Eksploatacioni pokazatelji

PUTEVI I ŽELJEZNIČKE PRUGE II Predavanje

Mr Katarina Mirković 1

Eksploatacioni pokazatelji Izbor i dimenzionisanje konstruktivnih elemenata puta

je u direktnoj vezi sa eksploatacionim pokazateljima.

Eksploatacioni pokazatelji se sagledavaju kroz: saobraćajno opterećenje Q (Qmjerodavno) propusna moć N nivo usluge (A,B,C,D, i F) mjerodavne brzine mjerodavno vozilo

2

Saobraćajno opterećenje Q [voz/dan] Predstavlja broj vozila koji u određenom vremenskom intervalu prolazi (postojeće stanje) ili se očekuje da će proći (planirano stanje) kroz određeni putni presjek. postojeće stanje: regulisanje saobraćaja, održavanje i razvoj planirano stanje: planiranje i projektovanje da bi se obezbjedila protočnost Saobraćajno opterećenje oscilacije tokom godine, sedmice ili

dana: minimalna opterećenja XII, I i II mjesec, maksimalna opterećenja VII, VIII i IX mjesec, nedelja i noć,radni dani, početak kraj radnog vremena Zbog priličnog oscilovanja saob. opter. u toku dana, mjeseca i

godine, uvode se pojmovi PGDS i PDS.

3

prosječan godišnji dnevni saobraćaj PGDS- prosjek dnevnog saobraćajnog opterećenja na godišnjem nivou.

prosječan dnevni saobraćaj PDS– prosjek dnevnog

saobraćajnog opterećenja na nivou jedne sedmice prosječnog mjeseca(april,maj, oktobar).

Ako ne postoji kontinuirano brojanje (sistemsko brojanje sa posebnom opremom) , PGDS se može dobiti primjenom ekspanzionih faktora na podatke o PDS-u.

4

5 godišnja promjena saobraćajnog opterećenja

6

tipične slike promjene saobraćajnog opterećenja u toku nedjelje za mjesece: avgust i januar; Q-saobraćanjo opterećenje

7

A-gradska saobraćajnica B-prigradska saobraćajnica C-vangradski putevi D-sezonski pravci

opšti tok promjene saobraćajnog opterećenja u zavisnosti od funskije puta u mreži PGDS-prosječni godišnji dnevni saobraćaj

8

tipična slika promjene saobraćajnog opterećenja u toku dana

vršni sat, najčešće između 10:30 i 12:30h-maksimalno časovno opterećenje -maxČO velika razlika između vršnog sata i opterećenja u toku noći - brojanje tokom 16 sati

9

tipična slika promjene saobraćajnog opterećenja u toku vršnog časa

- razlike u okviru 60min (na mjestima naplate putarine, površinske raskrsnice i sl.) - traži se kritičan 5-minutni interval, izbjegavanje posledica trenutnog zagušenja - faktor neravnomjernosti u toku vršnog časa = faktor vršnog časa

proračun propusne moći FVČ=0.8-0.85 kod vangradskih puteva ČOmax- maksimalno časovno opterećenje PMO-petominutno opterećenje

Mjerodavno saobraćajno opterećenje Qmjer - projektovanje prve etape

- dimenzionisanje putnog profila i utvrđivanje širine putnog pojasa

- polazna osnova za dimenzionisanje

FNČ- faktor n-tog časa ČO-časovno opterećenje n-tog časa PGDS – zbirna veličina koja se brojčano razlaže na vrste vozila:PA-

pitnički automobil, LTV-lako teretno vozilo, TTV-teško teretno vozilo, AV-auzovoz, BUS-autobus

10

Propusna moć N [voz/h] predstavlja najveći broj vozila koji može da prođe kroz određeni putni presjek u jedinici vremena. Poznavanje propusne moći je polazni uslov za studijske i

inženjerske zaključke: -nedostaci postojeće mreže se uviđaju kroz upoređenje saobraćajnog opterećenja i propusne moći putnih pravaca -kod intervencija na putnom potezu: proširenje kolovoza, regulisanje raskrsnica -poređenje i izbor varijanti -određivanje geometrijskih elemenata za nove puteve, poređenje prognoziranih saobraćajnih potreba i propusne moći

11

Propusnu moć N možemo izjednačiti sa maksimalnim protokom Qmax.

N = Qmax Osnovna zakonitost saobraćajnog toka je definisana: Q = G ·V [voz/h] gdje su: G – gustina saobraćajnog toka [voz/km] V – brzina saobraćajnog toka [km/h] Q - protok [voz/h] Pitanja za projektante: Koji su to uslovi saobraćajnog komfora kojima trebe težiti pri

zadatom mjerodavnom opterećenju Qmjer? Za koje uslove saobraćajnog toka treba obezbijediti odgovarajuće

karakteristike puta, , odnosno naći optimalni odnos Qmjer/N. 12

13

Nivo usluge daje uvid u stepen iskorišćenosti propusne moći i srednje brzine saobraćajnog toka. A – uslovi slobodnog toka sa velikim brzinama i punom slobodom manevrisanja, male gustine saobraćaja B – slobodan tok sa brzinama djelimično ograničenim gustinom saobraćaja C – stabilni tok sa ograničenim brzinama i malim mogućnostima manevrisanja D – približava se nestabilnom toku velikih gustina sa bitno ograničenim brzinama i malim mogućnostima manevrisanja E – uslovi nestabilnog toka sa vožnjom u koloni, mogući trenutni zastoji F – usiljen tok sa brzinama ispod kritične

14

15 Uobičajeno: B-magistralni putevi, C-regionalni putevi, D-lokalni putevi

Primjena u projektovanju puteva: ovakav koncept nivoa usluge predstavlja težnju da se istovremeno uključe oba faktora saobraćajnog toka: brzina (V) i protok(Q) i to u dva osnovna vida: - kao programski element u projektovanju puteva , kada se na osnovu mjerodavnog saobraćajnog opterećenja i definisanog mjerodavnog nivoa usluge, usvajaju elementi poprečnog profila za dionice puteva između raskrsnica, dionice preplitanje, zone uliva-izliva... - u analitičkoj razradi projekata, na osnovu poznatih elemenata u planu i profilu provjerava nivo usluge, odnosno srednja brzina saobraćajnog toka, vrši se poređenje varijanti i donose odluke o intervencijama na planu i profilu u cilju postizanja boljih eksploatacionih efekata (traka za spora vozila, denivelisane raskrsnice...)

16

Mjerodavne brzine Brzina vožnje je osnovni pokazatelj koji se primjenjuje

u svim fazama projektnih istraživanja i od nje zavise svi elementi puta.

Ona predstavlja indikator nivoa usluge pri datom saobraćajnom opterećenju i glavni programski pokazatelj u trasiranju, dimenzionisanju i vrednovanju projektnih ostvarenja.

Zbog ovakve kompleksnosti definisano je više pojmova brzine na kojima se temelje određeni kriterijumi i zaključci.

Određeni putni pravac moguće je trasirati i oblikovati primjenom različite projektne geometrije koja je u ditektnoj vezi sa brzinom saobraćajnog toka (od slobodne vožnje do vožnje u koloni).

17

U procesu projektovanja razlikujemo: osnovnu brzinu i mjerodavne brzine: računska i projektna

Vosnovna

V mjerodavna

Vračunska

Vprojektna

18

Osnovna brzina Vosn

Osnovna brzina vožnje Vosn predstavlja indikator nivoa usluge putnog pravca na kome vlada mjerodavno saobraćajno opterećenje Qmjer.

Ona se određuje na osnovu saobraćajnog značaja putnog pravca, makro pokazatelja prostornog ograničenja i društvenog opredjeljenja o prihvatljivim uslovima saobraćaja pri Qmjer .

Vosn se koristi za dimenzionisanje elemenata poprečnog profila u funkciji dozvoljenog saobraćajnog opterećenja Qd.

19

20

Računska brzina Vr

Računska brzina je brzina na osnovu koje se izračunavaju granični geometrijski parametri u trasiranju puta (donja granica).

zavisi od uslova terena i od V0 (garancija da geometrijski elementi puta neće biti prepreka za ostvarenje planiranog nivoa usluge => Vr > V0)

Računska brzina predstavlja najveću bezbjednu brzinu usamljenog vozila u najoštrijim uslovima puta oba uslova ispunjena ako je: Vr=V0+20 (km/h)

21

Računska brzina ima značenje najveće bezbjedne brzine vožnje u najoštrijum uslovima puta.

22

Računska brzina Vr , samo na kritičnim dionicama, gdje bi komforniji elementi izazvali neprihvatljive investicione troškove. Na ostalim dionicama primjenjuju se povoljniji elementi, ali oni koji odgovaraju gornjoj granici Vr:

Projektna brzina Vp Prema Zakonu o projektovanju puteva, projektna

brzina je najveća brzina kretanja vozila koja se može očekivati pri uslovima sigurne i udobne vožnje u slobodnom saobraćajnom toku. Vri ≤ Vp ≤ maxVr

U zavisnosti od projektne brzine određuje se poluprečnik horizontalne krivine i vizura zaustavne i preticajne preglednosti.

23

Mjerodavno vozilo Mjerodavno vozilo posjeduje gabaritne i dinamičke

parametre na osnovu kojih treba dimenzionisati i oblikovati saobraćajni prostor i putne elemente trase puta

mjerodavno vozilo različito za puteve različite namjene

statičko dimenzionisanje: vozila maksimalnih dimenzija

dinamičko dimenzionisanje: najzastupljenija vozila određenih kategorija

24

Primjeri skraćenica koje se koriste u projektovanju: PA - putničko vozilo TV - turističko vozilo STV (LTV) - srednje (lako) teretno vozilo KAM - kamion TTV3 (TTV2) - teško teretno vozilo BUS - autobus TTV+PPR - teško teretno vozilo sa poluprikolicom TTV+PR - teško teretno vozilo sa prikolicom DV – dostavno vozilo KV – komunalno vozilo

25

a. Mjerodavno putničko vozilo

realno vozilo koje svojim pogonskim osobinama predstavlja 85% sastava nacionalnog voznog parka

koristi se za dimenzionisanje pratećih objekata i detalja namjenjenih isključivo putničkom saobraćaju

26 karakteristične geometrijske mjere mjerodavnog putničkog vozila

b. Mjerodavno teretno vozilo osnovni tipovi: teretna vozila-kamioni KAM, autobusi

BUS, tegljači sa poluprikolicom T+PP, kamioni sa prikolicom K+P

gabaritne mjere najvećeg teretnog vozila, nacionalni standardi (H, ŠV, D, maksimalna težina i osovinski pritisci) usaglašeni sa Ekonomskim komitetom OUN

27