22.10.2016 YRD.DOÇ.DR. BEŞİR KOÇ İŞGÜCÜ PİYASASI 1 4 İşgücü...A ve B’dendaha yüksek...

22.10.2016 İŞGÜCÜ PİYASASI 1YRD.DOÇ.DR. BEŞİR KOÇ

İşgücü piyasasının düzenli işleyişiniaçıklayabilmek için ilk aşamada Neo-Klasikİşgücü Arz Teorisi çerçevesinde konu elealınacaktır.

Bireysel İşgücü Arzı

İşgücü piyasası, bireylerin emek arzı toplamındanmeydana geldiğine göre, ilk başlangıç noktasıtek bir kişinin piyasa arz ettiği emektir.

Toplam emek, bireylerin mevcut durumda varolan ücrete karşılık ne kadar zaman veya kaçsaat çalışmaya hazır olduklarını belirleyenkararlardan oluşmaktadır.

22.10.2016 İŞGÜCÜ PİYASASIYRD.DOÇ.DR. BEŞİR KOÇ 2

Temel Varsayım: Bireylerin mevcut durumdaaynı şartlar altında karar verdikleri kabuledilmektedir. Böyle bir durumda, her bireyiçin nitelik, gelir, sağlık vb. koşulların aynıolduğu (homojen işgücü) varsayılır.

İşte bu şartlar altında, bireysel işgücü olan SLeğrisi soldan sağa doğru yukarı çıkan pozitifeğimli olacaktır. Yani, daha yüksek ücret dahaçok emek arzı ifadesinin grafiksel anlatımıdır.Burada ücretin, işgücü arzı açısından birteşvik unsuru olduğunu göstermekte,çalışmanın ücretle ödüllendirilmesigerekçesini ifade etmektedir.


Matematiksel olarak,

LS=f (w)

Rasyonel birey için denklemnormal şartlar altındapozitif yönlüdür (ds/dw>0)yani işgücü eğrisi yukarıyakıvrımlıdır.

İşgücü piyasasında arzedilen emek, bireyin ücretekarşılık işverene sunmuşolduğu bir zamandır.Verilen ücret ne kadaryüksek ise, çalışmakisteyen bireyin de çalışmamotivasyonu o kadar artmışolur.


Burada ücret bir fırsat maliyeti (opportunitycost), yani birey açısından, çalışabilmek içinfeda edilen en kıymetli fırsatın (boşzamanın) maliyetini gösterir.

Azalan her şey değer kazanmaktadır. Bubağlamda bireyin feda edilen boş zamanı,geriye kalan boş zamanı daha kıymetli halegetirir.

Daha fazla çalışan bir bireyin boş zamanı ooranda kısıtlanmış olur. Yani rasyonel bireyiçin ücret boş zamanın bir bedelidir. Bubedel ne kadar yüksekse, boş zamanıçalışma zamanına çevirme arzusu birey içino kadar yüksek olur.


Az önce açıklananlarrasyonel bir birey içingeçerlidir. Ancak her bireyrasyonel davranışlar içindeolmayabilir. Böyle birdurumda ücret ile çalışmazamanı arasında NEGATİFEĞİM (Slope) oluşur vegeriye kıvrımlı işgücü arzeğrisi ortaya çıkar.

Geriye kıvrımlı işgücü arzeğrisi önemlidir. Çünkü,bireylerin çalışma ya daçalışmama yönündekitercihleri farklıdır.


Örneğin, bir işçi somut bir ücret artışıkarşısında daha fazla çalışmayı tercihedip, emek arzını arttırabilir.

Ancak başka birisi ücret artışı teklifedilse dahi, kazanmakta olduğu gelirisabit tutarak, daha az çalışmayı (yanidaha fazla boş zamanı) tercih edebilir.Aynı ücret artışı böylece gelirle boşzaman seçiminde farklı çalışmatercihlerine yol açar.


Geriye Kıvrımlı İşgücü Arzı: Rasyonel OlmayanBir Durum mu?

Grafikteki durum aslında rasyonel olmayanbir durumu ifade eder. Çünkü rasyoneldavranış ile anlaşılan, daha çok geliri, daha azgelire tercih etmek demektir.

Ancak rasyonel olmayan durumda az geliritercih eden bulunabilecektir. Bu durum nasılortaya çıkabilir? Eğer bir çalışan mevcutgelirinden memnun ise, yani elindeki gelir vekazanç tatminkar ise, teklif edilen daha fazlaücret o kişinin çalışma isteğini olumsuzetkiler.


Daha fazla ücret teklifi

(w1 w2), çalışan kişinin dahafazla çalışma süreleri içindeolmasını değil, daha az çalışmazamanıyla aynı geliri teminetmesini, yani daha fazla boşzamanı (HW1 HW0), tercihetmesine sebep olabilir. Böyle birdurum, daha fazla ücretin birkarşılık veya olumlu birmotivasyon yaratamadığınıgösterir.

Bu tercih günümüzde çok azgörülmekle beraber, az gelişmişve aynı zamanda sosyo-kültürelve maddi ihtiyaçların kısıtlıolduğu bölgelerde yani daha fazlagelirin herhangi bir faydasınınolmadığı durumlarda söz konusuolabilir.


Böyle bir ortamda, daha fazla gelir için çalışmakavantajlı olarak görülmemektedir. Bu durumdayükselen ücretler daha fazla boş zaman tercihineneden olmaktadır. Çünkü yüksek ücret boşzaman bedelini arttırmaktadır.

Neo-klasik Gelir-Boş zaman Tercih Teorisi

(Zaman Ayarlama-(Time Allocation)-Modeli

Bir gün içindeki 24 saatlik sabit zamanın ikiseçenek arasında nasıl ayarlandığınıaçıklamaktadır.

Birinci seçenek: Gelir temin etmek amacıylaçalışma sürelerinin artırılmasıdır.

İkinci Seçenek: Boş zamanı arttırmaktır.

Detaylarını açıklayalım:


Zaman Ayarlama Modeli

Bir gün 24 saatten meydana gelir ve

değiştirilememektedir. Eğer genel olarakbireyler sekiz saati uyumak gibi biyolojikihtiyaçlara ayırıyorlar, geriye kalan on altı saatya çalışmak için ya da boş zaman içinayarlanacaktır.

Çalışma zamanını arttırmak boş zamanıazaltmakla mümkün olacaktır. Aynı şekildedaha fazla boş zaman seçimi daha az çalışmazamanı anlamına gelecektir. Bu gibiayarlamalar bireyin kontrolünde olan bireykararlarıyla gerçekleşen durumlardır.


Gelir elde etmek için çalışmak veya boş zamanınıartırmak bireyin kendi iradesinin ifadesidir.Gerçekten de bu irade her birey için gelir ile boşzaman arasında ikame etme gerekçesinin birgöstergesidir. Buradaki tercih iki ayrı değerikarşılaştırıp ikisi arasında gereken ikameyisağlamakla mümkün olur. Burada yatan anahtarfaktör fırsat maliyetidir.

Zaman tercih ayarlaması bireyden bireye değişir.Bazı bireyler fazla çalışmayı daha çok tercihederler (Workaholics), çok çalışmaktan hazduyarlar; diğer bireyler ise boş zamanı severlerveya tembeldirler.

Sonuç olarak, boş zamanlarından vazgeçipçalışmayı kabul etmeleri ancak bireylere cazip birgelir teklifiyle mümkündür.


Bireylerin zaman ayarlamakararlarını daha detaylıdeğerlendirmek için iki analitikaraca ihtiyaç vardır:

1.Farksızlık Eğrisi 2. Bütçe Kısıtı Her bir farksızlık eğrisi aynı

fayda seviyesini gösterir.Grafikte görüldüğü gibi birdenfazla farksızlık eğrisi de birarada bulunabilir. Bunafarksızlık eğrileri demeti veyapaftası denir. Farksızlık eğrilerisağa doğru kaydıkça daha fazlafayda ve memnuniyet ifadeettikleri söylenebilir.

Aynı eğri üzerinde aşağıya veyayukarıya gitmek fayda veyamemnuniyet miktarında birfarklılık yaratmamaktadır. Ancakbu durum sadece GELİR/BOŞzaman tercihinin değiştiğiniifade etmektedir.


Farksızlık eğrisi grafiktegörüldüğü gibi konveks bireğime sahiptir.

Sol köşede yüksek gelir/az boşzaman seçeneği yer alır. Sağköşede ise az gelir/yüksek boşzaman tercihi görülür.

Aynı farksızlık eğrisi üzerindedeğişen gelir/boş zaman tercihigörülür. Dolayısıyla aynıfarksızlık eğrisi üzerinde faydaveya memnuniyet seviyesindefarklılık yaratmamaktadır.Örneğin, U1 eğrisindeki A ve Bnoktaları, değişikkombinasyonlarla bireye aynıfaydayı sağlar. Fakat C noktasıU2 eğrisi üzerinde olduğundanA ve B’den daha yüksek seviyedebir fayda sağlar.


Grafikte iki bütçe kısıdıgösterilmektedir. Bu bütçekısıtlarının her biri ayrı bir ücretseviyesini ifade etmektedir. Bütçekısıdının eğimi ücreti ifade eder.Eğim ne kadar yüksek olursa ücretde o kadar yüksek olacaktır.

Örneğin, 48 TL olan bütçe kısıdınıneğimi bir gündeki 24 saati gelirebölmekle bulunur. Yani bu bütçekısıdının eğimi, 48/24=2’dir. Dahadik olan bütçe kısıdının eğimi(ücreti) ise 3 TL’dir.

Dolayısıyla bütçe kısıdı ücretdeğişmelerinden etkilenmektedir.Ücret yükseldikçe, bütçe kısıdı dadik hale gelir, eğimi yani ücretiartacaktır.


Grafikte görüldüğü gibi, boşzaman sol köşeden, çalışmasaatleri ise sağ köşedenölçülmektedir.

Grafikte, bütçe kısıtına teğetfarksızlık eğrisigörülmektedir. Eo noktasıfarksızlık eğrisinin bütçekısıtına teğet noktaolduğundan en yüksekfaydayı sağlamaktadır.

Eo denge noktasında bireyin24 saati optimal bir şekildeiki parçaya bölünmüştür. Birkısım boş zamandır, diğerkısım ise çalışma zamanıdır.


Marjinal İkame Oranı Farksızlık eğrisinin eğimi önemli bir anlam ifade

etmektedir. Bu eğim MARJİNAL İKAME ORANIDIR.Bu oran, bir ünite zamanın vazgeçme maliyetiniifade eder, yani boş zamanın parasal eşdeğeridir.Bir saatlik boş zamanın x TL karşılığıdır.

Tembel olan bireyin marjinal ikame oranıyüksektir Çünkü onu boş zamandan ayırıpçalışmaya ikna etmek ancak ve ancak yüksek birücretle mümkün olabilir.

Çalışkan bireyin ise marjinal ikame oranıdüşüktür. Nitekim nispeten düşük bir ücret artışıbu bireyin daha fazla çalışmasına nedenolabilecektir. Başka bir anlatımla, çalışan bireyinfarksızlık eğrisi yatık iken tembel bireyinfarksızlık eğrisi dik bir hal alacaktır.


Gelir –İkame

Panel (a)

Optimal olan eo denge noktasıbaşlangıç olarak ele alınabilir.Bunoktada birey maksimum faydaveya tatmin düzeyine ulaşmıştır.

Çünkü eo noktası, Wo bütçekısıtı doğrusuna, Uo farksızlıkeğrisinin teğet olduğu noktadır.

İşte tam bu noktada birey için 24saatlik bir gün içerisinde encazip boş zaman miktarı OL-Loalanı olacaktır. Aynı zamanda enUYGUN ÇALIŞMA ZAMANI OH-Loaralığında ortaya çıkacaktır.

Bu noktada ücret Wo olduğunagöre, yine bu noktada çalışılanzamanın gelir bedeli de OL-yoalanıdır.


Gelir-İkame Etkisi

Panel (a)

İşgücü piyasasındaki herhangi birdeğişiklik durumunda , örneğinücretin Wo’dan W1’e yükselmesihalinde, yeni denge noktası neolacaktır.

Birey için bu durumda yeni denge e1teğet noktasına yükselecektir. Buyeni denge görüldüğü gibi dahayüksek bir farksızlık eğrisi olanU1’de oluşmuştur. Bunun anlamı,daha yüksek bir farksızlık eğrisifayda veya tatmin seviyesininyükselmiş olduğunu ifade eder.

Aynı zamanda, e1 denge noktasınıneo teğetinin soluna geçmiş olduğugörülür. Bunun çok önemli biranlamı vardır: Yeni dengenoktasında birey boş zamanmiktarını azaltmış, çalışma zamanınıarttırmıştır.


Gelir-ikame Etkisi

( a)

Zamanı ayarlama değişikliği nasılyapılır?

Grafikte gösterildiği gibi iki adımdazaman ayarlanabilir. İlk olarak eoteğetinden e2’ye sıçrama olur. Bununnedeni gelir etkisidir. Ücretin w1’eyükselmesi, bireyin mali durumunuiyileştirir, çok fazla gelir sahibi olmuşgibi bir etki yaratır. Bu hissedilen gelirartışı hayalidir. Kesik bütçe kısıtı ilegösterilmiştir.

Kesik çizgili bütçe kısıdı wo ücretineparaleldir ve şu anlama gelmektedir:Eğer W1 ücreti başlangıç ücreti olarakalgılansaydı, bireyin zaman ayarlamasıeo’da değil, e2 noktasında oluşacaktı.

Gelir artışı genelde çalışanların boşzaman ihtiyacını arttırır. Dolayısıyla,eo’dan e2’ye sıçrama negatif değerifade eder ve boş zaman miktarınıartırır, çalışma sürelerini azaltır.


Ücret artışının diğer bir etkisi: İkame Etkisi

E2 noktası U1 nolu farksızlıkeğrisi üzerinde optimal birteğet noktası değildir. Yeniücret durumunda U1üzerindeki optimal nokta e1noktası olacaktır.

Farksızlık eğrisi üzerinde,e2’den e1’e yani U1eğrisiüzerinde sağdan sola doğrugeçiş, boş zamanın gelir bedeliolarak ikame edilmesini sağlar.


Geriye Kıvrımlı İşgücü Arz Eğrisi

Rasyonel davranmayankişinin durumu grafiktegörünmektedir. Şekilde, geliretkisinin ikame etkisindendaha büyük olması durumuaçıklanmıştır.

Başlangıçta e0 teğet noktası,bütçe kısıdı olan wo ve U0farksızlık eğrisiyle eşittir.

Bu teğet noktasından e1noktasına geçiş GELİRETKİSİNİ ifade eder. Bu geçiciteğet kesikli bütçe kısıdı veU1 farksızlık eğrisiyle eşittir.


Son aşamada ise e’ teğetnoktasından e1 teğetnoktasına olan geçişgösterilmektedir. Buaşamadaki etki ise ikameetkisidir.

Görüldüğü gibi e’ ile e1arasındaki ikame etkisi e0-e’gelir etkisinden küçüktür.

Sonuç olarak net değişimnegatiftir. Çünkü L1, L0’ınsağında kalmakta, yaniücretin W1’e yükselişi boşzaman ihtiyacınıarttırmaktadır.


Başka bir anlatımla, Wo’danW1’e yükselen ücret, işgücünarzını negatif yönde etkiler.

Gerçek yaşamda işgücü arzeğrisinin geriye kıvrımlıolması durumu zayıf birolasılıktır. Ancak bireyselolarak irrasyonel davranışlarolabilir, ancak çalışanlarınbüyük bir bölümü için budurum geçerli değildir.

Toplam arz eğrisi rasyonel veirrasyonel olmayandavranışlar toplamındanoluşur. İşgücü piyasasındaarz birkaç kişiden ibaretdeğil, daha çok rasyonelhareket eden çok daha büyükbir topluluktan oluşur.


Toplam İşgücü Arzı Piyasa bir kişiden değil,

toplamdan ibarettir. Dolayısıyla,işgücü piyasasındaki emek arzıbirçok bireyin bir anda topluolarak katılımları sonucu ortayaçıkan toplam emektir.

Grafikte, a şeklinde ilk bireyrasyonel olmayan tek bireydir.Çünkü ücreti w1’den w2’ yeyükselince, çalışma saatleri (HW)azalmaktadır.

Şekil b’de ve c’de gösterilmekteolan bireyler ise rasyoneldavranış içinde oldukları için,aynı ücret yükselişi daha fazlaemek arz etmelerinisağlamaktadır.

Son şekilde de ortaya normal,pozitif eğimli bir piyasa emekeğrisi (LS) çıkmış olur ki bu üçbireyin toplam emeklerini temsileder.


GELİR VE İKAME ETKİLERİ: BAZI UYGULAMALAR

Ücret Dışı Sosyal Amaçlı Ödemelerin Boş Zamanı

Arttırıcı Etkisi

Başlangıç olarak e0 dengenoktası bir teğet noktasıdırve rasyonel bireyin çalışmazamanı ile boş zamanayarlamasının optimalolduğunu gösterir.

Popülist nedenlerden ötürü,hükümetlerin sosyal yardımamaçlı ödemeleriarttırmaları sübvansiyonanlamına gelmektedir.


Sübvansiyonların çalışmasüreleri üzerinde ortayaçıkardığı negatif etkilergrafikte gösterilmiştir.Sübvansiyon miktarı WS dikeksende yer alır. Bu durumdabütçe kısıdı W1’den W2’yedönüşür. Başka bir değişiklikolmadığı için, bireyin farksızlıkeğrisi değişmez.

Son denge e1 teğet noktasındaoluşur. Boş zaman HW0’danHW1’e yükselir, çalışmasaatleri ise aynı şekilde azalır.Sübvansiyon bireyin subjektifzaman bedelini (Subjectiveopportunity cost of time)yükseltmiş olur ve onunçalışma motivasyonunu azaltır.


Ücret Dışı Sabit Geliri Olan Bireylerin İşgücü Arz Eğrisi (Gelir

Transferi)

Yoksulluğu önleme yönündeatılmış her bir adımın ayrı birönemi vardır. Ancak ister özelolsun isterse resmi olsun, kaynakne olursa olsun, mali yardımlarçalışma arzusunu olumsuzetkiler. Aynı şekilde kira ve faizgelirleri de yanı etkiyiyaratabilirler.

Grafikte, sabit gelirliye verilenOH-Y1 mali yardımı boş zamanınL0’dan L1’e yükselmesine, işgücüarzının o oranda düşmesine,optimal dengenin e0’dan e1’ekaymasına neden olur.


Standart Haftalık Çalışma, Fazla Mesai ve Eksik İstihdam

Standart hafta her işçinin, günde sekiz saat mesaiolmak üzere beş günden oluşan çalışma süresiolarak tanımlanmaktadır.

Birbirinden farklı iki çalışan olsun. Bunlar A ve Bkişileri olsun. A kişisi çalışkan, B kişisi isetembeldir.

Çalışkan A kişisinin farksızlık eğrisi nispeten düz,tembel kişinin farksızlık eğrisi ise nispeten diktir.

Çalışkan bireyin Marjinal İkame Oranı (MİO)düşüktür, çünkü küçük bir gelir artışı kişinindaha fazla çalışabilmesine yol açmaktadır.

Tembel kişinin MİO’nı ise yüksektir. Daha fazlaçalışabilmesi için ancak oransal olarak daha fazlagelir ile mümkündür.


A ve B bireylerinin her ikisi de Xsaat çalışmakta ve boş zamanasahip olmaktadırlar. İşgücüpiyasasındaki tüm çalışanlarındurumu ise C noktasında ifadeedilmektedir. C noktası şekildegörüldüğü gibi optimal, yani teğetnoktası değildir.

Bu bireyler için teğet noktaları Ave B noktalarıdır. Bu noktalardaaynı bütçe kısıdı karşısında Abireyinin daha fazla yani QHhasaat çalışmak istediğini, Bbireyinin ise yalnız OHhb zamanaralığında çalışabileceğinigösterir.

Bu farklı bireyler hep aynı süreyani X saat çalışmaya mecburkalırlarsa, A bireyi EKSİKİSTİHDAM içinde olacak, B bireyiise FAZLA ÇALIŞMA yapmışolacaktır.


SONUÇ:

Bu tatmin edici olmayan durumdan çıkış yoluçalışanlara ESNEK ÇALIŞABİLME imkanınınverilmesiyle mümkündür. İstihdampolitikasında esneklik farklı süre ve şekillerdeçalışabilme olanağını vermekle, çalışanlarınmotivasyonlarını arttırmakla işgücü piyasasıiçinde daha verimli çalışmalarına nedenolmaktadır.


FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİFazla çalışma ücreti çalışanlara

daha fazla sürelerde çalışmalarıkarşılığında ödenen ücrettir.

Başlangıç teğeti olan anoktasındaki çalışma süresiOHho aralığı kadardır. Bunoktada boş zaman ise OLhoaralığı kadardır.

İşveren daha fazla çalıştırmakamacıyla çalışanlara dahayüksek ücret teklifi yapabilir.

Bu yüksek ücret şekilde KESİKLİBÜTÇE KISIDIYLA W2 olarakgösterilmiştir. Buna denkOPTİMAL NOKTA ise C’dekiteğet noktasıdır. Bu durumdaçalışan hoh2 aralığı kadar dahaçok boş zaman veya daha azçalışma olanağı kullanmaktadır.


Bu olumsuz durumu telafietmek için işveren çalışana anoktasından başlayarak,fazla çalışma ücretiuygulayabilir ve o zamançalışanın optimal teğeti bnoktasına sıçramış olur. Budurumda, çalışan daha fazlamesai yapacaktır. Yani,OHho yerine OHh1 çalışmazamanı oluşur. Boş zamanda o oranda düşmüş olur.Burada ikame etkisi geliretkisinden daha güçlüolmuştur.


22.10.2016 YRD.DOÇ.DR. BEŞİR KOÇ İŞGÜCÜ PİYASASI 1 4 İşgücü...A ve B’dendaha yüksek...

Documents

Transcript of 22.10.2016 YRD.DOÇ.DR. BEŞİR KOÇ İŞGÜCÜ PİYASASI 1 4 İşgücü...A ve B’dendaha yüksek...