4. Chủ nghĩa duy vật lịch sử
Transcript of 4. Chủ nghĩa duy vật lịch sử
Chƣơng III
CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
I. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT
QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ
PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT
1. Sản xuất vật chất và vai trò của nó
b/ Vai troø cuûa saûn xuaát vaät chaát đối với
sự tồn tại và phát triển xaõ hoäi: + Laø cô sôû cuûa söï toàn taïi vaø phaùt
trieån xaõ hoäi
+ Laø cô sôû ñeå hình thaønh caùc quan
heä xaõ hoäi veà nhaø nöôùc, phaùp quyeàn,
ñaïo ñöùc, ngheä thuaät, toân giaùo
+ Laø ñieàu kieän quyeát ñònh cho con
ngöôøi caûi bieán töï nhieân, xaõ hoäi vaø
chính baûn thaân con ngöôøi.
Phương thức sản xuất là dùng để chỉ
những cách thức mà con người sử dụng để
tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở
những giai đoạn lịch sử nhất định
3. Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất
a/ Khái niệm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
II. BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ
KIẾN TRÚC THƢỢNG TẦNG
1.Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thƣợng tầng a/ Khái niệm cơ sở hạ tầng
Cơ sở hạ tầng là toàn bộ những
quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu
kinh tế của một xã hội nhất định.
b/ Khái niệm kiến trúc thƣợng
tầng
Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ
quan điểm chính trị, pháp quyền, triết
học, tôn giáo, đạo đức, nghệ thuật…
cùng với những thiết chế xã hội tương
ứng như nhà nước, đảng phái, giáo
hội, các đoàn thể xã hội… được hình
thành trên cơ sở hạ tầng nhất định.
III. TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT
ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI VÀ
TÍNH ĐỘC LẬP TƢƠNG ĐỐI
CỦA Ý THỨC XÃ HỘI
1. Tồn tại xã hội quyết định ý
thức xã hội
a/ Khái niệm tồn tại xã hội và ý
thức xã hội
Tồn tại xã hội là mặt
vật chất của đời sống
xã hội. Bao gồm: điều
kiện địa lý tự nhiên,
dân số và phương
thức sản xuất
…..trong đó phương
thức sản xuất là yếu
tố cơ bản nhất .
- Khái niệm tồn tại xã hội
- Khái niệm ý thức xã hội Ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã
hội, bao gồm những quan điểm, tƣ tƣởng cùng
những tình cảm, tâm trạng, truyền thống … nảy
sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội
trong những giai đoạn phát triển nhất định.
Cấu trúc của ý thức xã hội
Tâm trạng, thói quen,
thái độ, ƣớc muốn,
nguyện vọng…
Hệ thống những quan
điểm, tƣ tƣởng:
CTRỊ, ĐĐ, TG, PQ,
NT…
2. Tính độc lập tƣơng đối của
ý thức xã hội YTXH do TTXH quyết định nhƣng nó
vẫn có tính độc lập tƣơng đối điều này
đƣợc thể hiện ở :
+ YTXH thường lạc hậu so với TTXH
+ YTXH có thể vượt trước TTXH
+ YTXH có tính kế thừa trong sự phát
triển của mình
+ YTXH tác động lại TTXH.
IV. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ
NHIÊN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN CÁC
HÌNH THÀNH KINH TẾ- XÃ HỘI
1. Khái niệm, cấu trúc
hình thái kinh tế - xã hội
Là phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch
sử dùng để chỉ xã hội ở từng nấc
thang lịch sử nhất định, với một kiểu
quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội
đó, phù hợp với một trình độ nhất định
của lực lượng sản xuất, một kiến trúc
thượng tầng tương ứng được xây
dựng trên những quan hệ sản xuất ấy.
Lực lượng sản xuất
Quan hệ sản xuất
Người lao động
Quan hệ tổ chức,
quản lý
Quan hệ phân phối
Cơ sở hạ tầng:QHSH nền móng
QHSX tàn dư
QHSX mầm mống
Tư liệu sản xuất
Kiến trúc thượng tầng:
thiết chế xã hội tương ứng
Điều kiện
sinh hoạt vật
chất, địa lý,
dân cư…
TỒN TẠI
XÃ HỘI
Tư tưởng và
Phong tục,
truyền
thống…
Ý THỨC XÃ HỘI
Quan hệ sở hữu
các quan hệ
sản xuất hợp thành
cơ cấu kinh tế
Phương
thức
sản
xuất
SƠ ĐỒ CẤU TRÚC HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
Chiếm hữu
nô lệ Phong kiến Tư bản
chủ nghĩa
Cộng sản
nguyên thuỷ
2. Sự phát triển của
các HT KT – XH
Cộng sản chủ nghĩa
CNXH CNCS
V. Giai cấp và vai trò của đấu tranh
giai cấp đối với sự phát triển của xã
hội có đối kháng giai cấp 1/ Khái niệm giai cấp Lênin đã đưa ra định nghĩa: “Giai cấp là
những tập đòan to lớn gồm những người
khác nhau về địa vị của họ trong một hệ
thống sản xuất xã hội nhất định trong lịch
sử”.
Nguoàn goác giai caáp Xuaát hieän tö höõu TLSX
Söï phaân chia giaøu ngheøo
Saûn phaåm cuûa söï phaân
coâng lao ñoäng xaõ hoäi
Nguyeân nhaân
Saâu xa
Maâu thuaãn
Tröïc tieáp
Maâu thuaãn
LLSX cao
QHSX laïc haäu
Lôïi ích kinh teá
Lôïi ích chính trò
Giai caáp thoáng
trò vaø bò trò
Ñaáu
tranh
Giai caáp
Vai troø cuûa ñaáu tranh g/c Giaûi quyeát maâu thuaãn
Giöõa LLSX vaø QHSX
Phaùt trieån thaønh CMXH
Thuùc ñaåy ñôøi soáng XH phaùt trieån
Ñoäng löïc cho söï
phaùt trieån XH coù g/c
3/ Tính tất yếu của đấu
tranh giai cấp trong
TKQĐ lên CNXH
Trong CNTB, cuộc đấu tranh của
những người công nhân làm thuê
hay những người vô sản chống
những người hữu sản hay giai cấp
tư sản là một tất yếu.
3/ Tính tất yếu của đấu
tranh giai cấp trong
TKQĐ lên CNXH
Trong TKQĐ, cuộc đấu tranh của
những người công nhân (làm chủ
XH) chống những tàn dư của XH cũ
(đế quốc, lực lượng phản động,…).
VI. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA
DUY VẬT LỊCH SỬ VỀ CON NGƯỜI 1/ Khái niệm con người
Con người là một thực thể thống nhất
giữa mặt sinh vật với mặt xã hội.
2/ Bản chất con người
Trong tính hiện thực
của nó, bản chất của
con người là tổng
hòa những quan hệ
xã hội.
3/ Nhân cách con người
là tổ hợp những thái
độ riêng có của mỗi
người được biểu hiện
thông qua quan hệ
hành động.