4. Chủ nghĩa duy vật lịch sử

34
Chƣơng III CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ I. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT 1. Sản xuất vật chất và vai trò của

Transcript of 4. Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Chƣơng III

CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

I. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT

QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ

PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

1. Sản xuất vật chất và vai trò của nó

b/ Vai troø cuûa saûn xuaát vaät chaát đối với

sự tồn tại và phát triển xaõ hoäi: + Laø cô sôû cuûa söï toàn taïi vaø phaùt

trieån xaõ hoäi

+ Laø cô sôû ñeå hình thaønh caùc quan

heä xaõ hoäi veà nhaø nöôùc, phaùp quyeàn,

ñaïo ñöùc, ngheä thuaät, toân giaùo

+ Laø ñieàu kieän quyeát ñònh cho con

ngöôøi caûi bieán töï nhieân, xaõ hoäi vaø

chính baûn thaân con ngöôøi.

Phương thức sản xuất là dùng để chỉ

những cách thức mà con người sử dụng để

tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở

những giai đoạn lịch sử nhất định

3. Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của

lực lượng sản xuất

a/ Khái niệm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

b/ Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX

II. BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ

KIẾN TRÚC THƢỢNG TẦNG

1.Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thƣợng tầng a/ Khái niệm cơ sở hạ tầng

Cơ sở hạ tầng là toàn bộ những

quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu

kinh tế của một xã hội nhất định.

b/ Khái niệm kiến trúc thƣợng

tầng

Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ

quan điểm chính trị, pháp quyền, triết

học, tôn giáo, đạo đức, nghệ thuật…

cùng với những thiết chế xã hội tương

ứng như nhà nước, đảng phái, giáo

hội, các đoàn thể xã hội… được hình

thành trên cơ sở hạ tầng nhất định.

2. Quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và

kiến trúc thượng tầng

III. TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT

ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI VÀ

TÍNH ĐỘC LẬP TƢƠNG ĐỐI

CỦA Ý THỨC XÃ HỘI

1. Tồn tại xã hội quyết định ý

thức xã hội

a/ Khái niệm tồn tại xã hội và ý

thức xã hội

- Những điều kiện xã hội tồn tại

Tồn tại xã hội là mặt

vật chất của đời sống

xã hội. Bao gồm: điều

kiện địa lý tự nhiên,

dân số và phương

thức sản xuất

…..trong đó phương

thức sản xuất là yếu

tố cơ bản nhất .

- Khái niệm tồn tại xã hội

- Khái niệm ý thức xã hội Ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã

hội, bao gồm những quan điểm, tƣ tƣởng cùng

những tình cảm, tâm trạng, truyền thống … nảy

sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội

trong những giai đoạn phát triển nhất định.

Cấu trúc của ý thức xã hội

Tâm trạng, thói quen,

thái độ, ƣớc muốn,

nguyện vọng…

Hệ thống những quan

điểm, tƣ tƣởng:

CTRỊ, ĐĐ, TG, PQ,

NT…

b/ Vai trò quyết định của tồn tại

xã hội đối với ý thức xã hội

2. Tính độc lập tƣơng đối của

ý thức xã hội YTXH do TTXH quyết định nhƣng nó

vẫn có tính độc lập tƣơng đối điều này

đƣợc thể hiện ở :

+ YTXH thường lạc hậu so với TTXH

+ YTXH có thể vượt trước TTXH

+ YTXH có tính kế thừa trong sự phát

triển của mình

+ YTXH tác động lại TTXH.

IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ

NHIÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC

HÌNH THÀNH KINH TẾ- XÃ HỘI

1. Khái niệm, cấu trúc

hình thái kinh tế - xã hội

Là phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch

sử dùng để chỉ xã hội ở từng nấc

thang lịch sử nhất định, với một kiểu

quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội

đó, phù hợp với một trình độ nhất định

của lực lượng sản xuất, một kiến trúc

thượng tầng tương ứng được xây

dựng trên những quan hệ sản xuất ấy.

Lực lượng sản xuất

Quan hệ sản xuất

Người lao động

Quan hệ tổ chức,

quản lý

Quan hệ phân phối

Cơ sở hạ tầng:QHSH nền móng

QHSX tàn dư

QHSX mầm mống

Tư liệu sản xuất

Kiến trúc thượng tầng:

thiết chế xã hội tương ứng

Điều kiện

sinh hoạt vật

chất, địa lý,

dân cư…

TỒN TẠI

XÃ HỘI

Tư tưởng và

Phong tục,

truyền

thống…

Ý THỨC XÃ HỘI

Quan hệ sở hữu

các quan hệ

sản xuất hợp thành

cơ cấu kinh tế

Phương

thức

sản

xuất

SƠ ĐỒ CẤU TRÚC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

Chiếm hữu

nô lệ Phong kiến Tư bản

chủ nghĩa

Cộng sản

nguyên thuỷ

2. Sự phát triển của

các HT KT – XH

Cộng sản chủ nghĩa

CNXH CNCS

V. Giai cấp và vai trò của đấu tranh

giai cấp đối với sự phát triển của xã

hội có đối kháng giai cấp 1/ Khái niệm giai cấp Lênin đã đưa ra định nghĩa: “Giai cấp là

những tập đòan to lớn gồm những người

khác nhau về địa vị của họ trong một hệ

thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch

sử”.

Nguoàn goác giai caáp Xuaát hieän tö höõu TLSX

Söï phaân chia giaøu ngheøo

Saûn phaåm cuûa söï phaân

coâng lao ñoäng xaõ hoäi

Quaàn chuùng bò aùp böùc Boïn aùp böùc

Boïn aên baùm

Boïn ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi

Nguyeân nhaân

Saâu xa

Maâu thuaãn

Tröïc tieáp

Maâu thuaãn

LLSX cao

QHSX laïc haäu

Lôïi ích kinh teá

Lôïi ích chính trò

Giai caáp thoáng

trò vaø bò trò

Ñaáu

tranh

Giai caáp

Vai troø cuûa ñaáu tranh g/c Giaûi quyeát maâu thuaãn

Giöõa LLSX vaø QHSX

Phaùt trieån thaønh CMXH

Thuùc ñaåy ñôøi soáng XH phaùt trieån

Ñoäng löïc cho söï

phaùt trieån XH coù g/c

3/ Tính tất yếu của đấu

tranh giai cấp trong

TKQĐ lên CNXH

Trong CNTB, cuộc đấu tranh của

những người công nhân làm thuê

hay những người vô sản chống

những người hữu sản hay giai cấp

tư sản là một tất yếu.

3/ Tính tất yếu của đấu

tranh giai cấp trong

TKQĐ lên CNXH

Trong TKQĐ, cuộc đấu tranh của

những người công nhân (làm chủ

XH) chống những tàn dư của XH cũ

(đế quốc, lực lượng phản động,…).

VI. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA

DUY VẬT LỊCH SỬ VỀ CON NGƯỜI 1/ Khái niệm con người

Con người là một thực thể thống nhất

giữa mặt sinh vật với mặt xã hội.

2/ Bản chất con người

Trong tính hiện thực

của nó, bản chất của

con người là tổng

hòa những quan hệ

xã hội.

Baûn chaát con ngöôøi XAÕ HOÄI

NHAØ TRÖÔØNG

GIA ÑÌNH

3/ Nhân cách con người

là tổ hợp những thái

độ riêng có của mỗi

người được biểu hiện

thông qua quan hệ

hành động.

Caáu truùc nhaân caùch Naêng löïc, trình ñoä

Taâm hoàn

Theá giôùi quan