www.ecrc.mn

Орхон аймгийн өрсөлдөх чадвар

2014 оны 10 сарын 30

www.ecrc.mn

2

Өрсөлдөх чадвар гэж юу вэ?

• Хэрхэн хөгжих арга замаа тодорхойлох арга хэрэгсэл

Судалгаа

Өрсөлдөх чадвар судлал нь аливаа улсын компаниуд нь илүү өндөр ашиг орлоготой, ард түмэн нь илүү чинээлэг, хангалуун амьдралтай байх орчныг бүрдүүлж, хөгжүүлэх бодлого болоод бодит байдал хоёрыг харьцуулан судалдаг.

www.ecrc.mn

3

Өрсөлдөх чадвар гэж юу вэ?

1. Үр ашиг

Хэнд ч хэрэггүй зүйлийг үр ашигтай хийхээс хэрэггүй юм гэж үгүй.

Петер Дракер

2. Сонголт

Юу хийж чадах вэ?

Юу хийвэл бусдаас илүү байх вэ?

Давид Рикардо, Харьцангуй давуу талын онол, 1819

2. Нөөц

Олон янзын нөөцүүдээ хэрхэн ашиглах

2. Зорилтууд

Өрсөлдөх чадвар нь өөрөө зорилт биш, харин түүнд хүрэх эдийн засгийн хэрэгсэл юм.

Ард түмэн - амьжиргааны түвшин

Аж ахуйн нэгжүүд - ашиг орлого

Улс орон - хөгжил цэцэглэл

www.ecrc.mn

4

Өрсөлдөх чадварыг яагаад хэмждэг вэ?

Урьд нь:ДНБ-ны өсөлт

Эдийн

засгийн өсөлт/

Эдийн

засгийн өсөлт/

Хэмжиж чадахгүй бол удирдаж чадахгүй, удирдаж чадахгүй бол хянаж чадахгүй, хянаж чадахгүй бол сайжруулж чадахгүй.

Яагаад эрэмбэлдэг вэ? Бусадтай харьцуулахад ямар

байгаагаа тодорхойлох Өнөөгийн нөхцөл байдлаа

үнэлэх Давуу болон сул талаа олж

мэдэх Бусдаас суралцах

Улс орны хөгжлийн түвшинг хэмжихдээ:

www.ecrc.mn

5

Монгол Улсын Өрсөлдөх чадварын тайлан

Статистик мэдээлэл

Санал асуулга4 хүчин зүйл

331 шалгуур үзүүлэлт

Сингапур

Катар Тайланд

Малайз

Мексик

БНСУ

Чили

Перу

Словак Казахстан

Болгар Словени

Украин

ОХУ

Монгол

14 улстай харьцуулсан

2010

20112012

2013

www.ecrc.mn

6

Монгол Улсын өрсөлдөх чадвар 2013С

инга

пур

Мал

айз

Кат

ар

БН

СУ

Тай

лан

д

Чил

и

Мек

сик

Каз

ахст

ан

ОХ

У

Пер

у

Сл

овак

Укр

айн

Сл

овен

и

Бол

гар

Мон

гол

10

0

96

95

91

88

86

84

82

80

77

76

76

74

72

62

2010 2011 2012 2013 20 24 28

39

62

14-р байр

15-р

байр 15-р

байр 15-р

байр

Эрэмбэ / 1-15 Оноо / 0-100

2013 оны үр дүнгээр Монгол Улсын өрсөлдөх чадварын оноо 39-

өөс 62 болж өссөн ч эрэмбийн хувьд өөрчлөгдөөгүй байна.

2013

201220112010

www.ecrc.mn

7

Аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан

• Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чадварын судалгааны төв анх удаа орон нутгийн хөгжлийг үнэлж, аймгуудын өрсөлдөх чадварын өнөөгийн түвшинг судлах санаачилга гарган Аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайланг хоёр дахь жилдээ гаргаад байна.

www.ecrc.mn

8

Аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан

Статистик мэдээлэл

4 хүчин зүйл

180 үзүүлэлтСанал асуулга21 аймаг, 525 оролцогч

21 аймгийг харьцуулсан

www.ecrc.mn

Яагаад аймгуудын өрсөлдөх чадвар гэж?

9

2009 2010 2011 2012 2013* -

5

10

15

20

-10%

0%

10%

20%

6.6

8.4

11

.1

14

.0

17

.6

-1.3%

6.4%

17.5%

12.6% 11.7%

Эдийн засгийн өсөлт

ДНБ, оны үнээр, их наяд төгрөгДНБ-ий өсөлт

Улсын нийт ДНБ-ны 64 хувийг Улаанбаатар хотод, 7 хувийг Эрдэнэт үйлдвэр орших Орхон аймагт, үлдсэн 29 хувийг бусад 20 аймаг бүрдүүлж байна.

Улаанбаатар63%

Орхон7%

Бусад аймгуу

д29%

ДНБ, 2013

Эдийн засгийн өсөлт 11.7% (2013)

www.ecrc.mn

Яагаад аймгуудын өрсөлдөх чадвар гэж?

10

Нэг хүнд ногдох ДНБ аймгуудад Улаанбаатар хотоос 2 дахин бага байна.

2013

Баян-Ө

лгий

Завхан

Ховд

Баянхо

нгор

Орхо

н

Хөвсгө

л

Дархан-

Уул

Дундго

вь

Сэлэн

гэ

Дорнод

Хэнти

й -

3,000

6,000

9,000

12,000

15,000 Нэг хүнд ногдох ДНБ, 2013

Нэг хүнд ногдох ДНБ, оны үнээр, мянган төгрөг

Улсын дундаж

www.ecrc.mn

11

Шалгуур үзүүлэлтүүд

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТАМИР ТЭНХЭЭАймгийн макро эдийн засгийн үнэлгээ

ЗАСАГЛАЛЫН ҮР АШИГӨрсөлдөх чадварыг дэмжих Засгийн

газрын бодлогын цар хүрээ

БИЗНЕСИЙН ҮР АШИГБизнесийн байгууллагын шинэлэг, үр ашигтай,

хариуцлагатай үйл ажиллагааны цар хүрээ

ДЭД БҮТЭЦБизнесийн хэрэгцээг хангах технологи,

шинжлэх ухаан, хүний нөөцийн цар хүрээ

• Эдийн засаг• Эдийн засгийн салбаруудын хөгжил• Хүн амын амьжиргааны түвшин• Хөдөлмөр эрхлэлт

• Аймгийн төсөв• Институцийн тогтолцоо• Бизнесийн эрхзүй• Нийгмийн тогтолцоо

• Бизнесийн орчин• Хөдөлмөрийн зах зээл, бүтээмж• Санхүү• Менежмент

• Үндсэн дэд бүтэц• Технологийн дэд бүтэц• Шинжлэх ухаан, боловсрол, соёл• Эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчин

www.ecrc.mn

12

Аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан

Дархан-Уул

Өмнөговь

Орхон

ОР

ХО

Н 1

ӨМ

НӨ

ГО

ВЬ

2

ДА

РХ

АН

-УУ

Л 3

ДО

РН

ОГ

ОВ

Ь 4

ТӨ

В 5

СЭ

ЛЭ

НГ

Э 6

СҮ

ХБ

АА

ТА

Р 7

ГО

ВЬ

СҮ

МБ

ЭР

8

ДО

РН

ОД

9

УВ

С 1

0

БА

ЯН

-ӨЛ

ГИ

Й 1

1

БУ

ЛГ

АН

12

ГО

ВЬ

-АЛ

ТА

Й 1

3

ӨВ

ӨР

ХА

НГ

АЙ

14

ХО

ВД

15

ХЭ

НТ

ИЙ

16

ЗА

ВХ

АН

17

ХӨ

ВС

ГӨ

Л 1

8

БА

ЯН

ХО

НГ

ОР

19

ДУ

НД

ГО

ВЬ

20

АР

ХА

НГ

АЙ

21

10

0

90

82

81

76

76

75

71

65

64

58

57

55

55

54

54

51

50

44

43

41

Өрсөлдөх чадварын ерөнхий оноогоор Орхон аймаг тэргүүллээ.

www.ecrc.mn

13

ОРХОН АЙМГИЙН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАР

www.ecrc.mn

14

Аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан

Дархан-Уул

Өмнөговь

Орхон

БА

ЯН

-ӨЛ

ГИ

Й 1

1

ГО

ВЬ

-АЛ

ТА

Й 1

3

ЗА

ВХ

АН

17

УВ

С 1

0

ХО

ВД

15

АР

ХА

НГ

АЙ

21

БА

ЯН

ХО

НГ

ОР

19

БУ

ЛГ

АН

12

ОР

ХО

Н 1

ӨВ

ӨР

ХА

НГ

АЙ

14

ХӨ

ВС

ГӨ

Л 1

8

ГО

ВЬ

СҮ

МБ

ЭР

8

ДА

РХ

АН

-УУ

Л 3

СЭ

ЛЭ

НГ

Э 6

ТӨ

В 5

ДО

РН

ОГ

ОВ

Ь 4

ДУ

НД

ГО

ВЬ

20

ӨМ

НӨ

ГО

ВЬ

2

ДО

РН

ОД

9

СҮ

ХБ

АА

ТА

Р 7

ХЭ

НТ

ИЙ

16

58

55

51

64

54

41 44

57

10

0

55

50

71 8

2

76 76 81

43

90

65 7

5

54

Өрсөлдөх чадварын ерөнхий оноогоор Орхон аймаг тэргүүллээ.

Баруун бүс Хангайн бүс Төвийн бүс Зүүн бүс

www.ecrc.mn

15

Өрсөлдөх чадвар ба ДНБ-ий хамаарал

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 211

3

5

7

9

11

13

15

17

19

21

Орхон

Архангай

Баян-Өлгий

Баянхонгор

Булган

Говь-Алтай

Говьсүмбэр

Дархан-УулДорноговь

Дорнод

Дундговь

Завхан

Өвөрхангай

Өмнөговь

СүхбаатарСэлэнгэ

Төв

Увс

Ховд

Хөвсгөл

Хэнтий

ДНБ-ны эрэмбэ

Өр

сө

лд

өх

ча

дв

ар

ын

эр

эмб

э

Эдийн засгийн хэмжээ их л бол өрсөлдөх чадвартай гэж ойлгож болохгүй. Өрсөлдөх чадвар сайн байвал баялгийг бүтээх боломжтой.

www.ecrc.mn

16

Өрсөлдөх чадварын үнэлгээ: Эдийн засаг

Сэлэнгэ

Өмнөговь

Орхон

Эдийн засгийн тамир тэнхээ үзүүлэлтээр Орхон аймаг тэргүүллээ.

ОР

ХО

Н 1

ӨМ

НӨ

ГО

ВЬ

2

СЭ

ЛЭ

НГ

Э 3

СҮ

ХБ

АА

ТА

Р 4

ДА

РХ

АН

-УУ

Л 5

ТӨ

В 6

ӨВ

ӨР

ХА

НГ

АЙ

7

ДО

РН

ОГ

ОВ

Ь 8

АР

ХА

НГ

АЙ

9

УВ

С 1

0

ДО

РН

ОД

11

ГО

ВЬ

СҮ

МБ

ЭР

12

ХО

ВД

13

ГО

ВЬ

-АЛ

ТА

Й 1

4

БА

ЯН

ХО

НГ

ОР

15

ЗА

ВХ

АН

16

БА

ЯН

-ӨЛ

ГИ

Й 1

7

ХӨ

ВС

ГӨ

Л 1

8

ХЭ

НТ

ИЙ

19

БУ

ЛГ

АН

20

ДУ

НД

ГО

ВЬ

21

10

0

96

88

78

77

76

70

63

60

56

48

45

44

44

43

40

39

38

37

37

28

www.ecrc.mn

17

Орхон аймгийн эдийн засгийн тамир тэнхээ

Орхон аймаг

• Хүн амын өсөлт, шилжилт хөдөлгөөнтэй уялдуулан шинээр ажлын байр бий болгож буй үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбарууд, ЖДҮ-ийг бодитоор дэмжих•Уул уурхайн салбарт оюуны хэт дайжилтыг саармагжуулах•Инфляцийг хэт хөөрөгдөхгүй байх, зах зээлийн зарчмууд шударга үйлчлэх

www.ecrc.mn

18

Өрсөлдөх чадварын үнэлгээ: Засаглал

Төв

Дорноговь

Сүхбаатар

Засаглалын үр ашиг үзүүлэлтээр Сүхбаатар аймаг тэргүүллээ.

СҮ

ХБ

АА

ТА

Р 1

ДО

РН

ОГ

ОВ

Ь 2

ТӨ

В 3

ОР

ХО

Н 4

ӨМ

НӨ

ГО

ВЬ

5

ГО

ВЬ

СҮ

МБ

ЭР

6

БУ

ЛГ

АН

7

ДО

РН

ОД

8

ЗА

ВХ

АН

9

ХЭ

НТ

ИЙ

10

СЭ

ЛЭ

НГ

Э 1

1

ДА

РХ

АН

-УУ

Л 1

2

ХО

ВД

13

ГО

ВЬ

-АЛ

ТА

Й 1

4

АР

ХА

НГ

АЙ

15

БА

ЯН

-ӨЛ

ГИ

Й 1

6

ӨВ

ӨР

ХА

НГ

АЙ

17

БА

ЯН

ХО

НГ

ОР

18

ХӨ

ВС

ГӨ

Л 1

9

УВ

С 2

0

ДУ

НД

ГО

ВЬ

21

10

0

92

90

71

69

67

64

64

62

58

48

47

42

40

39

37

30

26

23

23

20

www.ecrc.mn

19

Орхон аймгийн засаглалын орчин

• Чадварлаг дундаж давхаргыг бүрдүүлэхэд чиглэсэн стратеги, алсын хараатай алхамуудыг хэрэгжүүлэх

• Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн сангууд• Төрийн/нутгийн удирдлагын зарим үйлчилгээг илүү ойлгомжтой, хүртээмжтэй болгох

www.ecrc.mn

20

Өрсөлдөх чадварын үнэлгээ: Бизнесийн орчин

Хөвсгөл

Орхон

Өмнөговь

Бизнесийн үр ашиг үзүүлэлтээр Өмнөговь аймаг тэргүүллээ.

ӨМ

НӨ

ГО

ВЬ

1

ОР

ХО

Н 2

ХӨ

ВС

ГӨ

Л 3

УВ

С 4

СЭ

ЛЭ

НГ

Э 5

БА

ЯН

-ӨЛ

ГИ

Й 6

ДО

РН

ОД

7

ДА

РХ

АН

-УУ

Л 8

ӨВ

ӨР

ХА

НГ

АЙ

9

ДО

РН

ОГ

ОВ

Ь 1

0

ГО

ВЬ

-АЛ

ТА

Й 1

1

ГО

ВЬ

СҮ

МБ

ЭР

12

БА

ЯН

ХО

НГ

ОР

13

ХО

ВД

14

СҮ

ХБ

АА

ТА

Р 1

5

ТӨ

В 1

6

ЗА

ВХ

АН

17

ДУ

НД

ГО

ВЬ

18

ХЭ

НТ

ИЙ

19

БУ

ЛГ

АН

20

АР

ХА

НГ

АЙ

21

10

0

92

86

85

84

78

74

72

71

70

67

58

50

50

44

44

40

37

35

32

17

www.ecrc.mn

21

Орхон аймгийн бизнесийн орчин

• Банк санхүүгийн салбарыг улам чадавхижуулах (санхүүгийн хэрэгслүүдийн үр шимийг нэмэгдүүлэх, чанаржуулах)

• Уул уурхайн салбарын сөрөг нөлөөллүүдийг анхаарах, МУ-ын ногоон хөгжлийн стратегитэй уялдсан үйл ажиллагаанууд явуулах (2014 оны 6-р сард батлагдсан)•Мэргэшсэн ажиллах хүчнийг татах, урамшуулах

www.ecrc.mn

22

Өрсөлдөх чадварын үнэлгээ: Дэд бүтэц

Говьсүмбэр

Орхон

Дархан-Уул

Дэд бүтэц үзүүлэлтээр Дархан-Уул аймаг тэргүүллээ.

ДА

РХ

АН

-УУ

Л 1

ОР

ХО

Н 2

ГО

ВЬ

СҮ

МБ

ЭР

3

БУ

ЛГ

АН

4

ДУ

НД

ГО

ВЬ

5

УВ

С 6

ХЭ

НТ

ИЙ

7

ТӨ

В 8

ДО

РН

ОГ

ОВ

Ь 9

ХО

ВД

10

ӨМ

НӨ

ГО

ВЬ

11

БА

ЯН

-ӨЛ

ГИ

Й 1

2

СЭ

ЛЭ

НГ

Э 1

3

ДО

РН

ОД

14

ГО

ВЬ

-АЛ

ТА

Й 1

5

СҮ

ХБ

АА

ТА

Р 1

6

ЗА

ВХ

АН

17

БА

ЯН

ХО

НГ

ОР

18

ХӨ

ВС

ГӨ

Л 1

9

АР

ХА

НГ

АЙ

20

ӨВ

ӨР

ХА

НГ

АЙ

21

10

0

97

84

72

68

68

64

63

63

59

58

55

52

47

46

46

42

41

32

32

26

www.ecrc.mn

23

Орхон аймгийн дэд бүтэц

• Хүн амын тоотой уялдуулан бага сургууль, боловсролын байгууллагуудыг хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, орчин үеийн заах аргазүйг чанаржуулах

• Хүрээлэн буй орчны эрүүл, аюулгүй байдалд анхаарах, ногоон хөгжлийн шинэ концепцуудыг нэвтрүүлэх

• Авто замын чанарыг сайжруулах

www.ecrc.mn

24

Өрсөлдөх чадварын амжилтын хүрээ

Орхон аймаг

Тулгарч буй бэрхшээлүүд

• Төсөв, санхүүгийн зохистой хуваарилалт• Хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх• Боловсролын салбарын чанар• Төрийн албаны авлига, хүнд суртал• Аймгийн төвийг хотын статустай болгох

www.ecrc.mn

25

Өрсөлдөх чадварын зарим шалгуур үзүүлэлтүүд

www.ecrc.mn

26

Өрсөлдөх чадварын хамгийн хамгийн – Хангайн бүс

• Архангай – Ажилгүйдлийн түвшин хамгийн бага– Авлига, хээл хахууль өндөр

• Баянхонгор– Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин өндөр– Орлогын тэгш бус байдал өндөр

• Булган– Үнийн өсөлт харьцангуй сул– Сургуульд хамрагдалтын хувь бага

• Орхон– Аж үйлдвэр, барилгын салбарын бүтээмж өндөр– Ажилгүйдэл их

• Өвөрхангай– Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин өндөр– Хүний хөгжлийн индекс сул

• Хөвсгөл– Зах зээлийн багтаамж их – Хүний хөгжлийн индекс сул

www.ecrc.mn

27

Өмнөх жилтэй харьцуулахад ...

www.ecrc.mn

28

Өмнөх жилтэй харьцуулахад ...

www.ecrc.mn

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа

Facebook / ecrcmn

Twitter / ursulduhchadvar

YouTube / ecrcmn

11-321927

www.ecrc.mn

info@ecrc.mn