ความก้าวหน้าการด าเนินงานเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด ส าหรับโรงงานอุตสาหกรรมในพื้นที่ภาคกลางในช่วงครึ่งแรกของแผนพัฒนา

เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 11 (Implementation Progress on Cleaner Technology for Industries in

Central Region of Thailand during the First Half of the 11th National Economic and Social Development Plan)

โดย เชิญ ไกรนรา

Choen Krainara

ส านักพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมภาคกลาง

ส านักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาต ิ23 กรกฎาคม 2557

ความก้าวหน้าการด าเนินงานเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดส าหรับโรงงานอุตสาหกรรมในพื้นที่ภาคกลางในช่วงครึ่งแรกของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม

แห่งชาติฉบับที่ 11 (Implementation Progress on Cleaner Technology for Industries in

Central Region of Thailand during the First Half of the 11th National Economic and Social Development Plan)

1.เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด หมายถึงการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงกระบวนการผลิตหรือผลิตภัณฑ์เพ่ือให้การใช้วัตถุดิบ พลังงานและทรัพยากรธรรมชาติเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดยให้เปลี่ยนเป็นของเสียน้อยที่สุดหรือไม่มีเลย จึงเป็นการลดมลพิษท่ีแหล่งก้าเนิด รวมทั้งการเปลี่ยนวัตถุดิบ การใช้ซ้้าและการน้ากลับมาใช้ใหม่ ซึ่งช่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและลดต้นทุนการผลิตไปพร้อมกัน กรมโรงงานอุตสาหกรรมได้ส่งเสริมการด้าเนินงานเพื่อพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดส้าหรับโรงงานอุตสาหกรรม ซึ่งโรงงานอุตสาหกรรมที่ได้รับใบรับรองเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดได้รับการยอมรับเทียบเท่าโรงงานที่ได้รับใบรับรองอุตสาหกรรมสีเขียวระดับท่ี 2 โดยระหว่างปี 2555-2557 ได้จัดท้า 4 โครงการหลัก มีโรงงานเข้าร่วมโครงการ รวมทั้งสิ้น 104 โรงงาน โดยด้าเนินการแล้วเสร็จจ้านวน 86 โรงงาน ท้าให้สามารถลดปริมาณการใช้น้้ารวมทั้งสิ้น 1,749,272 ลบ.ม.ต่อปี และสามารถประหยัดค่าใช้จ่ายด้านน้้า สารเคมีและพลังงานรวมเป็นเงินทั้งสิ้น 78.38 ล้านบาท/ปี สามารถลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ 1,172,917 กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี และมีโรงงานที่อยู่ระหว่างการด้าเนินการในปี 2557 จ้านวน 18 โรงงาน โดยมีรายละเอียดความก้าวหน้าการด้าเนินงานดังนี้ 1.1 โครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดส าหรับโรงงานอุตสาหกรรม โดยมุ่งเน้น 4 อุตสาหกรรมเป้าหมาย คือ (1) อุตสาหกรรมเครื่องปรับอากาศ (2) อุตสาหกรรมผักและผลไม้บรรจุกระป๋อง (3) อุตสาหกรรมบรรจุภัณฑ์อาหาร และ (4) อุตสาหกรรมโลหะ (อยู่ระหว่างการด้าเนินการในปี 2557 ) มีโรงงานเข้าร่วมโครงการรวมทั้งสิ้น 28 โรงงาน ภายหลังจากโรงงานจากกลุ่มอุตสาหกรรมที่ (1)- (3) จ้านวน 19 โรงงานน้าทางเลือกเพ่ือการปรับปรุงกระบวนการผลิตของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไปปฏิบัติจริง ท้าให้สามารถประหยัดค่าใช้จ่ายด้านวัตถุดิบ พลังงานไฟฟ้า เชื้อเพลิงและน้้ารวมเป็นเงินทั้งสิ้น 9.68 ล้านบาท/ปี รวมทั้งสามารถลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ 1,152,517 กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี ซึ่งสามารถจ้าแนกความก้าวหน้าของการด้าเนินงานของรายอุตสาหกรรมเป้าหมายได้ดังนี้

1) อุตสาหกรรมเครื่องปรับอากาศ มีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 8 โรงงาน แบ่งออกเป็น จังหวัดปทุมธานีจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดสมุทรปราการจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดนนทบุรีจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดชลบุรีจ้านวน 1 โรงงาน และกรุงเทพมหานครจ้านวน 1 โรงงาน ภายหลังจากโรงงานดังกล่าวน้าทางเลือกเพ่ือการปรับปรุงกระบวนการผลิตของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไปปฏิบัติจริง ท้าให้สามารถประหยัดค่าใช้จ่ายด้านวัตถุดิบ พลังงานไฟฟ้า เชื้อเพลิงและน้้ารวมเป็นเงินทั้งสิ้น 2 .39 ล้าน บาทต่อปี รวมทั้งสามารถลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ 143,662 กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี

2) อุตสาหกรรมผักและผลไม้บรรจุกระป่อง มีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 3 โรงงาน แบ่งออกเป็น จังหวัดกาญจนบุรีจ้านวน 2 โรงงาน และจังหวัดชลบุรีจ้านวน 1 โรงงาน ภายหลังจากโรงงานดังกล่าวน้าทางเลือกเพ่ือการปรับปรุงกระบวนการผลิตของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไปปฏิบัติจริง ท้าให้สามารถประหยัดค่าใช้จ่ายด้านวัตถุดิบ พลังงานไฟฟ้า เชื้อเพลิงและน้้ารวมเป็นเงินทั้งสิ้น 1 .29 ล้านบาทต่อปี รวมทั้งสามารถลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ 65 ,093 กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี 3) อุตสาหกรรมบรรจุภัณฑ์อาหาร มีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 8 โรงงาน โดยแบ่งออกเป็น จังหวัดสมุทรปราการจ้านวน 4 โรงงาน จังหวัดสมุทรสาครจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดปทุมธานีและจังหวัดนครปฐม แห่งละ 1 โรงงาน ภายหลังจากโรงงานดังกล่าวน้าทางเลือกเพ่ือการปรับปรุงกระบวนการผลิตของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไปปฏิบัติจริง ท้าให้สามารถประหยัดค่าใช้จ่ายด้านวัตถุดิบ พลังงานไฟฟ้า เชื้อเพลิงและน้้ารวมเป็นเงินทั้งสิ้น 6 ล้านบาทต่อปี รวมทั้งสามารถลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ 943,762 กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี 4) อุตสาหกรรมโลหะ มีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 9 โรงงาน แบ่งออกเป็น จังหวัดปทุมธานีจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดระยองจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดฉะเชิงเทราจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดปราจีนบุรี จังหวัดสมุทรปราการและจังหวัดชลบุรี แห่งละจ้านวน 1 โรงงาน ขณะนี้อยู่ระหว่างด้าเนินการในปี 2557 1.2 โครงการลดมลพิษโรงงานอุตสาหกรรมนอกเขตพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมจังหวัดระยองปี 2555 มีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 18 โรงงาน ภายหลังโรงงานดังกล่าวน้าทางเลือกเพ่ือการปรับปรุงกระบวนการผลิตของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไปปฏิบัติจริง ท้าให้สามารถลดปริมาณการใช้น้้ารวมทั้งสิ้น 70 ,164 ลบ.ม.ต่อเดือน หรือ 814 ,968 ลบ.ม.ต่อปี หรือคิดเป็นร้อยละ 12.93 ของปริมาณการใช้น้้าทั้งหมด และสามารถประหยัดค่าใช้จ่ายด้านน้้า สารเคมีและพลังงานรวมเป็นเงินทั้งสิ้น 30.90 ล้านบาท/ปี

1.3 โครงการศึกษาศักยภาพในการลดปริมาณการใช้น้ าในอุตสาหกรรมที่มีการใช้น้ ามาก มีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 19 โรงงาน แบ่งออกเป็น จังหวัดสมุทรปราการจ้านวน 6 โรงงาน จังหวัด สมุทรสาครและจังหวัดนครปฐม แห่งละจ้านวน 3 โรงงาน จังหวัดชลบุรีและจังหวัดปทุมธานี แห่งละจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดนนทบุรี จังหวัดสิงห์บุรีจังหวัดประจวบคีรีขันธ์แห่งละจ้านวน 1 โรงงาน ภายหลังจากจาก โรงงานดังกล่าวน้าทางเลือกเพ่ือการปรับปรุงกระบวนการผลิตของเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดไปปฏิบัติจริง ท้าให้สามารถลดปริมาณการใช้น้้ารวมทั้งสิ้น 934,304 ลบ.ม.ต่อปี หรือคิดเป็นร้อยละ 23.50 ของปริมาณการใช้น้้าทั้งหมด และสามารถประหยัดค่าใช้จ่ายด้านน้้า สารเคมีและพลังงานรวมเป็นเงินทั้งสิ้น 37.80 ล้านบาท/ปี และขณะนี้อยู่ระหว่างด้าเนินการในปี 2557 ซ่ึงมีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 9 โรงงาน แบ่งออกเป็น จังหวัดฉะเชิงเทรา จังหวัดปทุมธานีและจังหวัดระยอง แห่งละจ้านวน 2 โรงงาน จังหวัดชลบุรี จังหวัดปราจีนบุรีและจังหวัดสมุทรปราการแห่งละจ้านวน 1 โรงงาน

1.4 โครงการพัฒนาระบบการจัดการสิ่งแวดล้อมส าหรับโรงงานอุตสาหกรรมในพื้นที่ลุ่มน้ าหลัก ประกอบด้วยลุ่มน้้าเจ้าพระยา ลุ่มน้้าบางปะกง ลุ่มน้้าท่าจีน ลุ่มน้้าแม่กลองและพ้ืนที่ใกล้เคียง มีจ้านวนโรงงาน

ที่เข้าร่วมโครงการจ้านวน 60 โรงงาน โดยมี โรงงานที่ผ่านการตรวจประเมินและรับรองระบบการจัดการสิ่งแวดล้อมจ้านวน 49 โรงงาน พนักงานในโรงงานได้รับความรู้เกี่ยวกับการจัดการสิ่งแวดล้อมจ้านวน 927 คน สามารถลดปริมาณบีโอดี ซีโอดีโหลดและสารแขวนลอย ได้จ้านวน 348 ตัน/ปี และสามารถลดปริมาณก๊าซเรือนกระจกได้จ้านวน 20,400 กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าต่อปี

2.ปัญหาและอุปสรรคในการด าเนินการเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดส าหรับโรงงานอุตสาหกรรม พบว่าจ้านวนโรงงานอุตสาหกรรมที่ให้ความสนใจยังมีค่อนข้างจ้ากัดเนื่องจากโรงงานอุตสาหกรรมและบุคลากรยังขาดความรู้และความเข้าใจ ส่งผลให้โรงงานอุตสาหกรรมเหล่านั้นไม่มีนโยบายในการด้าเนินการพัฒนาเทคโนโลยีสะอาด ตลอดทั้งขาดแคลนงบประมาณเพ่ือปรับปรุงกระบวนการผลิตสู่เป้าหมายเทคโนโลยีสะอาด และขาดการสนับสนุนและการสนับสนุน จากหน่วยงานภาครัฐ ขณะเดียวกันหน่วยงานภาครัฐก็ประสบปัญหาขาดแคลนผู้เชี่ยวชาญในเรื่องเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด

3.ข้อเสนอแนะส าหรับการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดส าหรับโรงงานอุตสาหกรรมในช่วงครึ่งหลังของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 11 (2557-2559) ผลักดันให้โรงงานอุตสาหกรรมด้าเนินการพัฒนากระบวนการผลิตโดยใช้เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดเพ่ือเป็นฐานส้าหรับการมุ่งไปสู่การพัฒนาอุตสาหกรรมสีเขียวอย่างยั่งยืน โดยภาครัฐควรสนับสนุนความช่วยเหลือที่จ้าเป็นต่อการปรับตัวของผู้ประกอบการโรงงานอุตสาหกรรม เช่น การฝึกอบรม และให้ความช่วยเหลือทางวิชาการแก่ผู้ประกอบการ การสนับสนุนเครื่องมือ และเครื่องจักรที่เก่ียวข้องกับเทคโนโลยี การผลิตที่ สะอาด การสนับสนุนการลดมลพิษในโรงงาน และการติดตามผลการด้าเนินงานเทคโนโลยีสะอาดอย่างต่อเนื่อง

เอกสารอ้างอิง กรมโรงงานอุตสาหกรรม 2557 ความก้าวหน้าการด้าเนินงานเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด สยาม อรุณศรีมรกต และ วรพร สังเนตร ไม่ระบุปี การติดตามผลศักยภาพการน้าเทคโนโลยีการผลิตที่สะอาด ไปปฏิบัติเพื่อการป้องกันมลพิษในโรงงานอุตสาหกรรมยางพารา สุกัญญา บรรณเภสัช ไม่ระบุปี เทคโนโลยีการผลิตที่สะอาดในภาคอุตสาหกรรม