រ�វត�គណបកសរ�ជាជនកម�ជា

2016-06-27

ពធខបៃថ�៧ មករា េលើកទ៣៧ ៃនៃថ�ជយជម�ះរបសគណបកសរ�ជាជនកម�ជា េលើរបបែខ �ររកហម រ�រព�នាទសា� ក

ការគណបកសរ�ជាជនកម�ជា េ�ៃថ�ទ៧ ែខមករា ឆា� ២០១៦។ RFA/Brach Chev

RFA/Brach Chev

សា� ប ឬ ទាញយកសេឡង 00:00/00:00

ៃថ�ទ២៨ ែខមថនា ឆា� ១៩៥១ ដលៃថ�ទ២៨ ែខមថនា ឆា� ២០១៦ គជាខប ៦៥ឆា� ៃថ�កេណើ តគណបកសរ�ជាជន

បដវត�នកម�ជា ែដលទបផតបាន��រេ�ជាគណបកសរ�ជាជនកម�ជា។ ឲយែតជតដលៃថ�េនះ េរ�ែតពេធ�ើពធរម�កខប

ផ�វការេ�រាជធានភ�េពញ េ�តាមមលដា� ននានា ម�ន��គណបកសរ�ជាជនកម�ជា ែតងរ�រព�ពធេនះេដើមបែថ�ងអត

ពសមទ �ផលេផសងៗេរកាមការដកនារបសបកសកានអណាចជត ៤០ឆា� មកេនះ។

េតើគណបកសរ�ជាជនកម�ជា ែដលេឡើងកានអណាចតាងពៃថ�ទ៧ ែខមករា ឆា� ១៩៧៩ មកេនាះ មានឫសគលេចញ

មកពណា?

គណបកសរ�ជាជនកម�ជា ែដលមានេឈា� ះេដើមថា គណបកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា រត�វបានបេង�ើតេឡើងេដាយ

េលាក សន ង កមញ េ�អាចារយ េមៀន េ�ឆា� ១៩៥១។ េលាក សន ង កមញ ែដលមានេឈា� ះជាភាសាេវៀតណាម

ថា ផាម យាង ហ (Phạm Văn Hua) នងែដលមានឪពកជាែខ �រេរកាម នងមា� យជាជនជាតេវៀតណាម េ�េខត�រពះ

រតពាង កម�ជាេរកាមេនាះ គជាអតតសមាជកបកសកម�យនស�ឥណ� ចន ែដលរត�វបានបេង�ើតេឡើងេដាយេលាក ហ ជ

មញ (Ho Chi Minh) តាងពឆា� ១៩៣០។

បកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា ែដលបេង�ើតេឡើងេដាយមានការជយេរជាមែរជងពយន កម�យនស�េវៀតមញ មាន

េគាលបណងបេណ� ញអាណានគមនយមបារាង េចញឲយអសពភមភាគឥណ� ចនទាងមល។ ចលនាេនះ បានេធ�ើ

ការតសជារេបៀបទពៃរពរ�ឆាងបារាង រហតដលឆា� ១៩៥៤។

បនា� បពការចះហត�េលខាេលើសន�ស�� រក�ងហស�ណវ (Geneva) េ�ែខកក�ដា ឆា� ១៩៥៤ ែដលជាសន�ស�� ប�� ប

ជាផ�វការនវអាណានគមរបសបារាង ក�ងភមភាគឥណ� ចន សមាជកបកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា កបានែបកេចញ

ជា ៣រក�ម។

រក�មទ១ ដកនាេដាយេលាក សន ង កមញ ែដលមានយទ �ជនរ�មាណ ២.៥០០នាកេផសងេទៀត ក�ងេនាះកមាន

េលាក ែបន សវណ� ផងែដរ រត�វបានេគប�� នេ�កានទរក�ងហាណយ រ�េទសេវៀតណាម េដើមបេធ�ើការបណ� ះបណ

តាលែផ�កនេយាបាយ។ រក�មទ២ ដកនាេដាយេលាក ទ សាមត េលាក នន ជា នងេលាក េសា ភម ជាេដើម េ�េធ�ើ

ចលនាេ�ក�ងរ�េទសកម�ជា បន�េទៀត េដាយេដកេរកាមសា� កបកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា ដែដល។ ច�ណកមយ

រក�មេទៀតែដលជារក�មទ៣ បានរ�មលផ�គា� បេង�ើតជាគណបកសនេយាបាយ�សបចបោបមយេឈា� ះថា គណបកស

រ�ជាជន េដើមបចលរមរ�កតរ�ែជងក�ងការេបាះេឆា� តេ�កម�ជា ក�ងឆា� ១៩៥៥។

េទាះបជាយាងណាកេដាយ គណបកសរ�ជាជន មនអាចរ�ែជងជាមយចលនាសង�មរា�ស�នយមរបសសេម�ចរពះ

នេរាត�ម សហន ែដលជាចលនាធ នងមានការគារទខា� ងពពលរដ�េនាះេទ។ េទាះជាែបបេនះក� សេម�ចរពះនេរាត�ម

សហន កមនបានេមើល�សាលចេពាះចលនារបសពកកម�យនស�េនះែដរ េហើយរពះអង�េ�ែតចាតទករក�មេនះ ថា

អាចេធ�ើឲយបះពាលដលអណាចរបសរពះអង�ដែដល។ អា�សយេហតេនះេហើយ េទើបេ�េរកាយការេបាះេឆា� តឆា�

១៩៥៥ កងនគរបាលរបសសេម�ចរពះនេរាត�ម សហន មនបានេធ�ើឲយចលនាែខ �រកម�យនស�េ�កម�ជា បានេ�សខ

�ស�លេនាះេទ។ យាងណាកេដាយចះ ពកកម�យនស�េ�ែតអាចលបលាកេធ�ើសកម�ភាពរបសពកេគបានដែដល។

ជាក�ស�ងេ�ែខក�� ឆា� ១៩៦០ េរកាមការដកនារបស ទ សាមត បកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា បានរ�មលផ�គា� េធ�ើ

មហាសន�បាតបកសេលើកទ២ េ�ក�ងទរេទះេភ�ើងមយនាសា� នយរថេភ�ើងក�ងរក�ងភ�េពញ។ គេ�េពលេនាះេហើយ

ែដលបកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា បាន��រេឈា� ះេ�ជាបកសពលករកម�ជា ែដលមានេលាក ទ សាមត ជាេលខាបក

ស។

បែន�េរកាយមកេទៀត េលាក ទ សាមត ឬអាចារយ សខ ែដលមាន�ស�កកេណើ តេ�កម�ជាេរកាមេនាះ រត�វបានេគេធ�ើ

ឃាតេដាយអាថកបាងេ�ឆា� ១៩៦២ េ�ក�ងវត�ស�ងមានជយ នារាជធានភ�េពញ។ មរណភាពរបសេលាក ទ សា

មត រត�វបានេគសងសយថា បល ពត ជាអ�ករ�រព�ត�េដើមបដេណ�ើ មតនាទជាេលខាបកសរបសេលាក។ េទាះជាយាងណា

បល ពត បានរចានេចាលចេពាះការេចាទរ�កានេនះ េហើយថា េលាក ទ សាមត រត�វបានកមា� ងនគរបាលរបស

េលាក លន នល ែដលជាកនេ�របសសេម�ច សហន ចាបខ �នបាន េហើយសមា� បេចាល។

េរកាយពេលាក ទ សាមត រត�វបានេគសមា� ប បកសពលករកម�ជា បានេធ�ើមហាសន�បាតបកសេ�ែខកម�ៈ ឆា� ១៩៦៣

ែដលេពលេនាះ េលាក សាឡត ស ឬ បល ពត រត�វបានមហាសន�បាតែតងតាងឲយេធ�ើជាអគ�េលខាធការបកស។

បកសពលករកម�ជា ែដលេពលខ �ះរតេ�ពងេវៀតណាម េពលខ �ះរតេ�ពងចន បានបន�េធ�ើការតសរ�ឆាងនងរបប

ដកនារបសសេម�ចរពះនេរាត�ម សហន ជាហរែហ េហើយេ�ែខក�� ឆា� ១៩៦៦ បនា� បពរតឡបមកពទរក�ង

ហាណយ បល ពត កបានេបើកកច�រ�ជមយ។ គេ�ក�ងកច�រ�ជេនាះេហើយែដលេមដកនាែខ �រកម�យនស� បាន��រ

េឈា� ះបកសរបសខ �នពបកសពលករកម�ជា េ�ជាបកសកម�យនស�កម�ជា។ គពកកម�យនស�េនះេហើយ ែដលេរកាយ

មករត�វបានសេម�ចរពះនេរាត�ម សហន ឲយេឈា� ះថាែខ �ររកហម។

លះសេម�ចរពះនេរាត�ម សហន រត�វបានេលាកេសនារ�មខ លន នល នងបក�ពកេធ�ើរដ �រ�ហារទមា� កពអណាចេ�

ែខមនា ឆា� ១៩៧០ កមា� ងរបសែខ �ររកហមបានេកើនេឡើងជាលដាបបនា� បពសេម�ចរពះនេរាត�ម សហន រទងរ�កាស

បេង�ើតរណសរសរបរមជាតកម�ជា នងបានអពាវនាវឲយពលរដ�ែខ �រេង ើបេឡើងេដើមបរ�ឆាងនងរបបដកនារបសេលាក

េសនារ�មខ លន នល។

េរកាយពទទលបានជយជម�ះេលើរដា� ភបាលសាធារណរដ�ែខ �ររបសេលាកេសនារ�មខ លន នល េ�ែខេមសា ឆា�

១៩៧៥ បកសកម�យនស�កម�ជា របសែខ �ររកហម បានរគបរគងរ�េទសតាងពេពលេនាះរហតដលៃថ�ទ៧ ែខមករា ឆា�

១៩៧៩ េ�េពលែដលេវៀតណាម េលើកទពចលឈា� នពានកម�ជា រចេលើកបន�បរដា� ភបាលថ�។

សមាសភាពេ�ក�ងជររដា� ភបាលថ�េនាះ រមមានទាងរក�មែខ �រកម�យនស�ែដលបានេ�កានរ�េទសេវៀតណាម តាង

ពឆា� ១៩៥៤ នងអតតកមា� ភបាលែខ �ររកហមរតេ�េវៀតណាម េ�ឆា� ១៩៧៧ នងឆា� ១៩៧៨ េដើមបេគចពការតាម

សមា� បរបសែខ �ររកហម ក�ងេនាះមានដចជា េលាក ហន ែសន េលាក ជា សម នងេលាក េហង សរ �ន ជាេដើម។ គ

អ�កទាងអសេនះេហើយែដលបានរមគា� បេង�ើតចលនារណសរសសាមគ�សេ�ងា� ះជាតកម�ជា េ�ៃថ�ទ២ ែខធ� ឆា� ១៩៧៨

េរកាមការឧបត�ម�គារទរបសេវៀតណាម។

េទាះបជាយាងណាកេដាយ ពរៃថ�មនេពលកងទពេវៀតណាម ចលកានកាបទរក�ងភ�េពញ រណសរសសាមគ�សេ�ងា� ះ

ជាតកម�ជា បានេឆ��តេធ�ើមហាសន�បាតបកសមយេដើមបេរៀបចសា� រ នងកសាងេឡើងវ �ញនវរចនាសម�ន�ដកនាបកស

រ�ជាជនបដវត�នកម�ជា។ មហាសន�បាតបកសេនះ រត�វបានថា� កដកនារណសរសសាមគ�សេ�ងា� ះជាតកម�ជា ែដល

េពលេនាះមានេលាក ែបន សវណ� េលាក ជា សម េលាក េហង សរ �ន នងេលាក ហន ែសន ជាេដើម ចាតទកថាជា

មហាសន�បាតេលើកទ៣ របសបកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា។ េនះសប�� កឲយេឃើញថា ថា� កដកនារណសរសសាមគ�

សេ�ងា� ះជាតកម�ជា មនទទលសា� លេឡើយមហាសន�បាតបកសេធ�ើេឡើងេដាយបកសពលករកម�ជា នងបកសកម�យនស�

កម�ជា របសែខ �ររកហមេ�ឆា� ១៩៦៣ ឆា� ១៩៦៦ ឬឆា� ១៩៧៥ េនាះេឡើយ េបើេទាះជាពកែខ �ររកហមមានរ�ភពេដើម

េចញពបកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា កេដាយ។

េឈា� ះបកសរ�ជាជនបដវត�នកម�ជា រត�វបានេគេរ��រ�សេឡើងវ �ញតាងពែខមករា ឆា� ១៩៧៩ េនាះមករហតដលឆា�

១៩៩១ េ�េពលែដលេឈា� ះេនះរត�វបានេគ��រេ�ជាគណបកសរ�ជាជនកម�ជា េហើយែដលរត�វេគសា� លរហតមក

ទលេពលបច��បន�។

េបើនយាយពការដកនាបកសចាបពឆា� ១៩៧៩ វ �ញ េលាក ែបន សវណ� រត�វបានគណបកសេរជ�សតាងជាអគ�

េលខាធការបកស រហតដលេពលេលាករត�វបានេវៀតណាម ចាបខ �នេ�ឆា� ១៩៨១។ េលាក េហង សរ �ន ដកនាបន�ព

ឆា� ១៩៨១ ដលឆា� ១៩៩១។ េលាក ជា សម ពឆា� ១៩៩១ រហតទលេពលេលាកទទលមរណភាពេ�ៃថ�ទ៨ ែខមថនា ឆា�

២០១៥ នងេលាក ហន ែសន បានទទលត�ណងជារ�ធានបកសេនះចាបពៃថ�ទ២០ ែខមថនា ឆា� ២០១៥ មក។

សរបេសចក�មក េបើេទាះជាថា� កដកនាគណបកសរ�ជាជនកម�ជា បច��បន� ពយោយាមបងា� ញថា ពកេគមនមានជាប

ទាកទងជាមយពកែខ �ររកហមកេដាយ កបែន�អ�កណាកដងែដរថា ទាងេលាក ហន ែសន េលាក េហង សរ �ន នងម

�ន��ជានខ �សជាេរច�នេផសងេទៀតរបសគណបកសេនះ សទ �ែតជាអតតកមា� ភបាលែខ �ររកហមែដលស�តេរកាមការដក

នារបសបកសកម�យនស�កម�ជា របស បល ពត។ មយោងវ �ញេទៀត ក�ងចេណាមអ�កទាងេនះ ែតងែតបដេសធមនេ�

ចលខ �នបភ�េ�សាលាក�ែខ �ររកហម ែដលសហរពះរាជអាជា� អន�រជាតបានេកាះេ�កន�ងមកេនាះ។ េលាក ហន

ែសន កធា� បែថ�ងជាសាធារណៈថា េលាកសខចត�ឲយសាលាក�ែខ �ររកហមបរាជយ បែន�មនឲយមានស�ងា� មសវ �ល

េកើតេឡើងេទ។

មយវ �ញេទៀត េបើេទាះជាថា� កដកនាបច��បន�ែតងេចាទរ�កានថា ពកែខ �ររកហមបានរ�រព�ត�អេពើរ�លយពជ

សាសនេ�កម�ជា ក� បែន�អ�ែដលេគមនអាចរ�ែកកបានែដរេនាះ គទាងបកសពលករកម�ជា ទាងបកសកម�យនស�កម�

ជា របសែខ �ររកហម នងទាងគណបកសរ�ជាជនកម�ជា បច��បន� សទ �ែតមានរ�ភពេដើមេចញមកពបកសរ�ជាជន

បដវត�នកម�ជា ែដលមានរ�េទសេវៀតណាម ជាអ�កជយេរជាមែរជងបេង�ើតេឡើងែតមយដចគា� ៕

កណតចណាចេពាះអ�កប�� លមតេ�ក�ងអត�បទេនះ៖ េដើមបរកសោេសចក�

ៃថ�ថ�រ េយើងខ �នងផសោយែតមតណា ែដលមនេជររ�មាថដលអ�កដៃទបណ

េណាះ។

**************************************************