ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ(γενικζσ πλθροφορίεσ)

Ο Παρκενϊνασ, ναόσ χτιςμζνοσ προσ τιμιν τθσ Ακθνάσ, προςτάτιδα τθσ πόλθσ τθσ Ακινασ, υπιρξε το αποτζλεςμα τθσ ςυνεργαςίασ ςθμαντικϊν αρχιτεκτόνων και γλυπτϊν ςτα μζςα του 5ου π.Χ. αιϊνα. Η εποχι τθσ καταςκευισ του ςυνταυτίηεται με τα φιλόδοξα επεκτατικά ςχζδια τθσ Ακινασ και τθσ πολιτικισ κφρουσ που ακολοφκθςε ζναντι των ςυμμάχων τθσ κατά τθν περίοδο τθσ ακθναϊκισ θγεμονίασ ςτθν Αρχαία Ελλάδα.

Ο Παρκενϊνασ αποτελεί το λαμπρότερο μνθμείο τθσ Ακθναϊκισ πολιτείασ και τον κολοφϊνα του του δωρικοφ ρυκμοφ. Η καταςκευι του ξεκίνθςε 448/7 π.Χ. και τα εγκαίνια ζγιναν το 438 π.Χ.ςτα Μεγάλα Πανακιναια, οι αρχιτζκτονεσ που ςυνεργάςτθκαν ιταν ο Ικτίνοσ, ο Καλλικράτθσ και πικανόν ο Φειδίασ που είχε και τθν ευκφνθ του γλυπτοφ.

φμφωνα με μια αμφιςβθτοφμενθ κεωρία, ζνασ ναόσ τθσ Ακθνάσ Παρκζνου ςτθ κζςθ του κλαςικοφ Παρκενϊνα ςυνυπιρχε με το ναό τθσ Ακθνάσ Πολιάδοσ ιδθ από το 560 π.Χ. περίπου (ο λεγόμενοσ εκατόμπεδος ι Urparthenon). ε κάκε περίπτωςθ, αμζςωσ μετά τθ μάχθ του Μαρακϊνα αρχίηει να χτίηεται ο Παρκενϊνασ (Προπαρκενϊν Ι) το 490 π.Χ., ζμεινε όμωσ θμιτελισ, μζχρι το φψοσ μερικϊν ςπονδφλων των κιόνων του. Σο 480-479 π.Χ.κατΑαςτρζφεται από τουσ Πζρςεσ μαηί με τα άλλα μνθμεία τθσ κρόπολθσ. Μετά τθν επιςτροφι των Ακθναίων ςτθν πόλθ οι ςπόνδυλοι του κατεςτραμμζνου ναοφ χρθςιμοποιικθκαν ωσ οικοδομικό υλικό ςτο βόρειο τείχοσ τθσ Ακρόπολθσ, όπου είναι μζχρι ςιμερα ορατοί για τον επιςκζπτθ που κοιτάηει το βράχο από τθν πλευρά τθσ οδοφ Ακθνάσ και το Μοναςτθράκι.

Αμζςωσ μετά ο Κίμων ανζκεςε τθν καταςκευι ενόσ δεφτερου Παρκενϊνα ςτον αρχιτζκτονα Καλλικράτθ (Προπαρκενϊν ΙΙ). Και αυτό το εγχείρθμα όμωσ ζμεινε θμιτελζσ με το κάνατο του Κίμωνα το 450 π.Χ. Σο 447/6 π.Χ. αρχίηει ςφμφωνα με τισ πθγζσ θ λατόμευςθμαρμάρου για ζνα νζο, μεγαλφτερο Παρκενϊνα, αυτόν που κα ολοκλθρωκεί τελικά ςτα πλαίςια του οικοδομικοφ προγράμματοσ του Περικλι για τθν Ακινα.

Ο Παρκενϊνασ διατθρικθκε άκικτοσ ζωσ και τουσ Μακεδονικοφσ χρόνουσ. Αντίκετα, μάλιςτα, μετά τον Γρανικό, ςτον Παρκενϊνα αναρτικθκαν ωσ τρόπαια χρυςζσ αςπίδεσ, λάφυρα τθσ νίκθσ του Αλζξανδρου. Οι πρϊτεσ καταςτροφζσ ζγιναν επί Λάχαρθ, τον οποίο όριςε τφραννο των Ακθνϊν ο Κάςςανδροσ, ςφμφωνα με τθν αφιγθςθ του Παυςανία. Αυτόσ απζςπαςε τισ αςπίδεσ από τον Παρκενϊνα, το χρυςάφι και τα κοςμιματα από το χρυςελεφάντινο άγαλμα τθσ Ακθνάσ. Καταςτροφζσ υπζςτθ και ο οπιςκόδομοσ του ναοφ, όταν τον χρθςιμοποίθςε ωσ προςωπικό του κατάλυμα ο Δθμιτριοσ ο Πολιορκθτισ.

τουσ Ρωμαϊκοφσ χρόνουσ δεν καταγράφονται αλλαγζσ ςτον Παρκενϊνα, που ςυνεχίηει να διατθρεί αναλλοίωτθ τθ φυςιογνωμία και τθν αίγλθ του ακόμθ και ςτουσ μεταχριςτιανικοφσ αιϊνεσ, παρόλο που επί εποχισ Ιουςτινιανοφ θ πομπι των Πανακθναίων δεν ανζβαινε πια ςτον Παρκενϊνα και είχε χακεί πλζον κάκε λατρεία δθμόςια ι ιδιωτικι ςφμφωνα με το Λατίνο ριτορα Κλαφδιο Μαμερτίνο του 4ου αιϊνα.

τουσ Βυηαντινοφσ χρόνουσ -αν και γλφτωςε ο Παρκενϊνασ τθν καταςτροφι από τα διατάγματα του Θεοδόςιου Β'- ζγινε θ πρϊτθ μετατροπι του ναοφ ςε χριςτιανικι εκκλθςία τθσ Αγίασ οφίασ, τα εγκαίνια τθσ οποίασ ζγιναν επί αυτοκρατορίασ Ιουςτινιανοφ. τον πρόναο προςτζκθκε θ αψίδα του ιεροφ. Από αυτζσ τισ μετατροπζσ αυτζσ το 1877 -ςφμφωνα με τον Burnouf- δεν είχαν μείνει παρά λείψανα τοιχογραφιϊν και λιγοςτά επιγραφικά χαράγματα ςτουσ τοίχουσ και τουσ κίονεσ.

Επί Φραγκοκρατίασ ο περί τον Παρκενϊνα χϊροσ γίνεται τόποσ ενδιαίτθςθσ του πρϊτου Φράγκου άρχοντα των Ακθνϊν, Όκωνα ντε λα Ροσ, ενϊ θ Ακρόπολθ γίνεται θ ζδρα τθσ φραγκικισ βαρωνίασ και το κζντρο του ιςτορικοφ βίου τθσ πόλθσ, ςε ςθμείο που θ Ακινα είναι γνωςτι πλζον ωσ Castellum Athenarum. Ο Παρκενϊνασ αποδίδεται ςτθ Ρωμαϊκι εκκλθςία και γίνεται ναόσ Λατινικόσ, τιμϊμενοσ ςτο όνομα τθσ Θεοτόκου. τθ Νοτιοδυτικι γωνία προςτζκθκε ζνα κωδωνοςτάςιο, που επί Σουρκοκρατίασ ζγινε μιναρζσ. Επί Ενετοκρατίασ δεν παρατθρικθκαν και δεν καταγράφτθκαν αλλαγζσ ςτο μνθμείο.

ΣΕΛΟ