1

ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdpnf;±kH;a&;aumfrwD. aºu;a=umfoH

twGJ (2)

trSwf(11)

2018 ckESpf arv 1 &ufaeU

2

twGJ(2) trSwf(11) pmwnf;tzGJUtrSmpm

သမၼတသစန႔ျပနာမား (၁) လာျခငးေကာငးေသာ သမၼတလား ျပညသ႔လႊတေတာဥက႒ ဥးဝငးျမင မတလ ၃၀ ရကေန႔မာ ကမးသစၥာကနဆၿပး သမၼတသစျဖစလာခတယ။ ဒခပရ႕ အေျခခ မဝါဒ ၃ ရပက အေလးထား ေျပာသြားခတယ။ ၁။ စးပြားေရး ၂။ ၿငမးခမးေရး ၃။ ၂၀၀၈ ျပငေရးလ တနးစဇယား ေရ႕ေနာက ေျပာငးကာ ၂၀၀၈ ျပငေရးက ေနာကဆးထားေျပာသြားခတယ၊ သမၼတသစ ရငဆငေျဖရငးရမယ စနေခၚခကေတြကေတာ တနးစ ေစာငေနပါတယ။

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြႏငေတာ ခြငျပထားတ ေဘာငအတြငးက အစးရတရပဖြ႔ၿပး အပခပလာခတာ ၂ ႏစျပညခၿပ။ မလ သမၼတ ဥးထငေကာက တာဝနဆကမယခငလ႔ ႏတထြကသြားခတယ။ ဒခပအစးရဆတာ ဘယလ အစးရမးပါလ။ ေဒၚေအာင ဆနးစၾကညရ႕ အျမငဆးစခနျဖစတ ရလ႔ရမနးမသရတ အစးရ န႔ကေတာ အေတာအလမးေဝးခပါတယ။ ဝနႀကးဌာန ၃ ခ စစတပက အပငေပးလကရၿပဆေတာ ‘ခပကပကပေနရတ အစးရ’ဆတ ေဝါဟာရက ပသငေတာမယထငပါတယ။ ဘာပျဖစျဖစ ျမနမာႏစဆနး ၁ ရကေန႔မာ ေျပာၾကားလကတ သမၼတသစရ ႏငငေတာ အေျချပ မန႔ခြနးကေတာ (ဒးေတာငႏန႔ေန ႏငေသးတ စစတပမအပ) တငးျပညန႔ အစးရထမာ လႈပလႈပခတခတျဖစသြားတာ အမနပါ။ ကစၥရပေတာေတာမားမားက အခနဆြထား လ႔ မရေတာတအခနမ႔ ပၿပး လႈပခတသြားေစခတာ ျဖစပါတယ။ (၂) သမၼတသစရ႕ မန႔ခြနး

ပထမဆးအေနန႔ အစဥအဆက အပခပသြားခၾကတ မဆလ၊ နဝတ၊ နအဖ ထပသးေတြရ႕ ‘ေအာငျမငမႈ’ တးတက မႈေတြအေၾကာငး ရႊနးရႊနးေဝေအာင ေျပာတ မန႔ခြနးေတြန႔ ျခားနားတာက သတထားမတယ။ သမၼတသစက ဘာေတြျဖစေနတယ၊ ဒကစၥေတြက ဘယလ ေျဖရငးေပးပါမယလ႔ အာမခခကေပးခတယ။ ေနာကခကခငး လပေပးႏငတာေတြ လပေပးခတယ။ ပဒမ ၄၀၁ (၁) ေထာငေၾကြးကနကစၥ ပယဖကေပးလကတာဟာ ႏငငေရးေကာငးမႈတခပါပ။ ေနာက ႏငငေရးအကဥးသား ၃၆ ဥး လႊတေပးတယ။ ဝနထမးေတြ လစာတးေပးတယ။ လပေဆာငခကေတြ အစေကာငးတယလ႕ ေျပာႏငတယ။ ကစၥေတာေတာ မား မားက ဘယအခနအတြငး ဘယေလာကၿပးေအာငလပေပးမယဆတ ကတကေတာ ေစာငၾကညရပါမယ။ (ျဖစႏငတာေတြ အ ေတာ ပါပါတယ။)

တခ႕ဟာေတြကေတာ မျဖစႏငဘး။ (သ႔မဟတ) ခကခမယထငပါတယ။ ဥပမာ ေတာငသလယသမားေတြရ႕ ေျမယာ ပငဆငခြငကစၥ၊ စစခရနေတြရ႕ လက၀ါးႀကးအပ ပဂၢလကပငျပထားတ စးပြားေရးလပငနးႀကးမားကစၥ၊ မးယစေဆးဝါးကစၥ၊ ေနာက ယမးယငေနသည တရားစရငေရးက တညမတေရးကစၥ ေျပာတယ။ ဥးကန အသတခရမႈ၊ ၿဖးကကတငဆနးရ႕ လကနက ေတြကစၥ၊ ခ႐ကတာသတငးေထာက ၂ ဥးကစၥေတြမာ ခကပါလမမယ။ ေနာက ကမးသစၥာကနဆပြမာ ေျပာခတ အေျခခမဝါဒ

3

(၃) ရပထက နပါတ (၂) အမးသား ျပနလညသငျမတေရးန႔ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး။ နပါတ (၃) ဒမကေရစ ဖကဒရယ ျပည ေထာငစႀကး တညေဆာကေရးအတြက အေျခခအတျမစျဖစတ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးစတာေတြကေတာ ခအတငး သြားေနရင ျဖစလာႏငမာ မဟတဘးလ႔ ေျပာရပါလမမယ။ သမၼတကယတငက “တညၿငမမႈကလညး မထခကေစ၊ အေျပာငးအ လေတြလညး ျဖစေပၚေစ”လ႔ ခေျပာထားရေလေတာ၊ စစတပက မးစမးျပမ လပရမယသေဘာပါ။ (၃) အခကႀကးခကမယ အခကႀကး ၃ ခက (၁) NCA ရ႕ အလားအလာ -

တႏငငလး အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) မာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးေတြအေနန႔ ေရးဥးလအပခကအရ လကမတထးၾကဖ႔ ကာခပကေရာ ေဒၚစကပါ ေတာငးဆခၾကတယ။ ဒါေပမ အေပးအယကစၥမာကေတာ - - ကာခပက ‘မျဖစႏငသညမားက ေတာငးဆ အခနဆြေနမညအစား ျဖစသငျဖစထကသညမားက ညႇႏႈငးၾကျခငးသည ပမ လကေတြ႔ဆနသည’ လ႔ စကားေၾကာငးထားပါတယ။ စကားအဆကအစပေတြအရ - လကနကခရမယ လမးလကဖ႔ ႏပေၾကာငး ေပးတာျဖစတယ။ - ေဒၚစက ‘ပထမဥးဆး လကမတသာ ထးပါ၊ ကၽြနမကယပါ၊ ကနတာေတြ ေနာကမ ေဆြးေႏြး သေဘာတည ခကယ၊ စာခပ ခပကာ ဒမကေရစ ဖကဒရယႏငငေတာႀကးက ထေထာငၾကတာေပါ’ဆတ သေဘာမး ေျပာတယ။ တငးရငး သားေတြဘကက ၾကညျပနေတာ - ေဒၚစကယၿပး ၂ ႏစ ေစာငၾကညၿပးခၿပ၊ ဆကယဖ႔ ခကေနၾကပရတယ၊ ကာခပဘကက ေတာငးဆမႈကေတာ ယမတလ႔ ပအပၿပး NCA လကမတထးခၾကတအဖြ႔ေတြ ျပနအတကခေနၾကရတယ။ ပပေႏြးေႏြး လကမတ ထးလကတ NMSP မြနအဖြ႔ကေတာင လကမတထးလကမ ခပခယမႈေတြ ပမားလာတယလ႔ ညညးညေနရမေတာ NCA ရ႕ အလားအလာက ခန႔မနးႏငၾကပါၿပ။ ခတဖကက KIA က တရစပ ဖတကျပေနျခငးျဖင NCA မေအာငျမငလညး အေရးမႀကး၊ NLD ေခါငးေဆာငမႈရမသြားဖ႔က အဓကဆတာက ျပလကသလျဖစေနတယ။ ေျမာကပငး ၇ ဖြ မာ ဝသပက ၾကားထား၊ မငးလားန႕ SSPP/SSA က ဆြေဆာင၊ KIO ကတက၊ AA ကးကန တအာငးက အသအမတမျပ ဆတ ခြျခားဖႏပေရးေပၚလစက ကငသး ေနတယ။ စစဗလခပၾကးမားဟာ ICC ေဘးနႀကေနရခနမာ ျပညတြငးစစရနျမငေနတာဟာ ဘာအားကးန မကကနးေနတာလ။

သမၼတသစအေနန႔ ကစၥေတြျပတတအခါမ လကမတထး အတညျပေပးရမယအခနးမာရေပမယ သမၼတေဟာငးလ ကၽြနေတာ ဆကမလပခငေတာ ဘးလ႔မား ျဖစသြားေလမလား - ေတြးပစရာပါ။ (၂) ရခငေျမာကပငးက မြတစလငဒကၡသညမား ျပနေခၚမရတ အခက -

ရြာေတြမး႐ႈ႕၊ လသတ၊ အမးသမးေတြက မေတာမတရားျပကငၿပး ေမာငးထတပစခလကရတ လ ၇ သနးခန႔က

လကယျပနဝနႀကးက ကၽြနေတာက ယပါ။ ျပနလာၾကပါ၊ အဆငေျပေအာင အားလး ျပငဆငထားပါတယ-လ႔ ေခၚေနရတယ။ တေယာကမ ျပနမလာ။ ခထႏ႔ဆခြကေခါက ေစာငေနရဆ။

ဒျပနာရ႕လကသညက အစးရစစတပပ။ သတ႕သတျဖတပစလကတာက ARSA အၾကမးဖကသမားေတြျဖစတယ။ စာရငးအရ ၃၉၄ ဥးရတယလ႔ ထတျပနလကတယ။ ျပငပကမၻာမာေတာ အသတခရသ စစေပါငး (၁၀၀၀၀) တေသာငးေကာ တယ လ႔ ျပန႔ႏ႔ေနတယ။ အေမရကန၊ ၿဗတန၊ အးယ၊ ကေနဒါန႔ OIC မြတစလငႏငငေတြက ကလသမဂၢက ကင လႈပလာတယ။ စစတပန႔ အမးသားေရး အစြနးေရာကသမားေတြက (စစတပက ပစေထာကခေနတ ၂၂ ဖြ႔အပါ) က ကယစအကးစးပြားအတြက မြတစလငေတြက ႏငငထက ေမာငးထတဖ႔သေဘာထား တညတညးရခတယ။ ဘဂၤလားေဒရ အစးရန႔ ဒကၡသညေတြက ကလ သမဂၢလၿခေရးေကာငစရ႕ စာနာမႈရေအာင ဖဖစးစးေဆာငရြကႏငခတယ။ ဗမာအစးရဘက ထေရာကတတ႕ျပနမႈမလပႏငခဘး။

ဒလန႕ ျပနာက လပခတညးလညး ေျဖရငးမရ ျဖစေနခတယ။ (၃) ဗမာအစးရန႔ ကလသမဂၢ-

ဗမာႏငငအေနန႔ ကလသမဂၢအဖြ႔ဝငျဖစလာခတာ ႏစ ၇၀ ျပညခၿပ။ ဗမာႏငငသား ဥးသန႔ဟာ နာမညေကာငးရခတ

ကလသမဂၢအတြငးေရးမးခပတေယာကျဖစခတယ။ ဒါေပမ ဒႏစမာပ ဗမာစစတပရ႕ ႏငငတြငး မာ အဓမၼျပကငတာေတြ၊ လင ပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈေတြ ကးလြနခတယဆတ စြပစြခကန႔ နာမညပကစာရငး တငသြငးျခငး ခလကရတယ။ အတြငးေရးမး ခပကယတင တငသြငးတာမ႔ တငးျပညပရပက ေဇာကထးကသြားခပါတယ။ ငါႏငငမာ ငါ ဗလပ၊ ဖြ႔စညးပအရလညး ငါႀကက

4

သလ လပႏငတယဆၿပး လပလာခတစစအပစ ဒတခါေတာ ရာဇဝတအး တတန႔ထးမခၿပ။ ဒါကေျဖေလာဖ႔ ေထာငျမငရာစြန႔ သေဘာန႔ ဖးမရတာေတြ ဝနခ၊ တခ႕လေတြ ထးေကၽြးလကတယ။ တခနတညး လကမၿမေျခၿမရေအာင အပတျပငး သ႔တပက သျပငေနတာ ေတြ႔ၾကရတယ။ တငးမးေတြက လလ၊ ေနရာေျပာငး ျဖတရမယသ ျဖတထားလကၾကၿပ။ တပတြငးလႈပလာမာ စး ရမေနတယ၊ (ႏငငေရး တညၿငမမႈမရခနတြင တပမေတာအေနျဖင ႏငငေရးအရ အသးခခမျဖစဖ လေၾကာငး) ကာခပ ထြက ေျပာေနရတယ၊

ကာခပအေနန႔ UNSC အဖြ႔လာေတာ ၂ နာရၾကာေလာက စကားေျပာလကရတယ။ ဘာေတြေျပာၾကမနး မသရေသး ေပမယ ေခၽြးျပနေအာင ေျဖရငးေနရမာေသခာတယ။ (သတ႔ဘကက စြခကေတြ တခၿပးတခ တငလာမာကး။) သ႔အရငေတြ႔ခတ ေဒၚစကေတာ ‘သကေသအေထာကအထားန႔ တငျပႏငခရင အေရးယ ေဆာငရြကသြားမယ။ ကလသမဂၢ လကေအာကခ အဖြ႔အ စညးေတြ UNHCR , UNDP တန ပးေပါငးေျဖရငးပါမယ’လ႔ အာမခစကား ေျပာခရေၾကာငးသရတယ။ ကလသအဖြ ေထာကျပ တာ ႏစခကျဖစတယ၊။ ပထမအခကက - လသတမႈ မဒမးမႈေတြ ကးလြန၊ မးရႈ႕၊ လမးသတသငရငးလငးမႈ။ ဒတယအခကက - ဒကၡသညမား ေဘးကငးလျခ ဂဏသကၡာရစြာ ဆႏၵအေလာက ဗမာျပညျပနႏငေရး ျဖစတယ။

UNSC အဖြ႔ကေတာ ႀကကရာေရြး လမးႏစသြယ ချပခတယ။ (၁) ႏငငတကာ ျပစမႈဆငရာ တရားခ႐း ICC လမး ေၾကာငးန႔ သြားမလား (ဒါကေတာ ဗမာဘကက ရငဆငဖ႔ လန႔ေနတယ။) (၂) ဗမာအစးရအေနန႔ ကယဘာသာ စးစမးေဖာ ထတ ၿပး လအပသလ အေရးယေဆာငရြကမႈလပမလား။ လပမယဆရင UNSC က ကညမယဆတ အခက ၂ ခကပ။ လက ေသြးစြနး ထားတ စစအပစဟာ လပျပာမလေတာဘး။ ျပနာက ႏငငတကာျပနာျဖစေနၿပ။ ၾကညရတာကေတာ အမကယေတြက ဘယေလာကပ မးမႊနေအာင ကယကယေလာငေလာင ေျပာခၾကေပမယ ဒတခါေတာ ‘ခစစ’ပါပ။

ေျဖရငးဖ႔အခနက ၾကာရညဥးမာပါ။ ျပနာက ၾကာေလ အမႈႀကးေလ ျဖစလာဖ႔က မားေနတယ။ ေဒၚစကပါ ထတ စြခက တငလာႏငတယ။ တငးျပညပရပ ၾကညမေကာငးေအာင ျဖစသြားႏငတ အေျခအေနပါ။ (သမၼတအေေနန႔ ေသမယ ႏစကမ စစထ လကခမၿပလား။) စစအပစကေတာ ျပညတြငးစစန႔ ထြကေပါကရာခငေနပပ။ ဒလလပလာရင ျပညသေတြန႔ အဖြ႔အစညး ေတြက တညတညြတတညး စေပါငးၿပးတားဆးဖ႔ ျပငထားသငေၾကာငး ႏႈးေဆာလကရပါတယ။

အရငးရငလတနးစားဟာ အျမတအစြနးသာရမယဆရင ကယကယကယႀကးစငတငမယ လတနးစားျဖစတယလ မာကစ က ေျပာခပါတယ။

တငးျပညက ကာကြယၾက၊ လသတ၀ါဒက ဆန ကငၾက ၊ စစအပစက သ ထကန သ က ထားလကၾက။

စာတညးအဖြ႔ (၄၊ ၅၊၂၀၁၈)

အရငးရငလတနးစားဟာ အျမတအစြနးသာရမယဆရင ကယကယကယ

ႀကးစငတငမယ လတနးစားျဖစတယလ မာကစကေျပာခပါတယ။ တငးျပညက ကာကြယၾက၊ လသတ၀ါဒက ဆန ကငၾက ၊ စစအပစက သ႕

ထကန သ က ထားလကၾက။

5

1948 rwfv 28 &uf jynfolU'Drkdua&pD vufeufukdifawmfvSefa&;&JU EkdifiHa&;t"dyÜm,f apmt,fxl; -------

အရငရငနယခ႕ႏငငႀကးေတြဟာ အပစေတြဖြ႕ၾကၿပး ကမၻာႀကးကနယပယေတြျပနလညခြေဝဖ႔လးပနးၾကရာက ထပတကေတြ႕ ၾကၿပး ဒတယကမၻာစစႀကးျဖစလာပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒတယကမၻာစစႀကးဟာ နယခ႕အရငးရငအခငးခငး ပဋပကၡသာျဖစတယ။ စစပြမာ ဘာေတာလနေရးလကၡဏာမ မရပါ။ ဒါေပမ ၁၉၄၁ ခႏစ၊ဇြနလမာ ဂာမနဦးေဆာငတ ဖကဆစဝင႐းတနးအပစက ဆဗ ယကယနယက ဝငေရာကတကခကတာကစတငၿပး စစပြရ႕လကၡဏာဟာေျပာငးလသြားတယ။ ဆဗယကယနယ စစပြထဝငၿပး မၾကာခငမာပ ဖကဆစဂပနက ပလဆပကမးကဝငေရာကတကရာက အေမရကနဟာလညး စစပြထဝငလာပါတယ။ အဂၤလပ၊ ျပငသစ၊ အေမရကနအမႉးျပတ အပစန႔ ဆဗယကယနယဟာ မဟာမတဖြ႕လကၾကၿပး ဖကဆစ ဝင႐းတနးႏငငေတြျဖစတ ဂာမန၊ အတလ၊ ဂပနတ႔က တကခကလကတယ။ အဒလ မဟာမတဖြ႕လကၾကၿပး စစၿပးရင ကလနနယပယေတြက လြတလပေရး ေပးရမယ ဆတ သေဘာထားေတြကလညး ထတေဖာလကၾကတယ။ ဒါေၾကာင ကလနနယပယေတြက မဟာမတ အငအားစေတြက ေထာကခၾကတယ။ ပးေပါငးေဆာင႐ြကၾကတယ။ အဒလအေျခအေနဟာ ဒတယကမၻာစစႀကးရ႕လကၡဏာက ေျပာငးသြားေစခတယ။ နယခ႕သမားအခငးခငးျဖစတစစပြကေန ကလနနယပယေတြလြတလပေရးအတြကတကပြဝငတ၊ ေတာ လနတ စစပြလကၡဏာကေျပာငးသြားတာျဖစတယ။

ဒ ကမၻာအခငးအကငးန႔အည ဗမာျပညဟာလညး အဂၤလပနယခ႕သမားက ဆန႔ကငရာကေန ၁၉၄၅ ခႏစ၊ မတလ ၂၇ ရကေန႔မာ အဂၤလပ၊အေမရကနမဟာမတေတြန႔ခတဆကၿပး ဖကဆစဂပနနယခ႕သမားေတြက ျပနလညတကခကပါတယ။ ဒါ ေၾကာင ၁၉၄၅ ခႏစ မတလ ၂၇ ရကေန႔ဟာ ဖကဆစဂပနကေတာလနတ ေတာလနေရးေန႔ျဖစပါတယ။ ဖကဆစစနစက ေတာ လနတ ေတာလနတလကၡဏာအျပညရတေတာလနေရးေန႔ျဖစပါတယ။ ဒါေပမ ေနာကေတာ ဒေန႔က ဘာေတာလနေရးလကၡ ဏာမမရတ၊ ေဖာကျပနတ ျပညတြငးစစကတကေနတ ဖဆပလ အစးရရ႕ စစတပရ႕တပမေတာေန႔ဆၿပး လပထားတယ။ အခ ေတာ ျပညတြငးစစက ျဖတေလးျဖတစနစန႔ အေဖာကျပနဆးတကေနတ စစအပစရ႕ စစတပရ႕တပမေတာေန႔ျဖစေနပါတယ။ ဘယေလာကအထ ေဖာကျပနသလဆရင ေတာလနေရးဆတေလသကေတာင မၾကားရတအထျဖစေနတ တပႀကးျဖစေနတယ။ ကေန႔လကနကကငေတာလနေရးအဖြ႕အစညးေတြန႔ အဒအဖြ႕အစညးေတြရ႕တပက ေတာလနေရးစကားမေျပာဖ႔၊ ေတာလနေရး ဆတ အသးအႏႈနးမသးဖ႔အထ လကၿပးပတပငေနတအထ ေဖာကျပနေနပါတယ။ ဒါဟာ သမငးက ပပကပနးပက ျဖစေအာင လပတာလညး ျဖစပါတယ။ ဗမာျပညမာ သမငးက ပပကပနးပကျဖစေအာငလပထားတကစၥတခ ရပါေသးတယ။ အဒါကေတာ ၁၉၄၈ ခႏစ၊ မတလ ၂၈ ရက ျပညသ႕ဒမကေရစလကနကကငေတာလနေရးေန႔ပ ျဖစပါတယ။ ဒေန႔ဟာ ဗမာျပည ျပညတြငးစစ စတင ျဖစပြားတေန႔လညး ျဖစပါတယ။ ၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပက ဗမာျပညရ႕ ႏငငေရးမဟာဗဟာ အခငးအကငးဟာ လြတ

6

လပေရး၊ ဒမကေရစေရး၊ ဆရယလစေရးဆၿပး ၫႊနျပခတယ။ ကမၻာမာလညး အရငးရငစနစန႔ ဆရယလစစနစဟာ အပအျပင ရေနၿပျဖစေတာ ကလနႏငငေတြဟာ လြတလပၿပးရင ဘယလမးလကၾကမလဆတာ ေ႐ြးခယရတာခညးပ ျဖစတယ။ အထး သျဖင ဒမကေရစအေရးမာ ဒမကေရစေဟာငးန႔သြားမလား၊ ဒမကေရစသစန႔သြားမလားဆတာ ေဆြးေႏြးၫႇႏႈငး ျငငးခၾကရတာ ခညးပျဖစတယ။ ဒမကေရစအဟာငးဆတာ ဓနရငဒမကေရစ၊ ဒါမမဟတ ပါလမနဒမကေရစ၊ ဒါမမဟတ လစဘရယဒမကေရစ လ႔ေခၚၾကပါတယ။ ဒမကေရစသစဆတာက ျပညသ႕ဒမကေရစကေခၚဆတာျဖစတယ။ ဒမကေရစသစဟာ အရငးရငစနစက ဦးတညခကမထားဘ ဆရယလစစနစက ဦးတညခကထားတာျဖစတယ။

ဗမာျပည ကြနျမနစပါတဟာ ၁၃၀၀ ျပညအေရးေတာပက ၫႊနျပတ မဟာဗဟာအခငးအကငးအေပၚ သစၥာရခတယ။ ဒါေၾကာင လြတလပေရးတကပြမာလညး တကတကကြကြပါခတယ။ လြတလပေရးရၿပးရင ဒမကေရစသစလမးေၾကာငး သြားမယဆတာ ရငးရငးလငးလငး တငျပေျပာဆပါတယ။ ဖဆပလထက လကယာဂဏး အထးသျဖင ဆရယလစေတြက ဒမကေရစ အေဟာငးန႔သြားလတယ။ ဖဆပလန႔ ဗမာျပညကြနျမနစပါတတ႔ သေဘာထားကြတယဆတာ အဓက ဒႏငငေရး လမးေၾကာငး ျပနာျဖစပါတယ။ ဒႏငငေရးလမးေၾကာငးျပနာ အျငငးပြားၾကတအခါမာ သ႕ဘက၊ကယဘက အခက အလက၊ အကးအေၾကာငးေတြန႔ ေျပာဆေဆြးေႏြးျငငးခၾကတာခညးပါပ။ ဒလေဆြးေႏြးျငငးခၾကရာမာ ႐းသားၾကတယ၊ ပြငလငး ၾကတယဆရင ခငမငရငးႏးမႈမပကဘ ဒမကေရစနညးကက ဆးျဖတႏငၾကၿပး တငးျပညၿငမးၿငမးခမးခမးန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အတြက လကတြမပကအလပလပႏငၾကမာျဖစတယ။ လကေတြ႕မာ အာဏာရ ဖဆပလ အစးရဟာ ငါန႔မတ၊ ငါ ရနသလ႔ သေဘာပကၿပး လပႀကမႈေတြ၊ အေကာကႀကမႈေတြလပကာ ဒမကေရစက ပတပငလကတာေၾကာင ျပညတြငးစစ ျဖစရတ အထျဖစကနပါတယ၊ ဒကစၥက ဦးႏကသ႕ရ႕ တာေတစေနသား စာအပမာေရးထားတယ။ ကြနျမနစေတြသပနထေတာမယဆတ ဦးေကာၿငမးရ႕ လပႀကေျပာဆခကက ဦးႏက လကခယၾကညခတယဆတာ အဒစာအပမာေတြ႕ရပါတယ။ အဒါေၾကာင ဦးေကာ ၿငမးက လကဦးမႈယၿပး ကြနျမ နစေတြက ဖမးဆးႏပကြပမယဆတာ ဦးႏ သေဘာတခတာပါပ။

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ ေခါငးေဆာငေတြက အလစအငကယၿပး ဖမးမယဆတာ ကြနျမနစပါတဌာနခပမာရတ ေခါငး ေဆာငေတြဟာ နာရပငးပ ႀကတငသလကရတာပါ။ ဒါေၾကာင အဓကေခါငးေဆာငေတြပ လြတသြားၿပး ေခါငးေဆာငအခ႕ အဖမး ခရပါတယ။ အဒလြတသြားတေခါငးေဆာငေတြဟာ ေတာေတာန႔ လခငးျပနမစမၾကပါဘး။ အခနအေတာၾကာမ ေတာငငခ႐င၊ ထနးတပငၿမ႕နယ ေကာကႀကးေပါက႐ြာမာ ျပနစမၾကပါတယ။ အဒ ေကာကႀကးေပါက႐ြာမာလပတ အစညးအေဝးမာ ရရာလက နကန႔ ျပနခခတကၾကဆတ ဆးျဖတခကပ ခႏငခပါတယ။ လကနကကငလမးစဥတရပ ပျပငေအာင မခႏငခပါ။ ဆလတာက ဗမာျပညကြနျမနစပါတမာ လကနကကငေတာလနေရးလပဖ႔ အသငျပငဆငမႈမရခဘးဆတာပါပ။ အဒတနးက ဗမာျပည ကြနျမ နစပါတဟာ ဒမကေရစသစ (ဝါ) ျပညသ႕ဒမကေရစေတာလနေရးလမးေၾကာငးအတြက ဥပေဒတြငးတကပြအတြကပ လပေန တာျဖစတယ။ လထတကပြက အဓကအားထားတယ။ ဒမကေရစနညးကကသာ ေျဖရငးဖ႔ေမၽာလငခတာပ။ ဒါေပမ ဖဆပလ အစးရက ေဖာကျပနတျပညတြငးစစကဖနတးေတာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ ေတာလနတ ခခတစစပြက ဆငႏႊလကတာ ပျဖစတယ။ ဒလန႔ ျပညသ႕ဒမကေရစလကနကကငေတာလနေရးဆတာ ျဖစလာတာပါ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ ျပညတြငး စစက လး၀မလလားပါ။ ဒါေၾကာင ဆရာႀကးကယေတာမႈငးရ႕ သမနာကယမနာ ၿငမးခမးေရးလးပနးမႈက လး၀ယၾကည ေထာက ခခပါတယ။ ျပညတြငးစစျဖစၿပး ႏစေပါငးဆယန႔ခၿပးၾကာမ ဗမာျပညကြနျမနစပါတမာ ပျပငတ စစေရးလမးစဥက ခမတႏင ခပါတယ။ ဆလတာက ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ ျပညတြငးစစျဖစၿပးမ လကနကကငလမးစဥက ခမတရတယ။ လကနက ကငတပကလညး ကားကပကားခ ထေထာငရတယ။ အဒ ၁၉၄၈ မတလ ၂၈ ရကကလညး ျပညသ႕ဒမကေရစ လကနကကင ေတာလနေရးေန႔အျဖစ အေလးအျမတျပၿပး အသကေသြးေခၽြး ေျမာကျမားစြာစေတးခလပေနရတာျဖစပါတယ။

ျပညသ႕ဒမကေရစေတာလနေရးန႔ ျပညသ႕ဒမကေရစလကနကကငေတာလနေရးက ေသးသမေမးမနေအာငလပတာ၊ ေတာလနေရးလကနကကငတပဖြ႕ေတြက ေသးသမေမးမနေအာငလပတာေတြဟာ သမငးကပပကပနးပကျဖစေအာင လပၾက သေတြျဖစပါတယ။ သမငးဒဏခတမႈက မခခရပါလမမယ။ ဗမာျပညဟာ ၁၉၄၈ ခႏစ ဇနနဝါရ ၄ ရကေန႔မာ လြတလပေရး ရခပါတယ။ လြတလပေရးရခေပမယ ဗမာျပညဟာ နယခ႕စနစအေႏာငအဖြ႕၊ ပေဒသရာဇစနစအေႏာငအဖြ႕၊ ဗ႐ကရက အရငးရငစနစအေႏာငအဖြ႕ေတြကေန မလြတေျမာကခပါ။ ဒအေႏာငအဖြ႕ေတြကေန လမးစျပညသတရပလး လြတေျမာကဖ႔ ဆရင ျပညသ႕ဒမကေရစေတာလနေရးလမးေၾကာငးက ေလၽာကဖ႔ လအပပါတယ၊ တနညးေျပာရရင ဗမာျပည လမးစျပညသ တရပလးဟာ ဒမကေရစေဟာငးလမးေၾကာငးန႔ မလြတေျမာကႏငဘ ဒမကေရစသစလမးေၾကာငးန႔သာ လြတေျမာကႏငမာ ျဖစတယ။ ျပညသဘကကရပတညတ ႏငငေရးအငအားစတငးရ႕သမငးေပးတာဝနဟာ ဒမကေရစသစလမးေၾကာငး ေလၽာက လမးေရးပျဖစပါတယ။

ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ ဒသမငးေပးတာဝနက မမကရာအခနးက အတကကြဆးလပေဆာငခတယ။ အဒလမး ေၾကာငးကသေဘာတတ ဘယႏငငေရးပါတအဖြ႕အစညးန႔မဆ ခငၿမတ မဟာမတအျဖစဖြ႕ၿပးလႈပရားခတယ။ ဒမကေရစသစ လမးေၾကာငးက သေဘာမတ၊လကမခေပမယ ဖဆပလ အစးရကျဖစေစ၊ စစအစးရအဆကဆကကျဖစေစ ဆန႔ကငတ ဘယ အငအားစန႔မဆ အတလကတြတကပြဝငခတယ။ ၁၉၈၈ ခႏစ လထအကြမႈႀကးမာ ဘဝအသအရ လကနကကငေတာလနေရး

7

ထ ေရာကလာတ အငအားစေတြရ႕ ေတာလနေရးစတဓာတက ဂငးရပလ လစဘရယဒမကေရစသမားေတြက အၾကမးမဖကတ ေတာလနေရးတ႔ လ႕အခြငအေရးတ႔ဆတာေတြန႔ ဖကဆးပစၾကတယ။ ဖဆပလ အစးရက လကနကကငေတာလနေရးလပတ အငအားစေတြက ေရာငစသပနလ႔ ခးႏမသတမတခတယ၊ စစအစးရအဆကဆကကေတာ ေသာငးကနးသအျမစျပတေခမႈနး ေရးဆတာေတြ လပခတယ။ အခ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြေတြ လပမယ။ အပစအခတရပစေရးလပမယဆတာေတာင ေတာလန ေရးအဖြ႕အစညးေတြ လကနကကငေတာလနေရးတပဖြ႕ေတြက ေသာငးကနးသေတြ၊ ဆပေသာငးကနးသေတြလ႔ပ နာမညအရ ဒခပအစးရ၊ တကယက အရပသားကယစားလယန႔ စစတပကယစားလယတ႔ပါဝငတဖကစပအစးရက သေဘာထားေနတာ ေတြ႕ေနရပါတယ။ ပဆးတာက လကနကကငေတာလနေရးသမားေတြက အၾကမးဖကသမားေတြလ႔ စြပစြေနတအခကပ။ ဆလ တာက ကမၻာမာ တကယ လစဘရယဒမကေရစထပသးဆတာေတြဟာ ေဖာကျပနတ ဖဆပလအစးရကေရာ၊ စစအစးရအဆက ဆကကပါ အားေပးအားေျမႇာကျပၿပး၊ ေတာလနေရးေတြက တနညးမဟတတနညးန႔အၿမတမး ဟန႔တားတာ ဖကဆးတာေတြ လပေလရတယ။ ဒါေၾကာင ဗမာျပညျပညသတရပလး လြတေျမာကဖ႔ဆရင ဒမကေရစအေဟာငးဟာ ေမၽာလငခကမရပါ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ ဗမာျပညလမးစျပညသတရပလး လြတေျမာကဖ႔လမးေၾကာငးဟာ ဒမကေရစသစ (ဝါ) ျပညသ႕ဒမ ကေရစလမးေၾကာငးပျဖစတယဆတာက မမတမသန ယၾကညတယ။ ဒါေၾကာင ဥပေဒတြငးတကပြဝငရရငလညး ျပညသ႕ဒမက ေရစ ေတာလနေရးလမးေၾကာငးကပ ေလၽာကတာပ။ လကနကကငေတာလနေရးလပရေတာလညး ျပညသ႕ဒမကေရစေတာ လနေရးလမးေၾကာငးအတငး ေလၽာကလမးတကပြဝငတာပ။ ေျမေအာကပါတဘ၀ေရာကေတာလညး ျပညသ႕ဒမကေရစေတာ လနေရးက ေျမေအာကနညးလမးေတြန႔ တကပြဝငတာပ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတဟာ ဘယတကပြ သဏၭာနန႔ပ တကပြဝငရ သညျဖစေစ၊ ျပညသ႕အကးက ဦးထပပနၿပး ျပညသလထန႔အတလမးစျပညသတရပလး လြတေျမာကတအထ တကပြဝင သြား မာသာျဖစပါတယ။

ေစာအယထး wkdufqkdifvSwJh umuG,fa&; OD;pD;csKyf&JU rdefUcGef; &Jabmfzkd;oHacsmif; ………………

ၿပးခတမတလ ၂၇ရကေန႔တနးက ဗမာျပညရ႕စစဥးစးခပဆသက သ႔တပက မန႔ခြနးတခေပးခၿပး မဒယာေပါငးစကေန ျပညတြငးျပညပေနရာအႏ႔အျပားက ျဖန႔ခတာ သတထားလကမၾကမာပါ။ တာဝနန႕ ရာထးအရ ထပသးတေယာကမ႔ သ႔မန႔ခြနးက ျပညတြငးေရာ ျပညပမာပါ လအမးမးက ႐ႈေထာင အမးမးကေန ထငျမငခကေတြေပးၾက၊ မတခကခတာေတြ လပၾကတာ တ ဆကတညးေပၚလာခပါတယ။

ပထမဆးေထာကျပရမာက သမန႔ခြနးေျပာတာန႔ ကရငျပညနယထမာ သ႔႐ပထတငတယဆတာတ႔ လာတက ဆငေန တာပါ။ မေတာတဆတကဆငတာ မျဖစႏငပါဘး။ ဗလေနဝငး၊ ဗလသနးေ႐ႊတ႔ေတာင မလပဝတ ကယ႐ပတ ကယတငတယ (ခ႐နေခတမာသ႔အတြကေငြကနခထဆစေပး၊ တငေပးမယလေတြ ေပါမေပါပါ) ဆတာမးကလပတယဆတာကၾကညရင ဗလ မငးေအာငလႈငတေယာက ဘယကေလာကေမာကမာ၊ ဘဝငျမငေနတယဆတာ ႐ငးေနပါတယ။ ေနာကၿပး သ႔႐ပတက တင တယဆတေနရာကလညး ခတေလာေလးတငမ တကပြေတြျဖစ၊ တငးမာမႈေတြျဖစေနတ ကရငျပညနယထမာဆေတာ ကရင ျပညနယသားေတြ ဘယလခစားရမလ စဥးစားႏငပါတယ။ သ မန႔ခြနးေျပာတာဟာ သတ႔စစတပက ဥးတညေျပာတာျဖစေပမယ သ႔လအဆငေနရာကေန ေျပာတာဆေတာ တျပညလးသာမက တကမၻာလးက ေျပာတာျဖစတယလ႔ေတာင ယဆရမာပါ။ အဒေတာ သေျပာခငတအဓပၸာယ၊ ဒေခတစကားန႔ဆရင သေပးခငတမကေဆဂကဘာပါလ။ ေစာေၾကာသငပါတယ။ သေျပာ တ စကားထက သတထားမတာတခကေတာ ငါတ႔စစတပအတြက၊ ျပညတြငးစစတကဖ႔အတြက လကနကအသစအဆနးေတြ ဆကဝယ ေနမယ၊ တပဆငေနမယ။ ဒႏငငမာ ငါတ႔စစတပဟာအဆးအျဖတေပးတအခနးမာ ႐ၿမ႐ေနေသးတယလ႔ သ႔တပသ အာမခေန တယဆတအခကပါ။ ဒမန႔ခြနးထမာပ သဟာ သတ႔ၿငမးခမးေရးအတြက ဘယလ လးပနးေနေၾကာငး ေျပာေန တာေတြလညး ပါေနေတာ ဒဗလခပဟာ မးစတဖက ေရမႈတတဖက လပေနတယဆတာ ပ-ပ႐ငးသြားပါတယ။ ဒမန႔ခြနး

8

တခလးရ႕ အႏစသာရကေတာ ဒေတာမာ "ငါသာျခေသၤျဖစတယ" လ႔ ….ဟနးျပတာျဖစၿပး တခနတညးမာလညး သတ႔ က …ဆန႔ကင အတကအချပ

သအား လးက "အၿမး႐တေကာငေတြသတထားၾက"လ႔ ႀကမးလကတာလညး ျဖစပါတယ။ သေျပာပက “ဒတငးျပညမာ ဘယသ အဓကလ၊ အာဏာကငထားတာဘယသလဆတာ သၾကရ႕လား”လ႔ မေျပာ႐တမယပါ။ ငါတ႔ သေဘာမကလပလ႔ကေတာ ငါေျပာခသလပ အာဏာသမးတာေတြ၊ အၾကမးဖကႏမးနငးရတာေတြ ျဖစလာမာပလ႔ ဓားႀကမးႀကမးတာလညးျဖစပါတယ။ သ႔မန႔ခြနးမာ ထးစအတငး သတ႔တပမေတာရ႕အစဥအလာဆတာက ဂဏတငေျပာသြားပါတယ။ သေျပာတာရ႕ အႏစခပက ေတာ သတ႔စစတပ ဘယတနးကမ မမားဘးဆတာပါပ။ ျပညတြငးစစကဖနတးခတာ၊ တကခတာ၊ အျပစမ ျပညသေတြက သတ ျဖတႏပစကခတာ၊ ၇ ရက ဂလင၊ ႐စေလးလးတ႔အပါ ေၾကးနေတာငလကစၥအဆး သတ႔သတျဖတခ၊ မတရားလပခတာေတြ အားလးဟာ မနတယဆတာမးေတြပ ျဖစပါတယ။ ဒေန႔ ေ႐႕တနးေရာေနာကတနးမာ ထငတငးႀကေနတ စစသားေတြက သတ ေပး၊ ထနးခပစကားမး တခြနးမမပါဘ ေသြးေျမာကေအာင လႈ႔ေဆာေျပာေဟာေနတာေတြခညး ျဖစေနပါတယ။ ဒါကပ သက "ေခတအဆကဆက ထနးသမးေစာငေ႐ာကလာခတ တပမေတာရ႕ အမးသားႏငငေရးအစဥအလာေတြက လကဆငကမး ေစာငထနး"သြားမယလ႔ အာေစးမေလာဘ ေျပာသြားပါတယ။ တနညးအားျဖင စစတပဟာ ျပညတြငးႏငငေရးမာ ဆကဝငပါ၊ ဆကဝင႐ႈပေနဥးမယလ႔ ႀကးဝါးတာပါ။ တဖကမာကေတာသက သ႔တပက ပအားႀကးေအာင တညေဆာက၊ ပမ အဆငျမငဖ႔ပ ေျပာေနပါတယ။

ျပညပရနသမ႐တ ႏငငတႏငငအဖ႔ လက႐စစအငအားဟာ လအပတာထက အမားႀကး ပေနၿပဆတာ လတငး သပါ တယ။ ဒါေပမ (ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြ ဆတာေတြေတာငလပေနတ) ဒေန႔လအေျခအေနမာ စစအငအားမးစ ျဖညေနတာဟာ ျပညတြငးစစအတြကန႔ အာဏာသမးတမးကစားဖ႔အတြကပ ျဖစတယဆတာ လတငးသေနတာပါ။ သမငးတြငေလာကေအာင ဗမာျပညႀကး ဆငးရခၽြတၿခကေနခနမာ စးပြားေရးအေၾကာငး တခြနးမ မေျပာတာ၊ စစသးစရတေလာဖ႔ ေလဥးေလသနးေလးမ မေျပာတာဆတ အခကေတြကလညး သ႔မန႔ခြနးရ႕ ထးျခားခကလ႔ေျပာရင ရပါတယ။ သေျပာတအထက သတ႔တပဟာ "လက႐ အစးရန႔ပးေပါငးေဆာငး႐ြကလက႐တယ" ဆတစကားဟာလညး သပသတျပစရာေကာငးပါတယ။ ဒတပဟာ အစးရရ႕ လက ေအာကကမဟတဘးဆတာက သက ထပအေလးထား ေျပာထတလကတာပါ။ အစးရန႔ တတနးတညးဆတ အဓပၸာယလညး ထြကပါတယ။

ဒမန႔ခြနးထမာ အခနအေတာမားမားက သတ႔ရ႕ မးစတဖကေရမႈတတဖက "ၿငမးခမးေရးလပငနး"အေၾကာငး ျဖစပါ တယ။ သက " ျပညတြငးၿငမးခမးေရး ရ႐ေစဖ႔အတြကလညး အခါအခြငသငတငး ႀကးပမးအားထတခပါတယ" လ႔ ေျပာတာက ၾကားလကမၾကမာပါ။ ကခငျပညနယကေန ကရငျပညနယအထ၊ ရခငျပညနယကေန ႐မးျပညနယအေ႐႕ဖားအထ ျပညတြငး စစမးက ႀကဖနမးေမႊး ပတၾကမးတကေနခနမာ ေျပာတာျဖစေလေတာ သ႔စကားဟာ ပစကဆပစရာ ေကာငးေနပါတယ။ သ႔စကားထမာ "မျဖစႏငတာေတြက မေတာငးၾကပါန႔"ဆတ စကားစက ေရဒယေတြမာ အေတာမားမား ေဝဖနသး သပၾကတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ေဆြးေႏြးပြဆတာ လပတနး႐ေသးတယ၊ ငါတ႔ဘကကေတာ ဘာေတြကအေလာမေပးဘးလ႔ သတ႔စစတပက အျပတဆးျဖတထားတယဆတာ ေပၚလြငေနပါတယ။ သ႔စကားအရဆရင သတ႔ဘကက ေတာငးဆတာေတြကေတာ ျဖစႏငတာ ေတြခညး၊ တဖကသားက လကကလကေလာရမယအခကခညလ႔လညး အဓပၸာယထြကေနပါတယ။ ဒါဟာ တရားမတတ၊ တနးတညမတ ေစစပေဆြးေႏြးပြလ႔ အဓပၸာယထြကပါသလား။ ဗမာျပညသမငးမာက စစအာဏာ႐ငထပသးႀကးလညးျဖစ၊ စစ အပစန႔စစအာဏာ႐ငစနစက ေမြးထတဖနတးခတ ဗလေနဝငးကစခတ ႏငငေရးအကပအတညးေတြ႔တငး "ျပညတြငး ၿငမးခမး ေရးစကားေျပာပြကငးပ"တ႔ အစဥအလာက ဆကခထားတ လက႐စစအပစထပသးေတြဟာ ဒသတ႔ရ႕မၿပးႏငမဆးႏငတ "ၿငမး ခမးေရးစကားေျပာပြ" ဆတ ရေသရစေသာငးဇာတႀကးက ဆကခငးေနဥးမာပါ။

9

2008 ajc^O atmufu upm;uGufrsm; armifoef;jra&T -------

ေဒၚစ ဩစေၾတးလခရးစဥမအျပန သမၼတဦးထငေကာ အနားယတသတငးေၾကာင (မတ ၂၁) ဗမာျပညအေရးန႔ ပတသကလ႔ ျပညတြငးျပညပ စတဝငစားမႈ ျမငတကလာခတယ။

ရခငေျမာကပငး လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈ စြပစြခကမားျဖင လကရစစေခါငးေဆာငေတြ ႏငငတကာျပစမႈဆငရာ တရား႐း ICC န႔ အကာအကြယေပးရနတာဝနရမႈ R2P အႏရာယက ရငဆငေနရခနမာ ယခလသတငးမားေၾကာင ဂယကထမႈ ျမင တကလာခတာလညး ျဖစတယ။

ေဒၚစရ႕ ဩစေၾတးလခရးစဥဟာ (မတ ၁၆-၂၀) ေ႐ြးခယသြားေရာကတ ခရးစဥျဖစတယ။ ဩစေၾတးလက အေနာက အပစဝငျဖစေသာလညး ပထဝအရ အာရန႔နးတာေၾကာင အာဆယအဖြ႕ဝင ဗမာျပညက ဒဏခတအေရးယမႈျပရာမာ မပါလဘး။ ဒါအျပင အာဆယ-ဩစေတးလ ထပသးအစညးအေဝးမာ အာဆယအလညက ဥက႒အျဖစ ဗမာျပညန႔အလြမးသငတ စကၤာပ ဝနႀကးခပက ပးတြသဘာပတ ျပလပတအတြက၊ သခငးတမနခငးဆငရာ အကပအတညးလညး မရႏင၊ ရခငေျမာကပငးအေရး က တစတရာ ရငးျပႏင႐တငမက အေနာကအပစန႔ ျပနလညသငျမတေရး ႀကးပမးခြငလညးရခတယ။ ဒအရငကလညး အလား တ ေ႐ြးခယသြားေရာကတ ခရးစဥအျဖစ အႏၵယ-အာဆယ ထပသးေဆြးေႏြးပြတကဖ႔ အႏၵယသ႔သြားခတယ (ဇနနဝါရ ၂၄)။

ေပးခငတသတငးစကားက ျပညပေရာကမေျပာတတတ ေဒၚစရ႕လပဟနအတငး ျပညပေရာက ျမနမာအသငးအဝငး က ေျပာတ ကငဘာရာမန႔ခြနးမာ - ေ႐ြးေကာကပြ ကတ ၃ ရပအနက တရားဥပေဒစးမးေရးက ပထမ၊ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး ဒတ ယ၊ ေျခဥျပငေရးက ေနာကဆးျဖစေၾကာငး၊ လမးေပၚထြကျပငတာ သေဘာမတ၊ ျဖတလမးကသြားရင ျမနျမနေရာကမာ ျဖစေပ မယ ဒဏရာဒဏခကေတြ မားမာျဖစေၾကာငး ေျပာသြားပါတယ။ မလမတပတ လပေနတာန႔စာရင အခလရငးရငး ေျပာလက ေတာ ပေကာငးသြားတယလ႔ ဆရမာပါ။

တကယက ၂၀၁၅ ေ႐ြးေကာကပြႏငၿပး အာဏာအလႊအေျပာငး လပစဥကတညးက ရငၾကားေစေရးေပၚလစ စတင အသကဝငေနၿပ ျဖစတယ။ လကမတ ၅ သနး ကမပနး အေဟာသကျဖစကာ ၂၀၀၈ ျပငေရး ေလသေတာငမဟေတာပါဘး။ (၇ ဇလင ၂၀၁၆ မာ) ေဒၚစက ယခလေျပာခပါတယ။ ‘ေရ႕အစးရလပတာက ဆကခမယ၊ သငျမတေရးမန႔ ဆကလပမယ၊ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ေအာကက ပငလကသြားမယ၊ calculated risk (ေျမာျမငစြန႔စားျခငး)လ႔’ ေျပာပါတယ။ ဥပေဒလမးေၾကာငးအရ ေျခဥျပငဖ႔ နညးနာရာတကတြနးခတ ဥပေဒပညာရငဦးကန ေလဆပလျမငကြငးမာ ေျဗာငလပႀကသတျဖတ ခရေသာလညး (၂၀၁၇ ဇနန ဝါရ) ဒခပရ႕ ရငၾကားေစသငျမတေရး ေပၚလစဟာ အညခေခာျမေရး ေပၚလစအျဖစ ၾကာေလထငရားေလ ျဖစလာတယ။

ကငဘာရာသတငးစကားက လထကေပးခငတာထက စစအပစက ေပးခငတာက ပပါတယ။ ရငၾကားေစေရးက ယပါ၊ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥက မထပါးပါ။ ျပညပဖအား ျပငးထနလာ၊ စစအပစအကပဆကေနတာက ‘ႏငငေရးအျမတမထတ’ ‘ဒမကေရ

10

စအႏငကငမာမဟတ’ေၾကာငး ေျပာေနတာ ျဖစပါတယ။ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥဟာ စစအပစ စစအာဏာရငစနစ စစဗ႐ကရက လတနး စားရ႕ အာဏာ စညးစမ အခြငထးခအဆငေနရာက အခငအမာ အကာအကြယယ တရားဝငမႈျပထားတာ ျဖစတယ။

၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ဟာ လထေန႔စဥဘ၀ ေနထငမႈက တက႐ကသကေရာကမႈ ရပါတယ။ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥေအာကမာ စစ အပစ ဓားထကေနသမၽ ၿငမးခမးေရး တညၿငမေရး ဖြ႕ၿဖးေရး အလမေဝးေနဦးမာပါပ။ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ဖကသမးေရး ဟာ အဖႏပခ လမးေပါငးစ ျပညသလထႀကးအတြက လတတေလာလပငနးစဥန႔ ဘရညမနးခကျဖစပါတယ။ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ျပငေရးကေတာ လထက လကသနးမငဆြတ မေပးေ႐ြးခယ အခြငအာဏာ ေပးအပျခငးခခရတ ဒခပရ႕တာဝနပါပ။ ဒခပဟာ ဒဘရညမနး ခကအတြက စစအပစန႕ ရငၾကားေစေရးမာပ တဖကသတ လပေဆာငေနပါတယ။

အခတမးေတာၾကာတမး အေျပာတျခား အလပတျခား လစဘရယပားရညန႔ ဝမးခေနရငေတာ အေျခအေနမနက မကကြယျပ လထန႔ၾကာေလကငးကြာေလ ျဖစေတာမာပါ။

ဒခပမကြေစခငပါဘး၊ ၈၈ အေရးေတာပကတညးက တကေဖာတကဖကေတြ ျဖစခတ ဒခပအကြအၿပက အားရဝမး သာျဖစမယသဟာ စစအပစမတပါး တျခားမရႏငပါဘး။ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥ အကပအတညးဟာ စစအပစအဖ႔ ေသရာပါမယ ျပည တြငး ႏငငေရးအကပအတညးပါ။ ျပညတြငး ႏငငေရးအကပအတညးက လသတဝါဒန႔ ထြကေပါကရာရာက ျပညပအကပ အတညး ေပၚေပါကလာတာျဖစပါတယ။ ဒအကပအတညးဟာ စစအပစ ထငမထားတ အကပအတညးပါ။ အစြနးေရာက အမး သားေရးအလ ေထာငထားတအတြက ကယတငရငစစတပန႔အတ ဒခပအစးရန႔ တငးရငးသားျပညသေတြ မႀကစဖး စညးလး ညၫြတ သြားၾကေလသတညးဆတ စတကးယဥအပမက မကေနၾကတာပါ။ ဗမာျပညလထရ႕ ႏငငေရးႏးၾကားမႈက ေလာတြက ေနၾကပါတယ။

ဒါအျပင စစေအးေခတ ခြတတစဥးစားနညးအတငး တ႐တကေၾကာကျပရင အေနာကရ႕ဒဏခတမႈမ သကသာရာရ လမမယလ႔ တြကပရပါတယ။ ေခတကေျပာငးေနၿပ၊ ကမၻာန႔တဝနး ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားမာ ၿငမးခမးေရးန႔ဖြ႕ၿဖးေရး လမးေၾကာငး သစက ထြငေနၾကၿပ။ စစအပစက ယခအထ ျပညသဆန႔ကငေရး ကြနျမနစဆန႔ကငေရး ေဖာကျပနတျပညတြငးစစက တေကာ ၿပးတေကာ တကခငေနတနး။ လသတဝါဒက ကငစြထားတနး။ ျပငမရတအမားက ထပကးလြနရင ႏာေခါငးကညေပြ႕ ေတြ႕ပါ လမမယ။

အခေတာ ေလထတကအမေဆာကၿပး စတကးယဥေနသေတြအၾကား ကြၾကၿပၾကၿပ။ စစအပစအတြငးမာေကာ ဒခပ အတြငးမာပါ ျပနလညထနးညႇမႈေတြလပၿပး အေနအထားသစ တရပက ယဖ႔ႀကးစားေနရၿပ။

(၂၀၁၈ ဇနနဝါရ ၄) အႏစ ၇၀ ေျမာက လြတလပေရးေန႔ သဝဏလႊာမာ သမၼတဦးထငေကာက ဖြ႕စညးပသစတရပ ေပၚေပါကဖ႔ တကတြနးခပါတယ။ သမၼတႏတထြကတအေၾကာငး ဇနးျဖစသက ရငးျပရာမာ ‘ကနးမာေရးေၾကာငမဟတဘး၊ နဂကတညးက ၃-၄ လပဟ ေျပာထား၊ ဖြ႕စညးပျပငဖ႔ ျဖစမလာဘး၊ နားဖ႔ ႐တတရကလပထားတာ မဟတ၊ ေစာေစာ ကတညးက ႀကစစဥတာပါ …’ စသျဖင ရငးျပပါတယ။ ဒါဟာ အ႐းရငးဆးစကားပါ၊ ဘာပရယာယမ မပါပါဘး။ ျပညသခစတ အမးသားစာဆ ဆရာႀကးမငးသဝဏရ႕ သားျဖစသဦးထငေကာက ၂၀၀၈ ေျခ/ဥေအာကမာ သမၼတ မလပခငပါဘးတ။

အစးရအဖြ႕န႔ လႊတေတာအတြငး အေရးႀကးတ ရာထးတာဝနေတြ အေျပာငးအလလပလာပါတယ။ စစအစးရေခတ ျပညသ႕စစဘနးရာဇာအျဖစ ေကာၾကားေနသက ျပညသ႕လႊတေတာဥက႒အျဖစ ဒခပအမတမားက ေ႐ြးခယတငေျမႇာကခ တာက ရငၾကားေစေရးေပၚလစ ေအာငျမငမႈတရပအျဖစ သရဦးေ႐ႊမနးက ဂဏျပေနတာဟာလညး အဩစရာမဟတေတာပါ။

ေပၚေပါကေနတ ႏငငေရးဂယကထမႈဟာ ၂၀၀၈ ရငၾကားေစေရး ကစားကြကေအာကမာ လေျပာငးၿပး ကြငးလယကစား ကြက ေဖာေနတာကလြလ႔ အသစအဆနး ဘာမမဟတပါဘး။ ဂးတငကေတာ ေပာကေနပါတယ။ (၂၀၁၈ မတ ၂၆)

၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ဟာ လထေန႔စဥဘ၀ေနထငမႈက တက႐ကသကေရာကမႈ ရပါတယ။ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ေအာကမာ စစအပစ ဓားထကေနသမၽ ၿငမးခမးေရး တညၿငမေရး ဖြ႕ၿဖးေရး အလမးေဝးေနဦးမာ ပါပ။ ၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ဖကသမးေရးဟာ အဖႏပခ လမးေပါငးစ ျပညသလထႀကးအတြက လတတ ေလာ လပငနးစဥန႔ ဘရညမနးခကျဖစပါတယ။

11

ppftkyfpk ppftmPmodrf;rI ESifh EkdifiHwumh ppfckH½kH; nDaX;ausmf စစမနတ အမးသားညၫြတေရး တညေဆာကခငရင ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပက ျပငတာဖကတာ အရငလပရလမမယ။

ေမာငးေတာမာ စစတပက ေျခလြနလကလြန ရမးကားသတျဖတခတာေတြဟာ သတငးနညးပညာေခတမာ ဖးဖထား လ႔မရႏငပါ။ စစအပစက ျပညတြငးစစမာ တငးရငးသားျပညသက (ေတာေရာၿမ႕ပါ)သတတာန႔ အစြနးေရာက အမးသားေရး အျမငအရ ရခငေမာငးေတာမာသတတာေတြဟာ အေတြးအေခၚဇာစျမစအရ အတတပါပ။ စစပေဒသရာဇအာဏာရင အေတြး အေခၚပါပ။

သတ႔ စစအပစမးဆက အဆကဆကဟာ လသတဝါဒန႔ဖႏပၿပး တငးျပညကစစကၽြနျပလာတာ ႏစေပါငးမားစြာ(၅၆ ႏစ) ရခပါၿပ။ သတ႔ဟာ ျပညပရနလကၫႇးထးၿပး ျပညတြငးႏငငေရးအကပအတညး(၂၀၀၈ အကပအတညး)မ လသတဝါဒန႔ ထြကေပါကရာလာျပနပါတယ။ ဒါေပမ ရလဒက ေျပာငးျပနျဖစလာတယ။ သတငးနညးပညာေခတမာ (လကြမးယ သတေပးဖးတ စမတဖနးေခတမာ) ယခငလ ဒစ႐ကမႈေတြက ေငြမငသတအေမာငခထားလ႔ မရေတာတာပါပ။ ေဖာကျပနေရးသမား အဆက ဆကရ႕ လကသးနညးျဖစတ (ျပညတြငးမာ) အစြနးေရာကအမးသားေရးဝါဒန႔ မႈငးတကၿပး မတညမၿငမျဖစေအာငဖနတးကာ စစ တပက ကယတငရငအျဖစ ႏငငေရးအျမတထတဖ႔ႀကတယ။ ဒါေပမ ျပနာဟာ ျပညတြငးေရးျပနာတင မကေတာဘ ႏငင တကာမကႏာစာမာ စစရာဇဝတမႈ လမးသဥးသတျဖတမႈ လမးသတသငမႈ လသားမဆနတရာဇဝတမႈတ႔ျဖင ႏငငတကာ ျပစမႈဆငရာတရား႐း ICC အတငခရႏငတအထ ႀကးထြားသြားခပါတယ။

၂၀၁၁ လစဗားမာ အကာအကြယေပးရနတာဝနရမႈ R2P ကစၥ လၿခေရးေကာငစမာ မခြဆးျဖတေတာ တ႐တန႔႐ရားက မမေပးဘၾကားေနခလ႔ အာဏာရငကဒါဖး အေသဆးန႔ ေသခရပါတယ။ တ႐တန႔႐ရားက ဘာေၾကာင ဗတမသးလဆေတာ အာရပအဖြ ခပ AL န အာဖရကသမဂၢ AU တ က မကန ကြကတအတြက မမေပးဘ ေနခတာလ ဆတယ၊။ ကဒါဖး ကယတင ကလညး ႏငငတကာက မေထမျမငျပကာ ငါႏငငငါဘာလပလပဆၿပး ေမာကမာခတာလညးပါတယ။ ဒလ သငခနးစာမး ရခဖး တာ သတျပဖ႕ လပါတယ။

စစအပစကယတငလညး အေနာကႏငငမားမာ ဒဏခတပတဆ႔ အေရးယခထားရမႈမ လြတလာတာ မၾကာေသးဘး။ ၂၀၀၈ န႔ ထြကေပါကရာၿပး စစဗ႐ကရကလတနးစား အကးစးပြားက အကာအကြယယထားေပမယ လထက ခါးခါးသးသး ဆန႔ ကငေနတာေၾကာင ၂၀၀၈ ကယတငက ႏငငေရးအကပအတညး ျဖစေနတယ။ ၿငမးခမးေရး-တညၿငမေရး-ဖြ႕ၿဖးေရး ဘယျပ နာမာမ မေျပလညဘး။ ဒခပက ဘယလပ ရငၾကားေစေစ ဗမာျပညရ႕ အရငးခ ျပနာျဖစတ ၂၀၀၈ က မျပငမဖကရင အေျခအေနဟာ ၾကာေလဆးေလျဖစမာပါပ။ တငးျပညက (စစအာဏာရင ဗလခပႀကးမား အေနန႔) ေနာကတဖန မကယတငခင ပါန႔၊ စစတပက စစတနးလားျပနပ႔ပါ။ ဗမာျပညမာ တပမေတာရ႕ အခနးက႑ဟာ လြတလပေရးတကပြတနးက BIA, BDA, PBF အျဖစ ဂဏန႔ျဒပကကညစြာ ရခဖးပါတယ။ ဒတပေတြဟာ ျပညတြငးစစန႔ ႀကးထြားလာတ တပေတြ မဟတခပါဘး။ ျပညသလထ ႀကးရ႕ ႏငငေရးအရ ယၾကညကးစားမႈက ေမတာျဖင ရယႏငခတာပါ။

စစတပက ေနရာမနျပနပါ၊ ျပျပငေျပာငးလေရးလပပါ။ စစဗလခပေတြ ႏငငေရးအာဏာလခငရင တပကထြကၿပး ေ႐ြးေကာကပြဝငပါ။ စးပြားေရးလပခငရင တရားမၽတစြာ ေစးကြကစးပြားေရးမာ ၿပငပါ။ တငးျပညက ကဆးႏငငအျဖစ ေခာကထ ဆြမခပါန႔။

တငးျပညဟာ ေသြးစြနးၿပးရငးစြနးေနရင အ႐းတြနလာပါလမမယ။ စစေခါငးေဆာငမားအေနန႔ ၾကာေလလထန႔ ကငး ကြာ ႏငငတကာအသငးအဝငးန႔ကငးကြာ ျဖစကာ ကယစကပးတအပင ကယျပန ရတသမးရပါလမမယ။လမးေပါငးစ ျပညသ လထႀကးအေနန႔ တငးျပညကသာ ကာကြယမာျဖစၿပး စစအပစက ကာကြယေနမာမဟတေၾကာငး သထားေစလပါတယ။ (၂ မတ ၂၀၁၈)

12

Armjynf&JU EkdifiHa&;vIyf½Sm;rItwGif;rSm qufvufukdifpGJxm;oifhwJh vrf;aMumif;wck

ukdaxG;k --------

၂၀၁၈ မတလ၂၈ ရကေန႔ မာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတ လကနကကင ခခစစပြ ဆငႏြခရတာႏစ(၇၀)ျပညၿပျဖစပါတယ။ တနညး အားျဖငဗမာျပညကြနျမနစပါတက ႏငငေရးအရ လြတလပစြာစညး႐းလႈပရားခြင ပတပငတားဆး ခခရတာ ႏစ(၇၀)ျပည သြားၿပ လ႔လညး ဆႏငပါတယ။

ဒႏစေပါငး(၇၀) အတြငး ဗမာျပညမာ အစးရအဆကဆကေျပာငးခေပမယ ႏငငေရးအရ အဖႏပခရတာကေတာ

မေျပာငးလပါ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတန႔ လမးစလကနကကငအဖြ႕အစညးမား၊ ဒမကေရစ အငအားစမားဟာ အသကေသြး ေခၽြး ေျမာကျမားစြာ စြန႔လႊတၿပး တကပြဝငခၾကေပမယ ျပညသလထႀကးရ႕အကးစးပြားကေဖာေဆာငႏငမယ ႏငငေရး အေျခအ ေနထ ခရးမေပါကေသးပါဘး။

ဗမာျပညရ႕ႏငငေရးအေျခအေနဟာ ၁၉၄၈ ခႏစက ဗမာျပညကြနျမနစပါတက တကခကေခမႈနး ၿပးခါစကလပါပ၊

ဒမကေရစအခြငအေရး၊ အမးသားတနးတေရး၊ ေသြးစညးညၫြတေရးန႔ အမးသားကယပငျပ႒ာနးခြင အခြငအေရးေတြဟာ အာ ဏာကငထားႏငတ စစအပစရ႕ တငးကပစြာခပကငမႈေအာကမာ ရေနလကပါပ။ လကငငးျဖစေနတ သတငးမဒယာ လြတလပ ခြငတကပြ၊ လြတလပစြာ၊ၿငမးခမးစြာစတနးလညလညခြငရေရးအတြကတကပြ၊ ေကာငးသားသမဂၢ လြတလပစြာ ဖြ႕စညးခြငရရ ေရးအတြကတကပြေတြေလာကမာပင ျပငးထနစြာ တားဆးပတပငအေရးယ ဖမးဆးေခမႈနးတာခေနၾကရေတာ ႏငငေရးအရ လြတလပစြာ ေျပာဆစညး႐းခြငရဖ႔၊ ေတာငးဆထားတႏငငေရးအခြငအေရးေတြ ရရသညအထ တကပြဝငဖ႔အတြကဆရင ခရး ဘယေလာကေဝးဦးမယဆတာ မနးဆၾကညရန႔ သႏငေလာကပါတယ။

ဗမာျပညမာ ဒမကေရစ အခြငအေရးအျပညအဝ ရရေနတာကေတာ စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစားသာျဖစပါတယ။

အဂၤလပနယခ႕သမားဆက လကလြအာဏာရယခတ ဗမာျပညဓနရငလတနးစားဆက၊ ၁၉၆၂ မာ လယအာဏာသမးကာ၊ စစ အစးရ ထေထာငခတ ဗလေနဝငးဟာ သအာဏာရယ ဗလကလႊမးမးေနတကာလအတြငး ႏငငေတာရ႕ သယဇာတန႔ အရငးအႏး မားက ရယအသးခၿပး စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစားတရပ ျဖစတညလာေအာငန႔ ခငမာအျမစတြယလာေအာင ျပစပးေထာင

13

ေပးႏငခပါတယ။ သ႕တပည ဗလသနးေ႐ႊကေတာ အာဏာရ စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစားက ဗမာျပညမာ တညၿငမစြာန႔ ထာ ဝရ အာဏာရယ အပခပသြားႏငေအာင ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခဥပေဒကေရးဆြျပ႒ာနးသြားႏငခပါတယ။ လကရ ကာ ကြယေရးဦးစးခပျဖစေနတ ဗလခပမးႀကးမငးေအာငလႈငကေတာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက တငးကပစြာ ထနးသမးကာကြယ ရငး၊ ကာခပမ၊တပမေတာမ(၆)ခကဆတာက ဟစေအာရငး လအပတယလ႔ သတ႔ယဆတအခနတငးမာ ေသနတ ေဖာကျပေန ပါတယ။

ဗမာျပညရ႕ လကရကာလဟာ စစအပစက၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေအာကမာ အရပသားအစးရတစခက လပပငခြင

ေပးၿပး၊ ဒအရပသားအစးရရ႕အပခပမႈေအာကမာ စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစားရ႕ အကးစးပြားမား ဆကလကတညၿငမစြာ ရပတညရငသနႏငမႈရမရ စမးသပအကခတေနတကာလလ႔ဆႏငပါတယ။ ဒခပအစးရရ႕ သကတမးတဝက ကးလာတခခနထ စစဗ႐ကရကဓနရငမားရ႕ အကးစးပြားမားက ျပငးျပငးထနထနမထခကေသးတာေၾကာင သတ႕အတြကေတာ လညပတမႈ ေခာေမြ႕ေနဆပါပ။ တပမေတာကျပညသလထႀကးတရပလး၊ ႏငငေရးအငအားစအားလးက၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒက လကခၾကဖ႔ တကတြနးပါတယ။ လမးစ လကနကကင အငအားစမားကလညး တစႏငငလးအပစအခတရပစေရးစာခပမာ လကမတထးၾက၊ လကနကစြန႔ကာ၊ ပါတမားတညေထာငၾက၊ ေ႐ြးေကာကပြဝင၊ လႊတေတာတကေရာကကာ မမတ႔ရ႕ႏငငေရးလအပခကမားက လႊတေတာတြငးမာ တငျပၿပး မခြဆးျဖတမႈက ခယၾကေစလပါတယ။ လႊတေတာတြငးနညးလမးက လကခၿပးလကပါခရင ေနာက ဆးရလဒဟာ စစအပစန႔ စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစား အလဆႏၵအတငးသာ အေျဖထြကမယဆတာ ေညာငႏစပင ညလာ ခအေတြ႕အႀကအရသေနၾကတ လမးစလကနကကငေတြဟာ လကခဖ႔ ခကခၾကတာေၾကာင မးစငၾကညကရငး တေရြ႕ေရြ႕ ခတကေနၾကတာေတြ႕ေနရပါတယ။

စစပြျဖစပြားေနတတငးျပညမနသမၽ မဖြ႕ၿဖး မတးတကႏငသလ စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစား အာဏာပငေနတႏငင

မာလညး မဖြ႕ၿဖးမတးတကႏငဘးဆတာ စစအပစအပခပခခရတ ဗမာျပညသမငးက သကေသျပခၿပးျဖစပါတယ။ ဗမာျပညမာ စစအပစန႔ စစဗ႐ကရကဓနရငလတနးစားမားႀကးစးေနမႈကဖယရားႏငမသာ ျပညသလထခမးသာ ကြယ၀ေရးလမးေၾကာငး ပြင ႏငပါတယ။ ဗမာျပညရ႕ အနးေခတသမငးျဖတသနးမႈအရ စစအပစရ႕စနစတက ခပကငတားဆးခေနရတေအာကမာ ဥပေဒ တြငးနညးဟာ အရာမထငသလ ျပညသလထႀကးတစရပလးရ႕ ဆႏၵေဖာျပမႈေလာကန႔လညး ခရးမေရာကခဘးဆတာ ရစေလး လး အေရးေတာပန ႔ ၉၀ ခႏစေ႐ြးေကာကပြ၊ ၂၀၁၅ေ႐ြးေကာကပြမားအရ ေတြ႕ခၾကရၿပး ျဖစပါတယ။

ဒလအေျခအေနေအာကမာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတရ႕ လကနကကငတကပြနညးက ေ႐ြးလမးတစခအျဖစ ဆကလက

ကငဆြထားျခငးဟာ မခလအပတယဆတာ ထငရားေနပါတယ။ ဒေန႔လ လကနကကငခခစစပြ ဆငႏြခတ ႏစ(၇၀) ျပညေျမာက တအခနမာ ခရးစဥတေလၽာက ျပငးထနတတကပြအတြငး စစအပစတကဖကေရးအတြက ကရာေနရာကေန ပါဝငတကပြဝငခ ၾက ရငး ကဆးသြားခၾကတ ရေဘာအေပါငးက ခးကးဂဏျပရငး ဦးၫြတ အေလးျပလကပါတယ။ ၂၆-၃-၁၈

လကနကကငခခစစပြ ဆငႏြခတ ႏစ(၇၀) ျပညေျမာကတအခနမာ ခရးစဥ

တေလၽာက ျပငးထနတတကပြအတြငး စစအပစတကဖကေရးအတြက ကရာေန ရာကေန ပါဝငတကပြဝငခၾကရငး ကဆးသြားခၾကတ ရေဘာအေပါငးက ခးကး ဂဏျပရငး ဦးၫြတ အေလးျပလကပါတယ။

14

or®w OD;0if;jrifh&JU trdefUaMunmcsuf 3 &yftay: oabmxm;tjrif armifxGef;ausmfNrKdif

-------- ၁၃၈၀ ျပညႏစ၊ ျမနမာႏစဆနးတြင သမၼတဦးဝငးျမငက (၁၆/၂၀၁၈)၊ (၁၇/၂၀၁၈)၊ (၁၈/ ၂၀၁၈) အမန႔ ၃ ရပ ထတျပနခပါ တယ။ ဒအမန႔ေတြအရ ႏငငသားအကဥးသား/သ (၈၄၉၀) ဦး၊ ႏငငျခားသားအကဥးသား/သ (၅၁) ဦး အကဥးေထာင အသးသး ကေန လႊတေပးခပါတယ။ ယခလႊတေပးပန႔ ယခငန႔မတတ အခကက “ရာဇဝတကငထးဥပေဒပဒမ ၄၀၁၊ ပဒမခြ (၁) အရ စညး ကမး သတမတခကမထားဘ လြတၿငမးသကသာခြင ” ေပးလကတ အခကျဖစပါတယ။

ပထမဦးစြာေျပာခငတအခကက အမန႔အမတ (၁၆/၂၀၁၈) ျဖစပါတယ။ ဒအမန႔က ယခငက “ရာဇဝတကငထးဥပေဒ ပဒမ ၄၀၁၊ ပဒမခြ (၁) အရစညးကမး သတမတခက” န႔ လႊတေပးခေသာ ႏငငေရးအကဥးသားအားလးအေပၚ တပေႏာငထား ခေသာ ေႏာငႀကးေတြ (ေထာငေကြးကနေတြ) က ပယဖကေပးလကတာပျဖစပါတယ။ ဒလ ေႏာငႀကးေတြ( ေထာငေကြးကန သေတြထမာ) တပေႏာငျခငးခထားရသမားထမာ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညလညး အပါအဝငျဖစပါတယ။

ဂၽြနယကေတာအမႈန႔စပလဥးၿပး (နအဖ) ဥက႒ ဗလသနးေရႊရ႕ စာအမတ၊ ၀၄/နယက(ဥ)လငခ၊ ရကစြ ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၁၀ ရကေန႔ န႔ ျပညထေရးဝနႀကးထ အေၾကာငးၾကားတ ညြနၾကားခကမာ ပါရတ အခက (၆) ခကကျပနၾကညႏငပါ တယ။ အဒညြနၾကားခကပါအခကေတြဟာ အငမတနမ ရငသးပါတယ။ အျပစရသတရားခအျဖစ အျပတခးႏမထားတာပါ။ ဒညြနၾကားခကအရ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညဟာ အငးစနေထာငကေန ေနအမအကယခပအျဖစ ေျပာငးလခပေႏာငခရတာပါ။ ဗလ သနး ေရႊရ႕ အဒညြနၾကားခကအထက အခက အမတ (၄) မာ အခလေရးထားပါတယ။

“ ၄။ သ႔ပါ၍ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညအား တရားရးအေနျဖင ျပစမႈကးလြနးေၾကာငး ထငရားေတြ႔ရၿပး ျပစဒဏခမတ ပါက မညသ႔ပင ျပစဒဏခမတထားသညျဖစေစ ျပစမႈဆငရာ ကငထးဥပေဒ ပဒမခြ (၅) အရ တရားရးကခမတထားေသာ ျပစဒဏမားအနက ျပစဒဏ၏ထကဝကကသာ ကခေစရန ေလာေပါေျပာငးလလကၿပး ကနရေသာ ျပစဒဏကလညး ဆငးင ထားလကသည”လ႔ ေဖာျပပါရပါတယ။

15

ဒအခကမာ ဘာကျမငရသလဆေတာ ဥပေဒဆတာ စစအပစထပသးရ႕ အလဆႏၵအေပၚမာတညတယ။ သတ႔က ကး ႏြတယ နာခတယ ဆရင သေဘာထားတမးထားမာျဖစၿပး၊ မကးႏြဘး၊ မနာခဘးဆရငေတာ၊ ဆငးငထားတ ျပစဒဏခရမယလ႔ “ေခာျမတာန႔ ၿခမးေျခာကေႏာငႀကးတညးထားတယ” ဆတအခကက တၿပငနကတညး ေဖာျပလကတာပျဖစပါတယ။

အခေတာ သမၼ ဦးဝငးျမငဟာ ကယတငလညး တခနက ႏငငေရးအကဥးသားတစဦးလညး ျဖစခတာမ႔ ဘဝတခငး စာနာမႈက ေဖာျပလကတသေဘာလညး ျဖစပါတယ။ တညဆ ဖႏပေရးဥပေဒေတြထကေန ရႏငသမ အခကအလကက ရာႀက ၿပး ၊ သမၼတရ႕လပပငခြငေဘာငထကေန ပယဖကေပးတလပရပျဖစတာမ႔ ႀကဆထကတ ကစၥလညးျဖစပါတယ။

(နဝတ-နအဖ) စစအစးရန႔ ဗလသနးစနႀကဖြ႔ပါတအစးရတ႔က “ႏငငေရးအကဥးသားမရဘး” လ႔ တြငတြင ဘးခပယ ချငငး ဆထားခတအတြက ဒအမန႔ေၾကညာခကမာေတာ “ႏငငေရးႏငစပလဥးသညျပစမႈမား” လ႔ ေဖာျပထားတအခကကလညး ရတတသမ အားထတေဖာျပထားတ အခကအျဖစ အသအမတျပရမာပါ။

ဒအမန႔ေၾကညာခကထမာပါတ အသးအႏႈနးတစခကေတာ အခလ ေျပာခငပါတယ။ “ယငးတ႔၏ လမႈအခြငအေရးက ငညာေသာအားျဖင” ဆတ အသးအႏႈနးအစား “ယငးတ႔၏ နငငေရးယၾကညခကေၾကာငဖမးဆးထနးသမးခခရမႈႏင လမႈအခြင အေရးက ေလးစားေသာအားျဖင ” လ႔သာ ျဖစရမာပါ။ ဒအခကမာေတာ လအပခကရတယလ႔ယပါတယ။ ဒလေဖာျပမသာ တခနက ႏငငေရးအကဥးသားျဖစခဖးတ ႏငငေတာသမၼတအေနန႔ “ႏငငေရးယၾကညခကအရ” အကဥးခခခရတာက အေလး အနက ေဖာထတျပသရာေရာကမယလ႔ ယဆပါတယ။ ဒအခကပတသကၿပး မညသ႔ကမ ငညာမေနဘ တျပားမမေလာဘ ေဖာျပရမာျဖစပါတယ။ ဒါမလညး လြတလပစြာႏငငေရးယၾကညခြငန႔ႏငငေရးလပပငခြငရမႈက ထနးသမးကာကြယရာ ေရာကမာ ျဖစပါတယ။

သမၼတဦးဝငးျမငအေနန႔ မတရားသျဖင ဖႏပထားတ (အေျခခဥပေဒအပါအဝင) တညဆဥပေဒ/ပဒမေတြက အကနအ စင ဖကသမးပစရမာပါ။ ဒါေပမ ဖကသမးႏငတအေနအထားမရဘးဆတအခကန႔ ပယဖကႏင/ေလာေပါႏငတ အခကက ရာ ေဖြၿပး ေဆာငရြကခတာေတာ ျမငသာပါတယ။ ဒါကလညး သမၼတရ႕ လပပငခြင အခြငအာဏာအဝနးအဝငးထကေန လပေဆာင ခတာ ျဖစမာပါ။

အပစးသအဆကဆကက ၁၉၄၇ အေျခခဥပေဒ၊ပဒမ ၆၀ န႔ပတသကၿပး ထစဥက သမၼတမနးဝငးေမာငက သန႔ ဂပနေတာလနေရးမာ ေလထးဆငးဘကရေဘာ ဗမာျပညကြနျမနစပါတမ ဗလစးေမာင (ခ) ရေဘာခစေကာငးအား ေသဒဏ ကေန “လြတၿငမးခမးသာခြင” ေပးအပခတာက အခမေကခၾကပါဘး။ ဒအခကက သတ႔သငခနးစာယပေပၚပါတယ။ ၂၀၀၈ အ ေျခခ ဥပေဒထက သမၼတရ႕ တာဝနန႔လပပငခြငေတြထမာ သမၼတသေဘာဆႏၵတစခတညးန႔ လြတၿငမးခမးသာခြင မေပးႏင ေအာင ကန႔သတထားတ ပဒမတစခက အေသအခာထညသြငးျပ႒ာနးထားပါတယ။ ပဒမ ၂၀၄ (က) န႔ (ခ) ျဖစပါတယ။

သမၼတဟာ ပဒမ ၂၀၄ (က) အရ “ျပစဒဏလြတၿငမးခြငေပးပငခြင” သာရၿပး။ “လြတၿငမးခမးသာခြင” ကေတာ စစအပစန႔ စစတပက သေဘာတမသာ ေပးလ႔ရေအာင ပဒမခ ၂၀၄ ပဒမခြ (ခ) မာ ကာလရ႕ “ေထာကခခက ႏငအည” ဆတ စကားရပန႔ ခပကငကန႔သတထားလကပါတယ။ သေဘာကေတာ စစအပစန႔ စစတပက သေဘာမတဘ လြတၿငမးခမးသာခြင မေပးႏငေအာင ခပကငထားတာပါပ။ သတ႔ဘကက ဘယေလာကအထ အစးရမႀကးသလ/အၿငးႀကးသလဆေတာ “အေထြ ေထြ” ဆတ စကားရပက ထညသြငးမထားဘးဆတအခကက ျမငႏငပါတယ။

ယခ ဒခပပါတအစးရ သမၼတဦးဝငးျမငဟာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၀၄ (က)၊ ျပစမႈဆငရာကငထးဥပေဒန႔ သမၼ တရ႕ လပပငခြငအာဏာ အဝနးအဝငးထကေန “ျပစဒဏလြတၿငမးခြင” ေပးတာသာျဖစပါတယ။ ထးျခားခကကေတာ ယခင စစ အစးရလ အၿငးန႔ တြထားတ ေႏာငႀကးေတြ (ေနာငတခန ျပစမႈကးလြနတအခါ ေပါငးထညမယဆတ )ေထာငေကြးကနေတြက ပယဖကေပးလကတအခက ျဖစပါတယ။ ဒလ အေကြးသတမတခထားရသေတြက “ႏငငကးလကမတထတေပးေရးလကစၥန႔ အျခားကစၥရပေတြ” မာပါ ထစေငါထား/ကန႔သတထားတ ေႏာငႀကးေတြလညးရတယထငပါတယ။ (အခ႕ခပလြယလြယ ေရးေန ေျပာေနၾကသလ “ရာဇဝတကငထးဥပေဒ၊ ပဒမ ၄၀၁(၁) က ဖကသမးပစတာ (လးဝ) မဟတပါ။ ထပဒမအရ တညးေႏာငထား တ ေႏာငႀကးေတြကသာ ပယဖကေပးလကတာျဖစပါတယ၊ အလြယေျပာရရင ဆငးငထားတ/ေကြးကန အျဖစထားတ ေထာင ဒဏေတြက ပယဖကေပးလကတာျဖစပါတယ။) အခလြတလာသေတြထမာ မးယစေဆးဝါးအမႈေတြန႔ တပေျပးေတြ မားလြနး ေနပါတယ။ တကယေတာ မတရားတအမန႔ဥပေဒပဒမေတြက ဖကသမးပစရမာပါ။ သမၼတဦးဝငးျမငရ႕ ျမနမာ ႏစသစကး ႏႈတခြနးဆက စကားမာ “ၿငမးခမးေရးန႔ ၂၀၀၈အေျခခဥပေဒျပငေရးကစၥ” ပါမလာတာက အားလးက သတျပမပါတယ။ တနညးအားျဖင သမၼတရ႕ အမန႔ေၾကညာခက ၃ ရပဟာ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒန႔ အျခားတညဆဥပေဒ” ဆတ ဆးေတြ အၾကား မာ သးကငးလာရရာတ ဘးသးေလးပါပ။ ဘးခါးေတာ မဟတပါ။

16

ကၽြနေတာၾကားဖးသလ ေျပာဆပါမည (၄) AkdvfrSL;cspfaumif; tzrf;cHcJh&pOfu

Aၿငမး -------------

(၁) ၁၉၅၇ ခႏစ ေႏြရာသ မနကခငး …. ျမငးၿခေျမာကပငး ပမညတအမတ ဥးေမာငကန႔ တပည ၃ ေယာက မန႔ဟငးခါးစားၾကဖ႔ အမ ေရ႕ ကာလဗတလမးအတငး ေလာကလာၾကတယ။ ၄-၅-၆ အမေလာကအေကာမာ မကႏာခငးဆငက လာေနတ ေထာင ေထာငေမာငးေမာငး လတေယာကန႔ ၀ငတးမၾကတယ။ န႔သာေရာငတကပန႔ ပဆးက အစမးေရာငကြကလ႔ မတမေနတယ။ “ကေမာငက ဘယသြားမလ႔လ”….လ႔ သကပ ႏႈတဆကပါတယ။ “ဟာ - ကစးေမာငပါလား၊ ကစၥရသလား၊ အမဘကက ျပနၾက တာေပါ” တဆကတညး “ေဟ-မငးတ႔ မန႔သြားစားေခၾက” လ႔ ကၽြနေတာတ႔ဘက လညေျပာရငး ေငြတဆယ ထတေပးသြားပါ တယ။

ဥးေမာငက ရနကနေရာကေနတာက ပါလမနတကဖ႔ ျဖစတယ။ ထးစမာ လႊတေတာတကတအခါ အစးရစရတန႔ ကယ ရ ၂ ေယာက ေခၚခြငရတယ။ လကမတထတေပးထားၿပး လႊတေတာထအထ ၀ငခြငေပးပါတယ။ ေရြးေကာကပြတနးက ကညညာ လပေပးခတ တပညေတြထက ၂ ေယာက/၂ ေယာက အလညကေခၚပါတယ။ ဒတပတ ကေကာေထြး (ေတာငသာ ဗကသ ဥက႒) န႔ စနေမာင ပါလာခတယ။ (၂)

ကၽြနေတာေရာကေနပက (က) ေရႊႏငးဆေဆးလပခန႔ ေတာတြငးအဆကအသြယ။ ဒါက သတငးစာတခ႔မာ စာလး မညးႀကးေတြန႔ ျပးတးၿပတ တငထားတ သတငးေခါငးစဥ ျဖစတယ။ သတငးအခပကေတာ ဗကသေကာငးသားေတြျဖစတ ေဆးလပခပငရငသား ကထြနးေအာငန႔ ကေအာငသတ႔ ၂ ဥး ကြနျမနစပါတန႔ ဆကသြယလႈပရားၾကတယ….လ႔ ေဖာျပ ထားတယ။ တကယက သတ႔ ၂ ေယာကဟာ ကးေဆာငတက ဘနးႀကးေကာငးတေကာငးမာ ပနးေအာငးေနတာ ျဖစတယ။ ေနာကေတာ ဂစကားတစးငား၊ ဘနးႀကးတခ႕ၿခရ၊ သာသနာအလထၿပး ရေတြေစာငေနတ စျပတကတနးေထာငက ျဖတေမာငးသြားခၾက တယ။ ကၽြနေတာက သတ႔အ၀တထပထမးၿပး ကနကားတစးန႔ ေနာကကလကရတယ။ မတလာဘတာမာ ဆၾကတယ။ ရထား မထြကေသး၊ သတ႔မာ အမ ၂ အမက စေပးလကတ ေငြယားေလးေတြ ပါလာၾကတယ။ ကေအာငသက “မငးလကမလား” ေခၚတယ။ ကၽြနေတာမာက ခါး၀တခါးစားပ ပါတယ။ ကစၥမရ-အ၀တထပ ထမးလာတာပဟာ “လကမယေလ” ဆၿပး ပါလာတာ ျဖစတယ။

17

ေႏြရာသ ေကာငးပတရကျဖစတယ။ ဗကသက သတငးပ႔ၾကတယ။ တကသလန႔နးတ ရငေစာပရပကြကမာ ေကာငး သားေတြ ျပနကနလ႔ အမလြတေတြ အမားႀကး ရတယ။ ဗကသ စစဥမႈန႕ အမတအမတကေနၾကတယ။ ကယဘာသာ ခကစား၊ ပကဆကနရင ဆရာဆ သြားေတာငးရတယ။ ဆရာက “မငးတ႔ ၂ ေကာင ငတေနလညး ကစၥမရဘး။ သမဂၢက ပစထားမာ မဟတဘး။ အဆစပါလာတဒေကာငက အငတထားလ႔ မျဖစဘး။ ငါန႔ထားခ”ေျပာတာန႔ ဆရယလစေတြ အးျမးခၾကြသြားတ ပြ တပြ က ႀကလကရျခငးျဖစတယ။ (ခ) အသားထကေလာက -------

မန႔စားၿပးေတာ ကေကာေထြးက “ငါက ဘတစကားခ ေပးလကၾက၊ ၿမ႔ထက ေတာငသာသားတေယာကဆ သြားလည လကဥးမယ”ေျပာၿပး ထြကသြားပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ျပနေရာကတအထ ဆရာက ဧညသညန႔ စကားမျပတေသး။ ဒါန႔ မကႏာ ခငးဆငမာရတ ျပနၾကားေရးစာၾကညခနး၀ငၿပး သတငးစာေတြ ဖတေနလကၾကတယ။ ခဏေနေတာ စနေမာငက “ဟဘက ငါ ခဏသြားလကဥးမယ”ဆကာ ေျမာကဘကက ထြကသြားပါတယ။ သပမၾကာလကပါ၊ ျပနေရာကလာတယ။ ခကခငးဆသလ လမးထက ၀ါယာလကကား ၃ စး ၀ငခလာပါတယ။ လြယအတကေလးေတြ လြယသလြယ၊ ကငသကငန႔ လ ၄-၅ ေယာက ဆငး လာၾကကာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ေျမစကအမတနးလားေလးေပၚ တကသြားတာ ေတြ႔လကရတယ။ ခဏေနမ “စနေမာငန႔ Aၿငမး လာ ၾကဥး”လ႔ ဆရာက ေခၚတာန႔ ခပသတသတ အမေပၚတကလကၾကရတယ။ တေယာကက “ကစနေမာင ခငဗားလညး လက ခပါ” လ႔ အမန႔ေပးတယ။ “ဟင! ကၽြနေတာလညး လကရမယ ဟတလား”။ စနေမာင ျပးျပးပာပာ ျဖစသြားတယ။

ဧညသညက ၾကညလကေတာ -ကလားထငတလးေပၚ ဣေျႏၵရရ ထငေနတယ။ ဒါေပမ သ႔တကပေပၚက ပငကမငလ အမႈကသ႐ကေတြ တြယၿငေနတာ ေတြ႔တာန႔ ထသြားၿပး “ဥးေလး အကၤေပၚမာ အမႈကေတြပါလား” ေျပာကာ လကေခာငး ကေလးေတြန႔ ခါထတေပးမတယ။ သက သေဘာကသြားၿပး ၿပးကာ “ဟတလား၊ ေအး - ေကးဇးပါပ ငါတရာ”လ႔ ေျပာပါတယ။ (မတခက-သက ကားထးရပသ ၾကားတာန႔ ေနာကေဘးလမးၾကား ဆငးေျပးတယ။ ေရ႕ကပါ ပတဖမးတာ ခရေတာ အႀကအ ၾကားေတြ ၀ငရာက ေပေတလာတာေတြ ျဖစတယလ႔-ေနာကမသရတယ။) ဒအခနမာ ၿဂဟေမႊတ ၀ရမးေျပး ၂ ေယာက (က ေအာငသန႔ ကထြနးေအာင) အမေရ႕ျဖတေလာကလာတယ။ သတ႔ ေငြျပတျပနၿပထငရ႕။ သတ႔လမးအၾကည ကၽြနေတာက မသမသာ ေခါငးရမးျပလကတယ။ သတ႔လညး လလညေတြပေလ၊ ၀ငလာမလ႔လပၿပးမ ဣေျႏၵမပက ဆကေလာကသြားၾက တယ။ ဘာရမလ၊ အမေပၚက လ ၂ ေယာက လြယအတကယစန႔ သတ႔ေနာက ဆငးလကပါေတာတယ။ ခဏေန ျပနေရာက လာတယ။ ဟ ၂ ေယာက ပါမလာလ႔ စတေအးသြားမတယ။

သပမၾကာလကပါ။ ဖမးထားတ ၃ ေယာကက ေခၚၿပး သတ႔ဆငးသြားၾကတယ။ မထြကခြာခင ဆရာက ကၽြနေတာက “ငါလကသြားလကဥးမယ၊ ကယဘာသာ ထမငး၀ယစားကြာ”ဆၿပး ေငြ ၁၀ ေပးသြားပါေသးတယ။ သတ႔ဆငးသြားတာန႔ ကၽြန ေတာက ဆရာခတငရယ၊ ကၽြနေတာတ႔ ၃ ေယာကစအပတ ၾကမးျပငေပၚက အပရာေတြ ေမႊေႏာကၾကညတယ။ သမးစရာရတာ သမးတယ။ ထးထးျခားျခား ေတြ႔မတာကေတာ စနေမာင ေခါငးအးေအာကက စာတေစာငပ။ လရငးမာ- သကဆငရာသ႔၊ ဤ စာပါလာသ ေမာငစနေမာငသည ကၽြနေတာလျဖစပါသည။ လအပ၍ သအကအညေတာငးလာလင သငေတာသလ အကအ ညေပးပါရန ေမတာရပခပါသည။ ေလးစားစြာျဖင စျပည ပါလမနအမတ ေတာငသာၿမ႔ …. …..တ။ စာက အတေထာငထထညၿပး ၀ရမးေျပး ၂ ေယာက ရႏငမယ တကသ အေဆာကအအဆ သြားဖ႔ျပငပါတယ။ ထြကမယလပေတာ ေဘးအခနးက ကလားတပ ၾကပႀကးထြကလာတယ။ “မငးဘယသြားမလ႔လ၊ ငါကအပထားခတာ၊ ေျပာၿပးမ ထြကရမယ” လ႔ ေဟာကပါတယ။ “ထမငးသြား စား မလ႔” …. လ႔ေျပာၿပးထြကလာခတယ။ ေ၀းေ၀းသြားစရာမလ - ေကြ႔ပတၿပး လမးထပျပနေရာကေနတ ၀ရမးေျပးေတြန႔ ေတြ႔ၿပး စာကအပလကပါတယ။ “ဟာ - စနေမာင သစၥာေဖာကၿပကး” လ႔ တသတညး ထြကလာၾကတယ။ (ဂ) ဇာတလမးအကဥးခ ပျခငး -------

ဗလမးခစေကာငးန႔ ဆငတာပေရးမာမ႔ ဇာတရညလညေအာင လအပသေလာက တငျပပါရေစ။ စနေမာင - ဟာ ကၽြနေတာတ႔ထမာ အသကအႀကးဆး၊ ႐ႈပ႐ႈပေပြေပြ၊ အေပာအပါးလကစားသ၊ တရားပြေတြမာေတာ

ပရတသတကေအာင ေဟာႏငသျဖစတယ။ သ႔က ပါတက ေငြေပးၿပး အျပငခငးထားတ လကႏပစကတလး ေရာငးစားခတယ။

18

အေရးယမာေၾကာကၿပး ဆရယလစအမတ ဥးစျပညက သြားကပထားတယ။ ပါလမနတကမယ ဥးေမာငက- က ဒတပတ သ လကပါရေစေျပာၿပး ဘတာ႐က ေစာငလကခသျဖစတယ။

- ဥးေမာငကက “ဟာ- ကစးေမာင ! ”လ႔ ႏႈတဆကလကစဥကတညးက - ဒါဟာ ဗလမးခစေကာငးပ ဆတာ ႏငင ေရးဂပး သက သလကတယ။ ကေကာေထြးန႔ ကၽြနေတာက မသ။ - ကၽြနေတာတ႔ ထားခၿပး သထြကသြားတာက ခပလမးလမး မာေနတ ဖဆပလ တငးအဆငရ သခငမးညြန႔တကက သတငးသြားပ႔တာ ျဖစတယ။ - ဗလမးခစေကာငးက ဖမးေပးလ႔ - ဗဟ ေကာမတေတြအတြက ထတထားတ ဆေငြ - ၅၀,၀၀၀ ကပ သ မရ။ သခငမးညြန႔က အမားစရတယ။ သန႔ ကလားတပ ၾကပႀကးက နညးနညးစရတသတငးေတြ ထြကလာတယ။ ျမငးၿချပနလာေတာ ၃၀၀ ေလာကတနတ ရာေလးစကဘးအသစတစး စးႏငတယ။ သ႔က ေျခာကလးျပး အစတတလက ေပးထားတယ။ အရကမး၊ သမား မယားသြားဆြ၊ ဟက ဓားန႔ ခတ၊ သက -ေသနတန႔ ပစ၊ ကညမထြက - သမေသခင ျမငးၿခေဆး႐တငထားစဥ စကားတခြနး ေျပာသြားတယ။ “ဆရာကာျပနလ႔ - အာလ စးတာပါ” …. တ။

ကၽြနေတာ - ဆရာ အဖမးခရၿပး ေယာငခာခာကနရစတ အကယခပ၊ ကၽြနေတာ စဥးစားရေတာတယ။ ခရမးသးခြ ဘက ရြာတခ ႔မာ ေဆြမးေတြ ရတယ။ ပကဆကလညး ၃ ကပေလာကပ ကနေတာ ကၽြနေတာ တပၾကပႀကးက ေျပာရတယ။ သက ေမာေတာဆပအထ စကဘးန႔လကပ႔တယ။ ကအားေလာစြာ ေမာေတာေပၚမာ ထမငး၀ယမစားႏငလ႔ မႈငေနတ အညာ သားေလးက လာစကားေျပာတ သားအဖ ၂ ေယာကဟာ ေဆြမးရငးခာေတြ ျဖစေနတယ။ အဖးႀကးက ၾကြားလကပါေသးတယ။ “ငါက မကႏာျမငတာန႔ ေဆြမးမနး သတယ၊ မငး ငေအးသား မဟတလား”…. တ။ အကယမခ႕ေတာပါ။ ဟရြာ ဒရြာေတြ လကပ႔ - မန႔ဖးေတြေပးၾက။ အျပနမာ ေငြ ၂၀၀ ေလာက ပကလာႏငခတယ။ ထမငးစားခနေရာကတငး ေဆြမးထြကထြက ရာရတ ၀ရမးေျပး ၂ ေယာကအဖ႔ေတာ သားေရႊအးထမးလာတာ ျမငေတြ႔ သြားၾကၿပေပါ။ ေနာကေတာ “ထြနးေအာငန႔ ေအာငသ ေတာ မခ၊ ဗကသ ဌာနခပမာ ေဆြးေႏြးပြထငေနတယ၊ မၾကာခငျပနလာမယ” ဆတ ပစတာေတြယ ျမငးၿချပနခတယ။

ကေကာေထြးန႔ ကၽြနေတာတ႔ သမဂၢေကာငးသားေတြက ၿမ႔ထလည ပစတာေတြ ကပၾကတယ။ ေနာကတေန႔မနက ျမငးၿခအေျခစက ကခငသနက (၅) က (ရအပတေယာကလႊတၿပး) ကၽြနေတာက အေခၚခငးတယ။ ဧညခနးထ ခဏ ထည ထားစဥ ဖငတြထားတ သတငးစာပႀကးေတြ႔တာန႔ လနေလာဖတၾကညမတယ။

တေစာငမာ “ဥးေမာငကက သ႔ကလာဖမးစဥ - သ႔တပညကေလးတေယာကက ‘ထမငးဖးတဆယ’ လ႔ဆၿပး ေပးခတာ ဟာ ကြနျမနစပါတဆ သတငးအပ႔ခငးတာ ျဖစႏငေၾကာငး” မတခကေရးထားတာ ေတြ႔လကမတယ။ ဗလႀကးသခက “မငးဒါမး ေနာကမလပန႔” - လ႔ သတေပးကာ ျပနလႊတလကပါတယ။ ၿမ ႔ထမာေတာ သတငးေတြ၊ ထငျမငခကေတြ အမးမး ထြကေန တယ။ ဗလမးခစေကာငးကပ အဖမးခခငလ႔ ဥးေမာငကန႔ လာတငပငသလလ သတငးလညးပါရ႕- ဥးေမာငက အေဖ-ဆရာမက ကၽြနေတာက ေခၚၿပး ေမးတယ။ ကၽြနေတာက ျဖစေၾကာငးကနစငေျပာျပေတာ သက ရယၿပး “စးေမာငအေၾကာငး မသလ႔ ေျပာ ခငရာ ေျပာၾကတာ၊ စးေမာငက ဘယေတာမ အဖမးခမာ မဟတဘး၊ ငါေကာငးေကာငးသတာေပါ” လ႔ ေျပာပါတယ။ ဆရာလြတ လာေတာ - ဘားလမးအခပထမာ သခငသာခငန႔ သ စကားမားၾကတာ ေျပာျပတယ။ ႐းခနးထေခၚၿပး သာခငက “ခငဗားတ႔ ပမညတေတြ ကြနျမနစပါတန႔ မဆကဘး ေျပာၾကတယ။ ခ ျငငးႏငေသးရ႕လား”လ႔ လာရတာန႔ “ဒမာ သခငသာခင ဥပေဒ အတငး လပေပါ၊ ဒါမးလာမေျပာန႔ဆၿပး…. စားပြေပၚက တယလဖနးဆြၿပး ေကာက႐ကလကတာ ႀကးတနးလနးန႔မ႔ ႐ကေတာ မ႐ကမပါဘး”….တ။ (၃)

ၾကားဖးႀကဖးတာေတြ ေျပာဖ႔တာ၀နရတယ။ ဒါေတြကေတာ ကၽြနေတာၾကားဖး ႀကဖးတာေတြထက အျဖစအပကတခ ျဖစပါတယ။ လြနခတ ႏစ ၆၀ ေကာက အျဖစအပကမ႔ မတကတာ ျဖစစဥေရ႕ေနာကလြတာ၊ တမးေစာငးတာေတြ ပါႏငပါတယ။ ၾကားဖးတာေတြ ျပနေျပာျပၾကၿပး ႀကဖးတာေတြ ျပနေရးျပၾကမ ေတာလနေရးသမငးဟာ ပျပညစသြားမာပါ။ ဒါေၾကာင အလဥး သငသလ ျဖညစြကတညမတေပးၾကဖ႕ ရေဘာတငး မတေဆြတငးမာ တာဝနရတယထငပါေၾကာငး တငျပလကပါတယ။

Aၿငမး (၂၅၊ ၃၊ ၂၀၁၈)

19

uGsefawmf Mum;zl;ovkd ajymqkdygrnf

zkd;xD

ကၽြနေတာ ၁၉၇၈ ခႏစေႏာငးပငးမာ စစေထာကလမးေရးလကလ႔ ဗမာျပညကြနျမနစပါတေတာလနေရး ေျပာကကားေဒသ ျဖစ တ ရမးျပညအလယပငး ေတာငႀကး၊ ရပေစာကပတ၀နးကငရ ၁၀၈ စစေဒသက ေရာကပါတယ။ အညာသားျဖစတ ကၽြနေတာ ေရေျပာငးေရလြ၊ ပတ၀နးကငမတတအေျခအေနေအာကမာ ရမးျပညေဆာငးရာသန႔ ထပတကတးၿပး ကနးမာေရး အေျခအေန ယယြငးၿပး သတေမလတာေတြ ျဖစသြားခရပါတယ။

ေျပာကကားေဒသဆတာမးက အစစ ခကခပါတယ။ ဒအေျခအေနေအာကမာ ေဆး၀ါးဆတာ လလေလာကေလာက မရပါဘး။ ဒေတာ ၁၀၈ စစေဒသ ဒတပမးျဖစတ ရေဘာျမငႏငက သတတႏငသမ ျပစေစာငေရာကေပးပါတယ။ ဒတပမး ရ ေဘာျမငႏငဆတာ ၄၈-၄၉ ပါတရ႕ ဒတယ မးဆကရေဘာတဥးပါ။ ကၽြနေတာက တတယမးဆကပါ။ ဒ ဒတပမးရေဘာဟာ ကၽြနေတာအဖ႔ေျပာရင ေရ႕မးဆကေတြမ႔ ေခါငးေဆာငပါ။ အသကအရလညး ေလးစားရမယသတဥးပါ။

သက ညေနထမငးစားၿပးရင ကယတငေရခပ၊ ထမငးခကတ တပစအးန႔ ေရအျပညထည ဆားထညၿပး ေရေႏြးက။ ေရ ေႏြးပြကရင ကၽြနေတာကေခၚ ေရခးေပးပါတယ။ အားရသြားေအာင လနးဆနးသြားေအာငလ႔တ။ ဒလခးေပးတာက တရက မဟတဘး။ ၂ ရက ၃ ရကတငလာေတာ ကၽြနေတာ မေနသာေတာဘး။ ေျပာလညးမရေတာ ထမငးစားၿပးရင သျမငေနရင ေရ ခပ၊ ေရေႏြးက ဆားျပတရညန႔ ေရခးေပးမာစးလ႔ ပနးေနရတယ။ သမျမငေလာကတေနရာ သြားသြားထငေနတယ။ ဒါေပမ သ က ရေအာငရာ။ ေရခးေပးၿပး ခလေျပာလကပါတယ။

“ရေဘာ - - ၊ ကၽြနေတာတ႔ ေတာလနေရးသမားေတြဆတာ လတနးစား ညအစကေတြဗ၊ ခငဗားေနမေကာငးရင ကၽြန ေတာျပစမယ။ ကၽြနေတာေနမေကာငးရင ခငဗားက ျပစရလမမယ။ ကၽြနေတာတ႔မာ တျခားနညးမရဘး၊ ခငဗားအားနာမေနန႔ ေတာလနေရးဆတာ ဒါမးပ”လ႔ ေျပာၿပး ကၽြနေတာက ဆကတကပ ေရခးေပး ျပစေစာငေရာကေပးခဖးပါတယ။

ဒါေျပာကကားေတာလနေရးေဒသထ လတခ႕ျဖတသနးရငး ကၽြနေတာရလကတ ေတာလနေရးဘ၀၊ ေတာလနေရး အသပါ။ ဒါေၾကာင လကေတြ႔ထကရလကတ ေတာလနေရးအသမ႔ ကၽြနေတာရငထ သမႈနကသလ စြၿမေနၿပး လကနာကငသး ေနႏငခပါတယ။ ကၽြနေတာၾကားဖးသလေျပာပါမည (၂)

ေျပာကကားေဒသထျဖတရငး ရလကတ အသပါ။ ၁၀၈ ေျပာကကားစစေဒသက လတခ႕ ျဖတသနးလကရစဥက အျဖစအပကပါ။ ဒလတခ႕ ျဖတသနးစဥမာ ကနးမာေရးက အမးမးျဖစပါတယ။ ရနသရ႕ထးစစကလညး အဒတနးက ရေနေတာ ေန႔စဥ မနကအေစာႀကး ထမငးထခက၊ စား၊ ေနရာေရႊ႕၊ တေနကန တေတာ၀င၊ တေတာငတက၊ မးခပရင စခနးခ၊ ထမငးခကစား၊ ေနာကေန႔အတြက ခြနအားရဖ႔ အပ႐ပါပ၊ ဒၾကားထမာ ညည ကငးေစာငရငး တရကမာ ကၽြနေတာလက သြားေတာ အဒ ၁၀၈ စစ ေဒသ၊ ႏငငေရးမးရေဘာ ခငညက ကနးမာေရးန႔ ပတသကလ႔ အခလ ေဆြးေႏြး ပညာေပးဖးပါတယ။

“ရေဘာ - - ၊ ကၽြနေတာတ႔ ေတာလနေရးသမားေတြအဖ႔ ကနးမာေရးဟာ အရငးအႏးပ၊ ဒကနးမာေရး မေကာငးရင ဘာမ လပမရဘး။ ေန႔စဥရနသန႔ ရငဆငေနရတာ၊ တကႏငရငတက၊ မတကႏငရငေရာငပ၊ ဒါေၾကာင တကႏင၊ ေရာငႏငဖ႔ ကနးမာေရးေကာငးဖ႔ လတယ။ ဟတနးကေတာ ရနသန႔ရငဆငရငး ေရာငရတမးရန႔မ႔ ‘ေနာကကတ ေျခေထာက သစၥာေဖာက’ လ႔ေတာငေခၚတာ၊ ဒါေၾကာင ကနးမာေရးက ကၽြနေတာတ႔ ေတာလနေရးသမားေတြဟာ အလြနအေလးထားရပါတယ”လ႔ ပညာ ေပး ဖးတာေတြက အခ အႏစ ၃၀ ေကာ ၄၀ နးပါးရေနတတင သတရေနမပါတယ။ ကနးမာေရးအရငးအႏးက တေလာကလး မနမနကနကန ဂ႐စကထနးသမးထားႏငခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ေရ႕ က ျဖတသနးရငး ကြယလြနသြားၾကၿပျဖစတ ဒတပမးန႔ ႏငငေရးမးတ႔က ေအာကေမတသ အေလးနျပလကပါတယ။

20

· awmfvSefwJh ol&Jaumif;0g'&J h rSwfwkdifwck (၁၉၇၅-ခႏစ ၊မတလ (၁၅)ရကေန႔မာ ကဆးသြားခတ.. ဥကဌ သခငဇင န႔ အတြငးေရးမး သခငခစ တ႔အတြက အမတတရ ) ဖးန -------

အမတတရ “ေႏြ” တကပြမးလေတြန႔ အကညးတနေလစြ…….. ေနဆယစငးထးဆငးလကသလ ပျပငး ေျခာကသေယာငးတ ရးမရ႕.. ဖနးဆးေျမမာ ေသြးစကေတြ စြနးထငးချပ…။

အရးေပၚအေရတင အစာျပတ..ေရငတ ပငးျဖတခကန႕လသား… သမဏစတဓာတန႔ေရ႕ဆက ရးမ“ ျမက ”ကစား ကယခအားေကာငးခေလေရာသလား…….. စြန႔လႊတမႈ..အေျမာအျမငေတြန႔ သတေကာငးတကြနျမနစ ေသတတငအမျပနမေရာကခဘး…။

21

ဆးျပြမးေသာလမးမာ ယၾကညရာေမာလငခကန႕ သရေကာငးတ႔ရ႕ ေပးဆပမႈမား……. ဘဝစာမကႏာ…….. ထညဝါခမးနားစြာ ၾကးျမတချပ။

ဘဝနဂး ေနာကဆးႏလးခနသတစခကမာ…. လကထ..ျမျမကငတေသနတ ေမာငးဖြငထားလက….

အသကထက… ယၾကညခကက တနဖးထားသမား အဓပၸာယမ..ရငသနေရးထက တကပြဝငရငး… ေသျခငးတရားကသာ .ေရြးခယခၾကတယ။ အခအခနမာေတာ ျမရာေတာဟာ ဒဏရာဒဏခကေတြ….. ေသာကေတြန႔သာ မညးေရာျပာႏမးေနရ႕ ……. ဒါေပမ မးကတ႔တေန႕မာ ရးမဟာ… ႏးထ ရငသနလာပါလမမယ။

ဖးန ( ၁-၃-၂၀၁၈ ) (ပမားမာ သခငဇငန႕ ေဒၚၾကညၾကညတ႕ပ။ သခငခစန႕မသားစ ပမား ျဖစပါတယ။)

22

xm0& Ekd;Mum;aeqJ rwfvxJu awmfvSef&ufpGJrsm;

'kd;Nidrf;csrf;

- ျပညသဟာ ေကးကၽြနလ နာခသမဟတေၾကာငး ေဖာကျပနစစက ေတာလနစစန႕ ဆငႏႊျပ ၃၂၇ န႕ ၃၂၈ ဆတ … ဒ ရကစြမား သမငးစာမကႏာထက သကေသတည။ - ဒရကစြမားဟာ အဖႏပခတ႕ရ႕ ရငဘတထ သမႈမား ရကစြတာထက ခငၿမေန။ - ၃၂၇ ဖကဆစကၽြန နယခ႕ႏြ႕ထက ရနးႀကြ လြတလပဖ႕ လြတေျမာကဖ႕ေတာလနၾက။ - ၃၂၈ လြတလပၿပးစ ဗမာျပည ဒမကေရစဆတသဥး လြတလပမႈဆး႐ႈး မညမမႈေတြက မးမဆးေျမမဆး။ - အပစးသမား အငအားသးဖႏပသမ အဖႏပခတ႕ င႕မခ ေတာလနစစ ေသနတသ ျမရာေတာမာ ဟနး.. ဟနး … ညေပါ။ - ၃၂၈ ဟာ ဒမကေရစသစ ေရစးေၾကာငးန႕ ျပညသအေပါငးက လမးေၾကာငးမန ေဖြရာေပးခေပါ႕။

23

- ေတာလနေရးဟာ ေဖာကျပနသရ႕ အဆပက ဖယရားမယ၊ ေသြးသားန႕ အေတြးထက အညစအေၾကး ေဆးေၾကာသန႕စင သနစြမးေစရမယ။ - ဒါေၾကာင ေတာလနေရးဆတာ နာကငေပမယ လအပတယ။ - ေတာလနစစ ႏစ၇၀ ေအာငပြရယ မေတြ႕ေသးေပမယ လမးေၾကာငးဟာ ေျပာငးစရာ အေၾကာငးမရ။ - အေၾကာငးက ၿမ႕တကာ၊ ရြာတကာမာ ေဖာကျပနမႈေတြက ဒန႕ေဒး ဒမ ေဝးေဝး၊ လြတလပေရးမ တရားမေနသမ မတလ ရ႕ ဝညာဥန ရငသန ႏးၾကား ႀကးထြားလာဥးမယ။ - ၃၂၇ ၃၂၈ ဆတ ေတာလနစတ ဝညာဥနဟာ အခနကာလန႕ အခကအလက ထပတကမယ ရကျမတ တရကမာ “အကတမ ” ဗး တလးလ ျဖစလာေပလမ။ - ထပေျပာဥးမယ ေတာလနေရးဆတာ နာကငေပမယ လအပတယ။ ။ ဒးၿငမးခမး ၂၇. ၃ . ၁၈

24

vufpowfaeNyDqkdwJh Akdvfa&Tref; pmtkyftwGuf rSwfcsuf ---------- aZmfvwf

ဗလေရႊမနးက သ႔စာအပက မထြကခငကတညးက သ႔ (FB) ကေန ေပါကေအာင “ေလဒ” ပန႔တြၿပး ေၾကာျငာထတေနတယ။ ဘယလပေတြ ထညသငသလတ။ ဒးယမးကေနတပ ထညမယမဟတလား။ သမဝါယမက “ ေရႊဝါဆပျပာန႔ အပခညလး” တြသ လ တြေနတယ။ ဒါေတြ ထားပါေတာ။ စစအပစ (ဗလေနဝငးစစအပစ သ႔မဟတ ဗလသနးေရႊစစအပစ) ရ႕ ခါးပကထကေန အေၾကာငးအမးမးန႔ လြငလာၾကတ စစဗလေတြ စာေရးေလရပါတယ။ စာအပထတေလရတယ။ သတ႔ေရးတာေတြမာ ထးျခား ခက သးခက ပါရေနတာ ေတြ႔ရပါတယ။

ပထမအခကက - လကရကာခပန႔ စစအပစထပသးက ထကပါးရကပါးမေရးဝတအခက။ (ႏငငေရး မလပပါဘး ဆတ ကတေပးထားရတယ၊ တကယအႏစသာရက “စစအပစဆန႔ကငေရးမလပဘး” လ႔ ဝနခထားရတာျဖစပါတယ) ဒတယ အ ခကက - မးေကာငးၿပးဓားထကခစဥကဟာေတြက စားၿမ႕ျပနတယ။ ငါသငါတတ ကြားလးထတတယ။ မဂၤလာယတယ။ သတ႔ ပခးခငးယဥဘက ခတဘ႔တက ေစာငးခတေရးတယ။ ဒအခါမာ သတ႔ ဂဏးအပစ ဆရာတပညအပစဖြ႔မႈက တြကဆလ႔ရတယ။

တတယအခကက မးေကာငးၿပး ဓားထကေနစဥက ျပညသေတြအေပၚ မကမဆးသြမး ဖႏပရမးကားခတ လမဆနမႈ ေတြကေတာ ဝနခေတာငးပနေၾကာငး၊ ေနာငတရမပါေၾကာငး ဆတာ သတ႔ ေရးတစာအပထမာ တလးတပဒမ မပါဘး။ မပါတ အျပင “တာဝနအရ/ အထကအမန႔အရ လပခရတာပါ”လ႔မကႏာေျပာငတကေလရတယ။ ထမငးေရပလာ လာလႊလပ တတၾကတယ။

တကယအေရးႀကးတာ သတ႔န႔ စစအပစထပသးထပတကတးတကစၥမာ “ဘယအခက ဘယအေၾကာငး မေရးရ”ဆတ တခကလႊတတားျမစခကက သတ႔ နညးနညးမ မေဖာကရ၊ မေကာရဘး။ ဒလကစၥေတြန႔ႏးႏြယတ ဆကစပတ ေမးခြနးမးေတြ ဆရငလညး သတ႔ ပါးပါးနပနပန႔ ေရာငတတတမးတတတယ။ စာအပထေတာ ထညေရးစရာမလဘး။ စတႀကကအကြကခၿပး ေရးလ႔ရတယ။ စတႀကကထတႏငတ ကယပငေငြေၾကးရတယ။

(ဘာေတြမေရးရဘးဆတ ပညတခကေတြအျပင) သတ႔ ဘာေတြေရးတယဆတာ စစစေရး တငရေသးတယ။ ဟက ျဖတဆတာ ျဖတေပးၾကရပလညးေပၚတယ။ ဒေတာ အခပအားျဖင လကရစစအပစထပသးက ခြငျပသေလာကပ သတ႔ ေဖာ ထတလ႔ရတယ။ ဟကခြငမျပတာ ေရးမရဘး။ ေဖာမရဘး။ ဗလေအာငႀကးစာေတြထက တခ႕စာေတြကမ ေပါကကြလဆဆ လ ထအကြမႈႀကးအတြက “လႈ႔ေဆာေရးတနဖး” တစတရာရေသးတယလ႔ ယဆပါတယ။ အခလကရ စာေရးေနတ စစအပစ ခါးပက ထက အေၾကာငးအမးမးန႔ လြငလာတသေတြ ေရးတာေတြမာ ဒလတနဖးပါရ႕လားဆတာလညး စဥးစားစရာျဖစပါတယ။

( ဗလေရႊမနးစာအပ မဖတရေသးေတာ မေျပာႏငေသးဘး) ၾကညရတာ ဗလေရႊမနးလညး ခြငျပသေလာကပ ေရးတယ ထငတယ။ ဒါေၾကာင ေခါငးစဥမာကယက ေရာငရား ေရးထားတာေတြ႕ရတယ။ “ သ၊ ကၽြနေတာႏငျမနမာႏငငအေရး” တ။ “ႏင ငေရး” လ႔ ရငးရငးေရးထားတာမေတြ႔ရဘး။ စစအပစဝင စစဗလေတြ လပတာမနသမကလညး “အမးသားႏငငေရး” လ႔ သတ႔က မဟတမဟတ ဆငးဘတတပတာ မဟတလား။ ဒေနရာမာ ေမးခငတာက ( “သ႔” ဆ “အမာစာ” ေတာငးေသးသလား၊ သကေရာ အမာစာခးျမငေသးသလား ဆတ အခကပါပ။ သကလညး “ဥက႒ႀကးက ေျဖာငေျဖာငမတမတပ” လ႔ တခါက ဆထားဖးတာရခ ေလေတာ)

ဘယလပျဖစျဖစ စစဗလေတြ ေရးတာေတြထမာ ငါစကားႏြားရေတြ၊ ကြားလးထတတာေတြက အသာထားၿပး (သညး ခၿပး) ဖတရရင တစတရာေတာ ရရမာပါပ။ အနမဆး သတ႔ဆႏၵ သတ႔သေဘာထားေတာ သရတာေပါ။ ဗလေရႊမနးဟာ စစ ဗလ(ေဟာငး)ခရနပ၊ အမားျပညသေတြဖတႏငေအာင အခမထတေဝသငတယ၊ သ႔မဟတ တနဖးနညးနညးန႔သာ ေရာငးခသင တယ။ ဗလထြနးၾကညတ႔၊ ဗလခငညြန႔တ႔ ေထြလကာလေတြက မတနမရာ ေစးႀကးလြနးေနတယ။ (ေဇာလတ)

25

tpkd;&ppfwyf rkdif;acgifwGif vlowfjcif; rSwfwrf; ausmfZifrif;

ဒကၡသညစခနးထက ကခငအရပသား ၃ ေယာကက ဥပေဒမဖမးဆးသတျဖတလကေၾကာငး ထငရားသညအတြက တပရငးမး အပါအဝင စစေပါငး အစးရစစသား ၆ ေယာကက ၂၀၁၈ ခႏစ ဇနနဝါရလ ၁၉ ရကေန႔တြင ေထာငဒဏ ၁၀ ႏစစ အျပစဒဏ ခမတလကသည။

ထးျခားေသာသတငးပင။ အစးရစစတပက အရပသားေတြက ဥပေဒမသတျဖတမႈေတြက ဒႏငေဒး။ သ႔ေသာ အရပသားက စစသားက သတ

ေသာေၾကာင စစသားတေယာက အရာရတေယာကက အေရးယလကသညဆသညက ရာမရားဘျခငး။ ယခေတာ စစတပအရာ ရႏင စစသားေတြ ရမးရမးကားကား ဖမးဆးလသတမႈက ဝနခလကသညက ထးျခားသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ဝနခလကျခငးမာ ကခငလမႈေရးအဖြ႔အစညးတ႔၏ ၾကးပမးမႈေၾကာင ဖးဖမရသညအဆးတြင ဝနခရျခငးျဖစေၾကာငး အမႈက စစမးေလလာၾကည ေသာအခါ ထငရားလာသည။ ၄ငးအျပင စစတပက အေရာငတင ေပါလစတကေပးေနေသာ ၂၀၀၈ ေျခဥၾကးကင ဒမကေရစ ေခတၾကးတြင တရားမတမႈက ေဖာထတအေရးယ၍ ရလာသေယာငေယာင ဟနေရးျပလျခငးသညလညး ထစစအရာရ တပသား မားက ျပစဒဏခမတလကျခငး၏ ရညရြယခကတခ ျဖစပရသည။ သ႔ေသာ ထစစအရာရ စစသားတ႔က အမနတကယ အျပစ ေပး အေရးယျခငးရမရကကား ကခငအရပသားတ႔က သသယၾကးစြာရၾကေလသည။ ဒါလညး လထနညးန႔ ဆကလကစစမးၾက ရင တကယတမး ေထာငခမခ ရငးရငးလငးလငး သႏငပါသည။ အမနတရားဟာ ဖးကြယလ႔ မရစေကာငးပါ။ မႈခငးျဖစစဥ

၂၀၁၇ ခေမလ ၂၅ ရက ညေနပငးတြင မငးေခါင စစေျပးဒကၡသညစခနးမ အငခြမဂမေအာင Nhkum GamAwng၊ အသက ၃၁ ႏစ၊ မရနဘရနဆငး Maran Brang Seng အသက ၂၂ ႏစ၊ လဗေနာခြမ Labya Naw Hkumအသက ၂၇ ႏစတ႔ သည မငးေခါငမ ၃ မငခန႔ေဝးေသာ ခါပရနရြာသ႔ ထငးသယပ႔သည အလပလပကငျပး ျပနအလာတြင ခလရ ၃၁၉ မ စစသား မားက ဖမးဆးေခၚေဆာငသြားခၾကသည။ ထသ႔ဖမးဆးေခၚေဆာငသြားေၾကာငး ျမငသတ႔က ဒကၡသညစခနးသ႔ အေၾကာငးၾကား ခၾကသည။ စစတပဖမးလင ျပနလမးမရတတသညက အေတြ႔အၾကမားလျပျဖစေသာ ကခငအရပသားတ႔က သၾကသည။ ထ႔ ေၾကာင ျပနခနတန၍ ျပနမေရာကေသာအခါ အပတျပငး လကလရာေဖြၾကသည။ စစတပကဖမးသြားေၾကာငး အတအကသ ထားျပး ျဖစေသာေၾကာင ခလရ ၃၁၉ သ႔ သြားေရာကေမးျမနးသည။ တပရငးမးကယတငက ထကခင အရပသားတ႔က မသ ေၾကာငး၊ ဖမးဆးထားျခငး မရေၾကာငး ေျပာငေျပာငတငးတငး ျငငးဆနခေလသည။ စစတပက ေျပာငေျပာငတငးတငး ျငငးလႊတ လကျပဆလင အသကရငဖ႔လမးနညးပါးသြားျပ ျဖစေၾကာငး ရြာသားေတြသၾကသည။ သ႔ေသာ မတရားခရသညက မားလျပျဖစ

26

ရာ သညတခါ ရေအာငေဖာထတမညဟ စတပငးျဖတၾကျပး ေပာကေသာသတ႔က ေတာနငးရာေဖြခၾကသည။ တေနကန တေန ခနးလကလရာေဖြျပးေနာက ေတြ႔ခၾကရသညမာကား ေပာကဆးသတ႔၏ ရပအေလာငးမားသာျဖစၾကသည။ မငးေခါငစစေျပး ဒကၡ သညစခနးႏင ၃ မငခန႔အကြာတြင ကငးတးျမႇပႏထားေသာ ရပအေလာငးမားျဖစသည။ ထသ႔ေသာ အမႈအခငးမားျဖစပြား ေသာအခါ သာမနအရပသားမားအေနျဖင အစးရစစတပက အနတဗလျပျပး အျဖစမနေဖာထတရသညမာ အလြနခကခသည။ မေအာငျမငသညက မားသည။ ေငြကနေၾကးက စကခေပးမညသကလညး သပမရ။ အလခရသညကလညး ထငသေလာက မလြယ။ သညၾကားထ သညလကစၥမးက ဥးေဆာငဥးရြကျပသမားမာ အသကအႏရာယႏင ရငဆငရတတေသးသည။ လက နကကင စစပြျဖစေနေသာ တငးရငးသားေဒသက မဆထားႏင။ ၂၀၁၀ ခႏစ စကတငဘာလ ၄ ရကေန႔က ပခးျမ႕ ဇငးဂႏငး အရပက လငယႏစေယာကျဖစသည အသက ၂၃ ႏစအရြယ ေအာငသဟနးႏင အသက ၁၉ ႏစအရြယ စးပငေဇာတ႔က အငးတ ေကာအေျခစက ေျချမနတပရငး ခမရ ၁၀၁ မ ဗလၾကးသဒၶစးႏင အရာရတပသားမားက ျမ႕လယေခါငတြင ဝငးဝနးပစခတ သတျဖတမႈကပင တရားမတမႈရေအာင ေဖာထတမေပးႏငခ။ စစတပအရာရတ႔က ျမ႕တြငးဝငျပး ရမးရမးကားကား သတျဖတ ခသညအျပင အရပသအရပသားတ႔ကပါ ေသနတေထာငေဖာကျပး စနေခၚျခမးေျခာကသညက ခခၾကရဖးသည။ ထလသတမႈက ၾကားသရေသာအခါ သတ႔တညေထာငခေသာ ဗမာတပမေတာသည လမးမေတာဖးတတဂဏး ျဖစသြားျပဟ ရေဘာသးကပဝင ဗလမးခပေကာေဇာက သတေပးခဖးသည။

သ႔ေသာ ယချဖစစဥမာ မတရားသတျဖတလကေၾကာငး ထငရားလြနးေသာေၾကာင သကဆငသမသားစႏင လမႈေရး ဘာသာေရးအဖြ႔အစညးမားက အဆငဆင တကတငၾကားခၾကသည။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒေအာကက ဒမကေရစက အေရာင တင ေပါလစတကလေသာ အစးရႏင တပမေတာတ႔သည ထအမႈက မလႊသာမေရာငသာသညအဆးတြင စစေဆးေပးဖ႔ သေဘာ တခရသည။ သ႔ေသာ အမားျပညသေရ႕ေမာကတြင မစစေဆးရ။ အမားျပညသတ႔၏ တရားရးျဖင မစစေဆးရ။ မသားစဝငႏင အရပသား ဆယဂဏနးမကသာ တကေရာကနားေထာငခြငျပကာ အရပသားထက အေရအတြကပမေသာ စစအရာရႏင ေထာကလမးေရးတ႔ျဖင ျခရကာ စစခရးဖြ႔ စစေဆးခၾကသည။ တရားသၾကးသးဥးမာလညး စစဘကအရာရမားသာျဖစသည။ ခရးဥက႒မာ ေထာကပ႔တပက ဗလမးၾကး ခငေမာငဥး။ အဖြ႔ဝင ၁ မာ သခပကာတပမ ဗလမးၾကး ႏငဝငးသနး။ အဖြ႔ဝင ၂ မာ စစေျမျပငအငဂငနယာတပမ ဗလမးၾကးျမငေအာင။ သတျဖတခပ

စစခရးတြင တရားခတ႔၏ ထြကဆခကမားက ဆကစပလကေသာအခါ ေအာကပါ ဇာတလမးေပၚထြကလာသည။ ယခ ဆကေရးမည တပတြငးဇာတလမးသည ေထာငဒဏ ၁၀ ႏစစ ျပစဒဏခမတခခရေသာ တပရငးမး ဗလမးေဇယာဥး၊ စစ ေၾကာငးမး ဗလၾကးလႊမးမးေအာင၊ ဗလၾကးေကာဇငျမင၊ ဗလၾကးမးသေဇာ၊ ဒတပၾကပ ရငးထကေအာင၊ တပသားျဖးကတ႔၏ ဝနခခကမားကဆကစပေရးသားထားျခငးျဖစသည။

၂၀၁၇ ခႏစေမလ ၂၅ ရကညေနတြင မငးေခါငရြာထပတြင လညးျဖငျပနလာေသာ ရြာသား ၃ ဥးက စစတပက ဖမးဆး ေခၚေဆာငလာခသည။ ေမလ ၂၅ ရကညတြင စစေဆးေမးျမနးခသည။ ေမလ ၂၆ ရကမနကခငး ၁၀ နာရခြခန႔တြင အငခြမဂမ ေအာငက ေသနတဘယလပစရသလဟ ေမးျမနးရာ တပသားျဖးကက ေသနတပစပပစနညးက ျပသသည။ တပသားျဖးက၏ အဆအရ (လျခေရးခလတ ပတထားဖ႔ေမေနခသျဖင မေတာတဆ ကညဆနထြကသြားရာ) အငခြမဂမေအာင၏ ညာဘကရငအ က ကညဆနထမနေသဆးခသည။ ထျဖစစဥက အထကအရာရက အစရငခရာ စစေၾကာငးမး ဗလၾကးလႊမးမးေအာငသည ဗလ ၾကးေကာဇငျမင၊ ဗလၾကးမးသေဇာတ႔ႏင တငပငေဆြးေႏြးခသည။ အျဖစမနက လသကနလင ရာထးျပတႏငသည။ ထမငးအး ကြႏငသည။ သတ႔ထမငးအးႏင မကျမငသကေသ ရြာသားႏစဥးျဖစေသာ မရနဘရနဆငး၊ လဗေနာခြမတ႔၏ အသကက ခနစက တငးထြာရေသာ ေဆြးေႏြးပြျဖစသည။ ေနာကဆးတြင သတ႔၏ ဆငျခငတအားသည ထမငးအးဘကသ႔ အေလးသာသြားေသာ ေၾကာင မကျမငသကေသႏစေယာကျဖစေသာ မရနဘရနဆငးႏင လဗေနာခြမတ႔ကပါ သတျဖတဖ႔ ဆးျဖတလကၾကသည။ ဒါ No Man Land Area

မရနဘရနဆငးႏင လဗေနာခြမတ႔က သတျဖတလေသာလညး စစတပသေဘာအရ အထကအမန႔မရဘ ဘာမမလပရ

ေသာေၾကာင တပရငးမး ဗလမးေဇယာဥးက တငျပသတငးပ႔ခငးလကၾကသည။ ဗလမးေဇယာဥးက “အဒေကာငက ေျပာလက စမး၊ No Man Land Area ကြ၊ ေၾကးနနးတငတတရင ရတယ၊ ကယအတြကေတာင ေကာငးတယ” ဟေျပာကာ ဆဆ ၾကမး ေမာငးလႊတလကသည။ ဗလမးေဇယာဥးက ထသ႔ ဆဆၾကမးေမာငးအမန႔ေပးေသာေၾကာင ဗလၾကးလႊမးမးေအာင၊ ဗလၾကး

27

ေကာဇငျမင၊ ဗလၾကးမးသေဇာ၊ ဒတပၾကပရငးထကေအာင၊ တပသားျဖးကတ႔ စစဥေဆာငရြကကာ မကျမင သကေသရြာသား ႏစေယာကျဖစေသာ မရနဘရနဆငးႏင လဗေနာခြမတ႔အား ရကစကစြာ သတျဖတသတသင လကၾကေလသည။ သတ႔အတြက လ ၂ ေယာကက သတျဖတရသညမာ ၾကကတေကာင၊ ဝကတေကာငက သတရတာေလာကေတာင မခကခလသလပင။

တပရငးမးဗလမးေဇယာဥး၏ No Man Land Area ကြ ဟေသာစကားသည သာမန အရပသအရပသား ေကးရြာ သားတ႔အေပၚတြင ထားရေသာ စစဗလစစသားတ႔၏ စတေနသေဘာထား (Mind-set) က ကြကကြကကြငးကြငး ေဖာျပေသာ စကားျဖစသည။ No Man Land Area ဟသည လမရေသာေဒသ ျဖစသည။ အရပသား မလာရေသာ ေဒသျဖစသည။ လမရ လကြယေသာအရပတြင သတ႔လပခငတာ လပသည။ လမျမငေအာင ပတေလာငသတျဖတႏငလင ဘာမ ျပနာမရ။ ဘာမ စးရမစရာမရ။ သတခငသတ၊ သတလ႔ရသည။ လမျမငဖ႔ အေရးၾကးသည။ လျမငသြားလင ျမငေသာလကပါ အစေဖာကႏင ဖ႔လသည။ သပနပါ၊ လကနကလလ႔ပါဟ ေၾကးနနးတငလကလင ရာထးပငတကႏငေသးသည။ အစးရစစတပသည လမျမင မကကြယရာတြင အလားတျပစမႈမးကးလြနၾကသညမာ အေျမာကအျမားျဖစသည။ စစတပသည ဘယေတာမ ဝနခရးမရ။ အျမဖးအပကာကြယခသညသာ ျဖစသည။ စစဆငေရး၊ နယေျမရငးလငးေရးက အေၾကာငးျပျပး ဘယအရပသားမ ဝငထြကလ႔ မရေအာင အလပတထားေသာ နယေျမတငးတြင စစတပကကးလြနတတေသာ ရာဇဝတမႈတ႔မာ မနးဆမရေအာင အကန႔အ သတမလသည။

၂၀၁၇ ခစကတငဘာလတြင ထအမႈက စစေဆးျပးဆးခသည။ သ႔ေသာ အမန႔မခမတခ။ အထကအမန႔ ေစာငရဥး မညဟဆကာ ဆငးငခသည။ ယခ ႏငငေရးရာသဥတတြင ခေကြးဖ႔ လလာေသာအခါတြငမ ထသမားေထာငဒဏ ၁၀ ႏစစ က ခၾကသည။ ႏငငေရးရာသဥတေၾကာင ခေကြးရနလအပလာေသာေၾကာင အလငစလျပမေၾကာငး ထငရားေသာအခက တခက က ေထာကျပလသည။ ထအမႈက လာေရာကနားေထာငရန သကဆငရာေဆြမးမားက ေနာကဆးစရငခကခမညေန႔မတငမ တရကသာ ၾကအေၾကာငးၾကားခသည။ အထကကအမန႔က ကပေရာကလာျပး ခကခငးစရငခကခရမညဟဆေသာေၾကာင ၾက တင အေၾကာငးမၾကားႏငခပါဟ ဆသည။ ၃ လလးလး ဆငးငျပးကာမ အဘယေၾကာင ရတတရကခကခငး အျမနဆး စရင ခကခလရပါသနညး။ အေၾကာငးရေပမည။

ယခအမႈတြင တရားခမားက ေထာငဒဏ ၁၀ ႏစစ ျပစဒဏခမတခေသာလညး အမနတကယ ေထာငသြငး အျပစေပး ခငမေပးမညဟ ေသဆးသတ႔၏ မဘေဆြမးမားႏင ေဒသခလၾကးမားက မဒယာမားတြင ထတေဖာေျပာဆၾကသည။ စစတပ က သတပါသညဟ ထတေဖာဝနခလာရသညကကပင အေၾကာငးအမးမးေၾကာင ျဖစသည။ ေသဆးသ၏ မသားစမား ေဆြမး မားႏင အရပဖကလမႈေရး အဖြ႔အစညးမား၏ အမနတရားေပၚေပါကေအာင မဆတမနစၾကးပမးၾကေသာ ဇြႏငသတ၊ ရြာသား ၃ ေယာကက စစတပကဖမးဆးေခၚေဆာငသြားေၾကာငး မကျမငရြာသားမား အထငအရားရေနချခငး၊ အရပဘက အပခပေရးသ မားမားသည ယခင အစးရမားလကထကကကသ႔ စစတပႏင တေသြးတသားတညးရမေနဘ၊ စစတပက စတမခရေသာ အမန တရားျမတႏးသတခ႕ ရေနျခငး၊ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ၏ ၾကးကငဒမကေရစစနစေအာကတြင စစတပက သတျဖတေသာလညး အမနတရား ေပၚေပါကႏငပါေပသညဟ မဒယာႏင ႏငငတကာက ထငေယာငထငမားျဖစေစလျခငး စေသာအေၾကာငးေၾကာငး ေၾကာငသာ မတတသာ၍ ဝနခလကၾကရျခငးျဖစသည။ အလားတအျခားအမႈမားက စစတပက ဝနမခဘ ဘးကြယထားၾကသည မား အထငအရားရေနဆျဖစသည။ ေရခေတာင၏ထပဖားသာ

ယခအမႈသည စစတပကကးလြနခေသာ အျခားအမႈေပါငးေျမာကျမားစြာႏင ႏႈငးစာ၊တငးတာၾကညလင ေရျပငေပၚ တြင ေတာငပ႔သာသာေလာကသာ ျမငရေသာ ဧရာမေရခေတာငၾကး၏ ထပဖားႏငသာ တပါသည။ စစတပကးလြနခေသာ အမႈေပါငးမားစြာသည ပငလယသမဒၵရာၾကးေအာကတြင အလြယတကမျမငသာေသာ ခရမားပမာ မေရမတြကႏငေလာက ေအာင ေျမာကျမားစြာ ရေနပါေသးသည။ ယခလသရငၾကားျဖစလာေသာ ဤအမႈတခမာ အကယစငစစ ကမးေျခတြင ေမာတင လာေသာ ခရေလးတခမေလာကသာျဖစပါသည။

၂၀၁၅ ခဇနနဝါရလ ၁၉ ရကေန႔ညတြင ရမးျပညနယ မဆယခရင ေကာငးခါးေကးရြာတြင အသက ၂၀ ဝနးကငအရြယ ေစတနာဝနထမးေကာငးဆရာမေလး ႏစေယာကျဖစၾကသည မရနလရာႏငတနေဘာငေခါနနနစငတ႔က မဒမးကငသတျဖတ လကသညအမႈသည လကသညမေပၚခ။ မဒမးကငသ ဗလမး သ႔မဟတ ဗလၾကးသည လားရးစစေဆးရတြင သြားကကခရ သညဒဏရာျဖင ေရာကလာသညဟ သတငးထြကေပၚလာခသညတင တရားခက မေဖာထတႏငခ။ ထအမႈသည အမထသ႔

28

စစဗလစစသားမားဝငေရာကသြားချပးေနာက မဒမးမႈႏင လသတမႈ ျဖစပြားခေၾကာငး မကျမငသကေသ အမားအျပားရလကႏင အမနတရားမေပၚေပါကဘ ထနခနဖး ကြယခရေသာ အမႈတချဖစသည။ ဆငေကာငၾကးတခလး ျမငလကပါလကႏင ဆငေျခ ရာမျမင ဟဆကာ လကသညေပာကခရသည။

၂၀၁၅ ခ ဧျပလ ၁၃ ရကေန႔တြင မးေမာကျမ႕နယ၊ ႏြမလနးေကးရြာမ အသက ၇၃ ႏစအရြယ ေလျဖတျပး နာလန ထကာစ အဖြားအ ေဒၚေဖာခြနလ Hpauhkun Lu က စစသားတေယာကက မဒမးကငရန ၾကးစားအားထတခသည။ အမႈက မညမ ထငရားသနညးဆေသာ (မရေသစကား) အဖြားအ၏ ကယေပၚတြင တကခြထားေသာ စစသားက ရြားသားမားက လကပး လကၾကပ မချခငးျဖစသည။ ထအမႈက မကျမငသကေသမားက တရားလျပကာ တရားစြဆခသည။ မတရားအျပခရသ ေဒၚ ေဖာခြနလသည ယခအခါ သဘာဝက မလြနဆနႏငေသာေၾကာင လၾကးေရာဂါျဖင ကြယလြနခေချပ။ တငၾကားထားေသာ အမႈ ကား အေျဖမ ထြကႏငပါေသးေခ။

၂၀၁၁ ခ ေအာကတဘာလ ၂၈ ရကေန႔တြင မးေမာကျမ႕နယ၊ ခငဘန ေကးရြာအနး ေတာငယာခငးတြင ေနထငသည ကေလးတေယာက၏ မခင အသက ၂၈ ႏစအရြယ ဆြနလြတရြယဂာက ခလရ ၃၂၁ မစစသားမားက ေျပာငးဖးခငးထမ ဖမးဆး ေခၚေဆာငသြားခသည။ ဆြနလြတရြယဂာ၊ သ႔ခငပြနးန႔ သ႔ေယာကၡမေယာကား။ သတ႔က KIA ႏငအဆကအသြယရေၾကာငး မသကၤာဟဆကာ ေျပာငးဖးေတာငးမားထမးရြကျပး လကပ႔ၾကရနစစသားမားက ေခၚခၾကသည။ (KIA န႔မသကၤာဟလညး ဆေသး၊ ေျပာငးဖးေတာငးလညး ထမးရြကခငးရေသး။) ေယာကားႏစေယာကက ထြကေျပးလြတေျမာကလာၾကေသာလညး ဆြန လြတရြယဂာကား ဘယေသာအခါမျပနမလာခေတာေခ။ ထြကေျပးေသာ ေယာကားႏစေယာကကလညး ေသနတျဖင လကလ ပစခတခေသးသည။ ေနာကရကမားတြင ဆြနလြတရြယဂာ ျပနေရာကမလာေသာေၾကာင စစတပေရ႕တြင သြားေရာက ေခာငး ေျမာငးၾကညရရာ ရကေပါငးအတနၾကာပင ေတြ႔ျမငခၾကရေသးသည။ ေနာကဆးတြငကား စပစျမပစေပာကကာ ျပနေပၚမလာ ေတာေခ။ ထအမႈက အၾကမၾကမတငၾကားအမႈဖြငေသာလညး အေရးယမေပး၊ စစမးစစေဆးမေပး။

၂၀၁၂ ခႏစေအာကတဘာလ ၁၂ ရကေန႔တြင ဖားကန႔ျမ႕၌ ကးတနးေကာငးသ ဂာဆငးအနက စစတပကပစခတ ေသာ ကညဆနထမနေသဆးခသည။ ဖားကန႔ေမာဝနးကခငႏစျခငး ဘရားေကာငးရ ဒကၡသညစခနးႏင အစးရမလတနးလြန ေကာငးတ႔အၾကားသ႔ အစးရစစတပက လကနကၾကးလကနကငယမားျဖင ပစခတစဥမာ ကညဆနထမန ေသဆးချခငးျဖစ သည။ အရပသားမားရေသာေနရာတြင လကနကၾကးလကနကငယမားျဖင ပရမးပတာပစခတမႈေၾကာင ထမနေသဆးရျခငး ျဖစသည။ တကပြျဖစပြားေနျခငးမဟတ။ သပနစခနးမဟတပါေခ။ ထအမႈႏငပတသက၍ ဖခငျဖစသဥးဘရနေရာငက သမၼ တႏင အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငတ႔သ႔ တငၾကားစာေပးပ႔ခသည။ ထသ႔တငၾကားချခငးေၾကာင စစမးအေရးယမႈမး ကကား မျပလပခ။ တငၾကားသဥးဘရနေရာငကသာ တပမေတာက မဟတမမနစြပစြသညဟဆကာ စစတပက အမႈဖြငတရားစြ ခသည။ သမၼတႏင အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရငတ႔ထ တငၾကားခေသာစာသည တရားခဟစြပစြျခငးခရေသာ တပမ ေတာ၏ အရာရမား လကဝယသ႔ မညသ႔မညပေရာကရသြားခပါသနညး။ အလားတျဖစရပေတြက နယစြနနယဖားတငးရငးသား ေဒသအားလးမာ အနညးႏငအမားဆသလ ေတြ႔ျမငၾကရသည။ မၾကာခငကလညး KNPP တပသား၃ေယာကႏင အရပသား ၁ေယာကက အစးရစစတပက ဖမးဆးသြားသည။ ျပနလႊတေပးဖ႔ေတာငးဆေသာအခါ အရးကသာ ပလငးေလးေတြႏင ထညပ႔ေပးလကသည။ ကပါၾကးသညလညး စစတပလကခကျဖငေသဆးခရသည။ အမႈမနမေပၚေပါကခ။ ေဒၚခငဝငးသည ရအဖြ႔လကခကျဖင ေသဆးခရ သည။ စစမးအေရးယမႈမရခ။

ထစစတပသည ၁၉၈၈ ခတြင ျပညသမားက ေထာငေသာငးခသတျဖတခသည။ ထစစတပသည ၂၀၀၇ ခႏစတြင သဃာမား၊ ျပညသမားက သတျဖတခသည။ ထစစတပသည သတ႔ရာသကပနစးမးအပခပခြငရမည အေျခခ ဥပေဒ တရပက ေရးဆြကာ အရပသားအစးရမနသမ ရပေသးအစးရျဖစေအာင ၾကးကငျခယလယေနေပသည။

29

ဗလရထြဋစဥးစားနညးဟာ တကယေတာ စစအပစစဥးစားနညးပါပ ေကာသကေအာင -------- (၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၁၄ ရက)

သမၼတဗလသနးစနလကထက ျပနဝနေဟာငးဗလရထြဋဟာ စစအပစရ႕ တရားဝငေၾကညာမထားတ ေျပာခြငရသျဖစတယ။ သယထားတ အထငကေတာ ႀကဖြ႔ပါတတ႔၊ စစတပတ႔န႔ ကငးရငးေလဟနန႔ လြတလပစြာေဝဖနေရးသားသ စတငဖမးထား တယ။ ဘယလပ အသြငယထားပါေစ၊ မေကာငးဟာ ေသတာေတာင သ႔ကယေပၚက အကြကေတြက မေျပာငးႏငသလပါပ၊ စစအပစရ႕ အကးစးပြားန႔ပတသကလာရင သတ႔ အေပြးေတြအကြကေတြဟာ ဖးမရဖမရ ေငါေလာေပၚေနမာသာ ျဖစပါတယ။

ဘဘစန႔ (၁၃-၄-၂၀၁၈) ဒဘတမာ ဗလရထြဋက ကာခပဗလမငးေအာငလႈငဟာ “၂၀၂၀ မာ သမၼတေလာငးျဖစလာ ႏငတယ” လ႔ ရညမနးခကဆတာက ေျပာသြားတယ။ ဒလ ေလလႊငသြားမႈက အနညးဆး ျဖစႏငေျခ ႏစခ ပါရႏငပါတယ။ တခက ဘကအသးသးက ဘယလတ႕ျပနမလဆတာက တးေခါကလကတာပ။ အျခားတခကေတာ ႀကတငဝါဒျဖန႔လကတာပ။ ဒႏစခအေပၚ ဘကအသးသးက တ႕ျပနလာမယ တ႕ျပနခကေတြက စစအပစန႔စစတပက သခငတာလ႔ ယဆရပါတယ။ စစေျမ ျပငမာ မသကၤာတေနရာက ပစရငးၾကညလကတသေဘာေပါ။ (searching fire) လပတ သေဘာပါပ။

စစအပစအဖ႔ စစတပအဖ႔ “ဒတယသမၼတေလာငးတစဦး” ဆတာ အၿမတမး သပတဝငအတဝငရထားတ အခြငထးခ ေဝစ ျဖစတယ။ ဒအတြက ဘာမ ထးထးေထြေထြ သာဓကျပစရာမလပါဘး။ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၆၀ ရ႕ ပဒမခြ (က) ပဒမ ခြငယ (၃) က ဖတၾကညရင အလြယသႏငတယ။ အဒပဒမ ၆၀ ရ႕ ပဒမခြ (ဂ) မာလညး ဒတယသမၼတတဦးစက “လြတေတာ ကယစားလယထကျဖစေစ၊ လႊတေတာကယစားလယမဟတသမားထကျဖစေစ ေရြးခယတငေျမာကႏငတယ” လ႔ ျပ႒ာနးထား တယ။ ဆလတာက ပဒမ ၅၉ ပါ ျပ႒ာနးခကေတြန႔ ကကညရင စစအပစန႔စစတပက သေဘာကႏစၿခကသက ဒတယ သမၼတ တငႏငတယ ဆတာပျဖစတယ။

ဗလရထြဋရ႕ေျပာစကားမာ ထပပါတာက ဒတယသမၼတေလာကန႔ တငးတမေနတာမဟတဘး။ သမၼတျဖစဖ႔အထ သ က ေလသပစသြားတာ။ ဒေျပာၾကားခကက “ဗလေရႊမနး” ကေတာင သတေပးသြားသလား ေတြးထငရတယ။ ဒလ ဘာေၾကာင ေတြးထငရသလဆတာ ပေပၚေအာင ဘဘစကေမးတာက ဗလရထြဋ ျပနေျဖတာထက တခ႕က ေကာကႏတျပပါမယ။

“ဗလခပမးႀကးသနးေရႊက ဗလခပမးႀကးမငးေအာငလႈငက တပမေတာကာကြယေရးဦးစးခပအျဖစန႔ ေရြးခယ တာဝနေပးတအခနမာ တပမေတာက ေခါငးေဆာငဖ႔အျပငက ကၽြနေတာတ႔ ဦးသနးစနတ႔၊ ဦးေရႊမနးတ႔ ေခတလြနကာလမာ ႏငငေခါငးေဆာငကပါ လႊေျပာငးတာဝနေပးႏငဖ႔အတြက လာထားခတယလ႔ သးသပပါတယ၊ ဒါေၾကာငမ႔ ဗလခပမးႀကး မငး

30

ေအာငလႈငဟာ ၂၀၂၀ ေရြးေကာကပြလြနမာေတာ တပမေတာသားလႊတေတာကယစားလယအစအဖြ႔က တငသြငးမယ ဒသမၼတ ျဖစလာႏငတယလ႔ သးသပပါတယ” တ။

ဒေတာ ဘဘစ ဒဘတမာ ဗလရထြဋ စဥးစားတြကခကျပသြားတာေတြက ၾကညရင စစအပစန႔ စစတပရ႕ ေရ႕ေျခလမး က တြကခကမနးဆႏငပါတယ။ ေနာကတစခက ျမငေတြ႔လကရတာက ဗလရထြဋရ႕တြကကနးထမာ ထညေျပာမသြားတအခက တခကေတာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးကစၥပ။ ၂၀၂၀ မတငခငမာ ၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒျပငဆငႏငမာ မဟတေသးဘး ဆတ ယၾကညမႈန႔ သ႔တြကကနးေတြက ချပသြားတ အခကျဖစပါတယ။ ဒါအျပင ဒေန႔ တငးရငးသား ေတာလနေရး လကနက ကင အငအားစေတြန႔ ဒမကေရစအငအားစေတြက ဗမာျပညရ႕ အဓကျပနာဟာ ၂၀၀၈ ျပငဆငေရးျဖစတယ။ ၂၀၀၈မာ စစ တပက အမးသားႏငငေရး ဥးေဆာငေရးအခနး၊ အခနမေရြး ကာကြယေရးဥးစးခပက အာဏာသမးႏငမႈ၊ လႊတေတာတငးရ႕ အမတဥးေရ ၂၅ ရာခငႏႈနးက ကာကြယေရးဥးစးခပစတႀကက ခန႔ခြင၊ လလယပငခြငစတ စစတပက အရာရာ လထအထက ေရာကေနမႈေတြက ျပငလ႔မရေအာင လပထားၿပး ကနတ အဓကမကတ ဥပေဒေတြက ျပငတာ၊ ျဖညတာ ျဖတတာေတြက ျပငလ႔ရတယဆတာေတြက ေထာကျပၿပး ၂၀၀၈ ျပငလ႔မရေအာင လပထားတာက “မဟတေလသေယာင” ၂၀၀၈ တကဖက ေရးေလထက ရႏငသေလာက ေလာပါးသြားေအာင၊ ျပညသထမာ ႐ႈပေထြးသြားေအာင ဗလရထြဋက စစအပစအႀကက လပျပ ေနတာသာျဖစတယ။

စစတပန႔စစအပစက သတ႔ သပတဝငအတဝငရထားတ ဒတယသမၼတေလာငးက သမၼတျဖစလာေစဖ႔ဆရင ဒခပပါတ က ေပးတ မေတြကြသြားေစဖ႔န႔ တငးရငးသားပါတေတြရ႕(၂၀၇ ေနရာ) မက ေမာမနးၿပး၊ ႀကဖြ႔မ၊ စစတပမ (၁၆၆) မန႔ေပါငးၿပး ဒခပပါတကယဥဖ႔ စဥးစားတြကခကေနၾကတာ ေျခလမးျပငေနၾကတာ ထငရားတယ။ ဒါေၾကာင ဒခပပါတအစးရရ႕ လကရ ေဆာငရြကခကေတြက အပခပေရးယႏရားအတြငးကေရာ အျပငကပါ ရႏငသမ နညးလမးေပါငးစန႔ အမဖကသလ ထးႏကေန တာေတြက “၂၀၂၀ ေရြးေကာကပြ” ဆတ အခကန႔ ဆကစပၾကညလကရင ဘယသ႔ လကခကလ၊ လကသညဘယသလဆတာ အထငအရားျမငေတြ႔ႏငပါတယ။

ဗလရထြဋစဥးစားနညးဟာ တကယေတာ စစအပစစဥးစားနညးပါပ။ အခငအမာအခကအလကန႔ အေျခအေနအေပၚမ တညၿပး၊ ဆးျဖတလပကငပေတြဟာ အေပၚယ ကြျပားေကာငးကြျပားေနမာျဖစေပမယ အရငးချဖစတ “၂၀၀၈ အေျခခဥပေဒ” တညတခငၿမေရးဆတာမာေတာ သတ႔ဟာ ဘယသခြခြ ဒ႔မကြ ဆတာလ ညညြတေနၾကမာပါ။ စစအပစရ႕ အတတ၊ ပစၥပၸန၊ အနာဂတ အကးစးပြားက ထနးသမးကာကြယနငမယ သမေမြ႔တအငအား(soft power)ဟာ “၂၀၀၈အေျခခဥပေဒ” ျဖစၿပး၊ မာေကာအငအား (hard power) ကေတာ စစအပစက ခါးပကေဆာငတပသဖြယ ကပခြစးထားတာခေနရတ စစတပႀကးပ မဟတပါလား။

ဒကေန႔ စစအပစရ႕ေလဟာ ဒထးဝါးႏစေခာငးအကအညန႔ သငျမတေရးေလလႈငးက စးၿပး ျပညသေတြရ႕ေရြးေကာက ပြဆႏၵက ပမာမခန႔လပေနတာ၊ ျပကရယျပေနတာ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင “ ျပညသန႔အတ” တ႔ “စေပါငးအငအား”တ႔ ဆတာ ေတြက စကားအရ ဝါဒျဖန႔ရသကသက မဟတဘ၊ ျပညသန႔ အတခစား၊ ျပညသန႔အတတကပြဝင၊ ျပညသန႔အတေအာငပြခႏငဖ႔ လကေတြ႔ကက ျပငဆငၿပး ျပတျပတသားသား လႈပရားဖ႔ လအပေနၿပပါတယ။

မေကာငးဟာ ေသတာေတာင သ႔ကယေပၚက အကြကေတြက

မေျပာငးႏငသလပါပ၊ စစအပစရ႕ အကးစးပြားန႔ပတသကလာရင သတ႔ အေပြးေတြအကြကေတြဟာ ဖးမရဖမရ ေငၚေလာေပၚေနမာသာ ျဖစပါတယ။

31

trSwfw& AkdvfaZ,s Nidrf;armifOD; ဗလေဇယ ကဆးခေသာ အႏစငါးဆယေျမာက အထမးအမတ

(၁၆-၄-၂၀၁၈ ေန႔သညကား…. ဗလေဇယ ကဆးခေသာ အႏစငါးဆယေျမာက အမတတရေန႔ ပငျဖစသည။ ႏစေတြ .. လေတြ ..ၾကာချပျဖစေသာလညး ကနရစတရေဘာေတြန႔ ေတာလနတမးဆကေတြရ႕ရငထမာေတာ သ႕ဝညာဥက ရငသနဆ.. စနမနာ ယရမည ကြနျမနစတေယာကအျဖစ…လြမး.တသသႏင အမတတရ ရေနဆပငျဖစသည။ ဓနရငေပါကစ ပညာတတလတနးစား ဘဝကစြန႕လႊတျပးပစၥညးမလတနးစားဘဝကခယဖ႔ ေတာလနေျပာငးလလာခရသည သ႕ဘဝရ႕ခ ရးကေတာ နာကငမႈေတြႏင ပင……မနတငးၾကားမာ ပြငခရေသာ ႏငးဆတပြငလ ဒဏရာဒဏခကေတြန႕သာ ရငသနခရသည။

သကား…တေထာငသးရာျပညအေရးေတာပတြင ပါဝငခသည…ေတာလနေသာ ပညာတတတေယာက….။ တဆက ထညး ဖကဆစဂပနေတာလနေရးႏင ျပညတြငးေဖာကျပနေသာအစးရအဆကဆကက ေတာလနသည ေရရညလကနကကင တကပြတြင ပါဝငရငး ဂဏေျပာငစြာ အသကေပးလသြားခေသာ သမငးအစဥအလာရသည ကြနျမနစေခါငးေဆာင တေယာက လညး ျဖစသည။ ရာသကပနေတာလနေရးသမား တေယာကျဖစေသာ သ၏ဘဝစာမကႏာမားသညကား ၾကးျမတဂဏေျပာင ေသာ သရေကာငးတေယာက၏ ေသြးေခၽြးမတတမးမားပငျဖစေပလမမည။

သ၏ဘဝစာမကႏာမားထမ…ရခငရးမခရးစဥမာ လတခ႔မသာၾကာျမငခေသာလညး..ရခငရးမ၏ေတာလနေရး သမငး တြင ေမမရႏငေသာ မတတငတခအျဖစ မားမားမတမတ ကနရစခပါသည။ ရးမေတာငတနး တနတလား ေျခဆန႔သြားခေသာ သ၏ ရန႔သည အားလး၏ရငထမာ တသသႏင လြမးေမာကနရစခသည။ ရေဘာမား၏ ရငထမာ ယေန႔တင ေမႊးျမေနဆပင…..။

သ႔အေၾကာငးျပနေတြးမတငး….ရခငျပညနယ…..ေတာဖားေခာငးအထကပငးမ “ျမ ”အမးသားၾကး ေျပာျပဖးေသာ သ႔ အေၾကာငးက ျပနလညၾကား ေယာငမသည။

“ ဒအမမာ…လြနခတ ရစႏစေလာကက ဗမာရေဘာၾကး တေယာက ေရာကလာခဖးတယ။ သလညး ..မငးလပ ငကဖား အျပငးအထနတကလ႔…အပခနတငးေတာ ျပဒါးတငဂတဆးလ႔ ေဆးမးကေျပာတယ…ဒါေပမ သကေတာ လမးေလာက မပကဘး..ေအေအးေဆးေဆးန႕ ဘာမမျဖစသလပ…ကစၥမရဘး…ကစၥမရဘးပ ေျပာေနတယ။ ဒလစတဓာတမာတလမး တခါမ မေတြ႕ဖးေသးဘး”

အမရငအဖးၾကးစကားဆးသညႏင “အဒ ဗမာရေဘာၾကးဆတာ ဗလခပေဇယက ေျပာတာ ”ဟ ရေဘာ တေယာကက ျဖညေျပာလကသည။ ဤသ႔ျဖင ကၽြနေတာအေနႏင…ရခငရးမေတာလနေရး အေျခခေဒသရ ရေဘာအသးသး၏ ဗလေဇယႏင ပတသကသည ထေတြ႕ျဖတသနးမႈမားက အျမတတႏး…စးစမးေလလာမတသားရငး ပ႕လြငေနေသာ သ၏ရပပလႊာမား ေနာက သ႔ ေျခရာခ လကမေတာသည။

အခြငၾကသျဖင ဖးနေရးသည “ရခငရးမႏင တသသဗလေဇယ” ေဆာငးပါးမ ေကာကႏတခက တခ႕က ျပနလည ေဖာျပေပးလကပါသည။

32

ရေဘာတငး လပငနးလမးညႊနသဖြယေဆာငထားၾကသည႔..ဗလေဇယ ၏ သးဆငေကဒါသငတနးပ႔ခခကစာတမး…… (သ႔စာတမးက အေရးအသား ရးရငးသည၊ ပဥၥလကဆနေသာ၊ ဟတဟနထတေသာ၊ စကားလးၾကးၾကးကယကယမား လးဝမပါ။ သ႔ေသာ အဘဓမၼာပါသည၊ဘကစသည၊ စးရသည၊လကေတြ႔ကသည၊ ပါတတညေဆာကေရး၊ တပတည ေဆာကေရး ၊စသည နယပယအသးသးတြင စးေမာရငး အလပလမးညႊနမား ေပးသည။ သာမန ေရးတတဖတတတ အဆငရသတငး နားလညနငျပး ရးသားစြာ စြန႔လႊတလပကငလေသာ ေတာလနေရးသမားမားအတြက အဖးမျဖတႏငေသာ( ရပတညမႈ အျမင နညးနာ ) မား ပငျဖစသည။ ကၽြနေတာအဖ႔ေတာ ဥးေႏာက ႏလး ေသြးေၾကာမငမားထတြင ယေန႔တင ရငသန လတဆတ လႈပရားေနဆ ျဖစ သည။)

တပတညေဆာကေရးမာ ဗလေဇယ ကငသးခသညနညးနာ……… (တပထတခလး၏ ႏငငေရးေရခနကျမငတငရန ပညာေပးေဆြးေႏြးပြမားလပရငးျဖင သငတနးပ႔ခသညလပငနးျဖင

စတငသည။ သငတနးပ႔ခခကမားျဖင လကရအေျခအေနက ပကတဘာဝကစြာ သးသပၾက အျပနအလနေဆြးေႏြးၾက …ႏင ေလလာေရးက လႈပရားမႈသဏၭာနျဖင အသကဝငေစခသည။ ဒမကေရစလႈပရားမႈမားက ဥးတညခကရရ အစအစဥရရ ေခါငး ေဆာငမႈရရျဖင လပသည။ ထက ဒမကေရစရရ ဖြငေပးသည။ ေျပာရဆရရေအာင အေျခအေန ဖနတးေပးသည။ အာမခခက ေပးသည။)

သ၏ ရးရငးေသာေနထငမႈဘဝ၊ စတထားျမငျမတမႈတ႕၏ ေဖာျပခကႏငျဖတသနးမႈတခ႕…… (မငးျပားျမ႔နယမ ျမစဝက ေလျဖင ျဖတလာစဥကလညး ေျပာစမတေလးတခရခသညဟဆၾကသည။ ရနသ႔ေဒသ

အတြငးျဖစေသာေၾကာင အျမနျဖတေကာႏငရန ဗလေဇယကယတငဝငျပး ေလာခတရသည။ သေသာ ေလေပၚတြင ထငလက လာေသာ သန႔သန႔ျပန႔ျပန႔ႏင ရေဘာတေယာကကေတာ တတတတမမလပသျဖင သက ..ပေနေသာတက တေခာငးက ေပး လကသညတြင ထရေဘာက…ကပက ခရငေကာမတေလဗာ…..ဟဆ၍---တကကလမးမယ…။ ဤၽတြင ဗလေဇယက ခရင ေကာမတမငးျမတလညး ေလာခတလ႔ရပါတယဗာ..ေရာယ…ဟေပးေတာမ ေအာငသကသကျဖင တကကလမးယ လကပါ သတ …..တကယေတာ ထရေဘာက သ႔ကေျပာလကသမာ ဗလေဇယ ဆသညက မသရာေခ။

ရေဘာတခ႔က သ႔လညပငးတြင အျမလလရစပတထားေသာ တဘကကေလးက သးမးသးတဘကကေလးဟ တင စား ေျပာဆၾကသည။ လညတြငရစပတထားေတာ မာဖလာ၊ မကႏာသတလကသတေတာ အသတစပဝါ၊ ေရခးေတာ အကာ.၊( ေရလ လခညအျဖစသးတာကေျပာတာျဖစသည)…ဟ၍----သ႔ေကာပးအတအတြငးမာေတာ အဖာအေထးမားႏင ျပညႏကေနသ ျဖင စတဇပနးခလျဖစေနေသာ စစဝတႏစစ ေစာငပါးတထညႏင စာအပစာတမးမားသာ ရသည။

စစေတြခရငရးသ႔ ေရာကလာသညအခနတြင သ႔က အထးဧညခသည။ နနကစာ(ဘရတဖတ)၊ ေန႔လညစာ (လန႔ခ)၊ ညစာ(ဒငနာ)ေတြႏင အဆငျမငေနသည။ ေတာလနေရးစခနးႏငမတဘ ေပာပြစားစခနးလ အရာရရပသာလျဖစေနသည ဟ …သက ျမငသည။ သ႔ေသာ တလးတပါဒမ ျပငးထနေသာေဝဖနခက မေပး၊ အေၾကာငးျပခကတခခေပးျပး မစားဘ၊ လာပ႔သည ရေဘာက ဒါမးေတြ ဒကလယသမားေတြ စားရသလားဟသာ ျပနေမးေလရသည။ ၾကာေတာ စခနးရေဘာေတြလညး အထာ ေပါကလာသည။ ပညာသားပါပါန႔ ေဝဖနေနတာဟ သေဘာေပါကလာသည။ ဒေနာကပငးမာေတာ စခနးတြငးမာ ေနထငမႈဘဝလညး ရးရငးေသာ ျခးျခေခၽြတာေသာ၊ ေတာလနေရးလကေတြ႕ဘဝႏင႔ကကညေသာ၊ အေျခအေန ျဖစလာခသည။ တခ႕ရေဘာ ေတြက ဗလေဇယက ခရငစခနးက ေဆးၾကမလးန႕တ႔ျပး ေျပာငးလကတာဟ တငစားေျပာဆၾကသည။)

အေတြးအေခၚတညေဆာကေရးႏင႔ပတသက၍ ဗလေဇယ၏အျမင…… (သက မမကယကတညေဆာကေရးတြင အေတြးအေခၚတကပြ၏ အရတရားက လကခထားသည။ ဓနရငအေတြးအ

ေခၚ၏ ဘကေပါငးစမထးႏကတကခကမႈမား အဆကမျပတရေနသျဖင သတရဖ႔လသည။ ေဖာကျပနမားယြငးသည အေတြးအ ေခၚမားက မျပတတကပြဆငရမည။ မတကႏငရငေတာ ဧညသညပ။ ေတာလနေရးထမာ ဧညသညေတြလညး ရတတ တာ ….သေဘာေပါကထားရမည ဟဆသည။)

ပသ႕ဆေစ…ရခငရးမ၏ ေတာလနေရးအေျခအေန အသြငသစတခေပၚလာဖ႕ ဗလေဇယ၏ စြမးေဆာငခကမားက သမငးက မတတမးတငျပးျဖစသည။ ရေဘာထတရပလး၏ ခစခငေလးစားျမတႏးမႈႏင ယၾကညမႈက ရယႏငခသည။ တာဝနအရ သျပနသြားေတာ အားလးက တသသႏင ကနရစခၾကပါသည။ ႏစေတြလေတြ ေျပာငးခေသာလညး အေၾကာငး တကဆငတငး သ႕အေၾကာငးက တဖြဖြ ေျပာျဖစၾကသည။ ေနာင…သ ကဆးသြားသညသတငးၾကားေတာ အားလးက လြမးဆြတေၾကကြ ခၾကသည။

ပသ႕ဆေစ ရးမ၏ ႏလးအမ အတြငးမာေတာ “ သ ” ထာဝရ ရေနသည။

ျငမးေမာငဥး ( ၁၀-၄-၂၀၁၈ )

33

၀-ေတာငတနးကလြမးပနးခ။ ေဆာငးပါးအမတ(၇)။ &Jabmf EkdifOD;okdU EIwfqufjcif;

&Jabmf&I,Of

ယခတေလာ-မးမခမာ-ေမာငစနေသာရ႕-၁၉၇၀-၈၀ ခႏစမားအတြငးက အေရ႕ေျမာကတကပြႀကးမားအေၾကာငး မတတမးတင ထားတ ေဆာငးပါးေတြတငထားတာေတြ႕ရပါတယ။ ဒအပတ အဖတအမားဆး ေဆာငးပါးစာရငးမာလညး ပါေနတာေတြ႕လာရတ အခါမာေတာ၊ ကၽြနမမာ၀မးသာ-၀မးနညးျဖစရပါတယ။-ေၾသာ--မးမခရယ-ေစာေစာေလးကမားတငေရာေပါ။--လ႔ စတထ မခငမရလညး ျဖစမပါတယ။ အေၾကာငးကေတာ....စာေရးဆရာေမာငစနေသာ(ေခၚ)ရေဘာႏငဦးက၂၀၁၇ခႏစအကန၂၀၁၈ခႏစအကး နကလငးအားႀကး အခနမာ ကြယလြနသြားျပျဖစလ႔ပါပ။ ကၽြနမတ႔မသားစ ၁၉၇၆ ခႏစ ပါတထေရာကခနကစလ႔ ေတာကေလာက-အလြနခငမငရငးႏးစြာေနလာခၾကတ- ရ ေဘာေတြထမာ-ကႏငဦးပါပါတယ။ သက မရြာသားဆတာသခနကစလ႔- ေဖေဖကအစ ကၽြနမတ႔မသားစ၀ငအားလး သ႔က ၀ငး ခစခၾကတယ။ ကၽြနမတ႔မသားစမာ အလြနရငးခတ- မရြာသားမားရခလ႔ပါ။ ေဖေဖ ျပညတြငးျငမးခမးေရးခရးမား ထြကေနတနး ကေရာ၊(၁၉၆၀ခႏစမား)၊ဆရာႀကးမႈငးစာပနန႔ဂဗမာနတညေဆာကတကာလမားကေရာ(၁၉၆၄-၆၆) ေဖေဖရ႕လပေဖာကငဖက ရေဘာမားျဖစတ-ဦးတငေရႊတ႕-ဦးအေမာငတ႔ဆတာက-မရြာသားမားေလ။ ကႏငဦးတ႔မသားစန႔ ကၽြနမတ႔တေတြက ပနဆနးကာ လ (၁၉၇၈-၈၉)တေလာကလး ေဆြမးရငးခာေတြလ အတေနခၾကပါတယ။ ၁၉၈၉-၉၀ခႏစမားမာေတာ-ကနပငတးမာ တပျပန စျပးႏငငေရးသငတနးေတြ စစေရးသငတနးေတြ အတတကခၾကပါတယ။ ေနာကပငးမာေတာ ကာလတပငး အဆကအသြယ ျပတသြားေပမယ-၂၀၀၀ခႏစမားမာေတာျပနလညအဆကအသြယေတြရခၾကပါတယ။

ျပညသလထႀကးလြတေျမာကေရးအတြက သကနမညအမးမး(ေမာငစနေသာ၊ ဗတးရန)န႔ ေဆာငးပါးေတြေရး၊ ကဗာ ေတြေရးန႔ ကၽြနမတ႔အတြက တခတညးကနေတာတလကနက- ကေလာငန႔ ဆကလကတကပြ၀ငလာရာမာ-အလြန ဇြနပ ႀကးစြာ အျခငး၊ နာျခငးတရားေတြက အနတရငး- ေနာကဆးမာေတာ--ဘယသမမလြနဆနႏငတေသျခငးတရားက မကႏာခငးဆင သြားခတယ။ မေရာငမလႊသာတ ျဖစရးျဖစစဥတရားက လကေတြ႔ရငဆငသြားခတယ။ ပါတက စဥဆကမျပတထတေ၀ခတ-ျပည သ႕အာဏာ၊ အေရးေတာပ- စာေစာငမားမာ-ကႏငဦးက ေဆာငးပါးမား အမားအျပားေရးခပါတယ။

၂၀၁၂-ေလာကကစလ႔ သ႔မာ လာကငဆာစတငရရခပါတယ။ သက ဒါကခြစတကသဖ႔လကမခဘ၊ ေသာကေဆး အမးမးန႔ထနးထားျပးသလပေဆာငစရာလပငနးမားက ဆကလကလပေဆာငခပါတယ။ မကနးမမာျဖစေနရာတ ဇနးသညက တဖကကျပစေစာငေရာကရငး တဖကကလညး ေလလာေရးအပကမခရမက၊ မမရရခကမားကလညး ျပနလညေရးသားမေ၀ တာေတြ လပေဆာငပါတယ။ အထးသျဖင-လယယာေျမကစၥမား၊ လယသမားျပနာမားမာ သက ပအားသနပရပါတယ။ ဒါအျပင ပနဆနးမာေနစဥ အေရ႕ေျမာကစစေဒသစစဦးစးဌာနမာ တာ၀နထမးေဆာငဖးခေတာ၊ အဒတနးက တကခၾကရတ-တကပြႀကးမားအေၾကာငးကလညး သမတမသေလာက ျပနလညေရးသား မတတမးတငခပါတယ။ ဒေနရာမာ ကၽြနမ စကားခပ အျဖစ ေရးလတာေတြရပါတယ။

34

ကၽြနမတ႔ရ႕တကပြမား(ႀကးငယ၊မဟ) မတတမးေတြအျပညအစရပါတယ။ တကပြစမကနးကစလ႔ တကပြစဥအလယ တကပြနဂးခပအဆးပါ။ ဗဟစစေကာမရငက အျပညအစအစရငခရပါတယ။ ဒါေပမ-၁၉၈၉-ပါတတြငးပနကနမႈေၾကာင ကၽြနမ တ႕တေတြ အလြနဖရဖရျဖစစြာ-ဗဟရးစကရာ-ပနဆနးက ေျပးလာရေတာ၊ ဒါေတြအားလး လကလြတဆးရႈးခရပါတယ။ ေနာက ပငး တခ႕စာရြကစာတမးေတြ (အနညးတကာအနညးစ)ျပနလညရရခပါတယ။ အဒအခကအလကကေလးေတြန႔ လတဦးခငး မတမသမေတြက သက ေရးသားမတတမးတငေပးထားတာပါ။ အျပညအစႀကးမဟတေပမယ မတတမးမတရာေလးအျဖစ ကန ေအာင-ႀကးစားလပေဆာငမႈအေပၚ ကၽြနမတ႔ကေတာ သ႕က ေကးဇးတငရမာပါ။

၂၀၁၄-၂၀၁၅- သ ေရာဂါျပငးထနလာေတာ၊ သေရးျပးသမေဆာငးပါးေလးေတြကစျပး စာအပထတေပးဖ႔ ရေဘာမားက စစဥပါတယ။ ႏငးဆလြငျပငစာေပက အေၾကာငးအရာလကခြျပး၊ စာအပ(၃)အပ ထတေပးခပါတယ။ ၁။ထခကနာကငမႈမားေနသညေျမယာျပနာ။ေမာငစနေသာ။၂၀၁၅။မတလ။ ၂။ျပညသ႕ဒမကေရစေတာလနစစအတြငးအေရ႕ေျမာကစစေဒသတကပြတခ႕။ေမာငစနေသာ။၂၀၁၆။မတလ။ ၃။ပါတစနရတအထမးအမတစာတမးတခ႕ႏငေတာလနေရးရပပလႊာ။ဗတးရန။၂၀၁၆၊ေမလ။

ဒါေတြက ႏငးဆလြငျပငကပ-သတငးကြနရကေပၚတငေပးေတာ၊ ျပညတြငးမာပါ ပ႕ႏ႕သြားပါေတာတယ။ သက သ႕စာ

အပေတြအတြက သ႕ရေဘာေတြက တအပႏစေယာကကစ အမာစာေရးခငးပါတယ။ သ႔ပထမစာအပအတြက-ရေဘာစးခစန႔ ရေဘာခ(ေမာငလ၀ငး-ျမငးျခ)က ေရးေပးရျပး၊ ဒတယအပအတြက-ရေဘာဖးသေခာငးန႔ ရေဘာေအာငေငြတ႔က ေရးေပးပါ တယ။ သ႕တတယစာအပ-ပါတစနရတအတြက ရေဘာေအးသနး(ေအာငျငမးေအး)န႕ ကၽြနမ အမာစာေရးေပးခရပါတယ။ ကၽြနမ အမာစာမာ ေဖေဖက သန႔ပတသကလ႔ေျပာခ၊ဆခတာေတြက ထညေရးထားတအခကေတြထက တခ႕အခကေတြက သက ဘ၀ငမကပါဘး။ အမာစာသ႔ဆပ႔ေပးအျပး၊ ကၽြနမက သ႔ကလမးေမးပါတယ။--ဘယလလ၊ေကနပရ႕လား။-လ႔၊ ဒေတာ သက-ကၽြနေတာက ေႏးေႏးေလးေလးႀကး-လ႔ေျပာထားတာ။-တ။ မေကမနပႀကးေျပာပါတယ။ ဒေတာ၊ သ႕စာအပေတြ ထတေ၀ေရး အတြက ေရာ၊ကၽြနမေဆာငးပါးတညးျဖတေရးေတြမာေရာ၊ လပေဆာငေပးေနရတ ရေဘာသနး၀ငး(ကေကာေဆြ)က-ဦးတင (ေဖ ေဖ ေတာတြငးအမည)ရ႕ေနာကဆးမတခက--“အထေႏးသမားဟာ ျငမတယ။ အမားနညးတယ။--“ဆတာေလးကသပလတာ။--လ႔ ၀ငဆးျဖတေပးလကေတာမ သကလကခသြားပါေတာတယ။ ---------------------------------

သ႔ရေဘာမားကေရးေပးတအမာစာမားမာ---သ႔ရပပလႊာ(တေစတေစာငး)ကေတြ႕ရပါတယ။ ေျမယာျပနာမား စာ အပအတြကေရးေပးတအမာစာမာ- ရေဘာစးခစက--------လတေယာကရ႕ တနဖးအေနန႔ကေတာ ေျပာစရာမားတယ။ အစဥ လကခေရးျပမယဆရင-- (၁)ရပတညခက။

ပါတစတဓာတလ႔ေခၚရမယ ပါတ၊ျပညသ၊ေတာလနေရး အကးစးပြားဘကကပရပခတယ။ ဒေနရာမာ ျပတသားတယ။ ေတြေ၀ ယမးယငျခငးမရ၊ ေတာလနေရးသကလညး ရငလျပ၊ အမစကတစကမမရ။ (၂)ခႏငရညရမႈ။

တခ႕လေတြက အျပငပနးမာေကာမႈရၾကတယ။ ဒါေပမ ေလာကဓကပတခတလကတအခါ ေပာဆငးသြားတတၾက တယ။ ခ သ႔မာ ကနးမာေရးသပမေကာငး၊ ေရာဂါေ၀ဒနာ စြကပေနပါတယ။ သားန႔သမးက ေငြစျပး ကမငးေဆးရအထပ႔ျပး စမးသပေစ တယ။ သကလတမး။ မတဥာဏေကာငးသေလာက အသန႕အျပန႔ကလညး အလြနႀကက၊ ေခတမေဆးရႀကးမာ “စတမသန႔” လ႔ဆျပး ၾကာၾကာစမးသပစစေဆးမေန ျပနဆငးလာတယ။ ဗမာဗေႏၵာေဆးန႔ပ ကေတာမယ--တ။ ေကာငးတယဆ တ ဗမာေဆးမနသမ သမးႀကးက ရာေပးတယ။ စားရတေဆး ေသာကရတေဆး တခမအလြတမခ စတရညရည ေသာကသး တယ။ တရတ ရးရာေဆးလညးအလြတမေပးဘး။ (၃) တာ၀နယမႈ။

ဒေနရာမာ သ႔တနဖး ျပေတာတာပ၊ သ႔ဇနးကလညး ေလးဘကနာေရာဂါန႔ သြားသြားလာလာ လႈပလႈပရားရား မလပႏင၊ အပရာ ထေနခငေန၊ ဒါမမဟတ ကလားထငမာထငေနရတယ။ သားန႔သမးက အျပငထြက အလပလပသလပ၊ ေကာကေစး ကြက ၀င တးသတးဆေတာ သကဇနးက ခကျပတေကၽြး ျပစေနရတာပါ။ ေစးသြားလညးသပ။

35

(၄)တာ၀နထမးေဆာငမႈ သ႕အမက၃-၄ ရကတခါေရာကပါတယ။ ခ ကေဖာေလာငဖကေလးရလာေတာ ကြနျပတာေရ႕ ထငခနပမားလာတာ

ေတြ႕ရ တယ။ အငတာနကတကျပး ဖတမတတာေတြ ပလပလာႏငတယ။ ကြနပတာေပၚမာပ ကဗာစပ၊ ေဆာငးပါးေရးေန တာပါ။ ဒအေျခအေနၾကားက ဒစာအပထြကလာတာပါ။-----လ႔ေရးထားတာေတြ႕ရျပး၊နဂးခပကေလးကေတာ------ကၽြနေတာ ဘကက ေျပာႏငတာကေတာ ျပညသ႔ဘကကရပခေရးသားတ ျပညသ႕ကေလာငရငတေယာကအေနန႔ သတာ၀နေကချပ ဆ တာပ။---တ။

အဒစာအပအတြက ေမာငလ၀ငး(ျမငးျခ)ရ႕အမာစာမာေတာ-----------မာကစ၀ါဒအေပၚ စးႏစစြျမတ မရြာနယသား တဦးဟာ ပါတအလေတာေအာကမာ ေတာလနေရးဘ၀က ႏစျမႈပထားရငး ေနာကဆးေန၀ငခနမာ သငခငးေရြးေနမာ မဟတ ဘးဆတာက သ႕အေပၚ ယၾကညမသလ ေနာကဆးထြကသကအထ ပါတကတတစြမးသမ အကးျပသြားလမမယလ႔လညး ယၾကညေနပါတယ။----(အဒတနးက သ မဆးပါးေသး။)-----ကၽြနေတာတ႔တေတြဟာ စြမးရည ႀကးသရမယ။ ငယသရမယ။ ဘယ လပျဖစျဖစ၊ ျပညသျပညသားေတြက ခစျမတႏးလ႔ တငးျပညကယတငေပးႏငမယ ၀ါဒတခက ရာေဖြရာမာ မာကစ၀ါဒက ေတြ႕ရျပး ေတြ႕ရခနကစလ႔ စြစြျမျမဖကတြယလာၾကသေတြျဖစတယ။ ေတာလနေရးအခးအေကြ႕တငးမာ ေတာလနေရး ရထားႀကး ေပၚ က လြငစငမကေအာင ကယကကယ ထနးသမးတညမတရငး စြျမစြာ ဖကတြယလကပါခသေတြျဖစတယ။-------လ႔ ေရးထား ပါတယ။

ဒါအျပင၊သကြယလြနခနမာ သ႕အတြကရညစးျပး-ဒးျငမးခမးကစပဆေပးခတ--ေသျခငးကငးတ၊လငးလကတ ၾကယ တပြငဆတ ကဗာရညႀကးကလညး သ႔ဘ၀အေၾကာငး ေကာကေၾကာငးေဖာထားရာမာ အလြနက ရသေျမာကျပး စတထခက စရာေကာငးလပါတယ။ အဒကဗာထက ေကာကႏတခကအခ႕န႔ပ ဒေဆာငးပါးကအဆးသတလကပါရေစ။ --------၂၀၁၇ နဂးခ ပ

ငါတ႔ အကအဆးမားခတယ။ ....လ႔ ကဗာကအစခထားပါတယ။ ..... သဟာ ငါတ႔ထကေစာစြာ ရနသက ရာေဖြေတြ႕ရခ ရနသကနာၾကညးမနးတးခ ေနာက.....ေတာလနေရးမးလၾကားမာ အမနတရားဆတျမငးနႀကးကစးရငး ခရးျပငးႏငလာခတာ-ေျမျပငအႏ႕-ျမစအႏ႕ပါပ။.....။ ......သပငကယစရက ေခါငးငကစက၊ အပငကတယမထငန႔ ေလလာေရးမာစးရထကျမကတယ။ ျဖတသနးခတလကေတြ႕ သေဘာတရားေရးန႔ေပါငးစပ-လထထပ႕ႏ႕ဖ႔ ၀ါဒျဖန႔ခေရးက လကနကေတာလအသးျပခသ ေမာငစနေသာဆတာသ ဗတးရနဆတာ သပေပါ။..... ကဗာရ႕နဂးပငးေလးကေတာ.... ----ရေဘာႏငဦး သငဟာေသျခငးကငးတ လငးလကနရတၾကယတပြငျဖစေနတာ ငါတ႔အေလးနျပရငး၊ျမငလကရပါျပ။.....တ။ ရေဘာႏငဦး-ျငမးခမးစြာအနားယပါေတာ။ ရေဘာရႈယဥ။၆-၃-၂၀၁၈။ မတခက။၂၀၁၇အကန-၂၀၁၈ႏစဦးအစမာကြယလြနသြားတ-ရေဘာႏငဦးအတြကအမတတရဂဏျပေရးဖြ႕ပါတယ။ ပအတြကစာ။၂၀၀၀ခႏစကေတြ႕ရတရေဘာႏငဦးသားအဖန႔ကၽြနမတ႔သားအဖ။

36

a':a': (a':cifrsKd;nGef h) okdU....*g&0 vSausmfaZm

မတလ(၁၀)ရကေန႔မနကပငးမာ-ဗလမးခစေကာငးရ႕ဇနးေဒၚခငမးညြန႔-မတလ(၉)ရကေန႔ညကကြယလြနသြားၿပဆတသတငး-သတငးကြနရကမာတကလာပါတယ။အသက(၉၅)ႏစရပါၿပ။ အပရာထလေနတာေတာင-(ရ-ဂ)ႏစရခၿပလ႔လညး ၾကားရပါတယ။ ေဒၚေဒၚၿငမးခမးစြာအနားယပါေတာ။ မသာယာခေပမယ--လပလတဘ၀က ေဒၚေဒၚရခၿပးပါၿပ။ --------------------------------------

ကၽြနမေမေမအေၾကာငးေရးတေဆာငးပါးမားကစထတတ-“အလြမးစာပနးျခငးေလး” စာအပထြကအၿပး စာအပေ၀ဖန ေရး- ေရးတ ဆရာႀကးေမာငစြမးရညက--ဒလထညေရးထားခပါတယ။

-------“သခငေအာငဆနး၊ သခငႏ၊ ဒးဒတဥးဘခ၊ သခငျမ၊သခငဗဟနး၊သခငဇင၊ကာနယခစေကာငးစတ ႏငငေရး သမား တ႔ရ႕ဇနးေတြအေၾကာငးက ေရးႏငၾကရငေကာငးမာပါပ”-----တ။

အဒေဆာငးပါးထမာပ ေရးထားေသးတာက--- ------“တစခါက စာေရးဆရာမႀကး ေဒၚခငမးခစက သခငစး သခငသနးထြနး ဗလေအာငဆနးတ႔န႔အတေနရပက ျပနလညေျပာ ျပရငး ႏငငေရးသမား ဇနးျဖစရတာ မလြယပ၊ သတ႔အေပါငးအသငးေတြကလညး မရရတာခကျပတေကၽြးရပ၊ေပးရပေတြ၊ ကယ ေတြ႕မကျမငေတြ၊ ေျပာျပပါတယ။ တခ႕ရေဘာေတြဟာ ႏငငေရးသမားေတြက အခနမရ-အခနရ လာသမ ခကျပတေကၽြးေမြး ရ၊ အ၀တေတြေလာေပးရန႔၊ မကနးမာရငေစာငေရာကရန႔လပရပေတြ၊ တခ႕မနးမေတြ ႏငငေရးသမားေတြမဟတဘ ဖမးဆး ႏပစက အသကအႏရာယျဖစရပေတြက ေျပာျပဖးတယ။ သတ႔ဟာ ေမာကြနးထးမခရတ ေကးဇးရငေတြပါ။ သတ႔အေၾကာငးေတြ ငါေရးရဥးမယ-မၾကာခဏေျပာဖးပါတယ”---တ။

အဒစာအပ ေ၀ဖနေရးေဆာငးပါးဖတမသတငးက ကၽြနမက ေဒၚေဒၚ-ေဒၚခငမးညြန႔အေၾကာငးေရးပါဥး-လ႔ တကတြနး ၾကပါတယ။ အေၾကာငးကေတာ ကၽြနမန႔ေဒၚေဒၚ(သ႔သားသမးမားအပါ) အလြနရငႏးခငမငၾကမနး သၾကလ႔ပါ။ ဟတပါတယ။ ကၽြနမတ႔မသားစန႔ ေဒၚေဒၚတ႔မသားစဟာ ေဆြမးရငးခာေတြလ ရငးႏးခၾကပါတယ။ ေဒၚေဒၚ-ေဒၚအမာေျပာစကားက ယသးရ ရင-ႏငငေရးေဆြမး--ေတြေပါ။ ----------------------------------

ေဒၚေဒၚက ကၽြနမစေတြ႔ဖးတာ-၁၉၆၃ခႏစဆရာႀကးမငးစာပနမာပါ။ ၁၉၆၃-ဇလငလ(၂၃)ရကေန႔မာကြယလြနတ ဆရာႀကးမငး က-စမးေခာငးပဒမၼာကြငးထမာ(၂)ပတထားၿပးေနာက-ၾသဂတလ(၈)ရကေန႔မာ-ကနေတာမငပနးျခသ႔ ပ႔ေဆာင သၿဂၤဟပါတယ။ ႐ပကလာပကေျခလငသယေဆာငရာမာ-ကၽြနမတ႔တေတြ အတပါခၾကတာပါ။

အဒတနးက ေတာျပနအပက အလြနေတာငပါတယ။ ပါတရ႕-၅၅လမးစဥေအာကမာ ၿမ႕ျပနေရာကသေတြေရာ၊ စစဆင ေရး စစေၾကာငးေတြမာမၿပး ေထာငတနးကအၿပး ထြကလာသမားေရာ၊ အေတာမားပါတယ။(ဖဆပလေခတအေစာပငးမာ မလာ သမားက ကေကာငးတယလ႔ ဆႏငပါတယ။ တကပြမာ ကရငကမသာ၊ ဒဏရာန႔မသမားေရာ၊ အရငမသမားေရာ၊ အကနဖမးၿမ႔ ေပၚ ေခၚလာၾကပါတယ။ေနာကပငးအထးသျဖင-မဆလေခတေရာကေတာ “ျမ႕ေပၚမာ ကြနျမနစရားလ႔ မငးတ႔က ေတာထက

37

ေခၚလာခငးတာမဟတဘး”--ဆတ ဗလေန၀ငးႏႈတမန႔န႔ မလာသမနသမ ေတာထမာတင အသတခရတာပါ။) အဒအပက ရနကနတငမက နယၿမ႕အသးသးမာလညး ရၾကပါတယ။သတ႔တေတြက--ဘ၀အရက ျပညတြငးၿငမးခမးေရးလပငနးေတြက အျပတ ေထာကခၾကတာပါ။

ဗလမးခစေကာငးကေတာ-ေထာငကလြတလာၿပးေနာက- ၁၉၆၁ခႏစ ေဖေဖတ႔ရ႕-တ႐တျဖကးေကာမႈန႔နယခ႔ဆန႔ ကငေရးအမးသားေကာမတထ ခဏပါလကၿပး ေတာျပနခသြားပါတယ။ အဒ ၁၉၆၀ခႏစမားကစလ႔-ကၽြနမတ႔မသားစန႔ ေဒၚေဒၚ တ႔မသားစတရငးတႏးဆကဆလာခၾကတာပါ။

ေဖေဖကလညး သ႕စာအပမာ-ေဒၚေဒၚတ႕မသားစန႔ ကၽြနမတ႔ဆကဆေရးအေၾကာငး ဒလထညေရးထားပါတယ။ --------“ကၽြနေတာတ႔သည ေတာတြငးမ ဖမးမေထာငကၿပး လြတလာၾကသည ေတာျပနမသားစမားႏငလညး ရငးရငး

ႏးႏးခငခငမငမငေနခၾကရပါသည။ ထသမားထတြင ကၽြနေတာတ႔မသားစႏင ေဆြမးသားခငးကသ႔ ေတာကေလာက ခငမငရငး ႏးခသည မသားစတစရပါသည။ ထသမားမာ ဗလမးခစေကာငး၏ဇနး ေဒၚခငမးညြန႔ႏငသားသမးသးဥးတ႔ ျဖစၾကပါသည။

“ကၽြနေတာႏငဗလမးခစေကာငးမာ ဘဒေအကတညးက သရခၾကေသာလညး သပရငးႏးျခငးမရပါ။ သေထာငကလြတလာစဥ က ကၽြနေတာတ႔နယခ႕ဆန႔ကငေရး၊ တ႐တျဖဆန႔ကငေရး အမးသားေကာမတဖြ႕သညကာလႏငတးသျဖင လာေရာကပါ၀ငခ ဖးေသာလညး မၾကာမမာပင ေတာျပနခသြားၿပး ေတာတြငးတကပြတေနရာတြင ကဆးသြားခရာပါသည။

“သ႕ဇနးသည ေဒၚခငမးညြန႔မာ သားသမးသးေယာကႏငအတ အေတာဆငးရပငပနးစြာ လပကငစားေသာကရပါ သည။ကၽြနေတာသာမက ကၽြနေတာတ႔တမသားစလးက သတ႔အေပၚ အလြနၾကငနာစြာ ေစာငေရာကခၾကပါသည။

“ကၽြနေတာသားႏစေယာကဖြငသည ေျမနကနးကစာအပဆငတြင သတ႔၏သားေလးကေခၚ၍ အလပေပးထားၿပး ကၽြနေတာသမးႀကးအလပလပသည အေရ႕ပငးေဆးရမ ဆရာ၀နမားအတြက ေပးသညအမခနးတြငမ ေဒၚခငမးညြန႔ႏင သမးႏစ ေယာကကေခၚထားပါသည။ ကၽြနေတာေတာခလာစဥ ကၽြနေတာဇနးတေယာကတညး ထားခရစဥက သ မကနးမမာျဖစေနတနး ေဒၚခငမးညြန႔က သမးႀကးခငမာေအးႏငအတ ကၽြနေတာဇနးအား လာေရာကေစာငေရာကေနထငခေၾကာငး ကၽြနေတာဇနးက ကၽြနေတာက ျပနေျပာျပခပါသည။

“ေဒၚခငမးညြန႔မာ အလြနစတဓာတခငမာေကာငးမြနသျဖစျပး ႏငငေရးရပတညခကလညး ျပတသားပါသည။ သတ႔မ သားစခ႕တမနးသသျဖင ထစဥက လပသားျပညသ႔ေန႕စဥသတငးစာ အယဒတာခပ ကလၿမငက သ႔က သတငးစာကယစ လယ ေပးပါသည။ သကလကမခပါ။ ဗမာျပညကြနျမနစပါတက အပတခတဆး ေရးသားေနသညသတငးစာက ေကၽြးသည ထမငး မစားခငပါဟ ဆခပါသည။ သ႕လပအားႏငပင ပငပငပနးပနး လပကငစားေသာကရာပါသည”။ (ဗလမးခပေဟာငး ေကာေဇာ “ဆငးစမသည မနဟငးဆသ႕” ကယတငေရးအတပြတေပါငးခပ၊ယဥမးစာေပ၊ ႏာ၂၉၄-၂၉၅။)

ကၽြနမအေရ႔ပငးေဆးရမာ လကေထာကဆရာ၀နအျဖစ အလပလပစဥက(၁၉၇၂-၇၅)ကၽြနမရတ တကခနးေလးထမာ ေဒၚေဒၚန႔သမးကေလးႏစေယာက ကၽြနမန႔အတ ကာလတပငး ေနထငခဖးပါတယ။ တကယေတာ-ေဒၚေဒၚမာ-ဗလမးခစေကာငး ရ႕ အလြနႀကးမားလတ သရေကာငးပရပႀကးရ႕ အေရာငဟပေနမႈ(halo effect)သ႔မဟတ ႏငငေရးဂဏသကၡာႀကးက ရရထား ပါတယ။

အဒကာလ(၁၉၅၇-၆၀ခႏစမား)က-ဖဆပလအစးရက-ဖမးမရင-ဆေငြငါးေသာငးေပးမယလ႔ ေၾကညာထားျခငးခရတ ဗမာျပညကြနျမနစပါတ- ဗဟေကာမတ၀ငတဥးျဖစတ-ဗလမးခစေကာငးက ရနကနၿမ႕လညေခါငမာ-ဖမးမလကတာ ႐းတငတ ရား စြဆရာမာ-မမဖာသာမမ ေလာကလခကတငတာ-ေနာကဆးႏငငေတာသစၥာေဖာကမႈန႔ ေသဒဏကခလကရတာ-သမၼတရ႕ လြတၿငမးခမးသာခြငန႔ ကြငးလးကၽြတ လြတလာတာ--စတ-အျဖစအပကေတြဟာ-ဂႏ၀ငေျမာကျပဇာတႀကးတခက ရငသပ ႐ႈ ေမာ ၾကညရႈေနရသလပါပ။ (တကယေတာ-သမၼတမနး၀ငးေမာငက သ႕မာ ဒလလြတျငမးခမးသာခြင ေပးခြငရေၾကာငး မသ

38

ပါဘး။ ဒအခကက တရားလႊတေတာေရ႕ေနႀကး ေဒါကတာေအးေမာင(ပမညတ)က ရာေဖြေထာကျပေပးတာ ျဖစပါတယ။ ဒသမၼတန႕ေရ႔ေနအၾကား ဆကသားက ေဒၚေဒၚပါ။ ဒါအျပင အဒကာလ ႏငငေရးေနာကခကလညး ဥးေလးအတြက တပနးသာ ေစပါတယ။

ဖဆပလကြျပး ပထစအေနန႔ ပမညတန႔ပးေပါငးလကရတာ၊ စစတပေကာေထာကေနာကခရတ တညျမက ျပညသ လထႀကးတရပလးက ပစပယလကတာ-ေတြပါ။)

ဒါေတြအားလးက ထပေဆာငးလကတျဖစရပကေတာ--ဥးေလးကခစေကာငးက လြတလာၿပး အျပငမာ ခဏေလး ေနရ သခက-သေထာငတြငးမာေရးသားခဟနရတ-(သ႕ကယေရးအတပြတ)-အႏစႏစဆယ-ဆတစာအပက ထတလကႏငတာပါ။

ဒစာအပဟာ-ဗမာျပညအတြက အခထမၿပးဆးႏငေသးတ-အမးသားလြတေျမာကေရးလႈပရားမႈ သမငးေၾကာငးအတြငး က အခ႕အျဖစအပကမားက အေစာဆး မတတမးတငေပးခတ-သမငး၀ငစာအပတအပပါ။ လြတလပေရးႀကးပမးမႈျဖစစဥ အတြငးက(ဖဆပလကဖးကြယထားတ) ျပညသေတြအၾကား သရမႈနညးတ အျဖစအပကေတြ (ဥပမာ-ေလထးဆငးရေဘာမား အေၾကာငး) ကအလြနေျပာငေျမာကတ အေရးအသားမားန႔ ေရးသားထားတာပါ။ စတထထသြားေအာင ေရးသားႏငတာပါ။

ဥပမာအားျဖင-စာအပဖြငဖြငခငးေရးထားတအပဒ----- -----“အႏစ ၂၀မတငးျပညအတြက လပလာၿပးေနာက ကၽြနေတာသည ကယကယကျပန၍ ၾကညလကေသာအခါ-

ႀကးတကထသ႔ ေရာက၍ေနသညက ေတြ႕ရေလသည”----ဆတအေရးအသား။ -------“ဤအႏစ၂၀ သည တရကအတြငး ျဖစသလျဖစေန၏။ အဂၤလပက မနကက တကခၿပး ေန႔လညက ဂပနက

ေတာလနကာ ညေနတြငလြတလပေရးရလက ယခညတြင ကၽြနေတာသည ႀကးတကထသ႔ေရာကေနခေလၿပ”---ဆတ အေရး အသားေတြဟာ-အလြတကကစရာမလဘ အလြတရသြားေစႏငတ အေရးအသားမားပါ။

၁၉၄၀ ခႏစေလာကမားကစလ႔ ေကာငးသားသမဂၢ၀င လငယေလးတေယာကရ႕ လြတလပေရးအတြက တစကမတ မတ လႈပရားလာခမႈမားန႔ အေတြးအေခၚ အေျပာငးအလျဖစစဥေတြက ေခတအဆကဆက သမငးန႔အတ ျပညစႏငသမ ျပညစ ေအာင-သကရ သမငး၀င လပဂၢလမားအေၾကာငးန႔အတ ေရးသားထား႐မမက ဖဆပလထက အာဏာရႏငငေရးသမားမားရ႕ မေတာမတည လပဟနေတြ၊ စကားအမးမးေျပာငးေျပာပေတြအျပင အဒအခနစလာေနၿပျဖစတ စစတပရ႕ တကပြတြငးမတ-သ ေတြ(ဥပမာ-ဂပနေတာလနေရး သရေကာငးေတြျဖစတ- ဗလသနး၊ ဗလအာဠာ၀က)က ထြကေျပးဖ႔ႀကးစားလ႔ ပစသတလက ရမႈဆတာေတြအထ-ရသမ ေဘာငကေလးအတြငး ဖြငခေရးသားခကမားကလညး-လထႀကးက ႏငငေရးပညာ တဆငျမငတင ေပးလကသလပါပ။

ဒါေတြေၾကာငပ၊ ဥးေလးကခစေကာငးရ႕-အႏစႏစဆယ---စာအပဟာသမငးတြငခတာပါ။ အဒေခတအဒကာလက-ဒစာအပက မဖတဖးသဟာ ေခတမမဘးလ႔ေတာင ဆရမတတပါပ။ ႏငငေရးစတ၀ငစားတ (အထးသျဖင သရေကာငး ကးကြယ တတတ-လက၀ဘကယမးတ)လငယလရြယမားအတြကေတာ-ဒစာအပကေလးဟာ-ႏငငေရး-သမၼာကမးစာအပပါ။

ဒါေတြအရနန႔ ေဒၚေဒၚက တေလးတစားဆကဆခၾကရာမာ၊ ေဒၚေဒၚရ႕ပငကယႏငငေရးမာနက-ဥးေလးေပးခတ ႏငင ေရး ဂဏသကၡာႀကးက ထနးသမးႏင႐မက-ပမေတာကေျပာင လငးလကေစခႏငတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ဒါကလညးသပေတာ မထး ဆနးလပါဘး။ ေဒၚေဒၚက ဥးေလးန႔ မဆစညးခငကတညးက ဗမာျပညကြနျမနစပါတရ႕ ရေဘာတဥး ျဖစခလ႔ပါပ။ ပါတရ႕ တာ၀နေတြက တကတကၾကြၾကြ ထမးေဆာငေနစဥကာလအတြငးမာ ဥးေလးန႔ ဖးစာဖကခတာပါ။ ေတာတြငး လကနကကင ေတာလနေရးကာလ၊ ဖမးမေထာငက ႏငငေရးအကဥးသမားဘ၀၊ စတဘ၀ေတြအျပင-ေနာကပငးဘ၀အေထြေထြအတြငး-မာလညး ဘာအမစကမ မရေအာငေနႏငခသပါ။

ေဒၚေဒၚကေတြ႕ေတြ႕ခငး ကၽြနမသတထားလကမတအခကက ေဒၚေဒၚရ႕ ပြငလငး႐းသားလြနးတ ဆကဆေရးပါ။ ဘယသ႔ကမဆ-ထပဆးသမၼတႀကးကစလ႔-ေတာျပနေထာငထြကဆငးရႏြမးပါးလတ မမရေဘာေဟာငးမားအဆး လတငးက (မာ နမပါ-သမ ငယမႈမရ)-တေျပးည ဆကဆႏငမႈပါ။ သငေတာတ ေလးစားမႈျပတာကေတာ တခါတခါေတြ႕ရပါတယ။ သ႔မကစထ အျမငမေတာတာရရငလညး ဒးဒးေဒါကေဒါက ေျပာထညလကတာပါပ။ အလြန႕က လပျပာရငး-လပျပာသန႔တ လသားတဥးရ႕ လပဟန အျပညရပါတယ။

(ဒေနရာမာ ႀကလာလ႔ ကစၥတခ ေျပာျပရပါဥးမယ။ ေမေမ ကၽြနမတ႔ေနာက(၁၉၈၀)ေတာထလကလာေတာ၊-ပါတတြငး မာ အေတြးအေခၚအ႐ႈပအေထြးေတြ စေပၚေနခနန႔ တးပါတယ။ တ႐တျပညရ႕ တခါးဖြငေပၚလစေအာကမာ-တျပညသ-တျပည သားမား အမျပနဖ႔ျပငဆငၾကပါေတာတယ။ တခ႕က အမအျပန အတအျပညပါေရးအတြက ႀကးစားပမးစား စေဆာငးေနတ အခနပါ။ ေမေမက-ပါတတြငးက အဒအေျခအေနေတြကျမငေတာ….ေတာေသးတယ။ ေဒၚၾကညၾကည(သခငဇငဇနး)တ႔ -ေဒၚခင မးညြန႔တ႔ ပါမလာတာ၊ ႏ႔မ႔-သတ႔ ပါးစပန႔ေတာ ေတြ႕ေတာမာ….တ။)

ေနာကေဒၚေဒၚရ႕ ထးျခားခကတခကကေတာ….အလြနအပငပနး-အဆငးရခႏငမႈပါ။ ေဒၚေဒၚက ခပညႇကညႇကပါ။ ဒါ ေပမ-ၾကညရတာ-တကယလးၾကြကသားေတြန႔ပ တညေဆာကထားသလား ေအာကေမရပါတယ။ မာရညေကာရည ခႏငရညက အစရာပါ။ ကာယအလပၾကမးေတြကလပၿပး ေနေရးထငေရး ေျဖရငးရပါတယ။ ဒါေပမ-ေဒၚေဒၚက ဘယေတာၾကညၾကည သန႔

39

ရငးျဖစငလနးဆနးေနပါတယ။ လကလညး သြကလကေနတာပါ။ ဘယေလာက ခကခကပတညးပါေစ။ ဘယသ႔မ ဒကၡမေပး ပါဘး။ ဘယသ႕ ဆမလညး သြား အကအညေတာငးတာ မၾကားဖးပါဘး။

ေဒၚေဒၚရ႕ ဘယသ႕ကမ ဒကၡမေပးခငတ စတဓာတက ျပသတျဖစရပတခ ရပါတယ။ သ႕အတြငးခအတထမာ အၿမ ေငြ (၂၅)ကပန႕စာတေစာငထညထားပါတယ။ အဒစာက သဆးသြားရင- ေရခတကကလထားတယ။- ဆတစာပါ။ ေငြ(၂၅) ကပ ကေတာ သ႕ အေလာငးက ေရခတကပ႔ဖ႔တ။ သဘယေလာက ခကခခကခ အဒေငြကဘယေတာမ မထပါဘး။ အသလ အဆးစြန ဘ၀က ျပငဆငထားတာပါ။

ႏငငေရးဂဏသကၡာဆတာ-- လခငလခညရ႕-ဆၿပး ေတာငးတငးရတာမဟတသလ-ကယမလခငတငးလညး မရတာ မဟတပါ ဘး။ေဒၚေဒၚက အနယနယအရပရပက ၀ငးကညတာေတြ ေတြ႕ဖးပါတယ။ ထား၀ယဘကကဆရင-ငါးပ-ငါးေျခာက-ပ စြနေျခာကစတာေတြ-က သပးေတြန႔က ပ႔ေပးတာပါ။ တခါက-ဒးရငးယေတာင ပါလာပါတယ။ ဒါေတြက သကတခါ ျပနေ၀င ေပးကမးတာေတြ လပပါတယ။--ေဒၚေဒၚရယ-ေန႔ဖ႔ညစာေလးမား ထားပါလား-လ႔ ကၽြနမက ၾကားကမေနႏင-မထငႏင ၀ငေျပာမ ပါတယ။ ေဒၚေဒၚ ကၽြနမက ျပနေျပာခတစကားကေတာ-ကၽြနမတသက မတသားစရာပါပ။

“သမားက ဆနေကာလမလာရင-ကယဖကကလညး ကြမးသးလးေလာကေတာျပနလမရမာေပါ”….တ။ ေဒၚေဒၚတ႕သားအမေတြ တစတညးတလးတညး မေနႏငတအခနေတြ ရပါတယ။ ကၽြနမန႔ ေဒၚေဒၚလာေနရတနးက

သမးေလးႏစေယာကပ ပါလာပါတယ။ အဒကာလက-ကးကးကၽြနးက ႏငငေရးအကဥးသားမား-ရနကနျပနေရာကလာၿပး တ သတၿပးတသတ လႊတေပးေနခနန႔လညး သြားတကဆငေနပါတယ။ ဒေတာ အဒရေဘာမားကလညး လြတတာန႔ ေဒၚေဒၚက လာေတြ႕ ႏႈတဆကၾကပါတယ။ နယကရေဘာမားကလညး ရနကနကပလႊတေပးတာျဖစေလေတာ၊ သတ႔တေတြက နယမျပန ခင ၀ငႏႈတဆကၾကပါတယ။

ေဒၚေဒၚကၽြနမအမေရာကစမာ၊ သ႔မတေဆြမား(ဥပမာ-ဥက႒သခငသနးထြနးဇနး-ေဒၚခငႀကးတ႔၊ ျဖးသခငသနးေဖ ဇနး-ေဒၚခငရတ႔)က အေနအထငအ၀ငအထြကေတြ သတထားဖ႔- သ႔ကသတေပးခတယတ။ ကၽြနမက အစးရ၀နထမးျဖစေနေလ ေတာ-----မခငမးညြန႔ရယ၊ ကယတ႔ေၾကာင လလဒကၡေရာကေနပါဥးမယ။ ခါတငးလာေနက သြားေနကလေတြကလညး သတ ေပးထားပါဥး--လ႔ဆသတ။

ဒါေၾကာင ေဒၚေဒၚလညး အေတာဂ႐စက-သတထားပါတယ။ ဒါေပမ-ကးကးကၽြနးျပနရေဘာမားကေတာ-ေဒၚေဒၚက ၾကညရတာျခြငးခကထားဟန ရပါတယ။ အဒရေဘာေတြအတြက-လအပလာၿပ-ဆရငေဒၚေဒၚမေနသာေတာပါဘး။ “ကယေတာ-လနာပြစားႀကးျဖစေနၿပေဟ”-လ႔ စကားစလာရင တေယာကေယာကက ေဆး႐တငခငးေတာမယ-ဆတာ ကၽြနမသလကပါၿပ။

ဒလန႔-ကးကးကၽြနးျပနရေဘာမား-- အေရ႕ပငးေဆးရႀကးမာ-ေဆး႐တကကသဖ႔ လသမားတကၾက၊ ေဆးစစဖ႔လသ မား ေဆးစစၾက၊ အျပငဌာနကေနပ ေဆးကသဖ႔လသေတြ ေဆးကၾကန႔၊ ကၽြနမေဆး႐က အမေလးမာ တ႐နး႐နးန႕ လစညကား ေနပါေတာတယ။ ေဒၚေဒၚက ဘယတေယာကကမ ဘာတခမ မလစဟငးေစရပါဘး။ ကၽြနမက သကဆငရာေဆးခနးက တငေပး လက႐ပါပ။ ကနတာကေတာ ေဒၚေဒၚပ ဆကေဆာငရြကတာပါပ။

အဒကၽြနးျပနေတြထက ေဒၚေဒၚန႔ အလြနရငးႏးတညအစကႏစေယာကရပါတယ။ ကဥာဏ၀ငးန႔ကတငေမာင၀ငး-ေကာငးသားေခါငးေဆာင ညအစကႏစေယာကပါ။ သတ႔က အေစာဆး လြတလာသမားပါ။ ေထာကလမးေရးခပ-ဗလမးခပ တငဥးန႔ပဂြလေရးအရရငးႏးပါတယ။ သတ႔ဖခငက ဗလတငဥးရ႕ေကးဇးရင-ဆရာရငးပါ။ ဒါေၾကာင-ဗလတငဥးကယတင-မဘ ေတြလကထ ျပနပ႔တာပါ။ သတ႔ဖခငက အစးရအရာရႀကးျဖစတာေၾကာင သတ႔ႏစေယာကစလး ျပနေရာကၿပး မၾကာခငမာပ၊ အလပအကငေလးေတြ ရၾကပါတယ။ အဒေခတက ျပညသ႔ဆငက ထတေပးလ႔ရသမေလးေတြ ( ႏ႔ဆဘး၊ ဆပျပာ)က ေဒၚေဒၚ ကပ လာေပးတတပါတယ။ ေဒၚေဒၚကလညး သရတတသမေတြက ျပနေပးတတတာ ေတြ႕ရပါတယ။ စားစရာေသာကစရာ ေကာငးေကာငးေလးမား ရရငလညး ခနထားၿပး သတ႔အလာက ေမာေနတတပါတယ။ သတ႔ ညအစကကလညး ေျမေပၚမာ သပၾကာၾကာမေနလကဘ၊ ေတာခသြားရာမာ မၾကာမမာပ ေတာတြငးတေနရာမာ ကဆးသြားပါတယ။ သတႏစေယာကက ေတာ တြငးလကနကကငအဖြ႕တဖြ႕ကလပႀကလကတာပါ။ အဒအဖြ႕ကေခါငးေဆာငတဥးက-သတ႔အဖြ႕ထက လမးေရးအစြနးေရာက မားရ႕ လပႀကမႈအတြက-ပါတကေနာကပငးမာ ေတာငးပနပါတယ။

ကၽြနမတ႔မသားစ ေတာထထြကလာၿပးေနာက ေမေမတေယာကတညး ကနခခန မကနးမမာျဖစေတာ ေဒၚေဒၚက ခင မာေအးန႔အတ လာေနၿပး ေမေမက ေစာငေရာကခပါတယ။

ဒါအျပင-ကၽြနမေမာငအငယ ေကာေဇာဥးဇနး-စစ- သားသရနငယငယန႔ ပသမေျပာငးရတနးကလညး ေဒၚေဒၚက သမးေတြက မတေဆြရေဘာအမေတြမာ အပထားခၿပး အတလကေနၿပး ေစာငေရာကခပါတယ။

တကယကေဒၚေဒၚဟာ-ကၽြနမတ႔မသားစက ကြမးသးေလာကလမခတာက-သကျပနၿပးဆနေကာေလာက လမေပးခ တာပါ။ အဒါေဒၚေဒၚရ႔စတဓာတပါ။

ကၽြနမ ဒေဆာငးပါးက ေဒၚေဒၚဆးသြားၿပ-လ႔ၾကားသသခငး စေရးတာပါ။ ဒါေၾကာင ေဆာငးပါးေခါငးစဥက--ေဒၚေဒၚ (ေဒၚခငမးညြန႔)သ႕….ဂါရ၀…လ႔ စတလႈပလႈပရားရားန႔ တပခမပါတယ။ အခေဆာငးပါးက အဆးသတဖ႔လပတအခနကေတာ

40

ကၽြနမသတရလာတာတခရပါတယ။ ေဒၚေဒၚအေနန႔ သ႕တဘ၀လး အရပပမာကပပါခတ ဥးေလးကခစေကာငးန႔တြၿပး ဂါရ၀ျပမ သာ-ျပညစမာ၊ ေကနပမာ ဆတာပါပ။

ဥးေလးကခစေကာငးဟာ-ဗမာလြတလပေရးတကပြ၀င-အမးသားအဆင စစျပနသရေကာငးႀကးတဥးပါ။ လြတလပ ေရးအတြကႏငငျခားအကအညရာဖ႔ ဗမာလငယေတြအေရ႕တသတ၊ အေနာကတသတ ထြကခၾကတာပါ။ အေရ႕အပက ဂပန ေရာက ဗလခပေအာငဆနးဥးစးတ-ရေဘာသးကပျဖစၿပး၊ အေနာကအပကေတာ အႏၵယေရာက-ဥးသနးေဖျမငဥးစးတ-ေလထး ဆငး ရေဘာမားပါ။ ဒါေပမ ဒ အႏၵယအပရ႕ သမငး၀ငအခနးက ေခတအဆကဆက-အပစးသမားက ထမခနႏငသမ ထမခန ထားခပါတယ။ အားလးနးပါးဟာ-ကြနျမနစမားျဖစလ႔ပါ။ အမားစႀကးဟာ ဗမာျပညရ႕ မျပးဆးေသးတ အမးသားလြတေျမာက ေရး တကပြစဥႀကးအတြငး- ကဆးကနၾကပါတယ။ အဒအာဇာနညရေဘာႀကးမားအၾကား -ဥးေလးက ကေကာငးတယ-လ႔ ဆႏင ပါတယ။ ဥးေလးက သ႕ေတာလနေရးသကတမးတေလာက ေျမေပၚေနရသခကေလးမာ- သကယတငေရး အတပၸတ-အႏစႏစ ဆယ-စာအပက ထတလကႏငတာပါ။ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးက ကြနျမနစမားက ဘယေလာကလခငတယဆတာက ေဖာျပရငး ဘာေၾကာင ၿငမးခမးေရးခရးဟာ ေ၀းေနရတယဆတာလညး ပါသငသေလာကပါေနတ စာအပပါ။ ဒစာအပရ႕ ေနာကထးျခား ခကတရပကေတာ-ဘယအခနျပနဖတဖတ-ဘယႏေခါကျပနဖတဖတ မ႐းႏငတာပါပ။ ျငမးးခမးေရးရမာစးသမားရ႕ လပဟန ေတြ- ေျပာဟနေတြဟာ အခေခတမာလညး ႐းသြားတာ မေတြ႕ရပါဘး။ အသလ သမငး၀ငမတတမးေရးႏငခတာ ဥးေလးတ ေယာကပ ရတာမ႔လ႔ ကၽြနမကဥးေလးက ကေကာငးတယလ႔ေျပာတာပါ။

အဒစာအပဟာ ဥးေလးေထာငကလြတတအခန(၉-၈-၁၉၆၀) အထပ ပါပါတယ။ ဥးေလးရ႕ေျပာငေျမာကလတ ေနာက ဆးနဂး မပါပါဘး။ ဒါေပမ အဒအခနးက မတတမးတငေပးတ-စာတမးတေစာငရပါတယ။

၂၀၀၁ခႏစ(နအဖေခတမာ)ျပညပေရာက- အျမငပငကမားဆတအပစက ဥးေလးရ႕-“အႏစႏစဆယ”စာအပက ျပန ထတရာမာ ရေဘာၾကငေမာင(ရေဘာထြနး) ေရးေပးခတ “အမာစာ”ပါ။

“ပါတက ေၾကြးတငထားတ ရေဘာမားအေပၚ- အေၾကြးဆပပါရေစ”လ႔ အစခထားတသ႕အမာစာမာ-ရေဘာထြနးက ဥးေလးကခစေကာငးန႕ပတသကလ႔ ဒလေရးထားပါတယ။

….“ဒမကေရစဗဟခပကငမႈက သရ႕ပါတသက တသကလး ေလးစားလကနာတာပါပ။ ဘယေလာကအထ လကနာသ လဆရင သ႕ ‘အႏစႏစဆယ’စာအပအေပၚ အျမငမၾကညလငသေတြက သ႔ကေနရာခထားမႈ မားေနတာေတာင အသကေသ သညအထ သ လကနာသြားပါတယ”….တ။

ဒါအျပင ဥးေလးရ႕ “ဗဟခပကငမႈ”ကလကနာတစတဓာတကလညး ရငးျပထားပါတယ။ …. …. “ရေဘာခစေကာငးဟာ ‘ဗဟခပကငမႈ’ကနာခရငး ကဆးပါတယ။ ဂဏေရာငေျပာငတ ကဆးမႈပါ။ ‘ဗဟ

ခပကငမႈ’က ရေဘာခစေကာငးနာခတာဟာ မကကနးနာခမႈမဟတပါ။ ပါတရ႕အမားဟာ ရပတညခကအမားမဟတတာက သ သပါတယ။ ပါတရ႕အမားဟာ ‘မ’ကပစပယၿပး ရနသန႔ေပါငးတအမား မဟတပါဘး။ ဗကပဟာ ပါတသက(၆၀)ေကာအတြငး ရပတညခကအမား ဘယတနးကမ မကးလြနခပါ။ မားခတအမားေတြက အျမငဆငရာအမား နညးနာအမားမားျဖစပါတယ။ ရပတညခက အျမငန႔နညးနာ ဒသးခရရာမာ ရပတညခကဟာ အခရာအကဆးပါ။ ဒါေၾကာငလညး ရေဘာခစေကာငးဟာ ရနသက အမနးလြနသြားၿပး အစြနးေရာကတအမားက သညးညညးခၿပး ‘ဗဟခပကငမႈ’က နာခခတာပါပ။

“ရေဘာခစေကာငးဟာ ရပတညခကမားသြားရင ဘယသမားမား သညးညညးခ ၿငမေနမာမဟတတ လစားမး။ မအ ေပၚ အလြန ၾက႕ခငတကြနျမနစေကာငးရေဘာႀကးျဖစပါေၾကာငး”။

ဒရေဘာထြနးစာတမးက ဥးေလးဘ၀ရ႕ မတတမးတငဖ႔လေနတအခကက ျဖညဆညးေပးလကပါတယ။ ဥးေလးကကဆးခါနးမာ- “ပါတအေပၚတာ၀နေကတယ။ မခငမးညြန႔အေပၚ တာ၀နမေကဘးလ႔ ေျပာသြားေၾကာငး

ၾကားရတယ”လ႔ေဒၚေဒၚကေျပာျပဖးပါတယ။ မဟတပါဘး။ ဥးေလးေရာ၊ ေဒၚေဒၚပါ-မမတ႔ခစသမား အားလး-အားလးအတြက တာ၀နေကပါတယ။ ဥးေလး၊ ေဒၚ

ေဒၚတ႔ရ႕ အပမကေတြအတြက ဆကလးပနးၾကမယ ေနာကမးဆက-မးဆကေတြအတြက မကနခနးႏငတ စတဓာတအငအား ေတြ က လကဆငကမးေပးခၿပပ။

ဥးေလးန႔ေဒၚေဒၚၿငမးခမးစြာအနားယပါေတာ။ လေကာေဇာ။

၂၁-၃-၂၀၁၈။ မတခက။အမးသားလြတေျမာကေရးတကပြမားအတြငး ကဆးခရတအာဇာနညအေပါငးအား ဂဏျပေရးဖြ႕ပါတယ။ (ပ)၁။ဗလမ းခစေကာငးႏငေဒၚ ခငမးညြန႔။(ပ)၂။ကတငေမာင၀ငးႏငကဥာဏ၀ငး။(၁၉၇၄-ကးကးကၽြနးကျပနေရာကစ)

41

ကြနမ ဆက၍ ေရးခငေသာ ေဖေဖအေၾကာငးမား ေဆာငးပါးအမတ(၄၆)။ AkdvfrSL;BuD; cspfNrKdifeJU azaz vSausmfaZm ေဖေဖက သ႔စာအပစငက ဘယသမ ကငတာမႀကကပါဘး။ စမးေခာငးမာေနစဥကတညးက ကၽြနမ သတထားမတအခကပါ။ လ ခငတစာအပေတြရရင သကယတင ရာေပးပါတယ။ ဖတျပးရငလညး သ႔ပျပနေပးရပါတယ။ စာအပေတြစေဆာငးရမက ဂာနယ ေတြက၊ သတငးစာေတြထက သႀကကတအေၾကာငးအရာေတြက ျဖတေတာကျပး အေၾကာငးအရာအလက ဖငေတြတြထားတတ ပါတယ။ ဖငေတြေပၚမာလညး ေခါငးစဥေတြ ေရးထားတတပါတယ။ ဒလ အခကအလကေတြစေဆာငးတတလ႔လညး သ စာေတြ ေဆာငးပါးေတြ အေတာမားမားေရးႏငခတာ ျဖစဟနရပါတယ။ ဒအကငက ေဖေဖက သ အသက(၈၀)ေကာအထ ထနး သမး ထားႏငခပါတယ။ ဒါေၾကာင အခ ကၽြနမတ႔ေနတအမမာ-စာအပဘရႀကးတလးအျပညစာအပေတြမတတမးေတြရေနတာပါ။

ေဖေဖရစဥက သ႔စာအပစငကထတာ မႀကကလ႔၊ ခပေ၀းေ၀းကပ ေရာငေနရပါတယ။ ေနာကပငး အထးသျဖင-သ႔ ကယတငေရးအတပြတ ေရးလာေတာ သကယတငက ကၽြနမက သ႔စာအပစငကဖငေတြက ယခငးတာ၊ရာခငးတာေတြ လပပါ တယ။ သက မတစေတြ၊ ဒငယာရေတြလညး အျမမျပတေရးတတျပး ဒါေတြကလညး စနစတက စေဆာငးထားပါတယ။

စာေတြေရးရငလညး မတေတြ သမးထားတတပါတယ။ ဒါေတြအကအညန႔ သ႕စာအပက ေရးႏငခတာပါ။(ထ႔အတ အ

ခ ကၽြနမေရးေနတ-ကၽြနမဆက၍ေရးခငေသာေဖေဖအေၾကာငးမား-ေဆာငးပါးမားကလညး အဒ ေဖေဖစေဆာငးေပးခတ အခက အလကမားအေပၚ အေျခချပး ေရးႏငေနတာပါ။ ေဖေဖက ကၽြနမက မကနခနးးႏငတ သမငးအေမြအႏစေတြေပးခတာပါ။)

ေဖေဖကြယလြနေတာ ၊(၁၀-၁၀-၂၀၁၂)၊ ကၽြနမက ေဖေဖန႔ပတသကတ စာအပမားထတဖ႔စစဥျပး၊ ေဖေဖစာအပစငက ၾကညရႈေလလာမႈလပပါတယ။ ေခါငးစဥအမးမးန႔ဖငတြေတြၾကားမာ-ဗလမးႀကးခစျမင--ဆတေခါငးစဥန႔ ဖငတြတတြေတြ႕လက ပါတယ။ တျခားအေၾကာငးအရာတခက ရာရငးေတြ႕တာျဖစေတာ- ဖငကဖြငမၾကညလကမပါဘး။

42

၉-၁၂-၂၀၁၇ ရကေန႔မာ၊ အေမရကနမာေနထငေနတ- အသက(၉၆)ႏစရြယ- ဗလမးႀကးခစျမင-ကြယလြနသြားျပ-ဆ တ သတငး ၾကားရေတာ၊ ငယသငယခငးျဖစတ- အနကယခစျမငရ႕-သမး-ေအမဆ လမး၀မးနညးစကားဆရပါတယ။ ဖခငႀကး ေတြက အႀကးအမ အသက(၉၀)ေကာအရြယေတြအထ အနးကပျပစခသခငးျဖစေလေတာ၊ ေျပာစရာေတြ၊ သတရဖြယေတြက လညး အမားသားေလ။ စကားေတြေျပာေနရငးက-အနကယ--တခါက-Burma Debate-န႔လပခတ-အငတာဗးအေၾကာငး ေရာကသြားျပး၊ ေအမက အဒါေတြက သ႕ဖခငႀကး အမတတရပစၥညးမားအျဖစ လခငေၾကာငး၊ ကၽြနမမာရရင သ႔ဆပ႔ေပးဖ႔ ေျပာ လာပါတယ။

ဒေတာမ ကၽြနမက ေဖေဖဖငတြသတရျပး၊ ျပနရာရပါတယ။ ဖငတြထမာ ပါတာေတြကေတာ-----

၁။ Burma-Debate-ဂာနယ-၁-ေစာင။ ၁၉၉၇-ဇလင-ၾသဂတလထတ။ (ဗလမးႀကးခစျမငရ႕အငတာဗးပါ။) ၂။ ေဖေဖန႔ ဗလမးႀကးခစျမငအၾကား အျပနအလနေရးခတ ေပးစာမား။ က။ ဗလမးႀကးခစျမငရ႕-၁၂-ေဖေဖၚ၀ါရ-၁၉၉၈-ေန႔စြပါစာတေစာင။ (လကခရရတေန႔-၁၆-၃-၉၈-ေဖေဖ လကမတK.Z-စာေပၚမာထးထား) ခ။ ထစာကျပနတ--၁၁-၄-၁၉၉၈ ေန႔စြပါ ေဖေဖစာ(မတ)။ ဂ။ ၁၀-၁-၂၀၀၀ ေန႔စြန႔ ေဖေဖရ႕စာ(မၾကမး)။ ဃ။ ၂၀၀၀ခႏစ-ေဖေဖာ၀ါရလ(၈)ရကေန႕စြန႔ ဗလမးႀကးခစျမငရ႕ျပနစာ။(လကခရရတေန႔-၂၁-၂-၂၀၀၀-K.Z လကမတန႔)။ ၃။ ၁၉၉၉-ဒဇငဘာမာ ဗလမးႀကးခစျမငပ႔လကတ- ႏစသစကးကဒ။(လကခရ-၇-၁-၂၀၀၀။)(စာအတပါသမးထား)။ ၄။ ၁၉၉၈- မတလက ထတတ ေခတျပငစာေစာငထက-အေ၀းေရာကသတမနတဦးေရးတ-ဦးေန၀ငးက အအ၊တပမေတာက ျပ ျပ-- ဆတေဆာငးပါး(ညပထားတာ)-အဒေဆာငးပါးမာ- ဦးခစျမငရ႕သမငး၀ငေျပာၾကားခကအခ ႔ဆတာေတြက ကးကားထားပါ တယဆတာေတြကပါ ျဖတညႇပကပလပၿပး ေဖေဖက အမတတရ စနစတက သမးဆညးထားတာေတြက ေတြ႔လကရပါတယ။

ေနာက အနကယရ႕ေပးစာမားရ႕ေဘး အလြတေကာလေလးထမာ ေဖေဖက စာျပနရငထညေရးရမယအခကမား၊ မတ ခကမားကအတခပေလးေတြေရးထားတာေလးေတြလညးေတြ႕ရပါတယ။

ေနာကမတမတာတခကေတာ-အနကယခစျမငရ႕-အငတာဗး-စဒအေခြတေခြလညး ရထားဖးပါတယ။ အဒါေတာ ရာ မေတြ႕ေသးပါ။(လက၀ယရသမား-မေ၀ေပးႏငရင ေပးေစလပါတယ။)

အဒါေတြရယ၊ ေဖေဖစာအပထက အနကယခစျမငအေၾကာငး ေရးထားေတြပါ စေပါငးျပး ေဖေဖန႔ အနကယခစျမင အၾကား ဆကဆေရး(၁၉၄၆-၂၀၀၀ခႏစလြနမားအထ-ႏစ(၅၀)ေကာ)အေၾကာငးေရးပါဦးမယ။

လြတလပေရးတကပြ၀င စစျပနသရေကာငးႀကးႏစဦးရ႕ အျပနအလနေရးၾကတစာေတြထမာ (ယတတမယဆရင) သေ၀ဂရစရာ-လြမးေမာစရာေတြပါပါတယ။

၂၀၀၀ခႏစ-ေဖေဖာ၀ါရ(၈)ရက-ေန႔စြန႔ အနကယရ႕စာထမာ--- ----“ကၽြနေတာတ႔အေနျဖငေတာ အမႏငငအတြက တာ၀နေကခသညဟ နားလညပါသည။ ေကာငးသားဘ၀ကတညး

က လြတလပေရးတကပြအတြက ပါ၀ငျပငဆငႏငချပး လြတလပေရးတကပြတေလာကႏင လြတလပေရးရျပးေနာကလညး ႏငင ေတာတညျမေရးအတြက ေရ႕တနးမ ထးခၽြနစြာ ပါ၀ငထမးရြကႏငခသညမားက ျပနလညသတရတငး ေကနပမႈမား ရခပါသည။ မမႏငအတ ႏငငေတာအတြက ခခတကခကရငး ကဆးသြားခၾကသည ရေဘာရဘကမားအတြကလညး စဥးစားမတငး ႏေျမာ တသ ယကးမရ ခစားရပါသည။ အထးသျဖင ကၽြနေတာတ႔ generation က ဒေလာက သကစြန႕ႀကးပမး ေဆာငရြကျပးမ ရခ သညအခြငအေရးေတြက ေနာကလမားက အလြသးစား လပခၾက လပလကရၾကသျဖင ျပညသေတြ ငတျပတဆငးရ ေနသညက ၾကားသေနရသျဖငလညး စတဆငးရမႈမား ခစားေနရပါသည ခငဗာ”--- လ႔ေရးထားတာေတြ႕ရပါတယ။

ဒေနရာမာ အနကယန႔ ေဖေဖက စတခစားမႈခငး တေနတာေတြ႕ရပါတယ။ ေဖေဖရ႕အသက(၉၀)ျပည(၂၀၀၉-ဒဇငဘာ-၃-ရက)ေန႔ကထတခတ-အမာစာမာ---- ----“ကၽြနေတာ ဒေန႔အသက(၉၀)ျပညပါျပ။ ဆရာႀကးမႈငးေျပာသလ အမငးမစြမးျဖစေနပါျပ။ ကၽြနေတာခစလတ

ျပညသေတြ အခထ ဆငးရတြငးနကေနေသးတအတြက စတမေကာငးႏငပါဘး”---လ႔ပါပါတယ။ (ဗလမးခပေဟာငးေကာေဇာ။ တရားခအစစဘယသလ။(ေနရရစာေပ)-ႏာ၁၉၅)

ေဖေဖက-ဗလမးႀကးခစျမငထေရးတစာ(၁၁-၄-၉၈ေန႔စြန႔)မာ-ေရးထားတာေတြကေတာ---- ---“ကေနာႏငခငဗားတ႔-1945-ေကာကစျပးတငးျပညကး-၂-ဦးပးေပါငးမၾကျပး အသကဆဖားေဆာငရြကခၾကသည

တ႔က ျပနေျပာငးသတရျပး ၾကညႏး၀မးေျမာကမပါသည”---တ။ ဒေနာက ေဖေဖက ၁၉၅၇ ခႏစ-တပမေတာကပငစငယခရျပးခနကစလ႔ ေနာကဆး တရတျပညေရာကလာရတအထ

43

ျဖတသနးလာခရတအေျခအေနေတြ အကဥးခပေရးထားတာ ေတြ႕ရျပး၊ တငးျပညႀကးရ႕လကရေတြ႕ႀကေနရတအကပအတညး အခကအခေတြန႔ ဒါေတြရ႕အေၾကာငးရငးေတြအေပၚ သ႕ရ႕သးသပခကေတြကပါ ေရးထားတာေတြ႕ရပါတယ။ အသလ စာရည ႀကး ေရးျပးမ-ဒလေတာငးပနထားပါတယ။

---“ကေနာလ စာေရးတာ အေတာရညသြားျပ။ ရပပါေတာမည။ကေနာတ႔လခငးမေတြ႕တာ ႏစ ၃၀ ေကာျပ။ ခငဗား တ႔ ကေနာတ႔ အရြယေတြ အမငးလာၾကျပျဖစလ႔ ဘ၀ေနာကေၾကာငးျပနစဥးစားတအခါ အခကအလကေတြစရေအာင ေနာက ေၾကာငးေတြပါ ေရးသားလကတာျဖစပါတယ။ စာေရးရငး ေရးလကစႏင ေရးလကတာျဖစပါတယ။ ေအးေအးခမးခမးေနလတခင ဗားစတက ရႈပေထြးေလးလေအာင ျဖစမာလ တဖကကစးရမပါသည။ အကယ၍ ကေနာစာေၾကာင ခငဗား စတရႈပေထြးေလးလ မႈ ျဖစရလငကေနာက ခြငလႊတရနေတာငးပနအပပါသည”-----တ။

ေဖေဖ အသလေတာငးပနရတာလညး အေၾကာငးရပါတယ။ အနကယက သ႕ရ႕စာထမာ ေရးထားတာေတြရပါတယ။ ----“ကၽြနေတာကေတာ ဘာႏငငေရးမမလပပါ။ ႏငငေတာအတြက မမတတစြမးသမ ေဆာငရြကေပးျပးျပ ဟ ယၾကည

ပါသည။ တငးျပည ေကာငးတာ မေကာငးတာေတာ ကၽြနေတာလညး မတတႏငပါ။ တငးျပညရ႕ ကပါပ။ မညသ႕ကမလညး မေထာကခ၊ မညသ႔ကမလညးမဆန႔ကင၊ မမဘာသာ အေျႏၵရရပ ေနပါသည။ အသကအရြယက မငယေတာသျဖင ေလာဘ၊ေဒါ သ၊ ေမာဟ မျဖစေအာငပ ေနပါသည။-

----“ကယႏငငတြငး ကယတငကလညး ဘာမ၀ငေရာကေဆာငရြကခြင မရေတာသျဖင ေရၾကညရာ ျမကႏရာသ႔ ထြကခြာခရျပး စတေအးလကေအးေနႏငေအာင ႀကးစားခရပါသညခငဗား။---

----“ကၽြနေတာတ႔ အသကအရြယကလညး ႀကးလာပါျပ။ လကရဘ၀ ကနဆးသြားသညအခါ ေကာငးရာသဂတသ႔ ေရာကရနသာ ျပငဆငေနရပါသည”------လ႔ေရးထားျပး-တပမေတာထရစဥကတညးက ဘာသာေရးေဆာငရြကခကေတြ၊ေနာက ပငး အေမရကနကေရာကျပး ေနာကဆကလကလပေဆာငေနတ သာသနာေရးလပငနးေတြက ေရးျပမတဆကေပးထားပါတယ။

ေဖေဖကလညး ဒလ ျပနအားေပးထားတာေတြ႕ရပါတယ။ ----“ခငဗားစာတြင ခငဗားလ အသက ၇၀ ေကာလာျပျဖစ၍ ႏငငေရး စစေရးအေတြးအေခၚေတြက ေဘးဖယစြန႕ခြာျပး

လး၀အနားယျပး ဘာသာေရးဘကတတအားသမ ေဆာငရြကေနတာသရပါသည။ ခငဗားမာ စးစးစကစကလပတတတလပဟန ေၾကာင ယၡ ဘာသာေရးလ အေတာထေရာကစြာလပႏငခသည”-------တ။

သတ႔ႏစေယာကရ႕အျပနအလနေပးစာေတြထမာ-ကနးမာေရးအတြက အႀကဥာဏေတြ၊ ေလကငတာေတြန႔ပတသက တာေတြ ဂရတစကေရးေနတာေတြ ဖတရတာ အေတာက ၾကညႏးစရာပါ။(အထးသျဖငအခလ-ႏစေယာကစလး မရေတာတ အခနမာေပါ။)

တကယေတာ-ေဖေဖတ႔ႏစေယာကဟာ- ၁၉၄၅ကန-၁၉၄၆ အစမာ စတငရငးႏးခၾကဟနရပါတယ။ အနကယရ႕-ဘာမားဒဘတန႔ ေတြ႕ဆေမးျမနးခနးမာ ေျပာျပထားတာေတြကေတာ---- --“သလငမာရတ ဗလမးေကာေဇာလကေအာကရ အမတ(၃) ဘားမားရငဖယတပသ႔ ဗလႀကးအျဖစ ရာထးတးျမငျပး

ေရာကရသြားတယ။ အဒမာ အဂၤလပအရာရမားလညး ရေသးတယ။ ဗလခပေအာငဆနးက စစျပးေနာက စစတပထ မ၀ငေတာ တ စစမႈထမးေဟာငးေတြက စေဆာငးပး ျပညသ႔ရေဘာအဖြ႕က ဖြ႕တယ။(ဗမာလြတလပေရးအတြကလအပလာရငသးဖ႔)။ အဒအဖြ႕ကေထာကပဖ႔-လစဥလဆနးတငး-ကနအရာရမားဆက(တပခြတငးဆလညသြားျပး)အလႈေငြေကာကခဖ႔ ဗလမးေကာ ေဇာက တာ၀နေပးခတယ။ ဒါေၾကာင အဂၤလပေတြက ကြနျမနစ-လ႔ ထငခခရတယ။----

-----၁၉၄၇-ဇလင(၁၀)ရကေန႔ ဗလခပက(လပႀကမခရခင-(၉)ရကအလ-အလပႀကခရတအခနးမာပ၊) ကၽြနေတာန႔ ဗလေကာေဇာက ေမးတယ။“လြတလပေရးရျပးရင-အဂၤလပအရာရ မပါဘ-မငးတ႔ တပကဆကကငႏငမလား-လ႔ ေမးတယ။

ကၽြနေတာတ႔က-ဗလခပ-ကၽြနေတာတ႔က ဂပနက အရငဆး စစပညာသငေပးတယ။ ကၽြနေတာတ႔မာ စစအေတြ႕ အႀက (၃)ႏစ ရျပးျပ။ ဒါေၾကာငလြတလပေရးရပးရင အဂၤလပအရာရေတြက အၾကေပးအျဖစ ထားစရာမလပါဘး”-လ႕ ေျပာခ တယ။----

-----“လြတလပေရးအတြက ေရရညတကပြ၀ငဖ႔ စစအတြငးျပငဆငေနခနမာ-ဗလခပက ကၽြနေတာတ႔အရာရေတြ ႏင ငေရးယၾကညခက ရသငတယလ႔ယဆျပး ကၽြနေတာတ႔က ႏငငေရးေလလာခငးတယ။ အကးဆကအားျဖင တပထမာ-ဆရယ လစေတြ၊ကြနျမနစေတြ ျဖစကနတယ။ ကၽြနေတာအပါအ၀ငအေတာမားမားကေတာ ဘယပါတမမ၀ငခဘး။-----

----၁၉၄၇ ကနခါနးမာ ဗလမးႀကးေကာေဇာက ရခငစစေျမျပငကြပကရေတာ၊ ကၽြနေတာက အမတ(၃) ဘားမားရင ဖယ မာ တပရငးမးျဖစကနခတယ”---တ။

ဒါေတြကေတာ-ဘာမားဒဘတန႔ ေတြ႕ဆခနးမာ ေျပာခတာေတြပါ။(Burma Debate Vol14-No3/July-August-1997 –pg-11-15) ၁၉၄၉-၅၀ အတြငး- အငးစနတကပြအပါအ၀င ေကအငဒအမားန႔ တကရတတကပြေတြမာလညး အတတြ တကခ ၾကရပါေသးတယ။

44

၁၉၅၃ခႏစ- ေဖေဖေျမာကပငးတငးမးျဖစေတာ၊ အနကယက လား႐ႈးမာ တပမဟာမးပါ။ ၁၉၅၅ ခႏစ- တရတျပညသြားစစမစရငမာလညး ေဖေဖတ႔ႏစေယာကလး ပါသြားခပါတယ။ အဒခရးစဥကာလမာ ေတြ႕ႀကခရတ ေပာစရာအေတြ႕အႀကေလးတခကလညး ေဖေဖက သ႕စာအပထမာ အမတတရ

ေရးထားတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ----“တစည ထမငးစားပြသြားခါနး ဗလခစျမငမာ ဆပငရညေနသျဖင ဟတယေအာကထပ ဆပငညပဆငတြင ဆပင

သြားညပပါသည။ ဆပငညပသမား ေစတနာဗလပြျဖင ဆပငကေကာတငျပး အေမာကေထာငေပးလကပါသည။ သကလညးမန မၾကည ဘာမၾကည ျပနလာပါသည။ အခနးေရာကမ မနၾကညေတာ-အေမာကႀကးတေထာငေထာင ျဖစေနပါေတာသည။--

----အခနလညး နးေနျပျဖစေသာေၾကာင ၀ငး၍ ဆပငေပာေအာင မးျခစကမးန႔ရႈ႕ၾကရာ ဆပငတခ႕ မးေလာငသြား သျဖင အေတာပင ကသတကရကျဖစလကၾကပါေသးသည။ ထမငးစားပြအျပး ဟတယခနးမားျပနေရာကမ ကၽြနေတာတ႔တေတြ ထအျဖစက ျပနေျပာၾကျပး တေသာေသာ ရယရပါေသးသည။ ကၽြနေတာတ႔တစေတြမာ ရာထးႀကးျမငေသာ တပမးႀကးမား ျဖစ ၾကေသာလညး ႏငငျခားမားသ႔ေရာကေသာအခါ တာ၀နမားလညးမရသျဖင စတလြတလကလြတ လငယမားလ ေနာကၾက ေျပာငၾက ရယေမာၾကရပါသည။”----

ဒါအျပင သတ႔တစေတြ ရခတ-ဘြ႕ေတြန႔ပတသကလ႔လညး-ဒလေရးထားတာေတြ႕ရပါတယ။ ----(၁၉၅၅) ခႏစ လြတလပေရးေန႔တြင တပမေတာမ အရာရမားက အစးရက ဘြ႕ထးဂဏထးမား ခးျမငခပါေသး

သည။ တငးမးဗလမးခပမားက “သေရစညသဘြ႕”၊ဗလမးႀကးမားက “စညသဘြ႕”စသျဖငေပးအပခရာ ကၽြနေတာကလညး “သ ေရ စညသဘြ႕”ေပးခပါသည။--

----ထဘြ႕တဆပမားမာ ေရႊမားႏငလပထားသျဖင “စညသဘြ႕”ရေသာ ဗလမးႀကးခစျမငက’ အေရးအေၾကာငးရလ႔၊ လလာရင အဒေရႊေတြ ေရာငးစားၾကတာေပါဗာ’ဟ ေနာကေျပာငခဖးတာက သတရမပါတယ။----

ဒါေတြကေတာ ေဖေဖ သ႕စာအပထ ထညေရးခတ အနကယခစျမငန႔ပတသကတ႔အေၾကာငးအရာေတြပါ။ (ဗလမး ခပေဟာငးေကာေဇာ-ဆငးစမသညမနဟငးဆသ႔-ကယတငေရးအတပြတေပါငးခပ-ယဥမးစာေပ-ႏာ၂၄၀-၂၄၁)

ဒေနာကမာေတာ ေဖေဖတ႔ အႏစ(၃၀)ေကာေလာက ေ၀းသြားပါတယ။ ၁၉၉၇ခႏစ- ဗလခပေအာငဆနး လပႀကခရမႈ- အႏစ(၅၀)ျပညအထမးအမတအျဖစ- တရားခအစစဘယသလ။ ဆတ

အစအစဥန႔ ေဖေဖက ေတြ႕ဆေမးျမနးခကေတြက ဘဘစက အသလႊငအျပးမာေတာ အနကယကကၽြနမတ႔အမ ဖနးနပါတ ရ သြားပါတယ။ ဘဘစက ကၽြနမတ႔ကခြငေတာငးျပးေနာက ေပးလကတာပါ။

ဖနးနပါတရတာန႔ အနကယက ကၽြနမတ႔က လမးေခၚပါတယ။ အဒေန႕မာေတာ ေဖေဖေရာ၊ေမေမေရာ ေပာလကတာ ၊ အနကယန႔ေရာ၊ အနတယန႔ပါ အျပနအလန ေျပာၾကဆၾက၊ ဖနးေျပာအျပးမာလညး ေဖေဖန႔ေမေမ ေရးျဖစေဟာငးေတြ ျပနစ ျမ႕ျပန ေျပာေနၾကတာေတြ သတရမပါတယ။

အဒေန႔မာပ၊ ကၽြနမတ႔လပစာက အနကယရသြားျပး၊ အထကမာေျပာခတ- အျပနအလနစာေတြ၊ အျပနအလနပ႔ေပးတ ႏစသစကးကတျပားေတြန႔အဆကအသြယျပနရခတာပါပ။

ဒါေတြကေတာ-ႏစရညလမားၾကာရညခတ ေဖေဖန႔အနကယခစျမငတ႔ရ႕ ေႏြးေထြးလတဆကဆေရးေတြက အကဥး ခပ ျပနေဖာျပလကတာပါ။ ------------------------------

ကၽြနမ ဒအခနမာ ဒေဆာငးပါးေရးရတာ အေၾကာငးေတြရပါတယ။ ၂၀၁၈- ဇနန၀ါရ(၄)ရကမာကေရာကတ အႏစ(၇၀)ျပည လြတလပေရးေန႔အခါသမယမာ-ဒလြတလပေရးႀကးရဖ႔အ

တြက -အသကေတြဘ၀ေတြရငးျပး စြန႔လႊတစြန႔စားသြားၾကတ-ဗမာတျပညလးက-လြတလပေရးတကပြ၀င-မးခစျပညခစ တငး ရငးသားသရေကာငးမားက ဂဏျပခငလ႔ပါ။

တဆကတညးမာပ-အဒသရေကာငးႀကးမားရ႕အပမကေတြျဖစတ-ဗမာျပညႀကး လြတလပေရးရျပးရင တငးျပညႀကးန႔ ျပညသတရပလး ခမးသာေပာရႊငၾကရေစမယ။-ဆတာ မျပည၀ေသးဘး-ဆတာကလညး သတေပးေထာကျပခငတာပါ။

ဒါအတြက- အဓကအဟန႔အတားႀကးက- အဆကမျပတႏငေသးတ-လြတလပေရးန႔ေမြးရာပါ-ျပညတြငးစစႀကးပါ။ ဒ အတြက -ဘာလအပပါသလ။

ေဖေဖန႔ အနကယခစျမငတ႔ ျပသခတ-လြတလပစြာ သေဘာကြလြခြင(agree to disagree)သေဘာထားပါ။ --“ဗလခပေကာေဇာဟာ ဂပနေခတက သခငစးန႔ေတြ႕ျပးေနာက ကြနျမနစျဖစသြားတယ။ ကၽြနေတာကေတာ-ႏငင

ေရးန႔ ကငးကငးပ ေနပါတယ။”---လ႔အနကယက သ႕အငတာဗးမာ ေျပာထားတာရပါတယ။ ယၾကညခကမတသမားအၾကား-တငးခစျပညခစအေျခခန႔-အတတြျပး အလပလပႏငခတာေတြက သတ႔-ႏစဦးလးက

တနဖးထား ေကနပႏစသမခတာ ေတြ႕ရပါတယ။ အတတြ လပႏငခၾကတယဆတာကလညး ျပသႏငခၾကပါတယ။

45

တကယေတာ-လပဂြလအခငးခငးအၾကားမာပျဖစျဖစ၊ အဖြ႕အစညးမားအၾကားမာပျဖစျဖစ- တဖကန႔တဖကအျပနအ လနေလးစားျပး တနးတရညတသေဘာထားဆကဆရင-ကစၥအေတာမားမားက ေျဖရငးႏငၾကပါတယ။ တညတသေဘာထားတ ရပ (ဥပမာ-တငးျပညေကာငးေစခငတေစတနာ၊ျပညသေတြမထခကေစခငတေစတနာ---စသျဖင)ေပၚ အေျခချပး၊ ပြငပြငလငး လငး ေဆြးေႏြးအေျဖရာၾကရငျဖင- ဘယေလာကႀကးတျပသာနာပျဖစျဖစ ေျဖရငးႏငပါတယ။ အဓကကေတာ-အေျခခစတရငး-ေစတနာရငးမနဖ႔လတာပါ။

အခ လြတလပေရးေန႔(၄-၁-၂၀၁၈)မာ-ကာခပေပးတမန႔ခြနးက ၾကညပါ။ -----တပမေတာဟာ ရယလမႈအနညးဆးန႔ ေပးဆပႏငမႈအျမငမားဆး အဖြ႕အစညးတရပျဖစတယ။----တ။ ကာခပႀကးအေနန႔-“အတတေမေရာဂါ”-ရလ႔မားဒလေျပာထြကေလသလား-လ႔ထငစရာပါ။ မဟတပါဘး။ ဒါဟာ တပမ

ေတာ - အထးသျဖင စစအာဏာရငစနစရ႕ အကးအျမတေတြက ျမးျမးျမကျမက စစားေနရသအခြငထးခမားရ႕ အရငးခ စတေန သေဘာထားက ဆငးသကလာတ အေတြးအေခၚပါ။ --တ႕သာ တငးျပညကအခစဆး-တ႔သာအနစနာအခရဆး---ဆတ အေျခခ ေပၚကေန-တ႔သာအျမငျမတဆး-ဒါေၾကာင-အမးသားႏငငေရးမာ တပမေတာက ဦးေဆာငမႈအခနးက ပါ၀ငရမယ။----လ႔-တႏငင လးက ျပညသေတြက တသကလး ကၽြနျပထားခငတ စတေစတနာ၊ တသကလး တပမေတာက ဗလလပခငတ ေလာဘ၊ စတ စတဓာတအေျခခန႔က မရကမေၾကာက ေျပာထြကလာတာသာျဖစပါတယ။

တပမေတာအေနန႔ ဒလမး စတေနစတထားန႔ေတာ-ျငမးခမးေရးရဖ႔ဆတာ မျဖစႏငပါဘး။ တပမေတာအေနန႔ တျခား ေဆြးေႏြးေဖာေဆြးေႏြးဖကမားက တနးတရညတသေဘာထားႏငမသာလင၊ မမတ႔-လက၀ါးႀကးအပကငထားတ တငးျပညရ႕ႏင ငေရးအခြငထးေတြ၊စးပြားေရးအခြငထးေတြက စြန႔လႊတျပး-ကနသမားန႔ ညညမမခြေ၀ႏငမသာလင- ေရရညတညတတျငမးခမး ေရးရႏငမာပါ။

ဗမာျပညသမားကေတာ-သတ႔ေလာကရမယလမးက ေရြးခယျပးျဖစပါတယ။ ဗမာျပညႀကး-ျငမးခမးသာယာ၀ေျပာလာ ေရးအတြက ဆကလကတကပြ၀ငၾကမာပါ။ ေအာငပြလညး မခရမာပါ။ ျမနျမနရပါေစ-လ႔ဆႏၵျပလက----

လေကာေဇာ။၉-၁-၂၀၁၈။

မတခက။ ၁။၂၀၁၇-ဒဇငဘာ(၉)ရကေန႕က ကြယလြနသြားတ-အသက(၉၆)ႏစရြယ ဗလမးႀကးခစျမငက ဂဏျပေရးသားပါ တယ။ ၂။ အျပနအလနေပးစာမားက ေဖာျပရာမာ မရငးသတပမားအတငးျဖစပါတယ။ ၃။ ဓာတပမာ-၁၉၄၆-၄၇-ကာလ--သလငမာ ဖြ႕စညးခတ-ေသနတကငေျခလငတပရငး(၃) ျဖစဟနရပါတယ။ ေရ႕တနးအလယတညတည-ေဖေဖျဖစျပး ညာဖကက ဗလမးႀကးခစျမငျဖစပါတယ။

46

&Srf;jynftv,fykdif; 108 ppfa'o&JU vIyf&Sm;yef;csDum;wcsyf &Jabmf cifarmif0if;

(၁) အခနနာရစကန႔တ႔ဟာ မရပမနား ေရြ႕လား ခတေမာငးသြားခၾကၿပ။ အျဖစအပကေတြကေတာ အခနနာရေတြန႔အတ လကပါ မသြားဘ စတအာ႐မာ ထငဟပေနဆပါပ။ “အခနေတြ တေရြ႕ေရြ႕ေျပာငးလ မေဟာငးသညအျဖစေတြ”ဆတ သခငးစာသား ေလးလပ ေတြးမလကတငး မေန႔တေန႔ကလပါပလား။ တကယေတာ ႏစေပါငး ၃၀ ေကာ ၄၀ နးပါး တငခၿပပ။ ႏငငေရးမးရေဘာ ခငည၊ တပမးရေဘာသနးေဖ၊ ဒတပမးရေဘာ ျမငႏငတ႔လညး - ေလာကဓမၼတာအတငး ေတာလနေရး တာ၀နမား ထမးေဆာငရငး ကြယလြနသြားၾကၿပပ။ သတ႔န႔အတ လႈပရားခၾကတ ရေဘာငယမားကေတာ သတ႔ရ႕ ယၾကည ခကမားက ရငမာပကရငး အခနေတြ ေန႔ရကေတြန႔အတ ခတကေနၾကဆ ….။

ပါတေခါငးေဆာငတ ျပညသ႔ဒမကေရစ ေတာလနေရးဟာလညး မၾကာမ အႏစ ၇၀ တငးတငးျပညေတာမာပါလား။ အတတပနးခကားခပမားက ေတြးရငးေတြးရငး ပနးခကားခပကေလးတခဟာ မမေရ႔မာ ျပကျပကထငထင ေပၚလာေတာတယ။ (၂)

၁၉၇၈ ႏ၀ငဘာလရ႕ ေန႔တေန႔ …. …. ပနဆနးဗဟဌာနခပသ႔ ၁၀၈ စစေဒသႏငငေရးမး ရေဘာခငညန႔ ၁၀၈ စစေဒသ တပမးရေဘာသနးေဖတ႔ ဥးေဆာငတ အဖြ႔တဖြ႔ ေရာကရလာတယ။ ၁၉၇၉ ခႏစမာ ဗဟန႔ ၁၀၈ စစေဒသ ေရ႔လပ ငနးဆငရာမား ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးၿပးေနာက ဗဟညႊနၾကားလကတ ေရ႕လပငနးမား ယေဆာငၿပး ရမးျပညအလယပငးသ႔ ျပနဆငးခ ပါတယ။ ကၽြနေတာလညး အဒအဖြ႔န႔အတ ရေဘာၾကငေမာင တာ၀နေပးမႈအရ လကပါခပါတယ။ သလြငျမစန႔ နမပနျမစ အၾကားက ၆၈၃ တပမဟာမ တပရငးတပဖြ႔မားက တာ၀နယ ပ႔ေဆာငေပးခတာပါ။ အခငအမာ ကေတာ ၅၀၂ တပရငးမး ရေဘာေပါကယခနး (ယခ ၀ျပညနယေသြးစညးညညြတေရးပါတ၊ ဥက႒) ကယတင စစဥညႊနၾကား ပ႔ေဆာငေပးခတယ။ လမး တေလာက ရနသစခနး၊ ရနသ႔ကားလမးေတြက တာ၀နကရေဘာေတြက ထးေဖာကတာ၀နယၿပး လၿခေအာငျမငစြာျဖင ၁၀၈ စစေဒသ နယေျမအထ လကလပ႔ေဆာငခတယ။

အဒတနးက ၁၀၈ စစေဒသ၊ ေကာကဂၿမ ႔နယမာ ေနာငလဒငနယအပါအ၀င ေနာငလ၊ ကနးေညာင၊ ပငေပါ၊ ပငပန၊ သတ၊ ရြာသစ၊ ပနေခါ၊ ပနဟ၊ ဖယငးကနး၊ ေတာငသကနး၊ စပယကနးစတ ရြာမားန႔ စညး႐းဖြ႔စညးထားတယ။ ၁၀၈ စစေဒသ ေခါငးေဆာငမႈအဖြ႔န႔ ၆၈၃ တပမဟာ ေခါငးေဆာငမႈအဖြ႔မားဟာ ၁၀၈ စစေဒသ ေကာကဂၿမ ႔နယ-ေကာကဂ အငေတာစခနးမာ ေတာတြငးေျပာကကားစခနး တညေဆာကၿပး ဗဟက ခမတေပးလကတ ေရ႔လပငနးမားက မမေဒသရ႕ အခငအမာ အေျခ အေနမားန႔ ေပါငးစပေဆြးေႏြး အလပတာ၀နမား အေကာငအထညေဖာေရး အစညးအေ၀းမား ကငးပခၾကတယ။

အထကပါ အစညးအေ၀းရ႕ ဆးျဖတခကမားအရ တပပငးဆငရာ၊ ေဒသဆငရာ၊ ၿမ႕နယဒငနယ၊ ေကးရြာအသးသး စညး႐းဖြ႔စညးရနအတြက တာ၀နကယစန႔ အသးသး ခရးထြကၾကပါတယ။ ကၽြနေတာကေတာ ရေဘာသနးေဖန႔အတ ေနာငလ ဒငနယမာ ပါ၀ငလႈပရားခပါတယ။ ဒငနယအတြငးမာ လထစညး႐းေရးေတြ ေဆာငရြကေနစဥ ရေဘာသနးေဖထမ ဆကသားျဖင ရနသလႈပရားလာမႈသတငးက အေၾကာငးၾကားလာပါတယ။ ရနသဟာ ရမးျပညအလယပငးက ျဖတေလးျဖတန႔ နယေျမစးမး ေရးလပမယ။ ဘကစအလးအရငးန႔ ေရတထးစစမဟတ၊ ေရရညစစေရးစမကနးျဖစတယ။ ရေဘာမား ထးစစကရငဆငရန အျမနဆး ျပငဆငၾကဖ႔ ၁၀၈ စစေဒသဌာနခပက အခငအမာ ညႊနၾကားလကျခငးပါပ။ ရနသစစေၾကာငးကေတာ ေကာကဂၿမ႕ ဘကက စစေၾကာငးတေၾကာငး၊ ပနေကတဘကက တေၾကာငး၊ သေပါနမလနဘကကတေၾကာငး၊ အလးအရငးန႔ မၾကာမ စစေၾကာငးေတြ ျဖန႔ခြၿပး ၀ငလာလမမယ။ ထးစစဂြင(ခြင)အတြငးမ ထြကသငတာတြက-ရငဆငတကပြ၀ငသငတာ၀ငၾကဖ႔လညး

47

လႈ႔ေဆာလကပါတယ။ အေရးႀကး စာရြကစာ တမးေတြ သမးဆညးဖ႔၊ တခ႕ ဖကဆးၾကဖ႔လညး အေသးစတ ညႊနၾကားခကမား ပါပါတယ။ ထးစစ၀ငလာမယအေၾကာငး ဒငနယ ၿမ႔နယေကးရြာလထက အေၾကာငးၾကားၿပး ထးစစက ကာကြယဖ႔၊ ရငဆငၾကဖ႔ ျပညသလထရ႕ လၿခေရးကလညး လႈ႔ေဆာခပါတယ။ ေဒသတပန႔ ျပညသ႔စစမားက အခငအမာ ရကၡာလကနကခယမးမား ျပငဆငၾကပါတယ။ ရေဘာသနးေဖ၊ မသားစန႔ အဖြ႔ငယက ေနာငလဒငနယတြငးမာ တာ၀နယလႈပရားေစၿပး၊ ကနတအမေထာင သညေတြ၊ အမးသမးတပဖြ႔ေတြ၊ ကေလးေတြန႔ သကႀကးရြယအေတြက သငေတာတေနရာမာ ေကးရြာလထထ အပႏခၾကၿပး ေနာငလဒငနယ ထးစစခြင အတြငးမ အငအားစတခ႕ အျပငထြကလႈပရားရန ျပငဆငၾကပါတယ။

ေနာက စစေဒသ ေကာမတ၀င -ၿမ ႔နယမး ရေဘာသနးေအာငန႔ ၿမ ႔နယတပက ရနသ၀ငလာရင ထးစစက ရငဆငဖ႔၊ ရနသတပက ေျပာကကားတကဖ႔ တာ၀နယၾကတယ၊ မလအပတ ေတာတြငးကစခနးေတြ၊ ရြာနားနးတ စခနးေတြအားလး ဖက ဆးၿပး ရေဘာအသးသး ေကာပးအတလြယ၊ ေသနတထမး။ ေရဆန၊ ရကၡာ မမတတႏငသမ လကနကခယမးမား သယေဆာင ၾကပါတယ။ ကၽြနေတာက ဒငနယမး ရေဘာထြနးလန႔ ေနာကတနးအမေထာငသည အမးသမးတပဖြ႔မာ ပါ၀ငလႈပရားရပါတယ။

ေနာကတနးအမေထာငသည အမးသမးတပဖြ႔မာ တကခကေရး အငအားမရပါ၊ လကနက အတအရည တပဆငထား တ ေဒသခရေဘာ ၅ ေယာက၊ အမးသမးရေဘာ ၅ ေယာကန႔ ကေလးလႀကး ၁၀ ေယာကခန႔ ပါ၀ငတယ။ သတငးရရခငး ေကာပးအတ၊ ေသနတမား ျပငဆငၿပး ျဖစေနပါတယ။ ေတာလမးကေန ခရးထြကမာမ႔ နနကေစာေစာ ထမငးခကစားၿပး ေနာင လခြငကေန ထြကရပါတယ။

အမးသမးတပဖြ႔၀ငေတြက ထမတတ၀တၿပး၊ ထမအပကတရဂပေခါကၿပး ခါးမာစညးထားတယ။ တခ႔က တဘက ေခါငးေပါငးထားပါတယ။ ယနေဖာငးအစမး၀တတ အမးသမးရေဘာေတြက ဥးထပမာ ၾကယနတပထားတယ။ ေယာကား ရ ေဘာေတြက ေရ႔ကေန ခတကတယ။ အလယမာ ၀နထပ၀နပးန႔ အမးသမးပေတြ၊ လႀကးေတြ လကပါခတကၾကတယ။ တခ႕ အမးသမးေတြက ခါးမာ ဓားေျမႇာင၊ ရမးဓားရည၊ ဓားမ၊ အးခြကန႔ ရကၡာဆန၊ ေရဗးတ႔ ပလတစတစမးကာစတ႔ ထမးပးလာၾက တယ။ တေနကန ေတာလမး၊ ေတာငယာေတြ၊ ဖနးဆးေတြ၊ ရြာပကေတြက ျဖတေကာလာကာ ညေနခငးမာေတာ ေနာင ၀းၿမ႕ နယထ ေရာကလာတယ။

ညေနေစာငးေနၿပ ေနာင၀းရြာႀကးရ႕ ေဘးမလမးမကမး ေတာထမာ စခနးခ ကငးခ အနားယၾကတယ။ ၁၀၈ စစေဒသ ဒတပမး ရေဘာျမငႏငန႔အဖြ႔ဟာ စခနးက ေရာကလာတယ။ ရေဘာထြနးလက ရေဘာျမငႏငက တပဖြ႔အပၿပး ေနာငလဒင နယထျပန၀ငသြားတယ။ တာ၀နလႊလကၿပး ရေဘာျမငႏငအဖြ႔န႔ ေနာငလဘကကလာတတပဖြ႔ ပးေပါငးလကတယ။ လအငအား တပစတစေလာက ျဖစလာတယ။ လအငအားမားလာေပမယ တကခကေရးအငအားကေတာ မားမလာပါဘး။ ရေဘာျမငႏငက ရြာသားတခ႔အပါအ၀င ရေဘာအားလးက စစညးၿပး ထးစစ၀ငလာမယအေျခအေနက ရငးလငး ပညာေပးေဟာေျပာပါတယ။ ရရာ၊ ရရာလကနကန႔ ရနသစစေၾကာငးန႔တးရင ရငဆငၾကဖ႔ စတဓာတအရ ျပငဆငခငးပါတယ။ ေနာင၀းခြငမာလညး ရနသ စစေၾကာငး မၾကာမ ၀ငလာေတာမယ။ ထးစစလြတရာခြငက တမးေရာငထားရမယ။ ေနာင၀းမာရတ ျပညသ႔စစန႔ ရေဘာ တခ႕ကလညး ရနသန႔ ရငဆငၿပး ေျပာကကားတကၾကဖ႔ လႈ႕ေဆာေနတယ။

ရေဘာျမငႏငဟာ ေဒသကၽြမးကငသျဖစတယ။ ရမးအမးသားလညး ျဖစတယ။ လထက ေဟာေျပာပညာေပးရာမာ ရမးလ ျမနမာလ ရငးျပစညး႐းႏငတ တပမးေကာငးတေယာကျဖစတယ။ ရေဘာျမငႏငဟာ ရမးလထ အမားအျပားရတ ေနာင ဝးၿမ႔နယ မငးယြငးေဒသတ႔မာ ၾသဇာရသျဖစတယ။ ရနသ၀ငလာတ ထးစစက ေနာငလေနာင၀းခြငကေနတဆင ထးစစခြငက ေကာျဖတၾကဖ႔ ျပငဆငၾကရပါတယ။

ေျမျပငသတငးအရ ရနသ႔စစေၾကာငးဟာ ေနာငလဒငနယတြငး ၀ငေရာကလာၿပ ျဖစေၾကာငး ေသနတသလညး ၾကား ေၾကာငး သတငးရတယ။ စစေဒသဌာနခပ ႐းအဖြ႔ကေတာ ရမးျပညတပမေတာ(SSA)၊ ရမးျပညတးတကေရးပါတ (SSPP) နယ ေျမထ ၀ငေရာကသြားၿပ ျဖစပါတယ။ ရေဘာျမငႏငဟာ ဒေဒသမာ ႏစရညလမား ေနထငလႈပရားခတ ရေဘာႀကးဆေတာ ရနသ လာႏငတလမးေၾကာငးေတြက အရပသားမား ေခၚယေမးျမနးၿပး တြကခကေနပါတယ။ နနကမးမလငးခင ထမငးခကျပတစားၿပး ခရးထြကၾကရပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔အဖြ႔မာ ဆကသြယေရးစက မပါပါဘး။ လထသတငး၊ ဆကသားသတငး၊ ေျမျပငသတငး ေထာကၿပး ခရးထြကၾကရမာပါ။

မးလငးတာန႔ ရေဘာျမငႏငက အထပအပးေတြပး၊ ကာဘငလြယ၊ ပစၥတခါးခတၿပး ခရးထြကဖ႔ ရေဘာတ႔က လႈ႔ေဆာ ပါတယ။ ေနာင၀းရြာသား ရြာခ အမာခေကာ႐းတေယာကကလညး ရနသ ရြာထ၀ငလာရင ကြနျမနစေတြ ရလားေမးလာရင ေစာေစာက ရတယ၊ အခမရ။ ဘယကထြကသြားတယ မသတအေၾကာငး ေျပာရန မာၾကားၿပး ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔တခလး ေနာင ၀းခြငမ စထြကခၾကတယ။ အားလးတပစ တစေလာက ျဖစသြားတယ။ ေနာင၀းရြာေတာငယာခငးေတြကေန ေရ႕ကငးသမား၊ ပြငတကတ ရေဘာသးေယာကက ေမာငးျပနေသနတ ေမာငးခလတက လကညႇးေလးထးၿပး ေရ႕တနးက ဘယညာၾကညကာ သမးငကႀကးက သ႔အစာငကငယေတြက ေခာငးသလ အသငအေနအထားန႔ ခတကေနပါတယ၊ သ႔တ႔ေနာကမာမ ေျခလမး ၁၀ လမး ၁၅ လမး အကြာမာ ေသနတကငေဆာငထားတ ရေဘာေတြ လခငးခြာၿပး လကပါခတကရတယ။

48

အမေထာငသညေတြန႔ ကေလးေတြက လႀကးေတြၾကား မာထားၿပး ေသနတပါတ အမးသမးမားက ေနာကက သတ မတထားတ အကြာအေ၀းတငး လကပါခတကၾကတယ။ တပဖြ႔ရ႕ ေနာကဆးမာေတာ အမးသားရေဘာတခ႔ ေနာကကငးအျဖစ လကပါခတကပါတယ။ တပမးရေဘာျမငႏငက မနေျပာငးထတၿပး ဆငေတာငတနးေတြဆ ေခါငးေမာၿပး မၾကာခဏ ၾကညေနပါ တယ။ သၾကညလ႔ အားမရလ႔ ရေဘာငယတေယာကကလညး သ႔မနေျပာငးေပးၿပး၊ ေတာတနးတေလာက ေတာငတနးတ ေလာက ၾကညခငးပါတယ။ ေတာငယာခငးေဟာငးေတြ ေတာတနးေတြၾကားကေန တေနကနခတကလာခၾကရာ ညေနေစာငးမာ ဟခ၊ ဟနးမငငးၿမ႔နယ ေတာငယာတခမာ ေနရာယ စခနးခ ညအပၾကတယ။

ရေဘာျမငႏငက ဟခၿမ႔နယ၊ ဟနးမငငးၿမ ႔နယန႔ ဆကသြယၿပး ရနသသတငး၊ ေျမျပငသတငး ေထာကလမးပါတယ။ သတ႔နယထေတာ ရနသ ၀ငမလာေသးဘး။ ေျမျပငသတငးအရ ရနသလႈပရားလာမယ သတငးရလ႔ သတ႔ၿမ႕နယလညး ရနသ က ရငဆငဖ႔ အသငျပငထားေၾကာငး ဆကသားထကေန သတငးရပါတယ။ ေနာကတေန႔နနက ေစာေစာခရးထြကၾကတယ။

စစေဒသသတငးအရ အခေရာကေနတေနရာဟာ ရနသ႔ထးစစခြငေတာ ေကာခၿပ။ ဒါေပမ စတမခရေသးဘး။ ေတာင ယာေဟာငး ရြာပကတခအတြငးမာ ခကျပတစားၿပး ခရးထြကဖ႔ ျပငၾကတယ။ ရနသက ေနာင၀း-ေနာငလခြငအတြငး ေတာနငး ရာေဖြၿပး ျဖတေလးျဖတ (ရနသ႔စမကနး)နညးန႔ ေျပာကကားေဒသတြငးမာ လႈပရားေနတာ ေျမျပငသတငးအရ သေနရတယ။ ေနာငလခြငထမာ ေသနတသေတြ ထြကေနတယလ႔ သတငးၾကားရတယလ႔ ဆပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔ဟာ ဆငေတာငရ႕ ေတာငေၾကာေတာငကနးမားက ဥးတညခတကေနတယ။ အေ၀းကေန ဆငေတာင-ေတာငတနးႀကးဟာ မႈငးမႈငးည႕ည႕န႔ တ ကယ ဆငႀကးတေကာင ၀ပေနသလေတြ႔ေနရတယ။

ခရးထြကလာတာ ၂ ရက၊ ၃ ရကရေတာ တပဖြ႔ဟာ မၾကာခဏ အနားယၿပး မေမာမပနး ေကာပးအတ၀နစ စလြယ ကယစန႔ မနမနခတကၾကတယ။ ေတာငကနးေတြက ေကာလကျဖတလက၊ ေတာငကနးတခအတကမာ ရေဘာျမငႏငက ေတာငေၾကာထ၀ငသြားတ လသြားလမး၊ ျမငးသြားလမးက ျမငလကတယ။ လသြားလမးအနမက အျမငဘကက တကသြားတ လမးက ေသေသခာခာ ဂ႐စကၾကညခငးတယ။ ရေဘာတေယာကက မနေျပာငးယၿပးၾကညခငးတယ။ ေတာငအတကမာ တ ျဖညးျဖညး လႈပရားေနတပရပ၊ လရပသဏၭာနေတြ လႈပရားေနတာ ေတြ႔ရတယလ႔ ဆတယ။ ရေဘာျမငႏငလညး မနေျပာငးယၿပး ေသေသခာခာၾကညေတာ လကနကႀကးသယေဆာငလာတ ျမငးလားေတြက ေတြ႔လကရတယ။ ရနသစစေၾကာငး ခတကလာ တာမားလားလ႔ ထငေနမတယ။

ဒါန႔ ေသခာေအာင ရေဘာေတြေရာ အမးသမးရေဘာေတြကပါ မနေျပာငးေပးၿပး အေသအခာ ၾကညခငးတယ။ စစ ေၾကာငးဟာ ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔န႔ မဥးၿပင ဆငေတာငႀကးဘကက ဥးတည ခတကေနတယ။ ရနသက ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔က မျမငရေပမယ ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔က သတ႔တပဖြ႔ခတကေနတ ေတာငၾကားက ထငထငရားရား ေတြ႔ေနရတယ။

ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔ဟာ ေတာငေၾကာရ႕အနမပငး၊ သတ႔က အျမငပငးမ ျဖစေနတယ။ တပမးရေဘာျမငႏငဟာ စစေရး အေတြ႔အႀကၾကြယ၀သျဖစတယ။ ဒါေၾကာင တပဖြ႔က ေခတအနားယခငးလကၿပး ဆငေတာငတနးႀကးရ႕ ေတာင ေၾကာေပၚက အေပၚစးေနရာရေရးအတြက ရေဘာအားလးအျမန ခတကၾကဖ႔ လႈ႕ေဆာအမန႔ေပးတယ။ ရနသစစေၾကာငးက ေတြ႔လကရတာမ႔ ရေဘာတခ႕ရ႕ ထငျမငခကေတြလညး ထြကလာတယ။ ရေဘာတေယာကက ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔ လႈပရာ းမႈသတငးရလ႔ ၄၀၄၅ တပရငး အေျခခတ ဆငေတာငက ထးစစ၀ငလာတာထငေၾကာငး၊ တခ႕ကလညး ထငျမငခကအမးမး ေျပာေနတယ။ ဘယ လပျဖစျဖစ ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔ ဆငေတာငတနးရ႕ ကနးျမငျမငက အျမနေရာကဖ႔ဟာ ေလာေလာ ဆယဆယ အေရးႀကးဆး ျဖစေနတယ။ ေတာငကနးျမငကေလးကေန ေတာငေၾကာေအာကက ထးဆငးလကရာ မေမာလငဘ ေတာငေၾကာမ ေျမျပန႔ဆက ထးစးဆငးေနတ စမးေခာငးကေလးက ေတြ႔ရတယ။ စမးေခာငးကေလးအထ ဆငး၊ ေအးျမတ စမးေရကေသာကၾက၊ ေရဘးေတြ ထ ေရျဖညၾက၊ မကႏာသစၾက၊ ေျခေဆးတာေတြ လပၾကတယ။ ေရငတတနး စမးေခာငးကေလးေတြ႔ေတာ အမးသမးရေဘာ ေတြ၊ ကေလးေတြလညး သဘာ၀မခငက ေပးလကတ စမးေရေတြေသာကလကရလ႔ အေမာအပနး ေျပသြားၾကတယ။ စမး ေခာငးေလးဟာ တျဖညးျဖညးကယသြားၿပး ေတာငကေခာငးကေလးလ ျဖစသြားတယ။ ကၽြနေတာတ႔ တပဖြ႔အားလး ေခာငးက ေလး ျဖတေကာၿပး ဆငေတာငေၾကာေပၚက အေျပးခတကၾကတယ။

တပမးရေဘာျမငႏငက ေတာငေၾကာအတငး အျမငဆးေနရာအထ တကႏငသေလာကတကသြားၿပး ေနရာယၾကရန ညႊနၾကားလကတယ။ အားလး မေမာႏငမပနးႏင ေတာငကနးျမငတခဆသ႔ အားစကခတကၾကတယ။ အးေတြခြကေတြ၊ မးကာပ လတစတစေတြ သယယလာတ အမးသမးရေဘာတသက ေတာငတကမာေလာကၿပး အးသခြကသေတြန႔ ဆဆညည ျဖစသြား တယ။ ရေဘာေတြလညး ရယရယေမာေမာန႔ ေလာကသြားတ ရေဘာမတသကက ေျပးဆြကၾကတယ။ ေတာငကနးထကက အဆငေျပတ ေနရာေလးတခမာ အနားယလကၾကျပနတယ။ ရေဘာျမငႏငက ကငးသမားရေဘာေလးက မနေျပာငးေပးလကၿပး ကၽြနေတာတ႔ ခတကလာတလမးေၾကာငးက ေသခာၾကညခငးျပနတယ။

ပထမအႀကမၾကညေတာ ဘာမ ထးျခားမႈမေတြ႔ရဘး။ ဒတယအႀကမ ေနရာေျပာငးၿပး ခတကလာခတလမးေၾကာငး တေလာက ေဘးပတ၀နးကငေတြ ၾကညခငးတယ။ ေဘး၊ ဘယ၊ ညာ ေတာငေၾကာအေနအထားက ၾကညခငးတယ။ အေစာက

49

ခတကလာတ လမးေၾကာငးက စမးေခာငးအ၀ငေတာစပမာ သစရြကေတြ သစကငးေတြ ထးထးျခားျခား လႈပရားေနတာက တပ မးဆ ပါးစပသတငးပ႔လကတယ။ တပမးက ေနရာေရြးၿပး ေသေသခာခာ ၾကညဖ႔ အေၾကာငးျပနလကတယ။ ကငးသမားက လႈပရားေနတေနရာမာ အစမးေရာငေတြန႔ စစသားလလ လႈပရားေနတာက ေတြ႔ရတယလ႔ ပါးစပသတငး ပ႔ျပနတယ။ ရနသလား၊ ကယလလား မခြျခားႏငဘး။ ယနေဖာငးအစမးေရာငန႔ စစသားေတြပ၊ ေရ႕က တးလာေနတယ၊ မညသမည၀ါ ရနသ မတေဆြ မကြျပားေသးဘး။

တပမးရေဘာျမငႏငက ဘာပျဖစျဖစ ေနာကဆတလ႔ မျဖစဘး။ ေတာငထပမာ လကနကခယမးမား အသငျပငထားဖ႔ အမန႔ေပးလကတယ။ ရေဘာအားလး ေတာငထပမာ ေနရာယ ခကခငးအသငျပငလကၾကတယ။ ပစကြငးေကာငးေအာင ျပငဆငလကၾကတယ။ မနေျပာငးသမားကလညး ေတာငေျခဆငးၿပး အေသအခာ ထပမၾကညခငးလကပါတယ။ ကငးသမားက လညး မနေျပာငးန႔ ျမငကြငးက ထပမစစေဆး ၾကည႐ႈျပနတယ။ လကနကအျပညအစန႔ အစမးေရာင ယနေဖာငးမားန႔ စစသား ေတြပလ႔သာ ထပမ အတညျပေပးလကျပနတယ။ ရနသလညး ျဖစႏငတယ။ တကလာရင တကပြဆငဖ႔ သတငးပ႔ပါတယ။ မနေျပာငးသမားဟာ ေနာကထပ ေသခာၾကညလကျပနတယ။ စစယနေဖာငး အစမးေရာငန႔ စစသားတေယာက စမးေခာငးထ ေရင႔ေသာကေနတာက ေသခာအကခတ စစေဆးေနမတယ။

ေရေသာကၿပး အဒစစသား ျပနတကလာေတာမ…. ….သ႔ေခါငးထကက ဥးထပမ ၾကယနက အထငးသား ေတြ႔လကရ ေတာတယ။ ဒေတာမ ကငးသမားေတြလညး သကျပငးခလကႏငၾကတယ။ ရနသမဟတဘး။ ငါတ႔ရေဘာေတြပလ႔ ေအာဟစ ေျပာဆရငး ေတာငေၾကာအတငး အေျပးတကလာၾကတယ။ ဒေတာမ ရေဘာအားလးရ႕ မကႏာမား ၀ငးထနၿပး အၿပးရပ သနး ႏငၾကေတာတယ။ တေယာကမကႏာ တေယာကၾကညရငး ရယေမာႏငၾကေတာတယ။

တပမးရေဘာျမငႏငရ႔ မကႏာကေတာ လျပည၀နးႀကးလပါပ။ ၀ငး၀ငးစကစကႀကးပါ။ ခါးက ခါးပတေပၚမာ လခညက သးေခါကခး တငးတငးပတထားတယ။ စတေအးလကေအးန႔ သစပငရပ ေျမႀကးေပၚ ပကလကလနခလကၿပး အားရပါးရ ရယ ေနပါတယ။ ၄၈-၄၉ က ေတာလနေရး ေကဒါႀကးတဥးဆေတာ အသကကလညး အေတာရေနၿပ။ ေတာေတာ ေမာေနပရ တယ။ ငါတ႔ဟာ ကယရေဘာက ရနသထငၿပး ေတာငကနးေပၚတကေျပး ေနရာယၾကတာကး။ သတ႔က ဆငေတာင ေတာငေျခမာ ေနရာ ယထားတ ၄၀၄၅ က တပစတစပကြလ႔ ေအာေျပာေနျပနတယ။ ငအားထက ရယအားသနခရျပနတယ။

၄၀၄၅ က ရေဘာေတြက ရေဘာျမငႏငဥးစးတ ကၽြနေတာတ႔တပဖြ႔ ၀ငလာတာ သတငးရလ႔ သတ႔အေျခခရာ ၄၀၄၅ ဆငေတာင ေတာငေျခက ျပနဆတလာၾကတာျဖစတယ။ သတ႔န႔ ကၽြနေတာတ႔ရေဘာအားလး ျပနလညဆစညးၿပး စမးေခာငး ေလးမာ ထမငးခကျပတစားၾကတယ။ စမးေခာငးေလးရ႕ ေအးျမလတေကာကစကေရေတြဟာ ရေဘာေတြအဖ႔ အားေဆး တခြက ေသာကလကရသလ လနးဆနး ခြနအားေတြ ျပညသြားပါေတာတယ။ ထအခကမာပ ရနသစစေၾကာငးဟာ ၄၀၄၅ တပအငအားေတြ စစညး၀ငး၀နးတကခကမာစးလ႔ မမတ႔အေျခစကရာ ပနေကတဘကက အျမနသတေျခတင ျပန၀ငသြားၿပ ဆတ သတငး၀ငလာပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ အမေထာငသည မသားစမားန႔ ေနာကတနးတပဖြ႔ဟာလညး ရနသ႔စစေၾကာငးန႔ တးၿပး အတကခရမာ စးလ႔၊ အတကမခရေအာင တကေျပးၾကတာကး။ သေျပး-ကယေျပးေပါ။

ရနသဟာ အငအားအလးအရငးန႔ အေျခခေဒသက ျဖတေလးျဖတလပဖ႔ စမကနးန႔ ၀ငလာခေပမယ ကၽြနေတာတ႔ရ႔ အဓကအငအားေတြန႔တးကာ အထနာသြားၿပး ေနာကဆးမာ သ႔ရ႔ စမကနးပကသြားခရပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ လထစညး႐းေရး လပေနတ ေဒသလပငနးအဖြ႔တဖြ႔ရ႔ အမေထာငသညမားပါ၀ငတ ေနာကတနးတပဖြ႔တဖြ႔ရ႕ ရနသန႔ သလန႔ကယလန႔ ျဖစေနခ ရဖးတ လြနခတ အႏစ ၃၀ ေကာေလာကက ေျပာကကားစစသားဘ၀က ျပနလညသတရေနမတယ။ ကြကြာသြားခရတ ရေဘာမားက သတရေအာကေမေနမသလ ေတာလနေရးအတြက အသကေပးစြန႔လသြားခၾကတ ေျပာကကားစစသည အေပါငး ကလညး အေလးျပေနမပါတယ။

ရေဘာခငေမာင၀ငး မတ ၂ ရက၊ ၂၀၁၈

50

awmfvSefa&;ukd bmaMumifhrkdU oabmusaeMuao;wmvJ ေရးသ- တြမေဘာ(Tom Ball) ဘာသာျပနသ--ရေဘာဖးသေခာငး

ၿပးခတႏစတနးက ကြနျမနစေပါငး ၁၅ဝဝဝ ေကာတ႔ဟာ ႐႐ားႏငငကပငလယဆပကမးၿမ႕ဆခ (Sochi)မာဆစညးၾကၿပး လနင ရ႕ေတာလနေရးအႏစတရာျပညက ဂဏျပကငးပၾကပါတယ။ ႏငငတငးလလက တကေရာကလာၾကပါတယ။ ဆငတနးေတြမာ ဇငဘာေဘြ၊ ဂရ၊ ကးဘား၊ အႏၵယတ႔က ပါတဝငေတြ တးေဝ႕ေရာက႐ေနၾကၿပး အခမးအနားကငးပမယ ကြငးႀကးဆက သြားေန ၾကပါတယ။

႐႐ားပလပေတြ မကေစေဒါကေထာကၾကညေနတအၾကားကပ လာေရာကသေတြဟာ လထေဟာေျပာပြေတြ၊ အစညး အေဝးေတြ၊ ၾကာ႐ညလတ မာရသြနေဆြးေႏြးပြေတြက ကငးပျပလပၾကပါတယ။ အဒမာ ေခေဂြးဗားရားရ႕သမးလညးပါၿပး သက သ႔ ဖခငရ႕သမငးအေမြအေၾကာငး မန႔ခြနးေျပာၿပးတေနာကမာ လေတြက ငါးမနစေကာမ မတတပရပၿပး လကခပတးခၾကပါ တယ။ လကခပသေတြ စသြားတအခါမာ လတေယာကက "၁၉၅၉ ခႏစက ျပနေရာကေနသလပ"လ႔ မတခကခတာ ၾကားလကရ ပါတယ။

ေထာငဂဏနးေလာက႐တ ကြနျမနစမဟတသေတြန႔အတ ကၽြနေတာလညး အဒရာျပညပြက ေရာကေနပါတယ။ ကၽြန ေတာေရာကေနတာကေတာ ဒအခမးအနားရ႕ ႏငငေရးျပစမႈ သကသာေစဖ႔အတြက ဒါက လငယပြေတာအျဖစ လကမတေတြ ေရာငးခခတာေၾကာင ျဖစပါတယ။ ကၽြနေတာက ၿဗတသကြနျမနစပါတ ကြနျမနစလငယအဖြ႔ဝငႏစေယာကန႔ တခနးတညး ေန ရပါတယ။ ဒပြေတာအစအစဥကေတာ ကမနးကတနး စစညးထားတ ႐႐ားစးပြားေရးလပငနးေတြရ႕ ေၾကာျငာနညး သဗၺရနေပါငး စ ျဖစပါတယ။ ကၽြနေတာကေတာ အမားအားျဖင ကြနျမနစလငယကလေတြန႔ပ ေနပါတယ။ သတ႔ဟာ ၿဗတသႏငင ေနရာ အႏ႔ က လာၾကတ ကြနျမနစလငယဝင ၆ေယာကပါ။ သတ႔ဆငခနးေလးမာ ကညတာ၊ ကယစားလယေဆြးေႏြးပြေတြမာ လကပါတာ၊ ေနာကၿပး သတ႔န႔ၿပငဘကျဖစတ ၿဗတသက အစတစန႔ သတ႔အၾကား ျဖစေပၚေနတတကပြမာလညး တႀကမမက ဝငပါလကပါ ေသးတယ။

ဆဗယကေခတလြနကမၻာႀကးမာ ကးဘားဟာ ဘရငျဖစပါတယ။ ညဆရင ကးဘားကယစားလယေတြတညးတ ေန ရာဟာ လတငးေရာကၾကရတေနရာ ျဖစပါတယ။ ကာစထ႐န႔ေဂြးဗားရားတ႔ရ႕ ႐ပပႀကးေတြပါတ အလႀကးႏစခက ဟတယျပ တငးေပါကေတြကေန တြလြခထားၿပး အဒေအာကက သေသာငျပငေပၚမာ ရာေပါငးမားစြာလေတြဟာ တညလး စေဝးၾကပါ တယ။ တညမာေတာ ေပၚတဂႏငငက ကြနျမနစတေယာကက ကၽြနေတာက “ဒါဟာ မာကစဝါဒေတြရ႕ ေအာငပြခေဘာလး အသငး အမျပနလာသလပ”လ႔ ဘယာစပရငး ေျပာပါတယ။ “ဒါမ တကယကြနျမနစဆနတာ”လ႔လညး သကေျပာပါတယ။ ကၽြနေတာက ကြနျမနစလညးမဟတ၊ ေဘာလးဝါသနာအးလညး မဟတပါဘး။ ဒါေပမ သဆလတ အဓပၸာယက ကၽြနေတာ ေတာင နားလည မပါတယ။

ရကသတတပတကနလ႔ ကၽြနေတာအမျပနဖ႔ ေလယာဥေပၚတကေတာ ကၽြနေတာနားထမာ အငတာေန႐ငနယ သခငး ေတြ ၾကားေနၿပး ရငထမာလညး ပမ သခငတစတေတြ ပါလာခပါတယ။ လနဒနက ျပနေရာကၿပးေနာက လတခ႕လြနေတာ ဆခ မာတနးက တခနးထေနခသေတြက ကၽြနေတာက ၿဗတသကြနျမနစပါတရ႕ခရစၥမတပြက တကဖ႔ဖတၾကားတာခရပါတယ။ ကၽြန ေတာက “ကြနျမနစေတြဟာ ခရစၥမတက မယၾကဘးလ႔ထငေနတာ”လ႔ေျပာေတာ သတ႔က “သပျပငးထနတ လေတြသာပါ” လ႔

51

ျပနေျပာပါတယ။ သတ႔ရ႕ပြက မာဂရကသကခာရ႕အသဘသတငးကားန႔ ဖြငလကပါတယ။ ဒေနာကမာ ေမာနငးစတား သတငး စာ (ကြနျမနစပါတအာေဘာ)သမားတဥးရ႕ ကဗာ႐ြတဆမႈ၊ ကန႔ကြကတသခငးတခ႕ သဆတာ၊ မန႔ခြနးေျပာတာ၊ မေဖာကတာ ေတြ ဆကလပၾကပါတယ။ မေဖာကတာမာ အဓကဆက တတစဥကတမန႔ႀကးပါ။ ဆခပြန႔ မတတာကေတာ ဒပြမာ လႀကးလငယ အ႐ြယမးစ ပါဝငတာပါပ။ ကြနျမနစပါတဝငေတြေရာ၊ ကြနျမနစလငယအဖြ႔ဝငေတြေရာ တကေရာကၾကပါတယ။ ဒအမးအစား ႏစခအၾကားက အသကကြာျခားမႈဟာ သသာေပၚလြငပါတယ။ လငယအဖြ႔ဝငျဖစဖ႔ဆရင အသက၂၇ႏစေအာက ျဖစရပါမယ။ ကနတာအတြကကေတာ အသက ၅၅ ႏစ အထကျဖစရမယလ႔ သတမတထားသလား ထငရမလပါပ။ အသကေတြ က ဂရာဖ ဇယားေရးဆြလကရင အျမငဆးဟာ ၆ဝ ေလာကမာလ႔ ေတြ႕ရပါမယ။ ၿဗတသႏငငမာက မာကစဝါဒေခတမစားခတာ ၁၉၇ဝ စႏစမား အေစာပငးကစလ႔ လ႔ဆရမာပါ။ လက႐ပါတဝငေတြဟာ အဒတနးက ပါတဝငလားေျမာကစအ႐ြယေတြ ျဖစပါလမမယ။ အၾသစရာေကာငးတာက အသက၂ဝ ေကာ၊ အစတအ႐ြယပါတဝငအေရအတြကပါပ။ အထးသျဖင သတ႔ အရငလႀကးေတြက ကြနျမနစဝါဒဆသ႔ တြနးပ႔ေပးခတ အေျခအေန၊ အခကအလကေတြ မ႐ေတာတာ ၾကာလၿပျဖစေနတာပါ။ ၁၉၆ဝ စႏစမားန႔ ၇ဝစႏစမားတနးက ကြနျမနစဝါဒဟာ အသပညာအရ၊ ယဥေကးမႈအရ ဆြေဆာငမႈေတြသပရပါတယ။ ၿဗတသတကသလေတြ မာ ကြနျမ နစပါေမာကၡေတြက အမားစျဖစေနၿပး ကြနျမနစဝါဒဆတာ လငယေတြအကြျခငးဆတ အဓပၸာယထြကေနပါတယ။ အခေတာ ကၽြနေတာတ႔စဥးစားတာေတြဟာ အဒတနးကန႕ဘယေလာကမား ကြာျခားလကပါသလ။ အသကသာဆး ေျပာနညးက ဒါဟာ လသားေတြရ႕ေတြးေခၚမႈသမငးထက ေ႐းေဟာငးပစၥညးတခဆတာမး ျဖစပါတယ။ အဆးဆးေျပာနညးကေတာ ဆဗယက ယနယန႔အတကဆးသြားတ စတဇဆနတ လ႔သမငးစမးသပမႈန႔ အေတြးအေခၚအယအဆရယလ႔ ျဖစပါတယ။ ဒါျဖင လငယေတြ က ဆကၿပးဆြေဆာငေနတာ ဘာေတြပါလ။ ပါတဝငတေယာကက ကၽြနေတာက “အေျခအေနေတြဟာ ဘယကေလာက ဆး ေနၿပလဆတာက လေတြမသၾကဘး ”လ႔ေျပာျပပါတယ။ “ဒမကေရစစနစထမာ ကၽြနေတာတ႔ေ႐ြးခယစရာ အားလးလပခၾကၿပပ။ ကၽြနေတာတ႔ လအပေနတာက ေလးနကတအေျပာငးအလျဖစပါတယ။ လကဝသမားေတြရ႕ လက႐ အဓကလမးေၾကာငးက ဒါက ရ႐ေအာင မလပႏငပါဘး။ သတ႔ဟာ ကယကသမားကသေအာငလပေရး၊ ယဥေကးမႈေရးစတ ႏငငေရးမးေတြန႔ အလပမားေန ၾကတာပါ။ လကဝအေရးေတာပအတြက တကယေျခစပစလပေနတာဟာ ကြနျမနစေတြ ပျဖစပါတယ။ အဒါက အလပသမားေတြ ရ႕ အခြငအေရးေတြပါ။”

ဂယရမေကာဘင(Jeremy Corbyn)န႔ ဘာနဆငးဒါးစ(Bernie Sanders)တ႔လ အစဥအလာ လကဝသမားေဟာငးႀကး ေတြျပနေပၚလာတာဟာ အေျပာငးအလႀကးတခက ေဖာျပေနတာပါ။ မႏစက အေထြေထြေ႐ြးေကာကပြႀကးမာ ၿဗတသကြနျမနစ ပါတအေနန႔ ေလဘာေတြ အစးရျဖစႏငဖ႔အတြက ၁၉၂ဝ ခႏစရ႕ေနာကပငးမာ ပထမဆးအႀကမအျဖစ ေ႐ြးေကာကပြ မဝငဘ ေနခပါတယ။ ၁၉၇ဝစႏစမားကတညးက ပါတဝငျဖစခတ ပါတဝငေဟာငးႀကးတဥးက“ေကာဘငသာ အေ႐ြးခရရင ကစၥေတြဟာ မနကနတဥးတညခကဆ လညသြားလမမယ။ ဒါဟာ လမးခငးတာပ”လ႔ေျပာခပါတယ။

လမးခငးတာပေျပာေျပာ၊ ဘာပေျပာေျပာ၊ ဆ႐ယဒမကေရစစနစထမာ ကြနျမနစပါတ လပကငလႈပ႐ားတယ ဆတာ ဟာ ေတာလနေရးပါပ။ ဒါေပမ တတစဥကတမန႔ႀကးက လးထတလကတ ကတမန႔ေတြက ေဝေနရငးမာပ ကၽြနေတာေခါငးထမာ လြနခတႏစလက ဆခမာ ေတြ႕ခရတာေတြဟာ ဟတေခတကဟာေတြန႔စာရင ေမးမနသလျဖစေနပါတယ။ ၁၉၅ဝ စႏစမား တနးက အေရအတြကအားျဖင ၆ဝဝဝဝ ေလာက႐ခတ ပါတဝငဥးေရဟာ အခအခါမာ တေထာငထကေတာင နညးေနပါတယ။ ဆကလညး ေလာဆငးေနပါတယ။ ပါတဝငေဟာငးႀကးေတြအတြကေတာ ပါတဆတာဟာ ျမတႏးဖြယရာ အတတက သတရ မေစတ ကလပတခလ ျဖစေနပါတယ။ ငယ႐ြယတ တကေရာကသေတြအတြကေတာ အသစျဖစေပၚမႈတခ၊ အသငးအဝငး တခ လ႔ ခစားရစရာျဖစပါတယ။ အေရအတြကအရေတာမမားလဘးေပါ၊ ဒါေပမ ကြနျမနစလငယအဖြ႔မာ အဖြ႔ဝင ၈ဝ%ဟာ အဖြ႔လပ ငနးေတြ လပေနၾကတယလ႔ ဆပါတယ။ ဒါသာမနလ႔႐ရင ဒါဟာ တျခား ဘယႏငငေရးအဖြ႔အစညးထကမဆ ႏႈနးျမငပါတယ။ ႏငငေရးအ႐နအဟနကလညး သတ႔က အေထာကအကျဖစေစပါတယ။ ထထေထာငေထာင ျပနျဖစလာတ ေလဘာပါတမာ မာကစ၊ အနဂယန႔ လနငတ႔ဟာ သ႔အတြက “အသပညာအရ ခြနအား အေပးႏငဆးပဂၢလေတြပါပ”လ႔ေျပာတ အရပထက ထပ တနးေခါငးေဆာငတဥး ႐ေနပါတယ။ ေနာကၿပး အသကသးဆယေအာကေတြရ႕ရငထမာ ဆယစႏစတခ႕ ေပာကသြားခတ လကဝႏငငေရးဟာ ျပနၿပး ေနရာယလာပါၿပ။ သတ႔ဟာ ဆ႐ယမဒယာကလညး ပလ႔ပလ႔ နားလညသေဘာေပါကလာပါတယ။ ၿဗ တသႏငငက မမငတမ(Momentum- ဂရမကဘငတ႔ရ႕ ဆ႐ယလစဝါဒအတြက တကပြဝငဖ႔ လႈ႕ေဆာတမဒယာ)န႔ အေမရကန က ေအာလ႐က(AltRight) လႈပရားမႈ၊ လက႐သမၼတ ထရမပတ႔လလေတြ၊ အယအဆေတြက ဆန႔ကငတ “ေ႐ြးခယစရာ လက ယာ-ဆတ လႈပ႐ားမႈပါ” တ႔က သတ႔ရ႕အေရး အတြကဆ႐ယဗဒယေတြ၊ မဒယာေတြကအသးျပေနသလပ ကြနျမနစလငယ အဖြ႔ ကလညး အလားတ လႈပ႐ားေနၾကပါတယ။ သတ႔ရ႕ အဖြ႔ဝငနညးပါးတအေျခခေပၚမာ သတ႔တေတြ အစြမးကန စညး႐းလႈပ႐ား ႏငဖ႔အတြက နညးပညာက အေထာကအကေတြ ေပးခပါတယ။

ဒလဆတအတြက ေတာလနေရး အခနမေ႐ြးေပၚေပါကလမမယလ႔ ဆတာမဟတပါဘး။ ဒါေပမ လငယကြနျမနစေတြ ဟာ ေရ႐ညအတြက ျပငထားၾကပါတယ။ တေယာကကဆရင “ကၽြနေတာကယ ကယကမညာပါဘး။ ကစၥေတြ ေန႔ခငးညခငး ေျပာငးလလမမယလ႔ မတြကပါဘး။ ဒါဟာမလြယပါဘး၊ ႏ႔မဟတရင လတနးစားတကပြလ႔ေခၚမာ မဟတပါဘး”တ။

52

uvm&m Zufuif;tm; owd&jcif;

(ႏငငတကာအမးသမးမားေန႕က အထမးအမတျပတအေနန႕ ေဖာျပလကပါတယ) ကမၻာအမးသမးမားေန႕ဟာ “အေမရကနျပညေထာငစမာ ေပါကဖြားခတ” အလပသမားလတနးစားလႈပရားမႈ အမတအသား အားလပရက ႏစခအနက တခ ျဖစတယ။ အျခားတခကေတာ ေမေဒးေန႕ျဖစတယ။ တေန႕အလပခန ၈ နာရ အတြက တကပြ ဝငတ ခကာဂ အလပသမားအာဇာနညေတြက အထမးအမတျပတေန႔ျဖစတယ။ အေမရကနျပညေထာငစမာ ၁၉၅၀ ခႏစအထ ကယကယျပန႕ျပန႕ ေလးေလးနကနကသေဘာထားန႕ ဒေန႕ေတြက အထမးအမတျပ လႈပရားခၾကပါတယ။ ဒါေပမ စစေအး တကပြက ဖနတးသေတြက ဒေန႕ေတြက ေသးသမသြားေအာင၊ တလြတေခာျဖစသြားေအာင “ကြနျမနစ” ဒါမမဟတ “ဆဗယက ၾသဇာ” ဆတ လမလးေျခာကလးေတြ သးခတယ။ စစေအးကာလ ၿပးဆးသြားတေနာကမာေတာ ကမၻာအမးသမးမားေန႕န႕ အလပသမားေတြေန႕(ေမေဒး) ေပါကဖြားခတတငးျပညက လပသားျပညသလထႀကးဟာ ဒေန႕ေတြက ကယကယျပန႕ျပန႕ တး တးၿပး အထမးအမတျပခၾကပါ တယ။

၁၉၀၈ ခႏစက မတဟတတနရ ရတဂါရငျပငမာ မေပးခြငန႕ အပခပအလပသမားသမဂၢဖြ႕စညးေရး အမးသမးလပ သားမား ဆႏၵျပပြတခ ကငးပခတယ။ အဒဆႏၵျပပြႏစပတလညေန႕မာ ကလာရာဇကကငး အတြငးေရးမးအျဖစ ေဆာငရြကတ ႏငငတကာ ဆရယလစအမးသမးအဖြ႕ခပ (ISWO) မ ကပငေဟဂငၿမ႕တြင ကြနဖရငတရပ ကငးပခတယ။

ဒကြနဖရငမာ ကလာရာဇကကငးက အဒအမးသမး လပသားမား ဆႏၵျပပြျပလပတေန႕က ကမၻာအလပသမားေန႕ အျဖစ အထမးအမတျပဖ႕ အဆတငသြငးတယ။ ကြနဖရငမ အတညျပခတယ။ ၁၉၁၁ ခႏစမာေတာ ကမၻာေနရာအႏ႕မာ ကမၻာ အမးသမးေန႕က ပထမအႀကမ ကငးပခၾကေတာတယ။ အဒအမးသမးလပသားေတြရ႕ ဆႏၵျပပြဟာ အလြနေအာငျမငတာ ေၾကာင ႏငငတကာဆရယလစအမးသမးအဖြ႕ခပက အဒဆႏၵျပတေန႕ျဖစတ မတလ ၈ ရကေန႕က တကမၻာလးရအမးသမးမား တနးတအခြငအေရးရေရး လႈပရားမႈအျဖစ ဆးျဖတသတ မတလကတယ။ တကမၻာလးရ သနးန႕ခတ အမးသမး၊ အမးသား အားလးဟာလညး ဒလႈပရားမႈမာ တကၾကြစြာပါဝငလႈပရား အထမးအမတျပ ကငးပေတာတယ။

အေစာပငးကာလႏစမား

ကလာရာဇကကငးက ဂာမနျပည၊ ဆကဇနျပညနယ၊ ဝဒရာၿမ႕၊ ကလာရာ အစၥနာ မသားစမ ၁၈၅၇ ခႏစ ဇလင ၁၅ ရကေန႕မာ ေမြးဖြားခတယ။ သမဖခငဟာ ေကာငးဆရာျဖစၿပး မခငကေတာ ျပငသစေတာလနေရးအေတြးအေခၚက လကခယ ၾကညသတဥး ျဖစတယ။ ဇကကငးဟာ ငယစဥက လကပဇစရ စတငဘာ ဆရာျဖစသငတနးေကာငး တကေရာကစဥကတညး က ႏငငေရးအသ ႏးၾကားေနၿပျဖစတယ။ ဂာမနဆရယဒမကရကတစပါတ (DSD) ထေထာငသ ဝလဟမ လခဘနကရ႕ ပ႕ခ ခကေတြကလညး တကေရာက ေလလာခတယ။ အဒအခနက အမးသမးေတြ ႏငငေရးပါတေတြမာ ပါဝငခြငမရေပမယ သမဟာ ၁၈၇၈ ခႏစမာ ဆရယလစဝါဒက ယၾကညသတေယာကအျဖစ (DSD) န႕ လကပြနးတတး ေနထငလပကင ကညခတယ။

53

ဂာမနရ႕ “သမဏ အဓပတ” ေအာတဗြန ဘစၥမတက ဂာမနဆရယဒမကရကတစပါတက မတရားသငးေၾကညာတအခါ ဇကကငးဟာ ပါတရ႕ ေျမေအာကလပငနးေတြမာ တကတကၾကြၾကြ ပါဝငလႈပရားခတယ။ အဒကာလမာပ လကပဇစမာ ေနထင တ သစလပငနးလပသား ႐ရားဆရယလစတဥးျဖစတ ေအာစဇကကငးန႕ ခစကၽြမးဝငခတယ။ ၁၈၈၂ ခႏစမာေတာ ေအာစဇက ကငး ပရစက ေရာငသြားတအခါမာ ကလရာဇကကငးလညး လကသြားခတယ။ သတ႕ ႏစဥးဟာ အမေထာငျပလကၾကေပမယ လကထပမဂၤလာပြ မလပခၾကပါဘး။ သတ႕မာ သား ႏစဥး ထြနးကားခတယ။ ပရစမာ သတ႕ဟာ ဆငးရခ႕တစြာေနထငခၾကရာ ႏစဥးစလး အဆပေရာဂါ ခစားခၾကရတယ။

၁၈၈၆ ခႏစမာ ကလာရာဇကကငးဟာ သားငယႏစဥးႏငအတ ဂာမနကျပနခၿပး ဂာမနဆရယဒမကရကတစပါတရ႕ လ႕ဝကအစညးအေဝးပြေတြက တကေရာကၿပး မန႕ခြနးေတြ ေပးခတယ။ သားငယေတြက ေကၽြးေမြးျပစရတ မခငတဥး တာဝန ေတြ မားျပားေနတၾကားက တႏစတနစက အစညးအေဝး အႀကမ ၃၀၀ ခန႕တကေရာကၿပး မန႕ခြနးေတြေပးျဖစခတယ။ အဖမးအဆးခရမယၾကားက ေပးရတမန႕ခြနးေတြလညး ျဖစတယ။ သ႕မန႕ခြနးက ၾကားရသတငးက အလပၾကမးလပေနရတ လပ သားထႀကးက ေထာကခစာနာလာေစႏငေလာကေအာင သမရ႕မန႕ခြနးေတြဟာ ဆြေဆာငအားေကာငးခတယ။

သမဟာ စက႐ေတြမာ တေန႕ ၁၄ နာရ၊ တပတ ၆ ရက အလပလပရၿပး ေပါငမန႔ညန႕ အာလးပ အာဟာရျဖညႏငတ အမးသမးအလပၾကမးသမေတြရ႕ဘဝက နားလညမႈအရဆးသ တေယာကျဖစတယ။

ဇကကငးဟာ ဖရကဒရစအနဂယန႕လညး ရငးႏးသတဥးျဖစတယ။ အနဂယရ႕ “ အမေထာငမႈ၊ ပဂၢလကပစၥညးန႕ ႏငင ေတာအစးရတ႕၏ မလအစ” ဆတ ကမးက ျပစရာမာ ကလာရာဇကကငးက မားစြာ အေထာကအကျပခတယ။ အထး သျဖင ပဂၢလက ပစၥညးပငဆငမႈ ေပၚေပါကလာတာေၾကာင အမးသမးေတြ အဖႏပခလာရတယဆတ ေကာကခကခတကစၥမာ ဇကကငးက မားစြာ အေထာကအကျပခတယ။ အမးသမးေတြဟာ သဘာ၀ကက နမကယတည႕တ႕အမး ျဖစတယလ႕ ယဆ တ ဓနရငသေဘာတရားက ဆန႕ကငတကခကထားတ ၾသဂတေဘဘယရ႕ “ အမးသမးန႕ ဆရယလစဝါဒ” ဆတ စာအပက ဇကကငးသေဘာကခတယ။ “လြတလပမႈန႕ လငအရ တနးတမႈမရသမ လသားတရပလးမလြတေျမာကႏင” ဆတ ေဘဘယရ႕ တငျပခကဟာ ဇကကငးအေပၚ အလြနႀကးမားတ ၾသဇာသကေရာကေစခတယ။ ဒတယအငတာေနရငနယ

၁၈၈၉ ခႏစ ဇနနဝါရလမာ ကလာရာဇကကငးဟာ အဆတေရာဂါ ဖစးမႈေၾကာင မၾကာမ ေသဆးေတာမယ ေအာစက

ျပစဖ႕ ပရစက ျပနလာခတယ။ ၁၈၈၉ ခႏစ ဇလင ၁၄ ရကေန႕မာ ဗာဆငးကဆးမႈ ႏစ ၁၀၀ ျပည အထမးအမတျပလပတ ဒတယအငတာေနရငနယ (ဆရယလစ) ထေထာငေရး ကြနဂရကသ႕ တကေရာကတ ကယစားလယအျဖစေစလႊတခခရတယ။ ႏငင (၁၉) ႏငငမ ကယစားလယ (၄၀၀) တကေရာကခတယ။ ကလာရာဇကကငး အပါအဝင အမးသမးကယစားလယ (၈) ဥး တကေရာကခတယ။ သမ မန႕ခြနးေပးရာမာ အမးသမးေတြ မေပးပငခြငအပါအဝင အလပတလင ေယာကားမားႏင လပခတ ေရး ဆတ အဆက ကြနဂရကကအတညျပဖ႕ ထညသြငးေျပာၾကားသြားခတယ။ ကြနဂရကဆးျဖတခကထမာ “ အမးသားလပ သားေတြဟာ အမးသမးလပသားေတြလညး သတ႕လပ တနးတလပခရဖ႕၊ ေတာငးဆဖ႕ တာဝနရသလ အလပတရင၊ လပခတ ညစြာရၾကေရးန႕ လငအရ၊ လမးအရခြျခားဖႏပမႈမား မလပေရး၊ တနးတအခြငအေရးရရေရးဆတ မက ကငစြရမယ”လ႕ ေဖာျပ ထားတယ။

၁၈၉၀ မာ ဘစၥမတ ထတပယခရၿပး ဂာမနဆရယဒမကရကတစပါတန႕ပတသကတ ခမတထားတဥပေဒဟာ သက ဝငမႈ မရေတာတအခါမာ ကလာရာဇကကငးဟာ ဂာမနက ျပနခတယ။ ၁၈၉၂ ခႏစမာ ဒငးဂလခဟတ (တနးတေရး) စာေစာငက ထေထာငၿပး ၁၉၁၇ ခႏစအထ အယဒတာအျဖစ လပေဆာငခတယ။ ႏငငတကာအမးသမးလႈပရားမႈက ထကသန တကၾကြစြာ တကပြဝငလာေအာင လမးညႊနတမဂၢဇငးအျဖစ ဇကကငး ႀကးပမးခတယ။ အလပသမားလႈပရားမႈန႕ တကပြဝငမႈ ေတြက ေဖာျပေပးၿပး ဆရယဒမကရကေတြအေနန႕ အမးသမးစက႐စစေဆးေရးမႉးေတြက ေထာကခေရးကစၥေတြအေပၚ အေလးတငး လပေဆာငၾကဖ႕ ေဖာထတခတယ။ ၁၉၁၄ ခႏစေရာကတအခါ ဒငးဂလခဟတဟာ ေစာငေရ ၁၂၅, ၀၀၀ ထတေဝရတအထ ျဖစခတယ။ ဇကကငးဟာ အလပသမားသမဂၢလႈပရားမႈမာ တကၾကြစြာပါဝငခတယ။ အဝတအထည လပငနး သမဂၢ၊ စာအပခပသမားသမဂၢမာ အလပအမႈေဆာငေကာမတ၀င တာဝနယခတယ။ သစလပငနးလပသားသမဂၢ၊ လကအတ လပငနး လပသားသမဂၢ၊ အပခပသမန႕ အပခပသမားသမဂၢေတြမာ တကၾကြစြာပါဝငလႈပရားခတယ။ သမဟာ အေျခခကတ ပစၥညးမ အမးသမး လႈပရားမႈသမငး ဆတာက ေရးသားခတယ။

၁၉၀၇ ခႏစ စတကဂတမာ အမးသမးဆရယလစပထမ အငတာေနရငနယ ကြနဖရငန႕ ဆရယလစအငတာေနရငနယ ကြနဂရကတ႕တေပါငးတညးျပလပတအခါ ႏငငေပါငး (၁၅) ႏငငမ အမးသမးကယစားလယ (၅၉) ဥးတကေရာကခတယ။ အငတာ ေနရငနယ အမးသမးဗ႐က ဖြ႕စညးတအခါမာ ဇကကငး က အတြငးေရးမႉးအျဖစ တငေျမာကၾကတယ။

54

ပထမ ကမၻာစစ အစမးသပခကာလ ရာစႏစသစအေစာပငး အကပအတညးႀကးဟာ လတငးရ႕ျပမႈလႈပရားမႈက စမး သပတ ကာလျဖစတယ။ ကလာရာဇကကငးလညး ဒအထမာ အစမးသပခရတာပါပ။ လကဝါးႀကးအပအရငးရငစနစဟာ ႀကးမား တ အတငးအတာန႕ အရနအဟနျပငးစြာ ျဖစေပၚတးပြားၿပး ကမၻာမာ အာဏာလႊမးမးလာႏငခတယ။ လကတဆပစာသာရတ အရငးရငစနစ ေရ႕တနးေရာကႏငငေတြျဖစတ ဂာမန၊ ၿဗတန၊ ျပငသစ၊ အေမရကနန႕ဂပနတ႕ဟာ ကမၻာႀကးက ခြေဝယမယ စစ ပြတခအတြက ျပငဆငေနၾကတယ။

ဂာမန ဆရယဒမကရကတစပါတတြငးမာေရာ ကမၻာဆရယလစလႈပရားမႈအတြငးမာပါ အေခာငသမားအငအားစေတြ က အသာစးရေနၿပး သတ႕က လကဝါးႀကးအပအရငးရငစနစန႕ နယခ႕စနစစစပြ ေထာကခေရးလမးစဥက ေဟာေျပာေနၾက တယ။ ဂာမန ျပနလညျပငဆငေရးသမား အကဒဝဒ ဘနးစတနး က အရငးရငစနစဟာ သငေလာေကာငးမြနတ ဥစၥာဓနခြေဝတ စနစက ေဖာေဆာငေနတာေၾကာင သ႕အတြငးပငးပဋပကၡက ေျဖရငးေကာလႊားႏငတယလ႕ ေရ႕ေနလကေျပာဆေနတယ။ ကလာရာဇကကငး လကေရြးစငကမး နဒါနးမာ ေဖာနာ က “ ကလာရာဇကကငး ကေတာ ကားလ လခဘနက၊ ႐ဇာလဇငဘတ တ႕လပ ျပျပငေရးမနသမက အစြမးကနတကခကခတယ” လ႕ေရးသားခပါတယ။

၁၉၁၄ ခႏစ ၾသဂတလမာ ပထမကမၻာစစ စတငျဖစပြားတအခါ အေခာငသမားေတြဟာ ေခါငးေထာငလာျပနတယ။ ႐ကစတကလႊတေတာမာ ဂာမနဆရယဒမကရကကယစားလယေတြက ဂာမန စစလကနကတပဆငဖ႕ အသးစရတခြငျပေရး က ေထာကခခၾကတယ။ တဥးေသာ ကန႕ကြကသကေတာ ကာလလစဘနကပ ျဖစပါတယ။ ကားလစဘနကဟာ ဒစစအသး စရတန႕ပတသကၿပး ရရရငရင ျပတျပတသားသား ကန႕ကြကခတာေၾကာင အာဏာရပါတေတြ၊ သတငးစာေတြန႕ ဆရယဒမ ကရကေတြက သ႕က ဝငးျပစတင႐ႈ႕ခၾကတယ။ သ႕က ျပတျပတသားသား ေထာကခသေတြကေတာ လဇငဘတန႕ ဇကကငးပ ျဖစပါတယ။

၁၉၁၄ ခႏစ ႏဝငဘာလထတ ဒငးဂလခဟတ မာ ဇကကငး က “ ႏငငတငးက ဆရယလစအမးသမးမားသ႕” ဆတ တငျပေတာငးဆခကတခက ထညသြငးခတယ။ အဒေတာငးဆခကမာ အမးသမးေတြအေနန႕ ပထမကမၻာစစ ဆန႕ကငေရး ကြနဖရငတခက ဆြစဇလနႏငငမာ ကငးပဖ႕ တငျပထားတယ။ ဂာမနဆရယဒမကရကတစပါတ ေခါငးေဆာငေတြဟာ ဒကြနဖ ရင ကငးပေရးက ဆန႕ကငခၾကတယ။ ဒါေပမ ၁၉၁၅ ခႏစ မတလအတြငး ဆြစဇာလနႏငငမာ ၿဗတန၊ ျပငသစ၊ ဂာမန၊ အတလ၊ ပလန၊ ႐ရား၊ ေဟာလန၊ ဆြစဇာလနႏငငမားမ စစေပါငးကယစားလယ (၂၈) ဥးန႕ ကြနဖရငက ကငးပႏငခတယ။ ဒါဟာ ဆရယ လစေတြအေနန႕ စစဆန႕ကငေရးက ပထမဆးအႀကမ ေဖာထတႏငခတာျဖစတယ။

ကြနဖရငမာ ဇကကငးက “ အငအားႀကးမားလတ အမးသမးထကလညး ‘ စစက ဆန႕ကငၾက ’ ဆတ ေၾကြးေၾကာသ ယၾကညခကအျပညန႕ အေလးအနကေထာကခ တြနးေဆာျခငးအားျဖငသာလင လထႀကးအတြက ၿငမးခမးေရးအာမခခက ရ ေစႏငမာျဖစတယ။”လ႕ ေျပာၾကားခတယ။ ကြနဖရငက ဇကကငးေရးသားတ ေၾကညာခကတေစာငက အတညျပခတယ။ ေၾက ညာခကမာ “ဒစစပြမာ ဘယသေတြ အကးအျမတခစားရမာလ။ တငးျပညတငးက အနညးတကာ အနညးစေလးျဖစတ ႐ငဖယ န႕ အေျမာကထတလပသ၊ သခပကာကားန႕ ေတာပဒသေဘာၤေတြထတလပတ သေဘၤာကငးပငဆငသေတြပ ျဖစတယ။ … … … သတ႕တေတြဟာ သတ႕အကးစးပြားအတြက ျပညသမားထမာ အမနးပြားေအာင မးေမႊးေနတယ။… … လပသားလထအေန န႕ ဒစစပြကေန ဘာအကးမ ရရမယမဟတတအျပင ႀကးမားတ ဆး႐ႈးမႈန႕ပ ရငဆငရပါလမမယ” လ႕ေဖာျပထား ပါတယ။

ကြနဂရကၿပးေနာက မၾကာမပင ဇကကငးဟာ ဂာမနျပည၊ ကားလစ႐း မာ ဖမးဆးျခငးခရၿပး ၄ လၾကာမ “ ထနးသမး ” ခလကရတယ။ ၁၉၁၇ ခႏစ ႏဝငဘာ ၇ ရကေန႕မာ “ၿငမးခမးေရး၊ ေျမယာရရေရး၊ စားစရာရရေရး” ေတာငးဆတ လထလႈပရား မႈႀကး ျဖစေပၚခတယ။ ကမၻာစစရ႕ နာၾကညးးဖြယ ေသေကဆး႐ႈးမႈ အန႒ာ႐ေတြက ဒေတာလနေရးက ေမြးဖြားေပးလကတာ ျဖစ ပါတယ။

“ေအာကတဘာ ေတာလနေရးဟာ ကမၻာသမငးမာ အလြနႀကးမားတ အျဖစအပကႀကးျဖစတယ” လ႕ ဇကကငးက ေရး သားခပါတယ။ ဒါဟာ ေခတသစႀကးတေခတရ႕အရဏဥးပ၊ လသားတရပလး ဘဝသစက စတငလကၿပျဖစတယ” လ႕ ဇကကငး က ေရးသားခပါတယ။ ကမၻာပထမဆး ဆရယလစႏငငထေထာငႏငတာက အမးသမးေတြရ႕ ဘဝလြတေျမာကေရးအတြက လမး တ ေျခလမးႀက ႀကးတလမးအျဖစ သမက ေထာမနာျပပါတယ။ ၁၉၁၈ ခနစ ပနကနမႈ

ပထမကမၻာစစဟာ ဂာမနျပညသသနးေပါငးမားစြာ ေသေကဒဏရာရေစခတ ေဘးဒကၡႀကးပျဖစေစခပါတယ။ ၁၉၁၈ ခႏစ ႏဝငဘာလမာ တငးျပညအား ပကစးဆး႐ႈးေစတလမးက လကေစခတ လကဝါးႀကးအပအရငးရငေတြက ျဖတခဖ႕၊ ဂာမန အလပသမားလတနးစားက ထၾကြပနကနခတယ။ ဒ ေတာလနပနကနမႈဟာ ရကရကစကစက ေခမႈနးခလကရတယ။ ဒလ အႏ ရာယထေျပာတ ကာလအတြငးမာပ လစဘနက၊ လဇငဘတ၊ ဇကကငးန႕ ရေဘာေတြဟာ ဂာမနျပည ကြနျမနစပါတ

55

(Kommunistische Partei Deutschlands, KPD) က ၁၉၁၈ ခႏစ ဒဇငဘာမာ ဖြ႕စညးခတယ။။ ပါတက ထေထာငရာမာ ပါဝငခ သ တဥးျဖစတ ဇကကငးက ႏငငတကာေရးရာဌာန အတြငးေရးမႉး တာဝနေပးအပခတယ။ ဒေနာက ရကသတပတ အနညးငယ အၾကာ ၁၉၁၉ ခနစ ဇႏၷဝါရ လ ၁၅ ရကမာ လဘနကန႕လဇငဘတတ႕ဟာ ဆရယဒမကရကတစလကယာဂဏးသား စစသား ေတြရ႕ လပႀကသတျဖတမႈက ခလကရတယ။

ဇကကငး က ေၾကကြစြာန႕ “ ႐ဇာလဇငဘတန႕ ကားလလဖဘနက တ႕ဟာ ကၽြႏပတ႕က ခြခြာသြားခၾကၿပ။ ဂာမန အလပသမားလတနးစားအေနန႕ ရရငတ၊ ႀက႕ခငတ၊ ထကသနတ ေခါငးေဆာငေတြ ဆး႐ႈးတာ ခလကရတာျဖစတယ။ ဒဆး႐ႈးမႈ ဟာ ႏငငအသးသးမ ပစၥညးမလတနးစားန႕ ႏငငတကာဆရယလစဝါဒအတြက ျပငးထနတ ထးႏကခရမႈလညး ျဖစပါတယ” လ႕ ေရးသားခပါတယ။

ဇကကငးဟာ ဂာမနကြနျမနစပါတ (KPD) ေခါငးေဆာငတဥးအျဖစ ကြယလြနသညအထ တာဝနထမးေဆာငသြားခ တယ။ ဂာမဏ ကြနျမနစပါတ (KPD) ရ႕ ႏငငတကာေရးရာဆငရာ ကယစားလယအျဖစန႕ ဆဗယကယနယမာ ေနထငစဥ တ ေလာကလး သမဟာ တကမၻာလးမာ ကြနျမနစလႈပရားမႈ ခငမာေရးအတြကမားစြာ ေထာကကႏငခပါတယ။

ႏငငတကာ ကညေရးအသငးန ေခါငးေဆာငတဥးအေနန႕ မဒမးမႈကးလြနတယဆၿပး မတရားစြဆ ေသဒဏခမတခရ တ စေကာဘ႐ လငယေလးေတြက လႊတေပးဖ႕ စာေရးသားေပးပ႕ခတ သမရ႕စာထမာ “စေကာဘ႐ဘလက လငယေတြက ကယတငၾက”၊ “ စာနာေထာကထားတတတ အသညးႏလးရသတငး ဒလငယ ၈ ဥးက လပစစကလားထငမာ အဆးစရငမယ လက မ႐ြ႕သားေတြရ႕လကက ကယတငၾက” လ႕ ေရးသားခတယ။ ဒလငယအားလး လြတေျမာကသြားခတယ။

အဒႏစ ကာလေတြအတြငးမာ ႐ရားေတာလနေရးေခါငးေဆာင ဗအင လနင န႕ သမတ႕ အမးသမးမား တနးတအခြင အေရးရေရး၊ လႈပရားမႈန႕ ပတသကၿပး ေဆြးေႏြးခကမားက “အမးသမး တနးတေရးျပနာန႕ လနင” ဆတ လကကမးစာ ေစာင တခအျဖစ သမက ေရးသားထတေဝခတယ။ လနင ရငးျပတာက (ကြနျမနစပါတထမာ အမးသမးေတြဟာ ပါတဝငအျဖစ တနးတ အသအမတျပခရသညတင အမးသမးေတြရ႕ တနးတအခြငအေရးရရေရး လႈပရားမႈတကပြအတြက ပါတေပၚလစေတြက ပမျပညစ မနကနေအာင အေထာကအကေပးဖ႕အတြက ပါတမာ အမးသမးေရးရာ ေကာမရငတခဖြ႕ဖ႕ လအပတယ)ဆတာပလ႕ သမရ႕ စာေစာာငထမာ ေဖာျပထားပါတယ။ ဇကကငးရ႕ အယအဆျဖစတ သနးေပါငးမားစြာေသာ အလပသမလတနးစားေတြက စညး႐းၿပး ဆရယလစဝါဒအတြက တကပြဝငေရးဆတာက လနငက အေလးအနက ႀကဆေထာကခခပါတယ။

၁၉၀၁ ခနစက ဒငးဂလခ ဟတ စာေစာငမာ သမက - “ ကမၻာေပၚရ ပစၥညးမအမးသမးေတြ လးဝလြတေျမာကေရးဟာ ဆရယလစလ႕အဖြ႕အစညးမာသာ ျဖစႏငတယ ” လ႕ေရးသားခဖးတယ။ အျခားတေနရာမာ သမက “ အမးသမး အလပသမ ေတြ မေပးခြငရရဖ႕ လအပတယဆတာဟာ အမးသမးေတြရ႕ စးပြားေရးန႕ယဥေကးမႈဆငရာ အကးအတြကေလာကသာမဟတ ဘ အမးသမးအလပသမေတြန႕ ဘဝတလတနးစားျဖစတ ေယာကားအလပသမားေတြက ဆန႕ကငဖ႕မဟတဘ အရငးရငလ တနးစားတရပလးက တကဖကပစဖ႕ျဖစတယ” လ႕ ေရးသားခဖးတယ။

ဇကကငး ကယတင ၁၉၂၀ ခႏစမ ၁၉၃၃ ခႏစအထ ရကစတကလႊတေတာမာ ကြနျမနစကယစားလယတဥးအျဖစ အေရြးခခရတယ။ ဇကကငးဟာ မကေစကြယသြားၿပး နာမကနးျဖစေနကာ နာဇေတြ အသကအႏရာယျပၿခမးေျခာကတၾကား ထက ၁၉၃၂ ခႏစ ၾသဂတ ၃၀ ရကေန႕မာ ဖြငလစတ ဂာမန ႐ကစတကလႊြတေတာဖြငပြတြင ဝါရငလႊတေတာအမတတဥးအျဖစ စကားေျပာခြငရခတယ။ တနာရေကာမ မန႕ခြနးေျပာခတယ။ ေဖာနာက “ သမဟာ ဖကဆစ၀ါဒက စတအားထကသနစြာ ဖြငခ တက ခကသြားၿပး လပသားမား ညညြတေရးတပဥးတခ ထေထာငဖ႕ေတာငးဆကာ ရကစက႐ငးစငးတ လကဝါးႀကးအပ အရငး ရငစနစစးမးမႈက ေခမႈနးပစဖ႕ တငျပသြားတယ” လ႕ ေရးထားပါတယ။ ဖကဆစဆန႕ကငေရးကစၥမာ သမက “သနးေပါငးမား စြာေသာ အမးသမးေတြဟာ တဏာကၽြန ေႏာငႀကးတညး ထားခရတ တခနတညးမာ လတနးစားကၽြနျပမႈကခေနရပါတယ” လ႕ ေျပာၾကားခတယ။ သမေျပာဆတ စကားထမာ သမဟာ ဂာမနႏငငက ဆရယလစႏငငတခအျဖစန႕ ျမငေတြ႕လေၾကာငး ေပၚလြင ေနပါတယ။

ဒတယကမၻာစစ စစရပစစေငြ႕သနးလာတအခါမာ ကလာရာဇကကငးဟာ ဆဗယကယနယသ႕ ဝငေရာကခလႈခတယ။ ဟစတလာက ဆဗယကယနယက စစတကဖ႕ ၉ ႏစအလ ၁၉၃၃ ခႏစႏစ ဇလငလ ၂၂ ရကေန႕မာ ေမာစကအနး အာခနဂယ စက ယကဖ အရပမာ ကလာရာဇကကငး ကြယလြနခတယ။ ။ (အႏၵယျပည၊ ကြနျမနစပါတ (မာကစဝါဒ) မ အပတစဥထတေဝတ ျပညသဒမကေရစ စာေစာင အတြ ၁ ၊ အမတ ၁ ။ ၁၉၉၈ ခနစ မတလ ၂၂ ရက (အဂၤလပဘာသာ) ထတမာပါရတ Remembering Clara Zetkin က ဘာသာျပနဆထားပါသည)

56

*KPfa&mifajymifwJh orkdif;0if yJ&pfbkHtzGJUtwGif;u trsKd;orD; or*¾ ----------- armifvS0if; (jrif;NcH) ႏငငတကာ အမးသမး လႈပရားမႈေတြအတြငးက သမငးဂဏအငရတ လႈပရားမႈေတြအေၾကာငးေျပာမယဆရင ပရစဘအဖြ႕ကာ လ အမးသမးသမဂၢရ႕လႈပရားမႈက ထပတနးေနရာက ပါရေနလမမယ။ အေၾကာငးကေတာ ဒသမဂၢဝငအမးသမးေတြဟာ တငး ျပညန႕ အမးသားျပညသေတြအတြက အသကစြန႕ဖ႕ ပငးျဖတခကရခရမက တငးျပညကာကြယေရးန႕ ဘအဖြ႕ကာကြယေရး ေတြအတြက သတ႕အသကေတြ ေပးဆကလဒါနးသြားခၾကလ႕ပ။ ဒါအျပင သမဂၢအဖြ႕ဝငအမးသမးတငးဟာ တငးျပည ကာ ကြယေရး န႕ ဘအဖြ႕ကာကြယေရးေတြမာ ဘကစေထာငစကေန အလပအေကြးျပခၾကလ႕ပ။

အဒအခနက ျပငသစန႕ ပရပရား စစျဖစေနတယ။ ပရပရားတပေတြက ျပညသစပငနယေျမေတြက သမးထားၿပးၿပ။ ပရစကလညး ဝငးထားတယ။ ဒါေပမ အလပသမားေတြက ဒကးေကာေရးတပေတြက ျပနဝငးထားလကတယ။ အမးသားအစး ရက ပရပရားန႕ အညခစာခပက ခပလကတယ။ တးယားစ-(Thiers) က အစးရရ႕ အခပအျခာ အာဏာပငသစျဖစလာတယ။

တးယားစ ေဖာကျပနေရးအစးရဟာ ကးေကာတ ပရပရားေတြထက အလပသမားေတြရ႕လကထမာ လကနကရေန တာက ပေၾကာကတယ။ ဒါေၾကာင အလပသမားေတြ အမားစပါဝငေနတ အမးသားကာကြယေရးတပက အေျမာကႀကးေတြက လယဖ႕ တပဖြ႕ေတြက လ႕ဝကေစလႊတလကတယ။ တပအငအား ၄ ေသာငး ရတယ။ (အစးရက ပရစၿမ႕မာ မရဘး။ ဗာေဆး

57

ၿမ႕က ထြကေျပးေနရခန။) ဒါေပမ တးယားအစးရရ႕တပေတြ အေျမာကႀကးေတြက လာၿပး တကခကလယမယဆတ သတငးက ပရစလထက သတငးရေနတယ။ ဒအေျမာကႀကးေတြက ပရစၿမ႕ကကာကြယဖ႕ လထရနပေငြန႕ သြနးလပထားတ အေျမာက ေတြ၊ လထပငတ အေျမာကေတြ။ အေျမာက ၃၀၀ ေလာကရတယ။ ဒေတာ အဒေဒသအနးအနားခရငေတြက လထေတြ အားလး ဟာ အေျမာကတငထားတ ေတာငကနးေတြေပၚ ေျပးတကၿပး လထေတြေဖြးေနေအာင အငအားျပလကၾကတယ။

ေယာကားေတြက အမးသားကာကြယေရးတပေတြမာ ပါေနေတာ အေျမာကေတြက ကာကြယဖ႕ ေတာငကနးေတြက အငအား ျဖညသေတြဟာ အမးသမး အမားစျဖစတယ။ ကေလးေတြလညး ပါတယ။ သတ႕တေတြဟာ ေတာငကနးမတကမ က တညးက အေသခဖ႕ လကနကစြကငၿပး ခခဖ႕ ပငးျဖတထားၿပးသား။ အဝတေလာ အလပလပတ အမးသမးတဦးက လကနက ကငဖ႕ တြန႕ဆတေနတ အမးသားေတြက ဒလေျပာလကတယ။ “ဒအခနဟာ ေသေရးရငေရး အေရးႀကးတအခန။ တငးျပညအ တြက အသကေပးရမယအခန။ တြန႕ဆတေနလ႕ မရဘး။ ေတြေဝေနလ႕မရဘး။ ေသနတက ကငက ကငရမယအခန၊ ေဟ- ေသနတက ကငလကစမး- သရေဘာေၾကာငတအေကာငေတြ”၊ ေရ႕တနးေတာငကနးေပၚမာ အမးသားကာကြယေရးတပသား ေတြန႕အတ အမးသမးေတြ၊ ကေလးေတြ ေရာေထြးေနတယ။

မနကလငးအားႀကးမာ တးယားအစးရတပရ႕ စစသားေတြ ေတာငကနးေပၚ တကလာတယ။ အမးသမးထက ပထမဆး ရနသက မတေဆြျဖစေအာင လပတအလပက လပလကၾကတယ။ သတ႕ကမ တကယက ရနဘကက မတဘကျဖစေအာင ေျပာငးလကႏငတာ။ ျပငသစအမးသားအခငးခငးမ႕ တငးျပညကကာကြယေနတ သတ႕အေပၚ စာနာလာေအာင အမးသမးထ က ဝငးဝနးနားခတယ။ မတေဆြဖြ႕တယ။ ေဆြမးဖြ႕တယ။ “ဒတပသားေတြဟာ မငးတ႕ညအစကေတြပေလ။ ေနာကၿပး ငါတ႕ ရ႕လငသားေတြန႕ ေမာငဘြားေတြ၊ သတ႕က မငးတ႕ ပစရကသလား”။ ဒေနာက အေျမာကေတြအေပၚ အမးသမးထက ကယလး ေတြအထပထပန႕ ေမာကခၿပး အေျမာကေတြက ဖကၿပး ကာကြယထားလကၾကတယ။ ဗလခပေတြက ပစမန႕ေပးတယ။ ဘယ စစသားကမ ေသနတတခက မေဖာကဘး။ ဗလခပေတြက ၃ ခါတတ အမန႕ေပးတယ။ အမန႕မနာခဘး။ အေျမာကလာလတ တပသားေတြ လထဘက ဘကေျပာငးကနတယ။ စာရငးခပေတာ ဗလခပ ၂ ေယာက သ႕တပသားေတြ လကခကန႕ ေသ တယ။ တးယားစအစးရတပသားေတြက သတ႕ဗလခပေတြက ျပနဖမးထားတာလညး ရတယ။ တပသားတခ႕ ျပနပါသြားေပမယ အေျမာကေတြပါမသြားဘ လကခညးသကသက ျပနသြားရတယ။ တးယားစအစးရက ဒါက တပတြငးပနကနမႈလ႕ အမညတပ လကတယ။

အဒေန႕ဟာ ၁၈၇၁ ခႏစ၊ မတလ ၁၈ ရကေန႕ပ။ ဘအဖြ႕စတငတညေထာငတေန႕ပ။ ပရစကာကြယေရးန႕ ဒဏရာရလနာေတြက ကညေစာငေရာကေရး အမးသမးသမဂၢက ၁၈၇၁ ခႏစ ဧၿပလထမာ ဖြ႕

စညးခတယ။ ပထမအငတာေနရငနယအဖြ႕ရ႕ ျပငသစဌာနခြက အမးသမးဌာနခြအျဖစ ဖြ႕စညးခတာပ။ ပရစကာကြယေရးန႕ ဒဏရာရလနာေတြက ကညေစာငေရာကေရးသာမက ဘအဖြ႕ကာကြယေရးတာဝနေတြကပါ ထမးေဆာငလာရတယ။ ကတတ ကငးေတြေတြထမာ အမးသမးေတြခညး ေသနတကငၿပး တကပြဝင တာဝနယရတာလညး ရတယ။ စကခပတယ။ ပတတးေတြ ထတလပတယ။ အမးသမးတဦးဆရင ပတတးေတြထတလပေရးကလပရငး ပတတးလပေတြက လနာေတြ ရတ ေတာငကနးက သြားပ႕ဖ႕ သ႕သမး ကေလးငယငယက ေစလႊတတာေတာငရတယ။ ဒဏရာရသေတြက အမးသမးသမဂၢဝငေတြက ေဆးကတာ၊ ျပစေစာငေရာကတာလပဖ႕ စခနးေတြလညး ဖြငထားတယ။ ကတတကငးေတြအတြက သအတေတြက ခပေပးၾကတယ။ တခ႕ ကတတကငးေတြဆရင အမးသမးေတြခညး ေဆာကလပခတယ။ ရနပေငြေတြက အမးသမးေတြက အလခတယ။ ဒရနပေငြ န႕လနာေတြက ကတယ။ လကနကေတြ ထတလပတယ။ ဘအဖြ႕က ရနပေငြ ေပးအပတယ။

အမးသမးသမဂၢ အဖြ႕ဝငအမားစဟာ အလပသမေတြ ျဖစၾကတယ။ စကခပရအပါအဝင စကရမးစက အလပသမ ေတြ ျဖစၾကတယ။ အဒတနးက ပရစက အလပသမားေတြအားလးဟာ တရက ၁၃ နာရ အလပ လပရတယ။ တပတမာ ၆ ရက အလပဆငးရတယ။ လပခလစာဟာ ေယာကားလခန႕ေပါငးတာေတာင မသားစ ဝဝလငလင မစားႏငတအခန။ ေဆာငးရာ သကာလ ျဖတသနးရေတာ သတ႕ဘဝဟာ ပၿပး ခကခၾကမးတမးတယ။ ဒအထက အမးသားေတြက အမးသားကာကြယ ေရး တပထ ဝငတယ။ အမးသမးေတြက တငးျပညအတြက ရနပေငြ ေပးလတယ။ လကနကေတြလပႏငေအာင ေငြလတယ။ ေခါငး ေလာငးေတြက အရညႀကႏငေအာင လပတယ။ ေကာကမးေသြးေတြက တငးျပညကာကြယေနတ အမးသား ကာကြယေရးတပ ဆ ပ႕တယ။ ဒါသာမက သတ႕ကယတင ကတတကငးထဆငးၿပး စစတကတာလပတယ။

ဘအဖြ႕ ဖြ႕ၿပးခန ျပညတနဆာေတြကပါ အမးသမးသမဂၢရ႕လႈေဆာခကအရ ေရ႕တနးမာ တာဝနထမးေဆာငဖ႕ စာ ရငး ေပးလာၾကတယ။ ဘအဖြ႕ေကာမတဝငတဦးက ဒါက လကမခခငဘး။ “သတ႕ရ႕ မသန႕ရငးတ လကေတြန႕ လနာေတြက ျပစေစာငေရာကဖ႕ ဘယျဖစမာလ”လ႕ ေျပာတယ။ ျပညတနဆာအမးသမးေတြဘကက ရပခတ႕ျပနသကေတာ အမးသမး သမ ဂၢေခါငးေဆာင ေကာငးဆရာမ လးဝစမရယဆသပ။ “သတ႕ဟာ ေလာကေဟာငးရ႕သားေကာငေတြပ၊ သတ႕ ေလာကသစအ တြက ပါဝငလာတာ၊ တငးျပညအတြက ပါဝငလာတာက ႀကဆရမယ”လ႕ တ႕ျပနခတယ။ ျပညတနဆာ အမးသမးေတြက လညး “ဘအဖြ႕က အရကရေစမာမး သတ႕ ဘယေတာမ လပမာမဟတဘး”လ႕ အာမခၾကတယ။ ရကစရာ အသကေမြး ဝမးေကာငး အလပက သတ႕လပခၾကေပမယ တငးျပညန႕ ဘအဖြ႕ရ႕ဂဏသကၡာက ေစာငထနးရမာ သတ႕နားလညခၾကတယ။ တကယ

58

လကေတြ႕ မာလညး ျပညတနဆာအမးသမးအေျမာကအျမားဟာ တငးျပညက ကာကြယရငး ေရ႕တနးခကတတကငး ေတြထမာ အသကစြန႕သြားခၾကတယ။

လးဝစမရယကေတာ အမးသမးေခါငးေဆာငတေယာကအျဖစ ဆပငျဖတလြငလြငန႕ ေရ႕တနးတပစခနးေတြရတ ေတာငကနးေတြေပၚ လညလညသြားလာၿပး ေရ႕တနးမာ တာဝနယေနတအမးသမးေတြက စညးရးလႈ႕ေဆာ စတဓာတျမငတင ေပးတာေတြလပခတယ။ (အဒအခန သမအသက ၅၀ ေကာေနၿပ။) ေနာကပငးမာ သဟာ အမးသမးသမဂၢရ႕ ေခါငးေဆာင တဦးျဖစလာခတယ။

ဘအဖြ႕ဟာ ႀကးျမတေပမယ သကတမးတခတယ။ ေနာကပငးမာ တးယားတပေတြက အငအားတးျဖညၿပး ပရစၿမ႕က လာတကတအခါမာ လကနကန႕အငအားမမလ႕ ဘအဖြ႕ဝငတပသားေတြဟာ ကတတကငး တခၿပးတခ ဆတေပးခရတယ။ ဘ အဖြ႕ဝငေတြက ရကရကစက သတျဖတပစခၾကတယ။ ရကသတတပတလး သတျဖတမႈေတြ လပခၾကတယ။ ေသြးစြနးတ ရက သတပတလ႕ အမညတြငခတယ။ အသတခရတအထမာ အမးသမးအေျမာကအျမား ပါဝငတယ။ သတလကတာမ မးကနယမး ကနပါပ။ ကညထးသမားေတာင အလဥမေအာင ကညထးမေပးႏငေတာ။ လအားလး စကေသနတန႕ တရစပပစမ အလဥမ ေအာင သတႏငပါေတာတယ။ အမးသမးအေျမာကအျမား စစတကရငး အသကစြန႕ခရတယ။ ဘအဖြ႕ ရႈးနမေတာလညး အ သတခခၾကရတယ။ သတ႕လငသားေတြ ပယရလာခက သသာန “ဖကဒရယတတငး”မာ အသတခရခန အမးသမးန႕ ကေလး ေတြဟာ သတ႕ကလညး သတပါဆၿပး ေသနတအပစခရရာ နရတတငးမာ သြားရပၾကတယ။ တကယလညး သတ႕က ပစသတ ခၾကတယ။ ပရစဘအဖြ႕ဝင သးေသာငးေကာ အသတခခရၿပး ေလးေသာငးသးေထာငေကာကေတာ ေထာငခတာ၊ နယႏငဒဏ ေပးတာ ခၾကရတယ။

ပရစဘအဖြ႕ကာလက အမးသမးသမဂၢအဖြ႕ေတြန႕ ပရစအမးသမးထရ႕ သတရမႈ၊ ရရငမႈေတြက မတတမး အေစာင ေစာင ျပစထားျခငး ခခရတယ။ တခ႕အမးသမးေတြဟာ စစပြအၿပး ျပလပတ စစခရးတငတာ ခခရတယ။ အဒမာ အမးသမး တဦး ေျပာတစကားက “ငါမာ သားေတြ ရတယ။ သတ႕အားလး အသတခသြားရတယ။ ငါေယာကားလညး ကတတကငးမာပ ေသသြားခရတယ။ ဒေတာ ငါက မငးတ႕စစသား ႏစေယာကထက ပမသတႏငတအတြက ဘရားသခငက ငါက အျပစတငလမ မယ”လ႕ ေျပာသြားခတယ။ သ႕က အဝတအစားေတြ အားလးခ ြတၿပး ပစသတလကၾကတယ။

အမးသမးသမဂၢအဖြ႕ဝငလညးျဖစ ပရစဘအဖြ႕ဝငလညး ျဖစတ လဝစမရယလညး ခရးအတငခရတယ။ “တကယလ႕ သငတ႕က ငါက အသကရငခြင ျပခမယဆရငေတာ ငါကေတာ လကစားေခတအလပက ဆကလပသြား

ရမာပ။ ငါဟာ ပရစဘအဖြ႕ဝငတဦးပ။ ေအာငႏငသေတြအေနန႕ ငါက ေခါငးျဖတသတလကၾကပါ။ ငါဟာ အၿမထာဝရ အရကရ ေစမယနညးလမးန႕ ကယကယကယ မကယတငလပါဘး။ ငါဟာ လြတလြတလပလပ အသကရငၿပး လြတလြတလပလပ ေသျပ သြားမယ။ ငါရ႕ေသတမးစာကေတာ ေနာငမာ ငါအတြက အထမးအမတျပမယဆရင လကစားေခၾကဆတာပ” လ႕ လးဝစ မရယက ခရးမာ ေျပာဆခတယ။ သ႕က ေနာကပငးမာ နယႏငဒဏေပးခတယ။ သမဟာ ျပညသစျပညက ျပနလာရတအခါ မာလညး အေျပာန႕အလပကကညစြာ တကပြဝငတလပငနးေတြ ဆကလပလ႕ အႀကမႀကမ ေထာငခခခရတယ။

လးဝစ မရယနညးတ ပရစဘအဖြ႕န႕ အမးသမးသမဂၢရ႕ ထငရားေကာၾကားတ အျခားေခါငးေဆာင အမးသမး အမား အျပားလညး ရၾကပါေသးတယ။ Elisabeth Dmitrieff ဆရင ပထမအငတာေနရငနယ ရရားဌာနခြမာ တာဝနထမးေဆာငရငး လနဒနရ ကားလမာကစန႕အတ သြားအလပလပဖ႕ တာဝနေပးတာခရတာေၾကာင လနဒနက သြားၿပး လနဒနအလပသမား လႈပရားမႈက ေလလာခတယ။ ကားလမာစရ႕ သမးန႕ ရငးႏးသျဖစလာတယ။ ပရစဘအဖြ႕ ေၾကညာခကထြကေပၚလာၿပး သမက ပရစၿမ႕သ႕ ေစလႊတခတယ။ ပရစက အမးသမး အလပသမားမားန႕ေဆြးေႏြးၿပးေနာက လအပခကအရ အမးသမးသမဂၢက စတငဖြ႕စညးေပးခသ ျဖစတယ။

ဒလေခါငးေဆာငမားရ႕ ဦးေဆာငမႈေအာကမာ ပရစဘအဖြ႕ကာလ အမးသမးသမဂၢဟာ သမငးတြငေလာကေအာင ဂဏေရာငေျပာငစြာ အသကေသြးေခြးေပးလၿပး စနမနာစကထျပသသြားခတယ။

ပရစဘအဖြ႕ကာလ ရ အမးသမးသမဂၢရ႕ မြနျမတတ တကပြဝင စတဓာတအဓြန႕ရညပါေစ။ (အမးသမးေခါငးေဆာင မရယရ႕ ဓာတပမားန႕ ပရစအမးသမးထက အေျမာကေတြက ကာကြယေနၾကပ ျဖစပါတယ။)

59

awmfvSefwJh vufcwfoH aX;vGef; ‘လကခတသ’ သခငးက ၾကားဖးၾကမာပါ။ ‘မေလးလကခတသ’ လ ဆတအတငး ရကကနး ရကတ အလပက မားေသာအားျဖင အမးသမးေတြ လပပါတယ။ လပငနးတြငကယရငေတာ ကားမမေရြး၊ ကေလးေတြကအစ အမရလကန ႏငသေလာက လပၾက တ အလပမးပါ။ အေနာကတငးႏငငေတြမာေတာ လကရကကနးကေန စကရကကနးက ကးေျပာငးတ စက မႈေတာလနေရး ေခတဥး ကာလအထ မသားစ တပငတႏငလပတ ရကကနးလပငနးေတြ ရပါတယ။ ‘ရကကနးသမားေတးသ’ ဆတ အငမတန ထငရားေကာၾကားတ ဂာမနကဗာတပဒ လညး ရပါတယ။ ပရပရားျပည ရေလးဇးယားေဒသမာ ေပၚေပါကတ ၁၈၄၄ ခႏစ ရကကနးသမား သပနထမႈႀကးက ဂဏျပေရးဖြ ထားတကဗာ ျဖစပါတယ။

ဂာမန ရကဒကယကဗာဆရာ ဟငးနရစဟငးနား ေရးစပခတာပါ။ ‘မတလမတငမေခတ’ ႏငငေရး ကဗာေတြထမာ စထားေလာကတ ကဗာတပဒ ျဖစသလ သ ကဗာေတြထမာ အေကာ ၾကားဆး ကဗာတပဒလ႕လညး ဆၾကတယ။ မတလ မတငမေခတဆတာ ဂာမနျပညေထာင စမာ ေပၚေပါကတ ‘၁၈၄၈ ခႏစ မတလေတာလနေရး’ မတငမေခတက ေျပာတာပါ။ ႏငငေရးကဗာ၊ ႏငငေရးစာေပ၊ ဂတေတြ ထြနးကားတ မတလမတငမ လႈပရားမႈလ လညး သၾကပါတယ။ တကယေတာ ၁၈၄၈ ခ ႏစဟာ ဥေရာပတကမာ ေတာလနေရး ဒေရျမငကာလပါ။ ဂာမနတငမက ဥေရာပႏငင အေတာမားမားမာ ေတာလန အၾကြမႈေတြ ျဖစပါတယ။ အတလမာ ဇနန၀ါရေတာလနေရး၊ ျပငသစမာ ေဖေဖာ၀ါရ ေတာလနေရးန ဂာမနမာ မတလေတာလန ေရး စသျဖင ေတာလနေရးလႈငးတပးႀကးက ဆကတကရကခတပါတယ။

ရကကနးသမားအေရးေတာပဟာ ေနာကေလးႏစအၾကာမာ ေပၚထြကလာမယ ေတာလနေရးႀကးရ ေရ႕ေျပး အေရး ေတာပတရပ ျဖစတယ။ စကမႈေတာလနေရးန အတ ေမြးဖြားလာတ အလပသမားတကပြေတြရ ပြဥးထြက တကပြတပြ ျဖစသလ လလခငးေသြးစပမႈက တြနးလနဆန ကငတ ဂာမန အလပသမားလတနးစားရ ပထမဆး အၾကြပနကနမႈလညး ျဖစပါတယ။ ရကကနးသမားေတြဟာ ျပငးထနလာတ ေစးကြကၿပငဆငမႈ၊ မေလာကငတ လပခ၊ သညးသနလာတ ဘ၀အေျခအေနေတြ ေအာကမာ ‘ငတရငးမေသ တကရငးေသမယ’ ဆတ စတဓာတန လပငနးရငေတြရ ေသြးစပမႈ၊ အာဏာရငရ ဖႏပမႈေတြက ေတာလနပနကနတ သမငး၀င အေရးေတာပႀကး ျဖစတယ။ ဒအေရးေတာပက အႏပညာသမားေတြက သဏၭာနမးစန ပေဖာ ျခယမႈနးခၾက၊ ဂဏျပဥးညႊတခၾကပါတယ။

ရေလးဇးယားေဒသဟာ အဒတနးက ပရပရားျပညရ အထညအလပ ထတလပရာ အခကအခာေဒသပါ။ ေစးကြကၿပင ဆငမႈ ႀကးမားလာတအခါ လပငနးရငေတြ၊ ကနသညေတြက ရကကနးသမားမသားစေတြက မတရားသျဖင ေခါငးပျဖတၾက တယ။ ဒၾကားထ သးႏအထြကႏႈနးေတြက မေကာငး၊ စးပြားေရးကလညး ဆးဆး၀ါး၀ါး ကဆငးလာတအခါ ရကကနးသမား မ သားစတခ အစာေရစာမ၀လ အသကပါ ဆးရႈးရတအထ ျဖစလာတယ။ တခ လညး မေသ ရတမယ ဆငးရမြျပာကလာတယ။

60

သတ႕ရတေငြစေလးေတြက ေပါငမန႕ေတာင ေလာကငေအာငမ၀ယႏငတ ပမာဏပါ။ ဒါေပမ ကမၸဏပငရငေတြ ကေတာ အလပသမားက တရာေပးရင သတ က တေထာငျမတေနတ အေျခအေနပါ။ အလပသမားငတေလ သေဌးျမတေလဆ တ အေျခအေန ျဖစပါတယ။

၁၈၄၄ ခႏစ ဇြနလဆနးမာေတာ ပတာစဗလေဒါကမာရတ ‘ဇြမဇးဂါး ညအကမား’ ကမၸဏရရာက ရကကနးသမားေတြ ခတကဆႏၵျပၾကတယ။ လပခတးျမငေရး ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပၾကတာပါ။ အဒဆႏၵျပပြမာ အလပသမားေတြသဆတ သပတသခငး ဟာလညး “ရကကနးသမားသခငး” အမညန သမငးတြငကနရစတ အေရးေတာပ သခငးတပဒ ျဖစပါတယ။ ဟငးန ရစဟငးနား ရ ကဗာကလညး ‘ရကကနးသမားေတးသ’ လ ေခၚၾကေပမယ ရကကနးသမား သပတမာ သဆၾကတ တကယသခငးကေတာ အာဏာပငေတြ မေဖာထတႏငတ အမညမသ ေရးစပသတဥးရ သခငးအျဖစ သမငးတြငကနရစပါတယ။ သခငးနာမညက “ေသြးစြနးတ တရားရး” ပါ။ ရကကနးသမားေတြက ေအးေအးခမးခမးန႕ ေတာငးဆေပမယ လပငနးရငေတြက လပခတးမေပး ႏငေၾကာငး ျပတျပတသားသား ျငငးဆနလကတယ။

လပခတးမေပးဘးလ ျငငးဆနလကတာဟာ ရကကနးသမားမသားစေတြက ေသဒဏ ခမတလကတာန အတတပါပ။ ရကကနးသမားေတြဟာ အလပရငေတြရ အမေတြ၊ စကရအေဆာကအဥေတြက ၀ငေရာကစးနငးၾကၿပး ျမငသမ၊ေတြ သမ အကန ဖကဆးပစလကၾကတယ။ ေနာကတေန႕မာ ရရာလကနက စြကငထားတအလပသမားေတြဟာ အနးနားက ၿမ႕တၿမ႕ ျဖစတ လနးဂနဘေလာကကပါ ဆကလကခတကၾကပါတယ။ အဒမာေတာ စစတပက ပစခတႏမနငးလ အလပသမားေတြေရာ ရပၾကညသတခ႕ပါ ေသြးေျမကရတယ။ ဒါေပမ ရကကနးသမားေတြက အဒလသတျဖတမႈက ခခတြနးလနၿပး အလမလစတမး ဆကခတကၾက၊ တကပြ၀ငၾကတယ။ စစတပက တပကေခၚၿပး ႏမနငးမ လစကြသြားပါတယ။ တခ ကဆး၊ တခ အဖမးခရ၊ ေထာငနနးစၾကရၿပး အေရးေတာပႀကး တစခနးသမးလကရပါတယ။

ဒအၾကြမႈမာ ရကကနးသမားေတြ ေထာငခၿပး ပါ၀ငၾကတယ။ တခ မတတမးေတြအရ ရကကနးသမား မသားစေတြ အေယာက ၃၀၀၀ ေလာကရမယ ဆၾကတယ။ တခ ကလညး အေယာက ၅၀၀၀ ရတယလ ဆတယ။ ကဆးသ ၁၁ ေယာကလ႕ ေဖာျပတာရသလ၊ ၁၁ ေယာကေသ ၂၄ ေယာက ဒဏရာရတယလ လညး ေဖာျပတယ။ တခ မတတမးေတြအရ စစေပါငး ၃၅ ေယာက ေသြးေျမကတယလ ဆတယ။ ကနဥး ဒဏရာရသ ၂၄ ေယာကပါ အသကေပးလကရလ သပနထတ ရကကနးသမား မသားစေတြထက ၃၅ ေယာကေတာင အသကေပးလကရတာ ျဖစႏငပါတယ။ ပနကနမႈရ႕ေနာကကြယက တြနးအားဟာ အရငအရငက ျဖစခဖးသလ ဘာသာေရး၊ လမးေရးေၾကာင မဟတဘး။ ႏငငေရးအာဏာအတြကလညး မဟတ ဘး။ အခငအမာ အေၾကာငးအရငးတချဖစတ ေပါငမန အတြကပလ သးသပၾကတယ။

ရကကနးသမားအေရးေတာပ ျဖစေနတအခနမာ မာကစက ပရစမာပါ။ အာႏးရန႕အတ ထတေ၀တ ဂာမန-ျပငသစႏစ ခပမာပါတ သ ေဆာငးပါးေတြေၾကာင ပရပရားမငးေနျပညက အမကေတာရၿပး သ က ႏငငေတာပနကနမႈန တရားစြဆထားခန ျဖစပါတယ။ ဂာမန-ျပငသစႏစခပ ဆကမထတျဖစလ ‘ေရ႕သ ’ သတငးစာမာ စာဆကေရးဖ လပေနတအခနပါ။ မာကစန အတ ဟငးနား၊ ဟယားေဗဂ စတ ပရစေရာကကဗာဆရာ၊ သတငးစာဆရာ၊ ေတာလနေရးသမားေတြဟာ ရကကနးသမား သပနထမႈ သတငးက ၾကားရၿပး အားတကေနၾကခန ျဖစပါတယ။ ဟငးနရစဟငးနားက မာကစရ မခငဘကက ေဆြမးနးစပေတာသပါ။ မာကစထက အသကႏစဆယေလာက ပႀကးၿပး မာကစငယငယကတညးက သ႕ႏငငေရးခယခကေတြေၾကာင ပရစက ေရာက ေနတာပါ။

သပနထမႈျဖစၿပးေနာက တလေလာကအၾကာမာ ဟငးနရစဟငးနားရ အေရးေတာပ ဂဏျပကဗာက “ငမြနငးျပား ရက ကနးသမားမား” အမညန ၁၈၄၄ ခႏစ ဇလငလ ၁၀ ရကေန ထတ ‘ေရ သ ’ မာ ပထမအႀကမ ေဖာျပလကပါတယ။ ‘ေရ သ ’ က ဂာမနဘာသာန ပရစမာ ထတတ ဆငဆာျဖတမခရတ တေစာငတညးေသာ ရကဒကယသတငးစာပါ။ ကဗာက ပန ကနမႈျဖစရာ ေဒသေတြမာ လကကမးစာေစာငအျဖစန ေစာငေရ ၅၀၀၀၀ ျဖန ေ၀ပါေသးတယ။ ‘ရေလးဇးယားနယသား ရကကနးသမားမား’ ဆတအမညက ေနာကမေျပာငးသြားတအမည ျဖစပါတယ။ ကဗာက အဂၤလပဘာသာသ႕ ပထမဆး ဘာသာျပနေပးခသက အန ဂယ ျဖစတယ။ သ႕မတေဆြေတြ၊ ရေဘာေတြအတြက စကားေျပန႕ ျပနဆေပးခပါတယ။ ေနာကပငးျပနဆၾကတ တျခား အဂၤလပ ဘာသာျပန မကြေတြ ရပါေသးတယ။

ပရပရားတရားရးက ဟငးနားရ႕ကဗာက တားျမစပတပငခပါတယ။ ရကကနးသမားအၾကြမႈ ျဖစၿပးေနာက ႏစႏစအၾကာ ၁၈၄၆ ခႏစမာ ဒကဗာက လပအလယမာ ရြတဆတအတြက ကဗာရြတသတေယာက ေထာငခအျပစေပးတာ ခရပါတယ။ အ ေရးေတာပအေၾကာငး ေရးဖြ႕ထားတ ‘ရကကနးသမားေတြ’ ျပဇာတကေတာ အေရးေတာပမာ ပါ၀ငခတ ရကကနးသမား ရေဘာ ႀကးတဥးရ ေျမးျဖစသ ရေလးဇးယားနယသား ျပဇာတဆရာ၊ စာေရးဆရာ ဂါဟတေဟာမနးက ၁၈၉၂ ခႏစမာ ေရးဖြ ခပါတယ။ အဒျပဇာတလညး တားျမစပတပငတာ ခရပါတယ။ ဒါေပမ သ ျပဇာတေတြ၊ စာေပေတြအတြက ေဟာမနးက ၁၉၁၂ ခႏစမာ ႏဘယ စာေပဆ ခးျမငခရပါတယ။ မာကစကေတာ ‘ေရ သ ’ မာပါတ သ မတေဆြ အာႏးရရ ရကကနး သမားေတြအေပၚ သး သပခကက အဒသတငးစာ တေစာငတညးမာပ ျပနလညေ၀ဖနဆနးစစၿပး ရကကနးသမားေတြဘကက ရပတညခပါတယ။

61

ရေလးဇးယားနယသား ရကကနးသမားမား

ေၾကကြမက၀နးက မကရညမက ရကကနးစငမာထငလ သတ အစြယထတျပလကၿပ … “ဂာမန သငမသာေခါငးကလႊမးဖ ငါတ ရကၾကၿပ ကနစာသးပငလမလ ငါတ ရကေနၿပ ငါတ ရကၿပ ငါတ ရကကနးရကၾကၿပ။ ေဆာငးရာသေအးရင အငတေဘးကရင ငါတ အခညးႏး ေမာလငေစာငစား ငါတ အသနားခတ ဘရားသခငအတြက ကနစာကတပင ငါတ က ေလာငေျပာင လညစား လညျဖားသြားတသ ငါတ ရကၿပ ငါတ ရကကနးရကၾကၿပ။ လခမးသာေတြရ အရင အဒဘရငအတြက ကနစာကတပင ငါတ ဒကၡ ေလာကေအာင မလပႏငတသ ငါတ လကထက ေနာကဆးတျပားက ညစထတသြားသ ငါတ က ေခြးေတြလ ပစသတေစတသ ငါတ ရကၿပ ငါတ ရကကနးရကၾကၿပ။ အတအေယာင အဖေျမအတြက ကနစာကတပင အရကန သကၡာမမႈသာ ရငသနႀကးထြားတေနရာ ပနးတငး ဖးပြငစမာ ေျခြခခရတေနရာ ပပေဆြးပကစးျခငးက ေလာကေကာငေတြက လႈပရြတကၾကြေစတေနရာ ငါတ ရကၿပ ငါတ ရကကနးရကၾကၿပ။ လြနးေတြပသနးလ ရကကနးစငၿပက ေန ေရာညပါ အားန မာနန ငါတ ရကၾကတယ ဂာမနျပညေဟာငး သငမသာေခါငးကလႊမးဖ ငါတ ရကၾကၿပ ကနစာသးပငလမလ ငါတ ရကေနၿပ ငါတ ရကၿပ ငါတ ရကကနးရကၾကၿပ။” ဟငးနရစဟငးနား

ဟငးနရစဟငးနားရ တျခားထငရားတ ကဗာေတြ၊ အဆအမန ေတြ မားစြာရပါတယ။ အဒါ ေတြထက တခကေတာ ဒလ ပါ။“ကၽြနေတာတ႕ဟာ ကၽြနေတာတ႕ရ႕ရနသေတြက ခြငလႊတသငတယ၊ ဒါေပမ သတ႕က ႀကးမေပးရခငမာေတာ မဟတဘးေပါ” တ။

ေဌးလြနး ရငးခက ၁။ ရေလးဇးယား ေဒသမာ ေပၚေပါကတ ၁၈၄၄ ခႏစ ရကကနးသမား သပနထမႈႀကး၊ ၁၈၃၁၊ ၁၈၃၄ ခႏစမားက ျပငသစ လယြနရကကနးအလပသမားမားရ႔ လကနကကင ပနကနမႈ ၂ ႀကမ၊ ၁၈၃၆ ခႏစက ၿဗတနမ ေပၚေပါကခတ ခားတစ အလပသမားလႈပရားမႈတ႔ဟာ ကမၻာ ပစၥညးမလတနးစားလႈပရားမႈသမငးမာ အေရးႀကးတ မတတငတခ ျဖစတယ။ အထကေဖာ ျပပါ လႈပရားမႈ ၄ ခဟာ ကမၻာ ပစၥညးမလတနးစားအေနန႕ လြတလပတ ႏငငေရးအငအားစအျဖစ သမငးဇာတခေပၚက ေပၚ ေပါကလာေစတ လႈပရားမႈမားအျဖစ မာကစ၊ အနဂယတ႔က ယဆခတ လႈပရားမႈမားျဖစၾကတယ။ ဒါေၾကာင ရေလးဇးယား ရက ကနးသမ လႈပရားမႈဟာကမၻာသမငးရ႕ အေရးပါတ မတတငတချဖစတယ။

62

aoG;pGef;wJh w&m;½kH; bmomjyefol- aX;vGef; ------ (ကဗာေတးသခငးျဖစပါတယ။ မလက ကဗာပါ။ ဒကဗာက သခငးအျဖစ ဖနတးဖြ႕ဆ သဆခၾကပါတယ။ ဂာမန ရကကနးသမား အေရးေတာပကာလက ဆခတ ေတးသခငးျဖစပါတယ။)

ဒမာ ရြာထက တရားရး ဟအေ၀းက ရးေတြထက အမားႀကးပဆးသမ အသကက ျမနျမနလကစတးမာမ အဆးသတစရငခကေတာင ဖတမျပေတာတေနရာ။ ဒမာ လေတြ မဥးၿပး ညဥးဆခရ ဒမာ ႏပစကညဥးပနး ငရခနး ဒမာ သကျပငးခသေတြ အမားႀကးေရလ ရ အဒ ဒကၡရ သကေသေတြအျဖစပ။ ဂဏသေရရ ‘ဇြမဇးဂါး’ ေတြက ပါးကြကသားေတြ ကၽြနေတြက သငးတ လကကငတတ ဒါက ဖးအပမယအစား သငးတ လတငးက ရရ၀၀ အေရခြဆတျပတယ။ မငးတ အားလး လယတ၊ မငးတ ဟာ ေစတနတအပ မငးတ က ငရျပညမာလ ညဥးဆၾကသေတြ ဆငးရသား ပစၥညးဥစၥာ မငးတ ၀ါးမၾကတာ ကနစာက မငးတ အတြက ဆလာဘပေဟ။ မငးတ က ဆငးရဒကၡ မနသမရ ဇာစျမစ ဒက ဆငးရသားေတြ တြနးပ ပစသ မငးတ ပါးစပထ မေရာကဘ ေပါငမန အေျခာက သတ က ေပးတာလညး မငးတ ပေလ။ ဆငးရသားေတြ ဘာအေရးလ အာလးေတြပ စားၾကတာေပါ ဘယအခနမဆ တတႏငရငေတာ အေကာငးဆး အသားကငကသာ စားဖ မဟတပါလား။ က-အခ နငးျပားရကကနးသမားတေယာက လာပါ အလပလပထားတာက စစေဆးလ အေသးဆး အျပစအနာအဆာက ရာလမမယ အဒါ သအသးမကတာ ျဖစကျဖစရေစမယ။ ဒအတြက လပခမျဖစစေလာကပ ရမယ သ က ထပေလာေပးဥးမယ သ က သေရာေလာငေျပာငလ တခါးရရာ လမးျပကာ ကလာ သ ေနာကကလကသာသြားပါ။ အသနားခလ မရ ေတာငးပနလ လညး မရ ပေဆြးငေၾကြးမႈ အကနလး အလဟျဖစရမယ မငးမႀကကဘးလား ထြကသြားႏငတယေလ ဆငးရမြေတေနရေပါ။ က ခငဗားကယတငပ စဥးစားၾကည အဒအကပအတညးန အဒေကာမြေတြရ ခၽြတျခကပမား

63

အမမာ ေပါငမန တကကစာေတာင မရတာ သနားစရာမေကာငးလား။ သနားစရာတလား ဟားဟား ႏစလဖြယ ခစားခကတခပ မငးတ က ဇာတတသား စားသေတြပ တျပညတရြာကလာတ သတ၀ါေတြပေဟ မငးတ ရညရြယတာ ဆငးရသား အေရခြန ရပအကၤ ေတြဆတာ လတငးသၿပးသားပါေလ။ ေၾသာ မငးတ ေငြန မငးတ ဥစၥာ ေနေရာငေအာကက ေထာပတလ တေန မာ အရညေပာ ေပာကကြယသြားမာပါ အဒအခါ မငးတ ဘယလ မတမတရပႏငဥးမလ။ အခအခနေတြ ေကာလြနၿပးတေနာက တေန ေန မာ အခလ ေပာစရာဘ၀ရ အလြနမာ အကယ၍ မငးတ သာ ရေနမယဆရင အဒမာ အဒမာ အဒ အဆးမကာလမာ တာ၀နယၾကရလမမယ။ ဟားဟား ဟတသပ သတ က ဘယဘရားမ မယ ငရျပည နတျပညေတြလညးမယ ဘာသာတရားဟာ သတ အတြက ေလာငေျပာငဟားစရာ ကမာၻႀကးရ ပားပနးခတမႈမာ သတ ဖကတြယထားတယေလ။ လပခေလာခဖ ဘယေတာျဖစျဖစ မငးကစ မငးလပသလ လကလပၾကဖ တျခားလယတေတြက အဆငသငပ။ အလညကတ “ဖလမနး” လညး လကလပတာပ ဘာလအပမမရဘ သပမကႏာေျပာငတာ သ ဆမာလညး ေလာခတာ လစာ၊ နာမညပကက ထနးသမးဖ ေလ။ “ဟးဖရစရတာ” ညအကေတြေရာ ငါသတ က ဘာေျပာရမလ ဥစၥာဓနက ဖမးဆပဖ ဒမာလညး လကလြတစပယ လပၿပးတေနာကမာ။ အမနကေျပာဖ လတေယာကမာ သတေတာ ရေသးတယ ဒအတြက အေ၀းႀကးကလာရ ေသြးေျမကရ ဒါန ေတာင မငးတ က တရားစြဆခငေသးသပ။ “မစၥတာ ကမးေလာ” လ လမးဂါးက အမညတငသြငးတယ သမပါဘ မေနပါ သက လပခအမားႀကး ေပးရတာမႀကက လတငး ဒါက ေကာငးေကာငး သၿပးသားပါေလ။ ခငဗား ေငြစကအတြက ကနေတြ လႊငပစရကရင အျမတမကနတ ခငဗား ဆငးရသားေတြက နငးေခပစလကတာပ မဟတလား။

64

အဒနာကငမႈ ရေသးလား လေတြ လႈပရား အသကရေန သတ ရငထမာ အသညးႏလးရေသးသပ ကရဏာအျပည တဒတဒတခနေန။ အခနက တြနးတငလကတ လထဟာ လမးေၾကာငးထ ေရာကလာပါၿပ လပခေလာခရတ ခငဗားတ ကယတင တျခားနမနာက သတျပၾကပါေလ။ ကပေျပာမယ ဘယသနာမညႀကးသတနး လြနခတ အႏစႏစဆယက ဘယသျမငခ ေထာငလႊားတ လပငနးရင ႏငငေတာပင ျမငးရထားေတြစးေနခ။ ခငဗား အဒမာ တခါမဟတတခါ ေတြ ခမာပါ နနးေတာ ျမငျမငႀကးေတြ ေဆာကေနတာမား တခါးေတြ ျပတငးေပါကေတြန ခမးနားႀကးကယ ၾကညရတာ ခမးနားလကပါဘသန ။ ဘယသမား အမက စာေခၚသငတ ဆရာက လပငနးရငန အတ အဒမာ ေတြ ဖးမလ တည၀တစ၀တ ျမငးရထားေမာငးသမားန ေခၚေဆာငေပးရ ႏငငေတာ အမေဖာေတြ၊ အမမာ စာသငေပးရသေတြပ။ အမညမသစာဆ

မတခက - ပတာစဗလေဒါကန လနးဂနဘေလာက (ပရပရားျပည) မာ ေပၚေပါကတ ၁၈၄၄ ခႏစ ရကကနးသမား အေရးေတာ ပမာ သဆခတ သခငးျဖစပါတယ။ မလက ကဗာျဖစၿပး “ၾသစႀတးယားမာ ရတကတခရတယ” သခငးရ သစဥန သဆခၾက တာျဖစတယ။ အထညအလပ လပငနးရငေတြ၊ စကရပငရငေတြ၊ ကနသညေတြက တငတည ေၾကြးေၾကာထားတာက ေတြ ရမာ ျဖစပါတယ။ (ဂာမနဘာသာက တကရကျပနဆထားတာ ျဖစပါတယ။) Heine’s Silesian Weavers – Harper’s Magazine https://harpers.org/blog/2007/12/heines-silesian-weavers/ ရညညႊနး။ Die schlesischen Weber in Deutschland: Ein Wintermärchen (1844) in Sämtliche Schriften, vol. 4, p. 455 (K. Bliegreb ed. 1971)(S.H. transl.) အနဂယရ အဂၤလပစကားေျပန ျပနဆခက Frederick Engels: Rapid Progress of Communism in Germany 1844; Collected Works; Vol. 4; Moscow; 1975; pp. 229-233. Das Blutgericht 1844 Lied der Weber in Peterswaldau und Langenbielau http://www.manteion.de/…/uploads/2012/10/Das-Blutgericht.pdf Wolfgang, Steinitz (1954), Deutsche Volkslieder demokratischen Charakters aus sechs Jahrhunderten, Volume 1; Volume 4, Part 1, p. 230. Pinkert-Saeltzer, Inke (1997), German Songs: popular, political, folk and religious

65

ကြနျမနစေၾကညာစာတမးမသည လသားေတြအတြက အနာဂတကမေ၀တလ႕ေဘာငတခဆသ႕ ေဒါကတာ ဆမးမား (Dr. Summer) ဘာသာျပနသ- ကေဆာငး -----

၁၈၄၈ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ (လြနခတ အႏစ ၁၇၀) က ဂာမနဘာသာန႕“ ကြနျမနစေၾကညာစာတမး” က အဂၤလန

ႏငင၊ လနဒနျမ႕မာ ပထမဆးအၾကမ ထတေ၀ခပါတယ။ အဒအခနကတညးက အခထ၊ ဒစာအပက ဘာသာေပါငး ၂၀၀ ေကာန႕ ဘာသာျပန ထတေ၀ျပးပါျပ။ ကြနျမနစေၾကညာစာတမးဟာ မာကစ၀ါဒရ႕အေျခခအတျမစျဖစလာျပး ေျခာကလန႕ေနတ ကြနျမ နစ တေစၦၾကးဟာ လ႕အဖြ႕အစညးဖြ႕ျဖးတးတကမႈအေပၚ ၾသဇာသကေရာကလက ရေနပါတယ။ ႏစေပါငး ၁၇၀ အထ၊ အရငးရင စနစဟာ၊ အရငးန႔လပအားအၾကား ပဋပကၡေတြျမငမားေနစဥမာပ အျခားေသာလမႈပဋကၡေတြ ေလာကသြားချပး လမႈကနထတ စြမးအားေတြန႔အတ၊ သသာထငရားတျပျပငေျပာငးလမႈေတြန႔ တးတကမႈေတြကေတာ ျမငေတြ႕ရတယ။

ဒါေပမလညး၊ တခနတညးမာ၊ အရငးရငစနစရ႕ အဓကျပနာ အေျမာကအျမားကေတာ ဆကလကတညရေနပါ တယ။ ဖႏပသလတနးစားန႕အဖႏပခလတနးစားပဋပကၡ၊ လနညးစက လမားစအေပၚ အျမတထတေသြးစပမႈေၾကာင ဆငးရခမး သာ ကြာဟမႈ၊ အထးသျဖင ကနထတပစၥညးေတြကပဂၢလကပငဆငမႈန႕ ကနထတလပေရးကအမားပငဆငမႈတ႕အၾကား ပဋပကၡ န႕ ရဖနရခါ ေပၚေပါကတတတဘ႑ာေရးအကပအတညးေတြကေတာ အရငကအတငး ဆကျပးတညရေနတာပါ။

အထကမာ ေဖာျပထားတ လတနးစားျပနာေတြအျပင အရငးရငစနစဟာ ဂလဘယလကေဇးရငးေနာကပငး ျပ နာသစေတြျဖစတ ကမၻာလးဆငရာဘ႑ာေရးအကပအတညးေတြ၊ ကမၻာလးဆငရာရငးႏးျမပႏမႈ၊ ကနထတလပမႈ၊ျဖန႕ျဖးမႈ န႕ ေဒသဆငရာ လပအား၊ေစးကြကတ႔ရ႕အၾကား ျဖစပြားေနတပဋပကၡေတြကလညး ရငဆငေနရတာျဖစတယ။ ဒအခနကာလ အ တြငးမာ မာကစန႕အနဂယတ႕ ထတေဖာမန႕ဆခသလပ ဆရယလစစနစဟာ အလငအျမန ျဖစေပၚတးတကခပါတယ။ သပၸ နညးက ဆရယလစ၀ါဒဟာ စတကးယဥဆရယလစ၀ါဒကေန ေပၚေပါကလာျပး၊ ဆရယလစစနစက မတတ ကမၻာတကၾကးေတြ ထက၊ ႏငငအနညးငယက လကခကငသးေနၾကပါတယ။ အေရးအၾကးဆးကေတာ ဆရယလစစနစဟာ သေဘာတရား ပငးေရာ လကေတြ႕ပငးအရပါ အဆငျမငမားလာတယဆတအခကျဖစပါတယ။

ဥပမာအားျဖင တရတျပညကၾကညပါ။ တရတျပညမာ မာကစ၀ါဒ စတငကတညးက တရတျပညကြနျမနစပါတဟာ တရတျပညရ႕ အေျခအေနေတြန႕ မာကစသေဘာတရားေတြက ေပါငးစပတနညးလမးေတြက ရာၾကခတာျဖစတယ။ ဆယစႏစ မားစြာ စမးသပမႈေတြ၊ အမားအယြငးေတြ ၾကၾကကခရျပးတေနာက တရတျပညကြနျမနစပါတဟာ “တရတျပညအတြက မာကစ ၀ါဒ”က ကာလေဒသန႔ကကညေအာင ၾကးပမးရာမာ ထးေဖာကေကာလႊားမႈ မားစြာလပေဆာငခရပါတယ။

ပထမဆးကေတာ ေမာစတနးအေတြးအေခၚပါပ။ ေမာရ႕အေတြးအေခၚဟာ တရတျပညသ႕သမၼတႏငငက ထေထာငခ တ တရတျပညကြနျမနစပါတရ႕လကနကကငေတာလနေရးကာလမာ လမးညႊနအေျခခမေတြျဖစခသလ၊ စစျပးခန၊ တရတျပည ဆရယလစျပနလညတညေဆာကေရး လပေဆာငခတ ေစာေစာပငးကာလအတြငး ၾကးပမေဆာငရြကမႈေတြမာလညး လမးညႊန

66

အေျခခမေတြျဖစခပါတယ။ “ကြနျမနစေၾကညာစာတမး”ဟာ မာကစ၀ါဒအတြက အေျခခအတျမစ ျဖစခသလ ေမာစတနးအေတြး အေခၚကလညး “တရတပစမာကစ၀ါဒ”အတြက အေျခခအတျမစျဖစတယ။

ဒါေပမ တရတျပညကြနျမနစပါတဟာ၊ ျပညတြငး၊ျပညပမာ ေျပာငးလေနတ ၀နးကငအေျခအေနန႕ကကညေအာင မာကစ၀ါဒက ဆကလက ျပငဆငကငသးခတာျဖစပါတယ။ ဒျဖစထြနးေအာငျမငမႈဟာ၊ တရတျပညရ႕ျပျပငေျပာငးလမႈ၊ တခါးဖြင ေပၚလစန႕ေခတမေရးတြနးအားလ လမးညြနမႈ၀ါဒေတြျဖစတ တန႔ေရာကဖန သေဘာတရားရ႕ ဆငကေျပာငးလမႈန႔ ပတသကေန ပါတယ။ တန႔ေရာကဖနသေဘာတရားက တရတလကၡဏာ ဆရယလစသေဘာတရားလညးျဖစတယ။ ေနာကပငး ဆကခခၾက တ တရတေခါငးေဆာငေတြျဖစတ ကနးဇမငးန႕ဟကငေထာငတ႔ကလညး သတ႕ရ႕ ကယစားျပမႈသးခန႕ ဖြ႕ျဖးတး တကမႈအ ေပၚ သပၸနညးကအျမငဆတာေတြန႔ တရတလကၡဏာ ဆရယလစ၀ါဒသေဘာတရားက ၾကြယဝေအာင ျဖညဆညးေပးခၾက တယ။

၁၉ ၾကမေျမာက တရတျပညကြနျမနစပါတ အမးသားကြနဂရကမာ တငသြငးတ၊ တရတျပညကြနျမနစပါတ အေထြ ေထြ အတြငးေရးမး ရကငဖငက သ႕ရ႕အစရငခစာထမာ ေခတသစအတြက တရတထးျခားခကလကၡဏာေတြန႔ ဆရယလစ စနစဆငရာ အေတြးအေခၚက တငျပခပါတယ။ ဒအေတြးအေခၚရ႕ထးျခားခကကေတာ၊ တရတျပညတြငးလမႈပဋပကၡေတြရ႕ လတတေလာ အေျပာငးအလေတြက ကငတြယေျဖရငးဖ႔၊ မကေမာကႏငငတကာအေျခအေနက ရငဆငဖ႕န႕ ဒေန႔ကမၻာရ႕ စန ေခၚမႈအသစေတြက ကယတြယေျဖရငးဖ႔ မာကစ၀ါဒက အေျခအေနန႕ကကညေအာင ျပငဆငကငသးျပး (localizing Marxism) ေနာကဆးရရတ ေအာငျမငမႈ ျဖစပါတယ။

ဒအေျပာငးအလေတြ ျဖစခေစကာမ၊ ကြနျမနစေၾကညာစာတမးန႕ ေခတသစတခအတြက တရတလကၡဏာ ဆရယ လစစနစ အေတြးအေခၚတ႔ ခတဆကထားတ ေသာခကက အလြယတကပ ေတြ႕ျမငႏငပါတယ။ ကြနျမနစေၾကညာစာတမးက ညြနျပခတာက ကြနျမနစ၀ါဒဟာ သညအရငက သမငးဆငရာ လႈပရားမႈေတြန႕မတပါဘး။ ရကငဖငအေတြးအေခၚထမာ အႏစ သာရေတြက ထငဟပေနတာေတြ႕ရပါတယ။ ျပညတြငးမာဆရင၊ တရတျပည ကြနျမနစပါတရညမနးထားတာက၊ ပမ ေကာငး မြနတ ပညာေရး၊ ပမတညျငမတအလပအကင၊ ပမျမငမားတ၀ငေငြ၊ ပမကယျပန႕တလမႈဖလေရးန႔ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ စနစေတြလ၊ တရတျပညသ သနးေပါငးေထာငသးရာရ႕ အျမၾကးထြားေနတ ေကာငးမြနတ ဘ၀လအပခကေတြ ျပည၀ေစဖ႕ ျဖစ တယ။ ႏငငတကာန႔ပတသကရငေတာ၊ တရတျပညကြနျမနစပါတက၊ ႏငငတကာဆကဆေရး ပစသစက ျမငတငသြားဖ႕၊ ရပ ၀နးန႕လမးေၾကာငးပဏာမေျခလမး (Belt and Road Initiative) န႕အားလးေအာငျမငေစတ(win-win)ပးေပါငး ေဆာငရြက ေရးဆတအေျခခမေတြရ႕ေထာကကပပးမႈန႔ လသားေတြအတြက အနာဂတကမေ၀တလ႔ေဘာငတရပက ထေထာငတညေဆာက သြားဖ႕ ရညမနးထားပါတယ။

“ကြနျမနစေၾကညာစာတမး” ထတေ၀တ လြနခတအႏစ ၁၇၀ ဆတကာလဟာ၊ စစဒဏခခရတ ကလနတပငး၊ ပေဒ သရာဇတပငး ႏငငတခကေန အၾကးမားဆးဖြ႕ျဖးဆႏငငတႏငင၊ ေနာကေတာ ကမၻာဒတယအၾကးမားဆး စးပြားေရး အငအား ၾကး ႏငငတႏငငအျဖစ ေပၚထြနးလာတ ေခတသစတရတျပညမာ ျဖစေပၚခတ ၾကးမားျမနဆနလတ အေျပာငးအလေတြန႕ တက ဆငလက ရပါတယ။

ဒါဟာ တရတျပညကြနျမနစပါတက ဖြ႕ျဖးတးတကမႈအတြက မနကနတလမးေၾကာငးက ေရြးခယခတာျဖစတယ ဆ တာ သကေသျပေနတာျဖစတယ။ အတအကေျပာရရင ကမၻာေရ႕တနးေရာကသေဘာတရားေတြက ကငသးခေပမယ ဒသေဘာ တရားေတြက တကယလကေတြ႕တရတျပညအေျခအေနေတြန႕ေပါငးစပျပးအသးခခတယ။ ေျပာငးလေနတေခတကာလ ေတြန႕ ကကညေအာင လပငနးအစအမေတြက အဆကမျပတျမငတငခတယ။

တရတျပညဟာ ျငမးခမးစြာဖြ႕ျဖးတးတကမႈလမးေၾကာငးန႔ အျပနအလနေလးစားမႈ၊ တနးတတတငပငညႏႈငးမႈ၊ အား လးေအာငျမငေစတ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ (win-win cooperation) န႕ အကးေကးဇးေတြမေ၀ခစားမႈေတြအေပၚ အေျခခတ ႏင ငတကာ အစအစဥသစ (new international order) က အားေပးျမငတငသြားဖ႕ စြျမစြာ သႏၷ႒ာနခထားတာျဖစပါတယ။ ဒအေျခ ခမေတြဟာ တရတယဥေကးမႈရ႕ အသဥာဏပညာန႕ မာကစ၀ါဒရ႕အႏစသာရေပၚ အေျခခထားတာ ျဖစတယ။ ဒလမးေၾကာငး ဟာ တရတျပညမာ ေအာငျမငစြာ သကေသျပလကရေနတယ။ ဒလမးေၾကာငးက ေရရညတညတတ ကမၻာလးဆငရာ ဖြ႕ျဖးမႈ အတြက ေရြးခယစရာတခက အပႏငးေပးလကပါတယ။ တဥးခငးလြတလပတ ဖြ႕ျဖးမႈဟာ အားလးရ႕လြတလပတ ဖြ႕ျဖးမႈ အတြက လအပတအခကအလကအျဖစ ဆကစပေနေစမယ လမးေၾကာငးတခလညးျဖစပါတယ။ မတခက။

Dr. Sumer ရ႕ “From the Communist Manifesto to A Community of a Shared Future for Mankind” ေဆာငးပါးက ဘာသာျပနပါတယ။ Dr. Summer က ႏငငတကာ သတငးစာနယပယမာ အႏစ ၃၀ ေကာ ကငလညခတ စာေရး သ တဥးျဖစပါတယ။ တရတျပညဆကသြယေရးတကသလကေန ပါရဂဘြ႕က ရရခသျဖစတယ။ ကေဆာငး

67

ျပနလညတငျပျခငး · လနငႏင ေတြ႕ၾကတနးက (ေဂၚက- ေရးသည) ျပညသ႕အာဏာဂာနယ၊ အတြ(၁) အမတ (၁၇) ၁၉- ၁- ၁၉၄၆

အဖြယသရ ထးကေသာ ဉာဏ စြမးရည ရသကား လနငေပတညး။

လနငတြင အေကာငးဆး အျမငျမတဆးေသာ အရညအခငးမားႏင ေတာလနေရးပညာတညးဟေသာ အဖးတနရတ နာမား ပငဆငေပသည။ ဘယသကမ မတကတြနးရ။ မမကယက ဆႏၵဂတမလကစားဘ ညႇဥးပနးကာ စညးကမးေသဝပမႈရ ေအာင လပသလညး ျဖစသည။ ကးေၾကာငးဆငျခငတတရားတြင (ဒငဒရေယ) သရေကာငးမားအနက အစြမးကန ထကျမက ေသာ အတတပညာရငျဖစလက “အျခားေသာလမား ဒကၡျဖငႀကေနလင ငါလညး ဒကၡႏငရငဆငေတြ႕အ” ဟ ယဆသ တ ေယာက ျဖစေလသည။ ---------

၁၉၁၉ ခႏစတြင ဒဗၻကႏရကပႀကးေရာကလကရရာ လနငသည နယမ စစသားမားႏငလယသမားမားထမ ခစျမတႏး ၍ ေပးပ႕ၾကေသာ အစားအစာမားက မစားရကႏငေအာင ျဖစခသည။ စားရန ရကခသည။ ပါဆယထပမား သ႕ထေမာကသ႕ ေရာကလာလင မကေမာငၾကတကာ ေငးေမာၾကညရႈၿပး အစာငတ၍ အားျပတေနေသာ ရေဘာမားႏင မကနးမမာ ခခာလက ရေသာ ရေဘာမားထသ႕ဂ- သၾကား- ေထာပတတ႕က ေဆာလငစြာ သြားေရာက ေပးပ႕ေလသည။ လနင၏ ေသာက ------------

တရေရာအခါက ညစာ စားရန ဖတၾကားခကအရ ကြႏပသည လနငထသ႕ ေရာကသြား၏။ “ခငဗားက အကစဘရာခနက ပ႕လကတ ငါးေျခာကန႕ ေကြးရမယ”ဟ သက ေျပာၿပး --ဆကေရးတးကသ႕ကယျပန႕

ေသာနဖးက ရႈ႕လက ကြႏပအား ၾကညေနရာမ ရတခငး အျခားဘကသ႕လညၿပး ေငးေမာကာ ၾကညေနေလသည။ ေငးၿပးေန ရာမ “ကပက သတ႕က အရငသခငႀကးမားလ ပ႕ၾကတာ ကပက ဘယလလပၿပးေတာ ဒလပ႕တာက တားရမလ။ ျငငးလက ရငလညးပ သတ႕စတေကာငးမာ မဟတဘး။ ေနာကၿပးေတာလညး ကပရ႕ ပတပတလညမာ ငတမြတေနၾကေတာ ခကတာပ” ဟ ညညးတြားေလသည။

ေဆးလပႏင ဝငအရကတ႕က စတကးမ မထညႏငရသာမက အဆပါေသာ အာဟာရမားက လးဝမမဝရဘ နနက အရဏကငး၍ လငးသညမအစ ေနဝင၍ မးခပသညတငေအာင တကပကပပင ခကခေသာအလပမားျဖင ရႈပေထြးပငပနး ညး ႏြမးလက ရေသာလညး လနငသည မမ၏ ကယေရးက အနညးငယမ ဂရမစက။ ရေဘာတ႕၏ ကနးမာေရးအတြကကသာလင ေကာငး-မေကာငး စးရမေသာ မကလးမားျဖင အစဥထာဝရ ဂရစကကာ ၾကညရႈေနတတေလသည။

68

သ႕အေရးက ကယအေရးကသ႕ ----------

လနငသည စားပြတြင ကေလာငႏငလက အဆကမျပတ ေရးသားလကႏငပင ေကာငးမြနလငျမနစြာ စကားေျပာဆ ေဆြးေႏြးျခငးျပႏငေပသည။ လကမ ေရးလကေနစဥ စကားက အမားအယြငးမရ ေျပာႏငသည။ “ေၾသာ-လာ-လာ။ ကနးမာရ႕ ေနာ....ကပေရးတာကေလး ၿပးလပါၿပ။ ရေဘာတေယာက ရြာထမာ တေယာကတညး ေတာေတာပငပနးေနတယ။ သ႕က ခး ကးစရာပ။ ဒလစတဓာတမးဟာ အလြနအေရးႀကးတယ” စသညျဖင ေျပာတတေလသည။

တခါတနးက ေမာစကတြင သ႕ထသ႕(----) ေရာကခရာ သက ေမး၏။ “ညစာ စားၿပးၿပလား” “ဟတက- စားၿပးပါၿပ” “ဟတမ ဟတကလား- ညာေျပာတာလား” “သကေသေတြ ရပါေသးတယဗာ။ ကရငမလငထမငးစားခနးထမာ စားခတာ” “အဒမာ ေက ြးတာေတြ မေကာငးဘးလ႕ ကပၾကားတယ” “သပမဆးပါဘး- ေတာပါတယ” ခကခငးပင အေသးစတ ကြႏပက ေမးျပနသည။ ”ဘာေၾကာင မေကာငးရတာလ- သတ႕က ဘယလ ေကာငးေအာင

လပရမလ” ထ႕ေနာက ေဒါသသပါပါျဖင “အဒမာ ဘာျဖစလ႕ ထမငးခကကြမးကငတလက မထားႏငတာလ။ အလပလပရတလ

ေတြမာ အငမတန ပငပနးရရာတယ။ သတ႔က ေကာငးေကာငးေကြးရင ေကာငးေကာငး စားႏငၾကမာပ။ အခေတာ အလပလပ ရသေလာက အစားအစာက မေကာငးေတာ နညးနညးပ စားႏငၾကတာေပါ။ ဒါေၾကာင ေကာငးေကာငးစားၿပး အလပ ေကာငး ေကာငး လပႏငေအာင ထမငးခကေကာငးေကာငး ထားရမယ”ဟ ေျပာၿပးလင ကနးမာေရးသမားမား၏ ၾသဝါဒက ကးကား လက စားေသာကေရးႏင ပတသက၍ ရာသႏင လကေလာညေထြ အစာေကၿပး ကနးမာေစသညအာဟာရမားအေၾကာငး ေျပာ ေလသည။

“ဒလ ျဖစဖ႔ရာ ေန႔စဥစဥးစားၿပး ခငဗားခကႏငမလား” ဟ ကြႏပက ေမးလကရာ သက တဖနျပန၍ “ဘယေန႔ ဘာခကမယဆတ အစအစဥက လပၿပး ခကရင မျဖစေပဘးလား”ဟ ေမးလကသျဖင ကြႏပ၏ ေမးခြနးမာ ေခတမမေတာ ေၾကာငး ခကခငး သေဘာေပါကမေတာသည။

တခါက ေဂၚကၿမ႕တြင လနငသည ကေလးမားက ၾကညရႈလက “ေဟာဒကေလးေတြေတာ ကပတ႔ထကေပာမာပ။ ကပတ႔ ေနခထငခရသလ သတ႔ေနရေတာမာ မဟတဘး။ သတ႔ဘဝမာ ရကစကၾကမးၾကတမႈေတြ ေတြ႕ရေတာမာ မဟတဘး” ဟ ေျပာဖးေလသည။ ၎ေနာက ခပလမးလမး ေတာငရးေပၚမ ေတာရြာကေလးဆသ႔ မနးေမာၾကညရႈရငး စာသေပသဆနဆန ေျပာျပနေလသည။ “ဒါေၾကာင သတ႔ကလညး မနာလ မရႈစမမျဖစပါဘး။ ကပတ႔ရ႕ လ႔အဆကတဆကမာျဖင လတ႔ ရ႕သမငးေမာကြနးမာ အဖြယမးမး ထးကစြာ ေအာငခတာပ။ ရကစကၾကမးၾကတမႈဆတာ ကပတ႔ဘဝမာ လအပတယ။ ဘာ ေၾကာငလဆေတာ ရကစကၾကမးၾကတမႈဟာ ကပတ႔က ပငးျခားထငထင သျမငေစတယ။ တရားမတေရးအစရတ သစၥာတရား က နားလညေစတယ။ အလးစက နားလညေစတာပ။”

လနငသည ကေလးမားက ဂရတစကၾကညရႈၿပး ညငသာစြာ ေပြ႕ခကငတြယျခငး ျပေလသည။ တခါေသာ လနငထ သြားရာ သ႕စားပြေပၚတြင ေတာစတြငးေရးေသာ စစႏငၿငမးခမးေရးစာအပက ေတြ႕ရသည။ “ဟတက- ေတာစတြငး ေရးတာပ။ ကပ ဖတမလ႔လပၿပးမ ရေဘာတေယာကဆက စာေရးစရာရတာ သတရလ႔။ စာဖတခန လးလးမရဘးဗာ။ မေန႔ညကသာ ခငဗားေရးတ ေတာစတြငးအေၾကာငး ဖတလကရတာပ”ဟ ေျပာေလသည။ ရႊငၿပးေသာ မကလးျဖင ကြႏပအား ၾကညရႈရငး ကလားထငေနာကမက အသာအယာေမးမလက ႏးညြတေသာေလသျဖင လငျမနစြာ စကားက ဆကျပနသည။ “ဘယေလာက ေတာင ဉာဏႀကးသလ-ဟင။ အငမတနေကာငးတ ဦးေႏာကပါေပပ။ ခငဗားအတြက ပညာရငတဦးျဖစတယ။ ပၿပး အၾသစရာ ရေသးတာကေကာ ခငဗားသသလားဗ႕။ ရပရငးစာေပေလာကမာ ေတာစတြငးမေပၚမ ေတာေပဆတ စာေရးဆရာက ခငဗား ရာမေတြ႕ႏငဘးဆတာေလ။”ဤသ႕အားျဖင ရပရငးစာေပမားႏင ပတသက၍ လနငဂဏယသညမာ တႀကမမကေတာၿပ။

တခါတေလတြင လနင၏အျပအမႏင ပတသက၍ ကြႏပတြင အထးအဆနးျဖစမသည။ တခါတေလ (လအ) ျဖစမ သည။ သ႔ေသာ သသည အဖတငးျပညႀကးအား ဝမးသာအားရ ခစျမတႏးလေၾကာငး သျမငမေလသည။ ရပရား၏ အျပငဘက ကကပရသ႔ ေရာကေနစဥအခါက တငါသညမား ပကက ဆြ၍ ႀကးစြာေသာ သတျဖင ရငးလငးေနရာ ငါးမနးမားျဖင ရႈပေထြးၿပး ပကကြနမား စတၿပသညက ေတြ႕ရေသာအခါ လနငက “ကပတ႔လေတြက ပၿပး ျမနတယ”ဟ ေျပာသည။ ကြႏပက ဘာမား

69

ေျပာ လကေလသနညးဟ သ႕က လမးၾကညလကရာ သက သေရာသကသ႕ “အငး-အငး--ခငဗားလညး ဒကေရာကလာတာန႕ ရပရားက ေမၿပထငတယ”ဟ ဆေလသည။

ဒငစနစစက၏ ေျပာျပခကအရ လနငႏငအတ ဆြဒငက ျဖတ၍ ရထားစးစဥက ဂာမန ဒါရာအတပၸတစာအပတအပက ဖတလကရရာ ရထားတတြတညး အတစးေသာ ဂာမနမားက ဘာစာအပလဟ ေမးၾကသည။ ၎ေနာက သတ႕သည သတ႕၏ အႀကးဆးေသာ အတတပညာရငအေၾကာငးက တခါမ မၾကားဖးေၾကာငး ေတြ႕ရသျဖင လနငက ႏစႀကမတငတငပင“ သတ႔ဟာ သတ႕ရ႕ အတတပညာရငေတြအေၾကာငးေတာင မသၾကဘး။ ကပတ႔ေတာ သတယ”ဟ ဂဏတကစြာ ေျပာခဖးေလသည။ စညးကမးႏင တာ၀န

တေန႔ေသာ ညေန ေမာစကၿမ႕ေတာတြင လနငသည တရယာအဖြ႕တခ၏ သဆတးမႈတျခငးမားက နားေထာငၿပးလင “သပေကာငးတာပ ၊ကပသပႀကကတာပ။ နားေထာငလ႔ အလြနသာယာတာပ။ ဒါခည ကပေတာ အၿမနားေထာငခငတာပ။ ဒါဟာ လတ႕ရ႕ သဘငပညာမာ အေကာငးဆးပလ႔ ကပေတာ ထငတာပ။ မကတယဆဆ ကပေတာ ဂဏတကေနတာပ။” ထ႕ေနာက လနငက စကၾကညၿပး ၿပးကာ ၀မးနညးသျဖင ဆကလကေျပာေလသည။ ဒါေပတ ကပခဏခဏ နားမေထာငႏင ဘး။ နားေထာငမရင သပအျမးတာပ။ လကက ယားကကန႔။ သမားေခါငးက မေတာလ႔ သြားပြတမရင ကကျဖတပစလကမာ။ ဒါေၾကာင ခ ေလာကမာ ပြတရေတာ မပြတန႕။ တခါတညး ရကရကစကစက ေခါငးက ထလကမပ ျဖစမာပ။ သမားက ဒလ မ လပခငေပမယ မျဖစဘး။…အငး….ကပတ႔အလပက တယခကပါလား။”

ဤသ႕အားျဖင ကြႏပ၏ ရငးႏးေသာ မတေဆြႀကး လနငႏင ပတသကေသာ အေၾကာငးအရာ အတပၸတကေလးမားက ယေန႔တငေအာင သတရလကပင ရပါေတာသတညး။ ။

70

ကားလမာကစရ႕ အႏစ ၂၀၀ ျပညေမြးေန႔က အထမးအမတျပျခငး ေအးျမမြနသမး

ဒႏစ ၂၀၁၈ ခႏစဟာ ကမၻာပစၥညးမလတနးစားန႔ အဖႏပခလပသားျပညသတ႔ရ႕ ေရ႕ေဆာငလမးျပဆရာႀကး ကားလမကစရ႕ အႏစ ၂၀၀ ျပည ေမြးႏစျဖစပါတယ။ ဒါက အထမးအမတျပတအေနန႔ မာကစရ႕ ႀကးျမတတ ဘ၀တသကတာက ေလလာ စစညး တငျပလကပါတယ။ ၁။ ငယစဥဘ၀

ကားလမာကစဟာ သပၸနညးက ကြနျမနစဝါဒက စတငတညေထာငသ၊ ႏငငတကာ ကြနျမနစဝါဒလႈပရားမႈ အေျခခ အတျမစ ခမတခသ၊ တကမၻာလးရ႕ ပစၥညးမလတနးစားန႔ လပသားျပညသတ႔ရ႕ ေတာလနေရးေရ႕ေဆာငန႔ လမးျပဆရာႀကး ျဖစတယ။ ၁၈၁၈ ေမလ ၅ ရက ဂာမနျပည၊ ႐ငးျပညနယ၊ ထ႐ြငရာ (The city of trier, Rhine, Germany) ၿမ႕၊ ေရ႕ေနမသားစ အမေထာငတခမ ဆငးသကလာသ ျဖစတယ။ ၁၈၃၀-၁၈၃၅ ခႏစမားအတြငး ဇာတၿမ႕မာ အလယတနးန႔ အထကတနး ပညာသငယတယ။ ၁၈၃၅ ေအာကတဘာမာ ဘြနးတကသလက တကေရာကခြငရၿပး ၁၈၃၆ ေအာကတဘာမာ ဘာလငတက သလ ေျပာငးေ႐ႊ႕ခြငရကာ ဥပေဒပညာက သငယတယ။ အဒေနာက သမငးန႔အဘဓမၼာပညာက အေလးထား သေတသနျပေန ရငးန႔ ဟဂယဂဏးဝငလငယတဦးျဖစလာတယ။ ၁၈၄၁ မာ တကသလမ ဘြ႕ရရၿပး အဒႏစမာ အဘဓမၼာ ပညာရပဆငရာ ပါရဂ ဘြ႕ ရရခတယ။

အဒေနာကမာ ပရပရား ပေဒသရာဇသကဦးဆပငစနစ ဆန႔ကငေရးတကပြမာ ေျခစပစပါဝငတယ။ ၁၈၄၂ ဧၿပလမ စတငၿပး ႐ငးသတငးစာမာ ပါဝငေရးသားသ ျဖစလာတယ။ အဒႏစ ေအာကတဘာလမာပ ဒသတငးစာရ႕ အယဒတာအျဖစ ခန႔ အပျခငးခရတယ။ ၁၈၄၃ ဧၿပ ၁ ရကမာ ေဖာကျပနတအာဏာပငမားက ႐ငးသတငးစာက စစေဆးၿပး ၀ရမးကပခလကရတယ။

ဇြနလမာ ကားလမာကစဟာ ‘ထ႐ငယာမာ အလဆးအမးသမး’လ႔ ဆတ ဂငးန(Jenny Von Westphalen) န႔ လနဒန မာ လကထပလကတယ။ ၁၈၄၂ ေအာကတဘာမာ ျပငသစႏငင ပါရကသြားၿပး (O. Lugar close)န႔ “ဂာမန-ျပငသစ ႏစခပမတ တမး” ျပစခေသးတယ။ ပါရမာ အရငးရငစနစက လကေတြ႕စစေဆးမႈ ျပလပရငး အလပသမားလႈပရားမႈမားန႔ ထေတြ႕ခတယ။ အဒမာ စတကးယဥဆရယလစဝါဒ သေဘာတရားက စးစမးေလလာ ေဝဖနဆနးစစမႈလပရာမ စတဝါဒမ ႐ပဝါဒသ႔ လကေတြ႕ ကးေျပာငးသြားခ တယ။ ဒလန႔ ေတာလနတ ဒမကရက တစဝါဒမ ကြနျမနစဝါဒသ႔ ကးေျပာငးသြားခတယ။ ၂။ မာကစဝါဒက ထေထာငျခငး

၁၈၄၄ ခ ဩဂတလ၊ ပါရမာ အနဂယန႔ ေတြ႕ရခၾကၿပး အဒအခနကစတငကာ ႀကးျမတတ ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈမား စတငချခငးျဖစတယ။ သတ႔ ႏစဦးပးေပါငးၿပး ဦးစြာအားျဖင “မြနျမတတမသားစ”( The Holy Family) က ေရးသားျပစၿပး လငယဟဂယဂဏးရ႕ စတပငး ဆငရာ ဆႏၵစြဝါဒ (subjective idealism) က ေဝဖနၿပး သမငး႐ပဝါဒ (historical materialism) ရ႕ အေျခခမတခ႕က ရငးလငး ဖြငဆျပ လကတယ။ ၁၈၄၅ ဇနနဝါရမာ ျပငသစအစးရ႕ ျပညႏငဒဏေပးျခငးခရလ႔ ေဖေဖာဝါရမာ ဘယလဂယျပည ဘရပဆက ေရာကရ သြားပါတယ။ အဒမာ “ကမၻာအျမငသစေတြ ပါဝငတ ေမြးရာပါဉာဏႀကးရငရ႕ အစ႔အ ေညႇာကေတြျဖစတ ပထမဆး စာတမး”-“ျဖးဝါးဘတ စစတမး”( The outline of Feuerbach) န႔ အနဂယန႔ ပးတြေရးသားတ “ဂာ မနေတြးေခၚယဆမႈ”( German Ideology) စာအပတ႔က ေရးသားကာ သမငး႐ပဝါဒအျမငန႔ ပတသကၿပး ပထမဆးအႀကမ စနစ တက ရငးလငးဖြငဆျပလကတယ။ ၁၈၄၆ ႏစဦး၊ အနဂယန႔အတ ဘရပဆမာ ကြနျမနစ ဆကသြယေရးေကာမရင (The communist communications commission.) က ဖြ႕စညးၿပး အလပသမားမားအတြငး ကြနျမနစဝါဒ အေတြးအေခၚက ဝါဒျဖန႔ တယ။ တခနတညးမာ အလပသမားလႈပရားမႈအတြငးက မားယြငးတ အေတြးအေခၚ ေရစးေၾကာငးက စစစေဝဖနခတယ။

71

၁၈၄၇ ႏစဆနးေရာကေတာ ပေရာကဒြနး (Pierre Joseph Proudhon)ရ႕ အေပၚယ ျပျပငေျပာငးလေရးဝါဒန႔ တကက ေဗဒနညးနာ (metaphysical method) ေတြက ေဝဖနတ “အဘဓမၼာခၽြတၿခကျခငး”( The Poverty of Philosophy) ကမးက ေရးသားျပစတယ။ အဒႏစမာပ အနဂယန႔အတ အမနတရား လလားသမားရ႕ မဟာမတအဖြ႕ခပ (League of the Just)က ထေထာငတယ။ ေနာငမာ ဒအဖြ႕ဟာ ကြနျမနစမားရ႕ အဖြ႕ခပ (Communist League) ျဖစလာတယ။ ၁၈၄၇ ႏဝငဘာ ၂၉ မ ဒဇငဘာ ၈ ရကေန႔အထ ကငးပခတ အဖြ႕ခပရ႕ ဒတယညလာခ ေခါငးေဆာငလပငနး အစညးအေဝးမာ ပါဝငၿပး ညလာခက အနဂယန႔အတ လပငနးစဥေရးဆြေရး တာဝနေပးအပျခငးခရတယ။

၁၈၄၇ ဒဇငဘာန႔ ၁၈၄၈ ဇနနဝါရအတြငး ေရးသားခရာမ ကြနျမနစဝါဒရ႕ ပထမဆးအႀကမ လပငနးစဥမၾကမး ေပၚ ထြကလာခတယ။ တနညးအားျဖင အဖြ႕ခပရ႕လပငနးစဥ - “ကြနျမနစပါတ ေၾကညာစာတမး” (The Communist Manifesto) ျဖစလာၿပး ႏငငအသးသးရ ပစၥညးမလတနးစား ေတာလနေရးလႈပရားမႈအတြက လပငနးလမးၫႊန ျဖညဆညးေပးလကတယ။

၁၈၄၈ ဥေရာပတကမာ ဓနရငလတနးစားေတာလနေရးမား ေပၚေပါကလာၿပးေနာက ဧၿပလဆနးမာ ဂာမနသ႔ ျပန ေရာကၿပး ကလးမာ ‘႐ငးသတငးစာသစ’က တညေထာငၿပး အယဒတာအျဖစ တာဝနယကာ သတငးစာကေန ျပညသလထက လႈ႔ေဆာစညး႐းၿပး ေတာလနေရးတကပြမာ ပါဝငခတယ။ ကလး ဒမကေရစအဖြ႕ခပန႔ အလပသမားသမဂၢရ႕ ေခါငးေဆာင လပ ငနးတာဝနမားကလညး ထမးေဆာငတယ။ ၁၈၄၉ ေမလမာ ‘႐ငးသတငးစာသစ’ဟာ အေလာသးဆယ ထတေဝခြင ရပနားခ လကရၿပး ဂာမနမ ျပငသစႏငငသ႔ ထြကခြာလာခတယ။ သပမၾကာလကခငမာပ ျပငသစအစးရရ႕ နယႏငဒဏေပးျခငးခလကရ လ႔ လနဒနသ႔ ျပညေျပးအျဖစ ေရာကရသြားခတယ။

အဒအခနက စတငကာ ရညၾကာ ဆငးရခကခလတ ျပညေျပးဘ၀က စတငခတယလ႔ ဆရမာပါ။ ၁၈၅၀-၁၈၅၂ မာ အဓကအားျဖင ကယအားဉာဏအားစကကာ ၁၈၄၈ ေတာလနေရးအေတြ႕အႀကမားက နဂးခပၿပး “၁၈၄၈ မ ၁၈၅၀ အထ ျပင သစ လတနးစားတကပြ”( The French Class struggle of 1848 to 1850)စာအပန႔ “လဝဘနာပတရ႕ ႏငးျမဆငးတလရ႕ ၁၈ရကေန႔”( Louis Bonaparte fog month 18th ) စာအပမားက ေရးသားခတယ။ အဒကာလမာပ အနဂယန႔ ပးတြၿပး “ကြနျမ နစအဖြ႕ခပသ႔ ဗဟေကာမတရ႕ေျပာၾကားခကမား” (The central committee told the communist league.) စာအပက ေရး သားခတယ။

ဒကမးေတြဟာ ပစၥညးမေတာလနေရးန႔ ပစၥညးမလတနးစားအာဏာရငစနစ သေဘာတရားမားက ဖြ႕ၿဖးတးတကေစခ တယ။ ဒါေတြန႔တခနတညးမာ ႏငငေရးေဘာဂေဗဒ စးစမးေလလာမႈေတြ ျပနလညရငသနလာၿပး ၅၀-၆၀ ခႏစမားမာ ေဘာဂေဗ ဒ လကေရးစာမ စာအပေပါငးမားစြာက ေရးသားခတယ။ ၁၈၆၇ ခႏစမာ သရ႕ ထာ၀စဥ ဂဏေရာငထြနးေျပာင၊ နာမညေကာ ၾကားလတ ကမးတဆျဖစတ “အရငးကမး” (Das Kapital) ပထမတြက ပႏပထတေဝတယ။ (ဒတယတြ၊ တတယတြမားကေတာ သကြယလြနသြားၿပးေနာကမ အနဂယက ပႏပထတေဝႏငခတယ။) စတတတြ တနညးအားျဖင အစြနးထြကတနဖး သေဘာတ ရား ျဖစတ အရငးကမး စတတတြက အနဂယကြယလြနသြားၿပးေနာကမ ေကာကစကက ပႏပထတေဝခတယ။

အရငးကမးဟာ မာကစဝါဒရ႕ ႏငငေရးေဘာဂေဗဒ သပၸနညးကစနစက ထေထာငလကျခငးရ႕ မတတငျဖစတယ။ ဆ ရယလစဝါဒက ပထမဆးအႀကမ သပၸနညးက သးသပရရလကခကလညး ျဖစတယ။ မာကစဟာ ၁၈၆၄ စကတငဘာမာ ႏငငတ ကာ အလပသမားသမဂၢ (ပထမ အငတာေနရငနယ) က လနဒနမာ စညး႐းဖြ႕စညးသန႔ ေခါငးေဆာငသတဦး ျဖစသလ ဒါဟာ တ ေလၽာကလး သ႕ရ႕ဝညာဥ ျဖစခတယ။ သဟာ ပထမ အငတာေနရငနယရ႕ အေရးႀကးတ စာတမးမၾကမး အားလးေလာက နးပါးက ျပစခတယ။

သဟာ ႏငငတကာအလပသမားလႈပရားမႈန႔ အဖႏပခအမးသားမား လြတေျမာကေရးက ပထမအငတာေနရငနယမ တဆင ေရ႕ေဆာငခတယ။ ပထမ အငတာေနရယနယအတြငးရ အေခာငသမားဝါဒ ဆန႔ကငေရး တကပြကလညး ဦးေဆာငခသ ျဖစတယ။ ၁၈၇၁ ပရစဘအဖြ႕ ႐ႈးနမသြားၿပးေနာက ပထမအငတာေနရငနယ အေထြေထြေကာမတရ႕ တာဝနေပးအပခကအရ “ျပငသစျပညတြငးစစ”( Civil War in France) က ေရးသားၿပး ျပငသစဘအဖြ႕ရ႕ အေတြ႕အႀကမားက နဂးခပခတယ။ ပထမ အငတာေနရငနယအလပမား ရပဆငးသြားၿပးေနာက ႏငငတကာအလပသမားလႈပရားမႈမားက အစြမးကန ေရ႕ေဆာငၫႊနၾကား တယ။ ႏငငတကာပစၥညးမလတနးစားအား မမတ႔ရ႕ လြတလပတႏငငေရးပါတ ထေထာငေရးန႔ခငမာေရး အကအည ေပးခ တယ။ ၁၈၇၅ မာ ဂာမနဆရယဒမကရကပါတအတြငး အေခာငသမားဝါဒ တမးၫႊတေနမႈက ေကာနငးေရးအတြက “ဂသာ လပ ငနးစဥ ေဝဖနခက”( Critique of the Gotha Program) က ေရးသားျပစ အကအညေပးခတယ။ ဒါဟာ သပၸနညးက ကြနျမနစ ဝါဒရ႕ လပငနးစဥသေဘာေဆာငတ ကမးတေစာငလညး ျဖစၿပး ႏငငတကာ ပစၥညးမလတနးစားပါတမားန႔ ပတသကလ႔ လမး ၫႊနသေဘာ အဓပၸာယေဆာငပါတယ။ အသကအ႐ြယႀကးရင ဇရာပငးေရာကတအခါ ေရာဂါဆးစြကပေနတတင ကယေျပာလတ သေဘာတရား စးစမးေလလာမႈမားက စးစမးေလလာမႈ လပေနဆျဖစၿပး ေဘာဂေဗဒအျပင ကမၻာသမငးန႔ ေခတေဟာငးလ႕အဖြ႕ အစညးန႔ ပတသကတ မတစအေျမာကအျမား ေရးမတသြားခတယ။ မာကစန႔ အနဂယတ႔ သေဘာတရားကမးေတြ ေရးၾက၊ ျပစ ၾကတအခနမာ အရငးရငစနစဟာ ထေထာငကာစရေသးေပမယ အရငးရငစနစရ႕ အေျခခပဋပကၡဟာ စတငေပၚထြကေနပါၿပ။ ကနထတလပမႈပလၽတ စးပြားေရးအကပအတညးေတြဟာ မၾကာခဏ ေပၚေပါကေနပါၿပ။ အလပသမားလႈပရားမႈေတြဟာလညး

72

ႏးၾကားထကြလာေနပါၿပ။ ဒလ လ႕အဖြ႕အစညး ျပျပငေျပာငးလမႈအတြငး ေပၚေပါကလာတ ဒသေဘာတရားေတြက မာကစကယ တငက “သေဘာတရားသစ” ဒါမမဟတ “သပၸနညးက ဆရယလစဝါဒ”လ႔ ေခၚတြငခတာပါ။

မာကစဟာ ၁၈၈၃ မတ ၁၄ ရက လနဒနမာ ကြယလြနသြားၿပး ဟငးဂတသသာနမာ ျမႇပႏသၿဂႋဟခတယ။ မာကစ ကြယလြနသြားတအခနမာ မာကစဟာ ႏငငတကာအလပသမားလႈပရားမႈအတြငး အလြနဩဇာႀကးေနပါၿပ။ ဒလ ႏငငတကာ အလပသမား လႈပရားမႈအတြငး ျမငျမငမားမား ဩဇာရေနသျဖစတအေလာက မာကစ ဖနတးခတ သေဘာတရားေတြက “မာကစဝါဒ” လ႔ အမညေပးလကၾကျခငးပါပ။ တကယေတာ ဒ‘မာကစဝါဒ’ဆတာဟာ မာကစန႔ အနဂယတ႔ရ႕ အျမငန႔ သေဘာ တရားျဖစတယ။ သတ႔ ႏစေယာက အတတကြ ဖနတးထားတာျဖစတယ။ ဒါျဖငရင ဘာေၾကာင မာကစအမညတခတညး တြငေန ရတာလ။

ဒါန႔ ပတသကလ႔ အနဂယက အခလ စတထားႏမခ စြာ ရငးျပဖးတယ။ “ကၽြနေတာန႔ မာကစတ႔ဟာ အႏစ ၄၀ အတ အလပ လပခၾကတယ။ အဒမတငခငကေရာ အဒကာလေတြ အတြငးမာပါ ကၽြနေတာဟာ ဒသေဘာတရား ထေထာငေရးမာ တစ တရာ အတငးအတာတခထေတာ အမခကငးစြာ ပါဝငခပါတယ။ အထးသျဖင ဒသေဘာတရားက အကးသငအေၾကာငးသင ရငးျပေရးဘကမာ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမ အေျခခလမးၫႊနအေတြးအေခၚရ႕ အမားတကာအမားပငး (အထးသျဖင စးပြားေရးန႔ သမငးနယပယမားအတြငး)၊ အထးသျဖင ဒလမးၫႊနအေတြးအေခၚရ႕ ေနာကဆးရငးလငးတကတ ေဖာျပမႈအားလးဟာ မာကစ န႔သာ ဆငတယဆတာ ကၽြနေတာ အသအမတမျပဘ မေနႏငပါဘး။ ကၽြနေတာက မာကစက ကညပပးႏငခတာဟာ အမား ဆးမ သးသန႔နယပယ ၃-၄ ခ ေလာကသာ ရခတာပါ။ အဒါကလြလ႔ ကၽြနေတာ မစြမးေဆာငႏငပါဘး။ မာကစ လပထားၿပးသား ေတြကေတာ ကၽြနေတာ မလပေတာပါဘး။ မာကစဟာ ကၽြနေတာတ႔ အားလးထက ပ ျမငျမငရပႏငလ႔ ပ ေဝးေဝး ျမငႏငပါတယ။ ပ နညးနညး ျမနျမန အကခတၾကည႐ႈႏငပါတယ။ မာကစဟာ ေမြးရာပါဉာဏပညာ ထကျမကသျဖစတယ။ ကၽြနေတာတ႔ကေတာ အလြနဆး တတေျမာကကၽြမးကငသအဆငေလာကသာ ရတာပါ။ မာကစသာ မရခရငေတာ အခ ဒပစမး ျဖစလာဖ႔ ေဝးပါ လမမယ။ ဒါေၾကာင ဒသေဘာ တရားက သ႕အမညသးၿပး နာမညေပးလကတာ ဆေလာပါတယ”လ႔ ရငးျပပါ တယ။ ၃။ မာကစရ႕ ေလလာဆညးပးမႈစတဓာတ

အထကမာ မာကစဝါဒက အဆငဆင ဘယလဖနတးခသလဆတာက ေဖာျပခတယ။ ဆကလကၿပး ဒလဖနတးႏငဖ႔ ပညာရပေတြက မာကစ ဘယလစးစမးေလလာခသလဆတာက တငျပလပါတယ။ မာကစ ေလလာေရးက ဘယေလာက အာ႐ စးစကခသလဆတာက လနဒနမာ ေနစဥတေလၽာကလး စာၾကညတကက အခနမနမန စာလာဖတပန႔ ပတသကလ႔ ဂရတၿဗ တနစာၾကညတကရ႕ စာၾကညတကဝနထမးတဦးက ခလ မတတမးျပခတယ။ “မာကစ ေန႔တငးဒေနရာက လာၿပး အလပလပေန တာ ႏစတခ႕ေတာင ရသြားၿပ။ တေန႔တေန႔ ၁၀ နာရအထေတာင အလပလပပါတယ။ ကၽြနေတာ ဒမာ အမႈထမးေနတာ အႏစ ၂၀ ရသြားၿပ။ ကၽြနေတာေတြ႕ေနရတ စာဖတသေတြထမာ သဟာ အပတတကတ အႀကးစားဆးန႔ အခနအမနဆးပါပ”တ။

ႏစအခ႕အတြငး မာကစဟာ လနဒန၊ ဂရတၿဗတနစာၾကညတကမာ စာအပေပါငး ၁၅၀၀ ေကာ ဖတ႐ႈခတယလ႔ ဆပါ တယ။ စာဖတရငး သဟာ စစတမးေတြ၊ အတြငးသေဘာေကာကႏတခကေတြန႔ မတစေတြလညး ေရးပါတယ။ အဒစစတမး ေတြ၊ အတြငးသေဘာ ေကာကႏတခကန႔ မတစေတြကေန စာအပေပါငးမားစြာ ေရးသားခတယ။ ပညာရပအားလး အေရးႀကးတ၊ ဥပမာ - သမငး၊ အဘဓမၼာ၊ ေဘာဂေဗဒ၊ ဥပေဒပညာ၊ ႐ပေဗဒပညာ၊ ဓာတေဗဒပညာ၊ သခ ၤာ၊ ဘာသာေဗဒ၊ စာေပပညာတ႔က သဟာ အလြနႀကးမားလတ ဇြလ႔လန႔ ႏႈကႏႈကခၽြတခၽြတ ဆညးပးေလလာလစတျဖင စးစမးေလလာခတယ။ သေတြ႕ရခတ အေတြးအေခၚေတြဟာ အဒါေတြထက ရာေဖြခတာပါ။

သ႕ မတေဆြႀကး အနဂယက “မာကစဟာ ေရးသားျပစတအခါ တတကက မသေသးဘးဆရင အဒအခကန႔ ပတ သကတ စာအပအားလးက အကးအကားျပၿပး သသယျဖစတ အရာအားလးက အကနအစင စးစမးေလလာတယ။ ျငငးစရာ မလေတာမ စတငေရးတတပါတယ” လ႔ အေၾကာငးအရာတခခက လကကနႏႈကေရးတတပက ရငးျပခဖးပါတယ။ မာကစဟာ အသပညာသာ ရႏငမယဆရင ႀကစညလပေဆာငလ႔ရသမၽ အရာအားလးက ေဆာင႐ြကပါတယ။ သဟာ ရသမၽ အသအျမငေတြ က မတတမးျပၿပးေနာက ျပျပငအေခာကငပါတယ။ အခနတနတအခါ အတြငးသေဘာန႔ ဘာသာစကားအရပါ သ႕ေတာငးဆ ခကန႔ ကကညတအထေရာကေအာင အသစတဖန တႀကမျပနေရးပါတယလ႔ ဆၾကတယ။ မာကစက ပညာဆညးပးရာမာ စြစြ ၿမၿမ ရလတယ။ ႀက႕ခငၿပး ခႏငရညလညး ရလတယ။ ေလလာဆညးပးတအခါမာလညး အၿမတမး ေကာကႏတေရးသားတတ တယ။ အေရးႀကးတေနရာေတြမာ လနေလာဖတရင အလြယတက ဖတမေစရန မဥးသားထားတတပါတယ။ ဒလ မဥးသားထား ျခငးျဖင တျခားလေတြကလညး အေလးထား ဖတ႐ႈမေစပါတယ။ ျပနာတခဟာ ယမားသသယျဖစၿပး အေျဖရ ခကဖြယရေန ရင၊ အျမငကြျပားမႈေတြန႔ ႀကေနရင သဟာ သ႕မတေဆြေတြန႔ အႀကမႀကမ ေဆြးေႏြးျငငးခတတပါတယ။ တခါတရ ညလးေပါက ေနာကတေန႔ မနကအထ ေဆြးေႏြးတတပါတယ။ ေမာတယ။ ပနးတယလ႔လညး မထငမတတပါဘး။

မာကစဟာ စာၾကညတကေတြ စာအပေတြထကတင အသပညာ ရာသမဟတပါဘး။ လမႈလကေတြ႕အတြငးကလညး ရာသျဖစပါတယ။ သဟာ လနဒနရ အရကဘားေတြကသြားၿပး အလပသမားေတြ၊ လကမႈအလပသမားေတြ၊ ဂာမနက (ႏငငေရး

73

ေၾကာင မမဇာတန႔အမေျမက စြန႔ခြာထြကေျပးလာရတ) ျပညေျပးေတြန႔ ဆကဆရတာက အထးႏစသကတယ။ သဟာ အဒလ ေတြန႔ အတထငၿပး သတ႔ရ႕သေဘာထားေတြက ေမးျမနးစးစမးတယ။ သတ႔က ဝါဒျဖန႔ ေျပာဆရငးလငးျပတယ။ တခနတညးမာ လညး သတ႕ထက ထကထကသနသန ေလလာတယ။ ဒါေၾကာင သဟာ ရေဘာအေျမာကအျမားထမ စးစမးေလလာျခငး လပ သားျပညသအေျမာကအျမားန႔ ထေတြ႕ျခငးဟာ မကနခနးႏငတဗဟသတန႔ ကြယ၀တအေတြ႕အႀကေတြ ရရေစႏငတယဆတာ က သရသျဖစတယ။

သဟာ စာၾကညစားပြမာ ညဥနကသနးေကာငအထ အၿမတမး စာဖတတတပါတယ။ သဟာ ျပနာတခက စးစမး ေလလာတအခါ စာၾကညခနးထမာ ေခါကတ႔ေခါကျပနေလၽာကၿပး ေလၽာကရငးစဥးစားတတပါတယ။ ျပတငးေပါက၊ နရ၊ မးလငးဖန႔ စာအပဘ႐အၾကား မတာအခ႕ ရညတေနရာေလးရ႕ ေကာေဇာေပၚမာ ေျခရာေတြထပေနၿပး ေဟာငးႏြမးအေရာင လြငေနပါၿပ။ အဒအၾကားက ေနရာေလးဟာ အလြနက ပါးလႊာေနကာ ျမကခငးေပၚမာ လမးကေလးတခ ေဖာကထားတာန႔ တေနေတာတယ။ ေလးဖကေလးတနက ေကာေဇာကေတာ အသစစကစကအတငး အေကာငးပကတျဖစေနဆပါ။ တခါတရ စာအပဘ႐ထမ စာ အပတအပက ဆြထတကာ အေၾကာငးအရာတခခက စးစမးစစေဆးေနတတတယ။ တခါတေလေတာလညး ကေလာငတကငၿပး ေရးမတေနတတျပနတယ။ တခါတရကေတာလညး စာေရးစားပြမာ ထငခလကၿပး တရရန႔ တ႐ြကၿပး တ႐ြက ေရးခတတပါတယ။ ဒလန႔ သ႕ရ႕ေကာၾကားလတ ကမးေတြ ေပၚထြကလာတာပါ။ စားပြေပၚမာေတာ ေမာကလနထားတ စာအပေတြ၊ စာမေတြန႔အျပည။ သဟာ အခနနာရက ၾကညမေနပါဘး။ တအမသားလးေရာ၊ တၿမ႕လးပါ ေစာစြာကတညးက အပေမာကကနၾက ပါၿပ။ ဘယႏစနာရဆတာက သဂ႐မစကပါဘး။

မာကစဟာ လသားတရပလး လး၀လြတေျမာကေရးအတြက ပညာရပေတြက အဒလဂ႐တစက ေလလာဆညးပးခ တာပါ။ သဟာ သ႕ရ႕တသကတာ ရသမၽ ကယစြမးဉာဏစြမးထတကာ ႏငငတကာအလပသမားလႈပရားမႈႀကးက ဦးေဆာငခပါ တယ။ သဟာ ႀကးျမတတသေဘာတရားက ထေထာငၿပး ၎သေဘာတရားျဖင ေတာလနေရးတကပြက ေရ႕ေဆာငၫႊနျပခ ပါတယ။ ဒါေၾကာင မာကစဟာ ႏငငတကာ ပစၥညးမလတနးစားန႔ အဖႏပချပညသတ႔ရ႕ ေရ႕ေဆာငလမးျပဆရာႀကးျဖစတယ။

သ႕ရ႕ အေရးပါဆး ကမးတဆကေတာ “အရငးကမး”ျဖစပါတယ။ ဒစတငကမးက မာကစဟာ အႏစ ၄၀ ေကာ အခန ယကာ ျပစေရးသားခပါတယ။ ေဆာငးပါးတပဒရ႕ နဒါနးမာ -“သပၸပညာရပမာ ညညာေျဖာငျဖးတ လမးမႀကးရယလ႔ မရပါဘး။ ၾကမးတမးခကထေရာတ ေတာငတကလမးမးေတြသာ ရတာမ႔ အဒလမးေတြအတငး တကလမးၿပး ဆငးရပငပနးမာ မေၾကာက သေတြသာ ထြနးေျပာငတေတာငထပကေရာကဖ႔ ေမၽာမနးႏငလမမယ”လ႔ ေရးသားၿပး ေလလာဆညးပးေရးမာ ဇြလ႔လ ဝရယ ရေရးက ၫႊနျပခတယ။ ၄။ ႀကးျမတတ ခစၾကညရငးႏးမႈ

မာကစန႔အနဂယတ႔ဟာ ႀကးျမတတေတာလနေရးရ႕ ေရ႕ေဆာငလမးျပဆရာႀကးေတြ ျဖစၾကတယ။ သတ႔ ၂ ဦး အတ တကြ ပးေပါငးၿပး မာကစဝါဒသေဘာတရားက ထေထာငခၾကတယ။ သတ႔ ၂ ဦးအၾကားက ခစၾကညရငးႏးမႈဟာ အားလးက ေလ လာအတယထကတ ထြနးေျပာငတ စနမနာတရပပါပ။

မာကစန႔အနဂယတ႔ဟာ မတေဆြေကာငးႀကးေတြျဖစၾကတယ။ သတ႔ ၂ ဦးဟာ ပညာရပေတြက အတတကြ စးစမး ေလလာခၾကတာပါ။ ႏငငတကာ အလပသမားလႈပရားမႈက အတတကြေခါငးေဆာင၊ သတငးစာတကက အတတကြ ထေထာင၊ မဂၢဇငးေတြက အတတကြ တညးျဖတ၊ စာတမးမၾကမးေတြက အတတကြ ေရးခၾကတာပါ။ ေၾကာၾကားလတ“ကြနျမနစပါတေၾက ညာစာတမး”ဟာ သတ႔ ၂ဦးအတတကြ မၾကမးေရးဆြ ခၾကတာ ျဖစတယ။

မာကစဟာ ကြနျမနစဝါဒသေဘာတရားက အတျမစခသျဖစပါတယ။ သဟာ ေဖာကျပနတအစးရေတြရ႕ ညႇဥးပနးႏပ စကမႈေတြက ခခရသျဖစတယ။ ျပညပသ႔လညး အခနၾကာျမငစြာ ထြကေျပးတမးေရာငေနရသ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ေနထငမႈ ဘ၀ဟာ အလြနခကခသပါ။ သဟာ အေပါငဆငသ႔ အေျပးအလႊားသြားကာ အဝတအထညေတြက ေပါငႏၿပး ရလာတ ေငြစေၾကး စေလးေတြန႔ ေပါငမန႔ဝယစားရေလရပါတယ။ ပစၥညးမားက အေကြးဝယယ သးစြရလ႔ တငရေနတအေကြးေငြက ျပနဆပဖ႔အခန ေရာကေနသညတင မဆပႏငတာေၾကာင ကနစဆငပငရငသေဌးရ႕ အျပစတငေျပာဆမႈကလညး မၾကာမၾကာခရေလရသပါ။ တခါတရ သတငးစာတကသ႔ ေဆာငးပါးပ႔ဖ႔ စာတကခ ေငြစေလးေလာကကေတာငမ မရလ႔ ရာေဖြေခးငားရတတပါေသးတယ။ ၿပးမ တဆပေခါငး ဝယရတဘ၀မးပါ။ ေနထငမႈဘ၀ဟာ ခလ ဆငးရ ခကခေနေပမယ မာကစဟာနညးနညးမ ဂ႐မစကပါဘး။ သ႕ရ႕သေတသနလပငနးေတြန႔ ေတာလနေရးလႈပရားမႈေတြက စတဓာတႀက႕ခငစြာ ေဆာင႐ြကၿမ ေဆာင႐ြကေနပါတယ။ အဒ တနးက အနဂယဟာ မာကစရ႕ေနထငမႈဘ၀အတြက အစြမးကနကညခသပါ။

အနဂယဟာ မနခကစတာက စက႐တ႐မာ အလပလပခဖးပါတယ။ မမကယတငက ကးသနးေရာငးဝယေရး လပငနး က အလြနမနးတးလသညတင အခနတခန စမအပခပလပကငခရရာတယ။ ဒလပငနးက လပကငရငး မမမသားစအပါအဝင မာကစမသားစန႔ စးပြားေရးအရ ႀကေတြ႕ေနရတ ပါတဝငေတြရ႕ အခကအခက ေကာနငးႏငေရးအတြက ေနထငမႈဘ၀ရ႕ ေရ ေသာကျမစျဖစတ ဒႀကးေလးတတာဝနက အနဂယဟာ ႀက႕ႀက႕ခငစြာ ထမးေဆာငခတယ။ ရလာတဝငေငြက မာကစ အားခြေဝ

74

ေပးတယ။ ၁၀ ေပါင၊ ေပါင ၁၀၀ စသျဖင မာကစထသ႔ အဆကမျပတပ႔ေပးတယ။ ၁၈၅၀ ကေန ၁၈၆၉အထ မာကစ လကခရရ ခတ အနဂယေပးပ႔ ကညခတ ေငြစစေပါငးမာ ၃˜၁၂၁ ေပါငျဖစတယ။ အဒကာလအတြငး မာကစ မသားစ သးစြေငြ စစေပါငးဟာ ၁၂˜၀၀၀ ေပါငနးနးရတယ။ မမကယတင အဒကာလမားအတြငး စေဆာငးရရေငြက ၈˜၂၅၀ ေပါငရတယ။

အနဂယဟာ Newyork Daily Tribune သတငးစာအတြက စာတမး ၁၂၀ က မာကစကယစား တာဝနခေရးသား ခတယ။ ဒလနညးန႔ စာမခရတေငြေၾကးက မာကစထေပးပ႔ႏငခလ႔ မာကစ မသားစအတြက တညၿငမတ ဝငေငြ ရရေစခပါတယ။ မာကစက မလက “အရငးကမး”ပႏပထတေဝၿပးရင ေနထငမႈဘ၀အတြက ေငြေၾကး အေထာကအပရႏငလမမယလ႔ တြကဆ ထားခတာပါ။ လကေတြ႕မာ စာမခရတ ေငြက သပနညးေနလ႔ အနဂယကပ တသကပတလး ေငြေၾကးအရ ႏစစဥ ေထာကပခရ တယ။ ၁၉ ရာစ ၆၀ ခႏစပငးမားက အနဂယဟာ ေသတမးစာတေစာင ေရးသားခဖးပါတယ။ ေသတမးစာမာ သသာ အရငေသ သြားခရင မာကစက သ႕ရ႕ဥစၥာဓနအားလး အေမြဆကခသအျဖစ ေရးသားထားခတာပါ။ ဒါဟာ မာကစက သ႕ရ႕ဉာဏပညာ ထကျမကမႈအရ ေရးသားျပစႏငစြမးေတြ အျပညအဝ ျဖစထြနးေစေရးအတြက မာကစက စးပြားေရးအရ အစြမးကန အေထာကအ က ျပျခငးျဖစတယ။

ေနထငမႈဘ၀ဘကမာ အနဂယဟာ မာကစကစတအားထကသနစြာ ကညခသလ ပမအေရးႀကးလတ ကြနျမနစဝါဒ အေရးေတာပအတြကဆရင သတ႔ဟာ အျပနအလနဂ႐စက၊ အျပနအလနကည၊ နးနးကပကပ ပးေပါငးလပေဆာငခၾကတာပါ။

သတ႔ ၂ ေယာက လနဒနမာ ေနထငၾကတနးကဆရင အနဂယဟာ မာကစအမသ႔ ညေနတငး သြားေလရတယ။ သတ႔ ၂ ေယာကဟာ ႏငငေရးကစၥအမးမးန႔ သပၸပညာရပဆငရာ ျပနာေတြက အဆကမျပတ ၃-၄ နာရၾကာေအာင ေဆြးေႏြးတတ ၾကတယ။ မမတ႔ရ႕ထငျမငယဆခကေတြက ထတေဖာၿပး ကရားေရလႊတတတြတတြတ ေျပာၾကေတာတာပါပ။ တခါတရ အျပငး အထန ျငငးခနတတၾကေသးတယ။

ေနာကပငးမာ သတ႔ ၂ ေယာက တေနရာစ ကြသြားရျပနတယ။ မာကစက လနဒနမာ။ အနဂယက မနခကစတာမာ ေနပါတယ။ ဒါေပမ သတ႔ ၂ ေယာကဟာ ေန႔စဥေလာကနးနး စာအဆကအသြယ ရခတာပါ။ ႏငငေရးကစၥေတြန႔ပတသကတ ထငျမငယဆခကေတြ၊ သေတသနလပငနးေတြမ ရလဒေတြက အျပနအလနဖလယၾကတ သေဘာေပါ။ စစေပါငး အျပနအလန ေပးစာ ၁၃၈၆ ေစာငအထ ရပါတယ။ အမားစဟာ အဒကာလက ေရးခတ စာေတြပါ။ ဒစာေတြက ကေန႔ထကထ ထနးသမးထား ဆ ရပါေသးတယ။

မာကစန႔ အနဂယတ႔ဟာ အျပနအလနဂ႐စကၾကပါတယ။ သတ႔ ၂ ေယာကဟာ တဖကလက အခနမေ႐ြး ကညႏငဖ႔ အတြက လေလးေသးမရေအာင ႀကဆေနသေတြပါ။ လပငနးေတြအေပၚ ေအာငျမငမႈရတယဆရငလညး အျပနအလန ဂဏယ ဖြယရာအျဖစ ခစားၾကတယ။

အရငးကမးေရးသားမႈ ျဖစစဥအတြငး အနဂယလညး ပါဝငခတယ။ ပဏာမ စာမေရးတျဖစစဥအတြငး အနဂယက အခကအလကေတြ ပပးေပးခသလ စနစထေထာငေရးန႔ အေရးႀကးျပနာေတြ စးစမးေလလာေရးမာလညး ပါဝငခတယ။ ၁၈၆၇ ဩဂတ ၁၆၊ ညဥနကသနးေခါငမာ အရငးကမး ပထမတြရ႕ ေနာကဆးတ႐ြက စစေဆးလ႔ၿပးသြားတေနာက “ခငဗားရ႕ အနစနာခ ကယကးစြန႔လႊတမႈေတြ မရခရင အရငးကမး ၃ တြက ေရးသားျပစတ ဧရာမလပငနးတာဝနႀကးက လး၀ၿပးေျမာက ႏငမာ မဟတဘး”လ႔ မာကစဟာ အနဂယရ႕ ႏစေပါငးမားစြာ ေဆာင႐ြကခတ ဧရာမေကာငးမႈမားအတြက အလႈကသညးလႈက ေကးဇးတငပါေၾကာငး အနဂယထ ခကခငးေရးသား ေဖာျပခတယ။

လနငကလညး “အနဂယရ႕ အနစနာခ ကယကးစြန႔ၿပး ေငြေၾကးအဆကမျပတေထာကပမႈေတြ မရခရင မာကစဟာ အရငးကမးက အဆးသတႏငမာ မဟတသလ ဆငးရမြျပာကလ႔ ေသဆးရပါလမမယ” လ႔ ဆပါတယ။

မာကစန႔ အနဂယတ႔ဟာ ႏစေပါငး ၄၀ ၾကာ အတတြလပေဆာငခၾကတယ။ ႀကးျမတတမာကစဝါဒက အတတကြ ထေထာငခၾကတယ။ ဒႏစ ၄၀ အတြငး တညတရညမနးခကပနးတငအတြက လးပနးတကခကရငး သတ႔ရႀကးျမတတ ခစ ၾကညရငးႏးမႈက တညေဆာကသြားခၾကတာပါ။ ၅။ ကေလးမားက ခစတတတမာကစ

မာကစရ႕ဇနး ‘ဂငန’ ဟာ စတရငးေစတနာေကာငးၿပး လပရညကငရညရတ အမးသမးတဦးပါ။ သတ႔မာ သမးေလး (၃) ေယာကရပါတယ။ သမးႀကးက ‘ဂငန’ လ႔ေခၚၿပး၊ သတ႔ခစခငေလးစားလတ ေမေမန႔ နာမညတေလးေပါ။ ဒတယသမး ေလးကေတာ ‘ေလာရာ’ လ႔ေခၚတယ။ သရ႕ ျပာလလမကလးန႔ ေ႐ႊေရာငဆပင တြန႔တြန႔လပလပေလးေတြဟာ သတ႔ေမေမန႔ တေထရာတညးပတ။ အငယဆးသမးေလးကေတာ ‘အယလနာ’ တ။ မကႏာေဖြးေဖြးေလးဟာ အနေရာငသနးေနတာမ႔ ခစစရာ ေကာငးသေလးပါတ။ မာကစကေတာ ဒသမးေလး (၃) ေယာကက အလြနခစရာပါတယ။ သမးေလးေတြရ႕ေရ႕မာ ဖခငဆတ အရနဩဇာက ဘယေတာမ ျပေလမရပါဘး။ သမးေလးေတြကလညး သတ႔ဖခငက သတ႔ရ႕ ေပာစရာ အေပါငးအသငးတ ေယာကအျဖစသာ သေဘာထားၾကတာပါ။ မာကစဟာ သမးေလးေတြက ထးဆနးအဩဖြယေကာငးတ ပျပငေတြ ေျပာျပေလ ရတယ။ ဒါအျပင သမးေတြန႔အတ ေတးကဗာေတြ ႐ြတဆတတေသးတယ။ ျပဇာတေတြလညး ခငးတတၾကတယ။ ဒလန႔ သမး

75

ေလးေတြက အဆးအစမရတ ဒ႑ာရပျပငေတြရ႕ စတကးစတသနးေတြထမာ အခပအခယကငးကငး လြတလြတလပလပ နစ မြနးခြင ျပထားပါတယ။

သမးေလးေတြက သတ႔ေဖေဖန႔ကစားရတာက အလအရဆး အေတာငတဆးပါတ။ သတ႔ေလးေတြက “သမးတ႔ ေဖေဖ န႔ ကစားရတာဟာ အစြမးအစရတ ကေလးႀကးတဦးန႔ ကစားရသလပါပ”လ႔ဝမးသာအားရ ေျပာျပတတၾကတယ။ တခါမာေတာ မာကစဟာ ကပျပားစကန႔ စစသေဘၤာတစငး လပပါတယ။ သေဘၤာေလးက ေရဇလထမာ ခေပးၿပး ခတေမာငးေစလကတယ။ မာကစန႔ သမးေလးေတြဟာ သေဘၤာကပၸတနန႔ ပငလယဓားျပေတြအျဖစ တဖကစခြကာ ကစားၾကတယတ။ ဒါေၾကာင ခဏၾကာ ေတာ သတ႔ေလးေတြဟာ အဆးအစမရတ ပငလယျပငႀကးထမာ သေဘၤာခတေမာငးေနရသလ ျဖစသြားပါေလေရာ။ ေနာက ေတာ အမညမသတ ကၽြနးေလးတကၽြနးေပၚ ေရာကသြားၾကျပနသတ။ လးေထြးတကခကရတ စစပြအတြငး သတ႔ေလးေတြရ႕ အက ႌအဝတအစားေတြလညး စ႐ႊကနတယ။ ေနာကဆးမာ စစသေဘၤာေလးလညး မးေလာငသြားခရတယ။ ဒတခ ၿခမၿခမသသ ရလတ ပငလယျပငေပၚက တကပြေလးဟာ တအမသားလးရ႕ ရယေမာသမားန႔ အဆးသတခရပါတယ။ တယလညး စတဝငစား စရာ ေကာငးလတ ကစားပြေလးလ႔ ဆၾကတယ။

ေနာကတခါ မာကစဟာ သမးေလးေတြအတြက ခရစစမတညမာ အႏပညာပေဒသာကပြက ႀကးကယ ခမးနားသက ၿမကစြာ ကငးပေပးတယ။ ဧညခနးတခထမာ စမးစလပတ ခရစစမတသစပငက ေ႐ႊေရာငလငးလကေနတ မးပြငေတြ အျပည ခတဆြလ႔။ အဒအခနမာ ခရစစမတဘးဘး စနတာကေလာက ဝမးသာပတ ႐ႊငျမးမႈအဟနန႔ ကေလးမားအၾကား ေရာကလာပါ ေလေရာ။ ကေလးအားလးလညး လန႔ဖပမငတကမသြားေတာတယ။ ဒလန႔ လၽ႕ဝကခကေတြက ‘အယလနာ’ေလးက အေစာဆး ေတြ႕ရလကတယ။ ဒါန႔သက “အး…ေဖေဖႀကးပကး” လ႔ ေအာလကပါေလေရာ။ ကနတအစမေတြလညး တဟနတညးေျပးဝင လာကာ စနတကေလာကေပးတ လကေဆာငပစၥညးေတြက လကခယၾကေတာတယ။ ညမတေတြလညး အလြနက ဝမးသာၾက တယ။ မာကစကယတငလညး ကေလးေတြနညးတ ဝမးသာပတျဖာခရဖးတယတ။

မာကစန႔ သ႕ဇနးဂငနတ႔ဟာ သမးေတြရ႕အားလပရကေတြက သပအေလးထားပါတယ။ အဒလအားလပရကေတြမာ သမးေလးေတြက အၿမလလ အဓပၸာယရရန႔ အခနကနဆးေစခတာပါ။ သတ႔ဇနးေမာငႏဟာ သမးေလးေတြက သဘာ၀႐ႈခငးေတြ န႔ျပညေနတ ႐ကၡေဗဒဥယာဥန႔ အဖးတန ရားပါးတရစၧာနေတြရတ တရစၧာနဥယာဥသ႔ မၾကာခဏပ႔ေပးေလရတယ။ သမးေလး ေတြက အဒမာ လပျပာေလးေတြက အားပါးတရ ဖမးၾက။ ေတာပနးေတြက အားပါးတရ ခးၾက။ ႐ႈခငးတခခ၊ အရာကစၥတမးမးက အားပါးတရ ေလလာႏငၾကတာေပါ။

အဒလ သြားေရာကလညပတျခငးျဖင အကးရတ ဗဟသတေတြ တးပြားလာေစခပါတယ။ အားလးကစားလ႔ အားရ ေတာ အမျပနလာၾကတယ။ အမအျပနလမးမာေတာ သခငးတေကာေကာန႔ေပါ။ သခငးသကလညး သာယာနာေပာဖြယ။ ၾကားရသ ေတြအဖ႔ နားဝငခလတယ။

မာကစရ႕ သမးေလး (၃) ေယာကဟာ အခနတနအ႐ြယေရာက၊ လလားေျမာကလာၿပးေနာက အတငးမသ နက႐ႈငးလ တ ေမတာသေယာဇဥျဖင ခစခငၾကညညစတက ရငမာပကၿပး သတ႔ရ႕ ေဖေဖန႔ေမေမက အၿမသတရေနၾကပါသတ။ တကယ ေတာ ႀကးျမတတေတာလနေရးရ႕ ေရ႕ေဆာငလမးျပဆရာႀကး မာကစဟာ သ႕သမးေလးမားကသာမက ကေလးေတြက အလြန ခစတတသပါ။ သာမနအခနဆရင ဘယလပ အလပေတြမားမား သဟာ အားလပခနယပး ဆငးရသားမား ေနထငတရပကြက သ႔ သြားေရာကေလရပါတယ။ အဒမာ သြကလကဖတလတ ခစစရာေကာငးလတ ကေလးမားန႔ ေတြဆေလရပါတယ။ ဘယ ေလာကစတျပတေနတ အဝတက ဝတထားထား၊ လကမေလးတစဟာ ဘယေလာကပညစပတေနေန မာကစဟာ ကေလးမား အၾကား ေပာေပာပါးပါးတးေဝ႔ၿပး သတ႔ေလးေတြန႔ ဟေျပာဒေျပာ ေျပာေနေလရပါတယ။ မၾကာခဏဆသလ ကေလးေလးေတြ လကထ ေငြစေၾကးစေလး နညးနညးပါးပါးလညး ထညေပးတတပါေသးတယ။ ဒါေၾကာင မာကစဟာ ကေလးမားက ခစတတ သပါ။ ၆။ ဘ၀ရ႕ နဂး

မာကစဟာ ပငကယက ကနးမာေရး အလြနေကာငးပါတယ။ ငယ႐ြယႏနယစဥကာလေတြကစတငၿပး ကယလကႀက႕ ခငေရး အားကစား လႈပရားမႈအမးမးက ႏစသကသ ျဖစတယ။ ဒါေပမ “မာကစမာ အလပတာဝနေတြ အလြနမားျပားလသလ သ႕လပငနးတာဝနေတြဟာ အလြနလညး ႀကးေလးလပါတယ။ ေန႔ခငးဘကမာ အၿမလလ အေႏာငအယကေတြ (အထးသျဖင တငးတပါးမာ ထြကေျပးေရာငတမးေနရတ အေစာပငးကာလေတြအတြငး) ရေနတတလ႔ သဟာ ညဘကမာ အစားထးလပရ ပါတယ။ ညဘကေတြမာ အစညးအေဝးေတြၿပးသြားရင ကၽြနေတာတ႔က အမျပနသြားလ႔ရေပမယ မာကစကေတာ အလပလပရငး နာရအခ႕ အၿမတမး ကနရစေလရတယ။ အဒနာရ တခ႕ဆတာကလညး ေနာငမာေတာ ညလးေပါက မးအလငးအထ ျဖစသြား ၿပး မနကလငးမပ အပရေလရပါတယ။ သ႕ဇနးကေတာ ဒါက ေတာကေလၽာက အျပစတင ေျပာဆေလရပါတယ။ သကေတာ ဒလလပမပ သရ႕လကေတြ႕ဘ၀န႔ အဆငေျပေတာမေပါလ႔ ရယရယေမာေမာန႔ ျပနလညရငးျပတတပါတယ။ ကၽြနေတာကယ တငလညး ညဘကမာ ပမခကခတ အလပေတြကလပတ အေလအကင ရခဖးပါတယ။ ညအခနမာ အလပလပရတာ အာ႐ဝင

76

စားလ႔ အေကာငးဆးလ႔ ကၽြနေတာကေတာ ခစားမတယ။ ဒါန႔ပတသကလ႔ေတာ မာကစဇနးန႔ ၾကညျမငၾကပျခငး မတပါဘး။ ဒါေပမ မာကစဇနး ႐ႈျမငပဟာ မနကနခပါတယ။

“အသက (၅၀) ျပညၿပးေနာကပငးေလာကကစတငၿပး မမရ႕ကနးမာေရးဟာ ဒတငးဆရင မျဖစေတာပါဘးလ႔ စတင ညညးတြား ျပစတငလာခတယ။ ဒေတာ ဆရာဝနက မျပလ႔ မျဖစေတာပါဘး။ အေျဖကေတာ ညဘကအလပလပတာေတြက လး၀ရပဆငးပစလကဖ႔ပါပ။ ဒါေပမ ေလကငခနးမားမားယဖ႔ကေတာ ၫႊနၾကားခပါတယ။ ေလကငခနးေတြ အားျဖည လပ ေဆာငလကေတာ အဩစရာေကာငးေလာကေအာင သ႕ကနးမာေရးဟာ ျပနလညေကာငးမြနလာခတယ။ လး၀ႀကး ျပနလည ကနးမာလာၿပလ႔ေတာ မဆသာဘးေပါ။ ညအခနအလပလပတ အေလအကငဟာ တျဖညးျဖညး ျပနေပၚလာလ႔ ေနာကတႀကမ ကနးမာေရး အခကႀကရတအထ ျဖစရျပနတယ။ သဟာ အသဉာဏန႔ ဆငဆငျခငျခငေနထငတ ဘ၀ပစမးအတငး မေနရင မျဖစေတာတ အေနအထားမးပါ။ ဒါေပမ အရငကပစမးကလညး လကေတြ႕အေျခအေနက ေတာငးဆတအခါမးမသာ သက အၿမလလ လပေဆာငတတပါတယ။ သ႕ရ႕ကနးမာေရးအေျခအေနဟာ တေန႔ထကတေန႔ ျပငးထနလာေနတယ။ အသညး ေရာ ဂါဟာ ပျပငးထနလာေနၿပဆတသေဘာေပါ။ ဆးဝါးလတ အနာ႔ပဆပ ေရာဂါလ႔ပ ဆၾကပါတယ။ သမဏလ ႀက႕ခငေတာငတငး လတ သ႕ခႏၶာကယဟာ တစထကတစ ယယြငးလာေနတယ။ ကၽြနေတာကေတာ (ေနာကဆး သ႕ကကသေပးေနတ ဆရာဝန ေတြကလညး ကၽြနေတာလပ ေကာကခကခခတယ) မာကစဟာ ပမနစနစတက ေနထငစားေသာကသြားေရးက ဆးျဖတခက ခႏငခရင၊ သ႕ကနးမာေရးက ေတာငးဆတအတငး ေနထငသြားမယဆရင၊ ဆလတာက ကနးမာေရးက ေတာငးဆတ ေနထငမႈ ဘ၀အတငး အဝငခြငက ေနထငသြားမယဆရင သဟာ ကေန႔(မာကစကြယလြနတာက ၁၈၈၃ခ၊ မတလ ၁၄ ရက။ ဒေဆာငးပါး ေဖာျပျခငးခရတရကက ၁၈၉၆ ခ၊ မတလကနျဖစလ႔ စာေရးသၫႊနးတ ကေန႔ဆတာ အဒမတလကနက ၫႊနးတာပါ) အထေတာင အသကရငေနဦးမာပါလ႔ စြစြၿမၿမ ယၾကညေနတနးပါပ။ ေနာက ဆး ၃ - ၄ ႏစေရာကမသာ သဟာညဘက အလပလပတ အေလ အကငက စြန႔လႊတႏငခတယ။ (ဒါေပမ ေနာကကသြားခပါၿပ) ”လ႔ မာကစန႔အနဂယတ႔ရ႕ တကေဖာတကဖကျဖစတ ဝလယမ လစဘနက(Liebknecht, Wilhelm) ေရးသားခတ “ကားလမာကစအား အထမး အမတျပျခငး - ဘ၀ တသကတာက ျပနလည သတရခက” စာတမးမာ ေရးသားခဖးတယ။

ဒလန႔ မာကစဟာ ၁၈၈၃ မတ ၁၄ ရကေန႔ လနဒနမာ ကြယလြနခတယ။ ဟငးဂတသသာနမာ သ႕က ျမႇပႏ သၿဂႋဟ ခတယ။ ၇။ မာကစန႔ မာကဝါဒရ႕ အနာဂတ

ယခအခါ မာကစကြယလြနသြားခတာ ႏစ ၁၃၀ ေကာရသြားခသလ သဖနတးခတ မာကစဝါဒဟာလညး ႏစ ၁၇၀ ရခပါၿပ။ မာကစဟာ အသကထကရားရစဥကလညး ေဖာကျပနတအပစးသဓနရငလတနးစားရ႕ ျပညႏငဒဏခရတ ျပညေျပးဘ၀ န႔ သယၾကညရာ ကမၻာပစၥညးမလတနးစားန႔ အဖႏပခလပသားျပညသမားရ႕ လြတေျမာကေရးအတြက လးပနးတကခကရငး ဆငးရဒကၡအမးမးက ရငဆငတကပြဝငရငး ကြယလြနသြားခသျဖစတယ။ သ ဖနတးခတ မာကဝါဒ တနညးအားျဖင ကြနျမနစ ဝါဒဟာလညး စတငေပၚေပါကလာကတညးက ေဖာကျပနတအပစးသလတနးစားမားက “ကြနျမနစ တေစၧႀကး တေကာင”အျဖစ နာမညကငပြနးတပကာ အပပခ ဆန႔ကငတကခကခခရတယ။ ဒလ အပစးသဓနရငလတနးစားရ႕ ဆန႔ကငႏပကြပမႈေတြန႔ မမ အတြငးပငးရ႕ မားယြငးတမးေစာငးမႈေတြက ခကခကခခေကာနငးရငးန႔ ၂၀ ရာစအကနမာ၊ သမငးမာ မႀကဖးတ ႐ႈးနမမႈန႔လညး ရငဆငခရတယ။ ဒအခါ ဓနရငလတနးစား ေတြးေခၚပညာရငေတြက “သမငးနဂးခပ”သြားၿပ၊ “မာကစဝါဒ ကမၻာေပၚက ေပာက ကြယသြားၿပ”၊ “ကြနျမနစဝါဒ အနာဂတမရေတာဘး” စသျဖင သြားပပေလလြငဝါဒျဖန႔တယ။ ယခအခါ ဒါေတြန႔ ဆန႔ကငစြာ “မာကစက ၂၀ ရာစရ႕ အႀကးျမတဆးပညာရင”အျဖစ သတမတလကၾက႐မက “၂၁ ရာစက ဆရယလစ ဝါဒရ႕ ရာစ”လ႔ေတာင ေျပာဆ ေရးသားလာေနၾကပါၿပ။ အခနဆတာ ရပတန႔ေနတာမဟတသလ သမငးဟာလည ရပတန႔မေနပါဘး။ ထနညးတ လသား ေတြဟာလညး ရပတန႔မေနပါဘး။ မာကစ၀ါဒရ႕ ရညမနးခကျဖစတ လလခငး ေသြးစပမႈေတြ၊ ဖႏပမႈေတြ ဖယရားၿပး သာယာလပတ လ႕အဖြ႕ အစညးတရပဆက လသားေတြ မခ ခတကသြားပါလမမယ။ ဒါေၾကာင မာကစန႔ မာကစဝါဒရ႕ အနာဂတဟာလညး ထြနးေျပာငးသထက ထြနးေျပာင ေနပါလမမယ။ ေအးျမမြနသနး မတ ၁၁၊ ၂၀၁၈။ ကးကားစာအပမား။ ၁။ ကမၻာဆရယလစဝါဒ အဘဓာန၊ ၁၉၉၅ ဇလငမ “ကားလမာကစ” ၂။ တ႐တဘာသာန႔ ေကာငးသးစာအပမား

77

လာအႏငင ၿမ႕ေတာ ဗယငကနးမာ ပဥၥမအႀကမေျမာကဆရယလစဝါဒ

ႏငငတကာ ဖရမ ကငးပျခငး (သတငးေဆာငးပါး)

ခငေအးၾကညျမ

၂၀၁၇ ႏဝငဘာ ၂၂ ရကမ ၂၃ ရကေန႔အထ ပဥၥမအႀကမ ဆရယလစဝါဒ ႏငငတကာဖရမက လာအႏငင ဗယငကနးမာ ၂ ရက တငတင ကငးပခပါတယ။ ဒအႀကမ ဖရမက တ႐တျပည လမႈေရးသပၸအကယဒမ “လမႈေရးသပၸဖရမ”က ေငြေၾကးအားျဖင ေထာကပကညေပးၿပး၊ မာကစဝါဒ အငစတက-တ႐တျပည လမႈေရးသပၸအကယဒမ၊ ဗယကနမ လမႈေရးသပၸ ဟနလငး အကယ ဒမ န႔ လာအလမႈေရးသပၸအကယဒမတ႔က ပးတြ ဦးစးကငးပခၾကတာျဖစတယ။ လာအလမႈေရးသပၸ အကယဒမ မ တာဝနခၿပး ဖ ရမရ႕ အဓကေခါငးစးကေတာ “မာကစဝါဒန႔ ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရး”ျဖစပါတယ။ ဖရမက တ႐တျပည၊ လာအ၊ ဗယကနမတ႔မ ပါရဂမား၊ လာအပါတန႔ ႏငငေတာ အစးရဌာနမားမ သကဆငရာ အမႈထမးမားတကေရာကခရာ စစေပါငး ၁၂၀ ေကာ ပါဝငတကေရာကပါတယ။ လာအႏငငရ ကးဘားျပညသ႕သမၼတႏငငမ သအရာရ (Maria DE La Porto )န႔ ေျမာကကး ရးယားသအရာရ လခနကငးတ႔လညး တကေရာကပါတယ။

78

ဖြငပြအခမးအနားမာ လာအလမႈေရးသပၸအကယဒမေကာငးအပ ပါေမာကၡ (Su Kun-sen)က လႈကလတကကြမႈ အျပညန႔ ႏႈတခြနးဆကအမာစကား ေျပာၾကားပါတယ။ သက ဆရယလစစနစဟာ မာကစဝါဒရ႕ ႀကးျမတတ ေအာငျမငခက ျဖစတယလ႔ ေထာကျပလကပါတယ။ မာကစဝါဒဟာ ႀကးျမတတ အေတြးအေခၚန႔ သပၸနညးက အျမငျဖစေပမယ ႏငငအသးသး ဟာ မတတသမငးေနာကခရလ႔ မာကစဝါဒအရ မမႏငငရ႕ ဆရယလစတညေဆာကေရးက တထြငဆနးသစမႈရစြာ လပေဆာငခ ၾကတယ။ ဒႏစဟာ ေအာကတဘာေတာလနေရး ေအာငပြ အႏစ ၁၀၀ ျပညေျမာကတ ထးျခားတ အခါသမယျဖစတယ။

၁၉၁၇ ေအာကတဘာေတာလနေရး ေအာငပြရၿပး ကမၻာေပၚမာ ဆရယလစႏငငေတာ တရပေပၚထြနးလာကတညးက ဆရယလစစနစဟာ ခကခပငပနးတ စမးသပစစေဆးမႈမားက ေကာျဖတခရတယ။ ဆဗယကျပညေထာငစ ၿပကြ၊ အေရ႕ဥေရာ ပႏငငမား အေသြးအေရာင ေျပာငးလသြားေပမယ ဆရယလစစနစ ရညမနးခကပနးတငက စြစြၿမၿမ ဆပကငထားၾကတ ႏငင ေတြဟာ ခကခပငပနးစြာ အေကြ႕အေကာက အဆငမေျပမႈေတြ စမးသပစစေဆးမႈေတြက ေကာျဖတၿပးေနာက ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အသစေတြ ရရခၾကတယ။ တ႐တျပညထးျခားခကပါတ ဆရယလစစနစရ႕ တခါးဖြငျပျပငေျပာငးလေရးရ႕ ႀကးျမတတ ေအာင ျမငမႈေတြ၊ ဗယကနမ၊ လာအတ႔ရ႕ ဆရယလစစနစ ျပျပငဆနးသစမႈတ႔ရ႕ အသးအပြငေတြ၊ ကးဘားန႔ ေျမာကကးရးယားတ႔ရ႕ ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရးတ႔ဟာ မာကစဝါဒန႔ လနငဝါဒရ႕အေျခခမေတြန႔ အသကရငသနစြမးအားေတြက သကေသျပ လကတာျဖစသလ ဆရယလစႏငငတညေဆာကေရး ျဖစထြနးတးတကမႈေတြက အားေပးလကတာျဖစတယ။

ဒတပတ ဖရမရ႕ ေခါငးစးကေတာ “မာကစဝါဒန႔ ဆရယလစစနစ တညေဆာကေရး”ဆတာပါပ။ ဒါဟာ ကြနျမနစဝါဒ ႏငငေရးပါတေတြအဖ႔ အလြနနကနတ၊ အဓပၸာယရတ ေခါငးစးျဖစပါတယ။ ဂလဘယလကေဇးရငးေခတမာ စနေခၚမႈေတြက လညး ရေနပါတယ။ ဆရယလစစနစ ႏငငေတြဟာ ကမၻာေပၚမာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ရရေနသလ ဆရယလစစနစ ကာကြယေရး အတြက တစတရာ ေအာငျမငမႈေတြ ရရေနတာကလညး ျမငေတြ႕ေနၾကရပါတယ။ ဒါန႔ တခနတညးမာ နယခ႕ႏငငေတြက ဆ ရယလစႏငငေတြ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အခနမေ႐ြး သပတေမာက ဆန႔ကငတာ၊ တားဆးပတပငတာ၊ ဖကဆးတာေတြ လပေန တာကလညး ႐ႈျမငသငပါတယ။ ဒါအတြက ကြနျမနစပါတအာဏာရ ႏငငမားအေနန႔ ပါတတညေဆာကေရး အားျဖညေရးန႔ တးတကေကာငးမြနေရး လအပ႐မက ဆရယလစႏငငအခငးခငးအၾကား စညးလးညၫြတေရး၊ တစတတညးတဝမးတညး ပး ေပါငးေဆာင႐ြကသြားေရး၊ ဆရယလစစနစ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက အတတကြ တြနးေဆာအားျဖညသြားေရးန႔ ခငမာေရးလညး လ အပပါတယလ႔ ေထာကျပခပါတယ။

မာကစဝါဒ သေတသန အကယဒမ ဒတယေကာငးအပ ဖနကားရနက ဒဖရမရ႕ အေရးပါမႈက ခလေျပာၾကားခတယ။ သက “ပကငးလမႈေရးသပၸအကယဒမ၊ လာအလမႈေရးသပၸအကယဒမ၊ ဗယကနမ လမႈေရးသပၸ ဟနလငးအကယဒမတ႔ ပးေပါငး ပး ဆရယလစႏငငမားရ႕ ႏငငတကာဖရမက ပကငးမာ ပထမဆး အႀကမအျဖစ ၂၀၁၃ ခႏစက ေအာငျမငစြာ ကငးပလက ၿပးေနာက ဒဖရမဟာ ယခအခါ ၄ ႀကမတငတင ကငးပၿပးစးသြားခပါၿပ။ ဒဖရမမားက တ႐တျပည၊ လာအ၊ ဗယကနမ၊ ကးဘားန႔ ေျမာကကးရးယားစတ ဆရယလစႏငငမားမ ပညာရငမားအပါအဝင၊ ႏငငတကာ လ႕အဖြ႕အစညးက ကယ ကယျပန႔ျပန႔ အသအ မတျပခၾကပါတယ။ ယခ ကငးပလကတ ‘ပဥၥမအႀကမေျမာက ႏငငတကာ ဆရယလစဖရမ’ဟာလညး ယခငက အခငအမာ ရရခၿပးျဖစတ ရလဒမားအျပင ကမၻာဆရယလစလႈပရားမႈ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အေျခအေနက ဘကစပမ နား လညေရးအတြက အေထာကအက ရရပါလမမယ။ ကမၻာဆရယလစ လႈပရားမႈ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အလားအလာက ပမသပၸနညး ကစြာ ဆပကငၿပး၊ ဆရယလစႏငငအသးသးအတြက တဆငတက မျငမးကးကားစရာန႔ အသဉာဏဖြငေပးမႈအတြက အေထာက အကေပးပါလမမယ” လ႔ ေျပာၾကားလကပါတယ။

သကပ ဖရမရ႕ေခါငးစးန႔ ေပါငးစပၿပး ေအာကပါအျမငတခ႕ကလညး တငျပလကပါတယ။ (၁) တ႐တ၊ ဗယကနမ၊ လာအ၊ ေျမာကကးရးယားန႔ ကးဘား ၅ ႏငငဟာ ဆရယလစႏငငမားအေနန႔ အားလးဟာ

မာကစဝါဒက လမးၫႊနအျဖစထားျခငး၊ ရညမနးခကပနးတင ယၾကညခက ဆကစပေနျခငး၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး လမးေၾကာငး ခငး နးကပေနျခငး၊ အနာဂတ ကၾကမၼာခငး ပတသကေနျခငးတ႔ဟာ ဒ ၅ ႏငင ဆကဆမႈ ဖြ႕ၿဖးတးတကလာျခငးရ႕ အေရးႀကး တ ႏငငေရး အေျခခအတျမစျဖစတယ။ ဒ ၅ ႏငင ပါတခငး အျပနအလနဖလယမႈ၊ အျပနအလနေလလာ အျပနအလန အတယ

79

မႈေတြ တြနးေဆာေပးေရး၊ ပါတအပခပေရး ႏငငေတာအပခပေရး အေတြ႕အႀကဖလယေရး နက႐ႈငး သြား ေရးအတြကလညး ကယျပန႔ တ စငျမငအျဖစ ဒဖရမက အေထာကအကျပပါတယ။

(၂) (One Belt One Road)ဟာ တ႐တျပညရ႕အဆျပခကသာမက တ႐တျပညန႔ ဒလမးေၾကာငးတေလၽာကရ ႏငင အားလးရ႕ တညတ လအငဆႏၵျဖစတယ။ အားလးဟာ မမႏငငရ႕ အကးစးပြားက လကစားတာန႔ တခနတညးမာ တျခားႏငငရ႕ ဘကစအကးစးပြားက ဆေလာစြာ အာ႐ျပ ဂ႐စကၾကဖ႔ လအပပါတယ။ မမႏငငရ႕ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ရာႀကမႈအတြငး ႏငင အသးသး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက တြနးေဆာေပးသြားဖ႔ လအပတယ။ (One Belt One Road) က အလညအေျပာငး ျဖစေစေသာ အေၾကာငးအခကအျဖစ သေဘာထားၿပး ႏစဦးႏစဖက အကးစးပြားန႔ ႏစဦးႏစဖက ဆကဆေရးက စြစြၿမၿမ ဆပကငကာ ဆရယ လစစနစ ကၾကမၼာတ လ႕အသကအဝနးတခ ထေထာငသြားရန လအပပါတယ။

(၃) မကေမာက ႏငငတကာ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး အေျခအေနသစေအာကမာ ကမၻာဆရယလစ လႈပရားမႈရ႕ အေျခခ ထးျခားခကမား၊ ျဖစထြနးတးတကမႈရ႕တရားမားန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈရ႕ အလားအလာမားက မနကနစြာဆပကငၿပး၊ ႏငင အသး သးမ ကၽြမးကငပညာရငမားရ႕ အတတကြ ႀကးပမးအားထတမႈႏင အျပသေဘာေဆာငတ တြနးေဆာေပးမႈမား လအပပါတယ။ မကေမာကကမၻာဆရယလစလႈပရားမႈရ႕ မ႑ငအငအားစအေနန႔ လကတြသြားသငပါတယ။ ဂလဘယလကေဇးရငး အေျခ အေနေအာကမာ ႏငငအသးသးမ ကြနျမနစပါတမားန႔ တျခားလကဝဂဏးမားရ႕ အရငးခအေျခအေန၊ ဆနးသစ တထြငမႈရရ လကေတြ႕ ေဖာေဆာငမႈမား၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈရ႕ အေျခအေနန႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈရ႕ အလားအလာန႔တကြ မကေမာက အရငးရင စနစရ႕ သမငးအေျပာငးအလသစမားက နကနကနန သေတသနျပၿပး၊ ကမၻာဆရယလစလႈပရားမႈ ျပနလညဖြ႕ၿဖးတးတက လာေရးက အတတကြ တြနးေဆာေပးသငတယလ႔ ေဆြးေႏြးတငျပခတယ။

ဗယကနမလမႈေရးသပၸအကယဒမ၊ ဒတယေကာငးအပ ပါေမာကၡ (Professor Pham Van Duc)က ဖရမေခၚယ ကငးပ ေပးျခငးအေပၚ ေကာငးခးေထာမနာျပလကပါတယ။ သက မကေမာကဆရယလစႏငငေတြမာ လကေတြ႕န႔ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အ တြငးမာ လကၡဏာအားျဖင တညတျပနာေတြ ရငဆငေနရတယ။ ဥပမာ-ဒမကေရစတညေဆာကေရး၊ ဆရယလစ တရားဥပ ေဒစးမးတ ႏငငေတာတညေဆာကေရး၊ အကငပကျခစားမႈျပနာ၊ ႏငငေရးတညၿငမေရး၊ လ႕အဖြ႕အစညး စညးလးညၫြတ ေရး စတ ျပနာေတြက ေျဖရငးရနလအပပါတယ။ မာကစဝါဒရ႕ ေရ႕ေဆာငမႈ အဆငေနရာက အေသအခာ အာမခရနလညး လအပပါတယ။ ဆရယလစစနစတညေဆာကေရးန႔ သန႔ရငးတ ႏငငေရးတညေဆာကမႈဘကတ႔မာ မာကစဝါဒရ႕ ေရ႕ေဆာငမႈ အခနး က႑က ျဖစထြနးေစရမယလ႔ ေဆြးေႏြးသြားခပါတယ။

လာအအေျခစက ကးဘားျပညသ႕သမၼတႏငငရ႕ သအရာရ(Maria DE la Porto)က ကးဘားေတာလနေရးျဖစစဥန႔ ေပါငးစပၿပး၊ မာကစဝါဒက ကးဘားေတာလနေရးက ေကာငးမႈျပချခငးန႔ပတသကတ အခကအခ႕အေပၚ သ႕အျမငမားက ေဆြး ေႏြးခတယ။ ကးဘားအမးသမး သတမနအရာရက မာကစဝါဒန႔ လနငဝါဒတ႔ဟာ တကမၻာလးက ေတာလနတျပညသလထရ႕ ေရ႕ေဆာငလမးၫႊနအေတြးအေခၚ ျဖစတယ။ မာကစဝါဒသေဘာတရားေတြဟာ ဘယတနးကမ စမကနးေတြ မဟတခဘး။ နညးနာတရပ၊ ရငးလငးဖြငဆခကတရပ၊ သပၸပညာရပတရပသာ ျဖစတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔ဟာ မာကစဝါဒက ဂ႐တစက ေလလာၿပး အကယအျပန႔ ဝါဒျဖန႔သြားရနလ အပပါတယ။ ဒါဟာ ကမၻာဆရယလစစနစ လႈပရားမႈ ျပနလညဖြ႕ၿဖး တးတက လာေရးန႔ ပတသကလ႔ေျပာရရင အရငးခကတ၊ အဆးအျဖတလကၡဏာေဆာငတ၊ အလြနအေရးႀကးတ သေဘာေဆာငပါ တယ။ သက အႏပဋ ေလာမ႐ပဝါဒန႔ သမငး႐ပဝါဒတ႔ဟာ ေတာလနေရးသမားေတြရ႕ ကမၻာအျမငန႔ နညးနာဆငရာ သေဘာ တရားျဖစတယ။ ကးဘား ေတာလနေရးက ဒအခကက သကေသျပခတယ။ နယခ႕စနစစးမးမႈန႔ ဗလကစးမးေရးအာဏာတ႔ ကမၻာၾကနအငလကၡဏာ အျဖစရေနတ ကမၻာေပၚမာ ကၽြနမတ႔ရ႕ေခါငးေဆာင ဖဒယကကစထ႐ဟာ မာကစလနငဝါဒ အေတြး အေခၚ အေမြအႏစမားက စပယ႐သာမက လကေတြ႕ကငသးခပါတယ။ ရညၾကာလတ အခနကာလတခအတြငးမာ ပတဆ႔ျခငး ခထားရတ ႏငငတႏငက ေခါငးေဆာငကာ မေရတြကႏငတ အတားအဆးအေႏာငအယကေတြက ေကာနငးခတယ။ ဆရယ လစစနစ ေတာလနေရးရ႕ အသးအပြငေတြက ခငမာေစခတယ။ ကးဘားေတာလနေရးျဖစစဥက ေခါငးေဆာငရာမာလညး ဖဒယကကစထ႐ တငျပခတ ပကတဘာ၀အေၾကာငးအခကေတြ၊ အတဘာ၀အေၾကာငးအခကေတြ၊ ေတာလနေရးသေဘာ တရားေတြန႔ ေတာလနေရး လႈပရားမႈေတြ၊ ေတာလနေရးတပဦးမာ ပါဝငေရ႕ေဆာငမႈေတြ၊ နညးနာတရပအေနန႔ လကနကကင

80

တကပြဆငႏႊျခငး စတာေတြဟာ မာကစ၊ လနငဝါဒရ႕ အတြငးသေဘာက ကြယ၀ဖြ႕ၿဖးတးတကေစခတယလ႔ ရငးျပသြားပါတယ။

ေၾကညာခက ၄ ရပအတြငး တ႐တျပညလမႈေရးသပၸအကယဒမ၊ တ႐တျပည ျပညသ႕တကသလ၊ တာလန ႐ပေဗဒန႔ အငဂငနယာတကသလ၊ ရမငတကသလ၊ ကြမရးဆရာအတတသငတကသလ၊ ေကြ႕ကးတကသလ၊ ယနနလယယာလပငနး တကသလ၊ ေကြ႕ကးဆရာအတတသငတကသလ၊ ဟြာကနးဆရာအတတသငတကသလ၊ လာအ လမႈေရးသပၸအကယဒမ၊ ဗ ယကနမလမႈေရးသပၸ ဟနလငးအကယဒမတ႔မ လာေရာကပါဝငသ ပါရဂ ၁၉ ေယာကဟာ ျပညသလထအတြက လၿခစတခရတ ဒမကရကတစႏငငတရပ ထေထာငမႈအတြငး မာကစဝါဒဗဟျပေရးရ႕ အခနးက႑ကလညးေကာငး၊ ႏငငေရးစနစ ဖြ႕ၿဖးတး တကေရးႏင စညးလးညၫြတေရး တြနးေဆာေပးမႈအတြငးမာ မာကစဝါဒရ႕ အခနးက႑ကလညးေကာငး၊ လမႈေရး ယဥေကးမႈ တနးဖးတရားအျမင ပညာေပးေရးန႔ လေတာလေကာငးအရငးအျမစ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ တြနးေဆာေပးေရးဘကတ႔မာ မာကစဝါဒရ႕ အခနးက႑န႔ အေျခအေနကလညးေကာငး၊ ႏငငအသးသးရ႕ ဆရယလစ စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးမာ မာကစဝါဒက အသး ချခငး စတ ေဆြးေႏြးသငတ အေၾကာငးရပ ၄ ခက ထညသြငးေျပာၾကားခၾကတယ။ ႏငင ၃ ႏငငမ ပါရဂမားဟာ အထကေဖာျပပါ ေဆြးေႏြးသငတ အေၾကာငးရပ ၄ ခကပ ေဆြးေႏြးမႈအဝနးအဝငးထမာ နကနကနန၊ ကယကယျပန႔ျပန႔ ပြငလငး႐းသားစြာ အျပနအလန အျမငဖလယေဆြးေႏြးခၾကတယ။

ေနာကဆးမာ ဆ႒မအႀကမေျမာက ဆရယလစႏငငတကာ ဖရမက ၂၀၁၈ ဗယကနမမာ ကငးပသြားရန၊ “အႏစ ၂၀၀ ျပည မာကစက အထမးအမတျပျခငး” က ဖရမရ႕ ေခါငးစးအျဖစထားေရးတ႔အား ယခဖရမက ဆးျဖတခပါတယ။ မရငး။ ။ တ႐တဘာသာႏင မာကစဝါဒသေတသန ဝဘဆကမစာတမး ခငေအးၾကညျမ ၂၂ မတ၊ ၂၀၁၈။

ဖဒယကကစထ႐ တငျပခတ ပကတဘာ၀အေၾကာငးအခကေတြ၊ အတဘာ၀ အေၾကာငး အခကေတြ၊ ေတာလနေရးသေဘာတရားေတြန႔ ေတာလနေရးလႈပရားမႈေတြ၊ ေတာလနေရးတပဦး မာ ပါဝငေရ႕ေဆာငမႈေတြ၊ နညးနာတရပအေနန႔ လကနကကင တကပြဆငႏႊျခငး စတာေတြဟာ မာကစ၊ လနငဝါဒရ႕ အတြငးသေဘာက ကြယ၀ဖြ႕ၿဖးတးတကေစခတယ

81

အေရးေတာပဂာနယ ေဖာငပတေဆာငးပါး 'k &JrSL; rkd;&efEkdif (okdUr[kwf) ] EGHxJu MumwyGifh }

at;Nidrf;

ဗမာျပညအဖ႔ေတာ ရားရားပါးပါး ကစၥတခပါ။ ေနာကဆကတြ ဘာေတြျဖစလာႏငတယဆတာ သတ ရအရာရတေယာကက ႏငင အတြကသာမက ကမၻာန႔ခၿပး အဓပၸာယရတ အမႈအခငးႀကးတခမာ အမနတရားဘကက ရပကာ အာဏာပငတစရ႕ လကသပထး အႀကယတက ဧၿပ ၂၀ ရက တရားခြငမာ ဖြငခလကပါတယ။ တဆကတညး မဒယာေတြရ႕ ေမးခြနးေတြကလညး မတြန႔မဆတ ေျဖၾကားေပးခတယ။

အပစးသေတြအတြကေတာ အသားထကေလာကေကာငလ႔ သတမတပါလမမယ။ ျပညသေတြထမာေတာ အမနတရား ျမတႏးသ၊ ဒကၡေရာကေနတ ႐း႐းသားသား မဒယာသမား ၂ ေယာကက ကယတငသ သရေကာငးတေယာကအျဖစ ခကခငး အသအမတျပ ခလကရတယ။

“႐ကတာ သထငးေထာက ၂ ေယာကက ရတပဖြ႔က ေထာငေခာကဆင ဖမးဆးခတာ ျဖစတယ”....တ။ သ႔စကားစက တတေလးပါ။ ဒါေပမ ေပါကကြအားမာကေတာ မငးဗးတလးထက ျပငးထနလတယ။ တကမၻာလး တန

ဟညး ျပန႔ႏ႔သြားတယ။ အခလ အမနတရားဖြငေျပာရတ အေၾကာငးရငးက (ရတပဖြ႕၀ငမာလညး ဘယအဆငအတနးမဆ သ႕ ဂဏသကၡာန႕ သရပါတယ)---ဆတစကားဟာ စစအာဏာရငစနစဆးေအာကက မတရားျပကငခေနရတ ျပညသေတြဘကက ရပတညလာတ ရတပဖြ႕၀ငတေယာကထမ ၾကားလကရတ ေပါကကြအားျပငးတ ရငတြငးစကားပါ။

ယခတေလာ၂၀၀၈ ေျခဥ ေျခမနးကြငးေအာကက မေမာလငတတ႕ျပနမႈေတြ ေတြ႕လာရတယ။ ဥးကန-ကေန၀ငး၊ သမၼ တ ဥးထငေကာ၊ ယခ ဒ-ရမး မးရနႏင --- ။

လသတဖ အာဏာသမးဖ လကယဥေနတ စစအပစဟာ ၂၁ ရာစ ကမၻာမႈေခတမာ ICC ေဘးန ၾကေတြ ေနရလ ဒခပ ရ သငျမတေရးမ အလပျဖစသလ ျဖစေနတာပါ၊ ဒါေပမ ျပညတြငးစစကစၥန ၂၀၀၈ ျပငဖကေရးကစၥက ေနာကတနးေရာက သြားပါတယ၊ မးရနႏငလလမးေတြ ေနာငလညးေပၚထြကလာဥးမာပါ။ တားမရပါဘး။

ရဆတာ ျပညသက အကာအကြယေပး ေစာငေရာကရတ တပဖြ႔ပ၊ ခ-ကဝလး၊ ကေကာစးဥးတ႔ ကစၥမာကေတာ သတ႔ ကယတငက အကြကဆင ဖမးဆး ႐းတငတာ လပလာတယ၊ အငမတန အကငတနလတယ။ ဒါက သတ႔မရကေပမယ ကမးရန ႏငက ရကတယ။ ျပညသေတြက ရကတယ။ သ႔ မသားစ ရတနးလားက ႏငခခရတယၾကားေတာ စာနာစတန႔ ကညခငေၾကာငး ကမးလမးၾကတယ။ ဒါက မလတမာစတန႔ အလေတာရ တသကက - ‘ေဒၚလာစား’- စသည စြခကေတြ တငလာတယ။ သ႔မသား စကလညး သ႔လပ ရကတတတ ျမနမာျပညသား မသားစပ-ေလ။ အကအညေပးတာေတြ လကမခခၾကပါဘး။

သက ဒမသမာမႈက အခငအမာ အကြကခ အမန႔ေပး ညႊနၾကားသဟာ ရမးခပ တငကကပ.... လ႔ လညး ခ႐းမာ တရားခအစစက ဆြထတျပခတယ။ဒေတာ ျပညသေတြက ဆကေတြးလာၾကတယ။ တငကကဟာ သ႔သေဘာန႔သ လပခလက တာလား။ သ႔ေနာကမာ လကမညးႀကးေတြ ရေသးလား-ေပါ။ ျပညထေရးဌာနရ႕ အာဏာစးဆငးပအရ လကမညးႀကးေတြက ရ ခပလား၊ ျပညထေရး၀န ႀကးလား၊ ကာခပလား (အကနလး ျဖစႏငတယ။)

ေရမစြကတ စစအစးရလကထကတနးက “ အစတသားေတာင မခနန႔”လ႔ အမန႔ေပးသဟာ ကာခပျဖစေနတ သမငး ရခတာမ႔ “ျဖစႏငတာပေလ”လ႔ ေတြးရတာပါ။ ေအးၿငမး (၂၃-၄-၂၀၁၈)

82

rmwdum

စာတညးအဖြ႕အမာစာ(၂) ၁၉၄၈ မတလ ၂၈ ရက(၅)

ကာကြယေရးဥးစးခပရ႕ မန႕ခြနး(၇) ၂၀၀၈ ေျခ/ဥ ေအာကက ကစားကြကမား(၉)

စစအပစ စစအာဏာသမးမႈႏင ႏငငတကာ စစခရး(၁၁) …ဆကလက ကငစြထားသငတ လမးေၾကာငးတခ(၁၂)

သမၼတဥးဝငးျမငရ႕အမန႕ေၾကညာခက ၃ ရပအေပၚ…(၁၄) ဗလမးခစေကာငး အဖမးခခရစဥက(၁၆) ကြနေတာၾကားဖးသလ ေျပာဆပါမည(၁၉)

ေတာလနတ သရေကာငးဝါးရ႕မတတငတခ- ကဗာ(၂၀) ….မတလထက ေတာလနရကစြမား(၂၂) …ဗလေရႊမနး စာအပအတြက မတခက(၂၄)

အစးရစစတပ မငးေခါငတြင လသတျခငး မတတမး(၂၅) ဗလရထြဋ စဥးစားနညးဟာ…(၂၉)

အမတတရ ဗလေဇယ(၃၁) ရေဘာႏငဥးသ႕ ႏႈတဆကျခငး(၃၃)

ေဒၚေဒၚ (ေဒၚခငမ းညြန႕) သ႕ …ဂါရဝ(၃၆) ဗလမးႀကးခစၿမငန႕ေဖေဖ(၄၁)

…၁၀၈ စစေဒသရ႕လႈပရားပနးခကားတခပ(၄၆) ေတာလနေရးက ဘာေၾကာငမ႕ …(၅၀) ကလာရာဇကကငးအား သတရျခငး(၅၂)

…ပရစဘအဖြ႕အတြငးက အမးသမး သမဂၢ(၅၆) ေတာလနတလကခတသ(၅၉) ေသြးစြနးတ တရားရး(၆၂)

ကြနျမနစေၾကညာစာတမးမသည….(၆၅) လနငႏငေတြ႕ၾကတနးက(၆၇)

ကားလမာကစရ႕ အႏစ ၂၀၀ ျပညေမြးေန႕ …(၇၀) ….ပဥၥမအႀကမေျမာက ဆရယလစဝါဒ ႏငငတကာ ဖရမ…(၇၇)

ဒ ရမး မးရနႏင(သ႕မဟတ) “ႏြထက ၾကာတပြင”