHP Milletvekili Utku Ccedilakıroumlzer httpswwwevrenselnethaber403695koronavirus-gunlerinde-basin-ozgurlugu-sansur-salgin-dinlemedi httpswwwcumhuriyetcomtrhaberchpli-cakirozerden-cezalara-tepki-sansurun-kaniti-1742385

raquo HDP Milletvekili Şevin Coşkun httpyeniyasamgazetesi1com3-ayda-16-gazeteci-gozaltina-alindi

raquo TGS 2019-2020 basın Oumlzguumlrluumlğuuml Raporu httpstgsorgtrtgs-basin-ozgurlugu-raporu-2019-2020

raquo Bianet 2020 yılı ilk ccedileyrek raporu httpbianetorgbianetdiger223483-duzenlemeler-tepkiler-dayanisma-issizlik

raquo İnsan Hakları Derneği 2019 raporu httpmbianetorgbianetinsan-haklari223838-ihd-nin-2019-raporu-rejim-giderek-otoriterlesti

raquo Oumlzguumlrluumlk Araştırmaları Derneği COMET Projesi ldquoTuumlrkiyersquode Medya Ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml İccedilin Siyasa Oumlnerilerirdquo raporu httpsoadorgtrContentBlogResimleripdf2020710141518707COMET2020Medya20C396zgC3BCrlC3BCC49FC3BC20Siyasa20C396nerisipdf

raquo Press in Arrest aylık basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları httppressinarrestcomrapor

111 httpswwwmlsaturkeycomtrcategorybasin-ozgurlugu112 httppressinarrestcomrapor

38

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

oumldeneği başvurusu hazırlığı ccedilalışanlara yapılan ikinci bir bildirimle iptal edildi Salgınla ilgili Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonu (TGF) Genel Sekreteri ve Nevşehir Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Bayram Ekicirsquonin birccediloğu yaşam muumlcadelesi veren yerel basın organlarına destek talebi de bu ccedileyrekte sivil toplum tarafından yapılan accedilıklamalardandı107 Salgın kapsamında guumlndeme gelen taleplerden biri de Tuumlrkiye Gazeteciler Cemiyetirsquonin (TGS) gazetelerin basılabilmesi iccedilin matbaa işccedililerine yazılı izin verilmesi gazetelerin dağıtılabilmesi iccedilin de kuumlccediluumlk marketlerin ve bakkalların accedilık olması oumlnerisiydi108

bull 2020 yılı ikinci ccedileyreğinin salgın guumlndemi dışında guumlndemin uumlst sıralarında olan başlıkları İnfaz Yasası ve RTUumlK BİK tarafından basına kesilen cezalardı Alandaki tuumlm sivil toplum oumlrguumltleri İnfaz Yasasırsquona ilişkin eleştirilerini dile getirerek cezaevlerindeki gazetecilerin serbest bırakılmasını ve resmi ilan almayan gazetelerin cezaevlerinde serbestccedile dolaşmasını talep etse de konuyla ilgili olumlu bir gelişme yaşanmadı ve teklif yasalaştı Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) yasanın iptali iccedilin iki farklı sebeple Anayasa Mahkemesirsquone başvurdu109 İkinci ccedileyrekte konuyla ilgili kesinleşen bir karar bulunmuyor Bu ccedileyrekte RTUumlKrsquouumln FOX TV Halk TV TELE1 gibi kanallara kestiği lisans iptalinin kıyısına kadar gelen cezalar BİKrsquoin tarihte goumlruumllmemiş suumlrelerle Evrensel Cumhuriyet BirGuumln gibi gazetelerin resmi ilanlarını kısıtlaması sivil toplumun ana guumlndemlerinden bir diğeriydi Bir oumlnceki maddede bahsi geccedilen oumlrguumltlerin tamamı muhalefet partileri ccedileşitli basın organları kesilen cezalar sonrası kınama mesajları yayımlasa da her iki kurum da yetkisini basını cezalandırmak iccedilin kullanmaya devam ediyor

bull 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde Medya ve Hukuk Ccedilalışmaları Derneği (MLSA) Press in Arrest Jailed Journos gibi oluşumlar duumlzenli olarak dava ve cezaevindeki gazetecilerin durumunu takip etmeye devam etti Cezaevlerinde ve yargılama suumlrecinde olan gazetecilerle ilgili istatistikler raporun ldquoBasın davalarırdquo boumlluumlmuumlnden incelenebilir M4D Projesirsquonin iletişime geccediltiği sivil toplum oumlrguumltlerinin beyanları ccedilalışmaların salgının cezaevlerindeki gazeteciler uumlzerindeki etkisi yargılama suumlrecinde olan gazetecilerle dayanışma cezaevindeki gazetecilerle ilgili savunuculuk faaliyetleri başlıklarında toplanıyor Bu anlamda Jailed Journosrsquoun belirttiği kadarıyla davalar Mart ve Nisan aylarında salgın nedeniyle ertelense de Mayıs ve Haziran aylarında yaklaşık 170 gazeteci hakim karşısına ccedilıktı Goumlnuumllluumlluumlk esasına dayalı ccedilalışan Jailed Journos cezaevindeki gazetecilerle dayanışma amacıyla gazetecilerin hikacircyelerini yerel ve uluslararası platformlarda anlatıyor Jailed Journos bu ccedileyrekte aynı amaccedillı duumlnyaca uumlnluuml karikatuumlristlerin yaptığı ccedilizimlerle Tuumlrkiyersquodeki basın oumlzguumlrluumlğuuml ihlallerine dikkat ccedilekmeye ccedilalıştı110 Platform oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde cezaevindeki her gazetecinin oumlzgeccedilmişinin yer aldığı bir web sayfası hazırlayarak ve o gazetecinin hakkında ccedilıkan tuumlm haberleri sayfada toplamayı planlıyor MLSArsquonın da bu ccedileyrekte benzer şekilde dava takipleri ve cezaevindeki gazetecilerle ilgili savunuculuk ccedilalışmaları yuumlruumlttuumlğuuml goumlruumlluumlyor Dernek bir yandan da basın oumlzguumlrluumlğuumlnuumln durumunu tartışmak uumlzere duumlzenli online toplantılar duumlzenliyor ve web sitesinde araştırma

107 httpwwwfibhabercomgeneltgf-genel-sekreteri-ekici-anadolu-basinini-hep-birlikte-kurtaralim-h117835html108 httpswwwtgcorgtraciklamalar2524-tgc-sokaC49Fa-C3A7C4B1kma-yasaC49FC4B1-gC3BCnlerinde-gazetelerin-baskC4B1-ve-daC49FC4B1tC4B1m-sorunu-C3A7C3B6zC3BClecekhtml109 httpstreuronewscom20200611chp-2-gerekceyle-infaz-yasas-n-n-iptali-icin-anayasa-mahkemesi-ne-basvurdu110 httpsjailedjournoscomunlu-karikaturistler-turkiyede-cezaevinde-olan-gazeteciler-icin-cizdi

39

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

yazıları yayımlıyor111 Basın Araştırmaları Derneğirsquonin ccedilalışması olan Press in Arrest de yargı suumlreccedillerindeki gazetecilerin durumunu veri temelli faaliyetleri izliyor ve raporluyor Ccedilalışma kapsamında aylık olarak basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları yayımlanıyor112

bull Basın oumlzguumlrluumlğuumlne youmlnelik baskının guumlnden guumlne artması ile sivil toplum oumlrguumltleri iccedilin guumlndemde olan bir diğer konu da raporlama faaliyetleri Sivil toplum dışında muhalefetteki siyasi partilerden milletvekilleri de duumlzenli olarak raporlama faaliyetleri yuumlruumltmeye başladı ve aynı zamanda soru oumlnergeleriyle gazetecilerin haklarını korumları iccedilin TBMMrsquoyi goumlreve ccedilağırdı Gazetecilere uygulanan baskıyı raporlamak ve Tuumlrkiyersquode medyanın durumunu uluslararası mecralarda aktarmak iccedilin 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde yayımlanana raporların bir boumlluumlmuuml aşağıda goumlruumllebilir

raquo CHP Milletvekili Barış Yarkadaş httpswwwevrenselnethaber406066mayis-ayinda-4-gazeteci-saldiriya-ugradi-1-gazeteci-tutuklandia=41051

raquo CHP Milletvekili Utku Ccedilakıroumlzer httpswwwevrenselnethaber403695koronavirus-gunlerinde-basin-ozgurlugu-sansur-salgin-dinlemedi httpswwwcumhuriyetcomtrhaberchpli-cakirozerden-cezalara-tepki-sansurun-kaniti-1742385

raquo HDP Milletvekili Şevin Coşkun httpyeniyasamgazetesi1com3-ayda-16-gazeteci-gozaltina-alindi

raquo TGS 2019-2020 basın Oumlzguumlrluumlğuuml Raporu httpstgsorgtrtgs-basin-ozgurlugu-raporu-2019-2020

raquo Bianet 2020 yılı ilk ccedileyrek raporu httpbianetorgbianetdiger223483-duzenlemeler-tepkiler-dayanisma-issizlik

raquo İnsan Hakları Derneği 2019 raporu httpmbianetorgbianetinsan-haklari223838-ihd-nin-2019-raporu-rejim-giderek-otoriterlesti

raquo Oumlzguumlrluumlk Araştırmaları Derneği COMET Projesi ldquoTuumlrkiyersquode Medya Ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml İccedilin Siyasa Oumlnerilerirdquo raporu httpsoadorgtrContentBlogResimleripdf2020710141518707COMET2020Medya20C396zgC3BCrlC3BCC49FC3BC20Siyasa20C396nerisipdf

raquo Press in Arrest aylık basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları httppressinarrestcomrapor

111 httpswwwmlsaturkeycomtrcategorybasin-ozgurlugu112 httppressinarrestcomrapor

39

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

yazıları yayımlıyor111 Basın Araştırmaları Derneğirsquonin ccedilalışması olan Press in Arrest de yargı suumlreccedillerindeki gazetecilerin durumunu veri temelli faaliyetleri izliyor ve raporluyor Ccedilalışma kapsamında aylık olarak basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları yayımlanıyor112

bull Basın oumlzguumlrluumlğuumlne youmlnelik baskının guumlnden guumlne artması ile sivil toplum oumlrguumltleri iccedilin guumlndemde olan bir diğer konu da raporlama faaliyetleri Sivil toplum dışında muhalefetteki siyasi partilerden milletvekilleri de duumlzenli olarak raporlama faaliyetleri yuumlruumltmeye başladı ve aynı zamanda soru oumlnergeleriyle gazetecilerin haklarını korumları iccedilin TBMMrsquoyi goumlreve ccedilağırdı Gazetecilere uygulanan baskıyı raporlamak ve Tuumlrkiyersquode medyanın durumunu uluslararası mecralarda aktarmak iccedilin 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde yayımlanana raporların bir boumlluumlmuuml aşağıda goumlruumllebilir

raquo CHP Milletvekili Barış Yarkadaş httpswwwevrenselnethaber406066mayis-ayinda-4-gazeteci-saldiriya-ugradi-1-gazeteci-tutuklandia=41051

raquo CHP Milletvekili Utku Ccedilakıroumlzer httpswwwevrenselnethaber403695koronavirus-gunlerinde-basin-ozgurlugu-sansur-salgin-dinlemedi httpswwwcumhuriyetcomtrhaberchpli-cakirozerden-cezalara-tepki-sansurun-kaniti-1742385

raquo HDP Milletvekili Şevin Coşkun httpyeniyasamgazetesi1com3-ayda-16-gazeteci-gozaltina-alindi

raquo TGS 2019-2020 basın Oumlzguumlrluumlğuuml Raporu httpstgsorgtrtgs-basin-ozgurlugu-raporu-2019-2020

raquo Bianet 2020 yılı ilk ccedileyrek raporu httpbianetorgbianetdiger223483-duzenlemeler-tepkiler-dayanisma-issizlik

raquo İnsan Hakları Derneği 2019 raporu httpmbianetorgbianetinsan-haklari223838-ihd-nin-2019-raporu-rejim-giderek-otoriterlesti

raquo Oumlzguumlrluumlk Araştırmaları Derneği COMET Projesi ldquoTuumlrkiyersquode Medya Ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml İccedilin Siyasa Oumlnerilerirdquo raporu httpsoadorgtrContentBlogResimleripdf2020710141518707COMET2020Medya20C396zgC3BCrlC3BCC49FC3BC20Siyasa20C396nerisipdf

raquo Press in Arrest aylık basın oumlzguumlrluumlğuuml raporları httppressinarrestcomrapor

111 httpswwwmlsaturkeycomtrcategorybasin-ozgurlugu112 httppressinarrestcomrapor

40

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Gazeteciler Cemiyetirsquonin Avrupa Birliği finansmanıyla yuumlruumlttuumlğuuml M4D Projesi gazetecileri desteklemeye devam ediyor Aynı finansmanla TGS ve İzmir Gazeteciler Cemiyeti ortaklığında yuumlruumltuumllen bir proje daha bulunuyor Projeler kapsamında gazetecilere eğitimlerle kapasite geliştirme hukuki ve psiko-sosyal destek telif desteği internet sitesi ve dijital araccedillara doumlnuumlk destekler vb olanaklar sunuluyor

c Uluslararası sivil toplum ve Avrupa Birliği ccedilalışmaları

Basın oumlzguumlrluumlğuuml alanında ccedilalışan uluslararası oumlrguumltlerin Tuumlrkiyersquode doğrudan veya yerel kurumlarla yuumlruumlttuumlğuuml ccedilalışmalar mevcut 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde bu faaliyetlerden oumlne ccedilıkanlar ve duumlzenli biccedilimde devam eden ccedilalışmalar aşağıdaki gibi

bull Avrupa Konseyi Duumlnyada İnsan Hakları ve Demokrasi 2019 AB Yıllık Raporursquonu yayımladı113 Rapora goumlre Avrupa Birliğirsquonin 2019rsquoda guumlndeminde olan ve delegasyonları desteklediği konu başlıkları şu şekilde Dezenformasyonla muumlcadele siyasi kutuplaşmadan uzak tartışma kuumlltuumlruumlnuuml destekleme medya okuryazarlığı ve yerel kapasite geliştirme faaliyetleri serbest ccedilalışan gazetecileri ve bağımsız medya girişimlerini desteklemehellip

bull Avrupa Birliğirsquonin doğrudan ve alt-hibe programları dışında basın oumlzguumlrluumlğuumlne doumlnuumlk sivil toplum ccedilalışmalarını Uluslararası Basın Enstituumlsuuml (IPI) European Centre for Press and Media Freedom ve The Centre for Media Pluralism and Media Freedom (CMPF) aracılığıyla destekliyor Bunun yanında uumlye uumllke buumlyuumlkelccedililiklerinin Tuumlrkiyersquode alana farklı destekleri bulunuyor

bull Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (OSCE) Basın Oumlzguumlrluumlğuuml Temsilcisi Harlem Deacutesir nezdinde bu ccedileyrekte basın oumlzguumlrluumlğuumlne ilişkin farklı alanlarda ccedilevrimiccedili toplantılar duumlzenlendi Bunun yanında goumlzaltına alınan ya da tutuklanan gazetecilerle dayanışma amaccedillı mesajlar yayımlayan kurum bu ccedileyrekte gaeteciler İsmail Duumlkel Muumlyesser Yıldız Fatih Portakal Hakan Ayguumln Oumlzguumlr Boğatekin Metin Uca Beritan Canoumlzer Semiha Alankuş Ahmet Memiş Cemal Kalyoncu Goumlkccedile Fırat Ccedilulhaoğlu Tarık Uumlnal Yakup Ccediletin ve Yetkin Yıldızrsquoın yasal suumlreccedillerini takip etti114 OSCE ayrıca RTUumlKrsquouumln cezaları ve İnfaz Yasası konusunda basın accedilıklamaları yayımladı

bull İkinci ccedileyrekte Tuumlrkiyersquonin de aralarında bulunduğu uumllkelerin basın oumlzguumlrluumlğuumlndeki durumlarını izleyen farklı raporlar yayımlandı Raporların oumlne ccedilıkanları aşağıdaki gibi

raquo Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Duumlnya Basın Oumlzguumlrluumlğuuml Endeksi httpsrsforgen2020-world-press-freedom-index-entering-decisive-decade-journalism-exacerbated-coronavirus

raquo Center for American Progress- Tuumlrkiyersquode Değişen Medya Ortamı httpswwwamericanprogressorgissuessecurityreports20200610485976turkeys-changing-media-landscape

113 httpdataconsiliumeuropaeudocdocumentST-8580-2020-INITenpdf114 OSCErsquonin alandaki accedilıklamaları iccedilin tıklayınız httpswwwosceorgpress-releasesfilters=20im_taxonomy_vid_13A282729

41

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

raquo Reuters Enstituumlsuuml 2020 Dijital Haberler Raporu httpsreutersinstitutepoliticsoxacuksitesdefaultfiles2020-06DNR_2020_FINALpdf

raquo Uluslararası Basın Enstituumlsuuml (IPI) Covid-19 Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Veritabanı httpsipimediacovid19-media-freedom-monitoring

bull Bu ccedileyrekte gazetecilere doumlnuumlk keyfi tutuklama ve goumlzaltılar RTUumlK ve BİKrsquoin kestiği cezalar ile İnfaz Yasası konusunda farklı uluslararası kurumlar kınama mesajları yayımladı Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) basın oumlzguumlrluumlğuuml ve gazetecilerin guumlvenliği alanındaki genel raportoumlruuml Stefan Schennach Tuumlrkiyersquoyi evrensel insan hakları değerlerine uyma konusunda eleştirdi115 Uluslararası Af Oumlrguumltuuml Covid-19 salgınının Tuumlrkiyersquode basın oumlzguumlrluumlğuumlnuuml kısıtlamak iccedilin bir araccedil olarak kullanıldığını belirtti116 IPIrsquonin koordinasyonunda 20 uluslararası basın oumlrguumltuuml keyfi cezalar halka accedilık raporlama eksikliği eleştirel haberciliğe baskı gibi konuları iccedileren bir mektupla kamu kurumlarına seslendi117

bull Bu ccedileyrekte cezaevinde 1500rsquouumlncuuml guumlnuumlnuuml dolduran gazeteci Nedim Tuumlrfentrsquoin serbest bırakılması iccedilin 43 basın oumlrguumltuuml uluslararası bir kampanya duumlzenledi IPIrsquonın koordinasyonunda duumlzenlenen kampanya ile gazeteciye destek mesajları yayımlandı ve Tuumlrfentrsquoin serbest bırakılması iccedilin savunuculuk faaliyeti yuumlruumltuumllduuml118

d Gazetecilerin bireysel sendika yoluyla accediltığı davalar

İşten ccedilıkarılan birccedilok gazeteci ya kendi imkacircnlarıyla ya da uumlye oldukları sendikalar yoluyla işe iade davalarına devam ediyor Aynı zamanda şiddete maruz kalmak tehdit edilmek hakarete uğramak haksız tutukluluk gibi nedenlerle hem iccedil hukukta hem de AİHM duumlzeyinde gazetecilerin muumlcadelesi devam ediyor 2020 yılı ikinci ccedileyreğinde Huumlrriyet Gazetesirsquondeki işten atmalar nedeniyle toplu olarak accedilılan işe iade davası henuumlz bir karara varılmadan devam ediyor Bu ccedileyrekte alandaki bir kazanım sendikaorgrsquoun ifade oumlzguumlrluumlğuumlnuumln ihlacircl edildiğine ilişkin AYMrsquoye başvurusunun olumlu sonuccedillanması sonrası platforma manevi tazminat oumldenmesi ve yeniden yargılama yolunun accedilılmasıydı119 AYM bu doumlnemde ayrıca gazeteci Cihan Acarrsquoın ikinci kez tutuklanmasıyla ldquokişi huumlrriyeti ve guumlvenliği hakkını ihlalrdquo edildiğine huumlkmederek Acarrsquoa 30000 lira manevi tazminat oumldenmesine karar verdi120 Bir başka karar da AİHMrsquoden geldi Raporun ilgili boumlluumlmuumlnde belirtildiği gibi AİHM 2011 yılındaki Oda TV Davası nedeniyle o doumlnem tutuklu yargılanan Barış Pehlivan ile Barış Terkoğlursquonun hak ihlaline uğradığı youmlnuumlnde kesin kararını verdi ve bu kararla Tuumlrkiyersquonin tazminat oumldemesi yapması gerektiği kesinleşti121 Bu oumlrnekler dışında COVID-19 salgınının baş goumlstermesi sonrası birccedilok gazetecinin

115 httpswwwevrenselnethaber405449avrupa-konseyinden-turkiyeye-gazetecilere-saldirmayi-kesin116 httpst24comtrhaberaf-orgutu-koronavirus-salgini-turkiye-de-ifade-ozgurlugunu-daha-da-kisitlamak-icin-bahane-olarak-kullanildi884868117 httpswwwevrenselnethaber406352uluslararasi-basin-orgutlerinden-bike-mektup-ambargoyu-kaldirin-cezalari-durdurun118 httpsfreeturkeyjournalistsipimedia1500-days-behind-bars-global-campaign-for-kurdish-journalist-nedim-turfentmc_cid=9803cab548ampmc_eid=1d5aee3f82119 httpskararlarbilgibankasianayasagovtrBB201516368KelimeAra[]=ERGC4B0N+DEMC4B0RHAN120 httpskararlarbilgibankasianayasagovtrBB201726110KelimeAra5B5D=cihan+acar121 httpswwwcumhuriyetcomtrhaberbarislara-tazminat-1739273

42

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

karar bekleyen duruşması ertelendi Bu yuumlzden yılın ikinci ccedileyreğinde gazetecilerin accediltığı davalar konusunda kısıtlı ilerleme kaydedildi

e Gazeteciler tarafından kurulan yeni yayın mecraları

Yılın ikinci ccedileyreğinde gazeteciler tarafından kurulan ve medyada ccediloğulculuğa katkı sunacak farklı tematik alanlardan haber siteleri M4D Projesi İnternet Sitesi Teknik Destek Aracı ile desteklendi Projenin kurulumuna ve youmlnetimine destek olduğu 51 web sitesiyle ilgili ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz

7-değerlendİrme ve Oumlnerİler 2020 ikinci ccedileyreğinde Tuumlrkiyersquode basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından ilerleme kaydedilmediği gibi Covid-19 salgınının İnfaz Yasasırsquonın RTUumlK ve BİK eliyle kesilen cezaların ve gazetecilere doumlnuumlk keyfi tutuklamaların altında her yeni guumlnde geriye gidildiği soumlylenebilir M4D Projesi konuya ilişkin medya ccediloğulculuğuna katkı sunacak desteklerinin yanında Medya İzleme Raporları ile de basının sesi olma ve hak ihlallerini goumlzler oumlnuumlne sermeye devam ediyor Raporun farklı boumlluumlmlerinde sıralanan vakalara ve değerlendirmelere ek olarak proje tarafından hazırlanan oumlneriler listesi şu şekilde122

bull COVID-19 salgını kapsamında basın sektoumlruumlnde işten ccedilıkarmaların yasaklanması basın kuruluşlarının mali suumlrduumlruumllebilirlikleri iccedilin devlet desteği sağlanması ve basın ccedilalışanlarının sosyal ve ekonomik hak kaybına uğramaması iccedilin gerekli oumlnlemlerin alınması

bull Yargının siyasallaşması ile bağlantılı goumlzaltına alınan ve tutuklanan gazetecilerin serbest bırakılması iccedilin uluslararası hukuk yollarına ve insan hakkı mekanizmalarına başvuru yapılması

bull BİK tarafından alınan resmi ilan durdurma kararlarının geri ccedilekilmesi ve COVID-19 kapsamında basının finansal altyapısını destekleyecek oumlnlemlerin artırılması

bull RTUumlKrsquouumln kestiği idari para ve yayın durdurma cezalarının iptali iccedilin bireysel başvuru yollarının kullanılması ve Basın Ahlak Esasları mevzuatında değişikliğe gidilerek teroumlr milli guumlvenlik kişilik haklarına saygı gibi muğlak maddelerin guumlncellenmesi

122 Raporun bu boumlluumlmuumlndeki oumlnerilerin bir boumlluumlmuuml M4D Projesirsquonin oumlnceki doumlnemlerde yayımladığı oumlnerileri de iccedilermektedir Zira basın oumlzguumlrluumlğuuml accedilısından tekrar eden ihlaller bulunmakta ve hakların gelişimine dair ilerleme sağlanamamaktadır

43

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull Farklı medya mecralarında muhalif gazetecilere youmlnelik yuumlruumltuumllen itibarsızlaştırma kampanyalarına muumldahale amacıyla hukuki başvuruların hayata geccedilirilmesi

bull Yaygın medyanın sahip olduğu ekonomik olanakları bulunmayan alternatif medya mecralarının desteklenmesine doumlnuumlk Avrupa Birliği ve AB uumlye uumllke buumlyuumlkelccedililikleri tarafından sağlanan desteklerin suumlrduumlruumllmesi

bull Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığırsquonın basın kartlarını yenilemesi ve başvurusu beklemede olan kart sahiplerine bilgi vermesi iccedilin savunuculuk faaliyetleri yuumlruumltuumllmesi

bull Basın kartı dağıtımının huumlkuumlmet soumlzcuumlsuuml olan bir organ tarafından değil doğrudan basın temsilcilerinin yer alacağı bir komisyon tarafından yapılması yeni bir Basın Kartı Yasasırsquonın sivil toplum ve meslek kuruluşlarının fikirleri alınarak devreye sokulması

bull Alternatif medya mecralarının okur kitlesine ulaşması iccedilin internet okuryazarlığının geliştirilmesi ve buna doumlnuumlk eğitim amp kapasite geliştirme programlarının devreye sokulması

bull İnternet gazeteleri iccedilin Basın Kanunu altında mesleki statuumlnuumln ve hak ile sorumluluklarının belirlenmesi

bull Haber alma hakkının duumlzenli olarak gasp edildiği internet engellemelerinin durdurulmasını sağlayacak mevzuatın devreye sokulması

bull BİKrsquoin gazetelere verdiği cezalarda dayanak olarak sunduğu Basın Ahlak Esasları kapsamında etik ilkelerin mali yaptırımla ilişkilendirilmesine son verilmesi bu esasların meslek oumlrguumltleri ve gazetecilerin katkılarıyla yeniden şekillendirilmesi

bull Anayasa Mahkemesirsquonin (AYM) 5953 sayılı kanun kapsamındaki iptal edilen guumlnluumlk 5rsquolik gecikme faizi yerine mevduata uygulanan en yuumlksek faiz oranının kanunlaşması ve basın ccedilalışanlarına altı ay- bir yıl uumlcretlere karşılık belirlenecek tazminat hakkının tanınmasıhellip

Bir kısmı uzun vadeli bir kısmı ise guumlndeme doumlnuumlk bu oumlnerilerin takibi yine M4D Projesi Medya İzleme Raporları kapsamında yapılacak ve konularla ilgili kurum ve kuruluşlarla diyalog geliştirilecektir

44

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull

ek-1- m4d projesİ 2 meslekı memnunİYet anketİ sonuCcedilları (2020)

45

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

46

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

47

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

48

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

EK-1- M4D PROJESİ 2 MESLEKİ MEMNUNİYET ANKETİ SONUCcedilLARI (2020)

Pandemi doumlneminde evde mi sahada mı ccedilalışıyorsunuz

SANSUumlR

Haber ve bilgiye ne kadar rahat ulaşabiliyorsunuz

Ccedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuz

Haber uumlretirken baskı hissetmemenize rağmen uumlrettiğiniz iccedileriğin yayınlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğiniz oldu mu

1= Kolayca ulaşabiliyorum 10= Aşılamaz sorunlarla karşılaşıyorum

1= Hiccedil engellenmedim 10= Sıkccedila engellemelerle karşılaştım

1- Hiccedil olmadı 10- Sıkccedila oldu

49

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

44

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

bull

ek-1- m4d projesİ 2 meslekı memnunİYet anketİ sonuCcedilları (2020)

45

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

46

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

47

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

48

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

EK-1- M4D PROJESİ 2 MESLEKİ MEMNUNİYET ANKETİ SONUCcedilLARI (2020)

Pandemi doumlneminde evde mi sahada mı ccedilalışıyorsunuz

SANSUumlR

Haber ve bilgiye ne kadar rahat ulaşabiliyorsunuz

Ccedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuz

Haber uumlretirken baskı hissetmemenize rağmen uumlrettiğiniz iccedileriğin yayınlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğiniz oldu mu

1= Kolayca ulaşabiliyorum 10= Aşılamaz sorunlarla karşılaşıyorum

1= Hiccedil engellenmedim 10= Sıkccedila engellemelerle karşılaştım

1- Hiccedil olmadı 10- Sıkccedila oldu

49

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

45

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

46

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

47

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

48

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

EK-1- M4D PROJESİ 2 MESLEKİ MEMNUNİYET ANKETİ SONUCcedilLARI (2020)

Pandemi doumlneminde evde mi sahada mı ccedilalışıyorsunuz

SANSUumlR

Haber ve bilgiye ne kadar rahat ulaşabiliyorsunuz

Ccedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuz

Haber uumlretirken baskı hissetmemenize rağmen uumlrettiğiniz iccedileriğin yayınlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğiniz oldu mu

1= Kolayca ulaşabiliyorum 10= Aşılamaz sorunlarla karşılaşıyorum

1= Hiccedil engellenmedim 10= Sıkccedila engellemelerle karşılaştım

1- Hiccedil olmadı 10- Sıkccedila oldu

49

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

46

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

47

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

48

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

EK-1- M4D PROJESİ 2 MESLEKİ MEMNUNİYET ANKETİ SONUCcedilLARI (2020)

Pandemi doumlneminde evde mi sahada mı ccedilalışıyorsunuz

SANSUumlR

Haber ve bilgiye ne kadar rahat ulaşabiliyorsunuz

Ccedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuz

Haber uumlretirken baskı hissetmemenize rağmen uumlrettiğiniz iccedileriğin yayınlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğiniz oldu mu

1= Kolayca ulaşabiliyorum 10= Aşılamaz sorunlarla karşılaşıyorum

1= Hiccedil engellenmedim 10= Sıkccedila engellemelerle karşılaştım

1- Hiccedil olmadı 10- Sıkccedila oldu

49

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

47

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

48

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

EK-1- M4D PROJESİ 2 MESLEKİ MEMNUNİYET ANKETİ SONUCcedilLARI (2020)

Pandemi doumlneminde evde mi sahada mı ccedilalışıyorsunuz

SANSUumlR

Haber ve bilgiye ne kadar rahat ulaşabiliyorsunuz

Ccedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuz

Haber uumlretirken baskı hissetmemenize rağmen uumlrettiğiniz iccedileriğin yayınlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğiniz oldu mu

1= Kolayca ulaşabiliyorum 10= Aşılamaz sorunlarla karşılaşıyorum

1= Hiccedil engellenmedim 10= Sıkccedila engellemelerle karşılaştım

1- Hiccedil olmadı 10- Sıkccedila oldu

49

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

48

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

EK-1- M4D PROJESİ 2 MESLEKİ MEMNUNİYET ANKETİ SONUCcedilLARI (2020)

Pandemi doumlneminde evde mi sahada mı ccedilalışıyorsunuz

SANSUumlR

Haber ve bilgiye ne kadar rahat ulaşabiliyorsunuz

Ccedilalıştığınız suumlre boyunca haber yapma faaliyetlerinize muumldahale edildiğini doğrudan ya da dolaylı yoldan sansuumlre maruz kaldığınızı duumlşuumlnuumlyor musunuz

Haber uumlretirken baskı hissetmemenize rağmen uumlrettiğiniz iccedileriğin yayınlanmayacağı veya eleştirileceği kaygısıyla haberden vazgeccediltiğiniz oldu mu

1= Kolayca ulaşabiliyorum 10= Aşılamaz sorunlarla karşılaşıyorum

1= Hiccedil engellenmedim 10= Sıkccedila engellemelerle karşılaştım

1- Hiccedil olmadı 10- Sıkccedila oldu

49

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

49

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

50

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Gazeteciler Cemiyeti 10 Ocak 1946rsquoda gazeteciler Mekki Sait Esen Niyazi Acun Aka Guumlnduumlz Bilal Akba Adil Akba Sebahattin Soumlnmez ve Muvaffak Menemencioğlu tarafından kuruldu Cemiyetin kuruluş amacı basın organlarındaki gazetecileri bir araya toplamak mesleki ve sosyal hakları geliştirmek mesleğin gerekliliği olan hak ve oumlzguumlrluumlkleri savunmak olarak belirlendi

Kurucu başkanlığı uumlstlenerek 1946-1956 yılları arasında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquonı yuumlruumlten Mekki Sait Esenrsquoin ardından 1956-1957 doumlneminde eski kontenjan senatoumlrlerinden Ecvet Guumlresin cemiyet başkanlığını uumlstlendi

Kudret gazetesi kurucusu ve sahibi Gazanfer Kurtrsquoun 1959 yılına kadar Gazeteciler Cemiyetirsquone başkanlık yapmasının ardından bu goumlrevi 1960 yılına kadar Atilla Bartınlıoğlu uumlstlendi CHPrsquonin eski Milletvekili Altan Oumlymen 1960 ve 1961 yıllarında suumlrduumlrduumlğuuml Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı goumlrevini 1961 yılında İbrahim Cuumlceoğlursquona bıraktı Akis dergisi youmlnetici ve yazarı Metin Toker ise 1957 yılında yedi ay 53 guumln hapis yatmasının ardından 1962 yılında Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığırsquona getirildi

Ekspres gazetesi kurucu sahipliğini yapan Doğan Kasaroğlu 1963 - 1968 doumlneminde Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevi devralmasından sonra TRT Genel Muumlduumlrluumlğuumlne atandı

Yeniguumln Ulus Ankara Telgraf Ankara Ekspres Duumlnya gazetelerinde yazı işleri muumlduumlr-luumlğuuml yazarlık başyazarlık ve Genel Yayın Youmlnetmenliği yapan Beyhan Cenkccedili bu suumlre iccedilerisinde beş yıl boyunca Gazeteciler Sendikası başkanı olarak goumlrev aldı 1960 yılı oumlncesi bir buccediluk yıl hapis cezası alarak bazı meslektaşları ile birlikte cezaevine giren Cenkccedili 1969 yılında Gazeteciler Cemiyeti başkanı seccedilildi 1992 yılına kadar Gazeteciler Cemiyeti Başkanı olarak goumlrevini suumlrduumlrduuml Cenkccedili 24 yıllık Başkanlığı sırasında

Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatoumlrluumlğuuml de yaptı

1971 yılında Son Havadis gazetesinde mesleğe başlayan Nazmi Bilgin Guumlneş gazetesi sahipliği ve Yazı İşleri Muumlduumlrluumlğuuml goumlrevini uumlstlendi daha sonra Duumlnya gazetesinde Haber Muumlduumlruuml olarak goumlrev yaptı Bilgin Tercuumlman gazetesinde Parlamento ve Cumhurbaşkanlığı muhabirliği goumlrevlerini de yuumlruumlttuuml TRT-2rsquonin kuruluşunda yer aldıktan sonra TRTrsquoye beş yıl ldquoUzman Habercirdquo ve ldquoGenel Muumlduumlr Danışmanırdquo olarak hizmet verdi Bilgin 1992 yılında ittifakla cemiyet Genel Başkanı seccedilildi 1996 yılında kuruculuğunu uumlstlendiği Tuumlrkiye Gazeteciler Federasyonursquonda Genel Başkanlık goumlrevi yapan Bilgin bu goumlrevi 2009 yılına kadar suumlrduumlrduuml

BRT televizyonunun Ankara temsilciliği goumlrevini de yapan Bilgin Unesco Tuumlrkiye Milli Komitesi uumlyeliği ve Denetccedililiği goumlrevinde de bulundu Basın İlan Kurumu Genel Kurul uumlyeliği Tuumlrk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Muumltevelli Heyet ve Youmlnetim Kurulu uumlyeliği ve Reklam Kurulu uumlyeliği goumlrevlerini de suumlrduumlruumlyor

Tuumlrkiyersquonin ccedilok partili siyasi hayata geccedilişiyle daha accedilık bir deyimle ccediloğulcu demokrasi doumlnemiyle yaşıt ve koşut olan Gazeteciler Cemiyeti bir avuccedil gazeteci uumlye ile ccedilıktığı yolu sevgi ve mesleki dayanışma ile pekiştirmiş 2000rsquoi aşkın uumlye sayısı ve bağımsız mali guumlcuuml ile buguumln Tuumlrkiyersquonin en eski en buumlyuumlk ve saygın meslek kuruluşlarından ve sivil toplum oumlrguumltlerinden birisidir

Cemiyetimiz 1946 yılındaki kuruluşundan bu yana her zaman cumhuriyet ccediloğulcu demokrasi ile ifade ve basın oumlzguumlrluumlğuuml başta olmak uumlzere oumlzguumlrluumlklerin yılmaz bekccedilisi oldu Gazeteciler Cemiyeti uumlyelerine aşıladığı bu guumlvenle uumllkemizin mesleki ve diğer oumlnemli kurumları arasında hak ettiği yeri aldı

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

51

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Proje DirektoumlruumlYusuf Kanlı

Proje Direktoumlr YardımcısıSeva Uumllman Erten

Proje Sorumlusu Igor Chelov

Finans Muumlduumlruuml Kağan Kıraccedil

MuhasebeciFeridun Doğan

Destek Programı Uzmanı Merve Kambur

Politika UzmanıOumlzguumlr Fırat Yumuşak

EditoumlrGoumlksel Bozkurt

Bilişim Tekn Uzm

Arife Acıyan

Veri Uzmanı

Okan Oumlzmen

Goumlrsel- İşitsel Tek Uzm

Alican Sağın

Basın Evi Ofis Sekreteri

Sibel Guumlven

Ccedilevirmen

Ozan Acar

Araştırmacılar

Deniz Savaş

Deniz Rende

Ebru Oumlnal

Başkan Nazmi Bilgin

Başkan Vekili Savaş Kıratlı

Başkan Yardımcıları Ertuumlrk Youmlndem Ayhan Aydemir

Yusuf Kanlı

Genel Sekreter Uumlmit Guumlrtuna

Mali Sekreter

Mustafa Yoldaş

Uumlyeler

Guumlray Soysal

Ali Şimşek

Ali Oruccedil

Oumlnder Yılmaz

Oumlnder Suumlrenkoumlk

Olgunay Koumlse

Nursun Erel

M4D Proje Ekibi

M4D Projesi Ulusal Komitesi Başkan

Nazmi Bilgin

Akademisyen UumlyeProf Dr Korkmaz Alemdar

Hukukccedilu UumlyeAv Tuncay Alemdaroğlu

STK UumlyesiSefa Oumlzdemir

Kıdemli Gazeteci UumlyelerSedat Bozkurt Nursun Erel Yusuf Kanlı

Gazeteciler Cemiyeti Youmlnetim Kurulu

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

52

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Avrupa Birliği (AB) finansmanıyla Gazeteciler Cemiyeti tarafından demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesi iccedilin Ocak 2019rsquoda hayata geccedilirildi ve Mart 2022rsquoye kadar devam edecek

Projenin genel hedefi Demokrasinin guumlvencesi olarak Tuumlrkiyersquode ccediloğulcu medya ve oumlzguumlr basının guumlccedillendirilmesidir

Projenin oumlzel hedefleri Birinci hedef toplumda ccediloğulcu ve oumlzguumlr medyanın toplum tarafından destek goumlrduumlğuuml ve farkındalığın arttığı bir zemin oluşturulması ikinci hedef ise Gazeteciler arasında dayanışmanın guumlccedillendiği ve gazetecilerin kendini guumlvende hissettiği bir zeminin oluşturulmasıdırProje kapsamında yuumlruumltuumllecek faaliyetler genel hatları ile aşağıdaki gibidir

Proje kapsamında yıllık Basın Oumlzguumlrluumlğuuml İzleme Raporları ve uumlccedil ayda bir Medya Ortamının İzlenmesi Raporları yayınlanacaktır Bu raporlar uumlniversitelere medya kuruluşlarına devlet kurumlarına ilgili tuumlm sivil toplum oumlrguumltlerine AB Komisyonlarına Tuumlrkiyersquodeki AB uumllkelerinin elccedililiklerine ve gazetecilere dağıtılacaktır

Sivil izleme kapsamında veri toplama ve bilgi ağlarının geliştirilmesi iccedilin Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde durum değerlendirme toplantıları yapılacaktır Toplantılar mevcut ağların birleştirilmesi işbirliği fırsatlarının arttırılması goumlzlem kapasitelerinin genişletilmesi ve yerel medya sivil toplum oumlrguumltleri ile gazetecilere ulusal ve uluslararası konularda goumlruumlş alışverişinde bulunmaları iccedilin değerli fırsatlar sunulması konularında katkı sağlayacaktır Toplantılar aynı zamanda Basın Oumlzguumlrluumlğuuml ve İfade Oumlzguumlrluumlğuuml ile ilgili raporlara iccedilerik sağlanması konusunda katkıda bulunacaktır

Proje kapsamında yazılacak yıllık sivil izleme raporları bulgularına ve yıllık konferanslarda yayınlanan muumltalaa belgelerine dayanarak medya ortamının iyileştirilmesi ve ifade oumlzguumlrluumlğuuml iccedilin kulis faaliyetlerinin yapılması

amacıyla Ankararsquodaki devlet kurumlarına duumlzenli ziyaretler yapılacaktır

Uluslararası savunuculuk eylemlerinin yuumlruumltuumllmesi kapsamında Avrupa Birliği Avrupa Guumlvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve ilgili sivil toplum oumlrguumltleriyle ziyaretler duumlzenlenecek ve program kapsamında hazırlanan raporlar paylaşılacaktır

Projenin her yılının sonunda belirlenecek bir tema ile ulusal bir konferans duumlzenlenecek olup konferanslar sektoumlr temsilcilerine gazetecilere akademisyenlere gazetecilik oumlğrencilerine program destek programları faydalanıcılarına accedilık olacak ve katılımcılar doğrudan davet ve accedilık ccedilağrı yoluyla seccedililecektir

Proje kapsamında Tuumlrk medyasına uzun vadeli katkıları veya Tuumlrkiyersquodeki ifade veya basın oumlzguumlrluumlğuumlne kendini adayarak yaptığı katkılar veya uzun suumlredir devam eden başarı oumlykuumlsuumlnuuml takdir etmek iccedilin bir gazeteci veya medya kuruluşuna her yıl ldquoGazetecilik Mesleği Onur Oumlduumlluumlrdquo verilecektir

Gazeteciler Cemiyetirsquonde bir Basın Evi oluşturulmuştur Bu Basın Evi program hedef grubunun bir araya gelebileceği stuumldyo ve toplantı salonu ile birlikte bilgisayarlardan yazılımdan ve uzmanlık desteğinden faydalanabileceği bir ortak ccedilalışma alanı iccedilermektedir

Basın Evirsquonde gazetecilere youmlnelik olarak bir dizi kapasite geliştirme eğitimleri verilecektir

Medya alanında faaliyet goumlsteren sivil toplum oumlrguumltleriyle işbirliği ile gazetecilerin kapasitesinin guumlccedillendirilmesi iccedilin yerel eğitimler duumlzenlenecektir Bu yerel eğitimler Gazeteciler Cemiyetirsquonin de işbriliği iccedilerisinde olduğu yerel gazeteci cemiyetleriyle işbirliği iccedilinde verilecektir

Sektoumlrdeki gazetecilerin dayanışma iccedilerisinde olabilmeleri ağ kurabilmeleri ve paylaşım yapabilmeleri iccedilin Basın Evirsquonde haftalık olarak gazeteci buluşmaları gerccedilekleştirilecektir

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy

53

M4D

Pro

jesi

Med

ya İz

lem

e R

apor

u - N

isan

- May

ıs - H

azira

n 2

020

Gazeteciler Cemiyeti

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi Uumlskuumlp Caddesi No35 CcedilankayaAnkara

+ 90 312 427 15 22

wwwmedia4democracyorg

wwwgazetecilercemiyetiorgtr

www24saatgazetesicom

Demokrasi iccedilin Medya Medya iccedilin Demokrasi Projesi kapsamında yayımlanan raporlara ulaşmak iccedilin tıklayınız

facebookcommedia4democracy

twittercomdemocracy4media

instagramcommedia4democracy

youtubecommedia4democracy