4 izaki bizidunen funtzioak
-
Upload
biogeougle -
Category
Science
-
view
442 -
download
5
Transcript of 4 izaki bizidunen funtzioak
![Page 1: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/1.jpg)
IZAKI BIZIDUNEN FUNTZIOAK
4. gaia
![Page 2: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/2.jpg)
1 NUTRIZIO FUNTZIOAKMaterialak zelulan sartzea: Bi digestio mota
BARNEKOA1. Janaria zelulan sartu
fagosoma osatuz2. Fagosoma eta
lisosomaren (digestio-entzimak ditu) mintza batu, digestio-bakuoloa. Janariaren digestioa burutu.
3. Elikagaiak zitoplasmara pasa
4. Hondakinak kanporatu
KANPOKOA1. Lisosoma mintz
plasmatikoarekin batu eta digestio-entzimak kanporatu
2. Janaria digeritu: janaria zati txikitan egin
3. Elikagaiak zelulan sartu
![Page 3: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/3.jpg)
Nutrizio motak
![Page 4: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/4.jpg)
Molekula txikiak eramateko meknismoak Garraio pasiboa: ez da energia behar, kontzentrazio handiko
aldetik txikikora pasatzen direlako
BAKUNAA: Geruza lipidikoa zuzenean igaro:
Ura, O2, CO2…B: Beste molekula eta ioi
handiagoak: kanal proteikoetan zehar
ERRAZTUA• Glukosa, aminoazidoak…• Prozesua:
1. Molekulak proteina garraiatzailearekin elkartu
2. Honen forma aldatu3. Molekula zelulan sartu
![Page 5: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/5.jpg)
Garraio aktiboa: energia behar da, kontzentrazio txikiko aldetik handikora pasatzen delako. ATP molekulak ematen du energia hori.
Sodio-potasio ponpa
![Page 6: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/6.jpg)
Partikula handien garraioa Exozitosia:
Partikulak zelulatik kanpora Adibidez: hormonak
![Page 7: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/7.jpg)
Endozitosia: Partikulak zelula barrura Exozitosiaren kontrakoa
Bi mota: Fagozitosia: partikula solido handiak (zelula osoak ere bai) Pinozitosia: molekula txiki disolbatuak dituzten likidoak
![Page 8: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/8.jpg)
OSMOSIA Mintzean zehar ura bakarrik pasa daiteke Kontzentrazio ezberdineko bi inguru badaude gertatzen da Ura kontzentrazio txikiko ingurutik kontzentrazio handikora
doa
![Page 9: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/9.jpg)
METABOLISMOA Definizioa: zelulen barruan gertatzen diren eta entzimek
katalizatzen dituzten prozesuen multzoa Ezaugarri nagusiak:
1. Entzimak espezifikoak: entzima bat erreakzio mota bakoitzerako
2. Bidezidor metabolikoak:
3. Oxidazio-erredukzio:
• OXIDAZIOA: molekulak e- eta H+ galdu
• ERREDUKZIOA: molekulak e- eta H+ irabazi
![Page 10: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/10.jpg)
Metabolismoaren barneko bi prozesuak
Katabolismoa
Molekulak suntsitu (sinpleago bihurtu)
Oxidatu: e- eta H+ galdu
Energia askatu: ATP moduan gorde
Anabolismoa
Molekulak eraiki (konplexuago bihurtu)
Erreduzitu: e- eta H+ irabazi
Energia gastatu: ATP moduan gorde
![Page 11: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/11.jpg)
METABOLISMOKO BITARTEKARIAKEnergia gordetzeko:
ATP nukleotidoa
e- eta H+ gordetzeko:NADP+, NAD+ eta FAD+ koentzimak
![Page 12: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/12.jpg)
KATABOLISMOA Glukosatik hasten da prozesua Bi pauso nagusi:
- Glukolisia- Azido pirubikoaren oxidazioa
3 karbono
Azido pirubikoa (pirubatoa)
Oxigenoa egon edo ez egon bi bide desberdin jarraitzen dira
![Page 13: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/13.jpg)
Glukolisia
Glukosa (6 karbono) zatitu egiten da bi azido pirubiko emanez (3 karbono bakoitzak)
Zitoplasman gertatzen da ATPa eta NADHa lortzen dira
Azido pirubikoaren oxidazioa
O2 ez badago (prozesu anaerobikoa): hartzidura
O2 badago (prozesu aerobikoa): arnasketa zelularra
![Page 14: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/14.jpg)
Hartzidura Energia gutxi lortzen da: 2 ATP Azken molekulek energia asko dute oraindik
Hartzidura alkoholikoa: CO2 eta alkohol etilikoa lortu Ardoa eta garagardoa ekoiztean gertatzen da
Hartzidura laktikoa: Azido laktikoa (laktatoa) lortzen da Jogurta eta gazta ekoiztean gertatzen da
![Page 15: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/15.jpg)
Arnasketa zelularra
Mitokondrioan gertatzen da
Energia asko lortzen da.
Glukosatik lorturiko e--ak eta H+-ak O2-k hartzen ditu H2O bihurtzeko
![Page 16: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/16.jpg)
3 karbono
2 karbono
Hemen lortzen da ATP gehien
![Page 17: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/17.jpg)
ANABOLISMOA Molekula konplexuen sintesia: proteinak, azido nukleikoak,
polisakaridoak eta lipidoak Autotrofoek eta heterotrofoek egiten dute Autotrofoek materia ez-organikotik organikoa sor dezakete. Bi zelula
mota: Zelula fotoautotrofoak: argiaren energia erabiliz
landareak, algak, bakterio batzuk…
Zelula kimioautotrofoak: erreakzio kimikoen energia erabiliz zenbait bakterio
![Page 18: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/18.jpg)
Fotosintesia Kloroplastoan gertatzen da Klorofila kitzikatu egiten da argiaren eraginez
Uraren hidrolisia
•Kloroplastoen tilakoideen mintzean•Energia (ATP) eta erreduzitzeko gaitasuna (NADPH) LORTU
•Kloroplastoen estroman•CO2 erreduzitu glukosa lortu arte
![Page 19: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/19.jpg)
KLOROPLASTOAREN EGITURA
![Page 20: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/20.jpg)
Kimiosintesia Argipeko fasearen ordez erreakzio kimiko baten bidez lortzen
dira ATPa eta NADHa
Fotosintesiko ilunpeko fasearen ia berdina
Oxidazio erreakzioa
![Page 21: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/21.jpg)
3 UGALTZE-FUNTZIOAK Zelulak ugaldu daitezke edo organismo osoak. Bi prozesu
hauek antzekoak dira baina ez dira berdinak
3.1. Zelulen ugalketa Zelula bat zatituta bi berdin sortzen dira
Ziklo zelularra
![Page 22: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/22.jpg)
Interfasea G1 fasea: zelula hazi eta organuluak ugaritu
S fasea: ADNa bikoiztu
G2 fasea: zelula zatitzeko egiturak sintetizatu (zentrioloak bikoiztu)
![Page 23: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/23.jpg)
Zatiketa zelularra
Mitosia edo kariozinesia: nukleoa zatitu eta bikoiztu
Zitozinesia: zitoplasma zatitu. Bi zelula independente sortu. Ezberdina animali eta landareetan
![Page 24: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/24.jpg)
Mitosia
•Zentrioloak poloetara•Mitosi-ardatza eratu: mikrotubuluak•Kromatina trinkotzen hasi: kromosomak eratzen hasi•Nukleoaren mintza eta nukleoloa desegin
•Kromosoma guztiz trinkotu•Ekuatorean kokatu•Zentromeroko zinetokoroak mitosi-ardatzarekin lotu
•Mitosi-ardatza laburtu eta kromatida haurrideak poloetara eraman
•Nikleoaren mintza eta nukleoloa berriro agertu
![Page 25: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/26.jpg)
Zitozinesia
•Aktinazko eraztun bat estutuz doa eta zelula erdibitzen du
•Zelula paretaren eraginez ezin da animalia zelulan bezala zatitu•Fragmoplasto izeneko egitura osatzen da bi nukleoen artean
![Page 27: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/27.jpg)
Meiosia Animalien gametoak (espermatozoidea eta obulua) edo
landareen esporak sortzeko Ezaugarriak:
Kromosoma kopurua erdira murrizten da:
Diploideetatik: 2n kromosoma (46 gizakien kasuan)
Haploideetara: n kromosoma (23 gizakien kasuan)
Aniztasun genetikoa areagotu: Gametoek informazioaren zati bat bakarrik hartzen dute eta gameto bakoitza desberdina da.
![Page 28: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/28.jpg)
Meiosiko 1. zatiketa
![Page 29: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/29.jpg)
Meiosiko 2. zatiketa
![Page 30: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/30.jpg)
Ziklo biologikoakZiklo haplontea
Protisto asko eta onddo batzuk
![Page 31: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/31.jpg)
Ziklo diplontea
Sexu bidez ugaltzen diren izakiak
![Page 32: 4 izaki bizidunen funtzioak](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061505/586fe3381a28ab18428b7f1d/html5/thumbnails/32.jpg)
Ziklo diplohaplontea
Landare batzuek