6

آثار با ایران نجد ی خورده چین متمایز و مشخص ی ناحیه شوشتر، مشرق و کارون رود ساحل از که طوری

.گردد می آشکار شناسی زمین سوم دوران

زمین سوم دوران اواخر تا یعنی نزدیک نسبتا ً زمانی تا بوشهر و برازجان و بهبهان و خوزستان های جلگه

شمال قسمت این بر بنا اند، آورده بدر آب از سر چهارم دوران در و اند، بوده پوشیده دریا آب زیر شناسی

.است تر نزدیک ما دوران به آن پیدایش و تر، جوان بسیار آن شرقی جنوب قسمت از فارس خلیج غربی

های قایق یا بادی کوچک ی ها کشتی بر خرمشهر بندر از مثال ً خوزستان، در فارس، خلیج ی دهانه از اگر

در که یابیم، درمی خوبی به دریایی، سفر روز چند طول در برانیم، عباس بندر طرف به شده سوار موتوری

می محسوس بلندهای و پست از گاه، بی و گاه کند، می عبور ساحلی های کناره از که سفر این سیر خط

به کوهستانی ای جاده در را اتومبیلی آنکه مانند درست کنیم، می حس را کشتی رفتن پایین و باال و گذریم

سفر این اگر کرد، خواهیم احساس آب کم و ژرفا کم نقاطی و آب پر و ژرف نقاطی باشیم، درآورده حرکت

بحر گون فیروزه های آب دل در که یابیم می در دهیم، ادامه مکران ساحل به رو هرمز ی تنگه از را دریایی

شمالی سواحل های خوردگی چین ی دنباله که دارد وجود بلندهایی و پست ساحل، موازات به نیز، عمان

رشته یک مانند که دریایی های ناودیس و ها طاقدیس وجود. است ایران نجد داخلی ارتفاعات و فارس خلیج

گشته عمان دریای و فارس خلیج ساحل طول در دریا گودی و آب عمق تغییر سبب است، مارپیچِی های تپه

.کند می سیر دریا کف گود اراضی های دامنه در گاهی و آمده، بر زمین ی قله در گاهی ما، کشتی و است،

و مرجانی و نمکی برآمدگی آنها بیشتر و اند داده نام «مروارید های ایوان» را دریا زیر های طاقدیس این

.است آهکی

.دارد نیز دیگری ساختمانی خصوصیات هرمز ی تنگه اطراف در فارس خلیج

ارتباط ی وسیله که هرمز ی تنگه اگر و است هند اقیانوس با آن ارتباط جهت به بیشتر فارس خلیج اهمیت

های آب بر آب، تبخیر و آمد درمی عمق کم مردابی صورت به فارس خلیج بود؛ نمی گرفته، قرار دو این

مانند و شد می خشک مدتی از پس گونه، بدین و گرفت می فزونی ریزند، می آن بر که هایی رودخانه

.گشت می سیستان هامون ی دریاچه

از که است داشته وجود «ُگنُدوانا» بنام ای قاره شناسی، زمین اول دوران در که اند گفته شناسان زمین

از هندوستان و ایران جنوب از ای گوشه و عربستان از و سو، یک از ماداگاسکار و جنوبی آفریقای به برزیل

پیوسته یکدیگر به ها قاره نظر، این بر بنا است؛ یافته می اتصال جنوب قطب شاید و استرالیا به دیگر، سوی

آنها، شکست و ها قاره جدایی از پس و اند، گشته جدا یکدیگر از زمین مرکزی حرکات سبب به بعدها و بوده

نامیده «تیس تِه» را آن و داشته قرار آن شمال در که دریایی با و کرده پیدا بیشتری ی توسعه هند اقیانوس

.است شده متصل اند،

و ایران و قفقاز و صغیر آسیای های سرزمین که است ای شده خشک قدیمی دریای همان «تیس ته» دریای

و البرز و آلپ های خوردگی چین از پس و است پوشانیده می را مالزی جزایر و پاکستان و هندوستان شمال

خزر دریای و سیاه دریای صورت به را پهناور دریای آن های بازمانده امروز، و شده قطعه قطعه هیمالیا،

.بینیم می ُارال ی ودریاچه

آب تجاوز مورد مرتبه چندین آسیا جنوب سوم، عهد خوردگی چین و گندوانا ی قاره شدن متالشی از پس

ی جزیره درآمده، جزیره شبه شکل به ماالیا و هندوستان و عربستان است، گرفته قرار هند اقیانوس های

و تند حرکات اثر بر بود، پیوسته مدیترانه دریای با فقط ابتدا که سرخ دریای شده، جدا هند خاک از سیالن

و شسته را المندب باب ی اولیه ارتفاعات هند، اقیانوس ی توفنده و سهمگین امواج و زمین مرکز ی شکننده

.است یافته راه هند اقیانوس به