1

ΣύγχρονηΣύγχρονη γλωσσολογίαγλωσσολογία

δοµισµόςδοµισµός//στρουκτουραλισµόςστρουκτουραλισµός --SaussureSaussure ((1916)1916)

ΛΟΓΟΣ:Ικανότητα/δραστηριότητα

γλωσσικής επικοινωνίας

ΓΛΩΣΣΑ:Συµβάσεις µιας γλωσσικής

κοινότητας

για επικοινωνία

ΟΜΙΛΙΑΤα λόγια κάθε οµιλητή

µια συγκεκριµένη στιγµή

µε βάση συµβάσεις γλώσσας:

2

ΓλώσσαΓλώσσα ((ΣύστηµαΣύστηµα συµβάσεωνσυµβάσεων))

ΚοινωνικόΚοινωνικό φαινόµενοφαινόµενο: : πώςπώς έχουνέχουν συναινέσεισυναινέσει ((ασυνείδηταασυνείδητα) )

οιοι συνοµιλητέςσυνοµιλητές ότιότι µπορούνµπορούν νανα συνεννοηθούνσυνεννοηθούν. (. (ππ..χχ. . τοτο ίδιοίδιοαντικείµενοαντικείµενο σταστα ελληνικάελληνικά τραέζιτραέζι καικαι σταστα αγγλικάαγγλικά tabletable, , άρθραάρθρα

σταστα ελληνικάελληνικά αλλάαλλά όχιόχι σταστα ρώσικαρώσικα))

ΣυµβάσειςΣυµβάσεις ήή κανόνεςκανόνες ((ππ..χχ. . ποιαποια φωνήµαταφωνήµατα, , ποιεςποιες λέξειςλέξεις, ,

ποιαποια σύνταξησύνταξη))

ΕγγεγραµµένηΕγγεγραµµένη στοστο νουνου τωντων οµιλητώνοµιλητών ––ασυνείδηταασυνείδητα κυρίωςκυρίως

καικαι πανοµοιότυπαπανοµοιότυπα

ΣυνειδητήΣυνειδητή µόνοµόνο ενεν µέρειµέρει, , ππ..χχ. . ότανόταν καταγράφεταικαταγράφεται σεσε

λεξικάλεξικά καικαι γραµµατικέςγραµµατικές

3

ΟµιλίαΟµιλία ((ΧρήσηΧρήση γλώσσαςγλώσσας))

ΧειροπιαστάΧειροπιαστά λόγιαλόγια. . ΜπορούνΜπορούν πάνταπάντα νανα ηχογραφηθούνηχογραφηθούν ήή

νανα γραφτούνγραφτούν ((ππ..χχ. . όλεςόλες οιοι προτάσειςπροτάσεις πουπου λέγονταιλέγονται σήµερασήµερα

απόαπό ελληνόφωναελληνόφωνα άτοµαάτοµα))

ΑτοµικόΑτοµικό φαινόµενοφαινόµενο ((απόφασηαπόφαση οµιλούντοςοµιλούντος γιαγια τοτο τιτι

ακριβώςακριβώς θαθα πειπει//εκφράσειεκφράσει))

∆ραστηριότητα∆ραστηριότητα πουπου εκτυλίσσεταιεκτυλίσσεται στοστο χρόνοχρόνο ((αναγκαστικάαναγκαστικά

κάτικάτι λέγεταιλέγεται νωρίτερανωρίτερα απόαπό κάτικάτι άλλοάλλο). (). (ΣτηΣτη γραφήγραφή βέβαιαβέβαια

εκτυλίσσεταιεκτυλίσσεται γραµµικάγραµµικά στοστο χώροχώρο))

ΠροϊόνΠροϊόν τηςτης γλώσσαςγλώσσας, , δηλδηλ. . εφαρµογήεφαρµογή τωντων συµβάσεώνσυµβάσεών τηςτης

γιαγια νανα δηµιουργηθούνδηµιουργηθούν νέεςνέες λέξειςλέξεις, , προτάσειςπροτάσεις, , κείµενακείµενα

4

ΑντικείµενοΑντικείµενο γλωσσολογίαςγλωσσολογίαςε0ιλογήε0ιλογή ορισµένωνορισµένων φαινοµένωνφαινοµένων

α0όα0ό ορισµένεςορισµένες µόνοµόνο σκο0ιέςσκο0ιέςό0ωςό0ως όλεςόλες οιοι ε0ιστήµεςε0ιστήµες

ΓλώσσαΓλώσσα έναντιέναντι οµιλίαςοµιλίας

ΓλώσσαΓλώσσα ωςως αυτόνοµοαυτόνοµο φαινόµενοφαινόµενο ((αντικείµενοαντικείµενοεσωτερικήςεσωτερικής γλωσσολογίαςγλωσσολογίας ήή θεωρητικήςθεωρητικής). ).

ΣχέσηΣχέση γλώσσαςγλώσσας--νόησηςνόησης--κοινωνίαςκοινωνίας--ιστορίαςιστορίας κλπκλπ. . ενδιαφέρουσαενδιαφέρουσα µενµεν αλλάαλλά εναποτίθεταιεναποτίθεται στοστο µέλλονµέλλον, , αφούαφούέχειέχει πρώταπρώτα περιγραφείπεριγραφεί ηη γλώσσαγλώσσα ανεξάρτηταανεξάρτητα απόαπό άλλαάλλαφαινόµεναφαινόµενα..

ΗΗ σχέσησχέση αυτήαυτή αντικείµενοαντικείµενο εξωτερικήςεξωτερικής γλωσσολογίαςγλωσσολογίας ((τατασηµερινάσηµερινά διεπιστηµονικάδιεπιστηµονικά πεδίαπεδία όπωςόπως ηηκοινωνιογλωσσολογίακοινωνιογλωσσολογία καικαι ηη ψυχογλωσσολογίαψυχογλωσσολογία))

5

ΑρχέςΑρχές γιαγια 0εριγραφή0εριγραφή γλώσσαςγλώσσας

ΗΗ γλωσσολογίαγλωσσολογία 0εριγράφει0εριγράφει τητη γλωσσικήγλωσσική συµ0εριφοράσυµ0εριφορά. . ∆εν∆εν τητη ρυθµίζειρυθµίζει ((ό0ωςό0ως οιοι 0αραδοσιακές0αραδοσιακές γραµµατικέςγραµµατικές καικαιοιοι οδηγίεςοδηγίες φιλολόγωνφιλολόγων) () (σεσε αντίθεσηαντίθεση µεµε καθηµερινέςκαθηµερινέςεντυ0ώσειςεντυ0ώσεις γιαγια τοτο ρόλορόλο τωντων γλωσσολόγωνγλωσσολόγων).).

ΗΗ γλώσσαγλώσσα στηστη συγχρονίασυγχρονία όχιόχι στηστη διαχρονίαδιαχρονία:: δηλδηλ. . ακινητο0οιηµένηακινητο0οιηµένη 0αρά0αρά τηντην αέναηαέναη αλλαγήαλλαγή τηςτης σεσε µιαµιασυγκεκριµένησυγκεκριµένη ιστορικήιστορική στιγµήστιγµή ((00..χχ. . τατα ελληνικάελληνικά σήµερασήµεραµόνοµόνο όχιόχι τατα αρχαίααρχαία ήή µεσαιωνικάµεσαιωνικά γιατίγιατί οιοι συµβάσειςσυµβάσεις τουςτουςσεσε 0αλαιότερες0αλαιότερες µορφέςµορφές διαφέρουνδιαφέρουν, , 00..χχ. . έχειέχει αλλάξειαλλάξειδραστικάδραστικά ηη σύνταξησύνταξη καικαι ηη 0ροφορά0ροφορά α0όα0ό τηντην αττικήαττικήδιάλεκτοδιάλεκτο τηςτης ΑρχαίαςΑρχαίας ΑθήναςΑθήνας).).

ΠροτεραιότηταΠροτεραιότητα 0ροφορικού0ροφορικού λόγουλόγου ((έναντιέναντι γραφήςγραφής) ) ΟιΟιγλώσσεςγλώσσες είναιείναι αρχικάαρχικά τουλάχιστοντουλάχιστον 0ροφορικές0ροφορικές ((έναντιέναντι τηςτηςφιλολογίαςφιλολογίας 0ου0ου µελετάµελετά νεκρέςνεκρές γρα0τέςγρα0τές γλώσσεςγλώσσες ό0ωςό0ως ηηλατινικήλατινική))

6

ΣηµείοΣηµείο ((γλωσσικόγλωσσικό σύµβολοσύµβολο))((κατεξοχήνκατεξοχήν 0αράδειγµα0αράδειγµα οιοι λέξειςλέξεις))

∆ύο∆ύο αδιαίρετεςαδιαίρετες όψειςόψεις τουτου σηµείουσηµείου::

ΣηµαίνονΣηµαίνον ((ακουστικήακουστική εικόναεικόνα --έκφρασηέκφραση))

----------------------------------------------------------------

ΣηµαινόµενοΣηµαινόµενο ((ιδέαιδέα --περιεχόµενοπεριεχόµενο))

BBασικήασική αρχήαρχή:: ΑυθαιρεσίαΑυθαιρεσία τουτου σηµείουσηµείου: : σχέσησχέση σηµαίνοντοςσηµαίνοντος //σηµαινόµενουσηµαινόµενου τυχαίατυχαία, , απλώςαπλώς µιαµιακοινωνικήκοινωνική σύµβασησύµβαση ((ππ..χχ. . κουτίκουτί, , box box ……))

εξαίρεσηεξαίρεση ηη ονοµατοποιίαονοµατοποιία ((ππ..χχ. . κούκοςκούκος, , µουµουνίζειµουµουνίζει) )

7

ΣύστηµαΣύστηµα σηµείωνσηµείων

ΗΗ γλώσσαγλώσσα συνιστάσυνιστά

σύστηµασύστηµα αλληλοεξαρτώµενωναλληλοεξαρτώµενων σηµείωνσηµείων

καικαι όχιόχι α0λόα0λό άθροισµάάθροισµά τουςτους

πιοπιο συγκεκριµένασυγκεκριµένα: :

ΈναΈνα σηµείοσηµείο ορίζεταιορίζεται µεµε βάσηβάση άλλαάλλα σηµείασηµεία

((τιςτις διαφορέςδιαφορές καικαι οµοιότητέςοµοιότητές τουςτους) )

καικαι όχιόχι µεµε βάσηβάση τοτο σεσε τιτι αναφέρεταιαναφέρεται στονστον κόσµοκόσµο ππ..χχ. . ηη λέξηλέξη ««παπούτσιπαπούτσι»» µεµε βάσηβάση τοτο πώςπώς διαφέρειδιαφέρει καικαιµοιάζειµοιάζει σεσε άλλεςάλλες λέξειςλέξεις όπωςόπως ««κάλτσακάλτσα»», , ««πέδιλοπέδιλο»», , ««µπόταµπότα»», , ««παντόφλαπαντόφλα»» καικαι όχιόχι µεµε βάσηβάση τηντην αναφοράαναφορά τηςτης σεσεπράγµαταπράγµατα πουπου βάζουµεβάζουµε σταστα πόδιαπόδια µαςµας. . ∆εν∆εν µπορούµεµπορούµε νανατηντην ορίσουµεορίσουµε χωρίςχωρίς λόγιαλόγια, , δείχνονταςδείχνοντας απλώςαπλώς σεσε τίτίαναφέρεταιαναφέρεται. .

8

Α0οδοχήΑ0οδοχή συστήµατοςσυστήµατος σηµείωνσηµείων

ε0ιτρέ0ειε0ιτρέ0ει στηστη συνέχειασυνέχεια

διάφορεςδιάφορες 0εριγραφές0εριγραφές τουτου, ,

00..χχ. . σχέσειςσχέσεις µεταξύµεταξύ σηµείωνσηµείων

ΣυνταγµατικέΣυνταγµατικέςς σχέσειςσχέσεις: : 0ώς0ώς συνδυάζονταισυνδυάζονται µεµεάλλεςάλλες, , 00..χχ..

τοτο αγόριαγόρι 0αίζει0αίζειτοτο αγόριαγόρι έκλαψεέκλαψε γοεράγοεράτοτο αγόριαγόρι έφυγεέφυγε

ΠαραδειγµατικέςΠαραδειγµατικές σχέσειςσχέσεις: : 0ώς0ώς αντικαθίστανταιαντικαθίστανταια0όα0ό άλλεςάλλες, , 00..χχ. .

τοτο κορίτσικορίτσι 0αίζει0αίζειτοτο 0αιδί0αιδί 0αίζει0αίζειηη γάταγάτα 0αίζει0αίζει

9

∆ι0λή∆ι0λή άρθρωσηάρθρωση: : θεµελιακήθεµελιακή ιδιοµορφίαιδιοµορφία ανθρώ0ινηςανθρώ0ινης γλώσσαςγλώσσας

ΌχιΌχι α0λέςα0λές συσχετίσειςσυσχετίσεις ήχωνήχων--εννοιώνεννοιών

((ό0ωςό0ως σταστα ιερογλυφικάιερογλυφικά συστήµατασυστήµατα γραφήςγραφής). ).

ΑντιθέτωςΑντιθέτως,, α0εριόριστοςα0εριόριστος αριθµόςαριθµός 0ροτάσεων0ροτάσεων µεµε0εριορισµένο0εριορισµένο αριθµόαριθµό µέσωµέσω

((ό0ωςό0ως σταστα αλφαβητικάαλφαβητικά συστήµατασυστήµατα γραφήςγραφής))

ΛόγωΛόγω δι0λήςδι0λής άρθρωσηςάρθρωσης: : δηλδηλ. . οργάνωσηςοργάνωσης σεσε δύοδύοε0ί0εδαε0ί0εδα::

αα) ) στοιχείαστοιχεία χωρίχωρίςς νόηµανόηµα ((φωνήµαταφωνήµατα, , 00..χχ. . κκ, , αα, , ψψ))

ββ) ) στοιχείαστοιχεία µεµε νόηµανόηµα ((λέξειςλέξεις, , 0ροτάσεις0ροτάσεις……..00..χχ. . φέρεφέρε τοτο ψάριψάρι ))

10

Στρωµατο0οίησηΣτρωµατο0οίηση γλώσσαςγλώσσας

ιεραρχικήιεραρχική οργάνωσηοργάνωση

ΤαΤα φωνήµαταφωνήµατα δενδεν έχουνέχουν α0όα0ό µόναµόνα τουςτους νόηµανόηµα

((0έρα0έρα α0όα0ό εξαιρέσειςεξαιρέσεις ό0ωςό0ως ε0ιφωνήµαταε0ιφωνήµατα αα!, !, εε!)!)

ΝόηµαΝόηµα 0αράγεται0αράγεται µόνοµόνο α0όα0ό::

αα) ) συνδυασµούςσυνδυασµούς φωνηµάτωνφωνηµάτων σεσε λέξειςλέξεις

((0αρά0αρά))

ββ) ) συνδυασµούςσυνδυασµούς συνθετικώνσυνθετικών σεσε λέξειςλέξεις

((0αρακάλεσα0αρακάλεσα))

γγ) ) συνδυασµούςσυνδυασµούς λέξεωνλέξεων σεσε 0ροτάσεις0ροτάσεις ((τοντον((0αρακάλεσα0αρακάλεσα νανα φύγειφύγει))

11

Ε0ί0εδαΕ0ί0εδα ανάλυσηςανάλυσης τηςτης γλώσσαςγλώσσας

υ0οσυστήµαταυ0οσυστήµατα συνολικούσυνολικού συστήµατοςσυστήµατος

ΣηµαίνονΣηµαίνον: (: (µέσαµέσα νοηµατοδότησηςνοηµατοδότησης))

φωνολογίαφωνολογία

µορφολογίαµορφολογία ((κυρίωςκυρίως γραµµατικέςγραµµατικές κλίσειςκλίσεις))

σύνταξησύνταξη

ΣηµαινόµενοΣηµαινόµενο: (: (νόηµανόηµα))

σηµασιολογίασηµασιολογία ((µεταξύµεταξύ άλλωνάλλων τοτο λεξιλόγιολεξιλόγιο))

12

ΦωνολογίαΦωνολογία

ΦωνητικήΦωνητική: :

ΑνάλυσηΑνάλυση γλωσσικώνγλωσσικών ήχωνήχων α0όα0ό τητη σκο0ιάσκο0ιά τηςτηςφυσικήςφυσικής, , 0ώς0ώς µοιάζουνµοιάζουν καικαι διαφέρουνδιαφέρουν, , ανεξάρτηταανεξάρτητα α0όα0ό τητη χρήσηχρήση τουςτους σεσε µιαµια γλώσσαγλώσσα

ΦωνολογίαΦωνολογία: :

ΑνάλυσηΑνάλυση γλωσσικώνγλωσσικών ήχωνήχων α0όα0ό τητη σκο0ιάσκο0ιά τουτου0ώς0ώς χρησιµο0οιούνταιχρησιµο0οιούνται σεσε κάθεκάθε γλώσσαγλώσσα. . ΛειτουργίαΛειτουργία ήή χρήσηχρήση τωντων ήχωνήχων µεµε τοντον ιδιαίτεροιδιαίτεροσεσε κάθεκάθε γλώσσαγλώσσα τρό0οτρό0ο καικαι όχιόχι µεµε βάσηβάση τιςτιςηχητικέςηχητικές τουςτους διαφορέςδιαφορές καικαι οµοιότητεςοµοιότητες. . ΚάθεΚάθεγλώσσαγλώσσα λαµβάνειλαµβάνει υ0όψηυ0όψη ορισµένεςορισµένες µόνοµόνοηχητικέςηχητικές διαφορέςδιαφορές καικαι 0αραγνωρίζει0αραγνωρίζει άλλεςάλλες..

13

διαφορέςδιαφορές φωνητικήςφωνητικής--φωνολογίαςφωνολογίας

ΜιαΜια φωνητικήφωνητική ((δηλδηλ. . ηχητικήηχητική) ) διαφοράδιαφορά

καθίσταταικαθίσταται φωνολογικήφωνολογική ((δηλδηλ. . γλωσσικήγλωσσική) )

µόνοµόνο αναν χρησιµεύειχρησιµεύει στηστη διαφοροποίησηδιαφοροποίηση λέξεωνλέξεων. .

ΌτανΌταν όχιόχι, , δενδεν τηντην ««ακούνεακούνε»» συνήθωςσυνήθως οιοι οµιλητέςοµιλητές τηςτης, , ππ..χχ. .

//vazovazo/ / -- //bazobazo//σηµαντικήσηµαντική σταστα ελληνικάελληνικά ((βάζοβάζο--µάζοµάζο) ) αλλάαλλά όχιόχι σταστα ισπανικάισπανικά ήή σταστα αρχαίααρχαία ελληνικάελληνικά

//ΤΤed/ ed/ -- //ΤΤentent/ // /ΤΤend/ end/ --σηµαντικήσηµαντική σταστα αγγλικάαγγλικά αλλάαλλάόχιόχι σταστα ελληνικάελληνικά ((ηη λέξηλέξη τέντατέντα παραµένειπαραµένει ίδιαίδια είτεείτεπροφέρεταιπροφέρεται ωςως //tendatenda/ / ήή //tedateda/./.

14

ΦωνολογίαΦωνολογία

ΕλάχιστηΕλάχιστη µονάδαµονάδα//τεµάχιοτεµάχιο: : τοτο φώνηµαφώνηµαδιαφορο0οιήσειςδιαφορο0οιήσεις ήχουήχου 0ου0ου καταλήγουνκαταλήγουν σεσε άλληάλλη λέξηλέξη

00..χχ. . ελληνικάελληνικά //mimiθοθοss/ / -- / / liliθοθοssόχιόχι όµωςόµως //likoslikos/ / -- //ljikosljikos//

ΣυνδυασµοίΣυνδυασµοί φωνηµάτωνφωνηµάτων ––ορισµένοιορισµένοι µόνοµόνοε0ιτρέ0ονταιε0ιτρέ0ονται σεσε κάθεκάθε γλώσσαγλώσσα ((00..χχ. . σταστα ελληνικάελληνικά όχιόχι//nkamankama/ / αλλάαλλά ναιναι //skamaskama// --ΦωνοτακτικοίΦωνοτακτικοί κανόνεςκανόνες

YY0ερτεµαχιακά0ερτεµαχιακά στοιχείαστοιχεία: (: (0ροσωδία0ροσωδία//µελωδίαµελωδία), ), 00..χχ. .

δυναµικόςδυναµικός τόνοςτόνος λέξεωνλέξεων: : 00....χχ //mmίίlolo//--//milmilόό/ / ((µήλοµήλο--µιλώµιλώ))

ε0ιτονισµόςε0ιτονισµός 0ρότασης0ρότασης 00..χχ. /. /vrexivrexi/ / -- //vrexivrexi?/?/

15

ΦώνηµαΦώνηµα

ΜονάδεςΜονάδες ήχουήχου 0ου0ου δια0λέκονταιδια0λέκονται καικαι δενδεν είναιείναι διακριτέςδιακριτέςακουστικάακουστικά ((σεσε αντίθεσηαντίθεση µεµε όό,,τιτι δείχνειδείχνει ηη αλφαβητικήαλφαβητική γραφήγραφήό0ουό0ου ξεχωρίζονταιξεχωρίζονται τατα φωνήµαταφωνήµατα καικαι ανα0αρίστανταιανα0αρίστανται µεµεγράµµαταγράµµατα). ).

‘‘ΌχιΌχι έναςένας συγκεκριµένοςσυγκεκριµένος ήχοςήχος αλλάαλλά µιαµια κατηγορίακατηγορία ήχωνήχων,,δηλδηλ. . µιαµια αφηρηµένηαφηρηµένη µονάδαµονάδα ήχουήχου 0ου0ου 0ροφέρεται0ροφέρεται µεµε τεράστιοτεράστιοαριθµόαριθµό 0αραλλαγών0αραλλαγών σεσε µιαµια γλώσσαγλώσσα. .

00..χχ. . ελληνικόελληνικό //k/k/

0ολλές0ολλές διαφορετικέςδιαφορετικές 0ροφορές0ροφορές ((αλλόφωνααλλόφωνα) ) ό0ωςό0ως

//kkiloilo/ / = = κιλόκιλό ((υ0ερωϊκόςυ0ερωϊκός φθόγγοςφθόγγος))

//kkaloalo// = = καλόκαλό ((άφωνοςάφωνος ουρανικόςουρανικός φθόγγοςφθόγγος))

//to to ggaloalo// = = τοντον καλώκαλώ ((ηχηρόςηχηρός ουρανικόςουρανικός φθόγγοςφθόγγος))

σύµ0τωσησύµ0τωση ήχωνήχων µεµε άλλαάλλα φωνήµαταφωνήµατα

//ggeroero// ==τοντον καιρόκαιρό, , ίδιαίδια 0ροφορά0ροφορά µεµε //g/ g/ γκγκ

16

ΜορφολογίαΜορφολογία

γραµµατικέςγραµµατικές κλίσειςκλίσεις

ΕσωτερικήΕσωτερική δοµήδοµή τωντων λέξεωνλέξεων: : ε0ιµέρουςε0ιµέρους συνθετικάσυνθετικά, , τατα

µορφήµαταµορφήµατα 00..χχ. . φεύγφεύγ--ωω, , 00αρααρα--τηρηττηρητ--ήςής

ΜόρφηµαΜόρφηµα = = µονάδαµονάδα νοήµατοςνοήµατος µικρότερηµικρότερη τηςτης λέξηςλέξης

ΛεξικάΛεξικά ((00..χχ. . ξύλξύλ--οο, , δηλδηλ. . ηη ρίζαρίζα µιαςµιας λέξηςλέξης))

ΓραµµατικάΓραµµατικά ((00..χχ. . 0αιδ0αιδ--ίί, , 0αιδ0αιδ--ιάιά) ) έχουνέχουν ευρύτατηευρύτατη

χρήσηχρήση σεσε 0ολλές0ολλές λέξειςλέξεις ((ε0αναλαµβάνονταιε0αναλαµβάνονται) ) καικαι 0ιο0ιο

αφηρηµένοαφηρηµένο νόηµανόηµα..

17

ΤοΤο γραµµατικόγραµµατικό µόρφηµαµόρφηµα

είναιείναι µιαµια αφηρηµένηαφηρηµένη κατηγορίακατηγορία((ό0ωςό0ως τοτο φώνηµαφώνηµα))

ΜπορείΜπορεί νανα πραγµατωθείπραγµατωθεί ποικιλοτρόπωςποικιλοτρόπως: :

ΜόρφηµαΜόρφηµα: : 00..χχ. . πρώτοπρώτο πρόσωποπρόσωπο ωςως υποκείµενουποκείµενορήµατοςρήµατος ((γενικήγενική αφηρηµένηαφηρηµένη έννοιαέννοια))

ΜορφέςΜορφές: : οιοι πραγµατώσειςπραγµατώσεις τουτου µορφήµατοςµορφήµατος

γράφγράφ--ωω, , έγραψέγραψ--αα, , γράφγράφ--αµεαµε, , γράφτγράφτ--ηκαηκα, , γράφγράφ--οµαιοµαι, ,

γραφγραφ--όµαστανόµασταν, , γραφτγραφτ--ώώ

ΑλλόµορφαΑλλόµορφα: : εναλλακτικέςεναλλακτικές µορφέςµορφές

ππ..χχ. . αγααγα--άγαµεάγαµε//αγααγα--ούσαµεούσαµε,,

αγααγα--ιιόντουσανόντουσαν, , αγααγα--ιόσαντειόσαντε, , αγααγα--ιόσαντανιόσανταν

18

ΜορφήµαταΜορφήµατα

∆ιαγλωσσικές∆ιαγλωσσικές διαφορέςδιαφορές::

ΕίδηΕίδη µορφηµάτωνµορφηµάτων: : ππ..χχ. . τατα ελληνικάελληνικά δενδεν έχουνέχουν

γένοςγένος σταστα ρήµαταρήµατα, , τατα κινέζικακινέζικα δενδεν έχουνέχουν χρόνοχρόνο

ΣυνδυασµοίΣυνδυασµοί µορφηµάτωνµορφηµάτων: : ππ..χχ. . άρθραάρθρα πάνταπάντα

ελεύθεραελεύθερα σταστα ελληνικάελληνικά ((δηλδηλ. . ανεξάρτητεςανεξάρτητες λέξειςλέξεις) )

αλλάαλλά δεσµευµέναδεσµευµένα σταστα βουλγαρικάβουλγαρικά ((δηλδηλ. .

καταλήξειςκαταλήξεις ουσιαστικώνουσιαστικών))

19

ΛέξηΛέξη ((τρειςτρεις έννοιεςέννοιες))

συνδυασµόςσυνδυασµός φωνηµάτωνφωνηµάτων ήή καικαι µορφηµάτωνµορφηµάτων

ΛέξηµαΛέξηµα: : ηη σηµασίασηµασία τηςτης λέξηςλέξης, , ππ..χχ. . αγαάωαγαάω. .

ΕντοπίζεταιΕντοπίζεται στηστη ρίζαρίζα λέξεωνλέξεων πουπου κλίνονταικλίνονται. .

((ΣυµπίπτειΣυµπίπτει µεµε τηντην έννοιαέννοια τηςτης λέξηςλέξης στηνστην καθηµερινήκαθηµερινή

ζωήζωή καικαι σταστα λεξικάλεξικά). ).

ΦωνολογικήΦωνολογική λέξηλέξη: : ηη ηχητικήηχητική τηςτης µορφήµορφή. (. (ππ..χχ. . ηη

φωνολογικήφωνολογική λέξηλέξη //pirapira// = = σταστα ελληνικάελληνικά δύοδύο

τουλάχιστοντουλάχιστον λεξήµαταλεξήµατα είραείρα καικαι ήρήραα..

ΓραµµατικήΓραµµατική λέξηλέξη: : οιοι γραµµατικέςγραµµατικές παραλλαγέςπαραλλαγές τουτου

ίδιουίδιου λεξήµατοςλεξήµατος ππ..χχ. . αγαούσααγαούσα, , αγαάωαγαάω, , αγαήσαµεαγαήσαµε……..

20

ΣύνταξηΣύνταξη

ΕλάχιστηΕλάχιστη µονάδαµονάδα ηη λέξηλέξη καικαι µέγιστηµέγιστη ηη πρότασηπρόταση

ΣυνδυασµοίΣυνδυασµοί λέξεωνλέξεων βασίζονταιβασίζονται σεσε κατηγορίεςκατηγορίες

λέξεωνλέξεων ((συντακτικέςσυντακτικές//µέρηµέρη τουτου λόγουλόγου))

ΣυντακτικήΣυντακτική κατηγορίακατηγορία: : αφηρηµένηαφηρηµένη

κατηγοριοποίησηκατηγοριοποίηση εκτενούςεκτενούς αριθµούαριθµού λέξεωνλέξεων ((ππ..χχ. .

επίθετοεπίθετο, , πρόθεσηπρόθεση, , ουσιαστικόουσιαστικό…….).)

21

ΟιΟι λέξειςλέξεις οµαδο0οιούνταιοµαδο0οιούνται σεσε φράσειςφράσεις

σύνολασύνολα λέξεωνλέξεων 0ου0ου αναφέρονταιαναφέρονται σεσε 0ράγµατα0ράγµατα ((ονοµατικέςονοµατικές) ) ήήκαταστάσειςκαταστάσεις//γεγονόταγεγονότα ((ρηµατικέςρηµατικές) ) καικαι µετακινούνταιµετακινούνται µέσαµέσαστηνστην 0ρόταση0ρόταση ωςως ενιαίεςενιαίες µονάδεςµονάδες

00..χχ. . ηη ονοµατικήονοµατική φράσηφράση: : ηη κόρηκόρη τηςτης ΕλένηςΕλένης µετακινείταιµετακινείταιολόκληρηολόκληρη µέσαµέσα στηνστην 0ρόταση0ρόταση καικαι δενδεν µ0ορείµ0ορεί νανα σ0αστείσ0αστεί

--ηη κόρηκόρη τηςτης ΕλένηςΕλένης 0αντρεύτηκε0αντρεύτηκε

--0αντρεύτηκε0αντρεύτηκε ηη κόρηκόρη τηςτης ΕλένηςΕλένης

--τηςτης ΕλένηςΕλένης ηη κόρηκόρη 0αντρεύτηκε0αντρεύτηκε

όχιόχι όµωςόµως: : ηη κόρηκόρη 0αντρεύτηκε0αντρεύτηκε τηςτης ΕλένηςΕλένης

22

ΣηµασιολογίαΣηµασιολογία

λέξεωνλέξεων καικαι 0ροτάσεων0ροτάσεων

ΠροβλήµαταΠροβλήµατα ορισµούορισµού τουτου νοήµατοςνοήµατος τωντων λέξεωνλέξεων

τρειςτρεις όροιόροι α0αραίτητοια0αραίτητοι: : αναφοράαναφορά, , υ0οδήλωσηυ0οδήλωση, , σηµασίασηµασία

•• ΑναφοράΑναφορά: : τοτο συγκεκριµένοσυγκεκριµένο φαινόµενοφαινόµενο στοστο ο0οίοο0οίο0αρα0έµ0ει0αρα0έµ0ει ηη λέξηλέξη ((00..χχ. . τοτο ρολόϊρολόϊ τηςτης κουζίναςκουζίνας µαςµας))

•• Υ0οδήλωσηΥ0οδήλωση: : ΗΗ έννοιαέννοια//κατηγορίακατηγορία τωντων φαινοµένωνφαινοµένων στηνστηνο0οίαο0οία 0αρα0έµ0ει0αρα0έµ0ει ((00..χχ. . γενικάγενικά τατα ρολόγιαρολόγια).).

•• ΣηµασίαΣηµασία: : τοτο νόηµανόηµα µιαςµιας λέξηςλέξης σεσε αντίθεσηαντίθεση µεµε άλλεςάλλες ((00..χχ. . ρολόιρολόι ((τοίχουτοίχου, , χεριούχεριού καικαι ∆ΕΗ∆ΕΗ) ) vs. vs. αγγλικάαγγλικά clockclock, , watchwatch, , scalescale)). . ∆ηλ∆ηλ. . τοτο νόηµανόηµα µιαςµιας λέξηςλέξης ορίζεταιορίζεταιδιαφορετικάδιαφορετικά ανάλογαανάλογα µεµε τητη γλώσσαγλώσσα ήή τοτο όλοόλο σύστηµασύστηµασηµείωνσηµείων ((λέξεωνλέξεων).).

23

ΣηµασίαΣηµασία 0ροτάσεων0ροτάσεων

ΣυνάρτησηΣυνάρτηση::

•• ΛεξικήςΛεξικής σηµασίαςσηµασίας, , δηλδηλ. . τωντων λεξηµάτωνλεξηµάτων πουπου τητη

συνθέτουνσυνθέτουν ((τωντων λέξεωνλέξεων))

•• ΓραµµατικήςΓραµµατικής σηµασίαςσηµασίας, , δηλδηλ. . µορφολογικώνµορφολογικών

καικαι συντακτικώνσυντακτικών στοιχείωνστοιχείων ((πληροφοριώνπληροφοριών απόαπό

στοιχείαστοιχεία γραµµατικήςγραµµατικής κλίσηςκλίσης όπωςόπως καικαι

συντακτικούσυντακτικού ρόλουρόλου τωντων λέξεωνλέξεων) ) ((τωντων

προτάσεωνπροτάσεων))