การจั�ดการมู�ลฝอยในโรงพยาบาล

งานป้�องก�นและควบค�มูการติ�ดเชื้��อในโรงพยาบาล

วน�ดา พงษ์"ธั�ญญะว�ร�ยาพยาบาลว�ชื้าชื้%พชื้&านาญการ

22-25 มิ�.ย. 2553

ป้'ญหาที่%*พบในการจั�ดการมู�ลฝอยของโรงพยาบาล

ภาชนะไมิถู�กสุ�ขลั�กษณะ การแยกประเภทของมิ�ลัฝอยไมิถู�กต้�อง ผู้��ปฏิ�บั�ต้�งานขาดความิร� �

ขยะหร�อมู�ลฝอย ค�ออะไร?

เศษ์กระดาษ์ เศษ์ผ้/า เศษ์อาหาร เศษ์สิ�นค/า เศษ์ว�ติถุ� ถุ�งพลาสิติ�ก ภาชื้นะที่%*ใสิ3อาหาร เถุ/า มู�ลสิ�ติว" ซากสิ�ติว"หร�อสิ�*งอ�*นใดที่%*เก5บกวาดจัากถุนน ติลาด ที่%*เล%�ยงสิ�ติว"หร�อที่%*อ�*น และหมูายรวมูถุ6งมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ มู�ลฝอยที่%*เป้7นพ�ษ์ หร�ออ�นติรายจัากชื้�มูชื้นหร�อคร�วเร�อน ยกเว/นว�สิด�ที่%*ไมู3ใชื้/แล/วของโรงงาน ซ6*งมู%ก&าหนดไว/ติามูกฎหมูายว3าด/วยโรงงาน

ป้ระเภที่ของมู�ลฝอยในโรงพยาบาล

(1) (1) มู�ลฝอยที่�*วไป้มู�ลฝอยที่�*วไป้- - ขยะแห/งขยะแห/ง- - ขยะย3อยขยะย3อย

สิลายสิลาย((เป้9ยกเป้9ยก))

5( ) 5( ) มู�ลฝอยติ�ดเชื้��อมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ

((2)2) มู�ลฝอยอ�นติรายมู�ลฝอยอ�นติราย - - ของมู%คมูของมู%คมู - - แก/วแก/ว

(3)(3) มู�ลฝอยมู%พ�ษ์มู�ลฝอยมู%พ�ษ์

(4)(4) มู�ลฝอยร%ไซเค�ลมู�ลฝอยร%ไซเค�ล

มู�ลฝอยที่�*วไป้ขยะแห/ง : ขยะประเภทอ&'นนอกเหน&อจากขยะยอยสุลัาย ขยะร*ไซเค�ลั ขยะมิ*พิ�ษ แลัะขยะอ�นต้ราย มิ*ลั�กษณะยอยสุลัายยากแลัะไมิค��มิคาสุ-าหร�บัการน-ากลั�บัมิาใช�ประโยชน0ใหมิ เชน หอพิลัาสุต้�กใสุขนมิ ถู�งพิลัาสุต้�กบัรรจ�ผู้งซ�กฟอก พิลัาสุต้�กหอลั�กอมิ ซองบัะหมิ*'ก2'งสุ-าเร3จร�ป ถู�งพิลัาสุต้�กเป45 อนเศษอาหาร โฟมิเป45 อนอาหารขยะย3อยสิลาย(เป้9ยก) : ขยะท*'เนาเสุ*ยแลัะยอยสุลัายได�เร3ว สุามิารถูน-ามิาหมิ�กท-าป�7ยได� เชน เศษผู้�ก เปลั&อกผู้ลัไมิ� เศษอาหาร ใบัไมิ� เศษเน&5อสุ�ต้ว0 เป8นต้�น แต้ไมิรวมิถู2งซากหร&อเศษของพิ&ช ผู้�ก ผู้ลัไมิ� หร&อสุ�ต้ว0ท*'เก�ดจากการทดลัองในห�องปฏิ�บั�ต้�การ

มู�ลฝอยอ�นติราย

ของมิ*คมิท*'อาจกอให�เก�ดอ�นต้ราย เชนใบัมิ*ด เข3มิแลัะว�สุด�ท*'ท-าจาก แก�ว กระเบั&5อง เชน Ampoule ยา เซรามิ�คแต้ก

มู�ลฝอยมู%พ�ษ์ ขยะท*'มิ*องค0ประกอบัหร&อปนเป45 อนว�ต้ถู�อ�นต้รายชน�ดต้างๆ ได�แก ว�ต้ถู�ระเบั�ด ว�ต้ถู�ไวไฟ ว�ต้ถู�ออกซ�ไดซ0 ว�ต้ถู�มิ*พิ�ษ ว�ต้ถู�ท*'ท-าให�เก�ดโรค ว�ต้ถู�ก�มิมิ�นต้ร�งสุ* ว�ต้ถู�ท*'ท-าให�เก�ดการเปลั*'ยนแปลังทางพิ�นธุ�กรรมิ ว�ต้ถู�ก�ดกรอน ว�ต้ถู�ท*'กอให�เก�ดการระคายเค&องว�ต้ถู�อยางอ&'นไมิวาจะเป8นเคมิ*ภ�ณฑ์0หร&อสุ�'งอ&'นใดท*'ท-าให�เก�ดอ�นต้รายแกบั�คคลั สุ�ต้ว0 พิ&ช ทร�พิย0สุ�นหร&อสุ�'งแวดลั�อมิ เชน ถูานไฟฉาย หลัอดฟลั�ออเรสุเซนต้0 แบัต้เต้อร*' โทรศ�พิท0เคลั&'อนท*' ภาชนะบัรรจ�สุารก-าจ�ดศ�ต้ร�พิ&ช กระป7องสุเปรย0บัรรจ�สุ*หร&อสุารเคมิ*

มู�ลฝอยร%ไซเค�ลมู�ลฝอยที่%*ย�งใชื้/ได/ : ของเสุ*ยบัรรจ�ภ�ณฑ์0 หร&อว�สุด�เหลั&อใช� ซ2'งสุามิารถูน-ากลั�บัมิาใช�ประโยชน0ใหมิได� เชน แก�ว กระดาษ เศษพิลัาสุต้�ก กลัองเคร&'องด&'มิแบับั UHT กระป7องเคร&'องด&'มิ เศษโลัหะ อะลั�มิ�เน*ยมิ ยางรถูยนต้0 เป8นต้�น

มู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ• มิ�ลัฝอยท*'มิ*เช&5อโรคปะปนอย� ในปร�มิาณท*'

สุามิารถูท-าให�เก�ดโรคได� ถู�ามิ*การสุ�มิผู้�สุ หร&อใกลั�ช�ดก�บัมิ�ลัฝอยน�5น แลัะรวมิถู2งมิ�ลัฝอยด�งต้อไปน*5ท*'เก�ดข25น หร&อใช�ในกระบัวนต้รวจว�น�จฉ�ยทางการแพิทย0 การร�กษาพิยาบัาลั การให�ภ�มิ�ค��มิก�นโรค การทดลัองเก*'ยวก�บัโรค แลัะการต้รวจช�นสุ�ต้รศพิ หร&อซากสุ�ต้ว0รวมิท�5งในการศ2กษาว�จ�ยเร&'องด�งกลัาว

ชื้น�ดมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ

ซาก หร&อช�5นสุวนของมิน�ษย0หร&อสุ�ต้ว0 ท*'เป8นผู้ลัมิาจากการผู้าต้�ดการต้รวจช�นสุ�ต้ร หร&อซากสุ�ต้ว0 แลัะการใช�สุ�ต้ว0ทดลัองว�สุด�ของมิ*คมิ เชน เข3มิ ใบัมิ*ด กระบัอกฉ*ดยา หลัอดแก�ว ภาชนะท*'ท-าด�วยแก�ว สุไลัด0 แลัะแผู้นกระจกป=ดสุไลัด0

ว�สุด�ซ2'งสุ�มิผู้�สุ หร&อสุงสุ�ยวา จะสุ�มิผู้�สุก�บัเลั&อด สุวนประกอบัของเลั&อด ผู้ลั�ต้ภ�ณฑ์0ท*'ได�จากเลั&อด สุารน-5าจากรางกายของมิน�ษย0หร&อสุ�ต้ว0 ว�คซ*นท*'ท-าจากเช&5อโรคท*'มิ*ช*ว�ต้ เชน สุ-าลั* ผู้�าก>อซ ผู้�าต้างๆ ทอยาง เป8นต้�น มิ�ลัฝอยท�กชน�ดท*'มิาจากห�องร�กษาผู้��ป?วยต้�ดเช&5อร�ายแรง

ติ�วอย3างมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อในโรงพยาบาล

ผู้�าก>อสุ สุ-าลั* ผู้�าพิ�นแผู้ลั (เฉพิาะท*'เป45 อนเลั&อด หร&อหนอง)

สุายยางท�กชน�ดท*'สุอดใสุเข�าไปในรางกายผู้��ป?วย เชน IV set , IV catheter, Foley catheter, Cardiac cath,

สุายยาง drain ชน�ดต้างๆSyringe พิลัาสุต้�ก ขวดเก3บัอ�จจาระ,ป@สุสุาวะถู�งมิ&อ disposable ท*'เป45 อนเลั&อด/สุ�'งค�ดหลั�'ง

ติ�วอย3างมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อในโรงพยาบาล

Urine bag (ไมิมิ* urine)

ช�5นสุวนของรางกายมิน�ษย0 ซากสุ�ต้ว0ทดลัองท*'มิ*เช&5อโรค

การจั�ดการมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ

1. เพิ&'อปAองก�นการแพิรกระจายเช&5อสุ�สุ�'งแวดลั�อมิ

2. ปAองก�นการเก�ดอ�นต้รายต้อผู้��ปฏิ�บั�ต้�งาน3. ลัดคาใช�จาย

ข��นติอนการจั�ดการมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ

1. การแยกประเภทแลัะการบัรรจ�2. การเก3บัก�ก3. การขนย�าย4. การก-าจ�ด

1. การแยกป้ระเภที่และการบรรจั�

มู�ลฝอยที่�*วไป้ ถุ�งด&ามู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ ถุ�งแดง

ถุ�งบรรจั�มู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ1. ว�สุด�ทนทานต้อการร�บัน-5าหน�ก2. ทนต้อสุารเคมิ*3. เหน*ยว ไมิฉ*กขาดงาย4. ปAองก�นการร�'วซ2มิได�5. ท�5งมิ�ลัฝอย 3 ใน 4 ของถู�ง6. ผู้�กปากถู�งให�แนน หางจากปากถู�ง1ใน4

ของความิยาวถู�ง

กรณี%ของมู%คมู

ภาชนะท-าด�วยว�สุด�ท*'แข3งแรง ของมิ*คมิไมิแทงทะลั�ออกมิา ฝากลัองป=ดมิ�ดช�ด

2. การเก5บก�ก

ไมิลัากถู�งมิ�ลัฝอย ต้�5งให�เป8นระเบั*ยบัให�ปากถู�ง

ต้�5งข25น ไมิควรเก3บัไว�นานเก�นไป

3. การขนย/าย สุวมิถู�งมิ&ออยางหนา ผู้�าพิลัาสุต้�กก�นเป45 อน ผู้�าป=ดปากแลัะจมิ�ก รองเท�าบั�>ท

ติ�วอย3างการแติ3งกาย

4. การก&าจั�ด การเผู้า การน2'งด�วยไอน-5า การใช�สุารเคมิ* การใช�คลั&'นแมิเหลั3กไฟฟAา

ว�ธั%การก&าจั�ดมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ ของเหลัว เชน เลั&อด สุ�'งค�ดหลั�'ง เทลังสุ�วมิ ช�5นเน&5อ ซากสุ�ต้ว0ทดลัอง เผู้า ของมิ*คมิ เผู้าหร&ออบัไอน-5าร�อนเพิ&'อท-าลัาย

เช&5อแลั�วก-าจ�ดเหมิ&อนมิ�ลัฝอยท�'วไป

อ�นติรายจัากมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ WHO estimated that, in 2000, contaminated

injections with

contaminated syringes caused:

21 million hepatitis B virus (HBV) infections

(32% of all newinfections);

two million hepatitis C virus (HCV)

infections (40% of allnew infections); and

at least 260,000 HIV infections (5% of all new

infections).

อ�นติรายจัากมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ(ติ3อ)

คนงาน รพ. ศ�ร�ราชื้ เคยถุ�กเข5มูหร�อของมู%คมูติ&าขณีะ ที่&างาน8.1% (นพ.สิมูหว�งและคณีะ, 2538)

พน�กงานร�กษ์าความูสิะอาด 1 ราย ติ�ดเชื้��อ HIV จัากการถุ�กเข5มูฉี%ดยาที่�*มูติ&าขณีะเก5บรวบรวมูมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อใน รพ.ใน USA โดยไมู3มู%พฤติ�กรรมูเสิ%*ยงติ3อการติ�ดเชื้��อ HIVมูาก3อน (Belani, Dutta&Rosen,1984)

อ�นติรายจัากมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ(ติ3อ)

เจัาะเล�อดคนค�/ยขยะจั&านวน 100 คน เพ�*อสิ&ารวจัการติ�ดเชื้��อไวร�สิติ�บอ�กเสิบบ%และโรคเอดสิ"

# พิบัต้�ดเช&5อเอดสุ0 6 คน# ต้�ดเช&5อไวร�สุต้�บัอ�กเสุบับั* 19 คน

(เทพินมิ เมิ&องแมินแลัะชมิภ�ศ�กด�B พิ�ลัเกษ, 2532)

อ�นติรายจัากมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ(ติ3อ)

การศ6กษ์าจัาก UCLA

เจัาะเล�อดผ้�/ป้>วย HIV 7 คน (เก5บที่��งไว/ใน heparinized tube)

ติรวจัหาเชื้��อหล�งที่��งไว/ 7 ว�น พบเชื้��อ HIV 5 คนเก5บไว/ที่%*ติ�/เย5น 4 มู%ชื้%ว�ติอย�3ได/ 14 ว�น

องค"ป้ระกอบของการที่&าให/เก�ดการติ�ดเชื้��อ

1. เชื้��อโรคในขยะน��นติ/องเป้7นชื้น�ดที่%*มู%ความูร/ายแรง

2. เชื้��อโรคเหล3าน��นติ/องมู%ชื้%ว�ติอย�3ในขยะได/3. จั&านวนของเชื้��อติ/องมูากพอ4. มู%คนซ6*งสิภาพร3างกายติ�ดเชื้��อได/มูาสิ�มูผ้�สิ

โรค5. เชื้��อติ/องมู%ที่างเข/า เข/าสิ�3ร3างกายของคนที่%*มูา

สิ�มูผ้�สิ

กล�3มูป้ระชื้ากรที่%*มู%ความูเสิ%*ยง ติ3อมู�ลฝอยติ�ดเชื้��อ ที่��งในข��นติอนการ

ก3อให/เก�ดมู�ลฝอย การขนย/าย การก&าจั�ด และการน&าไป้ที่��ง

• บ�คลากรที่างการแพที่ย"• ผ้�/ป้ฏิ�บ�ติ�งานในห/องป้ฏิ�บ�ติ�การ• คนงานที่%*เก%*ยวข/องก�บมู�ลฝอย• คนงานขนมู�ลฝอย ซ6*งมู%มู�ลฝอยติ�ดเชื้��อป้นเป้@� อนอย�3ด/วย

โดยสิ3วน• ใหญ3ความูเสิ%*ยงมู�กเก�ดข6�น ในคนงานที่%*ไมู3ใชื้/อ�ป้กรณี"ป้�องก�น• อ�นติรายสิ3วนบ�คคล หร�อสิวมูเสิ��อผ้/าไมู3เหมูาะสิมู• คนไข/ที่%*ไมู3ได/ร�บการร�กษ์าอย3างเหมูาะสิมู เชื้3น มู%การใชื้/

อ�ป้กรณี"• การแพที่ย" หร�อเข5มูฉี%ดยาแบบใชื้/ซ&�า

ขอขอบัค�ณท�กทานท*'ต้� 5งใจฟ@ง

Thanks for your attention