T.C.

SELUK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS

TEMEL SLAM BLMLER ANABLM DALI TEFSR BLM DALI

KURANDA MNAFIKLARLA LGL TEMSL VE TEBHLER

Ferhan GEN

YKSEK LSANS TEZ

Danman Prof. Dr. M. Sait MEK

Konya - 2010

i

NDEKLER NSZ....................................................................................................................... iv

TRKE ZET ..................................................................................................... viii

NGLZCE ZET ................................................................................................... ix

KISALTMALAR ....................................................................................................... x

GR A. ALIMANIN KONUSU VE KAPSAMI .......................................................... 1

B. KONUNUN AMACI NEM VE YNTEM .................................................. 2

C. FAYDALANILAN KAYNAKLAR VE KONUMUZLA ALAKALI

YAPI LAN ALIMALAR ................................................................................. 3

D. KURANDA NANLA LGL KAVRAMLAR VE NAN GRUPLARI . 5

1. man-Mmin .................................................................................................... 5 1.1.man-slam likisi ...................................................................................... 6 2.Kfr-Kafir ........................................................................................................ 7

3. irk-Mrik .................................................................................................... 10 4. Nifak ve Mnafk Kavramlar ....................................................................... 12

4.1. Nifak Kavram ve eitleri ........................................................................ 12 4.1.1. Nifakn nanla lgili Boyutu ........................................................... 14 4.1.2. Nifakn Ameli Boyutu ...................................................................... 15

4.2. Mnafk Kavram ....................................................................................... 18

5. Mminle Mnafk Arasndaki Fark ........................................................... 23

ii

BRNC BLM MNAFIKLARLA LGL BAZI TEMEL BLGLER ............................. 25 1. Mnafkln Ortaya k ............................................................................ 25 2. Hz. Peygamberin Mnafklara Kar Muamelesi ........................................ 30 3. Mnafn Ruh Hali ve Nifak Sebepleri........................................................ 32 4. Mnafn Tevbesi........................................................................................... 35 5. Kuranda Mnafklar Yerici Baz fade ve Yarglar ................................ 38

KNC BLM KURANDA MNAFIKLARIN GENEL ZELLKLER .............................. 40

1. Mnafklarn Psikolojik, Sosyal ve nanla lgili zellikleri ...................... 40 1.1. Mnafklarn Psikolojik zellikleri ........................................................... 40

1.1.1. Kalplerinde Hastalk Olmas .......................................................... 41

1.1.2. Korku ve Endie inde Olmalar ................................................... 41 1.1.3. Mminlere Kar Kin, Nefret ve Haset Duygularyla Dolu

Olmalar .......................................................................................... 42

1.1.4. Gururlu ve Kibirli Olmalar ............................................................ 43

1.1.5. Sylemlerinde Dil-Kalp Uyumazl ............................................ 43 1.2. Mnafklarn Sosyal zellikleri.............................................................. 44

1.2.1. Srekli Fitne ve Fesat karmak .................................................... 44

1.2.2. Konuurken Yalan Sylemek .......................................................... 46 1.2.3. Szleri ve Fiziki Yaplarnn Etkileyici olmas ............................... 48

1.2.4. kiyzllk ve hanet iinde Olmak ............................................... 49 1.3. Mnafklarn nanla lgili zellikleri................................................... 50

1.3.1 manla Kfr Arasnda Kalmalar .................................................... 50 1.3.2 Sylemlerinde Dil Kalp Uyumazl ............................................. 51

1.3.3. Namaza Kar tembellik ................................................................. 52 1.3.4. Ktl Emretme, yilikten Sakndrma....................................... 54

iii

NC BLM

KURANDA MNAFIKLARLA LGL TEBH VE TEMSLLER.......... 56 1. Tebih Kavram .............................................................................................. 56

1.1. Tebihin Unsurlar................................................................................... 56 1.2. Tebihin Ksmlar................................................................................... 57 1.3. Tebihin Maksatlar................................................................................. 57

2. stiare Kavram................................................................................................ 58 2.1. stiarenin Ksmlar.................................................................................. 59

3. Temsil Kavram ............................................................................................... 60

3.1. Temsil Tebih......................................................................................... 62 3.2. Kuranda Temsillerin Kullanlmas ....................................................... 63

4. Kuranda Mnafklarla lgili Tebihler ...................................................... 65 4.1. Birbirine Dayandrlm Odun Gibidirler ................................................ 65 4.2. Yeminlerini Kendilerine Kalkan Yapmalar ........................................... 68

4.3. Sar, Dilsiz ve Kr Olmalar ................................................................. 71 4.4. Zararl Alveri ...................................................................................... 73 4.5. Temiz ve Pisin Ayrlmas ....................................................................... 74

5. Kuranda Mnafklarla lgili Temsiller....................................................... 75 5.1. Karanlkta Ate Yakan Kiinin rnei ................................................... 75 5.2. Gk Grlts, Zifiri Karanlkta Saanak Yamur ............................... 79

5.3. Takva ya da Uurumun Kenarna Kurulan Bina..................................... 82

5.4. Ahirette Mminlerle Mnafklarn Temsili Diyaloglar ........................ 84

5.5. Mnafklarla Yahudilerin birlii le lgili Temsil ............................... 87 5.6. Kalplerin Grtlaklara Ulamas .............................................................. 88 5.7. lm Baygnl ve Sivri Dil ................................................................. 89 5.8. Gsteri iin Yaplan nfakn Temsili ..................................................... 91 2.5.9. Mnafklarn lm ............................................................................ 92

iv

6. Hadislerde Mnafklarla lgili Tebih ve Temsiller...................................... 94 6.1 Cehenneme Yuvarlanan Ta ..................................................................... 95 6.2. Kararszln Kt Akbeti....................................................................... 96 6.3. Mnafn Bocalayan Koyuna Benzetilmesi ........................................... 96 6.4. Mnafklarn Cennete Girmesinin mkanszlnn, Devenin ne

Deliinden Gemesine Benzetilmesi .................................................... 96 6.5. Kuran Okuyan ile Okumayan Mmin ve Mnafn

Karlatrlmas .................................................................................... 97 SONU...................................................................................................................... 99

KAYNAKA .......................................................................................................... 102

EKLER ................................................................................................................... 107

v

NSZ

nsanlar kfrn karanlndan imann aydnlna karmak gayesiyle peygamberler ve onlarla birlikte kitaplar gnderen Allah, son peygamber olarak

gnderdii Hz. Muhammed (s.a.v)e de Kuran Kerimi indirmitir. Kuran Kerim peygamberimizin en byk mucizesidir. Kyamete kadar gelecek mttaki mminlere

yol gstericidir. Ayn zamanda slubundaki belagat ve i'cazyla da kyamete kadar

muarzlarna meydan okuyacak, onlar da benzerini meydana getirmekten aciz

olacaklardr.

Allah (c.c.), insanlar inan asndan m'min, kafir ve mnafk olmak zere

ana snf altnda ele almaktadr. Bakara suresinin ilk yirmi ayeti byle bir

snflandrmaya iaret etmektedir. lk be ayet m'minlerden, sonraki iki ayet kafirlerden, geri kalan on iki ayet ise mnafklardan bahsetmektedir. M'minler, Hz.

Peygamberin Allah'tan getirip haber verdii eylerin hepsinin doru olduunu dil ve kalpleri ile tasdik ederek iman etmi kimselerdir. Kafirler ise imann ztt olan inkarda bulunan kimselerdir. Mnafklara gelince, dilleri ile iman ettik deyip,

kalpleri ile inkar eden ve kafirlerle birlikte olan kimselerdir.

Bu almamzda Kuranda ska dikkat ekilen bir grup olan mnafklar ele aldk. almamzda mnafklar konusunu biraz snrlandrarak bunlarla ilgili tebih ve temsilleri iledik.

almamz, giri ve blmden olumaktadr. Giri ksmnda balca inan gruplarndan bahsettik. Mnafklar, mminler ile kafirlerin arasnda gidip gelen bir

zmre olduklar iin Kfr-Kafir, irk-Mrik ve man-Mmin kavramlarnn mnaf tanmada bize yardmc olacan dndmzden onlara da ksaca temas etmeyi uygun grdk. Ayrca bu ksmda nifak ve mnafk kavramlarnn lugat ve

stlahi manalarn irdelemeye altk.

vi

Birinci blmde, mnafklarla ilgili temel baz konular iledik. phesiz mnafk bahsini ilerken nifakn ortaya k srecini, hangi ortamdan neet ettiini bilmekte fayda vardr. Ayrca bu blmde hz. Peygmberin mnafklara kar muamelesini ve mnafn ruh halini iledik.

kinci blmde, mnafklarn genel zelliklerinden bahsettik. Mnafklarn zelliklerini, psikolojik, sosyal ve inanla ilgili olmak zere balk altnda inceledik.

nc blmde ise, asl konumuz olan mnafklarla ilgili tesbit edebildiimiz tebih ve temsilleri iledik. Konuyla alakal olarak tebih, temsil ve istiare sanatlarna da ksaca temas ettik.

Kur'an'da nceki mmetlerin kssalarna baktmzda, hz. Peygamber(s.a.v.) devrindeki nifak hareketi gibi bir harekete rastlayamamaktayz. nceki mmetlerde

sadece iman ve inkar durumu sz konusu idi. Hz peygamberden nce bildiimiz manada nifak veya mnafk kavramna rastlayamamaktayz.

Mnafklar da Kurann ndan istifade edemeyip, hem dnyalarn hem de ahiretlerini karartmlardr. Bunlar kafirlerin aksine mslmanlarla i ie yaadklar ve her an imann nice olumlu tecellilerine yaknen ahit olduklar halde, idrakten ve kalbi duyarllktan mahrum olarak daima zikzaklar iinde yaamlardr.

Mnafn hastalnn tedavisi, kafirlerinkinden daha zordur. nk mnafk, hasta olduu halde doktorun nnde hastaln gizleyen kimseye benzer. Kafirin hastal meydanda olduu iin, birtakm yollarla kendisine yaklalp tedavisi mmkn olabilir. Mnafk ise kaps, penceresi belli olmayan marazl, deiken ve sinsi olduundan kendisine nfuz etme yolu bulunamaz. Vcudun zayf ann kollayan virs ve mikroplar gibi, slam toplumu iinde daima onlarn kritik anlarn frsat bilip her trl fitne ve fesad karan mnafklar mslmanlar iin ok byk

bir tehlike oluturmaktadrlar.

vii

Mslmanlarn byle tehlikeli bir zmrenin tad vasflar tamamak iin ok dikkatli olmalar ve onlar iyi tanmalar gerekmektedir. Mnafklarn hallerini

bir nebze de olsa tantma dncesiyle byle bir almay yapmay dndk. Mnafklarn karakter tahlilini daha kapsaml bir ekilde ele alacak almalara ihtiya duyulduunu da belirtmekte fayda vardr.

Bu almamda bana desteini esirgemeyen bata Danman Hocam Prof. Dr. M. Sait MEK hocama, Prof. Dr. Orhan EKER ve Do. Dr. Fethi Ahmet POLAT hocalarma teekkr etmeyi bir bor biliyorum.

Ferhan GEN

Konya, 2010

viii

T.C.

SELUK NVERSTES Sosyal Bilimler Enstits Mdrl

Ad Soyad Ferhan GEN Numaras 014244011007

Ana Bilim / Bilim

Dal

Temel slam Bilimleri Ana bilim Dal Tefsir Bilim Dal

re

ncin

in

Danman Prof. Dr. Mehmet Sait MEK Tezin Ad Kurnda Mnafklarla lgili Temsl ve Tebhler

ZET

almamz Kurn Kerimde mnafklarla ilgili tebih ve temsiller konusunu ele almaktadr. Mnafklar Kurnda da belirtildii gibi iki yzl kiiler olup, dtan Mslman, iten kafir olan kiilerdir. Kuranda, zellikle de medeni srelerde mnafklarn bahsi oka gemektedir. slam toplumunun iinden kan bu gruba ait bir ok zellikten bahsetmek mmkndr. Yalanclk, ahde vefaszlk, emanete ihanet, aldatma, iki yzllk, Mslmanlar

arasnda fitne ve fesat karmak nemli zelliklerindendir. almamzda, nifak ve mnafk kavramlar, mnafkln ortaya k, mnafklarn psikolojik, sosyal ve inanla ilgili zelliklerine temas ettikten sonra asl konumuz olan, Kurnda mnafklarla ilgili tebih ve temsiller konusunu iledik. Kurn, Mnafklarn hallerini kendine has edebi slubu ile tebih ve temsillerle bize anlatmaktadr.

Tebih ve temsiller, meselelerin zihinde iyice yer etmesi iin Kurn Kermde oka bavurulan bir metottur. Yzlerce tebih ve temsilin olduunu syleyebiliriz. Mnafklarla ilgili temsil ve tebihlerin ok arpc, yer yer dehet ve rperti hali oluturduuna ahit olmaktayz. almamzn ana konusunu tekil eden mnafklarla ilgili tebih ve temsillerin getii ayetler, mnafklarn, psikolojisini, onlarn ruh hallerini en etkili ekilde anlatan, bu konuda bizi bilgilendiren ayetlerdir. Mnafklardan genel olarak bahseden ayetler

ve onlarla ilgili temsil ve tebihler bize mnafk profili hakknda bilgi vermektedir..

ix

R.T. SELUK UNIVERSITY

Institute of Social Sciences Management

Name Surname Ferhan GEN Number: 014244011007 Department / Discipline

Basic Islamic Sciences Discipline

Tafseer Department

O

f Stu

dent

Advisor Prof. Dr. Mehmet Sait MEK Title Of Thesis The Representatives and Similitude about the Factious People In

Quran

ABSTRACT

Our study considers The representations and Similitude about the Factious in the Quran

subject. The factious people are hypocrite, they seem Muslim from outside but they are faithless

inside as it is mentioned in the Quran. In Quran, it is so much mentioned at the surahs

especially that were come in Medina. It is possible to mention about so many features belong to

this group that is located in Islam society. Their most typical feature is lying, misappropriating,

deceiving, not keeping their promises, breach of trust and causing intriguer among the Muslim.

In our study, we evaluated faction and factious terms, arising of factiousness, psychological,

social and belief features of factious people and then we emphasized our main subject, The

representations and Similitude about the Factious in the Quran . The Quran tells us the

situation of factious by its special literature wording, representations and stimulates.

The representations and Similitude method is very often applied way in the Holy

Quran to place the points in the memory. We can say that there are hundreds of

representations and similitude in the Quran. We see that the representations and similitude

about the factious are very attractive, sometimes horrible and causes chilling case. The verses

which includes representations and similitude about the factious that is main theme of our

study - mention psychology, spiritual cases of factious people in the most effective way. The

verses that generally mention about the factious and representations and similitude about them

provide detailed information us about the profile of factious people.

x

KISALTMALAR

A.g.e. : Ad geen eser

Bkz. : Baknz

Bsk. : Bask

C.c. : Celle celluh

C. : Cilt

Fak. : Fakltesi

Hz. : Hazreti

st. : stanbul Md. : Maddesi

S.a.v.. : Sallhu aleyhi vesellem

S. : Sayfa

Ts. : Tarihsiz

Thk. : Tahkik eden

nv. : niversitesi

Yay. : Yaynlar

1

GR A.ALIMANIN KONUSU VE KAPSAMI

almamz mnafklar ve onlarla ilgili temsil ve tebihleri ele almaktadr. Bunun iin nce mnafklarn ortaya k ve genel zelliklerinden bahsedilecek, daha sonra asl konumuz olan tebih ve temsilleri ele alacaz. almamz, giri ve blmden olumaktadr. Giri ksmnda, Kuranda inanla ilgili kavramlar ve inan gruplarn ele alacaz. Bu balamda konumuzu tekil eden nifak ve mnafk konusunu ele alacaz. Birinci blmde, mnafklarla ilgili temel baz bilgiler zerinde duracaz.

kinci blmde Kuran Kerimin ayetlerinden yararlanarak, mnafklarn psikolojik, sosyal ve inanla ilgili zelliklerini ele alacaz. phesiz mnafklarn ok zellikleri vardr. Hatta mnafklarla ilgili her ayette onlarn bir hasletini grmek

mmkndr. Ancak biz, fazla ayrntya girmeden sadece belirgin zelliklerini ele

alacaz.

nc blmde ise almamzn asl konusunu oluturan mnafklarla ilgili temsil ve tebihleri ele alacaz.

almamzn konusu esas olarak tefsirin konusudur. nk Kuran Kerimde bahsi sk olarak geen bir zmreyi ele alacaz. Bunun yannda Kurann aklamas olan hadislerden de yararlanacaz. Ayrca siyer ve belagat gibi ilim dallar da konumuzla alakaldr.

2

B. KONUNUN AMACI, NEM VE YNTEM

Kuranda inanla ilgili farkl insan tipleri ve inan gruplarndan

bahsedilmektedir. Mmin, Kfir, Mrik, Mnafk ve Fask gibi Allahn honut olduu veya olmad inan gruplarndan bahsedilir. Mnafk tipi Allahn sevmedii, honut olmad hatta iddetle cezalandracan ifade ettii bir tip olarak Kuranda ele alnmaktadr. Bizim bu almamzdaki amacmz, iki sr arasndaki koyun misali, safn belirleyemeyen, karakter zafiyeti olan mnafk tipolojisini daha

yakndan tanmaya almaktr. Bunun iin Kuranda farkl konularla ilgili olarak sklkla bavurulan temsil ve tebihlerin mnafklarla ilgili olanlarn ele alacaz.

Hz. Peygamberin (s.a.v.) Medineye hicretiyle birlikte ortaya kan

mnafklar, Medinede nazil olan surelerin byk bir ksmnda bahsi geen bir zmre

olarak karmza kmaktadr. Her devirde, zellikle mslmanlarn sz sahibi olduklar yerlerde, byk bir tehlike oluturan bu tipleri grmek mmkndr. Bir amacmz da onlarn bu tehlikeli durumlarn ele almak ve inananlarn bunlara kar dikkatli olmalarn salamaktr. Ayrca samimi mminlerde de bulunma ihtimali olan, mnafklara ait baz zelliklere inananlarn dikkatlerini ekmek, nifaktan uzak

durmalarna yardmc olmaktr.

Mnafklarla ilgili temsil ve tebihlerle birlikte, konuyla alakal dier ayetlere de deindikten sonra mnafklarla ilgili bir fikir oluturmaya alacaz.

Aratrmamz, gnmzde tefsir almalarnn arlkl olarak yapld konulu tefsir metodunu takip ederek yapmaya alacaz. Bunun iin ilk ve asl kaynak olan Kuran Kerim bizim iin birinci kayna oluturacak. Konunun iyi ve derinlemesine anlalmas iin de tefsirle ilgili yerli ve yabanc eserlerden konumuzla alakal ayetleri incelemeye alacaz. Tefsir ilmine birinci dereceden yardmc olan hadislerden yararlanmak iin hadisin ilk ve gvenilir kaynaklarna mracaat etmeye

alacaz

Konumuz Hz. Peygamber (s.a.v.) zamannda yaayan bir zmreyle alakal olduu iin siyer kaynaklarndan da yararlanacaz. Tebih ve temsiller Kuran

3

Kerimin icazn gsteren edebi sanatlardan olmas hasebiyle belagat ilminden de

yararlanacaz, Istlah kavramlar ve usle ait bilgilerden yararlanmak iin de tefsir usl eserlerinden yararlanacaz. Bu itibarla almamz kaynak taramas eklinde ktphane almas olacaktr.

C. FAYDALANILAN KAYNAKLAR VE KONUMUZLA ALAKALI

YAPILAN ALIMALAR

Konumuzla alakal belli bal kaynaklar, bata Kuran Kerim olmak zere Tefsir, Hadis, Siyer ve Belagat kitaplar oluturmaktadr. Konumuzla alakal ayetlerin geni yorumu iin tefsirin ilk kaynaklar, mracaat ettiimiz ilk kaynaklardr. zellikle Taberi, bn Kesir, Raz ve Zemaherinin Tefsirleri en fazla istifade ettiimiz eserlerdir.

Mnafkln douu ve mnafklarla ilgili dier tarih konularda bn Hiamn Sresi, Taberinin Tarihi, bn Sadn Tabakat gibi eserler yararlandmz kaynaklardr.

Lugatla ilgi izahlarda, bn Manzrun Lisanl-Arab, el-Cevherinin es-Sihh, Zebidinin Tacl-Arsu ve Kuran kavramlar aklamada, er-Rb el-Isfehnnin el-Mfredt bavurduumuz kaynaklardr.

Konumuzla alakal yaplan almalarn farkl ynde olduklarn grmekteyiz. Baz almalar mnafklar genel hatlar ve zellikleriyle ele almakta, bazlar mnafklarn tarihi arka plann ele almakta, bazlar ise genel manada tebih ve temsilleri ele almaktadr. Bizim almamzda, arlkl olarak zerinde durduumuz, Mnafklar ve onlarla ilgili tebih ve temsillerdir. Bu yn ile konumuzu snrlandrm oluyoruz.

Mnafklar hakknda bilinen en eski alma, Cafer b. Muhammed el-Firyabinin, Sftl-Mnafk adl eseridir. Mslimin el-Camius-Sahihinde

Sftl-Mnafkn adyla seksen hadislik bir blm mevcuttur.

amzda da bu konuyu mstakil olarak inceleyen almalar yaplmtr. Bunlardan bazlar, brahim Ali Salimin en-Nifak vel-Mnafikn fi ahdi

4

Raslillah, (Kahire 1948); Muhammed Cemil Gazinin el-Mnafikn, (Cidde

1972); Atiyye Atik Abdullah ez-Zehrnnin en-Nifak vez-Zendeka Eseruhum fi

Muvacehetid-Davetil-slamiyye (Yksek Lisans tezi, Camiat Ummil-Kur, 1978); Ahmed Sadk Erdistaninin, slam ve Mnafkn (Tahran l360); Hasan Abdlaninin el-Munafikne ve uabn-Nifak (Kuveyt 1981); Muhammed Yusuf Abd b. Hasen, el-Munafikn fil-Kuranil-Kerim (Dmek ts.); Abdlhakim el-Beyyumnin en-Nifak vel-Munafikune min hillil-Kuran, (Doktora tezi, 1981

Caiatl-Ezher); Muhammed Abdlmnim el-Birrinin el-Mnafikne ve

mevkifuhum mined-Davetil-slamiyye (Doktora Tezi, 1982, Camiatl-Ezher); Ebul-Hasen beni Sadrn, Nifak der Nifak (Tahran 1359).

lkemizde de Sadk Klcn Kur an a Gre Nifak,(st. 1982), Hamdi cann Kurana gre mnafklarn zellikleri (st. 2003); Hasan Kurtun slam inancna Gre Nifak ve Mnafk (st. 2004),

Tebih ve temsillerle ilgili lkemizde, adi Erenin Kuranda Tebih ve Temsiller, (st. 2006), Adem Dlekin Hadislerde Tebih ve Temsiller (st. 2006) mer elikin Tebih, Temsil ve Tasvirler Inda Kuranda nsan (st. 2010) gibi almalar yaplmtr.

5

D.KURANDA NANLA LGL TEMEL KAVRAMLAR VE NAN GRUPLARI

1. man-mmin

Mmin, lugatte emn ve eman kknden tremi iman kelimesinin ism-i failidir. Emn korkunun ztt olup, emniyet, gven ierisinde olmak

anlamndadr. Emn ise, ihanetin zttdr. man kelimesine gelince, kalben tasdik etmek, inanmak, kabul etmek anlamnda olup, Kfr kelimesinin zdddr. u halde Mmin iman eden, tasdik eden ve kabul eden anlamndadr1.

Kuranda iman kelimesi, lugat anlamndaki ekli ile inanmak, tasdik etmek anlamlarnda kullanlmtr. Mesela, Yusuf sresinde: Biz doru sylesek de bize inanmazsn. Ayetinde mmin kelimesi tasdik etmek anlamnda kullanlmtr2.

Baka bir ayette ise: Bedevi Araplar, inandk dediler, de ki: inanmadnz, fakat slam olduk deyiniz. Henz iman kalplerinize girmedi3 buyurulmutur. Bu ayetteki iman kelimesi, kalb ile tasdik anlamnda kullanlmtr. Allah, szle iman ettik demenin yeterli olmadn, kiini iman etmi olabilmesi iin, imann kalbe girmi olmas gerektiini beyan etmektedir4.

Mmin, Hz. Peygamber (s.a.v.)in Allahtan getirip haber verdii eylerin hepsinin doru olduunu tasdik ve ikrar ederek inanan kimsedir. eklinde tarif edilebilir. Baka bir tarife gre ise mmin: Hz. Peygamberi, Allah Teldan getirdii zaruri olarak bilinen hkmlerde tasdik etmek, onun varln haber verdii eylerin mevcudiyetini kabul edip tam bir boyun eile teslim olan kimsedir5.

1 bn Manzr, EbuI-Fadl Cemalud-Dn Muhammed b. Mekrem, Lisnl-rab, Dru1-Fikr, (1.

bsk.) Beyrut, ts., 1/107; Zebidi, Muhibbud-Dn Ebu1-Feyz es-Seyyid Muhammed Murtaz el-Huseyn, Tcl-Ars min Cevhiril-Kms, Dru1-Fikr, Beyrut, ts., 1/124.

2 Yusuf, 12/17; Zemaheri, Ebul-Ksm Mahmd b. mer, el-Kef an Hakikit-Tenzl ve Uynil-Ekvlfi Vuchit-Tevl, Dru-hyait-TursiI-Arabi, Beyrut, ts. 11/425.

3 Hucurat, 49/14. 4 Kurtub, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Cmi li Ahkmil-Kuran, Beyrut, 1985,

X/148; imek, M. Sait, Kurann Ana Konular, Beyan Yay. st. 2001, s. 25. 5 et-Taftazn, Sadddn, Mesud b. mer, erhul-Akid, Trc. Sleyman Uluda, Dergh Yay.,

st., 1980, s. 153.

6

Kuranda iman ve mmin, daima kfr ve kfirin kart olarak gemektedir. Ayrca bu kelimeler Kuranda bir takm benzetmelerle

kullanlmaktadr. Kfirler kr ve sar; mminler ise gren ve iiten kimselere benzetilmitir. Baka yerde de iman aydnla, kfr ise karanla benzetilmitir6.

1.1. man-slam ilikisi

Daha nce aklamaya altmz imn kelimesi lugatte tasdik etmek anlamna gelmekte idi. slm kelimesi ise Arapada se-li-me kknden hemze ile geili yaplan es-le-me fiilinin masdar olup, teslim etmek, vermek anlamna gelmektedir.

Istlh anlamyla slm, Allahn emirlerine tam teslimiyet ve itaattir. Yani ne yaplaca ve ne yaplmayaca konusunda Allahn hkmleri ile honut olmak tam bir kabul ile hibir itiraz olmakszn Allahn emir ve yasaklarn kabul etmektir.

man, lugatte tasdik demektir, slam ise tam teslimiyet anlamndadr. Tasdikin zel bir mahalli vardr ve kalptir. Dil onun tercmandr. Halbuki teslimiyet belli bir

mahal ile snrl deildir; kalbi, dili ve vcut azalarn iine alr7.

mam el-Eariye (:324/936) gre iman ile slam farkl eylerdir. Ona gre slam, imandan daha geni olup, iman kuatmaktadr. slam olan her eyin iman olmad kanaatindedir8. Buna delil olarak da u ayeti ileri srer: Bedevi Araplar inandk5 dediler. De ki: siz inanmadnz, fakat slam olduk deyiniz, nk henz iman kalbinize girmedi9. Bu ayette de grld gibi Allah iman ile slam ayrm, ikisinin farkl mefhum olduunu belirtmitir. Cibril hadisinde de Hz. Peygamber iman, slam ve ihsan kavramlarn birbirinden farkl olarak zikretmitir10.

6 Hd, 11/23, 24. 7 Izutsu, Toshihiko, Kuran da Dini ve Ahlaki Kavramlar ( ev. Selahattin Ayaz), st. ts. s. 67. 8 el-Ear, Ebul-Hasen Ali b. smail, el-bne an Usulid-Diyane, Medine,1975 s. 10. 9 eI-Hucurt, 49/14. 10 Buhri, Ebu Abdillah Muhammed b. smail Sahih-u Buhri, Dru1-Fikr, Beyrut, 1994, mn, 37.

7

Mutezile mezhebi ise, iman ve islamn ayn olduunu, imann islm, islamn da iman manasna geldiini ileri srmektedir. Hucurt suresinde ayr ayr zikredilmesi ise mecazi manada kullanlmas sebebi iledir11.

mam el-Maturid (:415/1025) ise bu konuda: Her ne kadar Kitap ve snnette iman ile slam birbirinden farkl olarak zikredilmise de, hakikatte iman ile slam ayn manada kullanlr. Zira btn mezhepler imandan kann slam izgisinden de kacana ittifak etmilerdir12.

man ile islamn ayn ey olduunu ileri srenler, aadaki ayetleri delil olarak gstermilerdir:

Musa (a.s.) dedi ki: Ey kavmim, eer Allaha inandysanz, gerekten ona teslim olanlardan iseniz, ona dayann.13

Sen ancak ayetlerimize inananlara duyurabilirsin, onlar da derhal Mslman

olurlar.14

Orada mminlerden kim varsa kardk, zaten rada mslmanlardan bir ev

(halk)ndan baka kimseyi bulmadk.15

Yukardaki ayetlerde ayn grup insanlardan bazen mmin, bazen de Mslim

diye bahsedilmekte, iman ile islamm ayn eyler olduu ortaya konulmaktadr.

2. Kfr-Kfir

Kfr kelimesi ke-fe-ra fiil kknden masdardr. Lugatte bir eyi rtmek anlamna gelir. Bu sebeple tohumu topraa ekip onu rten iftiye kafir denilmitir. Hadid suresinde iftiler kffar kelimesi ile ifade edilmitir: tpk bir yamura benzer ki bitirdii bitki, iftilerin houna gider. Ayrca klcn knna, zrha, 11 Kad Abdlcebbr, Abdullah b. Ahmed el-Mutezili (0:415/1025) erhul-Usulil-Hamse, Nr.,

A. Kerm Osman, Kahire, 1965, s.,706. 12 el-Maturid, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed, (0:333/944), Kitbut-Tevhid, Nr: Fethullah

Huleyf, Beyrut, 1970. s.,398. 13 Yunus, 10/84. 14 en-Neml, 27/81. 15 Zariyt, 51/35,36.

8

karanl ile her eyi rtt iin geceye, koyu buluta, byk vadiye de bu isim verilmitir16. Bu anlamlarn her birinde, bir eyin baka bir eyleri rtmesi sz konusudur.

Kfr tabiri, nimeti inkar manasnda da kullanlmtr. Ayrca imann kart olarak tekzib ve inkar manalarnda da kullanlm ve bununla mehur olmutur17.

Kfr kelimesi mutlak olarak kullanldnda, imann zdd olan inkar anlamnda kullanlmaktadr. Nitekim Kuran Kerimde en ok Allahn birliini ve yceliini ve Peygamberin getirdiklerini inkar etmek anlamnda kullanlmaktadr18.

Aadaki ayetlerde geen kfr kelimesi inkar anlamnda kullanlmtr:

Ey kitap ehli gerei grdnz halde, niin Allahn ayetlerini inkar ediyorsunuz.19

Allah nasl inkar ediyorsunuz ki, siz ller idiniz, o sizi diriltti; yine

ldrecek, yine diriltecek, sonra ona dndrleceksiniz.20

And olsun ki biz bu Kuranda insanlara her eit misali trl biimlerde anlattk, ama insanlardan ou, inkarda direttiler.21

nkar edenler dediler ki: Biz ne bu Kurana, ne de bundan nce gelen (kitap)lara inanrz.22

man ettikten, Rasln hak olduunu grdkten ve kendilerine ak deliller geldikten sonra, inkar eden bir kavme Allah nasl yol gsterir? Allah, zalim kavmi

doru yola iletmez.23

16 el-Cevher, smail b. Hammad, es-Sihh Tcul-Lua ve Sihhul-Arabiyye, DruI-lm lil

Melyn, Beyrut, 1984,11/808; bn Manzr, a.g.e. III/273. 17 el-Cevher, a.g.e. II/807. 18 imek, M. Sait, a.g.e. s. 34. 19 I-i mran, 3/70. 20 el-Bakara, 2/28. 21 el-sr, 17/89. 22 es-Sebe, 34/31. 23 I-i mrn, 3/86.

9

Yukarda zikrettiimiz ayetlerde aka grld gibi kfr kavram imann zdd olan inkar etmek anlamnda kullanlmtr.24

Kfr kelimesinin Kuranda kullanlan ikinci anlam ise krn zdd olan nankrlk anlamdr. Allah(c.c.)m insanlara olan sonsuz nimetlerine kar nankrlkte bulunma durumu, kfrle ifade edilmektedir. Allah(c.c), Kuranda

insanlar nankrlkten sakndrmakta, nimetlerine kranla mukabelede bulunmalarn emretmektedir. Aadaki ayetlerde geen kfr kelimesi nankrlk anlamnda kullanlmtr:

Beni ann, ben de sizleri anaym. Bana kredin ve bana kar nankrlk(kfr)de bulunmayn.25

Rabbiniz size yle bildirmiti: And olsun krederseniz elbette size (nimetimi) artrrm ve eer nankrlk ederseniz azabm pek etindir.26

Baksanza unlara, Allahn nimetini nankrle evirdiler (onun verdii nimete kredecekleri yerde nankrlk edip inkara saptlar), kavimlerini de helk yurduna kondurdular.27

Allah yle bir kenti misal olarak anlatt: Gven iinde, huzur iinde idi; her yerde rzk bol bol kendisine geliyordu. Fakat Allahn nimetlerine nankrlk etti,

bunun zerine (halknn yaptklarndan tr Allah ona alk ve korku elbisesini

giydirdi.28

Biz insana, bizden bir rahmet tattrdmz zaman ona sevinir. Ellerinin (yapp) ne srd ilerden dolay balarna bir ktlk gelirse, hemen insan nankr (olur).29

24 ez-Zemaher, el-Kef, I/269, 436,II/465. 25 el-Bakara, 2/152. 26 brahim, 14/7. 27 brahim, 14/28. 28 en-Nahl, 16/112. 29 e-r, 42/48.

10

Yukardaki ayetlerde grld gibi, kretmenin zdd olan nankrlk kfr kelimesi ile ifade edilmitir. nkar anlamndaki kfrn balangc ve mukaddimesi bu ekildeki nankrlktr. Zaten kfr, imana konu olan eyler konusunda bilgi sahibi olmamak deil onlar iine sindirerek kabul etmemektir30.

3. irk-Mrik

irk, Arapada e-ri-ke fiil kknden masdar olup ortak oldu anlamndadr. Bu fiilin ifl babndaki ekli olan erake, ortak tanmak, ortak komak anlamna gelmektedir. sm-i fail olan mrik ise ortak koan demektir31.

Mrik, ortak koan, aktan Allahn orta olduunu syleyen veya gizli olarak Allahn orta olduuna inanan, bir veya bir ok ilah ona ortak eden kiiye verilen isimdir32.

Istlhi anlamyla irk; Allahn orta olduunu kabul etmek ve yapt ibadetine bakalarn da ortak yapmak demektir. Ortak koulan unsurlar canl ve cansz olmak zere farkllk arz edebilmektedir. Kuran Kerim, mrik tabiri ile, ilahi bir kitaba sahip olmayan, Allaha inanmakla beraber baka tanrlara da tapan kimseleri kast etmektedir33.

Mrik, Allaha ortak koma anlamyla Kuranda bir ok yerde gemektedir:

brahim ne Yahudi ne de Hristiyan idi; o, dosdoru bir bir mslmand. (o, putlara tapmak suretiyle) Allaha ortak koanlardan da deildi.34

Allaha ve Raslnden, antlama yaptnz mriklere bir ihtardr.35

Ey iman edenler, muhakkak ki (Allaha) ortak koanlar pisliktirler.

30 imek, M. Sait, a.g.e. s., 36. 31 el-Cevher, a.g.e. IV, 1593, el-Isfehn, er-Rb, Mfredat Elfazl-Kuran, el-MektebetI-

Murtadaviyye, ts., N.F.K. md., s. 380, 381. 32 el-Isfehn, a.g.e., s. 381. 33 Ate, Sleyman, Yce Kurann ada Tefsiri, Yeni Ufuklar Neriyat, st., 1988, 1/381. 34 l-i mran, 3/67. 35 et-Tevbe, 9/1.

11

man edenler, Yahudiler, Sabiler, Hristiyanlar, Mecusler ve (Allaha) ortak koanlar... Allah kyamet gn bunlar arasnda hkmn verecek (hakly haksz ortaya karacak)tr36.

Kuran Kerimde Allaha ortak koma, en byk gnah olarak kabul edilmektedir. Yce Allah, Kuran Kerimde: Allah, kendisine ortak koulmasn balamaz, bundan bakasn dilediine balar. Allaha ortak koan da gerekten byk bir gnah ilemitir buyurmutur37.

Btn peygamberler, gnderildikleri mmetlere irkin haram olduunu, kulluun sadece Allaha yaplmas gerektiini tebli etmilerdir. Aadaki ayetler irkin haramln ve saknlmas gerektiini bize bildirmektedir:

De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram kldn okuyaym: Ona hibir eyi ortak komayn...38

yleyse siz de bile bile Allaha eler (ortaklar) komayn.39

De ki: Rabbim, ancak ktlkleri, gerek an, gerek gizlisini; gnah ve haksz yere saldrmay, hakknda hibir delil indirmedii bir eyi, Allaha ortak komay ve Allah hakknda bilmediiniz eyler sylemenizi haram klmtr.40

irk Allahn azabna maruz kalma sebebidir. nk gnahlarn en bydr. Kuranda irkin cezasnn byk bir azab olduu bir ok yerde vurgulanmaktadr. Bunlardan bazlar:

O ki Allahla beraber baka tanrlar edindi, bundan dolay onu iddetli bir azaba atn.41

36 el-Hacc, 22/17. 37 en-Nis, 4/48. 38 el-Enm, 6/151. 39 el-Bakara, 2/22. 40 el-Araf, 7/33. 41 el-Kf, 50/26.

12

Allahla beraber baka tanr edinme, sonra knanm, (Allahn rahmetinden) uzaklatrlm olarak, cehenneme atlrsn.42

Kuran Kerimde irk bazen zulm kelimesi ile ifade edilir. Lokman suresinde: Yavrum, Allaha ortak koma, nk irk elbette byk bir zulmdr.

Giri mahiyetinde arz etmeye altmz iman, slam, kfr ve mrik kavramlar bize asl konumuz olan nifak ve mnafk kavramlarn daha iyi bir ekilde anlamamz salayacan dnerek asl konumaza girmeye alacaz.

4. Nifak ve Mnafk Kavramlar

4.1. Nifak Kavram ve eitleri

Nifak kelimesi, Ne-fe-ka fiil kknden gelen mastar bir kelimedir. Anlam

hakknda farkl grler ileri srlmtr.

Araplar bir kiinin mal, paras veya yemei azald zaman, tkenmek, azalmak, yok olmak, bitmek, fakir olmak anlamnda Nefeka kelimesini kullanrlar.

Hayvann ruhunun kmas, lmesi durumlarnda da bu kelimeyi kullanrlar. Ayrca

eyaya rabetin artmas, maln reva bulmas, fiyatn artmas, yarann kabuk balamas gibi durumlar ifade ederken de nefeka kelimesini kullanrlar43.

Konumuzla biraz daha irtibatl olan ve dil bilginlerinin benimsedii gre gre nifak kelimesi, nfikdan tremitir. Nfik kstebek deliine verilen addr. Kstebein yuvasnn iki kaps vardr. Kaplarn birinden girerken dierinden kar. Kstebek, kaca bu kapy bayla vurup dar kmasna imkan verecek ekilde ince tutar ve bunu da bakas sezemez. Kendisini tehdit eden tehlike, aikr ve belli olan giri kaps istikametinden gelince hemen sakl tuttuu bu dayanksz kapdan dar kar. te kamak iin yapt bu ikinci kapya Nfik denir44. Birinci kapya ise Ksi denir. Kelimenin aslna bu ekilde yaklamak, bize mnafn

42 el-sr, 17/39. 43 el-lsfehn, Rb, a.g.e . s.502; bn Manzur, Lisnl-Arab, N.F.K. md., X/360; Zebid, Tcl-

Ars min Cevhiril-Kms, N.F.K. md. VII/79; el-Cevheri, a.g.e. V/1560. 44 bn. Manzr, a.g.e., N.F.K. md., X/360; er-Rb, a.g.e., s.502.

13

tehisini de kolaylatracaktr... nk mnafk bir tarafyla dine girerken, daima kendisi iin saklad dier tarafyla da dinden kar. Mnafk insanlara ak yanyla inanyor gibi grnr ama gizledii dier yanyla inkar eder45.

Rb el-Isfehan de nifak kelimesinin giri ve k olan yol, tnel, yerdeki dehliz, in ve menfez anlamlarna gelen en-nefak kelimesinden geldiini syler. Ona gre Nfik da Nefak kelimesinden tremitir. Nfekl-Yerb dendiinde kstebek yuva yapt, tnel at, kendine yerin altnda yol yapt, bir kapdan girip dierinden kt anlamlar kastedilir. Mnafn hali de byledir; dinin bir kapsndan zahiren girip kfrn gizledii iin bir tnele giren ve orada gizlenen kstebee benzetilir46. Kalbinde nifak hastal bulunanlar kstebekler gibi yeralt faaliyetlerinde bulunmay meslek edinmilerdir47.

Mnafk, dine girdii kapnn dnda tpk kstebek gibi aksi bir taraftan k yolu bulur, dinden kar. Kstebein yuvas kendisini tehlikelerden nasl koruyorsa, mnafk da islmiyeti veya dili ile iman etmeyi kendisi iin bir koruma

bir snak olarak gryor. Rahat ve menfaati devam ettii srece de bu halini devam ettirir.

slm Ansiklopedisinde mnafk maddesini yazan F. Buhl ise bu kelimenin ayrlmak, kararsz olmak, mtereddid olmak anlamlarn ihtiva eden nfekadan

alndn ileri srer. Bu yaklamn Kuranda mnafklarn halini tasvir eden ayetlerle de benzerlik tadn grmekteyiz.48

Zebidi ise bn Faristen nakille, bu kelimenin bildiimiz manada Araplar tarafndan slmdan nce kullanlmadn, slmla birlikte ortaya ktm ifade eder49.

45 Bu anlam ifade eden ayet iin bkz. Bakara 2/8. 46 el-Isfehn, a.g.e., s.502. 47 Soysald, Mehmet, Kuran Semantii asndan nanla lgili Temel Kavramlar, alayan

Yay., zmir, 1997, s.86. 48 F. Buhl, slam Ansk. Mnafk mad. M.E.B. Yay. IIIV/801 49 Zebidi, a.g.e., XII/79.

14

Yukarda ifade edilen manalarn ortak noktas nifak kelimesinde bir

aldatmann sz konusu olmasdr. Hatta maln reva bulmas, ona rabetin artmas, fiyatn artmas anlamnda bile nifakla ilgili bir irtibat kurulabilir. yle ki; mnafk taknd tavrdan bir kr amac gtmektedir. Ancak ayette de ifade edildii gibi ticaretinde bir kazan salayamyor50. Kendi iinde hesaplar kurar, ancak hesab tutmuyor.

Dinde ise nifak; dtan mslman grnp ite kafir olan kimsedir51. Bir kapdan dine girip, br kapdan ise dinden kan kimsedir52. Mnafklar mminlerle

karlatklarnda inandk derler ancak, eytanlaryla ba baa kaldklarnda biz sizinle beraberiz biz ancak alay edicileriz derler53.

4.1.1. Nifakn inanla ilgili boyutu

Nifak, batnn zahire muhalefetidir. Eer inanla ilgili ise buna itikadi nifak veya nifaku1-kfr denmitir. Eer inan esaslarna mteallik olmazsa buna ameli nifak denir. Zahiren kendini mmin gsterip, diliyle iman ettiini ifade ettii halde; kalbinde kfrn gizleyen, ehli kfr kendine dost edinen, Allaha, Resulne ve

mminlere dmanlk yapan kimsenin nifakdr54.

Bakara suresinin 8-20. ayetleri arasnda zellikleri zikredilen snftr. Allaha

ve ahiret gnne inanmadklar halde inandk diyenler, slah amacyla yeryznde

fesat karanlar, inanan insanlar beyinsizlikle, sefillikle itham edenler, mminlerin

yannda hep ikiyzl davrananlar; Kuranda kafirlerden daha tehlikeli ve

cehennemin en alt tabakasnda kalacak kiilerin nifakdr55. Bu tr nifak dorudan doruya kfrdr.

50 imek, M. Sait. Kurann Ana Konular, Beyan Yay, (2.Bsk.) st. 2001. s.47; Ayrca bkz.

Bakara 2/169. 51 Zebidi, Tc1-Arus, s,. 79. 52 Rib el-Isfahn, a.g.e., s,. 502. 53 bn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askaln, Fethul-Bri bi erhi Sahihil-Buhri, Thk. Abdlaziz b.

Abdullah b. Bz Drut-Takva, Kahire, 2000,1/109; Ayrca Bkz., Bakara 2/14. 54 Abd. b. Hasan, Muhammed Yusuf, el-Munflkne fl-Kurn, Drut-Tavzi ven-Neril-

slmiyye, Dmek, ts. s.39. 55 Bkz. Bakara 2/8-20. ayetleri.

15

nsanlarn en erlileri ikiyzl olanlardr. Bunlar iki snf insan arasnda, bir ksmna bir yzle gidip, dier bir ksmna da baka bir yzle giderler. ki sr arasnda gidip gelen mtereddit koyuna benzerler56.

Kfrn gizleyen mnafk kafir, dier kafirlerden daha tehlikelidir. ki yzl ve sinsidir. Mesaisi inananlar arasnda getii iin mminlerin btn srlarndan ve planlarndan haberdardr. Mminlere zarar verme ihtimali daha fazladr.

Nifak ehli menfaatine gre ekil alr, menfaatperesttir. ki tarafla da diyalogunu scak tutar, kendince iki taraf da idare eder. Herhangi bir taraftan bir

menfaat grrse hemen onlarn yannda yerini alr. Herkesten bir ey kapma gayretindedir. Bulunduklar nokta, gerektiinde her iki zmrenin de yannda yer edinmelerine msaittir. Bunu yaparken de ok dikkatli yapar, mminlere gerek

rengini belli etmemek iin byk bir gayret ierisine girerler.

4.1.2. Nifakn Ameli Boyutu

Kalbi ve diliyle iman etmi mmnler bazen mnafklara ait bir takm vasflar tayabilirler. Kuran Kerimde mnafklara ait bir ok vasftan bahsedilir. Genelde muhatap slam toplumu ve iindekiler olduundan, inen ayetlerde Mslmanlarn da ders almalar ve saknmalar gereken hususlar vard. Hz.

Peygamberin, hadislerinde mnafklarla ilgili syledii szler, Mslmanlarn gnlk hayatlarnda karlaacaklar trden sorunlar olduundan, karmza zlmesi gereken bir problem kyor. imdi mnafn alametlerini sralayan hadislere bakalm:

Ebu Hureyreden rivayet edilen hadise gre Hz. peygamber yle buyurdu: Mnafn alameti tr: Konutuunda yalan syler, vaad ettiinde vaadinden dner ve kendisine bir ey emanet edildiinde emanete hyanet eder.57.

56 Buhri, Ebu Abdillah Muhammed b. smail Sahih-i Buhar, Dru1-Fikr, Beyrut,1994, Kitbl-

Menkb, I; Edeb, 52; Ahkm, 27; Mslim, Ebul-Huseyn b.el-Haccc b. Mslim el-Kueyri en-Nisburi, Sahih-i Mslim, Darul-Kutubil-lmiyye, Beyrut, ts., Mnafikun, 16; Birr, 98-99.

57 Tirmizi, Ebu sa Muhammed b. sa b. Sura, el-Cmius-Sahih, Thk. Ahmed Muhammed kir, Dru hyit-Tursil-Arabi, Beyrut ts., Kitbl-mn 14; Ayrca bkz. Mslim, mn, 107, 108.

16

Baka bir rivayette ise Drt ey vardr. Bunlar kimde bulunursa, o kii halis mnafk olur. Kimde bir paras bulunursa onu brakncaya kadar kendisine

mnafklktan bir huy kalm olur: Konutuunda yalan syler, sz verdiinde szn tutmaz, emanet edildiinde hyanet eder, husumet ettii zaman da haktan ayrlr.58

Mnafn alametlerini sralayan yukardaki hadislerle ilgili alimlerin farkl grleri vardr. Acaba bu hususlar tayan birisi cehennemde ebedi kalacak kfr anlamndaki nifaka girmi olur mu? Halbuki kalbinde hi phe ve tereddt olmad halde, Allah ve Resuln kalben tasdik eden birisi de bazen yalan syler, sznde

durmaz ve emanete ihanet edebilir. Hadisin izahna gemeden nce, mnafklarn

zelliklerinin bunlarla snrl olmadn ifade etmemiz gerekiyor. Mnafn pek ok mertebe ve dereceleri vardr. Hz. Peygamber burada balcalarna dikkat ekmi, dier hasletlere de uyarda bulunmutur.

slm limlerinden mam Nevevi ve bn Hacerin bu maesele ile ilgili grleri bizim iin nem arzetmektedir. Hadisin izah ile ilgili olarak Diyanetin asl esas zeredir: Sz, fiil ve niyet... Hz Peygamber kizb ile kavlin fesadna,

hyanetle fiilin fesadna, verdii szden dnme ile de niyetin fesadna uyarda bulunmutur. Alimlerimiz kalbiyle ve diliyle tasdikte bulunup bu zellikleri tayan bir insann kfrne ve cehennemde ebedi kalacak mnafk olduuna hkmedilmeyeceini belirtmilerdir. mam Nevevi Bu hasletler sebebi ile mnafa ok benzer ifadesini kullanr59. Yine Nevevi bu hasletler nifak hasletleridir ve bu

hasletlere sahip olan da bu hasletlerde mnafklara benzer ve onlarn ahlakyla

ahlklanm demektedir.

bn Hacer, Saylan hasletler nifak hasletleridir. Bu hasletleri tayanlar, bu vasflarda mnafklara benzerler ve onlarn ahlaklaryla ahlaklanmlardr.

58 Buhri, a.g.e., mn, 24; Nesi, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Suayb b. Ali b. Sinan b. Bahr el-

Horasni, Sunenn-Nesi, Mektebul-Matbut el-slmiyye, Beyrut, 1988, mn 20; Tirmizi, a.g.e., mn, 14; Ahmed b. Hanbel, e-eybni, el-Musned, Thk. Ahmed Muhammed akir, Drul-Hadis, Kahire 1995, 11/189; 111/215.

59 En-Nevevi, Ebu Zekeriyy Muhyiddin b. eref, Sahihi Mslim bi erhin-Nevevi, Msr, ts., 11/47; Canan, brahim, Hadis Ansk., Aka yay., stanbul, ts. XVI/94.

17

demektedir. Yine bn Hacer hadisteki mnafk tesmiyesi mecazidir, yani, bu hasletleri tayan kimse mnafk gibidir demektedir. Hadiste geen nifaktan murad ameli nifaktr. bn Hacer, Kurtubinin de bu gr benimsediini, hatta Kurtubi Hz.merden gelen u rivayetle buna delil de getirmitir. Hz. mer Huzeyfe (r.a)ye bende nifaktan bir ey biliyor musun? demitir. Hz. mer burada kfr olan itikadi nifak kast etmi olamaz, bilakis nifakn ameli yann kast etmitir. Ayrca bu hasletleri tayan kiinin nifak slama ve Mslmanlara dmanlk eklindeki nifak olmayp ahsi zaaflardan kaynaklanan bir nifaktr. Nitekim hz. peygamberden bu vasflar tayan kiinin kafir olacana dair bir rivayete rastlanmamtr60.

bn Hacer, baka bir gr de zetle u ekilde ifade etmektedir: Hadiste, mezkur sfatlara nifak denmesi, o hasletleri irtikab etmeye kar korkutma ve sakndrma maksadn gder. Zahir, kast edilenden farkldr. bn Hacer Hattabinin grn de yle nakleder: Hattbi bu aklamay benimsemenin yannda unu da ilave eder: bu sfatlarla muttasf olan kimse, o haslete iyice alm ve kendisinde sabit bir yol, deimez bir huy halini alm olan kimsedir. Bu tahminini hadiste geen iza edatyla delillendirir. Bu edat hangi fiilin bana getirilirse, onun tekerrrn ifade eder der61.

Yukardaki grlere de dayanarak, kanaatimizi u ekilde ifade edebiliriz: Hz. Peygamber zamannda nifak denilince herkesin anlad, aa yukar ayn eydi. Yani nifak, ameli veya itikadi diye ksmlara ayrmamlard. Kuran Kerimdeki ekliyle anlyorlard. Kuran, diliyle inandn ifade edip, kalbiyle inanmama halini nifak sayd gibi; phe, tereddt ve dinde geveklik halini de nifak saymtr. Dini yaantlarnda ok hassas davranan sahabe (r. anhum), en kk yanllarnda bile acaba nifaka m dtk diye endieleniyorlard. Nitekim bu endieyi hep yaamlardr. Hanzalann mehur Hanzala mnafk oldu hadisi ve aadaki hadisin bu dncemizi desteklediini dnyoruz. yle ki: bn ebi Mleyke (r.a.) anlatyor: Rasulullah (s.a.v.)n ashabndan olup da bedir gazvesine katlanlardan

60 bni Hacer, a.g.e., 1/110; En-Nevevi, a.g.e., 2/ 47; Canan, brahim, a.g.e., 16/95. 61 en-Nevevi, a.g.e., 11/46; Ayrca Bkz. bn-i Hacer, a.g.e. 1/108.

18

otuz kadarna yetitim. Hepsi de hesabna nifaktan korkuyorlard, dinlerinde fitneye dmekten kendilerini emniyette hissetmiyorlard.62

te hakiki mmin olan sahabi ile mnafk arasndaki fark budur. Mnafk en byk crm iler ama hi rahatszlk duymaz. Mmin ise en kk hatasnda bile nifaka dme endiesini duymaktadr. Hz. merin, mnafklarn nifaklarna kar zor tahamml etmesi ve bir ok yerde mnafklara hadlerini bildirmek istemesi de bu

hassasiyetinden kaynaklanyordu. Hatta hz. mer bu sert tavrn, hassasiyet

gstermeyen, samimi mminlere kar bile yapmtr. Bu hususiyetleriyle sonradan gelen Mslmanlara, dini emirlere kar azami derecede hassas olmalar gerektiini gsteriyorlar.

Hlasa bu hasletler mnafklarn hasletleridir. Mnafn hayat yalan zere kurgulanmtr. nandm der yalan syler, sz verir sznden cayar, kendisine gvenilir o ise ihanet eder. Bunun iin mslmanlarm mnafklara ait bu hususlardan

uzak durmalar gerekir. nk kanlmazsa onlara benzeme tehlikesi sz konusu

olabilir. Bunun iin hz. Peygamberin iddetli bir sakndrmas sz konusudur63.

4.2. Mnafk Kavram

Mnafk kavram, mfale babndan masdar olan nifak kelimesinin ismi

failidir. Nifak kelimesinin izahnda da getii gibi nifak zelliklerini kendinde barndran, nifkta bulunan kiiye mnafk denir. Nasl ki tarla faresi ift kapl yuvasna bir kapdan girip dierinden kayorsa; mnafk da bir kapdan dine girer dier kapdan ise dinden kp kfre girer64.

Mnafk, slm toplumu iinde can ve mal emniyetini salamak, mslmanlarn sahip olduu her trl nimetlerden istifade edebilme veya birtakm gizli yollarla, entrikalarla, slm toplumunu iten ykmak iin asl mahiyetini, kfrn ustaca gizleyip; kalben inanmad halde mslmanlara kar kendisini inanm gsteren kimsedir. 62 Buhari, a.g.e. man, 36. 63 A. Gani Hasan, el-Mnfikune ve uabn-Nifak, Drul-Buhus el-ilmiyye, Kuveyt, 1981. s.65. 64 el-lsfehn, er-Rb, a.g.e., s.502.

19

Kurnn mnafklarla ilgili ayetlerine baktmzda mnafkla ilgili iki tip insan karmza kar. Birincisi: inanmadklar halde, Allaha ve hiret gnne inandk diyenler65. kincisi ise zihin karkl, ruh bozukluu veya irade zayfl yznden imanla kfr arasnda gidip gelen, phe iinde bocalayan66 ifte karakterli insanlardr. Baz ayetlerde mnafk kelimesinden hemen sonra kalplerinde

hastalk bulunanlar ifadesinin atfedilmesi, veya baka yerlerde farkl ifadelerin kullanlmas da bu farkll gstermektedir. Aadaki ayetler bu dnceyi desteklemektedir:

Mnafklar ve kalblerinde hastalk olanlar yle diyorlard: Bunlar (mslmanlar) dinleri aldatt.67

Hani, mnafk olanlar ve kalplerinde hastalk bulunanlar: Allah ve Resul,

bize bo bir aldantan baka bir ey vaad etmedi diyorlard.68

Bazen de ayetlerde kalplerinde hastalk bulunanlar ifadesi mnafk kelimesi

zikredilmeden de kullanlmaktadr. Bu durumda bazen mutlak manada mnafklar

kasd edilir. Bazen de yukarda getii gibi kalplerinde phe olanlar kasd edilir.

Gerek Kuranda mnafklar ve mnafklk ile ilgili ayetlerden, gerekse de

Medine dneminde yaananlara dair siyer bilgilerinden anlald kadaryla mnafk olarak tanmlanan kiiler ya da topluluun, temelde iki farkl eilimde bulunduklar grlmektedir. Birinci grup tmyle inansz, ikiyzl ve hiyanet iindeki kiilerdir. kinci gruptakiler ise net bir inan ya da inanszlk tavr iinde olmaktan uzak, tutarsz, elikili ve mtereddit ruh haline sahip kiilerdir. Bu tipler zellikle imtihann zorlat, ykn arlat, dnyevi imkan ve frsatlarn kaybolmaya yz tuttuu ortamlarda hzl bir zlme iine girerler. zellikle hicret, cihad, infak ve benzeri baka fedakarlk gerektiren eylemlerin ifasnda bu kiilerin hastalkl ruh halleri belirginlik kazanr. Mnafklar bu ekilde tasnif etmekle beraber, mutlak

65 el-Bakara, 2/8. 66 en-Nis, 4/137, 143; et-Tevbe, 9/44-45. 67 el-Enfal, 8/49. 68 el-Ahzab, 33/12.

20

manadaki mnafklarn da kalplerinde hastalk, hayret ve endienin olduunu belirtmek gerekir.

Bu gibi kiilerle ilgili en arpc vurgulardan biri Ankebut suresi 10. ayetinde ortaya konulmaktadr. nsanlardan kimi de var ki, Allaha inandk der, fakat kendisine Allah urunda eziyet edilince insanlarn ikencesini Allahn azab gibi sayar. Ama Rabbinden (sana) bir yardm gelse, and olsun Biz de sizinle beraberdik

derler. Allah alemlerin gslerinde bulunan daha iyi bilmez mi?

Kuranda mnafk kelimesi yirmi yedi yerde, mnafikn ve mnafkn

eklinde geer, be yerde mnfikt, yerde nifak eklinde, iki yerde de ekimli fiil olarak gemektedir69.

Kuranda mnafklardan bahsedilirken farkl isim ve nitelendirmelerin

kullanldn gryoruz. Mnafikn, Kalplerinde hastalk bulunanlar, Muazzirn (zr beyan edenler), Muhallefn (geride kalanlar), Kidn

(oturanlar), Arb (bedevi mnafklar), Kalplerinde phe olanlar gibi farkl ifadelerle anlmaktadrlar. Ayrca mnafklarn vasflandrldklar deiik sfatlar da kullanlmaktadr. Bunlardan bazlar unlardr: Kafirler, fasklar, fesatlar, uursuzlar, dnmezler, anlayszlar, sefihler, bilmezler, phe ierisinde bocalayanlar, zalimler, korkaklar, mcrimler gibi zemm ifade eden birok vasf

mnafklar iin kullanlmtr.

Mnafklarn bahsi byk ounlukla medeni surelerde gemektedir. Mnafikn suresi, mnafklardan bahsetmesi sebebi ile bu ismi almtr. Ancak mnafklar ayrntl olarak ele alan baka sureler de vardr. zellikle Tevbe suresinin byk bir ksm mnafklar ele almaktadr. Bunun yannda Bakara

suresinin 8-20. ayetleri aras, li mran, Nisa ve Ahzb surelerinde de mnafklara tafsilatl bir ekilde yer verilmektedir. Mnafklar konu alan ayetlerin surelere gre dalmn ileride gstereceiz inaallah.

69 Bkz. nfek iin, li-mrn, 3/167; nifak iin, Tevbe, 9/77,97,101; mnfikt iin, Tevbe,

9/67,68; mnafikn iin, Tevbe, 9/64,67,101, Ahzb, 33/60, Hadd, 57/13; mnafkniin, Nisa, 4/61,88,138,140,142,145, Tevbe, 9/67,68,73, Ahzab, 33/1,24,48,73.

21

Mnafklar, mslmanlarn hakim olduu bir ortamda aktan aa kfrlerini izhar etmezler. nk bunun bir bedeli vardr. Bu bedeli gze

alamadklarndan dolay iki yzl bir karakter ortaya koyarlar. Mslmanlarn

yannda imanlarn ifade ederler, eytanlaryla ba baa kaldklarnda ise kfrlerini itiraf ederler70.

Mnafn karakteri iki yzllk, aldatma ve hyanettir. Sinsice davrand iin kafirden daha tehlikelidir. Bu zelliinden dolay cehennemin en alt tabakasnda azap grecektir71.

Mnafklar, slma ve mslmanlara kin ve dmanlk duygularyla dolu olan kimselerdir72. Bunun iin her frsatta mslmanlara zarar vermek, onlara

hyanet etmek iin urap dururlar.

Mnafklar ikiyzl kiiler olduklarndan ve srekli mslmanlarn arasnda yaadklarndan tehlikeleri kafirlerinkinden daha byktr. Mslmanlarn arasnda casus gibi gezip, her trl plan ve haberi, ibirlikilerine ulatran, bir an bile zarardan geri durmayan, bnyenin iindeki bir virs gibidirler.

Mnafn inanc ve gr arpk bir yapdadr. Fikir ve dncelerinde bir btnlk yoktur. Mslmanlardan grnr ancak da yansyan bir i dnyalar yoktur. Dili baka kalbi baka eyler syler73.

Yaptklar bu ikiyzl halleriyle gya Allah kandrdklarn dnyorlar. Halbuki yaptklar kendi kendilerini aldatmaktan baka bir ey deildir74.

Mnafklar nce iman ettiklerini ifade ediyorlar, sonra da Allah ve

Resulnn hkmlerinden yz evirerek, Allah Resulne ve onlarn davalarna

ihanet ediyorlar, dmanlarna arka kyorlar.

70 el-Bakara 2/13-15. 71 en-Nis, 4/145. 72 li mran, 3/119. 73 li mran, 3/167; Fetih, 48/11. 74 el-Bakara, 2/9.

22

Mnafklar, enaniyetli ve kibirlidirler. Mslmanlar sefih ve aklsz olarak

grdklerinden onlar gibi olmak, onlarn yolundan gitmek kendilerine zll geliyordu.

Hatta kimileri Allahtan kork uyarlarna ramen kibirlenip yz eviriyorlard75.

Mnafklar kafirler gibi deildirler. Kafirler kfrlerini aktan ifade edebiliyorlar, ancak mnafklarda bu durum sz konusu deildi. Bir kstebek faaliyeti ierisindedirler. Aktan kfrn ifade edene kar tedbir almak kolay olabiliyordu. Ancak mnafklar zahiren mslman grndkleri iin, mslmanlara

yaplan her muamele onlara da yaplmaktayd. Dolaysyla kendilerine zarar

gelmemekle birlikte, zararlarndan korunmak da ok zordu. Mslmanlara olan

zararlarnn bykl ve ihanetleri sebebiyle cehennemin en alt derecesinde cezalandrlacaklardr76.

kiyzl, fitneci, mtereddid ve mtehayyir olan kimse dnya hayatnda da huzursuz ve atmac bir haldedir. Kendileri huzursuz olduu gibi evrelerini huzursuz ederler. Toplumdaki birok problemin ve skntnn temelinde mnafka

tutum ve davranlar yatmaktadr. Cemiyet hayatnda itimadn ve iyiliklerin unutulmaya yz tutmasnda ikiyzl insanlarn byk bir pay vardr77.

Mnafk benliine ve menfaatine ok dkndr. Mmin, kardeini kendine tercih ederken, mnafk ise her trl menfaatin kendisinin olmasn ister ve her

zaman kendi kar peindedir. Canna ve malna zarar gelecei endiesiyle cihattan geri kalmas mnafn ne kadar egoist ve menfaatperest olduunu bize gstermektedir. Aslnda inanmadklar halde inandk demelerinin altnda yatan

sebeplerden biri de mnafklarn bu menfaat ve benlik tutkulardr78.

Kuran Kerimde Allah mnafklarn bu tehlikeli durumlarndan dolay

srekli tuzak ve i desiselerinden haber vermesi, onlar deifre etmesi, mminleri de zararlarndan korumalar iin uyarmas, mnafklarn ne denli zararl olduklarn bize

gstermektedir.

75 el-Bakara, 2/206. 76 en-Nis, 4/145. 77 Sert, Emin, Kuranda nsan Tipleri ve Davranlar, Bilge Yay. st, 2004, s.275. 78 Sert, Emin, a.g.e., s.277.

23

Mnafklar,srekli mminlerin ak ve kusurlarn aramakla meguldler. Mminlerin ayplarn rtmedikleri gibi srf ayplamak ve knamak iin iftira bile

atarlard. Mminlerin sadakalarn azmsar, iyiliklerini kk grrlerdi. Hz.

Peygamberin eine, mminlerin annesine bile iftira atma cesaretini gsterebiliyorlard79.

Hulsa, mnafklar karakterleri bozuk, arkadan darbe vurmaya msait kiiler olduundan mminlerin onlara kar ok dikkatli olmalar, tehlike ve zararlarna da her an hazrlkl olmalar gerekmektedir.

4.3. Mmin ile mnafk arasndaki fark

Bu ksmda, Kurann mnafklarla ilgili ayetlerine dayanarak, tesbit etmeye

altmz mmin ile mnafk arasndaki farklar tesbit etmeye alacaz.

Mmin ve mnafk, ikisi de Allaha ve Raslne iman etmeye ehadet etmiler, islamn zahiri prensiplerini yerine getirmiler ve emirlerine itaat etmilerdir. Bunun sonucunda her iki grup ta mallarn, canlarn ve rzlarn muhafaza

etmilerdir. Ancak mmin, imann ilan ederken, onu kalbi tasdik ile beraber tam bir teslimiyet iinde ilan eder. Nitekim ayet onlarn bu durumunu yle ifade etmektedir:

Oysa onlar, dini yalnzca Ona halis klan hanifler (Allah birleyenler)

olarak sadece Allaha kulluk etmek, namaz dosdoru klmak ve zekat vermekten bakasyla emrolunmadlar. te en doru (dimdik ve sapasalam) din budur.80

Mnafa gelince, her ne kadar Mslmanln ilan edip, ehadet getirdi ise de, aslnda o, ehadetini kalben yapmamtr. Bilakis kfrn iine gizlemitir.

Aadaki ayet onlarn bu durumunu gsteriyor: Kalplerinde olmayan azlaryla sylyorlar. Allah, onlarn gizli tuttuklarn daha iyi bilir.81

79 et-Tevbe, 9/79; Nur, 21/11.

24

kinci fark: Mnafk lnce, kafir gib^cehennemde ebedi kalr, Mnafklar cehennemin en alt tabakasnda kalrlar, onlara bir yardmc da bulamazsn.82

Mmin ise gnahlarndan dolay cehenneme girse bile orada srekli kalmaz.

Cezasn ektikten sonra cennete girer.

nc fark: Kuran Kerimde hz. Peygambere mnafklara sert muamelede

bulunmasn emretmektedir. Ayette: Ey Peygamber, kfirlerle ve mnafklarla cihad

et ve onlara kar sert ve caydrc davran. Onlarn barnma yerleri cehennemdir. O ne kt bir yataktr!..83

Mminlere gelince, Kuran, hz. Peygamberden onlara yumuaklkla muamelede bulunmasn emretmektedir. Ayeti Kerimede, Allahtan bir rahmet

dolaysyla, onlara yumuak davrandn. Eer kaba, kat yrekli olsaydn onlar evrenden dalr giderlerdi. yleyse onlar bala, onlar iin balanma dile ve i konusunda onlarla mavere et.84

Drdnc fark: Mnafk lr de nifak biliniyorsa, cenaze namaz klnmaz,

kabri banda durulmaz;85 mminin cenaze namazn klmak ise farzdr.

Mnafk, slam toplumu ierisinde ahlakszl, fitneyi yaymak ister; mmin ise fitne ve fesadn nne geer.

Bunlarn dnda da mminle mnafk arasnda farklar bulunabilir. Ancak imdilik bunlarla yetinmek istiyoruz, nk gelecek konularda bu fark biraz daha bariz greceiz.

80 el-Beyyine, 98/5. 81 li mran, 3/167. 82 en-Nisa, 4/145. 83 et-Tevbe, 9/73. 84 li mran, 4/159. Ayrca bkz. et-Tevbe, 9/128. 85 et-tevbe, 9/84.

25

BRNC BLM MNAFIKLARLA LGL BAZI TEMEL BLGLER

1. Mnafkln Ortaya k

Hz. peygamberin Mekke dneminde dtan mmin, ite kafir olma ekli ile mnafk rneine rastlayamamaktayz. nk Mekke dneminde iman-kfr mcadelesi sz konusu idi. Mslmanlarn says az gleri de snrl idi. Henz

siyasi bir tekilatlanmalarnn olmad bir ortamda nifak hadisesinin olmas da beklenemezdi86.

Ancak Allah Resulnn Medineye hicretinden sonra Mekkede mslman

olup gerek menfaatlerini kaybetme korkusu, gerekse de mriklerin eziyetlerinden ekinme sebepleri ile mslmanln gizleyen ya da basklara dayanamayp dinden dnenler olmutur. Bunun iin baz alimler Kurann baz ayetlerini de delil gstererek Mekkede de mnafklarn olduunu sylemiler. Ancak bu tr nifak Medinedeki gibi olmayp kalbinde phe olan zayf karakterli baz Mslmanlarn, basklara dayanamayp zorla ya da gnl rzasyla irtidat etmeleri eklinde olmutur87.

Kurandaki nifak ayetlerinin ve mnafk bahsinin getii surelerin hemen tamamna yakn Medinede nazil olmutur. Bu da nifakn merkezinin Medine olduunu bize gsteriyor88.

Nifak hareketleri Hz. Peygamberin Medineye hicreti ile birlikte balamtr. Mesela Allah Resul Medineye girerken, Abdullah b. beyy b. Sellun evinin

yanna geldiinde bn beyy evinin nnde kibirli bir ekilde oturuyordu. Allah

86 bn Sad, Muhammed, et-Tabaktl-Kbra, Beyrut, 1968.111/406. 87 Derveze, Muhammed zzet, Siretr-Rasul, Kahire, 1965. H/249; Hasan, A. Gani, a.g.e. s.32-33;

Ayrca bu konuyla ilgili ayetler iin bkz. Nisa 4/89; Hac 11, 12, 13, Ankebut 10, 11.ayetler. 88 bn Kesir, mdd-Din Ebu1-Fida, Tefsirul-Kuranil-Azim, (Muhtasar: Ali Sbuni), Drul-

Kalem, Beyrut, 1996,1/47.

26

Resulnn kendisine inmek istediini zannederek git; seni kim davet etti ise onlara git demi ve Medinede Allah Resulne ilk fiili muhalefetini yapmtr89.

bn beyy daysnn olu Ebu Amiri de yanna alarak nifak faaliyetlerine balamlardr. bn beyy Medinede Abu Amir ise Medine dnda faaliyet gsteriyordu90.

bn beyyin evi mslmanlann dndaki gruplarn urak yeri olmu, fitne ve fesadn merkezi haline gelmiti. Mminlerin aleyhinde toplanp hareket planlarn burada belirliyorlard.

Yine bu toplantlarn yapld bir gnde Hz. peygamber hasta olan Sahabi Sad b. Ubadeyi ziyarete giderken bn beyy ve arkadalarn evinin glgeliinde toplanm halde grd. Hz. peygamber yanlarna uraynca bn beyy burnunu kapatp yzn ekiterek zerimizi tozlatma dedi. Hz. peygamber selam verip merkebinden inmi, orada bulunanlar Allahn birliine davet etmi ve Kuran Kerimden baz ayetler okumutur. bn beyy ise hi konumuyor hep susuyordu. Bir ara bn beyy, Ey falan, ben senin sylediklerinden hibir ey anlamyorum. Eer sylediklerinde doru isen, bunlardan daha gzel bir ey olamaz, fakat sen evinde otur. Bunlar sana gelenlere anlat, sana gelmeyenlerin yanna gidip onlar

rahatsz etme... demi. Orada bulunan mslmanlarla aralarnda tartma km. Allah Resul ortal yattrmtr. Bu hadiseyi duyan Sad b. Ubde Allah Resulne Ya Rasulallah, onun sylediklerine zlme, Allahn iradesi sana

peygamberlik suretiyle tecelli etti. Halbuki bu beldenin halk bn beyye tac giydirmeye, onu kendilerine kral yapmaya hazrlanyorlard. Allah seni peygamber

olarak bize gnderince onlarn bu dnceleri akim kald. bn beyyin sana olan tavr bundandr91 demitir.

89 Diyarbekri, Hseyin b. Muhammed b. Hasan, Trihul-Hamis, Beyrut, ts. 1/340. 90 bn Him, Ebu Muhammed Abdulmelik, es-Siretn-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakka ve

arkadalar, 11/584. 91 bn Him, a.g.e., 11/ 584, 588; bn Sad, a.g.e, 111/541; Buhri, Kitabu Tefsiri Sureti li

mran.

27

Bylece Hz. Peygambere kar mnafklar ve onlarn liderleri olan bn beyy aktan tavr taknmlard. Mnafklar, bu dnemde frsat bulduka mslmanlar dinden soutmaya alyor ve onlarla alay ediyorlard.

Bedir Savann kazanlmasyla birlikte mslmanlarn gcnn farkna varan mnafklar Hz. peygambere beyat ederler ancak buna ramen nifaklarn gizli gizli devam ettirirler. Bedir zaferi ile elde edilen bu g siyasi bir gt. Bununla

Mslmanlarn var olan izzet ve erefleri daha da artmt. Mnafklar ileride daha da byk zaferlerin kazanlacan mit ederek eski itibarlarn ve kavimleri iindeki yerlerini korumak iin hz. Peygambere beyat edip Mslmanlardan grnmlerdi. Ayrca menfaatlerine ok dkn olan mnafklar, Mslmanlardanm gibi grnerek menfaat elde etmeye almlardr92.

Mnafklar ilk defa Uhud savanda toplu olarak ortaya km ve toplu olarak hareket etmiler. Uhuda kadar ki hareketleri ferdi idi. Hicretin nc ylnda Mekkeli mrik ordusu Medine zerine yrdnde Hz. Peygamber Medinede kalp kalmamak hususunda ashabyla istiare yapt. Kendisiyle istiare edilenlerden biri de bn Ubeyy idi93. bn Ubeyy Medinede kalp dman burada karlamann daha uygun olaca grndeydi. Fakat istiarenin sonucunda dmanla darda arpmak karan kt. Uhuda doru yola klnca bn beyy, ordu iinde dedikodu yaymaya alyordu: Muhammed rey ve gr sahibi olmayan toylarn szn dinledi de beni dinlemedi. Ey ahali urada ne diye kendimizi ldreceiz bir trl anlayamadk. Bu szlerden sonra Uhutta bn Ubeyy, yaklak yz kiilik grubuyla islam ordusunu terk ederek Medineye geri dnd94.

Uhud savanda mnafklarn bn Ubeyy komutasnda geri dnmeleri kalanlar arasnda nifak ehli ya da eilimli kimse kalmadn gstermez. zellikle bozgunla birlikte slam ordusu arasnda korku ve panik havasn yaygnlatranlar, Hz. Peygamberin ldrld haberini yayanlar hep mnafklarn etkisinin iaretleridir.

92 bn Him, a.g.e, 11/519, 525, 527; bn Sad, a.g.e, 111/ 540. 93 Taber, Tarih, 11/502. 94 bn Hiam, Sire, 111/68.

28

Mnafklar, zayf imanllar kazanmak iin bu haberleri kendi lehlerine

kullanacaklard. Fakat durum mit ettikleri gibi olmad95.

Mustalikoullar gazvesinde de mnafklar fitne ve fesatlarn devam ettirmilerdir. Nitekim Hz. Peygamber Mureysi kuyusunun bandaki ordugahta iken Muhacirler ile Ensar arasnda mnakaa yaand. Muhacirlerden Cahcah b. Mesud ile Ensardan Sinan b. El-Cheni arasnda kuyudan su ekme srasnda kovalarn

birbirine karmas nedeniyle kavga kt. kisi de airetlerini yardma ardlar. sava balamak zereydi ki, Hz. Peygamber mdahale etti. Yaplann cahiliye kalnts olduunu syleyip, bu ii yapanlarn namaz klsa da, oru tutsa da, mslman olduunu sylese de cehennemlik olduunu haber verdi. Kavga ortam bn Ubeyy iin byk bir frsat olmutu. Fitne ateini tututurmak iin byk gayret sarf etmekteydi. Ortam iyice kzmt ki, Hz. mer Resulullaha mnafklarn ldrlmesi teklifinde bulundu. Resulullah Olmaz yle ey! in i yzn bilmeyen halk, Muhammed ashabn ldryor diye konumaya balarsa durum nice olur? diyerek bu teklifi geri evirdi. bn Ubeyyin mslmanlar aleyhindeki fitne abalar aa knca olu Abdullah Hz. Peygambere gelerek eer babas ldrlecekse bu iin kendisi tarafndan yerine getirilmesi teklifinde bulundu. Eer bir bakas bu ii yapacak olursa nefsinin babasnn katili olan bir insana kar kendisini kkrtabileceim, bylece bir mminin katili olmaktan korktuunu syledi. Mustalikoullar seferinde mnafklarn ortaya koyduu davranlar nedeniyle Mnafkun sresinin inzal olduu rivayet96.

Mustalikoullar gazasndan dnte yaanan nemli bir olay da mehur fk hadisesidir. Hz. Aye konaklanan bir yerde ihtiya gidermek iin topluluktan ayrldnda gerdanln kaybeder. Bunu fark edince gerdanl aramak iin geri dndnde deve srtndaki hevdecin iinde sanlp ordu yola devam eder. Art grevi bulunan Safvan b. Muattal es-Sulemi onu bulur, devesine bindirir, kendisi de

yularndan tutarak konaklama yerine getirir97. Bu olay bata bn Ubeyy olmak zere mnafklar dillerine dolarlar. bn Ubeyyin ldrlmesi tartmas Evs ve Hazrec 95 el-Bti, Ramazan, Fkhus-Sire (trc. A. Nar; O.Aktepe), st. 1986, s.257. 96 bn Hiam, III/303; bn, Sad, 11/65.

29

arasnda kabile atmasna dnmeye yz tutar. Mminler arasnda da Hz. Ayeyi ve Safvan zina ile sulayanlar kar98. Nihayet Nur suresinin ayetleri inzal olur ve

zina iftirasnda bulunanlar iddetle knanr. Ayetlerin baz vurgular mnafklara ilikindir. Dier ayetlerde ise mminlerin gerekli tavr gstermeyip nifak ortamm hazrlayanlara alet olmalar knanmaktadr99.

Tebuk seferi nifakn en kuvvetli estii ve mnafklarn toplu tavr sergiledikleri son sefer olmas dolaysyla nifakn zirveye kt sefer olarak tanmlanabilir. Zorlu bir sefer olan Tebuka klmadan nce Resulullah seferin

mahiyetini ve meakkatli oluunu izah etmi ve hazrlklarn buna gre yaplmasn sylemiti. Mnafklarn ou eitli mazeretler ileri srerek geri kaldlar. lk kez bu seferde bn Ubeyy komutasndaki mnafk topluluu Hz. Peygamberden ayr bir karargah oluturdu. Bu sefere geersiz mazeretlerle katlmayan mslmanlar boykot edilmi ve daha sonra affedilmilerdir100.

bn Ubeyy hicretin dokuzuncu senesinde hastaland. Hastal yirmi gn kadar srd. Bu srada Hz. Peygamber ziyaretine gider gelirdi. lm deinde olduunu anlayan bn Ubeyyin bir gn Resulullaha haber gnderip yanna ard ve ldnde kendisinin cenaze namazn kldrmasn ve kendisi iin Allahtan af dilemesini istedii rivayet edilmitir. Hz. Peygamber de bn beyy lnce, olu Abdullaha srtndan gmleini karp babasn kefenlemesi iin vermi ve ashabtan bazlarnn itirazlarna ramen cenaze namazn kldrmt. Cenaze gmlnceye kadar kabrin banda bulunmu ve Abdullaha basal dileyip oradan ayrlmt101. Daha sonra Tevbe suresinin 84. ayetiyle mnafklardan len hi kimsenin namaznn

klnmamas ve kabrinin banda durulmamasnn emredilmesi zerine Resulullah bundan byle hibir mnafn namazn klmamtr102.

97 bn Him, a.g.e. 3/311; Buhr, K.. Mezi, B. 34. 98 Taberi, Tefsir, XVIll/89. 99 Bkz., en-Nr, 24/11,12-20. 100 bn Hiam, a.g.e. IV, 160. 101 Vakd, IV/1057; Taber, Tefsr, X/206. 102 bn Hiam, IV/l 97.

30

Resulullahn bn Ubeyyin kefenlenmesi iin hrkasn vermesi, namazn klmasnn sebebi sorulduunda gmleinin ve namaznn bn Ubeyyi Allahtan gelecek azaptan korumayacan fakat bu sayede onun kavminden bazlarnn mslman olacan mit ettiini syledii rivayet edilir. Nitekim bu tavr zerine Hazrecten ok sayda kiinin nifaktan kurtulduu rivayet edilmitir.

2. Hz. Peygamberin Mnafklara Kar Muamelesi

Mnafklar her ne kadar iten kafir olsalar da dtan mslman olduklarn sylyorlard. Bunun iin mslmanlarla beraber hayatlarn herhangi bir tecride

maruz kalmadan srdryorlard. Hz. Peygamberin huzurunda bulunuyorlar, mescide

geliyorlar. Ksacas Mslmanlarn sahip olduu btn sosyal imkanlardan yararlanyorlard. Mslmanlara yaplan muamelenin ayns onlara da yaplyordu.

Onlara hibir zaman bir mrik ve mrted muamelesi yaplmamtr103. Allah Resul bu husus ile ilgili Biz, amellerin bize grnen, zahir yanyla hkmederiz

buyurmulardr104.

Hz. Peygamber mnafklara kar devlet otoritesini kullanmamtr. Onlar grmezden gelip unutturmaya tabi tutmutur. Bu ekilde onlarn zararlarn engellemitir105. Allah Resul mnafklar mehur etmek istememitir. Birok hadisede mslmanlara ihanet etmelerine ramen Allah Resul onlar cezalandrmam, onlarn herhangi bir etkinliinin ve tesirinin olmadn onlara hissettirmitir.

Uhutta mnafklar mslmanlarn safndan ayrlrken Allah Resul onlara

kalmalar iin srar etmemi ve savaa devam etmitir. Zaten mslmanlarla savaa katlmalar mslmanlara bir katk salamayacak bilakis aralarna fitne salacaklardr106.

103 bn Him, a.g.e., 11/584; Buhri, Kitb Tefsiri Sureti l-i mrn, 15. 104 Buhari, Mezlim, 16. 105 bn Him, a.g.e. II/51; bn Sad, a.g.e. II/29. 106 bn Him, a.g.e. III/125; li mran, 3/166-167; Mnafikn 63/1-8; Tevbe 9/47.

31

bni beyy Hazre kabilesindendi. Eer Allah Resul onu cezalandrsayd, slma yeni giren kabilesinin asabiyet damarlar kabarabilirdi. Nitekim bni beyy de bu damar hep tahrik etmek istemi ve kabilesini etrafna toplamaya almtr. Bu tahriki Esnsar ile muhacirler arasnda bile yapmtr. Ancak Allah Resul bu tahriklerin nne gemi hl cahilliye taassubunun detleri zerinde mi srar ediyorsunuz diye onlar uyarmtr107.

Allah Resul slm toplumunda bulunan problemlerin darya yansmasn istemiyordu. Hz. mer gibi heyecanl baz sahabiler mnafklk yapanlar ldrmek

isteyince Allah Resul Ben Muhammed arkadalarn ldrtyor dedirtmem buyurmutur108. Bylece da kar i dengeleri byk bir hassasiyetle korumutur.

Allah Resul cemaatle namaza itirak zerinde ok duruyordu. Bylece mnafklar srekli gz nnde bulunuyor,, fazla bir araya gelemiyorlard109. Ayrca

Allah Resul mnafklarn kendi aralarnda konumalarn, fiskos yapmalarn, ok soru sormalarn yasaklamtr110. Bir sorun kmas durumunda ise Hz. Peygamber Cebrail tarafndan bazen de sahabenin olay mahedesi ile hemen Hz. peygambere ulatrmas eklinde hemen haberdar oluyordu. Allah (c.c.) Sahabenin verdii bir ok haberi vahiyle bildirerek sahabenin doru szlln ortaya karyordu111.

Nifak olaylarna katlanlarn tamam mnafk deildi. Cahiliyye dneminde ait baz duygularla kullanlanlarn says az deildi. Hz. peygamberin asl gayesi mnafkl zayflatp bitirmekti. Bunun iin mnafklarn isimlerini deifre etmemi, nifak hareketlerini yerici ifadeler kullanmt.

107 Buhri, Kitbl-Menkb, 8; Ibn Sad a.g.e II/ 65. 108 Buhri, Kitabl-Menakb, 8; Mslim, Kitab1-Birr, 63. 109 Mslim, Mescid, 251-254. 110 bn Him, a.g.e. IV/168; Taberi, Trih, III/108. 111 bn Him, a.g.e 11/ 305.

32

4. Mnafn Ruh Hli ve Nifak Sebepleri

Mnafn bir ok vasfn bize anlatan Kuran, onun psikolojisini de ok ak ve net bir ekilde bize bildirmektedir. Her eyden nce mnafn psikolojisi normal bir kiinin psikolojisi deildir. Hasta bir kimsenin psikolojisi olarak karmzda bulunmaktadr. Kurn da mnafklarn kalplerinin hastalkl olduunu bize bildirmektedir.

Onlarn kalplerinde hastalk vardr. Allah da hastalklarn artrd112 ayeti

mnafklarn kalbi rahatszln ifade eder.

nanlarndaki tereddtleri, gelgitler arasnda olmalar, bocalamalar btn hayatlarn etkileyen bir olumsuzluktur. ki yzl ve phe iindeki insanlarn dnya hayatlarn huzur iinde geirmeleri mmkn deildir.

Kurn bu hastalkl kalbe sahip mnafklarn, Mslmanlara kar ilerinde kin ve nefret duygulan beslediklerini bize bildirmektedir. Mslmanlar zahirde din

kardei olmalar hasebiyle sevgi duyduklar halde onlar mslmanlar sevmezler. Mslmanlara bir ktlk ve zarar verememenin oluturduu fke ve sinirden parmaklarm sryorlard. Mslmanlarn bana bir iyiliin bir zaferin gelmesi onlar tasalandryordu. Bir sknt geldiinde ise buna seviniyorlard113. ki yzl ve yalanc olma mnafn ruh halini belirleyen iki nemli husustur. Bu halleri sebebi ile mnafklar eliki ve ikilemden kurtulamazlar. Bu elikiler iindeki bir insann ideal bir yapya kavumas mmkn deildir114. ki yzllk ve yalan hallerinin Allah tarafndan biliniyor olmas ve Allahn her an ilerindeki nifak haber verme

endiesini duymalar mnafklarn psikolojilerini daha da ok bozmaktadr. Mnafklar, kalplerinde olan haber verecek bir surenin inmesinden ekiniyorlar.115

Mnafklar net bir kiilie sahip olmadklarndan iki yzl davranyorlard. Mslmanlarn yamnda,onlardan olmadklar halde Mslman gibi davranyorlard.

112 el-Bakara, 2/10. 113 li mrn, 3/119. 114 Sert, H. Emin, Kurnda nsan Tipleri ve Davranlar s. 278. 115 et-Tevbe, 9/64.

33

lerindeki duygularn da yanstamamann verdii sknt ile srekli zdrap ve endie iinde bulunuyorlard. Acaba Mslmanlar iinde bulunduumuz duruma vakf olurlar m diye srekli konumalara seslere kulak kabartyorlard her saday kendi aleyhlerine sanyorlard116.

Grld gibi mnafklar, kendi ilerinde huzursuz bir vaziyettedirler. Bu huzursuzlua ramen nifaklarn devam ettirmelerinin altnda farkl sebepler yatmaktadr. Bunlar ksaca yle izah edebiliriz:

Mnafklarn hakiki iman elde etmelerinin nndeki en byk engel,gurur ve

kibirleridir. Bu zellikleri sebebiyle Mslmanlar kk ve basit, hatta aklsz ve

sefih olarak gryorlard. Dolaysyla da kendilerinden aa konumda grdklerinin nasihatlerini de dinlemiyorlard. Bylesine Allahtan kork denildiinde, benlik ve gurur onlar gnaha sev keder.(ceza ve azap olarak) ona cehennem yeter. O ne kt

yerdir.117

Kibir, insan yaptklarn olabildiince byk grmeye, tenkit edilemez ve kendisini yanlmaz grmeye iter. Nitekim kibirli bir kiiyle konuup anlamak adeta imkanszdr. Her kese tepeden bakan birinin hayra ynelmesi ya da ynlendirilmesi

ok zordur. Bunun iin mnafklarn iman edip Allah Rasulne kar tevazu iinde olmalar imkansz derecede zordur.

Cahiliyye dneminde Araplarn sahip olduklar sosyo kltrel yaplarnn da

nifakta ok nemli bir tesiri vardr. Bedevi ve yerleik hayata sahip Araplarn zellikle bedevi kesimi, kural tanmayan, kimseye boyun emeyen, hayatlarn yamaclkla geiren kimselerdi. slamiyetin onlarn bu hayat tarzna msaade etmemesi; huzur skun ve kardelik tesis etmesi, baz kabilelerin iini zora sokmutu. Alkanlklarndan vazgeemeyen bu bedevi kabileler nifaka bavurmu ve Hz. Peygambere ve mslmanlara iddetle muhalefet etmilerdir118. Nitekim bedevilerin bu iddetli nifaklar ile ilgili olarak, Bedeviler kfr ve nifak 116 el-Mnafkn, 63/4; Tevbe,9/64. 117 el-Bakara, 2/13,206 118 Bkz., bn Sad, 11/63; Hamidullah, Muhammed, slam Peygamberi, trc. M. Said Mutlu-S. Tu,

st. 1963, I/l 13-131; Ayrca bkz. l-i mran, 3/103; Hucurt, 49/10.

34

bakmndan daha beterdirler. Allahn Peygamberine gnderdii hkmleri bilmemek ve tanmamak onlara daha layktr.119

Ayrca mnafklar Mslmanlarn yanndan ayrlnca hemen ibirliki arkadalarnn, eytanlarnn yanna gidiyorlar ve onlara sadakat ve ballklarn dile getiriyorlard. Bundan dolay Mslmanlarn yannda iken alm olduklar muhtemel tesir de giderilmi oluyordu.

nananlarla karlatklarnda inandk derler, eytanlaryla ba baa kaldklarnda ise, biz sizinle beraberiz biz ancak (Mslmanlarla) alay edicileriz

derler.120

Mnafklarn nifak sebeplerinden bir tanesi de, maddi menfaat peinde olmalardr. Mnafkln Mekke dneminde olmamas ve medinede ortaya kmas, mnafklarn hayata hangi gzle baktklarn gstermektedir. Mnafklar Mslman

olmadklar halde, Mslman grnp Mslmanlarn bu hakimiyetinden

yararlanmak istiyorlard121. te onlar, hidayete karlk sapkl satn alanlardr. Ancak onlarn bu ticareti kazanmam ve kendileri de doru yola girememilerdir.122 Mnafklar,nifak davranyla maddi kazan peindedirler. Bu sebeple ayet, ticaretlerinin bir kazan salamayacan anlatmaktadr123.

Mnafklarn dnya mal sevgisi ve ar bir ekilde kazanma hrs da onlar nifaka gtren sebeplerdendir. Menfaat elde edince iyi ve uyumlu, ancak

beklentilerine karlk bulamaynca huzursuzluk karyor ve dengeleri bozuluyordu. Kuran onlarn bu hallerini yle anlatr: Onlardan kimileri de seni sadakalar konusunda knarlar. Kendilerine bir ey verilince raz olurlar, verilmeyince de kzgn oluverirler124.

119 et-Tevbe, 9/97-98. 120 el-Bakara, 2/14. 121 imek, M. Sait, Kurann Ana Konular, s. 47. 122 El-Bakara,2/16. 123 imek, M. Said a.g.e. s. 47. 124 et-Tevbe, 9/58.

35

Mnafklarn istikbal endiesi duymalar da ikili oynamalarnn sebeplerindendir. Zahiren Mslmanlardan, hakikatte ise kafirlerden olduklar iin

hangi tarafta menfaat ve istikbal gryorlarsa hemen yzlerini o tarafa

dndryorlard.

Sizi gzetleyenler; size Allahtan bir fetih gelirse biz de sizinle beraber

deimliydik derler. Kafirlere bir pay olunca ise biz size destek olmadk m derler.125

Mnafklarn konum ve durumlarn gstermesi asndan aadaki ayete de bakmakta fayda vardr:

yle insanlar vardr ki Allaha srf bir hesaba binaen kydan, kenardan

ibadet eder. ayet umduu fayday elde ederse onunla huzur bulur ve sevinir. Eer bir sknt ve imtihana maruz kalrsa yzst dnverir. O, dnyasn da ahretini de

kaybetmitir. te bu apak bir zararn ta kendisidir.126

Gel-gitler arasnda mrlerini tketen mnafklar bir orada bir burada

bulunma telayla ok defa falsolarla sarslr, sezilme endiesiyle korkular yaar ve srekli yalpalayp dururlar. nk onlar durduklar yere yakmaz, iinde bulunduklar topluluu, kendilerinin sadk olduuna inandramaz ve gven telkin edemezler. Mevcut konumlarndan ayrlp da dier tarafa gemek istediklerinde, kendileri tekrar tekrar ifade etme gerei hisseder, zillet iinde mazeret beyannda bulunurlar. Dolaysyla ahretlerinin heba olmasnn yannda, dnyada da haysiyetli

bir insann hibir zaman dmek istemeyecei etin ve zor durumlarda kalrlar127.

5. Mnafn Tevbesi

Kuran- Kerimde genel manada,gnahkar mminlere mnafklara ve kafirlere

bir tevbe ars vardr. Ak olan tevbe kapsndan herkesin girebilme imkannn 125 el-Maide, 5/41. 126 el-Hac, 22/11.

36

olduunu hem Kuran ayetleri hem de Hz. Peygamberin hadisleri bize bildirmektedir. Nitekim Allah (c.c.): De ki: Ey kendi nefisleri aleyhine haddi aan kullarm! Allahm rahmetinden midinizi kesmeyin (nk) Allah btn gnahlar balar. phesiz O ok balayan ve ok esirgeyendir.128

Bu ayeti kerimede Allahn rahmetini sonsuzluu ifade edilmektedir. Allahn rahmeti her eyi kuatmaktadr. Her insan bu rahmetten istifade edebilir.

Hadis-i eriflerde de Hz. Peygamber tevbe ile ilgili olarak: Allah, kulun tevbesini, can boaza dayanmad srece kabul eder. buyurmutur129. Baka bir hadiste de: Allah (c.c)gndz gnah ileyenlerin tevbesini kabul etmek iin geceleyin (rahmet) elini aar. Gece gnah ileyenlerin tevbesini kabul etmek iin de gndz (rahmet) elini aar. Bu hal Gne batdan douncaya kadar devam eder.130

Aadaki ayetler, mnafklara da tevbe kapsnn ak olduunu ifade etmektedir: phe yok ki mnafklar cehennemin en alt katdadrlar. Artk onlara bir yardmc bulamazsn. Ancak tevbe edip nefislerini slah edenler, Allahn kitabna

sarlanlar ve dinlerine Allah iin candan balananlar mstesnadr. Onlar mminlerle beraberdirler. Allah mminlere byk ecir verecektir.131

Demek ki samimi bir ekilde tevbe edip, dinlerine balananlarn tevbesi kabul edilecektir. Mminlerin nail olacaklar mkafata onlar da nail olacaktr. Ancak

yapacaklar tevbenin zamanlamas nemli bir husus olarak karmza kmaktadr. lm emareleri grnmeden tevbenin yaplmas gerekmektedir. Yani i iten gemeden tevbe etmeli yoksa lm annda yaplan tevbenin bir geerlilii olmayacaktr. Aadaki ayetler tevbenin zamanlamasnn nemine iaret etmektedir:

127 Glen, M. Fethullah, Kalb bresi, Nil yay. st. 2010, s.45. 128 ez-Zmer, 53. 129 Tirmizi, Daavat 103; bn Mace, Zhd, 30. 130 Mslim, Tevbe, 32. 131 en-Nisa, 4/145,146.

37

Yoksa, ktlkleri yapp edip da ilerinden birine lm gelip atnca ben

imdi tevbe ettim diyenler ile kafir olarak lenler iin kabul edilecek tevbe yoktur. Onlar iin ac bir azap hazrlamzdr.132

Onlar, ancak kendilerine meleklerin gelmesini veya Rabbbinin gelmesini

yahut Rabbinin baz ayetlerinin gelmesini bekliyorlar. Rabbinin baz ayetlerinin

geldii gn, nceden inanmam yada limannda bir hayr kazanmam olan kimseye artk iman bir fayda salamaz. De ki: Bekleyin, phesiz biz de beklemekteyiz.133

Allahu Teala bu ayetlerde; kafirlere, iman geciktirtenlere, mnafklara ve

tevbesini, tevbenin fayda vermeyecei bir zamana brakanlara iddetli bir tehditte bulunmaktadr. lm kendilerini bulduunda veyahut kyamet alametleri ortaya ktnda, onlarn iman onlara bir fayda vermez. Daha nce Salih ameller ilemeleri gerekir134.

Bu mnasebetle burada tevbenin kabul edilebilmesi iin gerekli artlara da vurgu yapmakta fayda vardr. mam Nevevi, tevbe ile ilgili alimlerin grlerini bize u ekilde zetlemektedir: lenen btn gnahlardan Allaha tevbe etmek gerekmektedir. Eer gnah, kul ile Allah arasnda olup kul hakk ile ilgili deilse tevbenin art vardr:

1 -Gnah brakmas gerekir,

2-Yaptna piman olmas lazm,

3-Bir daha asla gnah ilemeyeceine karar vermesi lazm.

Eer gnah kul hakk ile alakal ise, yukardaki artn yannda bir de hak sahibine hakkn vermesi lazm ki tevbesi kabul olsun135.

132 en-Nisa, 4/18. 133 el-Enam, 6/158. 134 bn Kesir, Tefsir, 1/636. 135 Nevev, Ebi Zekeriya Yahya b. eref, Riyazus-Salihn, Thk. Abd1-Azz Rabh, Ahmed Yusuf

ed-Dakkk, Darul-Memn lit-Turs, Halep, 1993, s., 24,25.

38

Grld zere samimi bir ekilde tevbe edip Allaha ynelen kim olursa olsun, Allahn, tevbesini kabul edecei mit edilir.

6. Kuranda Mnafklar Yerici Baz fade ve Yarglar

Kuran Kerimde Allah (c.c), kendisine inanmayan, elisini tasdik etmeyen,

ayn zamanda kendisine ortak koan kafir ve mrikleri olduu gibi; mnafklar da yerici bir ok ifade ile nitelendirmektedir. Ancak, ikiyzl olup, slm toplumu iinde yaamalar sebebiyle mnafklar yerme ls biraz daha serttir.

Mnafklar, Hz. Peygamberden gelen emir ve yasaklara, kaytsz kalmalar

sebebiyle, Kuran Kerimde sar, dilsiz ve kr olarak vasflandrlmaktadrlar136.

uursuzdurlar ve yeryzn kartran mfsitlerdir, srekli fesat kardklar halde, kendilerini Islah olarak gryorlar137.

Mnafklar yolunu arm dalalet ehlindedirler. Artk doru yolu bulamazlar138.

Mminlere olan kin, gayz ve nefretlerine kar Allah Kininizle birlikte geberin buyurmutur139.

Mnafklarn mminlere olan kinlerini, kalplerinde geenleri bildiinden, Allah mminlere onlarla dostluk kurmalarn istemi, nk onlarn hain olduunu ifade etmitir140.

Mnafklar yalancdrlar. Hem mslmanlarla konumalarnda hem de Allah Resulne syledikleri ifadelerde141.

Mnafklar zalimdirler, Allah da o zalimleri iyi biliyordu142.

136 el-Bakara, 2/18. 137 el-Bakara, 2/15, 16. 138 li mran, 3/90. 139 li imran, 3/119. 140 en-Nisa, 4/89, 105. 141 et-Tevbe, 9/41. 142 et-Tevbe, 9/47.

39

Mnafklar, fask bir topluluktur. Ayn zamanda kfrlerini ilerinde gizleyen

kafirlerdir143.

manla kfr arasndaki halleri sebebiyle mnafklar iddetli bir cezaya, cehennemin en alt tabakasnda azaba duar kalacaklardr144.

143 et-Tevbe, 9/53, 55, 67, 85 144 et-Tevbe, 9/73; Nisa 4/145.

40

KNC BLM KURANDA MNAFIKLARIN GENEL ZELLKLER

1. Mnafklarn Psikolojik, Sosyal ve nanla lgili zellikleri

1.1. Mnafklarn Psikolojik zellikleri

1.1.1. Kalplerinde Hastalk Olmas

Allah (c.c) Kuran Kerimde: (mnafklarn) Kalplerinde hastalk vardr;

Allah da hastalklarn artrd145 buyurmaktadr.

Mnafn kalbi hastalkldr, buna kar mminin ise selametlidir. Hastalkl kalpten salkl bir iman olmaz. Tasdik, uur ve hissin mahalli kalp olduu iin burada meydana gelecek bir arza dier btn hassalara da zarar verir. Nitekim hadiste de Dikkat edin. Bedende bir para et vardr, o dzgn olunca btn vcut

dzgn olur, bozuk olunca da btn vcut bozuk olur, ite bu kalptir146.

Maraz, bedenin, fonksiyonlarn icra edememesidir. Maddi anlamda

kullanld gibi manevi hususlarda da kullanlr. Kalb iin kullanldnda, gerek anlamnn dna kar, mecazi anlam olan ek ve phe eklindeki nifak kasd edilir. Ancak bu mutlak manadaki nifak deildir nk bir ok yerde mnafk ifadesinden sonra kalbinde hastalk olanlar eklinde gemektedir147

Mnafn kalbi manevi hastala yakalanmtr. Bu hastalk, kalbin istikametini bulmasna manidir. phe, riya, inanszlk ve nifak hastalna yakalanan ve bunlarn yer ettii bir kalbin iinde, iman ve iznn yerlemesi mmkn deildir. Bu hastala yakalanan kii her eye kukuyla bakar, her eyden phe eder, insanlara iyi duygular beslemez, kalbi fesat olduu iin bakalarn da kendisi gibi zanneder. Buradaki hastal, kalpteki gam, keder ve endie olarak 145 el-Bakara, 2/10. Ayrc. kalplerindeki hastalkla ilgili bkz., el-Maide, 60; el-Enfal, 49; et-Tevbe 125;

Hac,53; Muhammed,20; el-Mddessir,21. 146 Buhri, Sahih, mn, 24.

41

anlamak lazmdr. Allahn, hastalklarn artrmas ifadesi de ilerindeki bhe, endie ve sknty artrmasdr148.

Kalpteki hastalkla ilgili baka bir ayette de Kalplerinde hastal bulunanlarn ise (indirilen sre) inkarlar yznden murdarlklarna murdarlk katar

ve onlar kafir olarak lp giderler buyrulmutur149. Burada da hastalk ve pisliin ilikileri aka dile getirilmitir. Hastalk hastal, pislik de pislii artrr. Bu hal ilahi bir kanun eklinde cereyan eder150.

1.1.2. Korku ve Endie inde Olmalar

Mnafklar korku iinde yaarlar. Kuran Kerim onlarn korkularn ok arpc bir ekilde deifre etmektedir. Mminler savata ehadet