KAPITULLI XXIII

5. ILUSTRIMI I LIGJIT T PERGJITHSHEM T AKUMULIMIT KAPITALIST

e) PROLETARIATI BUJQLSOR ANGLEZ

...Mungesa e prkohshme ose lokale e punAtorve nuk sjell nj ngritje t pags, por bn vetm q t detyrohen t punojn n bujqsi edhe grat e fmijt, dhe mosha e puntorve ulet vazhdimisht. Sa her q shfrytzimi i grave dhe i fmijve merr prpjestime t gjera, ai bhet, nga ana e vet, nj mjet i ri pr br puntort e rritur bujqsor meshkuj t teprt dhe mjet pr ta mbajtur t ult pagn e tyre. N lindje t Anglis lulzon nj fryt i mrekullueshm i ktij cercle vicieux [rrethi vicioz] i ashtuquajturi gang-system (sistemi i arteleve), pr t cilin do t them ktu nja dy fjal*.

...Nj artel prbhet prej 10-40 ose 50 vetsh, pi-krisht prej grash, t miturish t t dy sekseve (13-18 vje), megjithse djemt, me t arritur moshn 13 vje, zakonisht e braktisin artelin, dhe, m n fund, prej

* Raporti i gjasht dhe i fundit i Komisionit pr hetimin e kushteve t puns s fmijve, i botuar n fund t marsit 1867, flet pr gangsystem-in vetm n bujqsi.

fmijsh t t dy sekseve (6-13) vje. N krye t tij qndron nj gan.gmlster (kryetar i artelit); ai sht gjithmon nj puntor i zakonshm bujqsor, m t shumtn e hers nj i prap, kokkrisur, vagabond, pijanec, por njeri me nj far iniciative dhe shpirti praktik. Ai rekruton njerzit e artelit q punojn nn urdhrat e tij e jo t fermerit. Me kt t fundit ai me-rret vesh zakonisht pr ta marr punn qesim, dhe t ardhurat e tij, t cilat mcsatarisht nuk jan shum m t mdha se paga e nj puntori t zakon-shm bujqsor*, varen pothuajse vetm nga zotsia e tij pr t nxjerr nga arteli brenda kohs m t shkurtr sasin m t madhe t puns. Fermert kan zbuluar se grat punojn mir vetm nn diktaturn e nj burri dhe se, nga ana tjetr, grat dhe fmijt, me t'iu vn puns, i harxhojn forcat e tyre me zellin m t madh, kt e dinte edhe Furjeja, kurse puntori mashkull i rritur sht aq i djallzuar, saq prpiqet ta kursej sa m shum veten. Kryetari i artelit kalon nga nj iflik n nj tjetr dhe punon k-shtu me artelin e tij 6-8 muaj n vit. Prandaj familja puntore ka shum m tepr leverdi dhe siguri t ket t bj me t sesa t ket t bj me nj fermer t veant, i cili u jep pun fmijve vetm her pas here. Kjo rrethan e forcon aq shum ndikimin e tij n fshatrat e hapura, saq shpesh sht e pamundur t'u gjesh pun fmijve, vese me ndrmjetsin e tij. Pajtimi i fmijve nj nga nj, jasht artelit, sht pr t nj pun ndihmse.

Ant e kqija t ktij sistemi jan: puna e te- * Disa kryetar artelesh jan br, megjithat, fermer q

marrin me qira deri 500 akra tok, ose jan br pronar t nj vargu t tr shtpish.

prt e fmijve dhe e t miturve, rruga e gjat q atyre u duhet t bjn prdit pr vajtje e ardhje n ifli-qet q ndodhen 5, 6, nganjher bile edhe 7 milje larg dhe, m n fund, oroditja morale e

K. Marks. Kapitali-, bot. shqip, vll. I, libri i 2-t, f. 116-124, 127, 208-211, 213-219, 221-222, 255; dhe vll. I, libri i 3-t, f. 181, 182-183 Nga libri i F. Engelsit

ANTI-DYRING

I. SHRNTIVIE HISTORIKE

shpejt i industris n baza kapita-liste i bri varfrin dhe vuajtjet e masave punonjse kusht t domosdoshm pr ekzistencn e shoqris. [T paguarit me para n dor bhej gjithnj m shum, sipas shprehjes s Karlejlit, i vetmi element ndrli-dhs i ksaj shoqrie.] Numri i krimeve shtohej do vit. N qoft se veset feudale, t cilat m par ekspozohe-shin paturpsisht prpara gjith bots, ndonse nuk ishin zhdukur fare, megjithat, sidoqoft, kishin ka-luar hprh n plan t fundit, veset borgjeze, t cilat m par shfaqeshin vetm fshehurazi, lulzonin n vend t tyre edhe m t harlisura. Tregtia po shnd-rrohej gjithnj m shum n mashtrim. Vllazria e shpallur n devizn revolucionare gjeti realizimin e vet n mashtrimet dhe n smirn q sjell konkurrenca. Vendin e shtypjes me dhun e zuri korTuptimi, dhe n vend t shpats leva kryesore e pushtetit shoqror u b narria. E drejta e nats s par kaloi nga feudalt te fabrikantt borgjez. Prostitucioni mori prpjestim t padgjuar, madje edhe vet martesa mbeti, sikurse

62 63

edhe m par, nj form prostitucioni e njohur me ligj, nj mask zyrtare e tij, duke u plotsuar, ve k-saj, me shkelje t shumta t kurors...

Shkruar nga fundi i majit F. Engels. Anti-Dyring, 1876 fintrni i korrikut 1878 bot. shqip, 1974, f. 292

N g a Itbri i V. I. Leninit

ZHVILLIMI I KAPITALIZMIT N RI/SI

ICAPITULLI III

VIII. RRNDZSIA E EVIAKINAVE N2 BUJQRSI

...Nj pasoj tjetr e prdorimit t makinave sht prdorimi intensiv i puns s grave dhe t fmijve. Bujqsia kapitaliste e formuar ka krijuar prgjith-sisht nj far hierarkie puntorsh, q i prngjan shu-m hierarkis s puntorve t fabrikave. Kshtu, n ,

ekonomit e Rusis Jugore dallohen: a) puntort e plot puntor meshkuj t rritur, t aft pr do pun; b) gjysmpuntort femrat dhe meshkujt de-ri 20 vje; gjysmpuntort ndahn n dy kategori: aa) prej 12, 13 deri 15, 16 vje gjysmpuntor n kuptimin e ngusht dhe bb) gjysmpuntort me fuqi t madhe; n gjuhn ekonomike tre erek punao-ri*, n mosh 16 deri 20 vje, t aft pr i kryer t gjitha punt q bn nj puntor i plot me prjash-tim t kositjes. M n fund, c) gjysmpuntort e ndihms s vogl, fmijt jo m t vegjl se 8 dhe jo

* Tezfakov, 1. c., 72.

44 5 43 65

m t mdhenj se 14 vje; ata punojn si barinj de. rrash dhe viash, prashisin ose ngasin kafsht q he-qin plugjet. Shum her ata punojn vetm pr kaf-shathn e gojs dhe pr veshjen. Vnia n prdorim e veglave bujqsore e zhvleftson punn e puntorit t plot dhe krijon mundsin q ajo t zvendsohet me punn e grave dhe t t miturve, q kushbon m pak. T dhnat statistikore pr puntort e ardhur e vrtetojn zvendsimin e puns s meshkujve me at t grave; n vitin 1890 n fshatin Kahovka dhe n qytetin e Kersonit midis puntorve t regjistruar 12,7% ishin gra; m 1894 n gjith gubernn 18,2% (10 239 n 56 464); m 1895 25,6% (13 474 n 48 753). M 1893 fmijt prbnin 0,7% t puntorve (n mo-sh 10 deri 14 vje), m 1895 1,69% (n mosh 7 deri 14 vje). Midis puntorve vendas t ekonomive t ujezdit t Jelisavetgradit n gubernn e Kersonit f-mijt prbjn 10,6% (ibid)...

KAPITULLI VI

II. MANUFAKTURA KAPITALISTE NE INDUSTRINZ RUSZ

...Prdorimi i prgjithshm i tryels (pr hapjen e vrimave n trupin e vurcave) shpejtoi dhe lehtsoi nj nga proceset kryesore n prodhimin e vurcave. U shtua krkesa pr mbjells (zejtart q bjn mbjell-jen e qimeve n trupin e vurcs) dhe kjo pun, duke u br gjithnj e m speciale, ra mbi supet e grave, si fuqi puntore q kushton m lir. Grat: filluan ta bnin kt pun npr shtpit e tyre duke u paguar me cop. Kshtu, shtimi i puns n shtpi u shkaktua ktu nga prparimi i tekniks (vnia n prdorim e tryels), nga prparimi i ndarjes s puns (grat nuk

bjn tjetr pun prve nguljes s qimeve), nga p8. parimi i shfrythzimit kapitalist (puna e grave dhe e vajzave kushton m pak)...

VII. PUNA KAPITALISTE NE SHTEPI SI SHTOJCE E MANUFAKTURES

...Kur punohet n shtpi shohim pothuajse gjith-nj se n prodhim marrin pjes grat dhe fmijt e moshs m t njom. Pr ta ilustruar kt:. po japim disa t dhna nga prshkrimi i industrive ku punojn grat n gubernn e Mosks. Pr mbshtjelljen e penjve t pambukta punojn 10 004 gra; fmijt filloj-n t punojn q n moshn 5-6 vje (!), paga ditore sht 10 kopek, paga vjetore 17 rubla. Dita e pu-ns n industrit ku punojn grat prgjithsisht arrin n 18 or. N industrin e trikotazhit fillojn t pu-nojn q prej moshs 6 vje, paga ditore sht 10 ko-pek, paga vjetore 22 rubla. T dhnat e prgjith-shme pr industrit ku punojn grat: 37 514 pun-t,ore; fillojn t punojn q prej moshs 5-6 vje (n 6 industri nga 19, dhe kto 6 industri prfshijn 32 400 puntore); paga mesatare ditore 13 kopek, paga vjetore 26 rubla e 20 kopek*...

* Zonja Gorbunova, q na ka dhn nj prshkrim t in-

dustris ku punojn grat, ka llogaritur gabimisht 18 kopek dhe 37 rubla e 77 kopek, duke manevruar vetm me t dhnat inesatare pr do industri dhe pa marr parasysh se numri puntoreve n industrit e ndryshme nuk sht i barabart&

67 66

KAPITULLI VII

KII. TRI FAZAT E ZHVILLIMIT TE KAPITALIZMIT NE INDUSTRINE RUSE

...N mnyr t veant, kur flasim pr transfor-mimin e kushteve t jetess s pophllsis nga ana e labriks, duhet t vrejm se trheqja e grave dhe e t miturve* n prodhim sht nj fenomen prparim-tar n thelbin e vet. S'ka dyshim se fabrika kapitaliste i v kto kategori t popullsis puntore n nj gjendje veanrisht t rnd, se prsa u prket ktyre katego-rive sht veanrisht e dornosdoshate t shkurtohet dhe t rregullohet dita e puns, t sigurohen kushte higjienike pune etj., por orvatja pr ta ndaluar krejt punn e grave dhe t t miturve n industri ose pr ta ruajtur sistemin patriarkal t jets, q prjashtonte nj pun t till, do t ishte gj reaksionare dhe uto-pike. Duke e shkatrruar veimin patriarkal t ktyre kategorive t popullsis, t cilat m par nuk dilnin jasht kuadrit t ngusht t marrdhnieve shtpiake, familjare; duke i trhequr pr t marr pjes drejtpr-shdrejti n prodhimin shoqror, industria e madhe q punon me makina e shtyn prpara zhvillimin e tyre, e shton pavarsin e tyre, d.m.th. krijon kushte t tilla jetese, t cilat qndrojn shum m lart se ngurtsia patriarkale e marrdhnieve parakapitahste".

ShIcruar n v3ett 1896-1839

V. I. Lenin. Veprat, Botuar pr her t par si bot. shqip, vll 3, f. 262- "4btr 4 veant n fund t -263, 481, 518, 646-647

marsit t vitit 1899

* Sipas t dhnave t Treguesit n fabrikat dhe n uzlnat e Rusis Evroptane m 1890 punonin gjithsejt 8,75 764 puntor, nga t cila 210-207 (240%) ishin gra, 17 793 (2%) djem dhe 3 216 (10%) vajza.

Gruaja e mjer endse shkon n fabrik pas babait dhe

pas burrit, punon krahas me ta dhe pavarsisht prej tyre. Edhe ajo mban familjen, ashtu si burri. N fabrik... gruaja sht prodhuese krejt e pavarur nga burri i saj. Numri i puntoreve t fabrikave q msojrk shkrim e kndim shtohet shum shpejt (Industrit e guberns s VladImirit, III, 113, 118, 112 etj.). Esht plotsisht 1 drejt prfundimi q nxjerr z. Harizomenov: Industria e zhduk varsin ekonomike t gruas nga familja... dhe nga burri... N fabrikn e htioj gruaja barazohet me burrin, kjo sht barazia e proletarit... Kapitalizimi i industris luaa nj rol t rndsishm n luftn e gruas pr pavarsin e vet n familje. Industria krijon pr gruan nj gjendje t re dhe krejt t pavaruar nga familja dhe nga burri (-..Turidleski Vest-nik, 1883, Nr. 12, f. 582, 596). N Prmbledhjen e t dhnave statistikore pr gubernn e Mosks (vll. VII, pj. II, M. 1882, f. 152, 138-139) studjuesit bjn nj krahasim t gjendjes s gruas puntore n prodhimin e orapeve me dor dhe n pro-dhimin me makina. Paga ditore n prodhimin me dor sht rreth 8 kopek, n prodhimin me makina 14-30 kopek. Nt prodhimin me makina gjendja e gruas puntore sht prshkru-ar kshtu: ... Ktu keml t bjm me nj vajz t lfr, q nuk sht e kufizuar nga asnj penges, q sht liruar nga fa-milja dhe nga do gj q prbn kushtet e ekzistencs s gruas--fshatare, kerni t bjm me nj vajz, e cila n do ast mund t shkoj nga nj vend n nj tjetr nga nj pronar te nj tjetr, dhe n do ast mund t mbetet pa pun... pa kafsha-tn e gojs... N prodhimin me dor thursja ka nj pag qe-sharake, pag q nuk do t mjaftonte pr t prballuar shpen-zimet e ushqlmit, pag q sht e mundur vetm me kusht ajo, si pjestare e familjes s nj pronari q ka nj ngastr, pr-fiton pjesrisht nga produktet e ksaj toke; n prodhimin me makina puntorja, prve ushqimit dhe ajit, ka nj pag q$ lejon... t jetoj jasht familjes dhe t mos ket nevoj t ma-rrt ndonj pjes t t ardhurave q ka familja nga toka... Njt-kohsisht paga e puntores n prodhimin me makina, n kush-tet e sotme, sht m e siguruar.

68 69

V. I. LENIN

EVROPIANET E KULT1URUAR DHE AZIATIKET E EGER

Socialdemokrati i dgjuar anglez Rotshbejn tregon n shtypin puntor gjerman nj ngjarje tipike dhe kuptimplote q ka ndodhur n Indin angleze. Kjo ngjarje na tregon m mir se do arsyetim pse n kt vend, q ka m shum se 300 milion banor, revo-lucioni po piqet kaq shpejt.

Gazetari anglez Arnold, q boton nj gazet n Rangun, qytet i madh (me m shum se 200 000 bano-r) n nj nga krahinat e Indis, botoi nj artikull me titullin:

V. I. LENIN

PRODHIMI I VOGEL N BUJQESI

shtja fshatare n shtetet e sotme, kapitaliste, sht ajo q ngjall m shpesh dyshime dhe lkundje midis marksistve, m shum sulme kundr marksiz-mit nga ana e ekonomis politike borgjeze (profeso-rale).

N kushtet e kapitalizmit prodhimi i vogl n buj-qsi sht i dnuar t vdes dhe t qndroj n nj gjendje tmerrsisht t shtypur dhe t skllavruar, thon marksistt. I varur nga kapitali i madh, i prapa-mbetur n krahasim me prodhimin e madh bujqsor, prodhimi i vogl mbahet vetm duke i kufizuar deri n pikn e fundit nevojat dhe duke br nj pun t rnd dhe intensive. Coptimin dhe grabitjen e puns s njeriut, format m t kqija t varsis s prodhue-sit, shterimin e forcave t familjes fshatare, t gjs s gjall t fshatarit, t toks s fshatarit, ja se far i sjell kapitalizmi fshatarit kudo dhe gjithnj.

Pr fshatarin nuk ka tjetr shptim vese t bash-kohet me veprimet e proletariatit, t puntorve me mditje, n radh t par.

Ekonomia politike borgjeze dhe prkrahsit e saj jo gjithnj t ndrgjegjshm, si jan narodnikt dhe oportunistt, mundohen, prkundrazi, t provojn se

prodhimi i vogl sht i qndrueshm dhe m i lever-dishm se prodhimi i madh. Fshatari, i cili ka nj po-zit t sigurt dhe t shndosh n rendin, kapitalist, duhet t anoj jo nga proletariati, por nga borgjezia, jo nga lufta e klass e puntorve me mditje, por nga forcimi i pozits s vet, si pronar dhe padron, ky sht thelbi i teoris s ekonomistve borgjez.

Do t mundohemi t tregojm n baz t dhnash t sakta . vlern e teoris proletare dhe t teoris bor-gjeze. T marrim t dhnat mbi punn e grave n buj-qsin e Austris dhe t Gjermanis. Pasi qeveria jon nuk don ta bj regjistrimin e t gjitha ndrmarrjeve bujqsore mbi baza shkencore, edhe sot e ksaj dite pr Rusin nuk kemi t dhna t plota.

Regjistrimi i vitit 1902 n Austri mbi 9 070 682 vet, q punojn n bujqsi, ka regjistruar 4 422 981 gra, d.m.th. 48,7%. N Gjermani, ku kapitalizmi ka arritur nj shkall zhvillimi shum m t lart, grat prbjn shumicn n numrin e prgjithshm t atyre q punojn n bujqsi, konkretisht 54,8%. Sa m shu-m zhvillohet kapitalizmi n bujqsi, aq m shum ai e shton punn e grave, d.m.th. i kegson kushtet e je-tess s masave punonjse. N industrin gjermane 25% t puntorve jan gra, kurse n bujqsi ka m shum se dy her m tepr. Kjo do t thot se industria merr pr vete fuqin puntore m t mir, duke i ln bujqsis fuqin puntore m t dobt.

Bujqsia n vendet kapitaliste t zhvilluara sht br tani nj pun me t ciln merren kryesisht grat.

Por po t vrejm t dhnat mbi ekonomit buj-qsore t madhsive t ndryshme, do t shohim se pi-krisht n prodhimin e vogl shfrytzimi i puns s grave merr prpjestime veanrisht t mdha. Pr-kundrazi, prodhimi i madh, kapitalist, edhe n bujqsi prdor kryesisht punn e burrave, megjithse nuk e arrin industrin n kt drejtim.

72 73.

Ja t dhnat krahasuese pr Austrin dhe Gjerrna-nin:

Ekonornit

Proletare...

Fshatare

Kapitaliste

Grupet e ekonornive

Deri 1/2 hektari* i 1/2 deri 2 hektar

2 deri 5

5 . 10 10 20 20 deri 100 hektar 100 e m shum

Prqindja e grave n numrin e prgj. t punonjsve

Austri Gjermani

52,0 74,1

50,9 65,7

49,6 54,4

48,5 50,2

48,6 48,4

46,6 44,8

27,4 41,0

Gjithsejt 48,7 54,8

N t dy kto vende shohim t njjtin ligj t bujqsis kapitaliste. Sa m i vogl sht prodhimi, aq m e keqe sht prbrja e fuqis puntore, aq m i madh sht mbizotrimi i grave n numrin e prgjith-shm t personave q punojn n bujqsi.

Gjendja e prgjithshme n kushtet e kapitalizmit sht kjo. N ekonomit proletare, d.m.th. n ato eko- nomi, pronart e t cilave jetojn kryesisht duke u pajtuar si puntor me mditje (argat, mdits dhe prgjithsisht puntor me mditje q kan nj pllm- b tok), numri i grave pun.tore sht 777, i madh se ,,ai i burrave, disa her n prpjestime shum t mdha.

Nuk duhet harruar se numri i ktyre ekonomive proletare ose argate sht shum i madh: n Austri jan 1,3 milion, kurse numri i prgjithshm i ekono- mive sht 2,8 milion, n Gjermani arrin bile n 3,4

* 1 hektar 9/10 t desjatins.

milion, kurse numri i prgjithshm i ekonomive sht 5,7 milion.

N ekonomit fshatare puna e burrave dhe e gra-ve sht prhapur pak a shum njlloj.

.M n fund, n ekonomit kapitaliste numri i burrave q punojn sht m i madh se ai i grave.

'do t thot kjo? Kjo do t thot se n proclhimin e vog-l prbrja

-e fuqis puntore sht m e keqe sesa n prodhimin e madh, kapitalist.

Kjo do t thot se n bujqsi gruaja puntore proletarja dhe fshatarja duhet t punoj shum m tepr, t bhet cop, t rraskapitet n pun n dm t shndetit t saj dhe t shndetit t fmijve, n m-nyr q t'i afrohet sa t jet e mundur m shum puntorit mashkull q punon n prodhimin e madh, kapitalist.

Kjo do t thot se prodhimi i vogl n kushtet e kapitalizmit mbahet vetm e vetm duke nxjerr nga punonjsi m shum pun sesa nxjerr prej tij prodhimi i madh.

Fshatari sht m i lidhur, m i ngatrruar n rrjetn e ndrlikuar t varsis kapitaliste sesa pun-tori me mditje. Atij i duket se sht i pavarur, se mund t bhet nikoqir, kurse n t vrtet, q t jetoj, ai duhet t bj nj pun (n dobi t kapitalit) m t rnd se puntori me mditje.'

T dhnat mbi punn e fmijve n bujqsi e vr-tetojn edhe m mir kt*. Raboaja Pravda Nr. 5, V. I. Lenin, Veprat,

18 korrik 1913 bot, shqip, vb1. 19,

Nnshkruar: V. I. f. 311-314

* Shih Veprat, bot shqip, vlL 19, f. 226-230. Red.

74 75

V. I. LENIN

KAPITALIZMI DHE PUNA E GRAVE

Shoqria e sotme kapitaliste mban n gjirin e vet: shum raste t tilla mjerimi dhe shtypjeje, q nuk bien n sy menjher. Familjet e mikroborgjezve, t zejtarve, t puntorve, t npunsve privat dhe t. npunsve t vegjl t shtetit vuajn pa mas dhe mezi prballojn shpenzimet e jetess edhe n koht m t mira. Miliona e miliona gra n familje t tilla jetojn (ose, m mir t themi, vuajn) si skllave shtpiake, q mundohen me pak para t mbajn familjen me t ngrn e me t qepur, duke br prpjekje t dsh-pruara dhe duke br kursime pr do gj, prve puns s vet.

Nga radht e ktyre grave kapitali merr m me knaqsi puntore q punojn n shtpi, t gatshme q pr nj pag jashtzakonisht t vogl t fitojn me pun suplementare dika m tepr pr bukn e gojs, pr vete dhe pr familjen. Po ashtu nga radht: e ktyre grave kapitalistt e t gjitha vendeve marrin (si pronart e skllevrve t kohs s vjetr dhe gifli-gart e mesjets) sa t duan prostituta me mim t arsyeshm. Dhe kurrfar zemrimi moral .(n 99% t rasteve hipokrit) n lidhje me prostitucionin nuk mund t bj asgj kundr ksaj tregtie me trupin e

grave: sa t jet robria e puns me mditje, do t ket medoemos edhe prostitucion. T gjitha klasat e shtypura dhe t shfrytzuara n historin e shoqrive njerzore kan qen gjithnj t detyruara (pikrisht ktu qndron shfrytzimi i tyre) t'u jepnin shtypsve, s pari, punn e vet t papaguar dhe, s dyti, grat e tyre si prostituta zotrinjve.

Nga kjo pikpamje skllavria, bujkrobria dhe ka-pitalizmi jan njlloj. Ndryshon vetm forma e shfry-tzirpit, ndrsa shfrytzimi mbetet.

N Paris, n kryeqytetin e bots dhe n qendrn e qytetrimit, tani sht hapur ekspozita e veprave t puntoreve t shfrytzuara n shtpi.

do send i ekspozuar mban nj bilet q tregon se sa merr pr pregatitjen e tij puntorja q punon n shtpi dhe sa mund t marr ajo n dit dhe n or.

Dhe 'vm re? Puntorja q punon n shtpi nuk mund t marr pr asnj mall m tepr se 1,25 franga, d.m.th. 50 kopek. Por pr shumicn m t madhe t punve ato marrin edhe m pak. Ja, pr shembull, abazhuret. Ato paguhen 4 kopek pr nj duzin. Ose thast prej letre 15 kopek pr 1 000, d.m.th. gjasht kopek n or. Ose, p.sh., lodrat e vogla me fiongo etj. 2,5 kopek n or. Ose lulet artificiale dy-tre kopek n or. Ose ndrresat e burrave dhe t grave nga dy deri gjasht kopek n or. Dhe kshtu me radh pa fund.

Do t ishte mir q edhe shoqrit tona puntore dhe bashkimet tona profesionale t organizonin nj ekspozit t till. Ajo nuk do t jap fitimet kolosale q japin ekspozitat borgjeze Rkgpozita e skamjes dhe e mjerimit t grave proletare do t jap nj dobi tje-tr: ajo do t'u ndihmoj skllevrve dhe skllaveve t puns me mditje t kuptojn gjendjen e tyre, t'i he-dhin nj vshtrim jets s tyre, t mendojn pr

76 77

mjetet pr t hequr qafe kt zgjedh t prjetshme t skamjes, t mjerimit, t prostitucionit dhe t gjith-far fatkeqsish t skamsve.

PJESA E DYT2

Pravda Nr. 102, 5 maj 1913 V. I. Lenin, Veprat, bot. shqip, vll.

f. 247-249

LUFTA PER LIRIMIN E GRUAS. LEVIZJA E GRAVE

Nga libri i F. Engesit

Anti-Dyring

I. SHENI1ME HISTORIKE

...Furjeja nuk ishte vetm kritik; gjithrnon opti-mist nga natyra, ai bhet satirik, dhe madje nj nga satirikt m t mdhenj t t gjitha kohrave. Me fjal t mprehta, tallse ai prshkruan dallaveret e shurnta spekulative dhe frymn e matrapazilkut, q me perndimin e revolucionit ishte prhapur n gjith veprimtarin e tregtis franceze t asaj kohe. Ai kri-tikon me mjeshtri edhe m t madhe formn borgjeze t marrdhnieve midis sekseve dhe gjendjen e gruas n shoqrin borgjeze. Ai sht i pari q ka shprehur mendimin se n do shoqri t dhn shkalla e eman-cipimit t gruas sht kriteri i natyrshm pr t matur emancipimin e prgjithshm 3 ...

Shkruar nga funcii majit 1876 F. Engels. Anti-Dpring, t karrikut 1876 bot. shgtp, 1974, f. 296

18 79

F. ENGELSI IDA PAULIT

NGA LETRAT E K. MARKSIT DHE TE F. ENGELSIT

K. MARKSI LUDVIG KUGELMANIT

14 shkurt 1877

...Kur do t vijm n pushtet do t duhet q grat jo vetm t zgjedhin, por edhe t zgjidhen e t mbaj-n fjalime...

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vll. 34, f. 196

F. ENGELSI NATALI LIBKNEHTIT 5 dhjetor 1868

...A merr pjes gruaja Juaj n lvizjen e madhe t grave gjermane pr emancipimin? Un mendoj se grat gjermane duhet m par t'i nxisin burrat e tyre t luftojn pr emancipimin e vet.

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. 2-t rus.,

val. 32, f. 485

K. MARKSI LUDVIG KUGEDMANIT

12 dhjetor 1868 ...Kushdo q e njeh sado pak historin, e di gjith-

ashtu se prmbysj2t e rn:,.;dha shoqrore jan t pa-mundshrne pa ferrn2ntin grua. Prparimi shoqror mund t matet me saktsi sipas gjendjes shoqrore t seksit t bukur (duke prfshir edhe t shmtuarat)...

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vll. 32, f. 486

31 korrik 1877

...Grat e shokve tan n Gjermani jan t dety-ruara t marrin pjes n luftn q zhvillojn aktivisht burrat e tyre n nj mnyr t till, q grave tona ktu, n Anglin e parrezikshme, do t'u dukej e habitshme. Ne ktej e kemi t leht t gjykojm e t kritikojm, kurse n Gjermani pr do fjal t thn pa kujdes dhe pa u menduar t krcnon burgu dhe ndarja me familjen. Pr fat t lumtur, grat tona n Gjermani nuk turbullohen nga kjo dhe e tregojn me vepra se sentimentalizmi i mallkuar femror sht nj smun-dje klasore karakteristike vetm pr grat borgjeze...

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vil. 34, f. 220

6 43 81 80

F. ENGELSI G. GIJOM-SHAKUT

5 korrik 1885

F. ENGELSI LUIZA KAUTSKIT

11 tetor 1888

...N qoft se francez,t ngulin kmb m pak se gjermant pr kufizimin e puns s grave, kjo shpje-gohet sepse puna e grave n fabrik n Franc, si-domos n Paris, nuk luan vese nj rol pak a shum t dors s dyt. Pag t barabart pr t dy sekset pr punv t barabart, derisa paga n prgjithsi nuk do t jet hequr, krkojn me sa di un t gjith so-cialistt. Q gruaja punonjse pr shkak t funksio-neve t saj fiziologjike t veanta ka nevoj pr nj mbrojtje t posame nga shfrytzimi kapitalist, kjo m duket e padiskutueshme. Mbrojtset angleze t s drejts formale t grave q kapitalistt t'i shfrytzoj-n ato po aq fort sa edhe burrat, n pjesn m t ma-dhe jan t interesuara vet drejtprsdrejti ose tr-thorazi pr shfrytzimin kapitalist t punonjsve t t dy sekseve. Kurse mua, t them t drejtn, shndeti i brezit t ardhshm m intereson m tepr sesa bara-zia formale absolute e t dy sekseve n vjett e fundit t ekzistencs mnyrs kapitaliste t prodhimit. Barazia e vrtet midis grave e burrave, sipas bindjes sime, ka pr t'u realizuar vetm ather kur t zhdu-ket shfrytzimi i t dy palve nga kapitali dhe kur qeverisja e ekonomis shtpiake, e cila tani sht nj pun private, t shndrrohet n nj deg t prodhimit shoqror.

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vll. 36, f. 293-294

...Marrdhniet tona shoqrore jan t tilla q bu-rri e ka ku e ku m leht t'i bj gruas nj padrejtsi shum t madhe, dhe a ka shum burra q t mund ta quajn veten krejtsisht t lir nga akuza t tilla?

ju nuk i meritoni grat!. ka. thn nj nga njerzit e mdhenj, q e dinte kt m mir se kushdo nga prvoja e vet...

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vll. 37, f. 87

F. ENGELSI NATALI LIBKNEHTIT

24 dhjetor 1889

...Q nga koha e grevs s dokerve 4 Tusi q ka punuar dit e nat n komitet, e gjith puna organi- ,

zative aty bhej nga tri gra, sht zhytur e tra n, lvizjen greviste. N t njjtn koh me grevn e

kerve shprtheu nj grev e vogl n Silvertaun 5,. fare n periferi t Ist-Endit*. N grev muarn pjes rreth 3 000 vet. N kt grev Tusi mori pjes aktive sa m s'bhet: krijoi nj organizat profesionale t vajzave, shkonte do mngjes aty, mirpo pas 12 ja-vsh greva prfundoi me disfat. Tani ajo sht e zn me grevn e puntorve t ndrmarrjeve t gazit n pjesn jugore t Londrs 6 ; t dieln n mngjes foli n Hajd-park, por kjo sht, sidoqoft, m pak e lodh-shm dhe ajo ka m tepr koh t lir. Ajo dhe Eve-

82

* pjesa lindore e Londrs q prfshin lagje t banuara nga proletariati dhe nga njerz t varfr. Red.

lingu punojn si ndihmsredaktor n redaksin e s prmuajshmes*, t ciln Baksi prej dats 1 janar do ta marr n duart e veta; edhe aty pun ka mjaft. Pr-ve ksaj, ajo sht sekretare e dy organizatave pro-fesion,ale t grave...

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vll. 37, f. 278

F. ENGELSI FRIDRIH A. ZORGES

19 prill 1890

...N krye t puntorve t ndrmarrjeve t gazit qndron (n fshehtsi) Tusi, dhe bashkimi i tyre, me sa duket, sht shum m i mir se t tjerat... Tusi* prfaqson n bashkim grat dhe vajzat e Silvertaunit (uzinat e artikujve prej gome etj.), grevn e t cilave ajo e udhhoqi dhe s afrmi ka t ngjar t'i prfaq-soj ato n kshillin e tredunioneve t Londrs.

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t, rus.,

v11. 37, f. 334

F. ENGELSI AUGUST BEBELIT

1 tetor 1891

...Gazeta vjeneze pr puntoret** ka t ngjar t shkaktoj nj paknaqsi t madhe te grat tuaja q

* Time. Red. ** Arbeiterinnen-Zeitung*. Red.

84

bashkpunojn n gazetat e Vjens. Ato vazhdojn jen nn ndikimin e fort t Shakut dhe krkojn nj far lvizjeje t veant t grave dhe jo at lvizje t .grave q prbn nj an t lvizjes puntore. Po pikrisht kt pikpamje t dyt gazeta vjeneze e mbron me energji t madhe, dhe nse grat tona, ashtu si thua ti, do t'i prvishen me aq energji puns, e ashtuquajtura lvizje e veant pr t drejtat e grave nj trillim thjesht borgjez do t zhvendoset s shpejti. n plan t fundit. Dhe n qoft se ather udhheqset e sotme do t eliminohen nga vet grat, kjo nuk do t shkaktoj keqardhje, kurse gazets vje-neze do t'i mbetet lavdia se ajo ishte e para ndr t gjitha gazetat vjeneze q e bri t vetn kt pik-

. pamje dhe e mbrojti K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vll. 38, f. 141

F. ENGELSI LAURA LAFARGUT

2 tetor 1891

...Gazeta e hienave, e krijuar nga Luiza, nuk do t dal m par se data 15 e ktij maaji 7. Artikulli' yt si dhe artikujt e, Tusit dhe i Luizs do t ngjallin' sensacion n mbrojtset e t drejtave t grave Gjermani e n Austri, sepse kjo shtje nuk sht ngri-tur kurr deri m sot me t vrtet kaq tro dhe as-kush nuk i sht prgjigjur kaq drejtpkdrejt sa e bni ju n tre artikujt tuaj. Luiza dhe Tusi m kan thn se ndiejn nj frik t shenjt para mbrojtseve gjermane (berlineze) t t drejtave t grave. Por kto t fundit s'e kan t gjat. Bebeli m shkruan me shu-m entuziazm pr zellin e madh me t cilin puntoret

85

gjermane jan hedhur tani n lvizje, dhe, po t jet kshtu, gomaricat e plakura gjysmborgjeze mbroj-tset e t drejtave t grave s shpejti do t kalojn n plan t fundit...

K. Marks e F. Engels. Veprat, bot. i 2-t rus.,

vll. 38, f. 145

86

Nga vepra e V.I.Leninit

PROJEKTPROGRAMI I PARTISE SON

Po kalojm n pjesn praktike t programit... Pr kapitullin e par nuk mendojm se sht nevoja .bhen ndryshime esenciale projektprogramit t gru-pit lirimi i Puns, i cili krkon...

9) Rishikimin e gjith legjislacionit ton civil e .penal, heqjen e ndarjes n rende dhe hegjen e dni-meve, q nuk pajtohen me dinjitetin e njeriut. Ktu do t duhej shtuar: vendosjen e barazis s plot t gruas me burrin...

Prsa i prket kapitullit t dyt. t krkesave praktike, n programin e grupit lirimi i Puns- ne gjejm krkesn e prgjithshme pr rregullimin me rrugn legjislative t marrdhnieve midis puntorve (t qytetit e t fshatit) dhe pronarve t ndrmarrjeve, si dhe pr organizimin e inspektimit prkat.3, dake u prfaqsuar n kt pun edhe puntort. Ne men-dojm se partia puntore duhet t'i parashtroj m ho-llksisht dhe m imtsisht krkesat n lidhje me kt pik, duhet t krkoj (1) ditn 8-orshe t puns; (2) ndalimin e puns natn, ndalimin e puns s f-Inijve nn 14 vje... Shkruar n fund t vitit 1899 V. I. Lenin. Veprat, Botuar pr her t par m 1924 bot. shqfp, vll. 4, ttJ botimin e par t Veprave f. 271-272

t V. I. Leninit, vliimi 1 87

Nga artikuM f V. I. Leninit

-KONGRESI SOCIALIST NDERKOMBETAR I SHTUTGARTIT

...Pr shtjen e s drejts elektorale t grave re-zolucioni u miratua gjithashtu njzri. Vetm nj grua angleze antare e Shoqris-> gjysmborgjeze Fa-biane mbrojti tezn se mund t luftohet jo pr t drejtn elektorale t plot t grave, por pr nj t drejt elektorale t kufizuar n dobi t shtresave t pasura. Kongresi e hodhi pashth pa kushte kt dhe shprehu mendimin q grat puntore t mos luftojn pr t drejtat elektorale bashk me prkrahset bor-gjeve t barazis s grave, por bashk me partit e kla-ss t proletariatit. Kongresi theksoi se n fushatn pr t drejtn elektorale t grave duhet t mbrohen deri n fun.d parimet e socializmit dhe barazia midis bUrrave dhe grave, pa i shtrembruar kto parime me asnj arsye oportuniteti.

N komision lindi nj mosmarrveshje interesan-te me kt rast. Austriakt (Viktor Adleri, Adelhaid Popi) justifikonin taktikn e tyre n luftn pr t drejtn elektorale t prgjithshme t burrave: pr hir t sigurimit t ksaj s drejte ata e quajtn t udhs

q n agjitacionin t mos nxirrnin n plan t par krkesn e t drejtave elektorale edhe pr grat. Social-dernOkratt gjerman, sidomos Cetkina, e kishte kun-drshtuar kt qysh ather kur austriakt zhvillonin fushatn e tyre pr t drejtn elektorale t prgjith-shme. Cetkina deklaronte n shtyp se nuk duhej n asnj mnyr t lihej mnjan krkesa e t drejtave elektorale pr grat, se austriakt e kishin br fli n mnyr oportuniste kt parim pr arsye oportuniteti, se ata nuk do ta paksonin, prkundrazi, do ta sM,onin hovin e agjitacionit dhe forcn e lvizjes popullore sikur t mbronin po me aq energji edhe krkesn e s drejts elektorale pr grat. N komision me Cetki-nn u bashkua plotsisht edhe nj socialdemokrate tjetr e shquar gjermane, Cic. Ndreqja e propozuar nga Adleri, e cila trthorazi justifikonte taktikn austriake (n'kt ndreqje thuhet vetm q t mos ket ndr-prerje n luftn pr t drejtn elektorale me t vrtet pr gjith qytetart, dhe jo q lufta pr t. drejtn elektorale t zhvillohet gjithnj duke krkuar bara-zin e t drejtave pr burrat dhe pr grat), u hodh posht me 12 vota kundr 9. Pikpamja e .komisio-nit dhe e kongresit mund t shprehet me saktsin m t madhe me kto fjal t delegates s lartpr-mendur Cic nga fjalimi i saj n konferenon ndrkom-btare t grave socialiste (kjo konferenc u zhvill.ua n Shtutgart njkohsisht me kongresin): Ne duhet t krkojm parimisht do gj q na duket e drejt, thoshte Cici, dhe vetm ather kur nuk na mjaftojn forcat pr t luftuar, ne pranojm ato q mund t arrijm. Kjo ka qen gjithnj taktika e social-demokracis. Sa m modeste t jen krkesat tona, aq m modeste do t jen edhe lshimet e qeveris... Nga kto diskutime, q u zhvilluan midis grave social-demokrate austriake dhe gjermane, lexuesi mund t

88 89

shoh se sa t rrept tregohen marksistt m t mir edhe ndaj devijimeve m t vogla nga taktika revolu-cionare konsekuente dhe parimore...

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, vll. 13,

f. 91-92

Shkruar n shtator 1907 Botuar n tetor 1907 n Kalendarin pr t gjith

pr vitin 1908" Nnshkruar: N. L.

KLASA PUNETORE DHE NEOMALTUZIANIZMI

N kongresin e Shoqris s mjekve Pirogov ngjalli nj interesim t madh dhe diskutime t shumta shtja e abortit, d.m.th. e dshtimeve artificiale. Ra-portuesi Likus paraqiti t dhna q dshmojn pr nj prhapje jashtzakonisht t madhe t dshtimeve artificiale n t ashtuquajturat shtete t kulturuara moderne.

N Nju-Jork vetm n nj vit ka pasur 80 000 dshtime artificiale, n Franc, nurnri i tyre arrin n 36 000 9do muaj. N Peterburg prqindja e dshtimeve artificiale brenda 5 vjetve sht shtuar m shurn se dy her.

Kongresi i Shoqris s mjekve Pirogov mori nj vendim, n t cilin thuhet se n asnj rast nuk duhet t ket ndjekje penale kundr nnave q bjn dshtime artificiale, kurse mjekt duhet t dnohen vetm n rast se jan shtyr nga interesi material.

N diskutimet shumica, duke krkuar q dshtimi t mos ndshkohet, vetvetiu preku edhe shtjen e t ashtuquajturit neomaltuzianizm (masa artificiale pr t ndaluar lindjet) 8 duke folur edhe pr ann shoqrore t shtjes. Pr shembull, z. Vigdorik, sipas reporta- zhit t botuar n Russkoe Sllovo, tha se masat pr

()

V. I. LENIN

91

t ndaluar lindjet duhen prshndetur, kurse z. Astra-han, n mes duartrokitjesh t stuhishme, deklaroi:

Nga ne krkohet q bindim nnat t lindin fmij q t'i sakatojn npr shkollat, q pr ta t organizohen llotari ba-mirsie, q t'i bjn t arrijn n vetvrasje!

N qoft se sht i vrtet lajmi se ky deklama-cion. i z. Astrahan ngjalli duartrokitje t stuhishme, ky fakt nuk m udit. Publiku prbhej nga borgjez, t mesm dhe t vegjl, me nj psikologji mikrobor-gjeze. E far mund t pressh prej tyre, prve nj liberalizmi fare banal?

Por nga pikpamja e klass puntore vshtir se mund t gjendet nj shprehje m konkrete pr t tre-guar se - sa reaksionar dhe i shmtuar sht neornal-tuzianiuni shoqror sesa fraza e cituar e z. Astrahan.

T lindin fmij q t'i sakatojn... Vetm pr kt? E pse jo q ata t luftojn m mir, m t bash-kuar, m-t ndrgjegjshm, m t vendosur se ne kun-dr kushteve t sotme t jets, q e sakatojn dhe e shkatrrojn brezin ton??

-Pikrisht ktu qndron ndryshimi rrnjsor mi-clis psikologjis s fshatarit, t zejtarit, t intelektua-lit, t bogjezit t vogl n prgjithsi dhe psikologjis s proletarit. Borgjezi i vogl e sheh dhe e ndien se ai po vdes, se jeta po bhet gjithnj m e vshtir; lufta pr ekzistenc gjithnj m e pamshirshme, gjeridja e tij dhe e familjes s tij gjithnj m e dshpruar. Ky sht nj fakt i padiskutueshm. Dhe borgjezi i vogl proteston kundr tij.

Por si proteston? Ai proteston si prfaqsues i nj.

q shkon mnyr t pashmangshme drejt .gremins, q i ka

humbur shpresat n t ardhmen e vet, q sht e shty-pur dhe burracake. S'ke 'bn, t paktn le t ket m pak fmij q vuajn nga t zezat dhe mjerimet tona,

nga varfria dhe poshtrimet tona, ja kushtrimi i borgjezit t vogl.

Puntori i ndrgjegjshm sht shum larg nga kjo pikpamje. Ai nuk do t lejoj q ta turbullojn ndrgjegjen e tij me ulrima t tilla, sado t sinqerta dhe t dala nga zemra q t jen ato. Po, edhe ne, pu-ntort, edhe masat e pronarve t vegjl, bjm nj jet q sht plot vuajtje dhe shtypje t padurueshme. Brezi yn bn nj jet m t rnd se etrit tan. Por nga nj pikpamje ne jemi shum m t lumtur se et-rit tan. Ne u msuam dhe po msohemi shpejt t luf-tojm dhe t luftojm jo t veuar, si luftonin m t mirt nga etrit tan,,jo n emr t parullave t 1.1a-fazanve borgjez, q n thelb jan t huaja pr ne, por n emr t parullave tona, t parullave t klass son. Ne luftojm m mir se etrit tan. Fmijt tan do t luftojn ed-he m mir, dhe do t fitojn.

:Klasa puntore nuk po vdes, por po rritet, po for-cohet, po piqet, po bashkohet, po sqarohet dhe po ka-litet n luft. Ne jemi pesimist prsa i prket bujk-robris, kapitalizmit dhe prodhimit t vogl, por ne jemi optixnist t flakt prsa i prket lvizjes pun-tore dhe qlli-meve t saj. Ne po hedhim themelet e ndrtess s re, dhe fmijt tan do ta prfundojn .a.t.

Ja pse dh vetm pr kt arsye ne jemi ar-rniq pa kushte t neamaltuzianizmit, t ksaj tenden-ce t nj ifti mikroborgjez t izoluar dhe egoist, q thot i treMbur nepr dhmb: dasht zoti t'i bjm ball vet jets, kurse fmij m mir t mos kesh.

Sigurisht, kjo nuk na ndalon aspak t krkojm heqjen e plot t t gjitha ligjeve q dnojn abOrtet ose prhapjen e veprave mjeksore q prmbajn k-shilla pr t'u ruajtur nga barra etj. Kto ligje nuk ja-n vese nj hipokrizi e klasave sunduese. Kto ligje nuk i shrojn plagt e kapitalizmit, por i transfor-.mojn ato n plag veanrisht t malcuara, vean-

92 93

risht t rnda pr masat e shtypura. Tjetr sht liria e propagands mjeksore dhe ruajtja e t drejtave de-mokratike m elementare t qytetarit dhe t qytetares. Tjetr sht teoria shoqrore e neomaltuziazmit. Pu-ntort e ndrgjegjshm do t luftojn gjithnj n m-nyrn m t pamshirshme kundr orvatjeve pr t'ia imponuar kt teori reaksionare dhe !burracake klass m t prparuar, m t fort dhe m t gatshme pr transformime t mdha, t shoqris s sotme. V. I. LENIN

Pravda Nr. 137, 16 qershor 1913 Nnshkruar: V. L

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, v11. 19,

f. 257-260 KONGRESI I PEST NDRKOMBTAR I LUFTS

KUNDER PROSTITUCIONIT

Para pak kohe n Londr u mbyll Kongresi i pest ndrkombtar i lufts kundr tregtis s vajzave.

U vun n lvizje dukeshat, konteshat, peshko-pt, pastort, rabint, funksinart e policis dhe lloj--lloj filantropsh borgjez! Sa bankete solemne dhe pritje t mdha zyrtare! Sa fjalime solemne u mbajtn mbi dmin dhe mbi poshtrsin e prostitucionit!

Po far mjetesh lufte krkuan delegatt e shquar borgjez t ktij kongresi? Kryesisht dy mjete: fen dhe policin. Kto jan, sipas mendimit t tyre, dy mjetet m t sigurta dhe m t prshtatshme kundr prostitucionit. Nj delegat anglez, si njofton korres-pondenti i Gazets popullore t Lajpcigut nga Lon-dra, u mburr pr faktin se ai kishte propozuar n par-lament ndshkimin trupor pr ndrmjetsi. Ja si na paraqitet, n kohn ton, heroi i qytetruar i lults kundr prostitucionit!

Nj zonj nga Kanadaja foli plot entuziazm pr pclicin dhe pr mbikqyrjen policore femrore mbi grat q kan rn posht, kurse n lidhje me ngrit-jen e pags ajo vrejti se grat puntore nuk meritojn -nj pag m t mir.

Nj pastor gjerman sulmoi materializmin e sotm,

94 95

i cili, sipas tij, po prhapet gjithnj m shum n po-pull dhe ndihmon prhapjen e dashuris s

Kur delegati austriak Gertner u prpoq t ngrinte shtjen e shkaqeve shoqrore t prostitucionit, sh-tjen e varfris dhe t gjendjes s mjeruar t famil-jeve puntore, t shfrytzimit t puns s fmijve, t kushteve t padurueshme t strehimit etj., me brit-ma armiqsore e detyruan oratorin q t heshtte!

Nga ana tjetr, pr zonjat e mdha n grupet e delegatve tregoheshin shum gjra interesante dhe solemne. Pr shembull, kur perandoresha e Gjer-manis viziton ndonj maternitet n Berlin, nnave q kan lindur fmij t paligjshm u vn nga nj unaz n gisht rne qllim q madhria .e saj t mos skandalizohet duke par nna t pamartuara!!

Nga kjo mund t shohim se 'hipokrizi e tmerrsh-me mbretron n kto kongrese i aristokracis dhe t borgjezis. Akrobatt e bamirsis dhe mbrojtsit po-licor t atyre q tallen me varfrin dhe me mjeri-min. mblidhen pr t luftuar kundr prostitucionit, t cilin e mbajn gjall pikrisht aristokracia dhe bor-gjezia...

Raboaja Pravda. Nr. 1, V. I. Lenin. Veprat, 13 korrik 1913 bot. shqip, vll. 19,

Nnshkrtutr: W. f. 288-289

Nga Ie tra e V. I. Leninit

REDAKSIS S GAZETES NASHE SLLOVO

Prandaj sht detyr e domosdoshme e socia-listkve t t gjitha vendeve ndrluftuese t zbatojn menjher dhe me vendosmri rezolucionin e Bazelit, dhe pikrisht:

1) t prishen blloget kombtare dhe Burgfrieden* n t gjitha vendet;

2) t'u bhet thirrje puntorve t t gjitha vende-ve ndrluftuese pr nj luft klasash energjike, si eko-nomike, ashtu edhe politike, kundr borgjezis s ve-ndit t vet, borgjezi q nxjerr fitime t papara nga furnizimet ushtarake dhe q gzon prkrahjen e auto-riteteve ushtarake pr t'ua mbyllur gojn puntorve dhe pr ta shtuar shtypjen e tyre;

3) t dnohet me vendosmri do votim pr kre-ditk e lufts;

4) t dilet nga qeverit borgjeze t Belgjiks dhe t Francs; hyrja n qeverit borgjeze dhe votimi pr kredit t quhet tradhti ndaj shtjes s socializmit, ashtu si sht gjith qndrimi i socialdemokratve gjerman dhe austriak;

5) t'u jepet menjher dora elementve interna- paqja civne. Red.

%

96

cionalist t socialdemokracis gjermane, t cilt nuk pranuan t votonin pr kredit e lufts, dhe t formo-het s bashku me ta nj komitet ndrkornbtar agji-tacioni pr ndalimin e lufts jo n frymn e pacifis-tve, t t krishterve dhe t demokratve mikrobor-gjez, por t lidhur ngusht me propagandimin dhe me organizimin e veprimeve revolucionare n mas t proletarve t do vendi kundr qeverive dhe borgje-zis s vendit t vet;

6) t prkrahen t gjitha prpjekjet pr afrimin dhe pr vllazrimin n ushtrit dhe n llogoret midis socialistve t vendeve ndrluftuese me gjith ndali-min e autoriteteve ushtarake t Anglis, t Gjermani-s, etj.;

7) fu bhet thirrje grave socialiste t vendeve ndrluftuese ta shtojn agjitacionin n drejtimin q treguam m lart;....

Botuar pr her t par n vitin 1931 n Materiale t Leninit XVII

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, vll. 21,

f. 124-125

Nga arttkulti i V. I. Leninit

MBI LUFTEN KUNDR SOCIALSHOVINIZMIT

Materialin m interesant e m t ri pr kt -shtje aktuale na e jep Konierenca socialiste ndrko-mbtare e grave, q u mbajt n Bern dhe q u dha fund punimeve para pak kohe9. Lexuesit do t gjejn m posht prshkrimin e ksaj konference dhe tekstet e rezolucioneve t atij q u miratua dhe t atij q u hodh posht. N t artikull ne kemi ndr mend t ndalemi vetm n njrn an t shtjes.

Prfaqsueset e organizatave t grave pran KO, holandezet nga partia e Trulstrs, zviceranet nga orga-nizatat q luftojn kundr Berner Tagwach* pr shkak se gjoja kjo gazet na qenka jasht mass e majt, prfaqsuesja franceze, e cila nuk do q n as-nj shtje pak a shum t rndsishme t jet n ku-ndrshtim me partin zyrtare, e cila, si dihet, ka pi-kpamje socialshoviniste, anglezet, armike t ides s nj shkputjeje t qart t pacifizmit nga taktika pro-letare revolucionare, t gjitha ran n ujdi me so-cialdemokratet gjermane t majta pr pranimin e nj rezolucioni t prbashkt. Prfaqsueset e organi-zatave t grave pran Komitetit Qendror t partis son ry.k 1 ashkJan me to, duke e par m t udhs

* Roja e Berns Red. 98 99

t qndrojn prkohsisht t veuara sesa t marrin pjes n nj bllok t till.

Cili ishte thelbi i mosmarrveshjes? Cila sht r-ndsia parimore dhe rndsia e prgjithshme politike e ksaj mosmarrveshjeje?

N vshtrimin e par, rezolucioni

Nga broshura e V. 1. Leninit

SOCIALIZMI DHE LUFTA

GJENDJA N RADHT E OPOZITS

Rndsi shum t madhe ka qndrimi yn ndaj elementve t lkundshm t Internacionales n prgjithsi. Kta element n pjesn m t madhe socialist me nuanc pacifiste ekzistojn edhe n vendet asnjanse edhe n disa vende ndrlu.ftuese (n Angli, pr shembull, Pirtia Puntore e Pavarur)... N mbledhjet ndrkombtare programin ton nuk mund ta kufizojm me at q sht e pranueshme pr kta element. Prndryshe vet ne do t bhemi robr t pacifistve t lkundshm. Kshtu ndodhi, pr she-mbull, n konerenon ndrkombtare t grave n Bern. Delegacioni gjerman, q mbronte pikpamjen e shoqes Klara Cetkin, luajti n t vrtet n kte kon-ferenc rolin e qendrs. Konferenca e grave tha ve-tm at q ishte e pranueshme pr delegatet e partis oportuniste holandeze t Trulstrs dhe pr delegatet e ILP (Partia Puntore e Pavarur)... Shkruar n korrik-gusht 1915 V. I. Lenin. Veprat, Botttar n vjeshtn e vitit 1915 bot. shqip, vll. 21, si broshur m vete nga redak- f. 355-356 sfa e gazets Social-Demokrat

Gjenev 102

Nga artiku1li i V. I. Leninit

PROGRAM1 USHTARAK I REVOLUCIONIT PROLETAR

sht puna e borgjezis t zhvilloj trustet, t'i detyroj fmijt dhe grat q t shkojn n fabrika, dhe atje t'i mundoj, t'i korruptoj, t'i katandis n varfrin m t madhe. Ne nuk krkojm nj zhvi-llim t till, nuk e 4prkrahim at, ne luftojm kun-ndr tij. Po si luftojm? Ne e dim se trustet dhe pu-na e grave n fabrika jan gjra prparimtare. Ne nuk duam t kthehemi prapa, te zejtaria, te kapitalizmi paramonopolist, t,e puna e grave n shtpi. Prpara, nprmjet trusteve etj., dhe m larg akorna, drejt so-cializmit!

Ky arsyetim vlen, me ndryshimet prkatse, edhe pr militarizimin e sotm t popullit. Sot borgjezia imperialiste militarizon jo vetm gjith papullin, por edhe rinin. Nesr ajo do t filloj, ndoshta, edhe mili-tarizimin e grave. N lidhje me kt ne duhet t the-mi: aq m mir! Prpara sa m shpejt! Sepse sa rn shpejt ta bj ajo kt, aq m e afrt do t jet krye-ngritja e armatosur kundr kapitalizmit. Si sht e mundur q socialdemokratt t tremben nga milita-

103

rizimi i rinis etj., n qoft se ata nuk e kan harruar shembullin e Komuns? Kjo nuk sht teori e shk-putur nga jeta, nuk sht ndrr, por fakt. Dhe do t ishte m t vrtet shum keq, sikur socialdemokratt, n kundrshtim me t gjitha faktet ekonomike dhe po-litike, t fillonin t vinin n dyshim at t vrtet se epoka imperialiste dhe luftrat imperialiste duhet t ojn n mnyr t pashmangshme n nj prsritje t fakteve t tilla.

Nj vzhgues borgjez i Komuns shkruante n maj t vitit 1871 n nj gazet angleze: Sikur kombi francez t prbhej vetm prej grash, 'komb i tmerr-shm do t ishte!. N kohn e Komuns grat dhe f-mijt nga 13 vje e lart luftonin krah pr krah me burrat. Nuk mund t jet ndryshe edhe n betejat e ardhshme pr prmbysjen e borgjezis. Grat prole-tare nuk do t rrin me duar kryq, duke par se si borgjezia e armatosur m s miri do t pushkatoj pu-ntort e armatosur keq ose t paarmatosur. Ato do t rrokin armt, ashtu si bn m 1871, dhe nga kombet e sotme t friksuara ose, m mir t themi, nga l-vizja puntore e sotme, e organizuar rae: shum nga oportunistt sesa nga qeverit, pa dyshim do t li-nd, shpejt a von, por n mnyr krejt t pashmang-shme, bashkimi internacional i kombeve t tmerrshme t proletariatit revolucionar.

Sot militarizimi prshkon gjith jetn shoqrore. Imperializmi sht lufta e trbuar e fuqive t mdha pr ndarjen dhe pr rindarjen e bots, prandaj ai duhet t oj n mnyr t pash.mangshme drejt nj militarizimi t mtejshm n t gjitha vendet, si n vendet asnjanse, ashtu edhe n vendet e vogla. far do t bjn grat proletare kundr nj gjje t till? Mos do t kufizohen vetm duke mallkuar do luft dhe do gj q sht e lidhur me luftn, mos do t kr-kojn vetm armatimin? Grat e nj klase t shtypur, q sht me t vrtet revolucionare, nuk do t pajto-

hen kurr me nj rol kaq t turpshm. Ato do t'u tho-n bijve t vet: S shpejti do t rritesh. Do t t japin pushk. Merre dhe msoje mir artin ushtarak. Kjo shkenc sht e domosdoshme pr proletart jo pr t hapur zjarr kundr vllezrve t tu, puntorve t vendeve t tjera, si ndodh n luftn e sotme dhe si t kshillojn t bsh tradhtart e socializmit, por pr t luftuar kundr borgjezis s vendit tnd, pr t'u dhn fund shfrytzimit, varfris dhe luftrave jo du-ke br lutje, por duke arritur fitoren mbi borgjezin dhe duke e armatosur at.

N qoft se heqim dor nga nj propagand e till dhe pikrisht nga nj propagand e till n lidhje me luftn e tanishme, ather sht m mir t mos themi fare fjal t mdha mbi socialdemokracin revolucio-nare ndrkombtare, mbi revolucionin socialist, mbi luftn kundr lufts...

Shkruar n shtator t vitit 1916 Botuar pr her t par n shtator dhe tetor t vitit 1917 n gazetn Jugend-Internatio-

nale. Nr. Nr. 9 dhe 10 Nnshkruar: N. Lenin

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, v//. 23,

f. 92-94

104 105

106 107

Nga artikulli i V. Z. Leninit

DETYRAT E CIMERVALDISTEVE T MAJTE N PARTINE SOCIALDEMOKRATE TE ZVICRES

III. TRANSFORMIMET DEMOKRATIKE VEANRISHT T NGUTSHME DHE SHFRYTZIMI I LUFTS POLITIKE DHE I PARLAMENTARIZMIT

. 17. Heqja e t gjitha kufizimeve t t drejtave pGlitike t grave pa prjashtim n krahasim me t drejtat e burrave. T'u shpjegohet masave nevoja e madhe e ktij transformimi n nj koh kur lufta dhe shtrenjtsia i shqetksojn masat e gjera t popullit dhe ngjallin interesim dhe vmendje t veant nga ana e grave pr politikn...

Shkruar n fund t tetorit fillim t nntorit 1916

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, vll. 23,

f. 165

Nga v epra e V. I. Leninit

LETRA NGA LARG

LETRA 3

MBI MILICINE PROLETARE

far milicie na nevojitet neve, proletariatit, gjith punonjsve? Nj polici me t vrtet popullore, d.m.th., s pari, t prbr nga gjith popullsia pa pr-jashtim, nga gjith qytetart n mosh t rritur t t dy sekseve... Nj milici e till do t zhvillonte ato funksione, t cilat, po t prdorim gjuhn e shkencs, hyjn n kompetencat e policis pr mbajtjen e rre-gullit, mbikqyrjen sanitare etj., duke trhequr n kto pun t gjitha grat n mosh t rritur pa prjash-tim. Dhe pa i trhequr grat n shrbimin publik, n milici, n jetn politike, pa i shkputur grat nga at-mosfera e shtpis dhe e kuzhins q i matufos, nuk mund t sigurohet liria e vrtet, nuk mund t ndrto-het as detmokracia, e jo pastaj socializmi... Shkruar n mars 1917

V. I. Lenin. Veprat, Botuar pr her t par

hot. shqip, vll. 23, m 1924 n revistn In- f. 401, 402 ternacionalja Komunis-

te Nr. 3-4

108

N ga thirrja e V. I. Lentnit

SHOKEVE QE VUAJNE SI ROBER

Sovjeti i deputetve puntor dhe ushtar luf-ton. pr thirrjen e menjhershme t Asambles Kush-tetuese, pr pjesmarrjen e ushtarve n zgjedhjet dhe n zgjidhjen e shtjes s lufts ose t paqes. Sovjeti lufton q tokat e carit dhe t ifligarve t kalojn n duart e fshatarsis. Sovjeti lufton pr republikn dhe as q don t dgjoj pr emrimin e nj cari t ri 444 mir. Sovjeti krkon t drejtn e votimit t prgjith-shm dhe t barabart pr t gjith burrat dhe pr t gjitha grat... Shkruar n mes t marsit 1917 Botuar si trakt i veant m

1917

Nga broshura e V. 1. Leninit

DETYRAT E PROLETARIATIT N REVOLUCIONIN TONE

TIPI I RI I SHTETIT, QE PO LIND NGA REVOLUCIONI YN

... 12. Zvendsimi i policis me milicin popu-llore sht reforma q rrjedh nga gjith zhvillimi i re-volucionit dhe q po zbatohet tani n shumicn e kra-hinave t Rusis. Ne duhet t'u shpjegojm masave se n shumicn e revolucioneve borgjeze t tipit t zakon-shm nj reform e till ka qen fare jetshkurtr dhe se borgjezia, bile borgjezia m demokratike dhe m republikane, e ka rivendosur kurdoher policin e tipit t vjetr carist, t shkputur nga populli, t koman-duar nga borgjez dhe t aft q ta shtyp popullin me do mnyr.

Pr t ndaluar rivendosjen e policis ka vetm nj mjet: ky sht krijimi i milicis popullore dhe shkrirja e saj me ushtrin (zvendsimi i ushtris s prher-shme me armatosjen e gjith popullit). N nj milici t till duhet t marrin pjes pa prjashtim t gjith qytetart dhe qytetaret nga 15 deri n 65 vje, n qof-t se afrsisht me kto mosha mund t caktahet pjes-marrja e t rinjve dhe e pleqve. Kapitalistt duhet t'u

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, vll. 23,

f. 423-424

109

paguajn puntorve me mditje, shrbtorve etj. di-tkt q i kushtohen shrbimit shoqror n milici. Derisa grat nuk do t thirren q t marrin pjes lirisht jo vetm n jetn politike prgjithsisht, por edhe t kryejn nj shrbim shoqror t prhershm dhe t prgjithshm, as q mund t bhet fjal jo vetm pr socializm, por edhe pr nj demokraci t plot dhe t qndrueshme. Dhe funksione t tilla t policis, si jan kujdesi pr t smurt dhe pr fmijt pa mbroj-tje, kontrolli i ushqimit etj. nuk mund t kryhen pr-gjithsisht me sukses pa siguruar barazin e grave n t vrtet dhe jo vetm n letr.

T ndalohet rivendosja e policis, t prdoren for-cat organizative t t gjith popullit pr krijimin e nj milicie me pjesmarrjen e gjith popullsis kto ja-n detyrat q proletariati duhet t'i oj n masat pr ruajtjen, pr forcimin dhe pr zhvillimin e revolu-cionit.

Botuar pr her t par n shtator t vitit 1917 si broshur m vete nga Shtpia Botuese Pribnj Nnshkruar: N. L e n i n

N ga artikulli i V. I. Leninit

MBI MILICINE PROLETARE

...Shrbim publik nprmjet nj milicie t t gjith popullit, q t prfshij n gjirin e saj me t vrtet gjith popullin, t gjith burrat e t gjitha gra-t, nj milici e aft t zvendsoj pjesrisht funksio-nart, e kombinuar jo vetm me parimin e zgjedhjes s t gjitha autoriteteve, jo vetm me heqjen e tyre n do koh, por edhe me pagimin e puns s tyre jo me rroga prej zotrinjsh, me rroga borgjeze, por me rroga puntore, ja ideali i klass puntore...

Shok puntor, i bindni fshatart dhe gjith po-pullin se sht e domosdoshme t krijohet nj milici e prgjithshme n vend t policis dhe t funksiona-rve t vjetr! Krijoni nj miliCi t till dhe vetm t till. Krijojeni at nprmjet Sovjetve t deputetve puntor, nprmjet Sovjetve t deputetve fshatar, npmjet organeve t vetqeverisjes lokale, q po bien n duart e klass puntore. Mos u knaqni n asnj mnyr me nj milici borgjeze. Aktivizoni grat n kryerjen e shrbimit publik barabar me burrat. Kr-koni medoemos q kapitalistt t'i paguajn puntort pr ditt oP kushtojn shrbimit publik n milici!..

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, vll. 24,

f. 57-58

Pravda Nr /'; maj (20 prill) 1917

V. I. Lenin. Veprat, bot. shqip, vll. 24,

f. 182-183

111 110

9. T themelohet nj inspektorat i puns, i zgje-dhur nga organizatat puntore, dhe t shtrihet ky mbi t gjitha kategorit e ndrmarrjeve q prdorin pun me mditje, pa prjashtuar edhe shrbtort shtpiak; t futet instituti i inspektoreve n t gjitha ato deg ku punojn gra...

Nga vepra e V. I. Leninit

MATERIALE NE LIDHJE ME RISHIKIMIN E PROGRAMIT Tr PARTISE

...Kushtetuta e Republiks demokratike t Ru-sis duhet t siguroj:...

14. Arsimin e prgjithshm politeknik (q t bj t njohura n teori dhe n praktik t gjitha degt kryesore t prodhimit) falas dhe t detyrueshm pr t gjith fmijt e t dy sekseve deri n 16 vje; lidhjen e ngusht t msimit me punn shoqrore-produktive t fmijve...

Partia krkon... 6. T ndalohet puna e grave n ato deg ku ajo

sht e dmshme pr organizmin e gruas; t ndalohet puna e nats pr grat; t lirohen grat nga puna 8 ja-v para lindjes dhe 8 jav pas lindjes, duke iu dhn pagn e plot pr gjith kt koh dhe duke iu sigu-ruar falas ndihma mjeksore dhe barnat...

7. T krijohen pran t gjitha uzinave, fabrikave dhe ndrmarrjeve t tjera, ku punojn gra, erdhe pr fmijt me gji dhe t vegjl dhe salla pr t'u dhn gji fmijve; t lirohen grat q kan fmij n gji nga puna jo m rrall se nj her n do tri or, pr nj koh prej jo me pak se nj gjysm ore; t'u jepen ndih-ma nnave me fmij n gji dhe t'u shkurtohet atyre dita e puns deri n 6 or...

Shkruar n prfil-maj 1917 V. I. Lenin. Veprat, Botuar n qershor t itit bot. shqip, vII. 24,

1917 J. 522, 523, 524, 525

112 9 43

sht nj lodr fmijsh e kurdisur pr t kaluar kohn.

Unffl jam i bindur se kongresi i grave t Malsis do t'i zhvilloj punimet e veta nn flamurin e kuq.

J. V. STALIN

PERSHENDETJE KONGRESIT TE PARE T GRAVE TE REPUBLIKES SE MALSIS

Transmetoni prshndetjen time vlLazrore Kon-gresit t par t grave punonjse t Republiks s Ma-lsis. M vjen shum keq q nuk kam mundsi t marr pjes n kongres pr arsye shnderhsore.

Shoqe t Malsis! N historin e njerzimit asnj lvizje lirimtare e rnd&ishme nuk sht br pa pje-smarrjen e drejtprdrejt t grave, sepse do hap i klass s shtypur n rrugn e lirimit sht njkoh-sisht nj lehtsim i gjendjes s grave. Lvizja lirim-tare e skllevrve n koht e lashta, si edhe lvizja li-rimtare e bujkrobrve n kohn e re, ka pasur n ra-dht e veta jo vetm burra, por edhe gra lufttare dhe martire, q e kan vulosur me gjak besnikrin e tyre ndaj shtjes s punonjsve. M n fund, lvizja e ta-nishme lirimtare e proletariatit, e cila sht lvizja m e thell dhe m e fuqishme nga t gjitha lvizjet lirimtare t njereimit, ka nxjerr jo vetm heroina dhe martire, por edhe lvizjen e madhe socialiste t miliona grave unonjse, t cilat luftojn n mnyr ngadhnjimtare nn flamurin e prbashkt t prole-tariatit.

N krahasim me kt lvizje t fuqishme t grave punonjse, lvizja liberale e intelektualeve borgjeze

17 qershor 1921

Buletint i Kongresit I t grave J. V. Stalin. Veprat, punonjse t Lindjes t Re- bot. shqip, vd1I. 5, publikds Socialiste Sovjetike t f. 57-58 Malsisd. Viadikaukaz, 1921

114 115

J. V. STALIN

MBI DITEN NDERKOMBETARE TE GRAVE

Asnj lvizje e madhe e t shtypurve n historin e njerzimit nuk sht br pa pjesmarrjen e grave punonjse. Grat punonjse, m t shtypurat ndr gji-th t shtypurit, asnjher nuk kan qndruar dhe nuk mund t qndronin mnjan nga rruga e madhe e l-vizjes lirimtare. Lvizja lirimtare e skllevrve nxo-ri. si dihet, qindra dhe mijra martire dhe heroina t mdha. N radht e lufttarve pr lirimin e bujk-robrve gjendeshin me dhjetra mijra gra punonjse. S'sht pr t'u uditur q lvizja revolucionare e kla-ss puntore, m e fuqishmja nga t gjitha lvizjet li-rimtare t masave t shtypura, trhoqi nn flamurin e vet miliona gra punonjse.

Dita ndrkombtare e grave tregon pathyeshm-rin e lvizjes lirimtare t klass puntore dhe para-lajmron ardhmen e madhe t saj.

Grat punonjse, puntoret e fshataret, jan re-zerva m e madhe e klass puntore. Kjo rezerv pr-faqson plot gjysmn e popullsis. Do t jet rezerva e grave me klasn puntore apo kundr saj, nga kjo varet fati i lvizjes proletare, fitorja ose disfata e revolucionit proletar, fitorja ose disfata e pushtetit proletar. Prandaj detyra e par e proletariatit dhe e

pararojs s tij, partiskomuniste, sht q t bj nj luft vendimtare pr emancipimin e grave, pun-toreve dhe fshatareve, nga ndikimi i borgjezis, pr edukimin politik dhe pr organizimin e puntoreve dhe t fshatarve nn flamurin e proDetariatit.

Dita ndrkombtare e grave sht nj mjet pr t hedhur rezervn e grave punonjse n ann e prole-tariatit.

Por grat punonjse nuk jan vetm nj rezerv. Ato mund t bhen dhe duhet t bhen n rast se bhet nj politik e drejt nga klasa puntore nj armat e vrtet e klass puntore, q vepron. kundr borgjezis. T farktojm nga rezerva e grave puno-njse armatn e puntoreve dhe t fshatareve, q t veproj krah pr krah me armatn e madhe t prole-tariatit, kjo sht de.tyra e dyt dhe vendimtare e klass puntore.

Dita ndrkombtare e grave duhet t bhet nj mjet pr t'i kthyer puntoret dhe fshataret nga nj re-zerv e klass puntore n nj armat vepruese t l-vizjes lirimtare t proletariatit.

Rroft dita ndrkombtare e grave!

J. ST ALIN Pravda Nr. 56 J. V. Stalin. Veprat,

8 mars 1925

bot. shqip, vll. 7, f. 48-49

PJESA E TRET

SOCIALIZMI, KOMUNIZMI DHE EMANCIPIMI I GRUAS

J. V. STALIN

ME RASTIN E DITS KOMUNISTE NDERKOMBETARE T GRAVE

Prshndetje t zjarrta puntoreve dhe grave pu-nonjse t mbar bots, t bashkuara n nj familje t vetme puntore rreth proletariatit socialist.

U uroj atyre sukses t plot: 1) n forcimin e lidhjeve ndrkombtare midis pu-

ntorve t t gjitha vendeve dhe n sigurimin e fito-res s revolucionit proletar;

2) n lirimin e shtresave t prapambetura t gra-ve punonjse nga skllavria shpirtrore dhe ekono-mike e borgjezis;

3) n bashkimin e fshatareve rreth proletariatit, prijsit t revolucionit dhe drejtuesit t ndrtimit so-cialist;

4) n shndrrimin e dy pjesve t masave t shty-pura, ende t pabarabarta nga pozita e tyre, n nj armat t bashkuar lufttarsh pr zhdukjen e far-do pabarazie, pr zhdukjen e fardo shtypjeje, pr fi-toren e proletariatit, pr ndrtimin e shoqris s re, socialiste n vendin ton.

Rroft dita komuniste ndrkombtare e grave!

J. STALIN Pravda Nr. 55, J. V. Stalin. Veprat,

7 mars 1926 bot. shqip, v11. 8, f. 110

118

Nga vepra e F. Engelsit

PARIMET E KOMUNIZMIT

...Pyetja e 21-t: far ndikimi do t ushtroj rendi shoqror komunist mbi familjen?

Prgjigje: Marrdhniet n mes t dy sekseve do t bhen nj gj krejt private, q do t ket t bj vetm me personat e interesuar dhe ku shoqria nuk ka nevoj t przihet. Kjo sht e mundshme n saje t heqjes s prons private dhe n saje t edukimit shoqror t fmijve, q kan si pasoj zhdukjen e t dy bazave t martess s sotme, t lidhura me pronn private, t varsis s gruas nga burri dhe t fmi-jve nga prindt. Ktu qndron edhe prgjigjja q mund t'u jepet klithmave t mikroborgjezve plot mo-ral n lidhje me bashksin komuniste t grave. Bash-ksia e grave sht nj fenomen q i prket i tri sho-qris borgjeze dhe q sot ekziston n trajtn e tij t plot n prostitucionin. Por prostitucioni mbsh-tetet n pronn private dhe do t zhduket bashk me t. Pra, organizimi komunist n vend q ta fut bash-ksin e grave, prkundrazi, do ta zhduk at...

Shkruar n fund t tetorit- F. Engels. Parimet e k- o- -nntor 1847 munizmit, bot. shqip,

1972, f. 28 119

Page 1Page 2Page 3Page 4Page 5Page 6Page 7Page 8Page 9Page 10Page 11Page 12Page 13Page 14Page 15Page 16Page 17Page 18Page 19Page 20Page 21Page 22Page 23Page 24Page 25Page 26Page 27Page 28Page 29Page 30