บทท 14 การพยาบาลผปวยกอนและหลงการตรวจ

เพอการวนจฉยโรค

อ.กรวรรณ สวรรณสาร

การพยาบาลผปวยกอนการตรวจเพอการวนจฉยโรค

วตถประสงค ความไมสขสบาย ความเจบปวดขณะฉดยาชา ระยะเวลาทใชในการตรวจ การปฏบตตวทงกอนตรวจ ขณะตรวจ และหลงตรวจเซนใบยนยอมรบการรกษา ถายปสสาวะกอนท าการตรวจสญญาณชพ ประวตการแพยา สภาพผวหนง

ผปวย อปกรณ สภาพแวดลอม

การพยาบาลผปวยกอนการตรวจเพอการวนจฉยโรค

ถงมอปราศจากเชอ ยาชาเฉพาะทน ายาฆาเชอ ผาปดแผลชนดเหนยวชามรปไต ปากคบยาวปราศจากเชอ

เกาอนงส าหรบแพทย

ผปวย อปกรณ สภาพแวดลอม

การพยาบาลผปวยกอนการตรวจเพอการวนจฉยโรค

น าอปกรณไปทเตยงผปวยเปนสดสวน แสงสวาง มพนทในการจดวางอปกรณ

สะดวกตอการจดทาผปวย และชวยแพทย

ผปวย อปกรณ สภาพแวดลอม

การชวยเหลอแพทยขณะตรวจเพอการวนจฉยโรค

• จดวางอปกรณใหสะดวกตอการปฏบต เปดชดส าหรบตรวจ และเทน ายาฆาเชอโดยใชเทคนคปราศจากเชอ

• ใชส าลแอลกอฮอล 70% เชดจกขวดยาชา สงขวดยาชาใหแพทยหนดานฉลากยาใหแพทยเหนอยางชดเจน แพทยจะท าการดดยาชา

• ใชพลาสเตอรยดมมผาสเหลยมเจาะกลางทแพทยคลมบรเวณทเจาะไวใหอยกบท

การพยาบาลผปวยหลงการตรวจเพอการวนจฉยโรค

• ตรวจวดสญญาณชพ

– ทก 15 นาท จ านวน 4 ครง

– ทก 30 นาท จ านวน 4 ครง

– วดทก 1 ชวโมง จนกวาสญญาณชพจะคงท และอยในเกณฑปกต

• น าเครองใชไปท าความสะอาด และเกบเขาท

• บนทกวน เวลา ชอแพทย ชอของยาชา ส ลกษณะ จ านวนของน าคดหลง/

ชนเนอ อาการ และอาการแสดงของผปวยกอนเจาะ ขณะเจาะ และหลงเจาะ

• ตดเชอ ปวด เลอดออก

การพยาบาลผปวยเจาะหลง

การเจาะหลง (lumbar puncture) การแทงเขมผานชองระหวางกระดกเอวท 3 และ 4 หรอ 4 และ 5 เขาไปยงชองวางระหวางเยอหมไขสนหลงใตชนอาเรคนอยด (Subarachnoid space) ต าแหนงนจะไมท าใหเกดอนตรายตอไขสนหลง เนองจากความยาวของไขสนหลง จะสนสดทระดบกระดกเอวท 2 (L2)

การพยาบาลผปวยเจาะหลง

วตถประสงค1.การวนจฉยโรค โดยการเจาะน าไขสนหลง เพอตรวจวดระดบของน าไขสนหลง และสงน าไขสนหลงตรวจทางหองปฏบตการ การฉดสเขาไปเพอถายภาพทางรงส2.การรกษา โดยการฉดยาหรอยาชาเขาไขสนหลง การระบายน าไขสนหลงออกเพอลดระดบความดนในกะโหลกศรษะในผปวยทมภาวะแรงดนในกะโหลกศรษะสง

การพยาบาลกอนเจาะหลง

• เตรยมอปกรณเพม ไดแก ชดเจาะหลงปราศจากเชอ

1) หลอดแกวความดนน าไขสนหลง (manometer)

พรอมจกปดเปด 3 ทาง (three way stop-cock)

2) เขมเจาะหลง spinal needle ขนาด 18-19 gauge

ยาว 4-5 นว หรอ 5-12.5 ซม.

3) ผาสเหลยมเจาะกลาง

4) ผากอซขนาด 2 x 2 นว จ านวน 2 ชน

5) กระบอกฉดยาส าหรบฉดยาชาขนาด 3-5 มล.

6) หวเขมขนาด 18-19 G 23-25 G 7) ถวยน ายา และส าล 8) ปากคบ

9) ขวดเกบตวอยางสงตรวจพรอมฝาปดขนาด 5 มล. จ านวน 2 ขวด

การพยาบาลขณะเจาะหลง

• ดแลใหผปวยอยในทาเดมตลอดเวลา

• ตรวจสอบชพจร สงเกตการหายใจ และความรสกตว

• แพทยอาจใหชวยกดหลอดเลอดบรเวณคอ (internal jugular vein)

ทง 2 ขาง นานประมาณ 10 วนาท และพก 10 วนาท

(Queckenstedt’s test)

การพยาบาลขณะเจาะหลง

• แพทยอาจใหชวยจบปลายหลอดแกววดความดนสวนบน

• ชวยแพทยในการเกบตวอยางสงตรวจ

การพยาบาลหลงเจาะหลง

• นอนราบไมหนนหมอน 6-12 ชวโมง

• ประเมนการเปลยนแปลงของระบบประสาทสวนกลาง (neurological signs)

• ตรวจสอบอาการทางประสาทสวนปลาย

• ตรวจดบรเวณทเจาะ

• กระตนใหผปวยดมน ามาก ๆ ประมาณ3,000 มล. ในชวง 24-48 ชวโมง

• สงเกตอาการแทรกซอนเกดขนได เชน งนงง อาเจยน ชพจรชา ปวดศรษะ

การพยาบาลผปวยเจาะทอง

การเจาะทอง (abdominal paracentesis) การแทงเขมเพอใสของเหลว และ หรอดดของเหลวออกจากชองวางระหวางเยอบชองทอง (peritoneal cavity) ต าแหนงทใชเจาะอยระหวางสะดอกบหวเหนา

วตถประสงค1.การวนจฉยโรค เชน การเกบตวอยางสงตรวจวเคราะหหาเซลลมะเรง หรอหาชนดของเชอโรค หรอเลอดในชองทอง2.เพอบรรเทาอาการ โดยลดความดนในชองทองในผปวยทมน าขงในชองทอง

การพยาบาลกอนเจาะทอง

ชดเจาะทองปราศจากเชอ• เขมโทรคาร และทอแคนนลา (trocar และ cannula) หรอเขมเจาะทอง

• ทอพลาสตกหรอทอยาง

• ผาสเหลยมเจาะกลาง

• จกปด เปด 3 ทาง (three way stopcock)

• ถวยใสน ายา ส าล ปากคบ

• ปากคบชนดจบหลอดเลอด (artery forceps)

• กรรไกร มด พรอมดามมด เขมเยบ และไหมเยบ

• กระบอกฉดยา ขนาด 3-5 มล. ส าหรบฉดยาชา

• หวเขมขนาด 18-19 G และขนาด 23-25 G

• กระบอกฉดยาขนาด 50 มล.

• ผากอซ ขนาด 2 x 2 นว จ านวน 2 ชน

ขวดปราศจากเชอขนาด 1,000 มล.

เตรยมผปวย;จดทานอนทาศรษะสง หรอทานอนตะแคง

ชงน าหนกตว วดรอบทอง

ปสสาวะ

เตรยมสภาพแวดลอม

การพยาบาลขณะเจาะทอง

• ตรวจสอบอาการเปลยนแปลงของผปวย ชพจร การหายใจ สผว อาการ เหงอออก ระดบความรสกตว

• ชวยแพทยเกบตวอยางสงตรวจ

• ดแลผปวยใหอยในทาเดม ระวงเขมเจาะ และสายยางไมใหเลอนหลด

• ดแลไมใหของเหลวไหลออกเรวเกนไป และใหไดจ านวนตามการรกษาของแพทย

• ปดบรเวณทเจาะดวยผากอซ ปดทบดวยผาปดแผลชนดเหนยว หลงจากแพทยดงโทรคารหรอเขมออก

การพยาบาลหลงเจาะทอง

• ตรวจสอบความรสกตว อาการมนงง BP การรวซมของของเหลวจากรอยเจาะ

• ชงน าหนกตว วดรอบทอง

• เปลยนผากอซปดแผลทเจาะ ถามของเหลวไหลซมออกมามาก

• อาจใชผาพนหนาทองพนหนาทองไว

การพยาบาลผปวยเจาะปอด

การเจาะปอด (thoracentesis/ thoracocentesis) การแทงเขมเขาชองเยอหมปอด ต าแหนงทใชเจาะ

ขนอยกบสงทตองการดดออก อากาศจะเจาะบรเวณทรวงอกดานหนาสวนบน ระหวางกระดกซโครงท 2 และ 3ของเหลวเจาะบรเวณทรวงอกดานหลง สวนลางต ากวาระดบของของเหลวซงอาจอยระหวางกระดกซโครงท 6 และ 7 หรอ 7 และ 8

หามกระท าในผทไมใหความรวมมอ สะอก ไอ มความผดปกตในการแขงตวของเลอด ตดเชอบรเวณผวหนงทจะท าการเจาะ

การพยาบาลผปวยเจาะปอด

วตถประสงค

• การวนจฉยโรค

• การรกษา

• ระบายของเหลวออกจากชองเยอหมปอด

• ระบายลม หรอเลอดซงเกดจากภาวะมลมในชองเยอหมปอด (pneumothorax) และ ภาวะมเลอดออกในชองเยอหมปอด (hemothorax)

การพยาบาลกอนเจาะปอด

เตรยมอปกรณเพม • ขวดปราศจากเชอขนาด 1,000 มล. ส าหรบใสของเหลวทดดออก (อปกรณเสรม) • ภาพถายรงสทรวงอก• ชดเจาะปอดปราศจากเชอ ซงประกอบดวย

กระบอกฉดยาส าหรบฉดยาชา ขนาด 3-5 มล. หวเขม ขนาด 18-19 G และขนาด 23-25 G กระบอกฉดยาขนาด 50 มล. หวเขมส าหรบเจาะปอดขนาด 15-17 G ยาว 2-3นว ถวยใสน ายา ส าล ปากคบ ปากคบจบหลอดเลอด ผากอซขนาด 2 x 2 นว จ านวน 2 ชน ขวดเกบตวอยางสงตรวจพรอมฝาปด

จกปดเปด 3 ทาง ผาสเหลยมเจาะกลาง ทอพลาสตกหรอทอยาง

การพยาบาลกอนเจาะปอด

• เตรยมผปวยจดทานงหอยเทาขางเตยงโดยมทรองรบเทา แลวฟบศรษะลง

บนหมอนทวางไวบนโตะครอมเตยง ยกแขนทงสองขางขนวางบนหมอน หรอทานอนตะแคง ยกศรษะสง หนล าตวดานทจะเจาะไวขางบน ยกมอขามศรษะมาจบหวเตยง

ถาผปวยมอาการไอตองรายงานแพทยทราบ บอกผปวยหามไอ หามหายใจลก ๆ และหามเคลอนไหวขณะ

เจาะ ถาจะไอใหสงสญญาณใหทราบ ถาผปวยมอาการไอมาก แพทยอาจใหยาระงบไอ 1 ชม. กอนเจาะ

• เตรยมสภาพแวดลอม

การพยาบาลขณะเจาะปอด

• ตรวจสอบอาการเปลยนแปลง โดยประเมนชพจร การหายใจ สผว อาการเวยนศรษะ เปนลม คลนไสอาเจยน เตอนผปวยไมใหไอ หายใจลก เคลอนไหว สงเกตสญญาณจากผปวย

• ในกรณทชวยแพทยเกบตวอยางสงตรวจตองระมดระวงการปนเปอนเชอ

• ในกรณทเจาะปอดเพอบรรเทาอาการ แพทยจะดดของเหลวออกครงละไมเกน 1,500 มล. และใชเวลาไมเกน 30 นาท สงเกตอาการ และความรสกตวของผปวยเปนระยะ ๆ

• เมอแพทยดดของเหลวออกไดจ านวนตามตองการแลว แพทยจะดงเขมออกและปดบรเวณทเจาะใหแนนดวยผากอซและผาปดแผลชนดเหนยว

การพยาบาลหลงเจาะปอด

• ตรวจบรเวณทเจาะ ถามของเหลวไหลซม เปลยนผากอซ รายงานแพทย

• การจดทา นอนตะแคงทบดานทเจาะปอดอยางนอย 1 ชวโมง เพอปองกนการรวซมของน าในชองเยอหมปอด (pleural fluid)

• ประเมนภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนภายหลงการเจาะปอด ไดแก สงเกตและประเมนลกษณะและอตราการหายใจ การหายใจล าบาก เหนอยหอบ ลกษณะ และสของเสมหะวามเลอดปนหรอไม มอาการไออยางควบคมไมได หรอไอปนเลอด

• แพทยอาจมค าสงใหผปวยถายภาพรงสทรวงอก หรอเจาะเลอด

การตดชนเนอไต (kidney biopsy)

การใชเขมเจาะดดชนเนอไตออกมา

ต าแหนงทเจาะคอ บรเวณบนเอวระหวาง

ซโครงซสดทายกบกระดกสนหลง

(costovertebral angle) ดานขางตอกบ

กลามเนอ lumbosacral

การพยาบาลผปวยตดชนเนอไต

วตถประสงค

1. วนจฉยโรค เชน ตรวจดลกษณะ พยาธสภาพของเนอไต

2. ตดตามการด าเนนของโรค และพยากรณของโรคไต

3. เปนแนวทางในการรกษา

การพยาบาลกอนเจาะไต

เตรยมอปกรณเพม ไดแก หมอนทราย และชดเจาะไตปราศจากเชอ

• กระบอกฉดยา ขนาด 2 มล. และขนาด 10 มล.

• หวเขม ขนาด 18- 20G และขนาด 23-25 G

• เขมเจาะไตพรอมแกนเจาะ (stylet)

• ถวยใสน ายา และส าล ปากคบ

• ผากอซ ขนาด 2 x 2 นว จ านวน 2 ชน

• ขวดเกบตวอยางสงตรวจพรอมฝาปด

• ผาสเหลยมเจาะกลาง

การพยาบาลกอนเจาะไต

• เตรยมผปวยโดยจดใหผปวยอยทานอนคว า ใชหมอนทรายหรอผาหนนใตทอง ตะแคงหนาไปดานใดดานหนง และหนนแขนไว

• เตรยมสภาพแวดลอม

การพยาบาลขณะเจาะไต

• ตรวจสอบใหผปวยอยในทาเดม สงเกตอาการเปลยนแปลงโดยสงเกตชพจรการหายใจ เตอนใหหายใจตามทแนะน า

(ขณะเจาะหายใจเขาลก ๆ แลวกลนไว)

• ในกรณทชวยแพทยเกบตวอยางสงตรวจตองระมดระวงการปนเปอนเชอ

• เมอแพทยเจาะเนอไตไดจ านวนตามตองการ แพทยจะดงเขมออก และปดบรเวณทเจาะใหแนนดวยผากอซ และผาปดแผลชนดเหนยว

การพยาบาลหลงเจาะไต

• จดทาใหผปวยนอนหงายทบแผลนาน 2 ชวโมง หลงจากนนใหลกนงบนเตยงเทาทจ าเปน จนครบ 24 ชวโมง

• ดแลใหผปวยดมน า 1 แกว ทก 15 นาท จ านวน 4 ครง และสงเกตสปสสาวะ ถามเลอดปนใหเกบปสสาวะไวแลวรายงานแพทย และงดรบประทานอาหาร

• ใหยาแกปวดตามแผนการรกษา

• หากมเลอดออกบรเวณรอยเจาะ เปลยนผากอซ หากมเลอดออกมากบวมแดงผดปกต รายงานแพทย

• ปสสาวะไมออก ไข เปนลม รายงานแพทย

การพยาบาลผปวยเจาะชนเนอตบ

การเจาะชนเนอตบ (liver biopsy)

การใชเขมเจาะผานหนาทอง เพอดด

ชนเนอตบออกมา

ต าแหนงทเจาะคอ บรเวณแนวกงกลางรกแร ตดกบชองวางระหวางซโครง (intercostal spaces) ท 8-11

การพยาบาลผปวยเจาะชนเนอตบ

วตถประสงควนจฉยโรคตบทไมทราบสาเหตแนนอนคนหาโรคตบทเกดจาก systemic diseases ตดตามการรกษาโรคตบ

การพยาบาลกอนเจาะตบ

เตรยมอปกรณเพม ไดแก หมอนทราย และ ชดเจาะตบปราศจากเชอ

– กระบอกฉดยา ส าหรบฉดยาชา ขนาด 5 มล. และ 20 มล.– หวเขม ขนาด 18-19 G และขนาด 23-25 G– หวเขมส าหรบเจาะชนเนอตบ– ใบมดกรดชายธง 1 เลม หรอ hepafix 1 ชด – ถวยใสน ายา และส าล– ปากคบ– ปากคบจบหลอดเลอด – ผาสเหลยมเจาะกลาง– ผากอซขนาด 2x2 นว จ านวน 2 ชน– ขวดเกบตวอยางสงตรวจพรอมฝาปด

การพยาบาลกอนเจาะตบ

• เตรยมผปวย

– จดใหผปวยอยในทานอนหงายราบ โดยนอนชดรมเตยงดานขวาของผปวย ศรษะหนนหมอนต า ๆ แขนขวาวางเหนอศรษะ หนศรษะไปทางซาย

– ใหหายใจเขา หายใจออกแลวกลนหายใจขณะแพทยแทงเขม

– ถาผปวยมอาการไอตองรายงานแพทยทราบ

– บอกผปวยหามไอ หามหายใจลก ๆ และหามเคลอนไหวรางกายขณะเจาะ ถาจะไอใหสงสญญาณใหทราบ ถาผปวยมอาการไอมาก แพทยอาจใหยาระงบไอ 1 ชวโมง กอนเจาะ

• เตรยมสภาพแวดลอม

การพยาบาลขณะเจาะตบ

• ตรวจสอบอาการเปลยนแปลง และสญญาณชพ

• ดแลใหหายใจอยางถกวธ เมอแพทยดงเขมออกจงหายใจไดตามปกต

• ในกรณทชวยแพทยเกบตวอยางสงตรวจตองระมดระวงการปนเปอนเชอ

• เมอแพทยตดชนเนอออกแลว ปดบรเวณทเจาะใหแนนดวยผากอซ และผาปดแผลชนดเหนยว

การพยาบาลหลงเจาะตบ

• จดทานอนตะแคงขวาทบหมอนทรายประมาณ 2 ชวโมง จากนนจงใหผปวยนอนในทาทผปวยสบาย หามไอ หามออกแรง นอนพกตอจนครบ 24 ชวโมง

• Obs. Discomfort and bruising at the biopsy site,Prolonged bleeding from the biopsy site, externally or internally เปลยนผากอซให ถามอาการผดปกตใหรายงานแพทย ถาไมมอาการผดปกตใหรบประทานอาหารและน าได, Infection

• หามท างานหนก ประมาณ 1 wk.

การพยาบาลผปวยเจาะไขกระดก

การเจาะไขกระดก

(bone marrow biopsy)

การใชเขมเจาะผานกระดกเพอดดไขกระดก และเนอเยออน ๆ ออกมา ต าแหนงทเจาะคอ สนกระดกสะโพก (iliac crest) บรเวณ anterior และ posterior iliac crest กระดกหนาแขง และกระดกหนาอกระหวางซโครงท 2-3 บรเวณชองอกได

การพยาบาลผปวยเจาะไขกระดก

วตถประสงค

• ประเมนและวนจฉยโรคเลอด

• ประเมน ตดตามผลการรกษาภายหลงไดรบยาเคมบ าบด

• ตดตามการเปลยนแปลงพยาธสภาพของโรค

• การเพาะเชอโรคของไขกระดก

การพยาบาลกอนเจาะไขกระดก

• เตรยมอปกรณ ไดแก หลอดทดลอง (test tube) ทมเฮปารน และหลอดทดลอง ทไมมเฮปารน แผนสไลด หมอนใบเลก

• ชดเจาะไขกระดกปราศจากเชอ

;กระบอกฉดยาส าหรบฉดยาชา ขนาด 2 มล. และ 10 มล.

หวเขม ขนาด 23-25 G เขมเจาะไขกระดก พรอม stylet ถวยใสน ายา ส าล ปากคบ ผาสเหลยมเจาะกลาง ผากอซขนาด 2 x 2 นว จ านวน 2 ชน

• ขวดเกบตวอยางสงตรวจพรอมฝาปด

การพยาบาลผปวยเจาะไขกระดก

เตรยมผปวย

– เจาะทกระดกหนาอก นอนหงาย หมอนใบเลกรองใตหวไหลทงสองขาง ปดตา

– เจาะทสะโพกดานหนา นอนหงายหรอตะแคงดานทจะเจาะขนบน

– เจาะทสะโพกดานหลง ใหนอนคว าหรอตะแคงดานทจะเจาะขนบน

เตรยมสภาพแวดลอม

การพยาบาลขณะเจาะไขกระดก

• ตรวจสอบอาการเปลยนแปลงและสญญาณชพ

• ในกรณทชวยแพทยเกบตวอยางสงตรวจ ตองระมดระวงการปนเปอนเชอ

• ปดบรเวณทเจาะใหแนนดวยผากอซ และผาปดแผลชนดเหนยว

การพยาบาลหลงเจาะไขกระดก

• ใหผปวยนอนทบบรเวณทเจาะ ประมาณ 1 ชวโมง

• ตรวจสอบการเกดเลอดออกบรเวณทเจาะ เปลยนผาปดแผลใหใหม ถาผดปกตรายงานแพทย ถาไมมอาการผดปกตใหรบประทานอาหารและน าได

จบการน าเสนอบทท 14

นกศกษาสามารถศกษาเพมเตมไดจากเอกสารประกอบการสอน และหนงสอตามทปรากฏรายชออยในบรรณานกรมทายบทท 14