บทท 12 การใหสารละลายทางหลอดเลอดด า

อ.กรวรรณ สวรรณสาร

The purposes

Maintain Fluid / electrolytes/ vitamin balance1

Administer drug2

Provide a source of calories3

Replace blood and blood products4

Administering intravenous therapy

3.implanted vascular access device / venous

port2.central venous therapy

1.peripheral intravenous infusion

Selected IV solutions [crystalloid solutions]

Fluid losses >intakeReduce cerebral edema, expand the circulatory volume rapidly

0.45% sodium chloride,

0.33% NaClRinger’s lactate, Ringer’s acetate, 0.9% sodium chloride (normal saline), Dextrose 5% in water

Dextrose 10% in water, 3-5% sodium chloride, Dextrose 5% in 0.9% sodium chloride

Isotonic solution

Hypotonic solution

Hypertonic solution

ตวอยางสารน า และค ายอทพบบอย

• 0.9% sodium chloride 0.9% NaCl

• 0.9%normal saline =0.9%NSS

• Dextrose 5% in water =5%D/W

• 0.45% sodium chloride=0.45%NaCl

• Keep vein open =KVO

Drop factors

Regulating IV flow rate

5%D/N/2 1,000 ml. + KCl 20 mEq + multivitamin 1 ampule IV drip in 12 hr

• microdrip 1 ml =60 drops,Macrodrip 1 ml =10-20 dropsจากโจทยจงค านวณหาจ านวนหยด/ นาท• สตร จ านวนสารน าทใหจ านวนหยด/ มล. = 1,000 มล.20 หยด/ มล. = 27.77 หยด/ นาท

เวลาทให (นาท) 12 ชม. 60 นาท

2.5%D/N/2 1,000 ml. + KCl 20 mEq + multivitamin 1 ampule IV drip rate 120 ml./hr

จากโจทยจงค านวณหาจ านวนหยด/ นาท

• สตร มล./ ชวโมง จ านวนหยด/มล. = จ านวนหยด/ นาท60 นาท

120 ml./hr 20 = 40 หยด/ นาท60 นาท

drop factors drop factors

Regulating IV flow rate

• 5%D/N/2 1,000 ml. V drip in 12 hr

จากโจทยจงค านวณหาจ านวนสารน า ทเขาสรางกายใน 1 ชวโมง

สตร จ านวนสารน าทให (มล.) = 1,000 ml. = 83.33 ml/ hr

จ านวนชวโมงทใหสารน า (ชม.) 12 hr

การค านวณจ านวนชวโมงทสารน าจะหมดขวด

สตร จ านวนสารน าทม = 1,000 ml = 12.5 ชวโมง

จ านวนมล/ชม 80

Site selection

Equipment

venipuncture

SOLUTION IV administration set

extension tubethree-ways stopcock

tourniquetIV stand

gloves

70% alcohol

scissors

transpore

Equipment

tegaderm mefix

gauze

Infusion pump

การใหสารน า และการหยดสารน า

การพยาบาลเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอน

• ใหการพยาบาลโดยเครงครดตอเทคนคปราศจากเช อ

• ตรวจสอบไมใหมฟองอากาศอยในสายใหสารน า

• ตรวจสอบอตราการหยดของสารน าทก 1 ชวโมง

• เปลยนชดใหสารน าทางหลอดเลอดด าทก 72 ชวโมง

• การเปลยนขวดสารน าและชดใหสารน าทางหลอดเลอดด าดวยเทคนคปราศจากเช อ

• การหยดใหสารน าตามค าสงการรกษา

การพยาบาลเมอเกดภาวะแทรกซอน

• ภาวะขาดน า (dehydration) จากสารน าชดเชยไมเพยงพอ

อาการคอ รมฝปากแหง ปรมาณปสสาวะลดลง ความดนโลหตต า ชพจรเรว การพยาบาล คอ รายงานแพทย

• ภาวะไมสมดลของเกลอแรในรางกาย (electrolytes imbalance) มสาเหตจากสารน าในรางกายนอยหรอมากเกนกวาปกต อาการคอ ภาวะจต (mental status) เปลยนแปลง สญญาณชพเปลยนแปลง

การพยาบาล คอ ตรวจสอบสญญาณชพ รายงานแพทย

การพยาบาลเมอเกดภาวะแทรกซอน

• ภาวะมสารน ามากกวาปกตในระบบไหลเวยนโลหต (Circulatory overload) ผปวยรสกไมสขสบาย กระสบกระสาย เสนเลอดด าทคอโปงพอง ฟงปอดไดยนเสยง crackles หายใจส น หายใจล าบาก บวม ความดนโลหตสงข น

การพยาบาล คอ ลดอตราการหยดของสารน า จดทานอนศรษะสง ใหออกซเจน ตรวจสอบสญญาณชพ รายงานแพทย สงเกตอาการเปลยนแปลง

การพยาบาลเมอเกดภาวะแทรกซอน

• ภาวะทมสารน าแทรกซมอยในเน อเยอ (infiltration) มสาเหตจากสารน าซมออกจากหลอดเลอดมาสเน อเยอช นใตผวหนง อาการทพบ คอ ต าแหนงทใหสารน าบวม เยน เจบ ปวดแสบบรเวณทบวม สารน าไหลชาลงหรอหยดไหล

การพยาบาล 1) หยดใหสารน าในต าแหนงน น 2) ยกบรเวณทบวมใหสงข น 3) ประคบอน และ 4) เปลยนต าแหนงใหสารน าในระดบทเหนอกวาต าแหนงเดมหรอเปลยนขาง

การพยาบาลเมอเกดภาวะแทรกซอน

• หลอดเลอดด าอกเสบ (phlebitis)

ระดบ 0 ไมมอาการ

ระดบ 1 ผวหนงบรเวณแทงเขมแดง มอาการปวดหรอไมมอาการปวด

ระดบ 2 ปวดบรเวณทแทงเขม ผวหนงบวมหรอไมบวมกได

ระดบ 3 ปวดบรเวณทแทงเขม ผวหนงบวมแดงเปนทาง คล าไดหลอดเลอดแขงเปนล า

ระดบ 4 ปวดบรเวณทแทงเขม ผวหนงบวมแดงเปนทาง คล าไดหลอดเลอดแขงเปนล าความยาวมากกวา 1 น ว มหนอง

การพยาบาล หยดใหสารน าในต าแหนงน น ประคบอน เปลยนต าแหนงใหสารน าในระดบทเหนอกวาต าแหนงเดม/ เปลยนขาง รายงานแพทย

การพยาบาลเมอเกดภาวะแทรกซอน

การพยาบาล; หยดใหสารน า รายงานแพทย เปลยนต าแหนง

• การตดเช อเฉพาะท (local infection)

อาการ; บวม แดง รอนบรเวณทแทงเขม อาจมหนองบรเวณทแทงเขม

การพยาบาลเมอเกดภาวะแทรกซอน

• สารน าไมไหลหรอไหลชา

• ฟองอากาศเขาไปอยในหลอดเลอด (air embolism) การเกดลมเลอด (thrombus) อาการทพบ คอ หายใจล าบาก ชพจรเบาเรว ความดนโลหตลดลง หมดสต

การพยาบาล คอ หยดใหสารน า จดทานอนศรษะต าตะแคงซาย ใหออกซเจน ตรวจสอบสญญาณชพ สงเกตอาการเปลยนแปลง รายงานแพทย

การพยาบาลเมอเกดภาวะแทรกซอน

• การตดเช อในกระแสเลอด (septicemia) อาการ ไขสง หนาวสน ความดนโลหตลดลง คลนไส อาเจยน มการตดเช อเฉพาะทรวมดวย การพยาบาล คอ รายงานแพทย ตรวจสอบสญญาณชพและการเปลยนแปลง

• ปฏกรยาไพโรเจน (pyrogen reaction) อาการ คอ ไข หนาวสน การพยาบาล คอ หยดใหสารน า เปลยนขวดใหสารน า ใหการพยาบาลตามอาการ เชน ใหออกซเจน ตรวจสอบสญญาณชพและการเปลยนแปลง รายงานแพทย เตรยมรถฉกเฉน (emergency cart)

การใหเลอดและสวนประกอบของเลอด

วตถประสงค

• ทดแทนการสญเสยเลอด

• ทดแทนเมดเลอดแดง

• รกษาระดบฮโมโกลบน

• ทดแทนปจจยการแขงตวของเลอด

• ถายเทสารพษออกจากรางกาย การพจารณาชนดของเลอดและสวนประกอบของเลอดข นอยกบความเจบปวยของผปวย

Colloid solutions;blood and blood products

whole blood

Packed red cells

fresh blood

Colloid solutions; blood and blood products

leukocyte-poor blood platelet concentrate

leukocyte concentrate

Colloid solutions;blood and blood products

plasma

albumin

fibrinogen preparation

การเตรยมใหเลอด

1.ตรวจสอบหมเลอด (typing) และ cross-matching

2.ขอเลอดจากธนาคารเลอด ใหตรงกบค าสงการรกษา

3.ตรวจสอบเลอด เมอไดรบถงเลอดจากธนาคารเลอดใหตรวจสอบ ดงน

• 3.1ชอ-นามสกล เลขทผปวยนอกของผปวย ชนดของเลอด หมเลอด Rh factor นามผบรจาคเลอด ใหขอมลในใบขอเลอดกบบตร/ ฉลากทมาพรอมถงเลอดตรงกน ตรวจสอบวนหมดอายของเลอด ตรวจสอบชอ นามสกล เลขทผปวยนอกของผปวยใหตรงกบแฟมประวต ตรวจสอบซ า 3 คร ง โดยพยาบาล 2 คน

• 3.2ตรวจสอบลกษณะเลอด ตองไมสทผดปกต ไมขน ไมมฟองอากาศ

• 3.3เลอดทมาจากธนาคารเลอดจะอนเลอดโดยใชเครองอนเลอด

• 4.หามเตมยา หรอสารใด ๆ ในเลอด และไมใหสารน าทางเลอดด าในขณะใหเลอดยกเวน 0.9%NSS

วธการใหเลอด

การเลอกต าแหนง

หลกการเลอกหลอดเลอด และ

เทคนคข นตอนการปฏบตเชนเดยวกบ

การใหสารน าทางหลอดเลอดด า

Blood set

การปฏบตเพมเตมจากการใหสารน าทางหลอดเลอดด า

1.ตรวจสอบสญญาณชพกอนใหเลอด

2.เลอดทน ามาจากธนาคารเลอดตองใหผปวยภายใน 30 นาท

3.พลกถงเลอดไป มาเบาๆ กอนให หามเขยาแรงๆ เพราะจะท าใหเมดเลอดแตก

4. การปรบอตราหยด เลอดรวม เมดเลอดแดงเขมขน ใหยนตละ 1 ½ - 4 ชวโมง พลาสมาใหยนตละ 2-3 ชวโมง เมดเลอดขาวเขมขน และเกลดเลอด ใหยนตละ ประมาณ 10 นาท 15 นาทแรก ใหประมาณ 10-20 หยด/ นาท หากมอาการผดปกตใหหยดใหเลอด และรายงานแพทย หากไมพบอาการผดปกตปรบอตราหยดเปน 100 มล./ชวโมง

การปฏบตเพมเตมจากการใหสารน าทางหลอดเลอดด า

5. ตรวจสอบสญญาณชพหลงใหเลอด 15 นาท และตอไปทก

4 ชวโมง พรอมท งสงเกตอาการผปวยเปนระยะ

6. พยาบาลตองท าการเปลยนชดใหเลอดทกคร งทมการเปลยนถงเลอด เพอปองกนลมเลอดทจะผานเขาไปในหลอดเลอดด า

7. หยดใหเลอด เมอครบตามค าสงการรกษาหรอพบอาการแทรกซอน

ภาวะแทรกซอนจากการใหเลอด

1. เมดเลอดแดงสลายตว (hemolysis) อาการ; หนาวสน มไข ปวดศรษะ ปวดหลงบรเวณเอว กระสบกระสาย ปสสาวะเปนเลอด ปสสาวะไมออก ตวเหลอง ตาเหลอง หายใจล าบาก เจบแนนหนาอก หลอดเลอดแฟบ ความดนโลหตต า ชพจรเรว

• การปองกน; ตรวจสอบความถกตองของชอ นามสกล เลขประจ าตวผปวย หมเลอดผปวย หมเลอดผให สงเกตอาการในระยะ 30 นาทแรกของการใหเลอด

• การพยาบาล; หยดใหเลอด O2 นอนศรษะต ากวาปลายเทา

ภาวะแทรกซอนจากการใหเลอด

2. ปรมาณการไหลเวยนของเลอดมากกวาปกตในระบบไหลเวยนโลหต (circulatory overload) อาการ; หายใจล าบาก เหนอยหอบ ไอ หลอดเลอดด าทคอโปงพอง แรงดนในหลอดเลอดด าสงกวาปกต

• การปองกน; ใหเลอดในอตราทถกตอง ส าหรบผปวยเดก ผสงอาย ผปวยโรคหวใจตองใหหยดชา ๆ หากเกดภาวะแทรกซอนน แลวตองลดอตราการหยดของเลอด จดทานอนศรษะสง O2 รายงานแพทย

ภาวะแทรกซอนจากการใหเลอด

3. ไข (fever) อาการจะเกดข นหลงไดรบเลอด ประมาณ 2-3 นาท หรอ ภายใน 6 ชวโมง มไขต งแต 38.4°C ข นไป หนาวสน ผวหนงอน แดงข น ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ปวดทอง ทองเดน สบสน ความดนโลหตต าลง ชพจรเรว เจบหนาอก หายใจล าบาก การพยาบาล;หยดใหเลอด ให saline, v/s, notify

4. ปฏกรยาภมแพ (allergic reaction) อาการ; มผนคนหรอลมพษ คงในจมก หลอดลมบบเกรง หายใจล าบาก ฟงปอดไดยนเสยง wheez การพยาบาล หยดใหเลอด ตรวจสอบสญญาณชพ และรายงานแพทย

5. การถายทอดโรคตดเช อ

ภาวะแทรกซอนจากการใหเลอด

6. ฟองอากาศเขาไปอยในหลอดเลอด (air embolism) มสาเหตและอาการเชนเดยวกบการใหสารน าทางหลอดเลอดด า

7. ภาวะสารซเตรทเกนปกต; อาการกลามเน อเปนตะครว เจบแปลบตามปลายน ว เปนลมชก มอาการบบเกรงของกลามเน อบรเวณกลองเสยง หวใจท างานผดปกต

8. ภาวะโปตสเซยมในเลอดเกนปกต อาการ; คลนไส อาเจยน ทองเดน กลามเน อออนแรง อาการคลายอมพาตบรเวณใบหนา มอ และขา ชพจรเบา ชา ถาระดบโปตสเซยมสงในเลอดมากหวใจจะหยดเตน ปองกนโดยหลกเลยงการใหเลอดเกาทเกบไวในธนาคารเลอด

การหยดใหสารละลายทางหลอดเลอดด า

เมอหยดใหสารละลายทางหลอดเลอดด าเสรจเรยบรอย ใหเกบอปกรณลางมอ ลงบนทกในใบบนทกทางการพยาบาล

จบการน าเสนอบทท 12

นกศกษาสามารถศกษาเพมเตมไดจากเอกสารประกอบการสอน

และหนงสอตามทปรากฏรายชออยในบรรณานกรมทายบทท 12