Türk Ocakları’nın Kuruluşunun 100. Yılı

KASTAMONU TÜRK OCAKLARI

(1923-1931)(KASTAMONU, CİDE, TAŞKÖPRÜ, TOSYA, İNEBOLU)

Mehmet Serhat YILMAZ

Erdoğan ERSOY

Kastamonu 2012

Türk Ocakları’nın Kurulusunun 100. Yılı

KASTAMONU TÜRK OCAKLARI

(1923-1931)

(KASTAMONU, CİDE, TAŞKÖPRÜ, TOSYA, İNEBOLU)

Doç. Dr. Mehmet Serhat YILMAZ

Erdoğan ERSOY

Kapak FotoğraflarıKastamonu Türk Ocağı Binası

İnebolu Türk Ocağı Binası

ISBN978-605-60274-1-3

Sayfa Düzeni Kapak Tasarım

Nurten YENİ

Baskı - CiltTöre Basım - Ömer RASNA Matbaa Sertifika No: 26768

0366-212 85 53 - 0366 215 56 86

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ...............................................................................................3

GİRİŞ..................................................................................................5

BÖLÜM 1.........................................................................................33

KASTAMONU TÜRK OCAĞI........................................................33

1.1. KASTAMONU TÜRK OCAĞI’NIN KURULUŞU................35

1.2. Kastamonu Türk Ocaği Kongrelerİ........................ 39

1.3. KASTAMONU TÜRK OCAĞI’NIN FAALİYETLERİ.........50

1.3.1. Konferanslar......................................................................50

1.3.2. Konser, Müsamere ve Balo..................................................51

1.3.3. Eğitim Faaliyetleri.............................................................. 54

1.3.4. Spor, Sağlık ve Eşya Piyangosu............................................57

1.3.5. Protesto ve Miting..............................................................59

1.3.6. Diğer Faaliyetler.................................................................61

1.4. KASTAMONU TÜRK OCAĞI EMLAKİ.......................... 62

BÖLÜM II........................................................................................71

İLÇELERDE KURULAN TÜRK OCAKLARI................................ 71

2.1.İNEBOLU TÜRK OCAĞI VE FAALİYETLERİ.................. 71

2 1. 1. Konferanslar..................................................................... 72

2 1.2 Konser ve Müsamere.......................................................... 73

2 1.3. Eğitim Faaliyetleri.............................................................. 76

2.1.4. Spor, Sağlık, Eşya Piyangosu................................................78

2.1.5. İnebolu Türk Ocağı Kongreleri............................................80

2.1.6. İnebolu Türk Ocağı'nın Emlakı........................................... 85

2.2. CİDE TÜRK OCAĞI VE FAALİYETLERİ..........................89

2.2.1. Konferans ve Eğitim Faaliyetleri.......................................... 91

2.2.2. Konser ve Müsamere.......................................................... 92

2.3. Tosya Türk Ocaği ve Faaliyetleri..................................93

2.3.1.Tosya Türk Ocağı’nın Faaliyetlerinin Durdurulması...............95

2.4. Taşköprü Türk OcağI ve Faaliyetleri........................... 97

SONUÇ.............................................................................................99

KAYNAKÇA.................................................................................. 103

İNDEKS.......................................................................................... 107

ÖNSÖZ

Türk Ocakları ve vilayetlerde şubeler vasıtasıyla yürüttükleri faaliyetleri hakkında lisansüstü çalışmalar, kitap ve makaleler şek­linde bir kısım araştırmalar yapılmıştır. Gerek Osmanlı gerekse Cumhuriyet dönemlerinde Ocakların taşradaki sosyal, kültürel ve siyasî faaliyetleri yakın dönem tarihimizi aydınlatması bakımından önemli veriler sunmaktadır. Bu çalışma ile Kastamonu yerel tari­hinde belirli bir dönemin aydınlatılması amaçlanmıştır. Çalışma aynı zamanda Türk Ocaklarının kuruluşunun 100. Yılı münasebe­tiyle bir armağan eser olarak düşünülmüştür.

Bilindiği gibi Türk Ocakları 1912-1931 yılları arasında faali­yet göstermiş, İmparatorluktan millî devlete geçiş sürecinde önemli bir rol üstlenmiştir. Türk Ocakları, Türkçülük-Milliyetçilik düşün­cesinin gelişip yerleşmesinde Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk siyasî, kültürel ve düşünce hayatında iz bırakmış, uzun ömürlü ce­miyetlerden birisi olmuştur. Türk Ocakları, Türkiye Cumhuriye- ti’nin gerek kuruluşunda gerek yeni rejimin yerleşmesi aşamasında sosyal ve kültürel anlamda önemli bir rol üstlenmiştir.

Bu çalışmada 1923-1931 yılları arasında Kastamonu merkez ve ilçelerindeki Türk Ocağı şubelerinin kuruluş ve faaliyetleri ele alınmıştır. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra öncelikle İstanbul ol­mak üzere pek çok yerde çeşitli siyasî, kültürel ve sosyal amaçlı dernekler kurulmuştur. Kastamonu da, cemiyet faaliyetleri bakı­mından bu anlamda zengin bir muhit olmuştur. Kastamonu’da Türk Derneği, Türk Gücü gibi cemiyetlerin kurulmuş olduğunu biliyo­ruz. Yaptığımız araştırmada Osmanlı Devleti döneminde Kastamo­nu’da 1912-1923 yılları arasında Türk Ocağı’nın kurulması, en azından teşebbüs edilmesi konusunda bir bilgiye ulaşamadık.

Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Girişte, Osmanlı Devle- ti’nin son dönemindeki fikrî gelişmeler ele alınmış, Türk Ocakları­nın kurulması ve faaliyetleri hakkında bilgiler verilerek 1908-1923

yılları arasında Kastamonu’daki dernekçilik hareketlerinin tarihi arka planı verilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde Kastamonu Türk Ocağı’nın kuruluş ve faaliyetlerine değinilmiş, ikinci bölümde ise Cide, İnebolu, Tosya ve Taşköprü ilçelerinde kurulan Türk Ocakla­rının faaliyetlerine yer verilmiştir.

Araştırma sırasında konu alanıyla ilgili araştırma ve inceleme eserlerden yararlanılmış, Kastamon’da Türk Ocaklarına ilişkin Dev­let Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde bulunan fesih sürecine ilişkin arşiv malzemesi değerlendirilmiş ve çalışmanın ekinde bu malze­menin pek çoğu verilmiştir. Ayrıca dönemin Kastamonu basınından da bir hayli yararlanılmış, Kastamonu, Açıksöz, Dilek, Güzel İnebo­lu adlı süreli yayınlardan Kastamonu’da faaliyet gösteren Türk Ocakları’na ait araştırmayı destekleyecek bilgilere ulaşılmıştır.

Öğretmenler günü tamamladığımız bu çalışma vesilesiyle üzerimizde emeği geçen bütün öğretmenlerimizi saygıyla anıyoruz. Türk Ocakları’nın Kastamonu’da kuruluş ve faaliyetleri hakkında yakın tarihimize az da olsa ışık tutabilmişsek ne mutlu bizlere.

24 Kasım 2012

Mehmet Serhat YILMAZ Erdoğan ERSOY

GİRİŞ

Osmanlı Devleti’nde Türklük kavramı etrafında milliyetçili­ğinin oluşumunda bir gecikmeden söz edilebilir. Bu durumun en önemli nedeni, Türk toplumunun İslamiyetle bütünleşmesi sonucu tamamen dinî bağların hâkim olduğu bir ümmet haline gelmesidir. Türk millî özelliği İslam inancı içinde adeta erimiş, onunla kay­naşmış bir bütün özelliğine dönüşmüştür. Bu sebeple Türk ve Müs­lüman aynı anlamı ifade eder duruma gelmişti.1 Türklerin Osmanlı hanedanından ve imparatorluktan ayrı bir millet sayılması fikri 19. yüzyılda Batı tesiri altında ortaya çıkmış ve gelişmiştir. Bu nedenle millî şuurun gelişmesine Osmanlı Devleti’ndeki yenileşme hareket­leri bağlamında bakmak yerinde olacaktır.

Osmanlı Devleti’nin 17. yüzyıl sonlarına doğru aldığı yenilgi­ler ve toprak kaybetmesine paralel olarak devlet adamları impara­torluğu yıkılmaktan kurtarmak amacıyla bir takım çareler aramaya başlamışlardı. İlk dönemlerde bu çare genellikle eski müesseselerin ıslahına yönelik olmuş, Batıya açılma düşünülmemiştir. Batıya karşı üstünlüğün kaybedilmesi, kanun-i kadime dönüş anlayışının terk edilerek Batı tarzında yeniliklerin yapılması görüşünü uyandırmış­tır. Batı örneğinde ilk yenilik hareketleri Lale Devri’nde (1718­1730) gerçekleştirilmiş ve bu dönemde Avrupa başkentlerinde ilk geçici elçilikler açılmıştır. Osmanlı Devleti’nde matbaa ilk defa bu dönemde kullanılmaya başlamıştır. Ciddi manada ilk yenilik hare­ketleri ise II. Mahmut döneminde yapılmaya başlanmış ve askerî alanın dışında da yenilik hareketlerine girişilmiştir.

Fransız İhtilali ile birlikte modern anlamda milliyet bilinci gündeme gelmiştir. Fransız İhtilali ile yükselen milliyetçiliğin te­melinde millî egemenlik, bağımsızlık, eşitlik ve laiklik gibi genel

1 Yusuf Sarınay, “İmparatorluktan Cumhuriyet’e Türk Milliyetçiliği’nin Doğu­şu ve Gelişimi”, Türkler, Cilt:14, s.820.

prensipler yatmaktaydı. Başlangıçta kendi milletinin bağımsızlık ve refahını amaçlayan liberal anlayıştaki milliyetçilik kısa bir süre sonra yerini baskı ve yayılma ideolojisine bırakmıştır. Napolyon sa­vaşları ile birlikte Fransa’da ortaya çıkan eşitlik, hürriyet, bağımsız­lık ve laiklik gibi kavramlar zamanla bütün Avrupa’ya yayılmıştır.2

Napolyon savaşları bir taraftan Avrupa sınırlarını alt üst ederken diğer taraftan Avrupa’daki eski kurumları yıkmış, milliyet­çi düşüncenin ve buna bağlı siyasî teşkilatlanmanın yaygın ve etkili bir hale gelmesine yol açmıştır.3 Milliyetçiliğin yayılması, İngiltere, Fransa ve İspanya’nın ardından Avrupa’da İtalya ve Almanya gibi yeni güç merkezleri olarak millî devletlerin doğuşuna yol açarken, diğer taraftan doğrudan çok uluslu imparatorlukları tehdit eden bir gelişme olmuştur.4

Osmanlı Devleti yöneticileri Fransız İhtilali ile ortaya çıkan bu gelişmeyi Avrupa’nın bir iç meselesi olarak görmüşlerdi. Fakat çok geçmeden Osmanlı devlet adamları ve aydınları tarafından ihti­lal fikirlerinin Avrupa’nın bir iç problemi olmadığını anlaşılmıştır. Çünkü Osmanlı İmparatorluğu’nda milliyetçilik, yabancı propa­gandası ve siyasî amaçlarla Hıristiyan unsurlar arasında yayılmaya başlamıştır. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan ve hürriyet fikri ile des­teklenen milliyetçilik, Osmanlı Devleti’nde ayaklanmalara yol aça­rak devletin bütünlüğünü tehdit etmeye başlamıştır. Bu durum devletin yıllardır uygulamış olduğu Millet Sistemi’ni kökünden sarsmıştır. Milliyetçilik akımı ile birlikte Osmanlı Devleti bünye­sinde yaşayan azınlıklar cemaat olma şuurundan vazgeçip ayrı bir millet olma şuuru kazanmışlardır. Nitekim önceleri kendilerini Protestan, Gregoryen, Süryani, Ortodoks diye adlandıran azınlıklar

2 Fahir Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Ankara, 2003.3 Yusuf Sarınay, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912­

1931, Ötüken Yayınları İstanbul, 2004, s.15.4 Sarınay, agm, s.819.

Fransız İhtilali’nin yaydığı fikirlerin etkisiyle kendilerini Yunan, Sırp, Ermeni, Bulgar v.b. gibi etnik unsurlar halinde tanıtmaya baş­lamışlardır.5 19. yüzyılda milliyetçilik ideolojisi sadece Osmanlı Devleti’ni etkilemekle kalmamış aynı zamanda diğer imparatorluk­ları da tehdit eden bir gelişme halini almıştır. Bundan dolayı impa­ratorluklar milliyetçiliğe karşı, bir yandan askerî-idarî tedbirler alırken diğer yandan da imparatorluk ideolojisini geliştirmeye ça­lışmışlardır. Bu bağlamda Osmanlı Devleti de imparatorluğun da­ğılmasını önlemek amacıyla devletin bünyesindeki bütün unsurla­rın eşitliği ve dayanışması ilkesi doğrultusunda Tanzimat hareketini başlatmış ve 1839’da Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir. Osmanlı devleti bu ferman ile bütün Osmanlı unsurları arasında birliği sağ­layarak imparatorluğun parçalanmasını önlemek ve Osmanlılık an­layışını oturtmaya çalışmıştır.

Yusuf Akçura Üç Tarz-ı Siyaset adlı eserinde Osmanlıcılıktan şu şekilde bahsetmektedir: “... Asıl maksat, Osmanlı memleketin­deki Müslim ve gayrimüslim ahaliye aynı siyasî hakları tanımak ve vazifeleri yüklemek; böylece aralarında tam müsavat husule getir­mek; fikirlerce ve dince tam serbestî vermek, bu müsavat ve serbes- tîden faydalanarak, söz konusu ahaliyi aralarındaki din ve soy ihti­laflarına rağmen yekdiğerine karıştırarak ve temsil ederek, Amerika Birleşik Hükümetlerindeki Amerika milleti gibi müşterek vatanla birleşmiş yeni bir milliyet, Osmanlı milleti meydana çıkarmak ve bütün bu zor ameliyatın neticesi olarak da Devlet-i Aliye-i Osma­niye’yi aslî şekliyle, yani eski hudutlarıyla muhafaza eylemekti.”6

1856’da ilan edilen Islahat Fermanı ile birlikte gayrimüslim unsurlara tanınan imtiyazlar daha da artmış fakat Osmanlı Devle­

5 İlber Ortaylı, “Osmanlı imparatorluğu’nda Millet Sistemi”, Türkler, Cilt:10, s.216. Nuri Adıyeke, “Islahat Fermanı Öncesinde Osmanlı imparatorlu- ğu’nun Millet Sistemi ve Gayrimüslimlerin Yaşantılarına Dair”, Osmanlıdan Günümüze Ermeni Sorunu, Ankara 2001, s.381-387.

6 Yusuf Akçura, Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara, 1976, s.19.

ti’ne olan bağlılıkları giderek azalmıştır. Gayrimüslimlerin çıkardığı isyanların önü alınamamış ve Osmanlıcılık fikrinin devletin bütün­lüğünü sağlama fonksiyonunu yerine getiremeyeceği anlaşılmıştır. Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar resmî yaklaşım Osmanlıcılık olarak kalmakla beraber hiç değilse Müslüman unsurları bir arada tutmak amacıyla imparatorlukta birlik odağı İslamiyete doğru kay­maya başlamıştır.7 İslamcılık cereyanı özellikle 1877-78 Osmanlı- Rus savaşından sonra belirgin bir şekilde etkili olmaya başlamıştır. Osmanlı-Rus savaşı sonunda Sırbistan, Romanya ve Karadağ’ın Ber­lin Antlaşması ile bağımsızlıklarını kazanmaları Osmanlı İmpara- torluğu’nu Türkler ve Türk olmayan Müslümanlardan oluşan bir devlet haline getirmiştir. Bunun yanında 1876’da tahta çıkan II. Abdülhamit’in devlet siyasetinde İslamcılığı ön plana çıkarması ve bu yönde faaliyetlere girişmesi devletin bütünlüğünü sağlamada İslamın öne çıkarılmasındaki başka bir sebebi teşkil etmektedir. Bu çerçevede Osmanlı milleti kavramının yanında “İslam Milleti”, “İs­lam Ümmeti” şeklinde millet anlayışına yeni bir anlam yüklenmiş­tir. İslamcılık ile imparatorluğun her yanında hatta hudutları dışın­daki Müslüman toplulukların İslami hassasiyet ve şuurlanmaları ge­liştirilerek, devlet yeniden bu oluşum üzerine kurulmaya çalışılmış­tır. Yani, İslamî değerlere bağlı bir toplumsal iman üzerinde millet ya da milliyet geliştirilmeye çalışılmıştır.8

Osmanlı İmparatorluğu’nun yapısı gereği kendi içinde tutarlı sayılabilecek bu ideolojik arayışlar devleti kurtarmaya kâfi gelme­miştir. Çünkü gayrimüslimlerden sonra imparatorluktaki Türk ol­mayan Müslüman unsurlar da devletten ayrılma sürecine girmişler ve onlar da kendilerine İslamiyetten öte, tamamen milliyet boyu­tuna dayanan bir kimlik vermeye başlamışlardır.9 Bu gelişen milli­

7 Sarınay, age, s.20.8 Nevzat Köseoğlu; “Milliyetçilik ve Türk Milliyetçiliği Fikrinin Doğuşu”, Türk

Yurdu, Cİlt:19, Sayı:139-141, (Mart, Nisan, Mayıs 1999), s.317.9 Sarınay, agm, s.820.

yetçilik akımı içerisinde en son etki imparatorluğun Türk unsurun­da görülmüştür. Türkler arasında milliyetçilik daha önce de belir­tildiği üzere çağdaşlaşma hareketleri neticesinde başlamış ve özel­likle II. Mahmut döneminden sonraki süreçte Avrupa’ya öğrenci gönderilmesi, Avrupa başkentlerinde daimî elçiliklerin açılması, as­kerî ve idarî uzmanların gelmesi ve Batı tarzında okulların açılma­sıyla yayılmaya başlamıştır.

Milliyetçilik akımlarının birçoğunda olduğu gibi Türk milli­yetçiliğinin doğuşu da dil, tarih ve edebiyat gibi kültürel alandaki çalışma ve araştırmaların gelişmesiyle başlamıştır. Türklerin tarihi­ni Osmanlı tarihinden ibaret görmeyip İslam öncesi devirlere kadar götüren milliyetçi anlayışın ortaya çıkmasında Batı’daki Türkoloji çalışmaları da önemli bir rol oynamıştır. Özellikle Fransız tarihçile­rinden Dr. Guignes Türklerle, Hunlarla ve Moğollarla ilgili olarak yazdığı büyük tarihle, İngiliz bilginlerinden Sir Davids Lomley’in III. Selim’e ithaf ettiği Kitap-ı İlmü’n-Nâfi adlı genel Türkçe dilbil­gisi kitabı Osmanlı aydınları üzerinde büyük etkiler uyandırmış- tır.10

Batıdaki Türkoloji çalışmalarının da etkisiyle 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra, Türk aydınları, kendi tarihlerini ve dillerini araştırma ihtiyacı hissetmişlerdir. Dil ve tarih alanında ilk Türkçü­lük Ahmet Vefik Paşa ile başlamıştır. Ahmet Vefik Paşa yazmış ol­duğu Lehçe-i Osmanî adlı eserinin giriş kısmında Türklerin ve dil­lerinin yalnız Osmanlı ve Osmanlıca olmayıp Asya’dan Avrupa’ya kadar uzanan büyük ve eski bir ailenin en batıdaki kolu olduğuna dikkat çekmiştir.11

Osmanlı’da ilk Türkçülük hareketi yukarıda da bahsedildiği üzere ilmî seviyede olup daha çok Batı’daki Türkoloji çalışmaları­nın etkisiyle gelişmiştir. Tanzimat’ın ilanından sonra başlayan ilmî

10 Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, İstanbul, 2004, s.26-27.11 Sarınay, agm, s.821.

Türkçülük II. Abdülhamit’in Mebusan Meclisi’ni tatil edip baskıya yönelik bir yönetim anlayışını benimsemesinin ardından tarih, dil ve kültür alanında yaygınlaşmaya ve gelişmeye daha hızlı bir şekil­de devam etmiştir. Bu dönemde Ahmet Mithat Efendi ve Mizancı Murat eserleriyle Osmanlı ve İslamiyetten önceki Türk tarihine dikkat çekmişlerdir. Bunun yanında Şemsettin Sâmi yazmış olduğu Kamus-i Türkî adlı eseriyle Osmanlı Türkçesine dilbilim açısından en büyük katkıyı sağlamıştır. Necip Asım ise Leon Cahon’un “Asya Tarihine Giriş” adlı eserini esas alarak yazdığı Genel Türk Tarihi ile Türk millî şuurunun ve milliyetçiliğinin uyanmasında önemli kat­kılar sağlamıştır.12 Zaman içerisinde gelişen milliyetçi düşünce Os­manlı Devlet’nin son döneminde siyasî gelişmelerin de etkisiyle yükselen bir değer haline gelmiş, imparatorluktan millî devlete ge­çişte önemli bir mevki kazanmıştır.13

19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarından itibaren Türk mil­liyetçiliği Rusya’dan gelen Türk aydınlarının etkisiyle bir hız ve canlılık kazanmıştır. Özellikle İsmail Gaspıralı, Yusuf Akçura, Ah­met Ağaoğlu, Hüseyinzade Ali siyasî Türkçülük hareketinin öncü­leri olmuşlardır. İsmail Gaspıralı 1883 yılında Kırım Bahçesaray’da yayınlamaya başladığı “Tercüman” adlı gazetesinde “dilde, işte, fi­kirde birlik” şiarıyla hareket etmiş ve ortak bir Türk edebî dili oluş­turma yönünde mücadele vermiştir. Hüseyinzade Ali ise İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kuruluşunda ve diğer milliyetçi derneklerin faaliyetlerinde önemli rol oynamıştır. Ayrıca Ziya Gökalp’te Türk­çülük fikrinin uyanmasında Hüseyinzade Ali’nin etkisi büyük ol­muştur. Türkiye’de siyasî Türkçülüğün yayılmasında önemli bir rol oynayan Ahmet Ağaoğlu’nun yanı sıra, hiç şüphesiz Rusya’dan

12 Sarınay, agm, s.822.13 Türk Ocakları Ankara Şubesi tarafından düzenlenen “İmparatorluktan Millî

Devlete Geçiş” adlı panel konuşmaları için bakınız. İmparatorluktan Millî Devlete Geçiş, Türk Ocakları Ankara Şubesi, Ankara, 2007.

Türkiye’ye gelenler arasında en önemli aydınlardan birisi de Yusuf Akçura’dır.

Türk milliyetçiliğinin II. Meşrutiyet öncesinde dil, tarih ve edebiyat sahalarındaki çalışmalarla temelleri atılmış ve millet haya­tında din kadar önemli ikinci bir faktör olan milliyet duygusu da önem kazanmaya başlamıştır. Fakat, Osmanlı Devleti’nin siyasî yaklaşımı sebebiyle Türkçülük siyasî bir akım olarak gelişememiş­tir. II. Meşrutiyet’in getirdiği hürriyet ortamı Türkçülüğün örgüt­lenmesine ve Türkçü derneklerin kurulmasına imkân sağlamıştır. Bir yandan dil, tarih ve edebiyat alanındaki çalışmalarla temelleri atılan kültürel Türkçülük, diğer yandan Rusya’dan gelen Türk ay­dınlarının savundukları siyasî Türkçülüğün etkisiyle Türklük şuuru sistemli bir hale gelmiştir. Bu şekilde temelleri atılan Türk milliyet­çiliği fikri, II. Meşrutiyet’in getirdiği göreceli hürriyet ortamı içinde belli cemiyet ve dergiler etrafında canlanmaya ve teşkilatlanmaya başlamıştır. Gelişen iç ve dış olaylara bağlı olarak milliyetçilik git­tikçe güçlenen bir siyasî akım haline gelmiştir.14

Meşrutiyet’in ikinci defa ilanı sonrası gelişen iç ve dış siyasî gelişmelere paralel olarak İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin öncülü­ğünde toplumun bünyesinde ve sosyal hayatında gerek siyasî, kül­türel alanlarda ve gerekse eğitimle ilgili konularda bir değişim ya­ratma çabası içerisinde olunduğu görülür. 1911 tarihinden sonra milliyetçilik prensibi batılılaşma yönünde gelişmiş ve buna bağlı olarak eğitim meselesi ön plana çıkmıştır. Kadın meselesi ise millî bir iktisat ve kültür meselesi olarak ele alınmıştır.15 Örgütlü bir top­lum oluşturmak ve sosyal dayanışmayı bütün ülke genelinde yay­gınlaştırmak gayretleri içerisinde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin

14 Sarınay, age, s.103-104.15 II. Meşrutiyet döneminde kadının durumu hakkında bkz. Şefika Kurnaz, II.

Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, İstanbul, 1996.

kontrolü ve yönlendirmesi altında yardım cemiyetleri kurulmuş­tur.16

İttihat ve Terakki Cemiyeti, Türkçü ve milliyetçi aksiyon programı gereğince 1913 yılından itibaren iktidar partisi sıfatı ile sosyal, iktisadî ve hukukî sahalarda faaliyet için organlar teşkiline önem vermiştir. Cemiyetin bu sahalardaki faaliyeti milliyetçi ge­lişme seyrini takip etmiş, milliyetçilik prensibi batılılaşmak ve hatta laikleşmek ile aynı manada alınmıştır. Türk unsurunun millî şuura sahip olması gayesiyle 1913 senesinden itibaren bu fikirler tatbike başlanmıştır.17 Bu sahalarda Cemiyet iç tüzüğünün şartları dahilin­de muhtelif meslek, kültür ve spor teşekkülleri kurulmuştur. Milli­yetçilik müfredatı, kurulan bu cemiyetlerin de gayesini teşkil et- mektedir.18 Türk Ocaklarını bu bağlamda değerlendirmek yerinde olacaktır. Ayrıca “Türk Gücü Derneği” adlı spor derneği yaptığı faa­liyetler ile bu durumun canlı bir göstergesidir.

Bilindiği gibi 16 Ağustos 1909 tarihli Cemiyetler Kanunu 28 Ağustos 1909 gün ve 310 numaralı Takvim-i Vekayi'de yayınlan­mıştır. II. Meşrutiyetin ilanı ile başlayan cemiyetleşme sürecinde daha önce kurulmuş olan cemiyetlerin varlığına rağmen denilebilir ki çok cemiyetli bir sosyal hayat başlamıştır. Siyasî, edebi, meslekî sosyal gruplaşmalar gibi modern anlamda cemiyetleşme süreci Meş­rutiyetin ilanına bağlı olarak kendisini hissettirmiş ve bu dönemde birçok dernek kurulmuştur. İstanbul'da merkezi bulunan siyasî, ik­tisâdi ve yardım dernekleri ülke genelinde hızla yaygınlaşmaya baş­lamıştır. Bu cemiyetlerden çalışma alanımıza girenler hakkında ba­zı kısa bilgiler verelim.

16 Tarık Zafer Tunaya, Hürriyetin İlânı İkinci Meşrutiyetin Siyasî Hayatına Bakışlar, İstanbul, 1959, s.50-51.

17 Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul, 1952, s.201-202.

18 Tunaya, age, s.203.

Türk Derneği: II. Meşrutiyet öncesinde dil, tarih ve edebiyat alanındaki çalışmalarla kültürel temelleri atılmış olan Türk Milli­yetçiliği fikri, Meşrutiyet sonrası belirli dergi ve dernekler etrafında teşkilatlanmaya başlamış böylece Türkçü fikirler bir siyasî akım olarak gittikçe güçlenmişti. Osmanlı siyasî hayatında teşkilatlanan derneklerden ilki olan “Türk Derneği” 25 Aralık 1908 tarihinde İs­tanbul'da kurulmuştur. Yusuf Akçura, Necip Asım ve Veled Çele- bi'nin öncülüğünde Ahmet Hikmet, Korkmazoğlu Celal, Akyiğitzâde Musa ile Fuad Raif Bey derneğin kurucuları arasında­dır.19 İlk şubesi Rusçuk'ta, ikinci şubesi İzmir'de açılan Türk Derne- ği’nin üçüncü şubesi Kastamonu'da açılmıştır.

Türk Yurdu Cemiyeti: Mehmet Emin (Yurdakul)’un öncülü­ğünde Ahmet Hikmet (Müftüoğlu), Ahmet (Ağaoğlu), Hüseyinzâde Ali, Dr. Akil Muhtar (Özden), Akçuraoğlu Yusuf Beyler tarafından 31 Ağustos 1911’de kurulmuştur. Derneğin amacı Nizamnamesinin dördüncü maddesinde şöyle belirtilmektedir: “Türk çocuklarına mahsus bir pansiyon açacak ve Türklerin zekâ ve irfanca seviyesi­nin yükselmesine varidat ve teşebbüs sahibi olmalarına hizmet et­mek üzere bir gazete çıkaracaktır.” Bu cemiyet Türk Ocakları’nın kuruluş hazırlıklarının yapıldığı bir zamanda ortaya çıktığı için cemiyet olarak fazla bir varlık gösterememiş kurucuları Türk Ocak­ları içinde yer almıştır.20 Dernek olarak faaliyette bulunan Türk Yurdu Cemiyeti daha sonra Türk Ocakları’nın yayın organı olacak olan Türk Yurdu dergisini çıkarmıştır. Derneğin çıkarmış olduğu bu dergi, Türk milliyetçiliğinin gelişmesinde, sistemleşmesinde ve toplumun geneline yayılmasında çok önemli bir etkiye sahip ol­muştur.

Türk Yurdu dergisinin imtiyazını Şâir Mehmet Emin (Yurda­kul) üzerine almış olmasına rağmen onun 1911 yılı Ağustosu’nda

19 Sarınay, age, s.94 - 95.20 Sarınay, age, s.124.

Erzurum Valisi olması üzerine derginin imtiyazı ve müdürlüğü Akçuraoğlu Yusuf a devretmiş ve ilk nüshadan itibaren dergiyi Yu­suf Akçura çıkarmıştır.21 30 Kasım 1911 günü yayımlanan ilk sayı­sında Türk Yurdu’nun amacı şöyle açıklanmıştır: “...Türklüğe hiz­met etmek, Türklere faide dokundurmak istiyoruz. Maksadımız işte budur. Maksada erişmek için hangi yollardan yürüyeceğimizi, mecmuamızın mündericâtı göstereceğinden mesleğimizin teşrihini fazla buluyoruz. Tanrı yardımcımız olsun.” Türk Yurdu’na Ahmet Ağaoğlu, Hüseyinzade Ali gibi Rusya’dan Osmanlı İmparatorlu- ğu’na gelen Türkçüler; 1917 Eylülünden sonra dergiyi yönetecek olan Celal Sahir, Fuat Köprülü, Halide Edip, Aka Gündüz, Ispartalı Hakkı, 1912’den sonra Selanik’ten İstanbul’a gelen Ziya Gökalp, Ali Canip (Yöntem), Ömer Seyfeddin gibi yazarlar katkıda bulunmuş-tur.22

Türk Yurdu dergisi kadrosu Türkçülük fikrine halkçı bir muhteva kazandırılmasında ve millî iktisat fikrinin oluşmasında öncülük ederek çağdaşlaşmayı Türkler için bir hayat meselesi ola­rak kabul ediyordu. Ayrıca mümkün olduğu kadar Türklerin çoğu tarafından anlaşılabilecek sade bir Türkçeyi savunuyor ve kullanı­yordu. Diğer taraftan eğitimin modernleşmesi, kadın haklarının ge­liştirilmesi, Türklerin kültürel manada birliğine önem vermesi, her sahada millî konuları ele almasıyla, bütün Türklerce makbul olabi­lecek bir ideal yaratmaya çalışıyordu.23

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin henüz Osmanlıcılık fikrini savunduğu bir dönemde yayına başlayan Türk Yurdu’nun etkisi

21 Akçura, age, s.201.22 Füsun Üstel, İmparatorluktan-Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocak­

ları 1912-1931, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997, s.43-46. Ayrıca bakınız. Yusuf Bayraktutan, Türk Fikir Tarihinde Modernleşme, Milliyetçilik ve Türk Ocakları (1912-1931), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996, s.110- 115.

23 Sarınay, age, s.128.

imparatorluk sınırları dışına taşmış ve Türk milliyetçiliğinin teşki­latlanması aşamasında büyük katkı sağlamıştır. Türk Yurdu Cemi­yeti, Türk Ocağı’nın kurulma girişimlerinin başladığı bir dönemde faaliyetlerine başladığı için uzun ömürlü olmamış ve Türk Oca- ğı’nın kuruluşu ile tüm üyeler yeni kurulan bu derneğe geçmiştir. Türk Yurdu dergisi de Türk Ocakları’nın yayın organı olarak faali­yete devam etmiştir.

Genç Kalemler: Türkçülük hareketinde ve milliyetçiliğin olu­şumunda etkili olan Türk Derneği’ne paralel olarak Selanik’te faali­yette bulunmaya başlayan Genç Kalemler dergisi dilde Türkçülük hareketinin önemli bir basamağını oluşturmaktadır. Genç Kalemler dergisi, ilk olarak Manastır’da ünlü İttihatçı Dr. Nazım’ın yeğenleri Hüsnü ve Hamit adlı iki genç tarafından Hüsn ve Şiir adıyla çıkma­ya başlamıştır. Fakat derginin siyasî konulara fazla yer vermemesi ve adının da fazla romantik bulunması sebebiyle Âkil Koyuncu’nun teklifi ile Hüsn ve Şiir adı Genç Kalemler olarak değiştirilmiştir.24

Genç Kalemler hareketinin amacı yazı dilini sadeleştirmek ve halk diline önem vererek “Yeni Lisan” hareketinin gerçekleşmesini temin etmekti. Hareketin adı Yeni Lisan olmakla beraber gerçekleş­tirilen bütün çabalar sadece dilin sadeleştirilmesi gerekliliği üzerin­de yoğunlaşmamaktaydı. Millî bir edebiyat oluşturmak için millî bir dil politikası geliştirilmesi düşüncesiyle yola çıkan bu hareketin önderleri dilin edebiyattan, edebiyatında dilden ayrı düşünüleme­yeceğinin bilincindeydiler. Bu bilince sahip Ali Canip, Ömer Seyfeddin ve Ziya Gökalp hareketin önderliğini ve birleştiriciliğini üstlenmişlerdir.

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin himayesini de sağlayan Genç Kalemler dergisi, Ali Canip’in yönetime geçmesi ile 11 Nisan 1911’den itibaren 15 günde bir Perşembe günleri yayımlanmaya başlamış ve derginin şekline paralel olarak yazar kadrosu ve muh­

24 Hüseyin Çelik; “Genç Kalemler”, İslam Ansiklopedisi, Cilt:14, s.21.

tevası da genişlemiştir. Ali Canip, Ömer Seyfeddin, Ziya Gökalp ile birlikte Kazım Nami (Duru), Âkil Koyuncu, Aka Gündüz, Hakkı Sühâ, Celal Sâhir, Mehmet Ali Tevfik de yazılar yazarak Türk dili­nin kendine özgü millî bir karakter kazanmasına ve millî edebiya­tın oluşmasına katkı sağlamıştır. Ömer Seyfeddin “Yeni Lisan” adlı makalesinde dili, bir milletin varlığının, yükselmesinin ve kendini kabul ettirmesinin temel unsuru olarak görmektedir. Ömer Seyfeddin asrın “intizam ve terakkî asrı” olduğunu ısrarla belirt­mekte terakkinin sağlanması için de “umumî ve millî bir lisanın” şart olduğunu vurgulamaktaydı.25

Genç Kalemler’de ağırlıklı olarak Türkçenin sadeleştirilmesi ve edebiyat yazılarına yer verilmesine karşın pek çok makalede milliyetçilik yapma dil akımının dışına taşmıştır. Dil sadece bir edebiyat sorunu olarak görülmemiş, dilin milletleri birbirine bağla­yan bir unsur olduğuna vurgu yapılmıştır. Ziya Gökalp, “Vatan ne Türkiyedir Türklere ne Türkistan, Vatan büyük ve müebbet bir ül­kedir Turan.” dizeleriyle Osmanlı Devleti’nin bunalımlı son dö­nemlerinde Türk gençleri üzerinde büyük ve etkili tesirler bırak­mıştır. Ayrıca en önemli makalesi olan Yeni Hayat ve Kıymetler adlı yazısında Yeni Hayat’ı siyasî inkılâbı sosyal bir inkılâpla ta­mamlayacak ilkeler bütünü ve eski hayata alternatif bir model ola­rak görmüştür.26

Genç Kalemler çatısı altında toplanan yazarların çoğu Os­manlıcılık düşüncesini devam ettirmişlerdir. Onlar, Osmanlı İmpa­ratorluğumun içinde bulunduğu durumdan kurtulmasını dilin sade­leşmesi yoluyla takip edilmesi gereken kültür milliyetçiliğinde görmüşlerdir. Balkan Savaşları sonunda Selanik’in de elden çıkması üzerine Genç Kalemler kadrosu İstanbul’a gelerek Türk Yurdu ve Türk Ocağı kadrosuna dâhil olmuşlardır.

25 Sarınay, age, s.115.26 Sarınay, age, s.115-116.

Türk Ocakları: II. Meşrutiyet’in ilanından sonra meydana ge­len iç ve dış olaylar Osmanlı Devleti’nin en bunalımlı safhalarını oluşturmaktadır. Bu dönemde Avusturya Bosna-Hersek’i ilhak et­miş, Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiş, 31 Mart Vakası ve Trab- lusgarp Savaşı gibi büyük çaptaki kayıplar ve olaylar Osmanlı Dev- leti’nin bünyesinde kapanması zor yaralara yol açmıştır. Diğer yan­dan İttihat ve Terakki’nin “İttihad-ı Anasır” politikasına rağmen imparatorluk içinde ayrılıkçı ayaklanmaların başı alınamamış, gayri Türk unsurlar arasında millî bağımsızlık hareketleri büyük boyutla­ra ulaşmıştır. Rumlar, Ermeniler ve Bulgarlar oluşturdukları gizli dernekler vasıtası ile İmparatorluktan ayrılma ve bağımsızlıklarını elde etme planlarını artık aleni bir şekilde uygulamaya başlamışlar­dı. Her milletin bir faaliyet içinde olduğu bu dönemde Osmanlı Devleti’nin hakim unsuru Türkler arasında bir millî şuur oluşma­mıştı. Türkler millî bir ideal etrafında birleşememişlerdi. Bu alanda ilk faaliyetler II. Meşrutiyet’in ilanından sonra gerçekleşmiş ve çe­şitli dernek ve dergiler etrafında birleşen gruplar oluşmaya başla­mıştır. Ortaya çıkan bu dernek ve dergiler uzun ömürlü olamamış ve Osmanlıcı bir ideolojiden de yeteri kadar uzaklaşamamışlardır. Aynı zamanda dönemin iktidar partisi İttihat ve Terakki’nin de baş­langıçta Osmanlıcı bir çizgide olması Türklük bilincinin oluşmasını geciktirmiştir. Bu dönemde, Türk Ocaklar’ı millî varlığı tehlikede gören Osmanlı Devleti’nin kurtarılmasından çok Türklüğün gelece­ğini düşünen Türk gençleri ve aydınlarının teşkil ettiği bir cemiyet olarak dikkati çekmektedir.

Türk Ocağı’nın kuruluşu ile ilgili çalışmalar Türkçülüğün ya­yıldığı en uygun ortamlardan biri olan Askeri Tıbbiye öğrencileri arasında başlamıştır. Askeri Tıbbiye’de Türklerin de sosyal alanlar­da diğer unsurlardan geri kalmaması için faaliyet göstermek üzere Türk gençlerini millî birlik etrafında faaliyete geçirme fikri, bu okulun öğrencilerinden Hüseyin Haşim (Çinilili) ve Hüseyin

(Baydur)’dan gelmiştir.27 Bu fikirlerle yola çıkan Askeri Tıbbiye öğ­rencileri okullarında yapmış oldukları toplantılarla düşüncelerini olgunlaştırmaya çalışmışlardır. Yalnız okulda bu çeşit düşüncelere karşı bir tutum bulunmaktaydı. Yapılan toplantılar sonunda her sı­nıftan yirmide bir oranında temsilci delegeler seçilerek başkanlığı­na da Dr. Fuat Sabit getirilmiştir. Seçilen temsilcilerin isimleri şun­lardır: Mahmut, Refet, Haşim, Celal, Behçet, Hüseyin Fikret, Hüse­yin Cahit (Baydur), Muhsin, Neşet, Lütfi, Süleyman ve Habib Efen­diler.28 Tunaya ek olarak Edhem, Remzi, Osman, Hüseyin Baki, Tevfik Fikret, Osman Senai Beyin isimlerini de vermektedir.29

İstanbul’da Fransızca olarak yayınlanmakta olan Jön Türk ga­zetesinde Celal Nuri “Parlak muvaffakıyetleri ile gözleri kamaştır­makta olan Millî Donanma Cemiyeti gibi kavmî bir Türk Maarif Cemiyeti teşkil etmek” fikrini ortaya atmış, Tanin gazetesi de bu fikre katılmıştır. Bu fikirden ilham alan Askeri Tıbbiye öğrencileri Dr. Fuat Sabit’in başkanlığında toplanarak bir çalışma programı ha­zırlamışlardı. Buna göre; Tıbbıyeliler arasındaki tesanüdü yükselt­mek, fakat gayeyi tehlikeye düşürmemek için siyasetten çekin­mek... Umumi efkâr milliyetperverlik cereyanını pek hoş karşıla­mayabilir. Yurdda Osmanlıcılık ve İslam siyaseti oldukça kök sal­mıştır. Binaenaleyh bu cereyanı doğrudan doğruya açıp açmamakta bir tehlike var mıdır? Yok mudur? Bu hususta memleketin ileri ge­lenlerinin fikirleri sorulacaktı. Donanma Cemiyeti gibi teşkilat ya­pılarak mektep açmak için para toplanacağından umumun emniye­tini kazanmak lazımdı. Bu hususta emniyet ve itimadla yürüyebil­mek için memleketin tanınmış şahsiyetlerinin himayeleri rica olu­nacaktı. Bu esaslar dâhilinde Askeri Tıbbiye 3. sınıf temsilcilerin­den Hüseyin Baydur tarafından 11 Mayıs 1911 tarihinde bir beyan­

27 Hasan Ferit Cansever, “ Türk Ocağı’nın Doğuşundaki Sebep ve Saikler”, Türk Yurdu, Ankara, 1995 s. 8-10.

28 Akçura, age, s.206.29 Tunaya, age, s.458.

name kaleme alınmıştır. Bu beyannameyi kendilerine yardımı do­kunacağına inandıkları devrin ileri gelen şahsiyetlerine sunmaya başlamışlardır. “190 Tıbbiyeli Türk Evladı” imzası taşıyan bu mek­tuplardan biri de Yusuf Akçura’ya gönderilmiştir. Akçura bu konu­da şunları yazmaktadır: “Efendimiz, Türk ırkının maarif ve mektep­lerine hizmet ederek, içtimai geleceğini temin emeliyle toplanmış 190 tıbbıyeli namına zat-ı âlilerine müracaat eyliyoruz. Maksadımız arzedeceğimiz şeylere dair hakimane ve edibane fikirlerini öğren­mektir.” Bu şekilde başlayan mektup “Türk kavminin hayat-ı inkı­raz yaşadığını” söyleyerek buna “Seleflerimiz gibi lakayd kalamaya­cağımızı” belirttikten sonra, “Hayatın ebedi bir mücadele olduğuna ve bu mücadele muvaffakiyetin en büyük şartı, maarif ve mekteple­rin galebesi” olduğuna hükmediyordu. Daha sonra bu tıbbıyeli gençler kendilerinin “Tekâmül kanununa riayet fikrinde ısrarlı” olacaklarını da ifade ederek, “Ziraat, ticaret ve sanayi ile kazanılmış bir içtimaî hâkimiyeti, kuru bir siyasî hâkimiyete tercih ettiklerini” açıklıyor ve bu fikirlerini şöyle bir temenni ile tamamlıyorlardı; “Nesl-i müstakbelimiz, miskinliği günah, faaliyeti ibadet bilsin! Müteşebbis, kuvvetli ve servet sahibi olsun!”

Bu emellerin gerçekleşmesi için, “Her türlü fırka ihtilafları­nın fevkinde, her türlü siyaset dağdağalarının haricinde yeni bir ce­reyan doğmasına lüzum görüyorlar ve bu cereyanı doğurmak için de Donama Cemiyeti kadar geniş, sırf millî ve sosyal bir cemiyet meydana getirmek gerektiği üzerinde duyuruyorlardı.” Bu cemiyet, gelecekte Anadolu’da, Rumeli’de ve hatta Türk bulunan diğer memleketlerde şubeler açacak, ziraat, ticaret ve sanayi mektepleri kuracaktı. Bu cemiyet, tanınmış ve muktedir zatların nezaretleri altında idare edilecekti. Mektup şöyle bitiyordu: “Böyle bir cemiye­tin temel taşlarını yüksek mekteplere devam eden Türk gencinin maddî manevî fedakârlıklarıyla atacağız. Bu babtaki hakimane ve edibane görüşlerinizi öğrenmek istediğimizi bildirir ve ilmî ve fiili

işbirliğinde bulunmalarını ısrarla temenni eyleriz, efendimiz. 190 Tıbbiyeli Türk evladı”30

Tıbbiyelilerin aralarından seçmiş oldukları temsilci heyetleri beyanname ile birlikte devrin ileri gelen kişilerini gezmeye başla­mıştır. Bunlardan Tanin gazetesi sahibi Hüseyin Cahit (Yalçın) dü­şünceyi olumlu karşılamış ve çalışmaları maddî olarak destekleye­ceğini vaad ederek bu vaadini de elli altın bağışlayarak gerçekleş- tirmiştir.31 Ziyaret ettikleri birçok kişinin olumlu görüşlerini alan heyet görüşlerine başvurmak amacıyla Mehmet Emin’i ziyaret et­mişlerdir. Bu sırada Mehmet Emin’in evinde Yusuf Akçura ve Rıza Tevfik ile karşılaşmışlardır. Ahmet Ferit’in evinde de öğrencilerin olduğunun duyulması üzerine onun evine gidilerek dört öğrenci ve sekiz aydının bulunduğu ilk toplantı gerçekleştirilmiş ve Ahmet Fe­rit’in sunmuş oluğu şu öneri oy birliği ile kabul edilmiştir: Bir kulüp kurulacak, Türk gençleri bu grupta toplanacak, onlara Türklük duygusu kazandırılacak, daha sonrada halk uyandırılacaktı. Konfe­ranslar düzenlemek, kitap ve broşürler yayınlamak, Türk öğrencile­rinin okuduğu okullara maddî ve manevî yardım sağlamak ve mümkün olursa bir takım yeni okullar açmak gerekliydi.32

Askeri Tıbbiye öğrencilerinin ileri gelen kişilerle gerçekleş­tirdikleri görüşmeler ve yukarıda belirtilen toplantıdan sonra 20 Haziran 1911 tarihinde Ahmet Ferit’in evinde ikinci toplantı ger­çekleştirilmiştir. 20 Haziran günü gerçekleştirilen bu toplantıya Askeri Tıbbıyeli 231 öğrenciyi temsilen Hüseyin Fikret ve Remzi Osman33 ile Mehmet Emin, Akçuraoğlu Yusuf, Mehmet Ali Tevfik,

30 Cansever, age, s.24-25., Sarınay, age, s.138.31 Sarınay, age, s.138-139.32 Masami Arai, Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, (Çeviren: Tansel Demi-

rel), İletişim Yayınları, İstanbul, 2003, s.114.33 Üstel, age, s.55.

Emin Bülend, Eczacı Fuat Sabit ve Ağaoğlu Ahmet katılmıştır.34 Yapılan toplantı sonunda kurulacak olan bu derneğe Dr. Fuat Sa- bit’in önerisi ile Türk Ocağı ismi verilmiştir. Ayrıca toplantıda ilk nizamname müsveddeleri de kaleme alınmış, fiili kuruluşu gerçek­leştirilen derneğin öğrenci temsilcilerinin yanı sıra, Mehmet Emin, Ahmet Ferit, Ahmet Ağaoğlu, Dr. Fuat Sabit derneğin kurucuları olarak belirlenmiştir. Geçici idare heyetinin başkanlığına Mehmet Emin, ikinci başkanlığa Yusuf Akçura, kâtipliğe Mehmet Ali Tevfik ve veznedarlığa ise Dr. Fuat Sabit seçilmiştir.35

Türk Ocakları’nın resmî olarak kuruluşu ocağın mesul mu­rahhaslarından Kâhya Emin Ağaoğlu Halis Turgut imzası ile 18 Mart 1912’de Tanin gazetesinde yayınlanan şu cümlelerle duyu­rulmuştur: “Bimenihil kerim teşekkül eden Türk Ocağı’nın hükü­metten müsaadesinin istihsal edildiği ilan olunur.”36 Resmi kurulu­şunu gerçekleştiren Türk Ocakları’nın ilk idare heyeti ise şun isim­lerden oluşmuştur: Reis Ahmet Ferit Tek, İkinci Reis Yusuf Akçura, Umumi kâtip Mehmet Ali Tevfik, Veznedar Dr. Fuat Sabit.37

Türk Ocakları kuruluşundan kısa bir süre sonra bir sarsıntı geçirmiştir. Balkan Savaşları’nın kaybedilmesi sonucu Türk milli­yetçiliğine karşı olan birtakım gruplar Türk Ocakları’nı Osmanlının çeşitli unsurları arasına ayrılık tohumları ekmekle suçlamışlardır. Ocak bu dönemde maddî sıkıntılarla uğraşırken bir de buna Ocak Reisi Ahmet Ferit’in Ahrar Fırkası’nı kurmak amacıyla istifası ekle­nince Türk Ocakları daha faaliyete geçmeden kapanma noktasına gelmiştir.38 Ocaklı gençlerin çabaları neticesinde çeşitli istişare top­

34 Kenan Akyüz, “Türk Ocakları”, Belleten, Cilt: I, Sayı:196, (Nisan 1986), s.202.

35 Akçura, age, s.206. Tunaya, age, s.458. Sarınay, age, s.141.36 İbrahim Karaer, Türk Ocakları (1912-1931), Türk Yurdu Neşriyatı, Ankara,

1992, s.1837 Tunaya, age, s.458.38 Üstel, age, s.57. Sarınay, age, s.143-144.

lantıları düzenlenmiş ve ocağa yeni kayıt yaptırmış olan Hamdullah Suphi başkan namzedi gösterilmiştir. Türk Ocağı’ndan ayrılmaların olması sebebiyle yapılan olağanüstü kongrede (18 Mayıs 1913) Hamdullah Suphi çoğunluğun oyunu alarak başkan seçilmiştir. Bal­kan Savaşları’nın kaybedilmesi ve imparatorluktan Balkanların kopması ile buradan Osmanlı ülkesine binlerce Türk göç etmiştir. Bu durumda Türkün birlik ve beraberlik içinde olması gerekliliğini perçinlemiştir. Hatta öyle ki Osmanlıcı bir politika sergileyen İtti­hat ve Terakki Partisi dahi bu siyasetinden vazgeçerek Türkçü bir seyir içine girmiş, ileri gelenlerinden Enver Bey ve Dr. Nazım ocağa maddî yardımda bulunmuşlardır. Mehmet Reşat dahi Türk Oca- ğı’na 5000 altın maddi yardımda bulunmuştur.39

Hamdullah Suphi’nin başkanlığa gelmesinden sonra hızlı bir teşkilatlanma sürecine giren Türk Ocakları İstanbul dışında çeşitli il merkezlerinde şubeler açmıştır. Türk Ocakları’nın 1918 yılında İs­tanbul’da toplanan kongresinde İstanbul ve vilayetlerde aynı ni­zamname üzerine çalışan 35 Türk Ocağı’nın mevcut olduğu bilin- mektedir.40

Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesi sebebiyle uzun süre kongresini gerçekleştiremeyen Türk Ocakları 14 Haziran 1918’de bir kongre akdetmiştir. Savaş sebebiyle kongreye katılım az olmuş­tur. Kongrede nizamname değişikliği üzerinde durulmuş ve bu ko­nu ile ilgili olarak bir komisyon oluşturulmuş, gerekli incelemelerin yapılması için kongreye iki hafta ara verilmiştir. 28 Haziran’da tek­rar toplanan kongrede, Türk kadınının da Ocağa üye kabul edilmesi ile ilgili nizamname değişikliği delegeler tarafından kabul edilmiş­tir. Ayrıca bir hars ve ilim heyeti oluşturma kararı alınmış ve bu heyete yardımcı encümenler oluşturulmuştur. Bu doğrultuda Türk­çülük ve Matbuat, Türk Gücü, Köy Teşkilatı, Bakım, Neşriyat ve

39 Türk Ocaklarını Tanıyalım, Ankara, 1995, s.10.40 Sarınay, age, s.149.

Sanayi Encümenleri oluşturulmuştur.41 1918’de yapılan kongrede seçilen idare heyeti istifa etmiş ve ocak bir süre yedek üyeler tara­fından yönetilmiştir. Ocağın son kongresi 18 Ekim-1 Kasım 1919’da İstanbul Darülfünun konferans salonunda yapılmıştır. Bu son kong­rede Hamdullah Suphi yeniden Türk Ocaklarının başkanlığına geti­rilmiştir.42

II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e giden süreçte Osmanlı ülke­sinde meydana gelen gelişmeler tabii olarak Kastamonu’da da hissesilmiştir. Kastamonu’da bu süre içerisinde pek çok cemiyet ku­rulmuş ve faaliyet göstermiştir. II. Meşrutiyet döneminde Kastamo­nu’da Türk Derneği’nin kurulması bir öncülük olarak değerlendi­rildiği zaman Türk Ocağı’nın neden kurulamadığı sorusu zihinleri meşgul etmektedir. Bu çerçevede 1923 yılında Kastamonu ve bazı ilçelerinde Türk Ocaklarının teşkilatlanmaya başlaması konusuna geçmeden evvel Kastamonu’daki çeşitli dernekler ve faaliyetleri bağlamında tarihi arka plana bir bakalım.

Bilindiği gibi 16 Ağustos 1909 tarihli Cemiyetler Kanunu 28 Ağustos 1909 gün ve 310 numaralı Takvim-i Vekayi'de yayınlan­mıştır. Cemiyetleşme sürecinde İstanbul'da merkezi bulunan siyasî, iktisâdi ve yardım derneklerin ülke genelinde hızla yaygınlaşması­na paralel olarak Kastamonu'da da şubeleşmeye gittikleri anlaşıl­maktadır. Bu derneklerden bazıları şunlardır:

Türk Derneği: Kastamonu’da ilk kurulan derneklerden birisi Türk Derneği olmuştur. II. Meşrutiyet döneminde Türklük kavramı çerçevesinde dil ve ilmî çalışmalar etrafında teşkilatlanan dernek­lerden ilki olan “Türk Derneği” 25 Aralık 1908 tarihinde İstan­bul'da kurulmuştur. Yusuf Akçura, Necip Asım ve Veled Çelebi'nin öncülüğünde Ahmet Hikmet, Korkmazoğlu Celal, Akyiğitzâde Mu­

41 Tunaya, age, s.461.42 Sarınay, age, s.152.

sa ile Fuad Raif Bey derneğin kurucuları arasındadır.43 İlk şubesi Rusçuk'ta, ikinci şubesi İzmir'de açılan Türk Derneği’nin üçüncü şubesi Kastamonu'da açılmıştır. Kastamonu'da İstinaf Mahkemesi Başkanı Ali Rıza Bey derneğin şube başkanlığını yapmıştır. Kasta­monu Türk Derneği, Genel Merkezin birinci kuruluş yıldönümü olan 25 Aralık 1909 tarihinde kurulmuştur.44

Türk Gücü Derneği: Türk Ocaklarının fiili olarak yürüttüğü faaliyetlerden birisi de bünyesinde çeşitli dernekler kurması veya benzer amaçlar doğrultusunda kurulmuş olan derneklerle işbirliği yapmasıdır. Bunlar içinde önemlileri; Türk Gücü Derneği, Köycüler Cemiyeti, Türk Bilgi Derneği, İhtiyat Zabitleri Teavün Cemiyeti ve Darülfünun Talebe Cemiyeti gibi derneklerdir.45 Yukarıda ifade edildiği gibi Türk Ocağı'na 20 yaşını bitirenler üye olabildiği için daha genç yaşta olanların faaliyet yürütebilmesi adına Türk Gücü adlı dernek kurulmuştur. İstanbul Türk Ocağı binasında 14 Mart 1913 tarihinde kurulan Türk Gücü; Edirne, Tekirdağ, Bursa, Kütah­ya, Balıkesir, Çanakkale, Konya, Ankara, Samsun, Erzurum, Antep, Trabzon, Kastamonu, Urfa ve Adana gibi vilayetlerde başta olmak üzere 26 şube açarak faaliyet göstermiştir.46

Türk Gücü Derneği Kastamonu Şubesi 5 Aralık 1913 (22 Teş- rin-i sani 1329) tarihinde Yeni Çarşı mevkiinde bulunan güç binası önünde resmi açılışını yapmıştır. Köroğlu gazetesi, derneğin açılı­şından şu şekilde bahsetmektedir: “...Türk Gücü bilhassa memleke­tin gençlik bünyesini yüze götürmek, mücadele-i hayatta metin mevzulara ve bu nisbette fikren ve ahlâken azim ve teşebbüse malik kafalarla yükselen gençler yetiştirmek özlediği için kendini bilen

43 Sarınay, age, s.94 - 95.44 Ali Rıza Bey’e “Bitikçi Ali Rıza” da denmektedir. Kamil Oktay, “Ahmet Ta­

lât Onay-Nasıl Türkçü Oldum”, Duygu, Yıl:1, Sayı:9, (Haziran 1997), s.18.45 Sarınay, age, s.155.46 Geniş bilgi için bkz. Sarınay, age, s.154-157.

vatandaşlarımızın, delikanlılarımızın bundan dolayı uhdelerine dü­şen vazifeleri zikretmeyi zâid addederiz...”47

Türk Gücü Kastamonu Şubesi açıldıktan sonra kayıt kabul iş­lemi sırasında çok ilgi görmüş, öğrenciler bir iki satırlık dilekçelerle Türk Gücü’ne kaydolmak için başvurmuşlardır. Köroğlu gazetesinin ise bu dilekçeleri yayınlayarak gücün faaliyelerine destek olduğu görülmektedir.48 Türk Gücü özellikle Birinci Dünya Savaşı yılları başında sportif faaliyetler ile dikkati çekerken49 1914-1915 yılların­da "Ergenekon Bayramı" olarak Nevruz Bayramı kutlamalarına ön­cülük etmiştir. Köroğlu gazetesinde bu kutlamalar için 1914 yılında “Millî Bir Bayram”, 1915 yılında ise “Kastamonu'da Ergenekon Bay­ramı” başlıkları kullanılmıştır.50

Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Millîye Cemiyeti: İkinci Meşrutiyet döneminde Osmanlı donanmasının yenileştirilmesi ça­lışmaları içerisinde salt devlet bütçesi imkânlarının yeterli görül­memesi üzerine yardım komisyonları oluşturularak kampanyalar başlatılmış ve bu yardımları organize etmek üzere “Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Millîye Cemiyeti” adı altında İstanbul'da Temmuz 1909 tarihinde bir cemiyet kurulmuştur.51 Tanin ve Ter- cüman-ı Hakikat gazeteleri yardım amacıyla kampanyalar açmış Kastamonu'da da Köroğlu gazetesi aynı amaçla bu çalışmalara ka­

47 Köroğlu, Yıl:5, Nu:235, (20 Teşrin-i sani 1329), s.3. Türk Gücü Cemiyeti Umûmi Nizamnamesi için bkz. Köroğlu, Yıl:5, Nu:236, (27 Teşrin-i sani 1329), s. 3-4.

48 Dilekçeler içerisinde Köroğlu gazetesi yazarı ve şairi olan Safranbolu’lu Ta- hir Karauğuz’un da dilekçesi vardır. Köroğlu, Yıl:5, Nu:238, (12 Kanun-ı ev­vel 1329), s.2-3.

49 27 Nisan 1914 tarihinde düzenlenmiş olan güreş turnuvası için, Köroğlu, Yıl:6, Nu:256, (17 Nisan 1330).

50 Köroğlu, Yıl:6, Nu:254, (2 Nisan 1330), s.1-3. Köroğlu, Yıl:7, Nu:306, (2 Ni­san 1331), s.1-2.

51 Mete Tuncay, “Siyasal Tarih 1908-1923”, Türkiye Tarihi, Cilt:4, İstanbul, 1995, s.43.

tılmıştır. Köroğlu gazetesinin 1918 tarihinde kapanışına kadar ce­miyet ve toplanan yardımlara ilişkin haberler yayınlamıştır. Cemi­yet ile ilgili olarak Doktor Fazıl Berki (Tümtürk)'ün makale ve şiir­leri ile Kastamonu havalisinde yaptığı çalışmalar yer almaktadır. Kastamonu, İnebolu, Devrekani ve Tosya'da şubeleri bulunan Do­nanma Cemiyeti'nin Kastamonu delegeliğini ulemadan Hacı Ziya Efendi yapmıştır.52

Kastamonu Himâye-i Fukara Encümîni: İttihat ve Terakki Fırkası Kastamonu milletvekili olan İsmail Mahir'in yardım ve des­teği ile 1912 yılında kurulmuş ve fırkanın Kastamonu kulüplerine bağlı olarak faaliyet göstermiştir. Fakirlere yardımcı olmak amacıy­la kurulmuş olup tüzüğünün birinci maddesinde şu ifadeler bulun­maktadır: “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti Kastamonu merke­zinde mevcut kulüplere merbut olmak ve işbu kulüplerin heyet-i umûmiyesinden intihab edilmek üzere dokuz zattan mürekkep bir Himaye-i Fukara Encümüni teşkil olunmuştur...”53

Hilâl-i Ahmer Cemiyeti: Hilâl-i Ahmer Cemiyeti şubesi Kas­tamonu'da 1912 yılında kurulmuştur. Kastamonu Valisinin başkan­lığında ikinci Reis Namıkzâde Rüştü Bey, Veznedarı Maliye müfet­tişi Ahmet Müfik Bey ve Kâtip olarak seyyar hastaneler genel mü­fettişi Hikmet Süreyya Bey'den müteşekkil heyet idaresi oluşturul­

52 İane-i Bahriye Komisyonu Kastamonu Valisi Hüsnü Bey’in başkanlığında kurulmuştur. Köroğlu, Yıl:1, Nu:40, (3 Eylül 1325), Donanma Cemiyeti’nin programı için, Köroğlu, Yıl:2, Nu:103, ( 25 Teşrin-i sani 1326). İnebolu şube­sinin teşkil edildiği hakkında, Fazıl Berki, “İnebolu Şubesi”, Köroğlu, Yıl:1, Nu:41, (10 Eylül 1325). Fazıl Berki’nin şiirlerine örnek için bkz. Köroğlu, Yıl:1, Nu:46 ve Köroğlu, Yıl:1, Nu:38, (2 Eylül 1909), Cemiyete yapılan yar­dım miktarlarını gösteren çizelge için bkz. Köroğlu, Yıl:8, Nu:367, (9 Hazi­ran 1332). Donanma Cemiyetine Kastamonuluların yaptıkları yardımlara karşılık Donanma İane Madalyası ile ödüllendirilenlerin isimleri içn bkz. Köroğlu, Yıl.8, Nu:389, (10 Teşrin-i sani 1332), s.2.

53 Yirmibir maddeden oluşan tüzük için, Köroğlu, Yıl:4, Nu:157, (22 Mart 1328), s.4.

muştur.54 Kastamonu Hilâl-i Ahmer Kadınlar Şubesi ise 19 Nisan 1915 tarihinde kurulmuştur.55 Derneğin Cide, Daday, İnebolu, Araç, Sinop ve Ayancık’ta şubeleri bulunmaktaydı.56

Gazilere Yardım Cemiyeti: Birinci Dünya Savaşı sırasında başta Çanakkale olmak üzere diğer cephelerde savaşan harp malülü gazilere maddî ve manevî yardım etmek amacıyla 1915 tarihinde kurulmuştur.57

Müzaheret-i Millîye Cemiyeti: Müdafa-i Millîye Cemiyetinin ünvanının değiştirilmesi ile teşkil edilmiştir. “...Terbiye-i millîye itimam ile milletin seviye-i faaliyet-i hayatiyesin-i inkişaf ve takfiye etmek” amacını taşıyan cemiyet tüzüğünün birinci madde­sinde “Merkez-i Umûmiyesi ve merci-i kanuniyesi Dersaadet'te ol­mak üzere ve 19 Kanun-ı sani 1328 tarihinde teşkil eden Müdafa-i Millîye Cemiyeti makamına kaim bulunmak üzere Müzaheret-i Millîye Cemiyeti ünvanıyla bir cemiyet tesis edilmiştir.” şeklinde belirtmektedir.58

Kastamonu Fukaraperver Cemiyeti: Merkezi Kastamonu'da olmak üzere başkanlığını Lütfi Beyin yaptığı cemiyet fakir ve yar­dıma muhtaç olanlara yardım etmek amacıyla 1915 tarihinde ku­rulmuştur.59

54 Köroğlu, Yıl:4, Nu:187, (31 Teşrin-i evvel 1328), s.2.55 Cemiyetin Kastamonu Kadınlar Şubesi; Kastamonu Valisi Reşit Paşa’nın Eşi

başta olmak üzere diğer daire amirlerinin hanımları tarafından kurulmuştur. Ayrıca yardım miktarlarını gösterir çizelge için bkz. Köroğlu, Yıl:7, Nu:310, (30 Nisan 1331) s.4.

56 İlçelerdeki şubeleri için bkz. Köroğlu, Yıl:7, Nu:306, (2 Nisan 1331), s.3.57 Köroğlu, Yıl:7, Nu:315, (4 Haziran 1331), s.2 ve Köroğlu, Yıl:9, Nu:412, (3

Mayıs 1333), s.2.58 Cemiyetin Nizamnamesi için bkz. Köroğlu, Yıl:5, Nu:219, ( 27 Haziran

1329), s.4.59 Köroğlu, Yıl:7, Nu: 347, (14 Kanun-i sani 1331), s.2 ve Köroğlu, Yıl:8,

Nu:372, ( 14 Temmuz 1332), s.2.

İnebolu Fakirler Aç Derneği: Merkezi İnebolu'da olmak üze­re 1917 yılında kurulmuştur. Derneğin amacı İnebolu'da ikamet eden ve dışardan gelen yardıma muhtaç vatandaşlara yemek ver­mektir. Derneğin kurulduğu günlerde günlük dokuzyüz muhtaca yemek verdiği bilinmektedir.60

Kastamonu Osmanlı Hanımları İş Yurdu: İttihat ve Terakki Cemiyeti kadın meselesini millî bir kültür ve iktisat davası olarak ele almıştır.61 Kadının toplumda statüsünün sağlanması ve meselele­ri ile ilgilenmek için Kastamonu Osmanlı Hanımları İş Yurdu, mer­kezi Kastamonu'da olmak üzere 1916 yılında kurulmuştur. Amacı tüzüğünün birinci maddesinde belirtildiği gibi; “Osmanlı hanımla­rına biçki, dikiş ve el işleri öğreterek hanımlarımızı hünerli yapmak ve lüzumunda kendi kendilerine maişetlerini temin edebilecek bir seviyeye yükseltmek...” olarak açıklanan cemiyet62 kadınların da mesleki konularda eğitimini üstlenmiştir.63 Kadınların ev ekonomi­sine yapacakları katkılara ek olarak gerektiğinde kendi kendilerine yetebilmeleri konusunda Hanımlar İş Yurdu olarak bir sosyal daya­nışmanın oluşturulması gayretleri ile Kastamonu'da kurulan ilk ka­dın derneğidir.

Esnaf Cemiyetleri: Kastamonu'da çeşitli meslek grupları ara­sında sosyal ve ticâri dayanışmayı sağlamak amacıyla esnaf cemiyet­leri de kurulmuştur. Bu cemiyetlerden bazıları şunlardır: İplikçi, Dokumacı Esnaf Cemiyeti, Ekmekçi, Simitçi Esnaf Cemiyeti, Fes

60 30 Nisan 1333 tarihli heyet idaresi yazısı için Köroğlu, Yıl:9, Nu:413, (10 Mayıs 1333), s.1 ve Köroğlu, Yıl:9, Nu:406, (22 Mart 1333), s.2.

61 Tunaya, age, s.202.62 Yirmidört maddelik nizamnamesi için bkz. Köroğlu, Yıl:8, Nu:391, (24 Teş-

rin-i sani 1332), s.2.63 “Hanımlar İş Yurdu”, Köroğlu, Yıl:9, Nu:414, (17 Mayıs 1333), s.1. Ayrıca

bkz. Şefika Kurnaz, II Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, İstanbul, 1996, s.223.

Kalıpçısı Esnaf Cemiyeti, Urgancı Esnaf Cemiyeti, Bakırcı, Dökme- ci, Kalaycı Esnaf Cemiyeti, Hamamcılar Esnaf Cemiyeti.64

İnebolu Gençler Mahfili: Millî Mücadele döneminde Kasta­monu ve ilçelerinde kurulan dernekler önemli katkılar sağlamıştır. Bunlardan birisi İnebolu Gençler Mahfili’dir. 27 Temmuz 1919’da İnebolu’da kurulmuştur. İnebolu gençlerini bir çatı altında toplayan dernek, gençlerin düşman saldırılarına karşı hazırlıklı olmalarını sağlamak için silâhlı eğitim yaptırmış, yol yapımı, malzeme taşın­ması gibi görevleri üyeleri vasıtasıyla yerine getirmiştir.65

Kastamonu Gençler Kulübü: Bu dernek 24 Ocak 1920’de ku­rulmuştur. 7 Şubat 1920’de Dar’ülkurra Medresesi’nin üst katında bir odada faaliyetlerine başlamıştır. Kulüp amacını nizamnamesin­de: “Gençler arasında tesanüt ve uhuvveti tesis ve temin ile terbiye- i içtimaiye esasât-ı diniye, ahlâkiye, millîye dairesinde tali ve tekâ­mülüne ve memleketin maddi manevi her türlü asri ihtiyacını te­mine çalışmaktır” sözleri ile açıklamıştır.66 Gençler Kulübü Ağustos 1920’de, Memleket Yurdu adını almıştır. Çalışmaları arasında hal­kın aydınlanmasını sağlamak amacı ile konferanslar tertip etmek ve millî davaya maddî destek sağlamak amacıyla konserler düzenle­mek gibi faaliyetler vardır.

Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Kastamonu Şubesi: 1921 yılında Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin Kastamonu’da bir şubesi açılmıştır. Hi- lâl-i Ahmer Cemiyeti Kastamonu Şubesi Heyet-i Merkeziyesi’nin

64 Bu cemiyetlerin idare heyetlerini gösterir liste için bkz. Köroğlu, Yıl:7, Nu:338, (19 Teşrin-i sani 1331), s.4.

65 Açıksözcü Hüsnü, İstiklâl Harbinde Kastamonu, Kastamonu Vilâyet Matbaa­sı, Kastamonu, 1933, s.78-79.

66 Kastamonu Gençler Kulübü Nizamnamesi, Kastamonu Matbaası, Kastamo­nu, 1336, s.2. Söz konusu nizamname Mustafa Gezici ve Tuncay Sakallıoğlu tarafından 26 Kasım- 5 Aralık 2012 tarihleri arasında Kastamonu Belediyesi Hizmet Binası’nda “Belge ve Fotoğraflarla Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Sergisi” adlı sergide teşhir edilmiştir.

belirlenmesinden kısa süre sonra çeşitli yardım kampanyaları dü­zenleyen Cemiyet, faaliyetlerini sinema gösterileri ve sergilerle sürdürmeye devam etmiştir. Kastamonu Havalisi Komutanı Muhit­tin Paşanın hanımının teşebbüsleri ile daha sonra Cemiyetin 21 Ni­san 1921’de kadın kolları kurulmuştur. 25 Kasım 1919 tarihinde ku­rulan “Muallimler Cemiyeti” de, Kastamonu’da Millî Mücadele yıl­larında kurulan önemli derneklerden bir tanesidir. Cemiyetin idare heyeti: Mektep-i Sultanî Müdürü Mehmet Behçet, Darülmuallimin Müdürü Remzi, Medrese Müdürü Zühtü, Sultani öğretmenlerinden Talat ve Hayrettin Beylerden oluşmakta idi. Cemiyet Tekke Al- tı’ndaki eski bir otelde faaliyetlerine başlamıştır. Bütün bu dernek­lere ek olarak İhtiyat Zabitleri Cemiyeti, Kastamonu İlim Derneği, Himaye-i Etfal Cemiyeti, İçki ile Mücadele Cemiyeti, Cide Evlendirme Cemiyeti, Himaye-i Ahlâk Cemiyeti ve İslâm Kadınları Çalıştırma Yuvası67 gibi dernekler kurulmuş ve kendi faaliyet alan­larında hizmet etmişlerdir.68

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Kastamonu Şubesi: Millî Müca­dele döneminde Kastamonu ehemmiyet gösterilen bir vilayet ko­numunda olmuştur.69 Millî Mücadele döneminde ülkenin içerisinde bulunduğu şartlar içerisinde dernekleşme sürecinde millî, siyasî faaliyet yürüten cemiyetler ağırlıklı olmuştur. Bu bağlamda Müda- faa-i Hukuk Cemiyeti Kastamonu Şubesi teşkilatlanmıştır. Vali İb­rahim Beyin tutuklanarak Bekirağa Bölüğü’ne hapsedilmesinden sonra Kastamonu Vali Vekilliği görevine Defterdar Ferit Bey geti­

67 “Kadınları Çalıştırma Derneği”, Açıksöz, Sayı:15, (5 Teşrîn-i Evvel 1335), s.4.

68 Rahmi Çiçek, “Millî Mücadele’de Batı Karadeniz”, Türkler, Cilt: 15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.693-698. Gençler kulübü için ayrıca bakı­nız. Açıksözcü Hüsnü, age, s.66-74

69 Mehmet Şahingöz, “Millî Mücadele’de Kastamonu”, Türk Tarihinde ve Kül­türünde Kastamonu Tebliğler (19-21Ekim 1988), Kastamonu, 1988, s.133- 143.

rilmiştir. Bu arada Kastamonu Kuva-yi Milliye ile birleşmiş ve şeh­rin hayatında yeni bir dönem başlamıştır. Ferit Bey, Mustafa Kemal Paşa’dan aldığı emir üzerine, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kas­tamonu’da teşkilâtlanması hususunda çalışmalar başlatmıştır. Kısa sürede Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kastamonu Şubesi kurularak, merkez heyeti oluşturuldu. Kastamonu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti merkez heyetinde şu kişiler yer almakta idi: Reis: Şeyh Ziya Efendi; Reis-i Sâni: Eski Mebuslardan Şükrü Efendi; Kâtip: Eski Vilâyet İdare Meclis-i Başkâtibi Besim Bey; Azalar: Hukuk Mahkemesi Rei­si Yusuf Ziya Efendi, Ulemadan Hacı Mümin Efendi, Tavukçuzâde Ahmet Efendi, Akdoğanlızâde Mehmet Ali Efendi, Memleket Has­tanesi Operatörü Ali Bey, Mülâzim-i evvel Remzi Efendi.70 Müda- faa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kastamonu şubesinin kurulmasından sonra Kastamonu Cemiyet’in kontrolü altına girmiştir. Kastamonu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, vilayet ve müstakil sancak merkez he­yetleri şeklinde teşkilatlanarak Temsil Heyeti’nden alınan talimat­lar doğrultusunda Millî Mücadele hareketi içerisinde etkin bir rol oynamıştır.71

Millî Mücadele hareketinin zaferle sonuçlandırılmasından sonra bağımsız Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Cumhuriyet Türkiyesi’nde 1923 yılında hızlı bir teşkilatlanma sürecine giren Türk Ocakları birkaç yıl içerisinde teşkilat ağını yurt genelinde yaygınlaştırmıştır. Çeşitli alanlarda daha önce kurulan dernekler vasıtasıyla Kastamonu’daki tarihi tecrübenin de etkisiyle Türk Ocağı Kastamonu Şubesi 5 Aralık 1923’te kurulmuştur.

70 “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Kastamonu Heyet-i Merkeziyesi”, Açıksöz, Yıl:1, Sayı:14, (28 Eylül 1335), s.4.

71 Çiçek, agm, s.680-681. Ayrıca bakınız. Açıksözcü Hüsnü, age, s.61-65.

32

BÖLÜM I

KASTAMONU TÜRK OCAĞI

Birinci Dünya Savaşı sonunda Mondros Mütarekesi’nin imza­lanması üzerine Türk millî varlığını tehlikede gören Türk Ocağı mensupları, mütareke yıllarında gerek işgal kuvvetlerine karşı ve gerekse millî bir devlet politikasından yoksun olan Osmanlı hükü­metine karşı tavır alarak faaliyetlerini daha çok siyasî alana kay­dırmış, mütareke dönemi İstanbul’unda canlı ve eylemci olmuş­tur.72 Özellikle İzmir’in Yunalılar tarafından işgaline karşı Türk Ocakları tarafından protesto ve mitingler düzenlenmiştir. Fatih ve Sultan Ahmet mitinglerinin organize edilmesinde Türk Ocakları önderlik etmiştir.73 Türk Ocakları’nın İstanbul’da bu gibi miting ve protesto faaliyetleri, millî direnişin güç merkezi olarak görülmesine yol açmıştır. Nitekim bu durum üzerine ilk işgal edilen yerlerden biri Türk Ocakları olmuştur. 9 Mart 1920 tarihinde Genel Merkez binası İngiliz askerleri tarafından basılmış ve birçok evraka el ko­nulmuştur. Bunun üzerine Genel Merkez, Maarif Nezareti Talim ve Terbiye Dairesi’nin Sultan Ahmet’te Bindirek’teki binasına yerleş­miş, kısa bir süre sonra burası da basılmış ve Ocak faaliyetleri dur­durulmuştur.74 Bu durum karşısında vatan müdafaası için ocak çatı­sı altındaki birçok aydın ve genç Anadolu’ya geçerek Türk istiklâl hareketine destek vermişlerdir. Ocak yöneticilerinin çoğu Mustafa Kemal’in yanında millî kurtuluş için mücadele etmişlerdir.75 Türk

72 Yusuf Sarınay, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912­1931, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2004, s.252.

73 Türk Ocaklarını Tanıyalım, Ankara, 1995, s.14.74 Françoıs Georgeon, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1931), (Çeviren:

Ali Berktay), İstanbul, 2006, s.41.75 Yusuf Akçura Nisan 1921’de şair Mehmet Emin ile Karadeniz ve İnebolu

yoluyla Ankara’ya giderek Mustafa Kemal’in kadrosuna katılmışlardır. Bun­lardan başka Halide Edip başta olmak üzere, Ahmet Ferid, Ahmet Hikmet,

Ocakları mensupları Millî Mücadele hareketi içinde önemli bir et­kinliğe sahip olmuşlardır. Millî Mücadele’nin sonunda kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde önemli görevler alan Türk Ocağı men­supları, özledikleri millî devlet için 1922-23 yıllarından itibaren Türk Ocakları’nı ülke çapında yeniden teşkilatlandırmalardır.76

Millî Mücadele’nin askerî safhasının başarı ile sonuçlanması Türk Ocakları’nın teşkilatlanmasında önemli bir aşama teşkil etmiş­tir. Türk Ocakları ilk etapta 1922 yılı içinde İzmir, Bursa, Akhisar, Konya, Manisa, Karaağaç, Soma, Bayındır, Urla, Salihli, Kuşadası, Söke, Edirne, Edremit, Ödemiş, Mudanya, İstanbul ve Ankara Ocaklarını faaliyete geçirmiştir.77 1923 yılı sonuna kadar Aydın, İnebolu, Zonguldak, Kars, Uşak, Amasya, Antalya, Kastamonu gibi şehirlerde hızla açılan ocakların sayısı altmışa kadar ulaşmıştır.78

Mustafa Kemal, Türk Ocakları vasıtasıyla çağdaş Türkiye ül­küsünün halk arasında yayılmasını amaçlamıştır. Yeni devletin kül­türel yönden teşkilâtlandırılmasını, fikir ve kültür politikalarının topluma intikal ettirilmesini ocaklar vasıtası ile yapmayı planlamış­tır. O’nun; “Ocaklar, milletin hayatını daima hassas ve yüksek bir halde bulundurarak, zihinlerdeki eski pasları atacak en kuvvetli is- tinatgâh olacaktır.” sözü bunun en güzel delilidir. Gazi’nin bu yak­laşımı, Türk Ocağı’nı maddî ve manevî yönden olumlu olarak etki­lemiştir. Bakanlar Kurulu'nun 2 Aralık 1924 tarihli toplantısında, Türk Ocaklarının “on iki senedir halkçılık ve milliyetçilik düsturla­

Ahmet Ağaoğlu, Hüseyin Ragıp (Baydur) gibi Ocaklı aydınlar Anadolu’ya geçip Mustafa Kemal’in kadrosunda yer almışlardır. Sarınay, age, s.258.

76 Sarınay, age, s.258. bu çerçevede Mustafa Kemal’in ocaklılara desteği için bakınız. İbrahim Karaer, Türk Ocakları (1912-1931), Türk Yurdu Neşriyatı, Ankara, 1992, s.19-23.

77 Hüseyin Tuncer, Yücel Hacaloğlu, Ragıp Memişoğlu; Türk Ocakları Tarihi (1912-1931), C.1, Ankara, 1998, s.88-89.

78 Sarınay, age, s.273. Ocakların sayısının hızlı bir şekilde artmasında Mustafa Kemal’in maddî ve manevî olarak yardımları etkili olmuştur.

rını memleketin en uzak köşelerinde neşir ve tamime çalıştığı” be­lirtilerek kamu yararına çalışan bir dernek olduğu kabul edilmiştir. 1 Nisan 1925 yılında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından, “Türk gençliğinin fikir ve seciyesinin inkişafına ve millî benliğinin tebel­lürüne hadim olan” Türk Ocakları’na ihtiyaçlarını karşılamak üze­re, Türkiye’den ayrılan Ermenilere ve mübadil Rumlara ait bazı gayrimenkuller tahsis edilmiştir.79

l.l.Kastamonu Türk Ocağı’nın Kuruluşu

1923 yılında hızlı bir teşkilatlanma sürecine giren Türk Ocakları bu yılın sonuna kadar altmışa yakın şube açmayı başarmış­tır. Bu şubelerden birisi de Türk Ocağı Kastamonu Şubesidir. Kas­tamonu Türk Ocağı 5 Aralık 1923’te kurulmuştur.

Millî Mücadele döneminde Kastamonu gençliğini bir amaç etrafında toplamak ve millî menfaatler etrafında bir arada tutmak gayesiyle 24 Ocak 1920 Cumartesi günü Kastamonu Gençler Kulü­bü adıyla bir dernek kurulmuştu.80 Dernek kısa zamanda ismini du­yurmuş ve Kastamonu gençliği dernek bünyesinde teşkilatlanmıştı.

Mustafa Necati Bey tarafından 23 Ağustos 1922 günü akşamı Kastamonu Gençler Kulübü’nde bir konuşma yapılmış ve toplantı sonunda üyeler tarafından Gençler Kulübü’nün Muallim Cemiye- ti’yle birleştirilmesi istenmişti. Bu öneri olumlu karşılanmış ve 1922 Ağustos ayı sonunda Gençler Kulübü’nün adı Memleket Yurdu ola­rak değiştirilmişti.81 Kastamonu’da faaliyet gösteren Memleket Yur­du genel kurulu tarafından daha faydalı olabilmek ve etkili hizmet

79 Mustafa Arıkan, Ahmet Deniz, “Türk Ocaklarının Kapatılışı, Borçları ve Emlâkının Tasfiyesi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 15, (Güz 2004), s.406.

80 Kastamonu Gençler Kulübü Nizamnamesi, Kastamonu Matbaası, Kastamo­nu, 1336, s.2.

81 Mustafa Eski, Mustafa Necati Beyin Kastamonu’daki Çalışmaları, Ankara, 1990, s.107.

edebilmek için Yurdun, Türk Ocağı’na inkılâbına karar ve icrası hususunda yönetim kuruluna yetki verilmiştir. Memleket Yurdu idare heyeti tarafından Türk Ocağı’nın teşkil ve idare heyetinin se­çimi için üyelere bir davetiye çıkarılmıştır. Yurt salonunda yapılan toplantıda Lise muallimlerinden Sabri Bey, Ocağın esas nizamna­mesini okumuş daha sonra Yurt Reisi Dr. Fazıl Berki Bey82 bir ko­nuşma yapmıştır. Fazıl Berki Bey konuşmasında Gençler Kulü- bü’nün mütarekeden sonraki buhranlı zamanlarda nasıl gayretle ça­lıştığını ifade ederek Gençler Kulübü azasından birçoğunun cephe­lere gitmesiyle bir boşluk doğduğunu, bunu doldurmak üzere Ku­lüp ve Muallimler Cemiyeti’nin birleşmesi ile Memleket Yurdu’nun kurulduğunu belirtmiştir. Ayrıca Yurdun bir seneden beri çırak dershaneleri açmak ve zafer bayramlarında millî mevcudiyet gös­termek gibi hizmetlerde bulunduğunu fakat teceddüt aşkı ile üyele­rin Cumhuriyet’in ilanıyla açılan kemal devrinde bu kadarını kâfi görmeyerek daha faal olmak istediğini, bunun için de çok yerinde atılmış bir adım olarak Türk Ocağı’na inkılâp ve ocak tesis etmek üzere bulunulduğunu anlatmıştır. Daha sonra “Yurdun Türk Oca­ğı’na inkılâbı ve ocak azalığı kabul buyruluyor mu?” sorusu üzerine bütün eller kalkmak suretiyle kabul oyu verilmiştir. 7 üyeden iba­

82 Mehmet Fazıl Berki (Tümtürk), 1881 Daday, Gülan doğumludur. Askerî Tıbbiye ve Hukuk Mektebi’nde tahsil görmüştür. Yozgat Redif Tümeni Yoz­gat Taburu Tabibi, Gümüşsuyu Hastanesi Baştabip Yardımcısı, I. Tümen Baş­tabibi, Osmanlı Meclis-i Mebusanı III. Dönem Çankırı Mebusu ve TBMM III. Dönem Malatya Milletvekilliği yapmıştır. 18.12.1940 tarihinde vefat et­miştir. TBMM Albümü 1920-2010, Cilt: I, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Ankara, 2010, s.162. Fazıl Berki, Donanma Cemiyeti’nin faal üyelerinden birisidir. İngilizler tarafından Malta’ya sürgün edilmiş, 1921 yılı Kasım ayı sonunda yurda dönmüştür. 1922 yılı şubat ayında Kastamonu Be­lediye Başkanı olarak seçilmiştir. Köroğlu ve Açıksöz gazetelerinde çok sayı­da şiir ve makaleleri yayınlanmıştır. Daha sonra milletvekili olarak da görev yapmıştır. Mustafa Eski, “Millî Mücadele Yıllarında Kastamonu’ya Gelen Buharalı Öğrenciler”, Birinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, Kastamonu, 2001, s.22.

ret olan idare heyetini seçmek için yapılan oylamaya 75 üye katıl­mıştır. İdare heyeti ve alınan oyların dağılımı aşağıda verilmiştir.83

1924 Yılı İdare Heyeti

Sıra Unvan ve AdıAldığı

OyGörevi

1 Dr. Fazıl Berki Bey 71 Reis

2 Tahir Çelebi Efendi 61 Aza

3 Kaymakam Dr. Ferit Bey 49 Aza

4 Ziraat Müdürü Fuad Bey 42 Kâtip

5 Dr. Zekai Muammer Bey 41 Murahhas

6 Ballıkzade Muhsin Bey 31 Veznedar

7 İhtiyat Zabiti AbdulbakiBey

29 Aza

83 Yurt idare heyeti tarafından Ocağın teşkil ve idare heyetinin intihabı için kurucu aza olarak katılması istenen kişilere tezkere yazılmıştır. Kastamonu münevverleri olan davetliler, saat ikiye doğru Yurt salonunda toplanmıştır. Fazıl Berki Bey, Ocağın esas nizamnamesinin intikali ile maksat ve gayeyi gösteren Türklüğün hamiyeti ve kemaline çalışmak, Türklüğün irfanen yük­selmesi maddesini izah etmiştir. Ocağın siyaset ile uğraşmayacağını ve ocak­lıların yekdiğerinin siyasî anlayışına hürmet edeceği kaydının faydaları ol­duğunun mesela muhtelif meslek-i siyasiyeye mensup olanlar arasında mu- hafaza-i ahdin ve vasıta-i hadim olacağını söylemiştir. Daha sonra “Heyet-i umumiyeyi teşkil eden zevattan her biri heyet-i idareye aza olmak meziye­tine malik olmakla beraber intihab esnasında meşgale ve vazifeleri müsait olanların tercih olunmasını rica ve bir suhulet olmak üzere birkaç namzed ismini yâd ve Ocağın muvaffakiyetle tutması temennisi izhar ile -Yurd’un Türk Ocağı’na inkılâbı ve ocak azalığı kabul buyruluyor mu?- sualini irâd eyledi.”, “Memleket Yurdu’nun Türk Ocağı’na İnkılâbı”, Açıksöz, Yıl:5, Sayı: 944, (6 Kanun-i sanî 1339), s.1.

Seçim sonucunda sabık Darulmuallimîn Müdürü Zühdü Bey, Kaymakam Dr. Hüseyin Bey, Arif Efendizade Ziya Bey, Açıksöz Müdürü Hüsnü Bey, Çorukzade Hilmi Bey, Hafız-ı Kütüb Mustafa Bey ve Selim Efendizade Reşid Bey yedek üyeliklere seçilmişlerdir. Seçilen yönetim kendi içerisinde görev dağılımı yapmış Ocak Mü­dürlüğü, Yurt Müdürü Muallim Hulusi Bey’e verilmiştir. Cumhuri- yet’in mütemadiyen muvaffakiyeti temennisiyle Gazi Mustafa Ke­mal’e telgraf çekilmesi ve Kastamonu valisinin fahri reisliğe seçil­mesi kabul olunmuştur.

Kastamonu Türk Ocağı’nın kuruluşu münasebetiyle Cum­hurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal’e gönderilen telgraf: “Ankara’da Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri mütarekeden sonraki buhranlı zamanlarda mühim mesai vataniyesi sebkat eden Gençler Kulübü’nün Muallimler Cemiyeti ile ittihadından müte­şekkil eden Memleket Yurdu’nun daha şamil ve müessir mesaide bulunabilmek maksadıyla Türk Ocağı’na kalbi için içtimaa eden güzide bir sınıf münevverden ibaret heyet-i Umumiyenin Cumhu­riyetimizin tevali-i muvaffakiyeti temenniyatına terdifen Gazi namdar halaskar-ı azim sevgili Reis-i Cumhurumuza arz-ı tekrimat ve ta’zimata müttefiken karar verildiği maruzdur. Ziraat Müdürü Fuat, Dr. Zekai Muammer, Dr. Kaymakam Ferit, Tahir Çelebi, İhti­yat Zabiti Abdulbaki, Ballıkzade Muhsin. Kastamonu Türk Ocağı Heyet-i İdare Reisi Dr. Fazıl Berki”. Gazi Paşa ise söz konusu telgra­fa şu şekilde cevap vermiştir: “Memleketimiz için kıymetli hizmet ifasına muvaffakiyetini ümit ettiğim Ocağın küşadını tebrik ve hakkımda izhar buyrulan hissiyata ve temenniyata teşekkür ede­rim. 11 Kânunuevvel 1339 Türkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa Kemal”84

84 Açıksöz, Yıl:5, Sayı:949, (12 Kanun-i evvel 1339), s.1., http://www. turkocagi. org.tr/kitaplar/Ataturk_kitabi-EK.pdf(07.02.2012).

Kongrenin tamamlanmasının ardından Vali Bey, Kadı Aşır Molla Bey ve Müftü Efendi başarı dileklerini ilettikten sonra top­lantı salonundan ayrılmıştır. İdare heyeti de ilk toplantısını gerçek­leştirerek bazı kararlar almıştır. Kastamonu Türk Ocağı daha önce Memleket Yurdu’nun bulunduğu Nasrullah Medresesi binasında faaliyete başlamıştır.85

Türk Ocağı çeşitli nedenlerden ötürü zaman zaman eleştirile­re maruz kalmıştır. Bu eleştiriler genellikle yapıcı mahiyette olmuş Ocağın eksiklerini görerek kendine çeki düzen vermesi amaçlan­mıştır. Bu yönde ilk eleştiri Ocağın kurulmasından hemen sonra gelmiştir. Açıksöz gazetesinde şu cümlelere yer verilmiştir: “Mem­leket Yurdu Türk Ocağı’na inkılâp edeli bugün 50 gün oluyor. Memleket Yurdu iken açık bir faaliyet gösteren bu müessese Türk Ocağı’na inkılâp edince kapısı da kapandı, bunun sebebi nedir? Biz Ocaktan memleket namına pek çok faaliyet bekliyoruz. Efkârı ten- vîr edecek izahatınıza muntazırız...”86

1.2.Kastamonu Türk Ocağı Kongreleri

Her ocak gibi Kastamonu Türk Ocağı da yıllık kongrelerini gerçekleştirmiştir. Yapılan kongrelerde idare heyetinin raporlarına ve gelecek yıl yapılması planlanan konulara ilişkin bilgiler yerel ba­sına yansımamış, daha çok kongrelerle ilgili duyurular ve seçim sonrasında teşkil olunan idare heyetlerine ilişkin bilgilere yer ve­rilmiştir.

85 “Memleket Yurdu’nun Türk Ocağı’na İnkılâbı”, Açıksöz, Yıl:5, Sayı: 944, (6 Kanun-i sanî 1339), s.1. Açıksöz’den farklı olarak Kastamonu gazetesinde Türk Yurdu şeklinde bahsedilmiştir. “Türk Ocağı Heyet-i İdaresi”, Kastamo­nu, Sayı: 2527, (11 Kanun-i evvel 1339), s.1.

86 “Türk Ocağı Heyet-i İdaresine Açık Mektup”, Açıksöz, Yıl:5, Sayı:985, (24 Kanun-i sanî 1340), s.2.

1925 yılı kongresinin toplanması ile ilgili olarak ilk ilan 24 Ocak 1925’te verilmiştir.87 Bu ilanda bütün Türk Ocağı üyelerinin Nasrullah Mektebi’nde toplanmaları istenmiş fakat yeterli çoğunlu­ğun bulunamamasından dolayı kongre ertelenmiştir. 9-12 Mart 1925 tarihinde bir ilan daha verilmiştir.88 Bu ilanda bir takım sebep­lerle kongrenin on beş gün ertelendiği ve kongrenin 13 Mart gecesi eski belediye binasında yapılacağı bildirilmiştir. Kongre bu tarihte de yapılamamış, sonunda toplantı 31 Mart 1925 gecesi gerçekleştiri­lebilmiştir.89

31 Mart akşamı yapılan kongre de, seçilen idare heyetinin ya­saya muvafık olmaması gerekçesiyle iptal edilmiştir. 1 Nisan 1925 günü yapılan yeni bir kongrede başkanlığa vekâlet eden Cemal Bey yasa gereğince oy usulüyle seçimin gerçekleştirileceğini belirttikten sonra Ocağın malî durumu hakkında bilgiler vermiştir. Yapılan açıklamaların ardından seçime geçilmiş ve seçim sonunda yeni ida­re heyeti şu isimlerden teşekkül etmiştir:

87 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1274, (24 Kanun-i sanî 1341), s.2.88 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1312-1315 (9-12 Mart 1341), s.2.89 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1331, (31 Mart 1341), s.2.

1925 Yılı İdare Heyeti

Sıra Unvan ve Adı Görevi

- Kastamonu Valisi Fatin Bey Fahri Reis

1 Dava Vekili İzzet Bey Aza

2 Ziraatçı Amir Rüştü Bey Aza

3 Erkek Muallim Mektebi Müdürü Ha- lit Bey Aza

4 Tuhafiyeci Yusuf Ziya Bey Aza

5 Çorukzâde Hilmi Bey Aza

6 Tuhafiyeci Burhanettin Bey Aza

7 Açıksöz Gazetesi Müdürü Hüsnü Bey Aza

Ayrıca 23 Nisan 1925’te Ankara’da içtimaa edecek olan genel kongreye Kastamonu Türk Ocağı’nı temsilen iştirak edecek olan delege seçiminde Kastamonu’nun hemşerisi ve İzmir Mebusu Mus­tafa Necati Bey delege olarak seçilmiştir.90

1926 yılı genel kongresinden bir gün önce 1 Nisan 1926 tari­hinde “Türk Ocağımız” başlığı altında yayınlanan yazıda Kastamo­nu Türk Ocağının, İzmir, Edirne, Bursa ve Adana illerindeki Türk Ocaklarına göre oldukça geri olduğu vurgulanmaktadır. Aynı za­manda Gazi Paşa, Başvekil hazretlerinin son seyahatleri sırasında yol üzerindeki Ocaklarda gençliğin sevinç ve tezahüratının gayet yüksek olduğu da belirtilmektedir. Türk Ocaklarının gençliğin ve özellikle ilmin, irfanın ve kültürün bir yuvası olması gerektiği, in­kılâpların devamlılığı için gençlere çok görevler düştüğüne işaret

90 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1332, (1 Nisan 1341), s.1., Kastamonu, Sayı:2592, (31Mart 1341), s.1. Mustafa Necati Beye Kastamonu Belediye Encümeni ta­rafından 25 Nisan 1922 tarihinde “Fahrî Hemşehrilik” unvanı verilmiştir. Eski, age, s.94-95.

edilmekte ve Kastamonu Türk Ocağı’na ilişkin tespit ve temenni­lerde bulunulmaktadır: “...Fakat itiraf etmek lazımdır ki bütün gençlik Ocağın kutsî emelleri uğrunda her fedakârlığa azmetmiş olmasına rağmen kesif bir teşkil vücuda getirememektedir. Bunun esbabını araştırmak daha sıkı ve daha faal bir kaynaşma vücuda ge­tirmeyi düşünmek bittabi yarın içtimaa edecek olan Ocak derneği­ne düşer, yalnız anlıyoruz ki henüz Ocağa senelik taahhüdatını ödemeyen birçok Ocaklılar mevcut olduğunu haber alıyoruz. Oca­ğın malî durumunu düzeltmek bittabi Ocaklının en birinci vazife­sidir. Bu yüksek vazifeyi ifada hiçbir Ocaklının tadil etmeyeceğini bildiğimiz için bütün Ocaklıların taahhütlerini ifa ederek yarınki içtimaa iştirak etmeleri çok elzemdir. Kastamonu gençliğinin yük­sek bir müessesesi olan Türk Ocağı’nın şahlanması ile iftihar duy­mayacak hiçbir genç tasvir etmediğimiz için yarınki içtimaa çok ehemmiyetle intizar ediyoruz. Ümit ediyorum ki yarın gençliğin vereceği karar kemal-i şiddetle faaliyete geçmesi kararı olacaktır.”91

Ocağın 1926 kongresinin 2 Nisan Cuma saat 14.00’da Asrî Gazino’nun üst katındaki salonda yapılması kararlaştırılmıştır. Fa­kat Ocağa kayıtlı üyelerin çoğunun kongreye gelmemesinden dola­yı kongre 5 Nisan Salı gününe ertelenmiştir. Kongrenin toplanacağı yer olarak yine asrî gazinonun üçüncü katındaki salon gösterilmiş ve kongre saati de 21.00 olarak belirtilmiştir.92

Kongre sürecinde Gazi Paşa’dan alınan telgraf şu şekildedir: “Kastamonu Türk Ocağı Kongre Reisi Refik Beyefendiye, Ocağını­zın senelik kongresi dolayısıyla hakkımda gösterilen hissiyata te­şekkür ederim. 10 Nisan 1926 Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal”93

Yukarıdaki yazıdan üç gün sonra “Türk Ocağı Kurulurken” başlığı ile yayınlanan köşe yazısında Kastamonu Türk Ocağı eleşti­

91 “Türk Ocağımız”, Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1625, (1 Nisan 1926), s.1-2.92 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1627, (4 Nisan 1926), s.2.93 h ttp://www. turkocagi. org. tr/kitaplar/A ta turk_kita bi-EK.pdf (07.02.2012).

rilere maruz kalmıştır. Bu duruma büyük ihtimalle 2 Nisan 1926’da yapılması gereken fakat yeterli çoğunluğun bulunamamasından do­layı ertelenen Ocak kongresinin etkisi olmuştur. Bu yazıda yaşanı­lan dönemin bir inkılâp ve medeniyet devresi olduğu belirtilmekte ve böyle bir çağda Kastamonu Türk Ocağı’nın adeta atıl olduğu, hatta fiilen mevcut olmadığı gibi isminin de unutulmaya başlandığı belirtilmektedir. Kastamonu Türk Ocağı’nın iki yıldan beri soğu­maya hatta paslanmaya yüz tuttuğuna işaret edilmekte, yapılacak eleştiri ve yardımlarla tekrar parlaması umulmaktadır. Özellikle eleştirilerin yoğunluk kazandığı nokta Türklüğün kültürel, sosyal ve medenî anlamda ilerlemesini ve yükselmesini kendisine amaç edinmiş olan Türk Ocakları’nın Kastamonu’da neden bir gayesizlik ve mefkûresizlik içinde olduğu yönündedir. Ayrıca yazar kadınla­rın da Ocak içerisinde çoğunluk olmalarının gerektiğine dikkat çekmekte ve derneklerin kapanmasına en büyük sebep olarak gaye- sizlik ve mefkûresizliği göstermektedir. Yazar yazısına şu cümleler­le son vermiştir: “...Gaye yalnız ocak veya teşkilat yaratmakta de­ğildir. Muhtaç olduğumuz gayeye vasıl olmak için Ocak veya teşki­latın vasıta olduğunu her şeyden evvel takdir etmek lazımdır. An­cak bu suretledir ki bizi bekleyen vazifeye şuurla ilerlenebilir.”94

Nihayet 5 Nisan 1926 Salı gecesi gerçekleştirilen kongrede Ocağa kayıtlı üyelerden taahhütlerini yerine getirmeyenlerin du­rumları müzakere edilmiş ve sonuçta kongrede hazır bulunan her­kesin Ocak üyesi olduğu bir kez daha vurgulanmıştır.İdare heyeti­nin raporunda yer alan binanın satılıp satılmaması meselesi çok uzun ve gürültülü tartışmalara yol açmış ve yeni idare heyetine mevcut Ocak binasının satılarak yeni bir Türk Ocağı binası inşası için gerekli araştırmaların yapılması için yetki verilmiştir. Yeni ida­re heyeti için aday gösterilenlerin seçim öncesi konuşmaları ardın-

94 “Türk Ocağı Kurulurken”, Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1627, (4 Nisan 1926), s.1-2.

1926 Yılı İdare Heyeti

Sıra Unvan ve Adı Görevi

1 Lise Tarih Muallimi Ahmet HilmiBey Reis

2 İlk Tedrisat Müfettişi Hulusi Bey Kâtip

3 Arif Efendizade Ziya Bey Murahhas

4 Tayyâre Cemiyetinden Ali Bey Veznedar

5 Pakize Ziya Hanım Aza

6 Latife Şakir Hanım Aza

7 Bennâk Memurlarından Rıfat Bey95 96 Aza

Yeni Ocak yönetiminin göreve başlamasından yaklaşık yedi ay kadar sonra olağanüstü kongreye gidildiği anlaşılmaktadır. 8 Aralık 1926 tarihli Açıksöz gazetesinde çıkan ilanda 10 Aralık 1926 Cuma gecesi saat 19.00’da bütün Ocaklıların, Türk Ocağı’nda kong­re için toplanması istenmiştir.97 10 Aralık 1926 Cuma gecesi gerçek­leştirilen Ocak kongresinde Kastamonu Türk Ocağı tasfiyeye tabi tutulmuştur. Tasfiye haberi Açıksöz’e şu şekilde yansımıştır: “Türk Ocakları merkez heyeti azasından bulunan Maarif Eminimiz İshak

95 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1629, (6 Nisan 1926), s.1. Kongrenin tamamlanması ar­dından Mustafa Kemal tarafından bir telgraf gönderilmiştir. “Kastamonu Türk Ocağı Kongre Reisi Refik Beyefendiye, Ocağınızın senelik kongresi do­layısıyla hakkımda gösterilen hissiyata teşekkür ederim. 10 Nisan 1926 Rei­sicumhur Gazi Mustafa Kemal”, http://www.turkocagi.org.tr/kitaplar/ A ta turkjkita bi-EK.pdf (07.02.2012).

96 Bennâk, raiyyet yazılı olanların tımar sahiplerine verdikleri resimlerden bi­rinin adı, kazanç vergisi kabilinden bir vergidir.

97 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1831, (08 Kanun-i evvel 1926), s.2.

Refet Bey bu Cuma gecesi içtimaa eden Türk Ocağı derneğinde ha­zır bulunmuş ve Türk Ocağımızı teftiş neticesinde Ocağın esasen yasa mucibince teşkil etmediğini ve heyet-i idareden vuku bulan istifalar üzerine Ocağın tasfiyeye tabi tutulduğunu söylemiştir.” Merkez heyeti tarafından Ocağın durumunu teftişe memur bir he­yet tayin olunmuştur. Yasa gereğince 7 kişiden oluşan bu heyet; 15 üye adayı seçecek ve bu 15 üye ile 7 kişilik yeni bir idare heyeti oluşturacaktı.98

Yukarıda ifade edildiği gibi 1926 yılı sonunda gerçekleşen bu tasfiye işleminden sonra idare heyetinin kimlerden oluştuğu hak­kında bilgiye ulaşılamamıştır. Büyük ihtimalle idare heyeti 1927 yı­lı içinde teşkil edilmiştir. Çünkü 1927 yılı kongresinin ne zaman yapıldığı hakkında bir bilgi yoktur. Sadece 24 Mart 1927 tarihli Açıksöz gazetesinde Türk Ocağı’nın yıllık kongresini yaptığını ve idare heyetini seçtiğini gösteren bir haber mevcuttur. Bu habere göre 1927 yılı idare heyeti şu isimlerden oluşmuştur.99

1927 Yılı İdare Heyeti

Sıra Unvan ve Adı Görevi

1 Lise Tarih Muallimi Ahmet Hilmi Bey Reis

2 Lise Almanca Muallimi Cemal Bey Aza

3 Meclis-i Umumi azası Emin Bey Aza

4 Dr. Tevfik Arslan Aza

5 Belediye Meclis azasından Baki Bey Aza

6 ilk Mektep Muallimi Şükriye Hanım Aza

7 Vilayet Muhasebe kâtibi Ali Bey Aza

98 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1833, (11 Kanun-i evvel 1926), s.2.99 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1916, (24 Mart 1927), s.1.

17 Aralık 1927’de Açıksöz gazetesinde Ocak hakkında bir eleştiri yayınlanmıştır. 1927 yılı kurultayında Ocaklıların Cumhu­riyet Halk Fırkası ile olan ilişkilerinde serbestliğin sağlanmasından sonra Türk Ocakları’nın siyasî kanadının bir kültür şubesi haline geldiğini dile getiren yazar, Ocağın manasının zenginleştiği ve iti­barının arttığını belirtilmektedir. Kendisinin de eski bir Ocaklı ol­duğu halde Kastamonu’ya geldiği günden beri Ocağa ait bir ışık görmediğini vurgulamakta ve sözlerine “Sizden Ocağımızı İstiyo­ruz” şeklinde son vermektedir.100

Eleştirilerden Kastamonu Türk Ocağı’nın içinde bulunulan devrin dışında kaldığı, etkinliklerinin az olduğu ve Ocak yönetimi ve üyelerinin idealsizliklerine dikkat çekildiği anlaşılmaktadır. 1928 yılı kongresinde seçilen idare heyeti aşağıdaki isimlerden teş­kil olmuştur.101

1928 Yılı İdare Heyeti

Sıra Unvan ve Adı Görevi

1 Dr. Tevfik Arslan Bey102 Reis

2 Şatırzâde Ali Bey Kâtip

3 Vilayet Mutemet Vekili Ahmet Murah-

100 Refik, “Her Gün Bir Yaprak”, Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2124, (17 Kanun-i evvel 1927), s.1.

101 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2178, (18 Şubat 1928), s.2, Türk Yurdu, (Ed. Murat Şef­katli), Cilt:13, (C:21-7, Sayı:196-35, Şubat 1928), Ankara, 2001, s.127.

102 1885 doğumlu, Askerî Tıbbiye mezunudur. Gümüşsuyu Hastanesi Tabibi, 5. Kolordu 15. Fırka 45. Alay ve 12. Fırka 6. Alay Tabibi, 25. Seyyar Hastane Tabibi, 5. Fırka 13. Alay 60. Tabur Doktoru, Maraş Menzil Hastanesi Başhe­kimi, Eskişehir Askerî Hastanesi Dâhiliye Hekimi, İmar İskân Mıntıka Baş­hekimi, Belediye Meclis Üyesi, Türk Ocağı, Himaye-i Etfal Cemiyeti ve Hal­kevi Başkanı, V. Dönem (1935-1939) Kastamonu Milletvekilliği yapmış, 23.08.1954 tarihinde vefat etmiştir. TBMM Albümü 1920-2010, s.268.

Hamdi Bey has

4 Hacıalizâde Abdulbaki Bey Muhasip

5 Muallim Nihat Bey Vezne­dar

6 Hâkim Necip Ruşen Bey Aza

7 Belediye Reisi Hilmi Bey Aza

1928 yılı olağan yıllık kongresi 17 Şubat 1928 Cuma günü sa­at 12.00’da Ocak salonunda gerçekleştirilmiştir. Ocak heyetinin yıl­lık raporunu okumasının ardından idare heyeti için Cumhuriyet Halk Fırkası tarafından gösterilen adaylar Ocak üyelerinin oyuyla seçilmişlerdir. Yeni yönetimde Dr. Tevfik Arslan başkanlık görevini üstlenmiştir. 1928 yılı kongresinde Cumhuriyet Halk Fırkası üyele­rinin aday gösterilmesi Türk Ocağı Genel Merkezi’nin 1927 yılında nizamnamesinde yaptığı değişiklikten kaynaklanmaktadır. 1927 yı­lında söz konusu nizamname değişikliğinde 3. Maddede “Türk Ocakları’nın devlet siyasetinde Cumhuriyet Halk Fırkası” ile bera­ber olduğu vurgulanmıştır.103

1928 yılında Türk Ocakları’nın 5. Kurultayında da Ocak Ni­zamnamesinde çeşitli değişikliklere gidilmiştir. Oturum başkanlığı­nı Mahmut Esat’ın yaptığı 5. toplantıda kurultayın bundan sonra 2 yılda bir toplanması görüşü benimsenmiştir.104

1930 yılı kongresi 14 Şubat 1930’da gerçekleştirilmiştir. Di­van başkalığına Vali Murat Bey, kâtipliklere de Şemsizâde Sait, Paçacızâde Osman Beyler seçilmişlerdir. Ocaklıların çoğunun işti­rakiyle gerçekleşen kongrede senelik idare heyeti raporu okunarak

103 Tuncer, age, s.221.104 Tuncer, age, s.242.

1930 Yılı İdare Heyeti

Sıra Unvan ve Adı Görevi

1 Dr. Tevfik Arslan Bey Reis

2 Fırka Mutemedi Hamdi Bey Aza

3 Belediye Reisi Hilmi Bey Aza

4 Encümen Azası Baki Bey Aza

5 Posta Merkez Müdürü Ahmet Bey Aza

6 Şatırzâde Ali Bey Aza

7 Muallim Mektebi Müdür Muavini Nihat Bey Aza

Kastamonu Türk Ocağı’nın son kongresi 19 Ocak 1931 Pazar­tesi günü Belediye Salonu’nda yapılmıştır. Divan başkanlığına itti­fakla Vali Ahmet Murat (Germen)105 106 seçilmiş, kâtiplik vazifesine de Talat Mümtaz ve Mithat Beyler getirilmiştir. İstifa eden eski idare heyeti başkanı Dr. Tevfik Arslan Bey tarafından mesai raporu okunmuştur. Daha sonra seçilen üç kişilik bir murakabe heyeti ta­rafından hesaplar kontrol edilmiş ve onaylanmıştır. Gelir ve gider bütçeleri müzakere edildikten sonra kabul edilmiştir. Ayrıca Kas­tamonu’da faaliyet göstermekte olan İdman Yurdu’nun Ocağa ka­tılması teklifi de kabul edilmiştir. Kongre sonunda yeni idare heyeti şu isimlerden oluşmuştur:

105 Kastamonu, Sayı:2190, (16 Şubat 1930), s.2.106 Vali Murat Germen’in faaliyetleri ve 1931 Ocak kongresinde yaptığı ko­

nuşması için bkz. Mustafa Eski, Kastamonu Valileri 1838-2000, Kastamonu Valiliği, Ankara, 2000, s.146-150.

1931 Yılı İdare Heyeti

Sıra Unvan ve Adı Görevi

1 Dr. Tevfik Arslan Bey Reis

2 Hacıbıyıkzâde Adil Bey Veznedar

3 Müftüzâde Abdullah Bey Muhasip

4 Esnafbaşızâde Hasan Bey Muhasip

5 Banka Memuru Kadri Bey Muhasip

6 Telgraf Müdürü Ahmet Bey Kâtip

7 Baytar Müdürü Tahsin Nahit Bey Kâtip

Yedek üyeliklere ise banka memurlarından Raif, Açıksöz sa­hibi Hüsnü, Diş Doktoru Osman, Muallim Talat Mümtaz, Hacı İsmailzade Mehmet, Müftüzade Tahsin, Yazıcızade Tevfik Bey se­çilmiştir. Murakabe Heyeti asil üyeliklerine Nafıa başkâtibi Şükrü, Hacıalizade Baki, Evliyazade Abdullah Beyler yedek üyeliklere ise maliye memurlarından Hasan Bey ile Ziraat kâtibi Nuri Bey seçil­miştir.107

Kongrelerde Türk Ocakları Genel Merkez kurultayına katıla­cak delegeler de seçilmiştir. 1924 yılı delegesi olarak Dr. Fazıl Berki Bey görevlendirilmiştir.108 1925 yılı delegesi ise Mustafa Necati Bey olarak belirlenmiştir. 1926 yılı delegesinin kim olduğu hakkında bir bilgiye ulaşılamamıştır. Verilere göre 1927 yılı delegesi Tevfik Arslan, 1928 ve 1929 yıllarında ise Refik Beydir.109

107 Kastamonu, Sayı:3046, (20 Kanun-i sanî 1931), s.1-2. Açıksöz, Yıl:11, Sa- yı:2636, (21 Kanun-i sanî 1931), s.1.

108 Sarınay, age, s.420.109 Türk Yurdu, Cilt:13, (C:21-7, Sayı:198-37, Nisan 1928), Ankara, 2001, s.228,

Tuncer, age, s.116, 214, 245.

1.3.Kastamonu Türk Ocağı’nın Faaliyetleri

Kastamonu Türk Ocağı’nda kuruluş tarihi olan 5 Aralık 1923’ten Türk Ocakları’nın feshine karar verilen 10 Nisan 1931 ta­rihine kadar halkın aydınlatılması ve gençliğin yetişmesi için mesai harcanmıştır. İnkılâplarının benimsetilmesi amacı etrafında eğitim, sağlık, spor, konferans, müsamere, konser gibi etkinlikler düzen­lenmiştir.

Genel kurulların sonunda Ocak yönetimi tarafından Cum­hurbaşkanlığına, Başbakanlığa ve Türk Ocakları Genel Merkezi’ne telgraf çekilmesi gelenek haline gelmiştir. Bunların haricinde 23 Nisan’da Meclisin açılış yıldönümlerinde, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ve Zafer Bayramı’nda kutlama telgrafları çekilmiştir.110

1.3.1.Konferanslar

Eldeki verilere göre Kastamonu Türk Ocağı tarafından dört konferans düzenlendiği anlaşılmaktadır. İlk konferans “Su ve Bu Vasıta ile Sirayet Eden Hastalıklar” konusunda 12 Aralık 1923 Salı günü Türk Ocağı salonunda ocak idare heyetinden Dr. Zekai Mu­ammer Bey tarafından verilmiştir. Bu ilk konferansa yoğun ilgi ve katılım olmuştur.111 Basından elde ettiğimiz bilgilere göre bu ilk konferansın ardından ikinci bir konferans çok geç bir tarihte yapı­labilmiştir. 19 Nisan 1929 Cuma günü saat 15.00’da Türk Ocağı üyelerinden Rafet Bey tarafından Maarif Emaneti Binası’nın altın­

110 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1916, (24 Mart 1927), s.1. Ayrıca 1926,1928 ve 1930 yıl­larında da telgraflar çekilmiştir. 1926 yılı için bkz. Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1632, (10 Nisan 1926), 1928 yılı için bkz. Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2180, (20 Şubat 1928), 1930 yılı için bkz. Kastamonu, Sayı:2193, (23 Şubat 1930), Açıksöz, Yıl:5, Sayı:1059, (24 Nisan 1340), s.2. Ocak olağan yıllık kongrelerini asrî ga­zino ve eski belediyede gerçekleştirmiştir. Dolayısıyla ocak binasının etkin­liklere cevap verecek kapasitede olmadığı anlaşılmaktadır. Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2086, (2 Teşrin-i sanî 1927), s.2.

111Konferans metni yayınlanmıştır. Açıksöz, Yıl:5, Sayı:950-51-52, (13-15-16 Kanun-i evvel 1339), s.1.

daki salonda “İktisadiyatımız” konulu bir konferans verilmiştir.112 12 Mart 1931 Perşembe günü Türk Ocağı’nda Maarif Emini Musa Kazım Bey tarafından “Cumhuriyet Merkez Bankası” konulu bir di­ğer konferans verilmiştir.113 Tespit edebildiğimiz son konferans ise 3 Nisan 1931 Cuma gecesi Türk Ocağı salonunda Yüzbaşı Lütfü Bey tarafından verilmiştir. Konferansın konusu “Afyon Taarruzu” hak­kındadır.114

1.3.2.Konser, Müsamere ve Balo

Türk Ocakları, halkın ruhunun en canlı unsurunu oluşturan musikiye büyük önem vererek Türk ve Batı musikisi aracılığıyla halkın eğitimine, millî duyguların gelişmesine yardımcı olmuştur. Aynı şekilde tertip edilen temsil ve müsamerelerle de halkın kültü­rel manada gelişimi ve Ocak faaliyetlerine iştirak etmeleri sağlan­maya çalışılmıştır. 1925 yılında Kastamonu’da musiki dershanesi açılmış, burada öğretmen Kemal Bey haftada altı gün ikişer saat keman dersleri vermiştir. Ayrıca aynı tarihte Fransızca derslerinin de verildiği bilinmektedir.115

Kastamonu Türk Ocağı’nın müsamere ve konser etkinlikleri konusunda istenilen noktada olmadığı söylenebilir. Gerçekleştirilen etkinlikler daha çok diğer sosyal ve kültürel kuruluşlarla yapılan ortak girişimler şeklinde olmuştur. Genellikle bu faaliyetler Ocağa yardım amaçlıdır. Kastamonu Türk Ocağı yararına düzenlenen ilk müsamere 5 Nisan 1925 Pazar gecesi erkelere, 6 Nisan 1925 Pazar­tesi gündüz de hanımlara olmak üzere Erkek Muallim Mektebi sa­lonunda sergilenmiştir. “Antre” adlı piyese 5 Nisan günü erkelerin

112 Kastamonu, Sayı:2789, (17 Nisan 1929), s.5.113 Konferansa kadın erkek herkes davet edilmiştir. Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2654,

(11 Mart 1931), s.1. Ayrıca bkz. Kastamonu, Sayı:3066, (15 Mart 1931), s.1. Karaer’de geçen Musa Kazım Beyin “Bankacılık ve Devlet Bankası” adlı kon­feransı muhtemelen aynı konferanstır. Karaer, age, s.90.

114 Kastamonu, Sayı:3075, (5 Nisan 1931), s.1.115 Karaer, age, s.110.

ilgisi yoğun olmuş, 200’ü aşkın kişinin izlediği etkinlikte ayakta ka­lanlar olmuştur. 5 perdelik temsilde musiki grubu tarafından da parçalar seslendirilmiştir.116 Diğer bir müsamere ise İnebolu Türk Ocağı tarafından 15 Nisan 1926 günü yapılmıştır. Ramazan Bayra- mı’na denk gelen ve asrî gazinonun üst katında yapılan temsile ilgi yoğun olmuştur. İnebolu Türk Ocağı temsil heyeti Cuma günü de Taşköprü’de oyunu sahneledikten sonra aynı günün akşamı İnebo­lu’ya dönmüştür.117 İnebolu Türk Ocağı’nın başarılı bir temsil faali­yeti gerçekleştirmesinden olsa gerek Kastamonu Türk Ocağı da temsil heyeti oluşturma kararı almış, 1 Mayıs 1926’da toplanan Türk Ocağı idare heyeti bir temsil heyeti teşkil etmiştir.118

İlk konser organizasyonu da yine Ocak menfaatine yapılmış­tır. Konser, Musiki Cemiyeti tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası salonunda 8 Nisan 1926 Perşembe günü 21.30’da tertip edilmiştir. 10 Nisan 1926 Cumartesi akşamı da sadece kadınlar için ayrı bir konser verilmiştir.119 Türk Ocakları konser etkinliklerinin çoğunu Musiki Cemiyeti ile birlikte yapmıştır. Kastamonu Türk Ocağı ve Musiki Cemiyeti tarafından birlikte yine Daday’da bir konser ve­rilmiştir.120

116Temsil programını gösterir liste için bkz. Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1333, (2 Nisan 1341), s.2. Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1336, (6 Nisan 1341), s.2.

117 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1635, (17 Nisan 1926), s.1.118 Türk Ocağı Reisi Ahmet Hilmi Bey en kısa sürede temsil heyetini teşkil

ederek İnebolu, Daday ve Taşköprü’ye seyahatler yapmak istediklerini be­lirtmiştir. Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1641, (24 Nisan 1926), s.1., Açıksöz, Yıl:7, Sa- yı:1647, (2 Mayıs 1926), s.2.

119 Konser programı için bkz. Açıksöz, Yıl:7, Sayı: 1630, (7 Nisan 1926), s.2.120 Daday’da bir konser verileceği basında duyurulmuştur. Bina ile diğer araç

ve gerecin temin edildiği ve yakında biletlerin satışa sunulacağı belirtilmek­tedir. Musiki Cemiyeti 10 Mayıs 1926 itibariyle Daday’a hareket etmiştir. “Daday Mektupları”, Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1649, (4 Mayıs 1926), s.1., Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1654, (10 Mayıs 1926), s.1.

1926’da Kastamonu Türk Ocağı, Musiki Cemiyeti ile birlikte İnebolu’da bir konser vermiştir. Ramazan Bayramı’nda İnebolu Türk Ocağı’nın ziyareti ve verdiği temsile bir karşılık niteliğinde Kastamonu Türk Ocağı ve Musiki Cemiyeti de Kurban Bayramı’nda bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Kurban Bayramı’nın birinci günü İnebolu’ya hareket eden Musiki Cemiyeti ve Kastamonu Ocağı, İnebolu’da Ocaklılar tarafından çok iyi karşılanmışlar ve şereflerine yemek verilmiştir. Aynı günün akşamı İnebolulara musiki icra edilmiştir.121

Cumhuriyetin ilanının üçüncü yılı kutlamaları çerçevesinde Kastamonu’da ilk defa olarak 29 Ekim 1926 gecesi Türk Ocağı tara­fından bir balo tertip edilmiştir. Açıksöz gazetesi balo hakkında şunları yazmaktadır: “...Baloya saat 21.30’da başlanmıştır. Gerek salon gerekse büfe çok ince bir zevkin ifadesi olan sanatkârane bir süslenişle süslenmişti. Ulu bayramımızın ruhlar üzerine serptiği ne­şe ile baloya gelen davetliler çok nezih ve çok şatafatlı bir gece ge­çireceklerini daha salona ayak basarken anlıyorlardı. Saat dörde ka­dar devam eden balo, bilhassa telepati tecrübeleri yapan profesö­rün, hokkabaz eğlenceleri ve çekilen piyangodan çıkan eşyaların gülünçlüğü çok alaka peydâ eylemiştir. Nezih ve samimi bir topla­nış olan bu baloya geçen senelere nispetle iştirak edenlerin az olma­sına rağmen bir aile samimiyeti içinde geçen saatler hayatın en dik­katli anlarını teşkil ediyordu.”122

121 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1691, (27 Haziran 1926), s.2. Ocaklılar için düzenlenen yemek hakkında bkz. Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1695, (1 Temmuz 1926), s.2.

122 Açıksöz gazetesi Türk Ocağı tarafından tertip edilen Cumhuriyet Balo- su’ndan şu şekilde bahsetmektedir: “Gece Türk Ocağı asrî gazinoda bir balo tertip etmişti. Şehrimizde ilk defa olarak tertip edilen baloda hiç şüphesiz, bazı noksanlar mevcuttu. Bir aile balosu olmadığı için bittabi damlar 5-6’yı geçmiyordu. Esasen dans bilen erkek de azdı. Mamafih saat 7’den bir buçuk 2’ye kadar çok iyi bir tarzda eğlenildi. Saat 7’den 9’a kadar Musiki Cemiye­timiz iki fasıl yaptı ve saat 9’da başlayan dans ikiye kadar devam etti. Ocak

Baloda Vali Fatin Bey, Kastamonu mebusu Mehmet Fuat, Alay Kumandanı Nuri Bey bulunmuştur. Bir takım eksikliklere rağmen Türk Ocağı Kastamonu’da bir ilki gerçekleştirmiştir. 1926 yılından bir tecrübe olsa gerek 1928 yılı Cumhuriyet Bayramı Balo­su da Türk Ocağı ve Himaye-i Etfal Cemiyeti ortak girişimi ile Be­lediye Salonu’nda yapılmıştır.123

1.3.3.Eğitim Faaliyetleri

Türk halkının eğitimi konusunda Türk Ocakları etkin bir iş­lev üstlenmiştir. Bu amaçla Kastamonu Türk Ocağı da kendi muhi­tinde bir takım eğitim, öğretim faaliyetlerine girişmiştir. Ocak yö­netimi ilk olarak Nasrullah Mektebi’nde bir çırak dershanesi açarak teknik eleman ihtiyacına cevap vermek istemiş, bu amaçla basında çırak dershanesinin açılacağına dair ilanlar verilmiştir.124 Bu işlevi daha önce Memleket Yurdu’nun yaptığı bilinmektedir.

Türk Ocağı’nda bir de musiki dershanesi açılmıştır. Dersha­nede Muallim Mehmet Bey tarafından Cuma günleri hariç haftada 6 gün, saat 6’dan 8’e kadar keman dersleri verileceği duyurulmuş­tur.125 19 Temmuz 1930 tarihi itibariyle Ocak binasında Musiki Yurdu tarafından keman, mandolin ve solfej gibi musiki dersleri ve­rilmeye başlanmıştır.126 Ayrıca 1931 Mart ayı içinde bir hars heyeti ile bir de saz heyeti teşkil edildiği anlaşılmaktadır.127 Ayrıca aynı yıl içinde Türk Ocağı’nda Fransızca dersleri de verilmiştir.

(150) mahfil ve bilet tertip ve tevzi’ etmişti. Sonradan birçok zevat da iştirak etmek istemişlerse de oturacak yer bulunamadı. Baloda Matmazel Miya tara­fından bazı numaralar yapılmış, Hacı Mirza tarafından da millî bir iki raks yapılmıştır. Bundan sonra mütemadiyen dans devam etmiştir...”, Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1795, (30 Teşrin-i evvel 1926), s.2.

123 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2384, (30 Teşrin-i evvel 1928), s.1.124 Verilen ilan için bkz. Açıksöz, Yıl:5, Sayı:962, (28 Kanun-i evvel 1339), s.1.125 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1409, (8 Temmuz 1341), s.2.126 Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2574, (19 Temmuz 1930), s.2.127 Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2654, (1 Mart 1931), s.1.

Harf inkılâbı uygulama süreci içerisinde eğitim teşkilatının dışında Cumhuriyet Halk Partisi ve Türk Ocakları gibi siya- sal/kültürel kuruluşların da büyük katkıları olmuştur. Özellikle 20 Ağustos 1928’de Türk Ocakları genel merkezi tarafından yayınla­nan tamimin ardından Türk Ocakları şubelerinde yeni harf kursları açılmaya başlanmıştır. Kastamonu merkezinde 25 Ağustos ile 1 Ey­lül 1928 tarihleri arasında öncelikle Maarif Emanetinde, Erkek Mu­allim Mektebi, Kız Orta Mektebi’nde ve Cumhuriyet Mektebi’nde açılan kurslar dışında, halk eğitim faaliyetleri içerisinde Kastamonu Hapishanesi, Cumhuriyet Halk Fırkası, Kastamonu Türk Ocağı, Kastamonu Belediyesi ve Kastamonu Ticaret Odası tarafından kurs­ların açıldığı anlaşılmaktadır.128

Harf inkılâbı çalışmalarına başlarken Türk Ocakları halkın fikren buna hazırlanması için kurslar açarak eğitim seferberliğinin başlatılmasında ilk adımın atılması ve öğretici kadronun oluşturul­ması yönünden önemli bir görev üstlenmiştir.129 Türk Ocağı’nın yayın organı olan Türk Yurdu dergisi harf inkılâbı çalışmalarına haber ve yazıları ile destek olarak bir sorumluluk üstlenmiştir. Bu konuda Türk Yurdu’nda Haziran 1928 tarihinden itibaren yedi sa­yıda on haber ve makale yayınlanmıştır. Böylece Türk Ocakları harf inkılâbı konusunda kamuoyu yaratma, Anadolu’da yayılmış olan şubeleri aracılığıyla okuma yazma kursları açma yoluyla çalış­malarda fiilen rol almış ve önemli yararlar sağlamıştır.130 Türk Oca­ğı Merkez Heyeti’nin gönderdiği 20 Ağustos 1928 tarihli genelgede, “...halka rehberlik etmek lazımdır. Ocaklar için en güzel bir mesai sahası açılmıştır. Derhal bu hususta faaliyete geçerek yeni harfleri­mizin süratle öğrenilmesi için kurslar açmanızı ve bütün mesai ve

128 “Yeni Harfler İçin Kurslar”, Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2334, (1 Eylül 1928), s.1.129 Mehmet Tekin, Harf İnkılabı: Türk Ocaklarının Çalışmaları ve Hatay’da

Yeni Yazı, Antakya, 1988, s.70.130 Tekin, age, s.78-79., Bakınız, Hüseyin Tuncer, Türk Yurdu Üzerine Bir İn­

celeme, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1990, s.194-228.

kudretinizi bu nokta üzerinde teksif ederek azamî miktarda muvaf­fak olmanızı bekleriz. Kurslar, birisi hiç bilmeyenlere ve diğeri de garp harflerini evvelden bilenlere mahsus olmak üzere iki devreden ibaret olmalıdır...”, denilmekte ve açılacak kursların derecelerinin de belirlendiği anlaşılmaktadır.131 Bu bağlamda Türkiye genelinde Türk Ocağı tarafından ilk kurs 15 Ağustosta Kastamonu’nun Cide ilçesinde132 ve Kula’da, 16 Ağustos’ta Elmalı’da, 18 Ağustos’ta Gö­nen’de açılmış ve diğer Türk Ocakları bunları izlemiştir. 1928 yılı Ağustos ayında 250 Türk Ocağı şubesinde elli bin kadar kişiye yeni harfler kursu açılmıştır.133 Bu gelişmelere paralel olarak Kastamonu Türk Ocağı da bir kurs düzenlenmiştir.134 Yeni harfleri öğretmek için Türk Ocağı’nın düzenlediği kurs, perşembe ve pazar günleri olmak üzere haftada iki gün olup 08.00-09.00 saatleri arasında veri­leceği Ocak riyaseti tarafından halka Açıksöz gazetesinde üç gün ilan verilmek suretiyle duyurulmuştur.135

Kastamonu Türk Ocağı’nın Türk Yurdu dergisine bildirdiği 12 Eylül tarihli haberde “Ocak salonunun müsaadesi nispetinde şimdilik bir dershane açtık. Birinci kursta 30 talebe devam ediyor” denilmektedir.136 Açılan yeni harf kursu Kastamonu Türk Oca- ğı’nda Ocak Reisi sıfatıyla Dr Tevfik Arslan Bey tarafından veril­

131 Tekin, age, s.92-93., Genelge için ayrıca bakınız. Tuncer, age, s.229-230.132 Türk Ocağı Cide Şubesinden genel merkeze 8 Eylül tarihli çekilen telgrafta

“Yeni Türk harflerinin halka öğretilmesi için Ocağımız 15 Ağustos tarihinde Ocak salonunda tedrisata mübaşeret etmiştir. Devam edenlerin miktarı alt­mışa karib ise de heves fazla olduğundan bu miktarın büyük yekûnlara baliğ olacağı halkımızın gösterdiği rağbetten anlaşılmaktadır.” Tekin, age, s.107- 108.

133 Tekin, age, s.79.134 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2333, (29 Ağustos 1928), s.2.135 “Türk Ocağından”, Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2333, (29 Ağustos 1928), s.2., “Türk

Ocağından”, Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2334, (1 Eylül 1928), s.2.,136 Tekin, age, s.109.

miştir.137 Halk için açılan bu kursun gündüz vakti olmasından dola­yı katılmak isteyenlerin işlerine engel oluşturmuş ve istekler olmuş olmalı ki Türk Ocağı’ndaki kurs 10 Eylül 1928 Pazartesi gününden itibaren gündüzleri iş ve gücünü terk edemeyen vatandaşlar için daha faydalı olabilmek gerekçesiyle akşam saat 20.00-21.00 saatleri arasına alınmıştır.138

11 Ekim 1928 tarihinde çıkan diğer bir haberde Türk Oca- ğı’nın yanı sıra Halk Fırkası ve Ticaret Odası’nda da gece kursları­nın verildiğinden bahsedilmekte ve bu kurslara daha çok esnaf ve genç çırakların katıldığı bildirilmektedir. Ayrıca Türk Ocağı’na de­vam edenlerin sayısının 40 ile 50 arasında olduğu belirtilmekte­dir.139

Harf inkılâbının 1 Kasım 1928’den itibaren gerçekleşmesinin ardından Millet Mektepleri’nin kurulması sürecinde Kastamonu Türk Ocağı’nın da dershane olarak kullanıldığı görülmektedir. 1 Aralık 1928’de açılacak Millet Mektepleri’ne gidecek olanlar ma­halleler şeklinde ayrılmışlar ve ayrılan her mahallenin hangi Millet Mektebi’ne gideceği kararlaştırılmıştır. Buna göre Kastamonu’nun Muzafferiddin, Saraçlar, Musa Fakih, Cemalettin, Hacı Hamza ma- hallerindeki kadın ve erkeklerin Türk Ocağı’na gitmeleri kararlaştı- rılmıştır.140

1.3.4. Spor, Sağlık ve Eşya Piyangosu

Kastamonu Türk Ocağı spor etkinlikleri açısından değerlen­dirildiğinde fazla bir faaliyetinin olmadığı göze çarpmaktadır. Ba­

137 “Şehrimizde Yeni Harfler”, Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2337, (4 Eylül 1928), s.1.138 “Türk Ocağı Riyasetinden”, Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2342, (10 Eylül 1928), s.2.,

“Türk Ocağı Riyasetinden”, Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2344, (12 Eylül 1928), s.2.139 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2369, (11 Teşrin-i evvel 1928), s.1. Ayrıca bakınız.

Mehmet Serhat Yılmaz, Harf İnkılabı ve Millet Mektepleri 1928-1935 (Kas­tamonu Örneği), Berikan Yayınları, Ankara, 2009, s.38-41.

140 Açıksöz, Yıl:10, Sayı: 2418, (28 Birinci Kanun 1928), s.1.

sından elde edilen bilgilere göre Tayyâre Cemiyeti ile birlikte bir güreş organizasyonu gerçekleştirilmiştir.141

Diğer Ocak şubeleri gibi Kastamonu Türk Ocağı da halkın sağlığı ile yakından ilgilenmiş ve bu yönde birtakım faaliyetler ger­çekleştirmiştir. Açıksöz gazetesinde verilen ilanda Türk Ocağı’nda 7 Temmuz 1928’den sonraki haftadan itibaren fakirlere özel bir mua­yenehanenin faaliyete geçeceği bildirilmekte ve bu muayenehane­nin haftada sadece Salı günleri sabahtan öğleye kadar çalışacağı be­lirtilmektedir. Ayrıca özellikle hasta ve fakir olanların gelmeleri ri­ca olunmaktadır.142 1930 yılında toplanan 6. Kurultay’a sunulan Merkez Heyeti raporuna göre muayene ve tedavi faaliyetlerinin be­lirtilen tarihe kadar sürdüğü anlaşılmaktadır.143 Kastamonu Türk Ocağı’nın bünyesinde bir muayenehanenin oluşturulmasında o dö­nemde Ocak reisliğinde bulunan Dr. Tevfik Arslan’ın etkisinin ol­duğu düşünülebilir.

141 “Geçen sene olduğu gibi bu sene dahi bayramda güreşmek üzere İstan­bul’dan suret-i mahsusada gelen meşhur pehlivanlardan Ethem pehlivan ida­resi altında 3-4 güzide pehlivanın Tayyâre ve Türk Ocağı menfaati namına güreştirilmek üzere tertibatı yapılmış ve biletleri bastırılıp, memurlar ikame edildiği gibi güreş için tahsis edilen İdman Yurdu sahası da güzelce tanzim kılınmıştır. Bu pehlivanlara bazı köylü pehlivanlar da iştirak ederek bayra­mın 2, 3 ve 4. günleri muntazam bir surette güreş yapılmış ve kadın erkek pek çok kişi saatlerce bunları temaşa ederek güzel bir vakit geçirmişlerdir. Perşembe, Cuma günü de alafrangaya ait oyunlar gösterilmiştir. Bu müsaba­kadan hâsıl olan varidattan pehlivanlara derecat-ı mütefehhimatta ikramiye­ler verilmiş fakat ümit edildiği derecede para elde edilememiştir.”, “Tayyâre Cemiyeti’nin İştirakiyle Türk Ocağı’nın Tertip Ettiği Güreş”, Kastamonu, Sayı:2655, (29 Haziran 1926), s.1.

142 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2290, (7 Temmuz 1928), s.2.143 Hüseyin Tuncer, Yücel Hacaloğlu, Ragıp Memişoğlu; Türk Ocakları Tarihi

(1912-1931), C.1, Ankara, 1998, s.340.

Kastamonu Türk Ocağı, Merkez Ocağın gerçekleştirdiği gibi bir eşya piyangosu tertip etmek için girişimde bulunmuş,144 piyango biletleri üç renk üzerine şık ve zarif bir şekilde Kastamonu Matbaa- sı’nda bastırılmıştır.145 Eşya piyangosu 1 Ocak 1931 tarihinde ger­çekleştirilmiştir.146

1.3.5.Protesto ve Miting

Kastamonu Türk Ocağı tarafından millî kültür değerleri ve yerel kültür unsurlarının korunması konularına önem verilmiştir. Yöresel kültüre sahip çıkma konusunda ilk girişim Sepetçioğlu mü­zik ve oyunu konusunda olmuştur. Sepetçioğlu müzik ve oyununun 1450 liraya Talât Mümtaz Bey tarafından “Sahibinin Sesi” kumpan­yasına satıldığı haberinin Güzel İnebolu gazetesinden öğrenilmesi­nin ardından Kastamonu Türk Ocağı haberin alındığı günün gecesi olağanüstü bir toplantı gerçekleştirmiş ve bu konuda Ocak olarak sergilenecek tutum müzakere edilmiştir.147 1 Temmuz 1928’de ger­çekleştirilen toplantı neticesinde Açıksöz gazetesi başta olmak üze­re diğer gazetelere bir protesto yazısı gönderilmiştir. Açıksöz gaze­tesine gönderilen izahat metni şu şekildedir:

“İstanbul talimgâhında bulunan Muallim Talât Mümtaz Efendi tarafından Cumhuriyet gazetesine gönderilen bir mektupta Sepetçioğlu şarkı ve raksının gayr-i nezih muhitlerde oynatıldığın­

144 İlan için bkz. Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2525, (6 Şubat 1930), s.1.145 Kastamonu, Sayı:2910, (16 Şubat 1930), s.2.146 Ocağa ait eşya piyangosu bilinmeyen bir sebepten dolayı 1930 yılı Kasım

ayının on beşinci gününe ertelenmiş, daha sonra çekiliş 1930 yılı Kasım ayı­nın on beşine bırakılmış, sonuçta eşya piyangosu 1 Ocak 1931’de saat 18.00’de yapılmıştır. Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2588, (23 Ağustos 1930), s.2. Ayrı­ca bkz. Kastamonu, Sayı:2983, (19 Ağustos 1930), s.4., Açıksöz, Yıl:11, Sa- yı:2618, (10 2. Teşrin 1930), s.2., Kastamonu, Sayı:3038, (1 Kanun-i sanî 1931), s.4.

147 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2285, (1 Temmuz 1928), s.2., Açıksöz, Yıl:10, Sa- yı:2286, (2 Temmuz 1928), s.1.

dan bu oyunun bedi’ ve orijinal bir şekle ifa’ edilerek satıldığı ifade edilmektedir. Esasen çok nezih olan şarkı ve raksımız birçok mehafil-i aliyede müteaddit defa oynamış olup nezahetinin takdir­lerle karşılandığını hatırlatmakla iktifa ederiz. Memleketin mal-ı müştereki olan bir şarkının bir heyet-i ilmiye tarafından tetkik edilmeksizin ona bir menfaat mukabilinde satıldığı göz önüne ge­tirmeden şahsi emeller peşinde koşan bazı adamların Türk Ocağı kisvesine bürünerek gençlerin şuurlu faaliyetlerine mani oldukları­nı zikretmekle Ocağımızın şahsiyet-i maneviyesine hakaret ediyor­sa da öz Türk kaynağı olan Kastamonu gibi bir muhitin sinesinde Türk Ocağı kisvesine bürünerek şahsî emeller peşinde koşan bir Türk genci yoktur. Bunu nefret ve istikrahla reddeder ve muteber gazetenizle neşrini rica ederiz. Kastamonu Türk Ocağı Reisi Dr. Tevfik Arslan”148

Türk Ocağı millî değerlere sahip çıkmanın yanı sıra inkılâp­lara olan bağlılığı her fırsatta göstermeye çalışmıştır. Bu amaçla Menemen’de katledilen Şehit Kubilay için bir miting düzenlenmiş­tir. 2 Ocak 1931’de Tekkealtı Köprüsü başında gerçekleştirilen mi­tinge Vali Bey, Mebus Nafi Atıf ve Refik Bey ile mülkî ve askerî er­kân, mektepliler, memurlar, muallimler ve halktan yüzlerce kişi ka­tılmıştır.

Açıksöz ve Kastamonu gazetelerine göre, güvenliğin sağlan­ması için bir bölük askerin de hazır bulundurulduğu mitingde ilk konuşma Muallim Talât Mümtaz Bey tarafından yapılmıştır. Ko­nuşmadan sonra aziz şehidin katledilişi tasvir edilmiş, halktaki his­siyat daha da artmıştır. Talât Mümtaz’dan sonra Zabit Vekili Sela- hattin Bey konuşmasını yapmak üzere kürsüye çıkmış konuşmasına başlamadan önce halkı, Şehit Kubilay’ın ve bu gibi nice şehitlerin anısına bir dakikalık saygı duruşuna davet etmiştir. Saygı duruşu­nun ardından Şehit Kubilay’ın mektepten arkadaşı olduğu anlaşılan

148 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2293, (10 Temmuz 1928), s.2.

Selahattin Bey, muhterem ölünün vatan sevgisi ve onunla ilgili ha­tıralarını anlatmıştır. Son olarak da Türk Ocağı azasından Abdulba- ki Bey bir nutukla mübarek şehidin aziz ruhunu yücelten bir ko­nuşma yapmış ve bu konuşmanın ardından mitinge neden olan bu feci hadise karşısında Kastamonuluların hissiyatının üst makamlara arzına karar verildikten sonra miting sona ermiştir.149

1.3.6.Diğer Faaliyetler

Türk Ocakları milliyetçi bakış açısıyla dil ve kültürün ko­runmasını kendine amaç edinmiş ve aynı zamanda bu yönde faali­yet gösteren kurum ve kuruluşlara olan desteğini hiçbir zaman esir­gememiştir. Bu amaçla Anadolu’da halk ezgilerini toplamakta olan konservatuar ekibini Türk Ocağı’nda misafir etmiş onlara yapacak­ları çalışmalarda yardım etmiştir. Konservatuar ekibi 10 Temmuz 1928’de Kastamonu’ya gelmiş ve 11 Temmuz akşamı Türk Oca- ğı’nda şarkı ve türküleri dinleyeceği Açıksöz gazetesine verilen ilanlarda belirtilmiştir.150

11 Temmuz 1928 günü akşamı saat dokuzda gerçekleştirilen toplantıda halk türküleri ve şarkılarını en iyi surette çalanlardan oluşan bir heyet bulunmuş ve iki saz, bir bağlama ve bir de keman eşliğinde çalınan şarkı ve türkülerin Kastamonu’ya ait olduğu ve bu konuda hiçbir dış tesirin mevcut olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca heyet tarafından Kastamonu şarkılarının çok büyük bir öneme sa­hip olduğunu vurguladıktan sonra çalınan bu şarkı ve türkülerden oluşan bir defterin Kastamonu adına yayınlanacağı vaadinde bulu­nulmuştur.

Yozgat Türk Ocağı bünyesinde millî ürünleri halka tanıtmak için gerçekleştirilecek olan Millî Malûmât Sergisi’ne Kastamonu ve

149 Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2628, (3 Kanun-i sanî 1931), s.2. Kastamonu, Sa- yı:3039, (4 Kanun-i sanî 1931), s.2.

150 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2294, (11 Temmuz 1928), s.1.

Tosya Türk Ocaklarından, kendi yöresel ürünlerinden örnek gön­dermelerini istenmiştir. 151

Kastamonu Türk Ocağı’nda yerli malı kullanılması ile ilgili olarak Türk Ocakları genel merkezinin yayınlamış olduğu genelge­ye uyarak 1929 yılı Mart ayı içinde bir içtimaa gerçekleştirmiştir. Yapılan içtimada yerli malı kullanılması için Ocağın gayretle çalışa­cağı ve herkese bu konuda örnek olmak için hiçbir fedakârlıktan çekinmeyeceği belirtilmiştir.152 Ocak bu konu ile ilgili olarak he­men harekete geçmiş ve yerli elbise giyilmesi için hazırlıklara baş­lamış ve Kurban Bayramı’nda bütün Ocaklıların yerli elbise giymesi temin edilerek, daha sonra faaliyetin genele yayılması düşünülmüş­tür.

Türk Ocağı üyeleri sadece yıllık kongrelerin yapılacağı gün­ler bir araya gelmemişlerdir. Örneğin; 29 Ekim 1925’te Açıksöz’de çıkan bir ilandan anlaşıldığı üzere bütün Ocaklıların Cumhuriyet Bayramı’na denk gelen Perşembe günü saat birde Ocakta olmaları istenmektedir.153 Bunun dışında Ramazan ve Kurban bayramlarında bayramlaşma için üyelerin Ocakta bir araya geldikleri görülmekte­dir. 1928 yılı Ramazan Bayramı’nın üçüncü Pazar günü saat onda Ocaklılar bir araya gelerek çok samimi bir bayramlaşma merasimi yapmıştır.154

1.4.Kastamonu Türk Ocağı Emlaki

1 Nisan 1925’de Bakanlar Kurulu tarafından Türk gençliğinin fikir ve seciyesinin inkişafına hadim olan Türk Ocaklarının ihtiyaç­larını karşılamak için bina ve arsa tahsis etme yoluna gidilmiştir. Kastamonu Türk Ocağı’nın faaliyette olduğu süre zarfında idare

151 Tuncer, age, s.240.152 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2451, (17 Mart 1929), s.2.153 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:1490, (29 Teşrin-i evvel 1341), s.3.154 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2207, (26 Mart 1928), s.1.

heyetlerinin gündeminde hep Ocağa ait bir bina satın alınması fikri olmuştur. Memleket Yurdu’nun Türk Ocağı’na dönüşmesinden sonra Türk Ocağı’nın faaliyetleri aynı binada, yani Nasrullah Med- resesi’nde devam ettirilmiştir. Fakat binanın etkinlikler için yeterli görülmemesinden dolayı idare heyetleri yeni bir bina inşası için ça­lışmalarda bulunmuşlardır. Bu konuda Türk Ocağı’nın ilk faaliyeti 1925 yılı içinde olmuş ve gerçekleştirilen içtimada emvâl-i metrûkeden bir binanın Türk Ocağı’na terk edilmesi fikri öne sü­rülmüştür.155 Bu bağlamda Kastamonu Türk Ocağı’na İzbeli So- kak’taki Artin Süzeryan’ın kullandığı mağazalar devredilmiş ve Ocak yönetimi tarafından mağazalar kiraya verilmiştir.156

Yukarıda belirtildiği üzere Kastamonu Türk Ocağı’nın İzbeli Sokak 8 ve 10 numarada iki mağazadan ibaret bir binası bulunmak­taydı. İplikçiler Çarşısı adlı mevkide bulunan taştan yapılmış bu dükkân tek tapu üzerine olup ikiye bölünmeye uygun olduğu için iki ayrı mağaza olarak kiraya verilmiştir. Binanın emvâl-i metrûkeden Türk Ocağı binası olmak üzere 1500 lira bedel ile satın

155 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1279, (29 Kanun-i sanî 1341), s.2.156 Söz konusu mağazalar vakıf olarak kabul olunduğundan Ocağa intikalinin

sorunlar oluşturabileceği belirtilmiştir. Ocaklılar söz konusu mağazaların 20-25 yıldır bir Ermeni tarafından işletildiği dönemde vakıf olduğu hatıra gelmezken bu mağazaların Ocağa devrinde bu gibi sıkıntıların çıkmasına bir anlam verememişler ve bu duruma tepki göstermişlerdir. Neticede Artin Süzeryan mağazaları Türk Ocağı’na intikal etmiştir. Mağazalar ilk olarak 12 Kasım 1925’te kiraya çıkarılmış ve verilen ilanda mağazaların 1925 Aralıktan 1927 yılı Mart’ına kadar on beş ay müddetle kiraya verileceği belirtilmiştir. Açıksöz, Yıl:10, Sayı:1394, (16 Haziran 1341), s.2. 1927 yılında kiraya çıkarı­lan Türk Ocağı mağazaları Mayıs 1928 yılına kadar tekrar kiralanmıştır. Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1892, (19 Şubat 1927), s.2., 1928 yılından itibaren adı ge­çen mağazaların kira süresi kısaltılarak bir yıl olarak belirlenmiş ve 1 Hazi­ran 1928’den 1 Haziran 1929’a kadar kiraya verileceği duyurulmuştur. Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2236, (1 Mayıs 1928), s.2.

alındığı anlaşılmaktadır.157 Bu mağaza dükkân dışında bir işlev için elverişli görülmediğinden kiraya verilmiştir. Türk Ocağı da ahşap bir medrese binasında hizmet veriyordu.158 Ayrıca 1926 yılı içinde Türk Ocağı’nın faaliyetlerinde etkin bir konuma yükselmesi ve içinde bulunduğu maddî sıkıntıdan kurtulması için Malikzade Ömer Efendi idaresindeki mağazanın dokuma işletmesi kısmının bir yıllık kira bedeli bağışlanmış ve Türk Ocağı da aynı gün mağa­zayı kiraya çıkarmıştır.159

1926 yılı kongresinde uzun tartışmalara neden olan Ocak bi­nası meselesinde idare heyetine mevcut Ocak binasının satılarak yeni Ocak binası yapılması için gerekli incelemelerde bulunma yetkisi verilmiştir.160 Fakat bir türlü bina yapımı ile ilgili süreç baş­latılamamıştır. 1930 yılında Ocağa ait bu mağazaların satılarak bir Ocak binası yapılması için merkez heyetinin görüşü alınmış ve olumlu karşılanmıştır.161 Bu amaçla söz konusu Türk Ocağı deneti­mindeki mağazalar 26 Mart 1930 tarihi itibariyle bir ay müddetle müzayedeye çıkarılmış fakat satılamamış, sonunda tekrar kiraya ve­rilmiştir.162

1930 yılında Türk Ocağı’nın bulunduğu Nasrullah Medrese- si’nin yıkılması ve enkazından istifade ederek Namazgâh’ta yeni bir ilk mektep inşasına karar verilmesi üzerine 23 Ağustos 1930 tarihi itibariyle Kastamonu Türk Ocağı geçici bir süre için Tekkealtı Köp­

157 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.2,53,78,94. Bu mağazanın sağı Selma Mağazası, solu Yeni Han, arkası han duvarı olup cephesi yoldu. BCA, Nu:490.01.74.279.1, s.41.

158 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (6.10.1933), s.84-85.159 Açıksöz, Yıl:11, Sayı:1687, (16 Haziran 1926), s.2.160 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1629, (6 Nisan 1926), s.1.161 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2525, (6 Şubat 1930), s.1.162 Açıksöz, Yıl:10, Sayı:2537, (27 Mart 1930), s.1. Kira bedeline ait bilgiye göre

mağazaların birinin iki yıllığını 500, diğerinin iki yıllığını 300 liraya ihale edildiği anlaşılmaktadır. Kastamonu, Sayı:3075, (5 Nisan 1931), s.1.

rüsü’nün başındaki binaya taşınmıştır.163 Bu sırada yeni bir bina arayışına devam edilmiş, Banka Aralığı’nda Reşit Bey’in binasında karar kılınmıştır.164 Bu arada binanın tefriş ve tanzimine de baş­lanmıştır. Bu husustaki bilgi şöyledir: “Türk Ocağı’nın yeni binası kesifi bir toplantıyı istiap edebilecek bir vüsattadır. Binaya evvelce bir tesadüfle geceleyin girmiş olduğumuz için binanın vüsatı hak­kında fikrimiz yoktu. Bu defaki ziyaretimizde anladık ki bina Kas­tamonu’da en büyük bir içtimaa baliğen meblağa kifayet edebile­cektir. Bina iki salondan ve bir büyük odadan mürekkeptir. Salonun birisi beş yüz kişiyi istiap edebilecektir. İkinci salon ondan da bü­yüktür. Salonların birbirine irtibatı olduğundan mesela bin kişinin iştirakiyle bir toplantı yapılabilecektir. Hülasa yeni Türk Ocağı bi­nası ihtiyaca tamamen tekabül edebilecek şekilde meydana getirili­yor gerek müzakeratını esirgemeyen zevatın gerek Ocak heyetinin himmetleri meşkûr olsun.”165

Kastamonu Türk Ocağı 25 Şubat 1931 itibarıyla yeni binasına taşınmıştır. Dört yüz civarında bir katılımın olduğu açılış merasimi 27 Şubat 1931 Perşembe gecesi Ocak’ta yapılmış, vilayetin ileri ge­lenleri katılmıştır. Halkın da yoğun katılımının olduğu açılışta önce Vali Murat Bey, sonra Ocak idare heyeti adına Tahsin Nahit ve Ab- dulbaki Bey tarafından birer konuşma yapılmıştır.166 Bu yeni binada

163 Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2588, (23 Ağustos 1930), s.2.164 Açıksöz’de bu durum şöyle duyurulmuştur: “Türk Ocağımız banka aralığın­

da Reşit Bey’in binasına taşınacağını ve burada mevcut salonlardan birini tefrik ederek bütün gençliğin sinesinde toplayabilecek bir bina vücuda geti­receğini yazmıştık. Aldığımız malumata göre bu hususta verilen kararı tatbik için azami mesai sarf edilmektedir. Ocak yakında yeni binaya taşınacaktır.”, Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2638, (26 Kanun-i sanî 1931), s.1.

165 Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2647, (18 Şubat 1931), s.1.166 Açıksöz, Yıl:11, Sayı:2649, (28 Şubat 1931), s.1. Ocak idare heyetinden Tah­

sin Nahit’in yaptığı konuşma için bkz. Kastamonu, Sayı:3060, (1 Mart 1931), s.3.

Türk Ocağı iki ay kadar hizmet vermiş, 10 Nisan 1931’de faaliyetle­ri durmuştur.

Kastamonu Türk Ocağı’nın kapanmasından sonra Cumhuri­yet Halk Fırkası Genel Sekreteri Recep Peker’e ocağın menkul, gay­rimenkul durumu, borç ve alacakları hakkında bir izahat yazılmış, ekinde menkul eşyanın bir listesi verilmiştir. 30 Mayıs 1931 tarihli kayda göre Kastamonu Türk Ocağı’nın menkul eşyası aşağıda ve­rilmiştir.167

Kastamonu Türk Ocağı Menkulât Defteri

Adet Cinsi Beheri Yekûn60 Sandalye 400 240004 Koltuk 400 160002 Kanepe 250 5004 Koltuk 200 80012 Sandalye 150 18006 Hezaren sandalye 250 15001 Koltuk 500 5001 Büyük masa 1500 15001 Masa adi 150 15017 Masa örtüsü 100 17002 Camlı dolap 750 15001 Yazıhane 750 75017 Korniş 100 170017 Yeni perde çadır bezi 500 850017 îstor 100 170034 Perde askısı 10 34035 Şapka elbise askısı 5 1753 Büyük soba 1000 30004 Müstamel soba 200 8001 Saç davlumbaz 300 3009 Sigara masası 50 450

167 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.122-123.

34 Cam sigara masası 7 2383 Masa zili 30 901 Yazı makinesi 14000 140001 Duvar camekânı 100 1001 Gazi Hazretleri Fotoğrafı 1000 10001 Gazi Hazretleri Fotoğrafı 600 6002 İsmet Paşa’nın fotoğrafı 250 5001 Ampullü ay yıldız 500 5001 Termometre 25 251 Müstamel bilardo 20000 200009 Mızıkacı takım elbisesi 400 36009 Tavla 150 13501 Kahve, çay takımı 1000 10004 Paspas 50 200

Yekûn 1117,13Kastamonu’daki mefsuh Türk Ocağı’ndan devrolunan mağa­

zanın satılarak elde edilen gelir ile yaptırılması tasarlanan bina için kullanılması konusunda Kastamonu Cumhuriyet Halk Fırkası İdare Heyetinin 31 Mart 1933 tarihli talebi Türk Ocakları Tasfiye Encü­meni tarafından değerlendirilmiştir. Sonuçta 28 Ağustos 1931 tarih­li yazışmaya bağlı olarak bu mağazanın daha önce Tasfiye Talimat- namesi’ne göre satılacak emlak beyanında bulunulmadığı tespit edilmiştir. Yine encümen Türk Ocağı eski başkanı ve Cumhuriyet Halk Fırkası İl Başkanı olan Dr. Tevfik Arslan Beyin şifahî izahatını da değerlendirmiştir. Dr. Tevfik Arslan Bey bu mağazanın esasen akar olarak kullanıldığını, ne Halkevi olmaya ne de parti binası ol­maya elverişli olmadığını beyan etmiştir. Encümenin 7 Mayıs 1933 tarihli toplantısında Tasfiye Talimatnamesi gereği mağazanın der­hal satılarak bedelinin gönderilmesine karar verilmiştir.168

Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Sekreterliğine verilen bilgiye göre, Türk Ocağı’ndan kalan mağaza 15.000 lira değer takdiriyle

168 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (7.05.1933), s.91.

Haziran 1933 de satışa çıkarılmış, en yüksek 9550 lira teklif veril­miş, değerinin altında kaldığı için satış iptal edilerek yeniden kiraya verilmesi kararlaştırılmıştır.169 Ayrıca tasfiye sırasında Ocağın dev­redilmiş borcu olmadığı, bir miktar alacağının olduğu anlaşılmakta­dır. Ocağın nakit 75 kuruşu ve daha önce yapılan piyango çekilişin­den kalma 225 lira alacağı bulunmaktadır.170

Halkevlerinin kuruluşundan sonra ihtiyaca binaen Cumhuri­yet Halk Fırkası Vilayet İdare Heyeti tarafından mefsuh Türk Ocağı tarafından partiye devredilen menkul eşyanın parti ve Halkevi’ne gerekli olduğu belirtilmiştir. Türk Ocağı’nın Halkevi olmaya müsait binası yoktu. Ocağın kiracı olarak oturmakta olduğu binanın yapı­lan masrafa mukabil üç sene oturma hakkı Cumhuriyet Halk Fırka- sı’na intikal etmişti. Bu bina Halkevi olmaya elverişliydi. Türk Oca- ğı’nın menkul malları bu binaya göre tedarik edilmiş olduğundan eşyanın tamamı fırka ve Kastamonu Halkevi’ne gerekliydi.171

Türk Ocağı’nın feshi üzerine Türk Ocağı için kiralanan bina­da gençleri toplu bir vaziyette tutarak Halkevi’nin açıldığı güne ka­dar bu vaziyet idame ettirilmiş, Kastamonu Halkevi de bu binada açılarak hizmet vermeye başlamıştır.172

Türk Ocağı’na ait gayrimenkul bina ise dükkân olarak kulla­nılmıştır. Harap bulunan bu binayı Cumhuriyet Halk Fırkası il yö­

169 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (24.07.1933), s.99.170 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.2. Bu alacak listesi ayrıntılı bir şekilde verilmiş­

tir. Baytar Müdürü Tahsin Bey 5, Bolu Vilayet Encümen Azası Emin Bey 20, Mebus Refik Bey 100, İnebolu Kaymakamlığından 47, Küre kaymakamlığın­dan 31 lira, tahsili kabil görülmeyen meblağ ise Maliyeden Hasan Efendi 5, Tokat’ta Dr. Remzi Bey 10 ve muhtelif eşhasta 7 liradır. BCA, Nu:490.01.74.279.1, s.113.

171 Bu menkul eşyaya 596 lira 75 kuruş değer biçilmiştir. BCA, Nu:490.01.74.279.1, s.116, Eşyanın listesi için bakınız. BCA, Nu:490.01.74.279.1, s.117.

172 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (6.10.1933), s.84-85.

netimi partinin maddî imkânlarıyla tamir ettirmiştir. İl yönetimi 1937 yılında binanın satılıp yeni yapılacak Halkevi için harcanma­sını çeşitli gerekçeler ileri sürerek Türk Ocağı Tasfiye Komisyo- nu’ndan talep etmiş, bu talep komisyon tarafından olumlu karşı­lanmamıştır.173

Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğinden Kastamonu Valisi ve Cumhuriyet Halk Partisi başkanlığına yazılan ve mesele­nin ivedilikle sonuçlandırılmasını isteyen yazı şu şekildedir: “Kas­tamonu’da dağılan Türk Ocaklarından kalan iki mağazadan ibaret bir binanın satılarak parasının başka yerlere harcanmasına imkan yoktur. Bu binanın ocak borçlarına karşılık olarak Tasfiye Talim­namesi mucibince satılarak parası merkeze gönderilmelidir. 2.11.1936 tarih ve 2209 sayılı yazımızla satılacak bir binaya tamir için masraf ihtiyar edilmemesi bildirildiği halde parti parasıyla ta­mir edilerek mükemmel bir hale getirildiği bildirilmesi de uygun görülmemiştir. Uzayıp giden tasfiye işlerine bir sonuç vermek kara­rında olduğumuz için bu binanın tez elden açık artırma ile satışa çıkarılması ve sonucun çabuk bildirilmesini diler, saygılarımı suna­rım. 8.5.1937”174

Sonuç olarak Türk Ocaklarına ait iki mağazanın 1937 Hazira­nında açık artırma usulü ile 8.000 liraya satıldığı anlaşılmaktadır.175 Cumhuriyet Halk Fırkası’na intikal eden mağaza 12 Mayıs 1937’de ihale edilmiş, 2 Haziran 1937’de Cumhuriyet Halk Fırkası parti merkezinde ihale gerçekleştirilmiştir. İki mağazanın satışı 12.08.1931 tarih ve 10 numaralı tapu üzerinden yapılmıştır. Satış üç taksitle yapılmış (1. Taksit: 2662 lira 87 kuruş, 2. Taksit: 2662 lira 88 kuruş), satış bedeli tasfiye komisyonuna ilişkin talimatnameye

173 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (26.04.1937), s.49.174 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (26.04.1937), s.48.175 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (29.06.1937), s.37, BCA, Nu: 490.01.74.279.1,

s.27,40,41,49,50,52,67.

göre genel merkeze taksitler halinde gönderilmiş, ancak Kastamonu idare heyeti tarafından daha önce yapılan tamirat masrafı karşılığı olarak bu taksitlerden 2650 lira kesinti yapma talebi geri çevrilmiş­tir. Ayrıca Cumhuriyet Halk Fırkası İl İdare Kurulu Halkevinden beklenen yüksek neticeleri alabilmek adına bu binanın satılarak bedeliyle Halkevi binası yapılması için girişimde bulunmuş, bu da reddedilmiştir.

Konu hakkında yazışmalardan Kastamonu’daki yetkililerin dağılan Türk Ocağı’na ait binayı ilk önce tasfiye edilecek mal beya­nına dahil etmedikleri, daha sonra satılması istenince binaya tamir masrafı gerekçesiyle satılsa dahi paranın bir miktarını göndermek istemedikleri ve en sonunda Halkevi için uygun bir bina yapımı için sarfetmek isteğinde oldukları anlaşılmaktadır. Bütün bu çabalar bir sonuç vermemiş, bina satılarak parası üç taksitte genel merkeze gönderilmiştir.

BÖLÜM II

İLÇELERDE KURULAN TÜRK OCAKLARI

Kastamonu merkezi dışında Tosya, İnebolu, Cide ve Taşköprü ilçelerinde de Türk Ocağı bulunmaktadır. Bu kısımda çeşitli tarih­lerde ilçelerde kurulmuş olan ocakların faaliyetleri hakkında bilgi­ler verilmiştir.

2.1.İnebolu Türk Ocağı ve Faaliyetleri

1919 yılı başlarındaki zor günlerde kurulan ve çok yararlı faaliyetlerde bulunan İnebolu Gençler Mahfeli176 1923 yılında İne­bolu Türk Ocağı’na dönüştürülmüştür.177 Mustafa Selim İmece’ye göre Gençler Mahfeli çeşitli hizmetlerde bulunmuş, çok başarılı olmuş, Türk Ocaklarının kurulması ile Gençler Mahfeli’nin kadrosu olduğu gibi buraya intikal ettirilmiştir.178 İnebolu Türk Ocağı'nın kuruluşu ile ilgili Açıksöz gazetesinde şu bilgi verilmiştir: “Ahiren İnebolu’da Türk Ocağı şubesi küşad edilmiştir. Mülk ve millete ha­yırlı hizmetler ifa edeceğine tamamen mutmain bulunduğumuz İnebolu gençlerinin bu teşebbüsünü takdirle yâd eder ve müfit faa­liyetlerini intizar eyleriz.”179 Kuruluşu ile ilgili haberden anlaşıldığı üzere 1923 Mayıs ayında kurulan İnebolu Türk Ocağı Tosya’dan sonra kurulan ikinci Türk Ocağı şubesidir.

İnebolu Türk Ocağı, Kastamonu ilçeleri içerisinde kurulan diğer Türk Ocağı şubelerine göre daha etkin görünmektedir. Bu du­

176 İnebolu Gençler Mahfili 27 Temmuz 1919 tarihinde kurulmuştur. Bkz. Açıksözcü Hüsnü, İstiklal Harbinde Kastamonu, Kastamonu, 1933, s.78-79.

177 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.101,102,103.178 Mustafa Selim İmece, Atatürk’ün Şapka Deviminde Kastamonu ve İnebolu

Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Tisa Matbaası, Ankara, 1975, s.42.

179 Açıksöz, Yıl:4, Sayı:779, (13 Mayıs 1339), s.2.

ruma Ocağın maddî imkânlarının diğer şubelere göre daha iyi ol­masının etkisi olduğu söylenebilir. Bunun yanında İnebolu halkının gösterdiği ilginin etkisi olduğu gibi maddî olarak Ocağı destekleme­leri de kayda değer. İnebolu Türk Ocağı aktif görünmesine karşın yapılan araştırmada faaliyetlerine tam olarak ulaşmak mümkün ol­mamıştır. Aynı zamanda İnebolu’da meydana gelen olayların mer­keze ulaşması da çoğu zaman sekteye uğramıştır. İnebolu Türk Ocağı ile ilgili bilgilere o dönem ilçede yayınlanmakta olan Güzel İnebolu gazetesinin eldeki mevcut nüshalarından ulaşılmaktadır. Fakat adı geçen gazetenin nüshalarının çok az bir kısmının elde olması, parlak bir geçmişi olduğunu tahmin ettiğimiz İnebolu Türk Ocağı’nın faaliyetlerine yeteri kadar ulaşılamamasına neden olmuş­tur.

2.1.1.Konferanslar

Türk Ocakları mesai programında “İlmî Vazife” kısmında Haziran, Temmuz, Ağustos, ayları dışında Ocaklarda her hafta ilim sahibi kişilere ilmî, sosyal, iktisadî ve sağlık konularında konferans­lar verdirilmesi tavsiye edilmiştir. İnebolu Türk Ocağı idarecileri de mesai programında yapılan bu tavsiyeye uyarak 1924 Kasım itiba­riyle konferanslar vermeye başlamıştır. Hükümet eski doktorların­dan Operatör Hüseyin Avni Bey tarafından sağlıkla ilgili verilen konferanslarla halk aydınlatılmaya çalışılmıştır.180

1925 yılı içinde İnebolu Türk Ocağı’nda Halk Fırkası mute­medi Hüsnü Bey tarafından “Milliyet ve İnkılâplar” konulu bir kon­ferans verilmiştir.181 Bütün bunların dışında İnebolu Türk Ocağı Kastamonu gezisi sırasında Mustafa Kemal Paşayı ağırlamıştır. Mus­tafa Kemal Paşa, şapka ve kıyafet inkılâbı hakkındaki tarihi konuş­masını 27 Ağustos 1925 Perşembe günü İnebolu Türk Ocağı bina­

180 Türk Yurdu, Cilt:8, (C:15-1, Sayı:164-3), Ankara, 2001, s.124, Tuncer, age, s.122.

181 Tuncer, age, s.168.

sında yapmıştır.182 Aslında Mustafa Kemal Paşa’nın Kastamonu’ya 1924 yılında gelmek istediği bilinmektedir. Eylül 1924 tarihinde Trabzon’a yapmış olduğu gezi sırasında Kastamonu Belediyesi, Mü- dafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Türk Ocağı’nın yaptığı davete Mustafa Kemal Paşa şu cevabı vermiştir; “Samimi hissiyât ve davetinize te­şekkür ederim. İnebolu ve Kastamonu’yu ziyarete karar vermişken hareket-i arz dolayısıyla dûçâr-ı ızdırap Erzurum’a hareketi lüzum­lu gördüm. İnebolu ve Kastamonu’yu şedit arzuma rağmen bu defa ziyaret edemeyeceğime pek müteessirim. İlk fırsatta geleceğimi va­at ederim, Efendim. 18.9.1340 Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal”183

2.1.2. Konser ve Müsamere

İnebolu Türk Ocağı bünyesinde ilçenin gençlerinden bir temsil heyeti oluşturulmuştur. Bu heyet 18-19-20 Ocak 1924 tarih­lerinde bir müsamere tertip etmiştir. Müsamere Türkiye’ye iltica eden muhacirler menfaatine gerçekleştirilmiştir. Müsamereye, İne­bolu halkı ilgi göstermiştir. Ayrıca temsilden elde edilen gelir mu­hacirlere verilmek üzere İnebolu Hilal-i Ahmer komisyonu vezne­sine teslim edilmiştir. 184

İnebolu Türk Ocağı’nda Şubat1925’te İnebolu İlk Kız Mekte­bi tarafından hanımlara, Numune-i Hamiyet talebeleri tarafından da erkelere müsamere verilmiştir. Müsamere Numune-i Hamiyet’in muallimlerinden Musa Kazım ve Mustafa Beyler tarafından sahne­lenmiştir. Bu temsil İnebolu ilk mektep talebelerinin ilk müsamere- si olmuştur.185

İnebolu Türk Ocağı yetkilileri 1926 yılı içinde daha önce İnebolu’ya getirilen fakat işletilmeyen sinemayı almak için hareke­

182 Mehmet Serhat Yılmaz, Arşiv Belgelerinde Mustafa Kemal Paşanın Kasta­monu Gezisi, Töre Kitabevi, Kastamonu, 2008, s.16-20.

183 h ttp://www. turkocagi. org. tr/kitaplar/A ta turk_kita bi-EK.pdf (07.02.2012).184 Açıksöz, Yıl:5, Sayı:989, (29 Kanun-i sanî 1340), s.2.185 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1289, (10 Şubat 1341), s.2.

te geçmiştir. İdare heyeti bir toplantı gerçekleştirmiş ve bu konu uzun müzakerelere neden olmuştur. Konu ile ilgili kararın daha sonra bildirileceği belirtilmiştir.186 Fakat sinemanın Ocak tarafından alındığına dair bir bilgiye ulaşılamamıştır.

İnebolu Türk Ocağı temsil kolu İnebolu dışında da faaliyette bulunmuştur. 1926 yılı nisanında Ramazan Bayramı’nın ilk günü İnebolu’dan hareket eden ocak idare heyetinden ve temsil grubun­dan oluşan 8 kişilik heyet o gün Kastamonu’ya ulaşmıştır. Kastamo­nu Ocağı tarafından mükemmel bir surette ağırlanmışlardır. Ertesi gün temsil heyeti asrî gazinonun üst katında fevkalade bir surette konser ve müsamere vermiştir. Halkın ilgisi oldukça yoğun olmuş, temsil grubu dakikalarca alkışlanmıştır. Daha sonra temsil heyeti Taşköprü’de de bir konser ve müsamere tertip ettikten sonra aynı günün akşamı İnebolu’ya geri dönmüştür.187 Bu temsil üzerine Kas­tamonu Türk Ocağı da konser ve müsamereler vermek üzere bün­yesinde bir temsil grubu teşkil etmiştir. 1926 Haziranında Kurban Bayramı’nda Kastamonu Türk Ocağı ve Musiki Cemiyeti muazzam bir müsamere ile İnebolu halkının yoğun ilgi ve sevgilerine mazhar olmuşlardır.188

İnebolu Türk Ocağı sadece kendisi bir takım müsamere faali­yetleri yürütmemiş aynı zamanda diğer toplum kuruluşlarının et­kinliklerine de destek vermiştir. Bu bağlamda 16 Şubat 1928 Per­şembe akşamı erkelere ve 17 Şubat akşamı da bayanlara olmak üze­re Hilal-i Ahmer Cemiyeti tarafından Türk Ocağı’nda bir müsamere tertip edilmiştir. Balkan Muharebeleri’nin sahnelendiği temsilde gençlerin başarısı dikkat çekmiş, ayrıca halkın ilgisi de yoğun ol- muştur.189 Yine Himaye-i Etfal tarafından Türk Ocağı salonunda

186 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1781, (12 Teşrin-i evvel 1926), s.2.187 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1635, (17 Nisan 1926), s.2.188 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1695, (1 Temmuz 1926), s.2.189 Güzel İnebolu, Sayı:138, (23 Şubat 1928), s.2.

“Asker Kaçağı” adlı oyun, 18 Ocak 1929 Cuma gecesi erkek ve ha­nımlara, 19 Ocak Cumartesi gecesi ise sadece hanımlara olmak üze­re başarı ile temsil edilmiştir.190

İnebolu Türk Ocağı Büyük Millet Meclisi’nin açılış yıl dö­nümlerinde gerçekleştirdiği etkinliklerle de göz doldurmuştur. 23 Nisan 1928 akşamı bir müsamere yapılmıştır. Müsamere, İzmir’de meydana gelen depremde zarar gören felaketzedeler yararına ger­çekleştirilmiştir. İdman Yurdu reisinin günün anlamını belirten konuşması ile başlayan müsamerede saz heyeti tarafından İstiklâl Marşı ile çeşitli parçalar seslendirilmiştir. Saz heyetinin ardından 3 perdeden oluşan “Akdeniz’e Doğru” adlı piyes hazır bulunan yüzü aşkın kadın-erkek seyirciye sahnelenmiştir. Piyesin ardından millî danslar da yapılmıştır.191

İnebolu Türk Ocağı sadece müsamere gibi etkinlikler gerçek­leştirmemiş, aynı zamanda Cumhuriyet Bayramı akşamı balolar ter­tip etmiştir. Açıksöz’den ulaşılan bilgiye göre Ocak 1926 yılı Cum­huriyet Bayramı akşamı gerçekleştireceği balo için yoğun mesai harcamaktadır. Ayrıca Ocak Cumhuriyet Bayramı için ilçede çeşitli taklar kurmak suretiyle kutlama hazırlıklarının da önderi konu­munda olup, gece düzenlenen fener alaylarında Ocaklı gençler en ön saflarda yer almışlardır. İnebolu Türk Ocağı’nda Türk Ocakla- rı’nın kuruluş yıl dönümü olan 25 Mart günü de kutlamalar yapıl­mıştır. 25 Mart 1928’de yapılan kutlama, “Ocaklıların Bayramı” şeklinde basında yer bulmuştur. 25 Mart gecesi Ocak salonunda 80 kişinin hazır bulunduğu içtimada on altı yıllık geçmişe sahip olan derneğin tarihçesi hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra İdman Yurdu saz ekibi tarafından parçalar çalınmış ve müzik eşliğinde danslar edilmiştir. Ayrıca günün anlam ve önemi dolayısıyla üst

190 Güzel İnebolu, Sayı:181, (22 İkinci Kanun 1929), s.1.191 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2237, (1 Mayıs 1928), s.2.

makamlara telgraflar çekilmiştir.192 Ayrıca 30 Ağustos Zafer Bayra­mı kutlamalarında da Türk Ocağı’nın ön safta olduğu anlaşılmakta­dır.193

2.1.3. Eğitim Faaliyetleri

İnebolu Türk Ocağı halkın bilgi ve kültür seviyesinin yük­selmesi ve gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmesi planlanan inkılâp­ların halk tarafından daha iyi anlaşılması amacıyla çeşitli eğitim faaliyetlerinde bulunmuştur.

Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte başlayan okuma yazma sefer­berliği kapsamında illerin haricinde de kütüphaneler açma ya da en azından okuma salonları oluşturma görüşü ön planda olmuştur. Ocak, bu görüş doğrultusunda İnebolu halkının yararlanması için bünyesinde bir kütüphane oluşturma kararı almış ve bu doğrultuda halkın, özellikle aydınların ve gençlerin desteği istenmiştir. İlk ki­tap yardımı da Nazikter gazetesi sahibi Yusuf Niyazi’den gelmiş­tir.194 Aynı zamanda Ocak üyeleri ile halkın yararlanması için kü­tüphanenin yanında günlük gazeteler ile çeşitli dergiler de okuma salonlarına koyulmuştur. Kasım 1924 tarihi itibari ile İnebolu Türk Ocağı beş yüz civarında kitabı içeren bir kütüphane kurulduğu an- laşılmaktadır.195 Nazikter gazetesi sahibi Yusuf Niyazi oluşturulan Ocak kütüphanesini yeterli görmemekte ve halk ile gençliğin ilgi

192 Güzel İnebolu, Sayı:143, (29 Mart 1928), s.2.193 “.. .Başkumandanlık Meydan Muharebesi’nin sene-i devriyesi olan 30 Ağus­

tos günü İnebolu’da görülmedik bir şekilde tes’id olunacaktır. Türk Oca- ğı’nın 10 günden beri ciddi bir şekilde tertip edilen kayık yarışları büyük bir rağbete mazhar olmaktadır. Şimdiden yarışa talep olanların adedi mühim yekûna baliğ olmaktadır. Zafer Bayramı olan 30 Ağustosta İnebolu Türk Ocağı kayık yarışlarından maada yağlı direk, yüzme, ördek yarışları da tertip olunacak, İnebolu o gün muntazam bir gün geçirmiş olacaktır.”, Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2028, (21 Ağustos 1928), s.2.

194 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1175, (21 Eylül 1340), s.2.195 Türk Yurdu, Cilt:8, (C:15-1, Sayı:164-3), Ankara, 2001, s.124.

ve destekleri sayesinde bu ilim ve irfan yuvasının yükseleceğini be­lirtmektedir.196 “Köylü milletin efendisidir” sözünden hareketle Türk Ocakları tarafından köylere yönelik bir takım eğitim faaliyet­leri düzenlemiştir. Köylünün yalnız okuma yazma öğrenmesi için uğraşılmamış aynı zamanda sosyal ve iktisadî alanlarda sorunlarının giderilmesi ve özellikle sağlık alanındaki olumsuzlukların alt sevi­yelere indirilmesi için çalışılmıştır. İnebolu Türk Ocağı 1925 yılı içinde köylere irşat heyetleri göndererek, köylülerin bilgi ve kültür seviyelerinin arttırılması ve inkılâpların köylü tarafından daha iyi anlaşılması yönünde faaliyetlerde bulunmuştur.197

Daha önce belirtildiği üzere harf inkılâbı daha gerçekleşme­den Türk Ocakları yeni harf kursları açarak halkın okuma-yazma öğrenmesi için bir seferberliğe girişmiştir. İnebolu Türk Ocağı da diğer Türk Ocağı şubelerinde olduğu gibi imkânları nispetinde yeni harflerin öğretilmesi amacıyla kurs açmıştır. Türk Ocağı Genel Merkezinin yeni harf kursları açılması ile ilgili tamiminden sonra vakit kaybetmeden bir dershane oluşturmuştur. 10 Eylül 1928 itiba­riyle İnebolu Türk Ocağı’ndaki yeni harflerin öğretilmesi için açı­lan gece kursuna seksene yakın öğrencinin devam etmekte olduğu ve ilgi gösterenlerin sayısının giderek arttığı belirtilmektedir.198

1930 yılı aylık ocak haberlerinden elde edilen bilgiye göre İnebolu Türk Ocağı tarafından eğitim ve öğretim alanına mühim bir mesai harcamakta ve köy mekteplerinin fakir talebelerine kitap ile ders malzemeleri dağıtılmış aynı zamanda bütün masrafları Oca­ğa ait olmak üzere Muallim Mektebi’nde iki öğrencinin eğitim gi­derleri karşılanmıştır.199

196 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1316, (31 Mart 1341), s.2.197 Tuncer, age, s.167.198 Tuncer, age, s.265.199 Türk Yurdu, Cilt:17, (C:5-25, Sayı:31-225, Temmuz 1930), Ankara, 2001,

s.46.

2.1.4. Spor, Sağlık, Eşya Piyangosu

“Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur” ilkesiyle hareket eden Türk Ocakları sportif faaliyetleri de hep ön planda tutmuştur. Gençlerin geleceğe sağlıklı ve güçlü bir şekilde hazırlanmaları için bünyesinde bir takım spor kolları oluşturmuştur. İnebolu Türk Ocağı da 1926 Eylülünde bir Spor Şubesi teşkil etmiştir. Ocağın oluşturduğu Spor Şubesinin başkanlık görevini Mustafa Nuri Bey üstlenmiş, başkan yardımcılığına Şevket, kâtipliğe Hilmi, kaptanlığa Hamdi, üyeliklere ise Cemal Azmi, Naim, Hüseyin Avni, Faik Sabri Beyler getirilmiştir. Oluşturulan Spor Şubesi idare heyeti en kısa sürede çeşitli müsabakalar düzenleyeceklerini vaat etmişlerdir.200 İnebolu Türk Ocağı Spor Şubesi 29 Ekim 1926’da ilk müsabakasını İdman Yurdu ile yapmıştır. Cumhuriyet Bayramı günü akşamüzeri Bayıraltı mevkiinde gerçekleştirilen futbol maçında bazı oyunlar da sergilenmiştir.201 İnebolu Türk Ocağı futbol takımı 1926 yılı sonla­rında Kastamonu ve Taşköprü’de de maçlar yapmıştır.202 Gerçekleş­tirilen bu faaliyetlere rağmen İnebolu Türk Ocağı bu yönde bir ta­kım eleştirilere de uğramıştır.203 1930 yılında İnebolu spor teşkilatı­

200 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1756, (12 Eylül 1926), s.2.201 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1806, (7 Teşrin-i sanî 1926), s.2.202 Tuncer, age, s.181.203 “İnebolu gençleri spor faaliyetine iki kutuptan geçtiler. Türk Ocağı Spor

Şubesi, İdman Yurdu, Türk Ocağı’nı teşkil eden zevat-ı muhterem Ocakta bir spor kulübü meydan getirmek hususunda fedakârlıkta bulundular. Fakat Ocağın teşkil ettiği bu şubenin uzun ve devamlı faaliyeti görülmedi. Çünkü Ocak spor şubesini teşkil eden zevat ekseriyet itibariyle yaşları geçkin oyun­culardan terkip ediyordu. Mamafih Ocak spor şubesi bugünlerde birkaç faal uzuv daha kazanmış ve nizamnamesini tahdit ederek faaliyetlerine bir kat daha hız vermiştir.”, “İnebolu’da Spor Hayatı”, Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1848, (29 Kanun-i evvel 1926), s.2.

na bağlı olarak faaliyet yürüten futbol, voleybol, denizcilik ve atıcı­lık şubeleri bulunmaktaydı.204

Yukarıda da belirtildiği üzere faaliyetlerine hız veren Ocak ayrıca farklı spor kollarını da harekete geçirmiştir. 1930 yılı itiba­riyle İnebolu Türk Ocağı spor şubesi faaliyetlerine devam etmekte olup, futbol haricinde voleybol, denizcilik ve atıcılık dallarına da bünyesinde yer vermiştir.205 30 Ağustos Zafer Bayramı kutlamala­rında yüzme, yağlı direk, ördek yakalama gibi deniz sporlarını ilgi­lendiren alanlardaki yarışmaların İnebolu Türk Ocağı Spor Şubesi tarafından düzenlemiş veya desteklenmiş olduğu söylenebilir. Bu­nun dışında İnebolu Türk Ocağı gençlerin boş vakitlerini Ocak ça­tısı altında değerlendirmeleri amacıyla bilardo müsabakası düzen­lemiştir. 28 Ağustos 1924 tarihli bir habere göre Türk Ocağı’nın çok yakın bir zamanda bilardo müsabakası gerçekleştireceği bildirilmiş- tir.206

Bir sağlık ocağı gibi çalışan Türk Ocağı köylere doktorlar yol­ladığı, fakir hastaları muayene ettirdiği gibi ilaç yardımlarında da bulunmuştur. Bu bağlamda İnebolu Türk Ocağı da daha kuruluşun­dan itibaren bu yönde faaliyetlerine hız vermiş ve halkın sağlığı ile yakından ilgilenmiştir. 1930 yılı Ocak haberlerinden elde edilen bilgiye göre Ocak bundan önceki yıllarda olduğu gibi muhtaç ve fa­kir hastalara ilaç vesaire vermek suretiyle yardım etmiştir.207 Ayrıca 7 Haziran 1929 Cuma günü Türk Ocağı yararına bir eşya piyangosu

204 Türk Yurdu, Cilt:17, (C:5-25, Sayı:31-225, Temmuz 1930), Ankara, 2001, s.46.

205 Tuncer, age, s.352-353.206 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1156, (28 Ağustos 1340), s.2.207 Tuncer, age, s.352-353.

yapılmış, çekiliş Ocak salonunda yapılmış ve kazananlara hediyeleri verilmiştir.208

2.1.5. İnebolu Türk Ocağı Kongreleri

İnebolu Türk Ocağı diğer Ocaklar gibi kuruluşundan itibaren genel kongrelerini yılda bir gerçekleştirmiş ve yapılan seçimler so­nunda yeni idare heyetlerini oluşturmuştur. Fakat çeşitli nedenler­den ötürü kongre tarihleri farklılık göstermiştir.

İnebolu Türk Ocağı kuruluşundan sonra ilk kongresi Haziran 1924’te yapılmıştır. Fakat yeni idare heyetinin kimlerden oluştuğu­na ilişkin bir bilgi mevcut değildir. Bu arada yönetime dönük eleşti­riler yapılmıştır.209 Kasım 1924’te çıkan bir haberde İnebolu’da mü­kemmel bir surette Türk Ocağı’nın teşkil olunduğunu bildirmekte fakat idare heyetinin etkisiz olması ve aralarında münakaşalar ya­şanmasının Ocağın fevkaladeliğine gölge düşürdüğü dile getiril- mektedir.210 Bu eleştiriye karşı İnebolu Türk Ocağı idare heyeti ta­rafından Açıksöz gazetesine bir mektup gönderilmiştir. Mektupta

208 Çekiliş sonucunda İcrâ Memuru Salih Bey’in 18 numaralı biletine gümüş tabak, Kabaalizade Mehmet Hamdi Bey’in 26 numaralı biletine tuvalet takı­mı, Türk Ocağı'nın kendi hesabına satın aldığı 70 numaralı bilete altın saat kordonu, Bafra’da Müstantik Mustafa Hilmi Bey namına gönderilen 125 numaralı bilete kehribar ağızlık, 121 numaralı bilete fotoğraf makinesi, yine Bafra’ya gönderilen 128 numaralı bilete mantoluk kumaş, Terme Kaymaka­mı Mustafa Selim Bey namına giden 241 numaralı bilete portmen, Ayan­cık’ta Şükrüzade Mithat Bey’in 140 numaralı biletine de kol düğmesi isabet etmiştir. Güzel İnebolu, Sayı:198, (12 Haziran 1929), s.2.

209 “İnebolu Türk Ocağı’nın şu yakınlardaki hali çok şayan-ı teessüftür. Birkaç ay evvel yapılan intihabatta kemal-i hevahişle çalışacaklarını iddia eden ida­re heyeti her ne sebepten ise bütün bütün işten el çekmişlerdir. Bari vaziyeti ıslah etseler de ondan sonra ayrılsalar daha münasip olurdu.”, Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1164, (22 Temmuz 1340), s.2.

210 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1188, (6 Teşrin-i evvel 1340), s.2. Türk Yurdu, Cilt:9, (C:16-22, Sayı:168-7, Nisan 1341), Ankara, 2001, s.48.

Ocağın muazzam bir kütüphaneye sahip olduğu, oyun salonlarının varlığı ve gazete ile dergi gibi neşriyatında sürekli bulunduğu belir­tilmiştir. Ayrıca Ocağın bazı meselelerde arkadaşlarla fikrî bir itila­fa düştüğü, bu durumun muhtelif içtimalarda münakaşalara sebep olduğu bildirilmiş, fakat bu tartışmaların sırf Ocağın daha iyi bir hale gelmesini sağlamak amacıyla yapıldığı vurgulanmıştır.

1924 Haziran ayında oluşan yeni idare heyeti aradan sekiz ay geçmeden istifa etmiştir. Bunun üzerine Şubat 1925’te toplanan İnebolu Türk Ocağı seçimler sonunda yeni idare heyetini belirle­miştir. İdare heyeti şu isimlerden oluşmuştur: Reis Kaymakam Fev­zi Bey, Katip mahkeme katibi Mehmet Şükrü, murahhas sabık iskân memuru Ahmet Faik, muhasip Seyr-i Sefain Acente Katibi Cemal Azmi, azalar tüccardan Tığlızade Abdullah Adil, Cebecizade Sabri ve Battalzade Selahattin beyler.211 Yeni oluşturulan yönetime karşı da eleştirilerin yapıldığı anlaşılmaktadır.212 1926 yılı idare heyetin­de şu isimler yer almıştır. Ocak başkanı Şükrü, murahhas Ahmet Faik, Güzel İnebolu gazetesi sahibi Mustafa Nuri, ocak idare heye­tinden Belediye Başkanı Hüseyin Fehmi, Hafız Şükrü, Selahattin, Cemal Azmi, azadan Dürriye Hanım, Nafıa Hanım ve Bedriye Ha­nım ile Şevket, Salih ve Hilmi Beyler.

211 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1304, (28 Şubat 1341), s.2.212 Açıksöz’de yer alan yazıda şu hususlara yer verilmiştir: “İnebolu Türk Ocağı

son zamanlarda oyun salonunun kapısına -Ocaklılara mahsustur- yazılı bir levha astı. Bu levhanın ocakta mukayyit olmayan fakat Ocağa devam eden bilhassa oyun için gelen birçok gençleri gücendirdiği anlaşılıyor. Muhitin seviyesini, Ocağın hâlihazırdaki rızaiyeti nazar-ı itibara alarak karar etrafın­da Ocak heyet-i idaresinin etraflıca düşünerek Ocağın istikbali namına bir karar ittihaz edilmesi arzusu İnebolu’nun bir kısım gençleri tarafından inti­zar edilmektedir.”, Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1398, (21 Haziran 1341), s.2., Açıksöz gazetesinde yer verilen bir haberde İnebolu Türk Ocağı’nın diğer bir kısım ocaklara kıyasla daha faal ocaklar arasında yer aldığı bildirilmekte ve köylere irşat heyetlerinin gönderilmesi halinde büyük bir başarı sağlanacağı belir­tilmektedir. Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1380, (6 Haziran 1341), s.2.

Yasa gereği martın ilk haftası genel kongresini yapması gere­ken İnebolu Türk Ocağı 1927 yılı kongresini 2 Mart Perşembe günü gecesi gerçekleştirmiştir. Ocak genel kurulundan başkanlık divanı­na Asliye Mahkemesi Reisi Fethi Bey oy esası ile dernek reisi, Naim ve Muharrem Beyler de kâtip seçilmişlerdir. Kongre başladıktan sonra Ocağın yıllık mesai raporları okunmuş ve bir buçuk saat bun­lar üzerinde ocaklıların tartışmalarına müteakip yeni idare heyeti seçimlerine geçilmiştir. Oyların tasnifi neticesinde çoğunluğun oyu ile Belediye Başkanı Hüseyin Fehmi Bey hariç olmak üzere 1926 yılı idare heyetini teşkil eden ocaklılar seçimi kazanmıştır. Buna göre yeni idare heyetine şu isimler seçilmiştir: Ocak Başkanı Şükrü, Murahhaslar Ahmet Faik, Güzel İnebolu gazetesi sahibi Mustafa Nuri, Azalar Hafız Şükrü, Selahattin, Cemal Azmi, Şevket, Salih ve Hilmi Beyler, Dürriye, Nafıa ve Bedriye hanımlar. Vaktin geç olma­sı sebebiyle kongre yeni denetim kurulunu seçmek, bütçenin tartı­şılması ve onaylanması, aday üyelerin kabulü, kurultaya gidecek delegeyi seçmek gibi bazı meselelerin görüşülmesi işlemi pazar gü­nüne ertelenmiştir. Pazar gecesi tekrar içtimaa eden İnebolu Türk Ocağı kurultay delegesi olarak Asliye Mahkemesi başkanı Fethi Bey’i seçmiştir.213

İnebolu Türk Ocağı’nın 1928 yılı genel kongresi oldukça sı­kıntılı geçmiş ve bir takım ihtilaflar olmuştur. Bu durumun halk üzerinde olumsuz yansımaları olmuştur. 1928 yılı kongresi 13 Şubat Cuma akşamı Türk Ocağı salonunda yapılmıştır. En yaşlı aza Kay­makam Nuri Bey geçici başkan seçilmiş, ayrıca üyelerden Müdde-i Umumî İrfan Bey divan başkanlığına, Battalzade Selahattin ve Tığlızade Naim Beyler de divan kâtipliklerine seçilmiştir. Yönetim ve denetim raporlarının okunması ve ibra edilmesinden sonra se­çim yapılmış fakat oy tasnifinde usulsüzlük olduğu iddia edilmiştir. İrfan Bey celsenin hitam bulduğunu ve içtimaın pazartesi günü ak­

213 Güzel İnebolu, Sayı:91, (9 Mart 1927), s.1.

şamına tatil edildiğini tebliğ etti. Pazartesi günü dernek toplandı. İntihabatta yolsuzluk olduğundan ve binaenaleyh yeniden intiha­bat icrasıyla rey pusulalarının tetkik için genel merkeze gönderil­mesi talebini içeren otuz imzayla verilen takrir uzun boylu müna­kaşa ve müzakereyi mucib olmuştur. Takririn reye vazi teklif edildi. Buna lüzum olmadığı ileri sürüldü. Neticede takriri imza edenler içtimaı terk etti. Takrirde imzası olmayan ve içtimaı terk etmeyen zevat yedek azalarla murakabe heyetinin intihabına devam ederek mesaisine hitam verdiler.214 Fakat kongreyi terk edenlerin sayısının çoğunluğu oluşturması sebebiyle seçimlerin feshedilmesi ve seçim­lerin yenilenmesi için merci ve makamlara talepte bulunulduğu an­laşılmaktadır. 3 Mart 1928 itibariyle Ocak seçimlerinin yenilenmesi için emir gelmiştir. Fırka müfettişliğinden adaylar açıklanınca kongrenin yapılacağı belirtilmiştir.215 Yeni idare heyeti oluşuncaya kadar Türk Ocağı yönetimine hükümet tarafından belediye başka­nı, hukuk hâkimi, ziraat bank müdürü, orman muamelat memuru, rüsumat muamele memuru ve Kabaalizade Mustafa Bey’in de içinde olduğu bir heyet atanmıştır.216

214 Kongrede gelişen olaylara Güzel İnebolu’da yer verilmiştir: “.. .Dernek riya­setine intihab edilen İrfan Bey heyet-i umumiyenin teveccühlerine teşekkür etti. Müteakiben sabık idare ve murakabe heyetinin raporu okundu. Müna­kaşa cereyan etti. Rey pusulalarına imza edilip edilmemesi mevzu-i bahs ol­du. Neticede imzaya mahal olmadığı muvafık görüldü. Reylerin tasnifi neti­cesinde Cumhuriyet Halk Fırkası’nca aday gösterilen yedi kişiden Adil, Ha­fız Şükrü, Cemal Azmi, Musa Kazım, Fethi ve Selahattin Beyler ekseriyet-i mutlaka ile intihab olundukları anlaşıldı. Yalnız namzet Ustaoğlu Şükrü Bey ile Muallim Hüsnü Fehmi Bey’in reylerinde müsavat hâsıl olduğu binaena­leyh namzet Şükrü Bey’in aza kabul edilmemesi teklif edildi ise de bilahare Şükrü Bey’in yirmi bir Hüsnü Fehmi Bey’in yirmi üç rey aldığı söylendi. İn­tihabatta bir yolsuzluk olduğu ileri sürüldü.”, Güzel İnebolu, Sayı:137, (16 Şubat 1928), s.1-2.

215 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2191, (4 Mart 1928), s.1.216 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2185, (26 Şubat 1928), s.2.

1928 yılı kongresi sırasında yine eleştiriler yapılmıştır. Se­çimlerde ortaya çıkan itirazlar ise başlı başına bir eleştiri konusu oluşturmuştur. Açıksöz’de 3 Mart 1928 tarihinde yayınlanan bir haberde İnebolu Türk Ocağı ile ilgili şu cümlelere yer verilmiştir: “İtiraf etmek mecburiyetindeyim ki İnebolu Türk Ocağı son seneler zarfında eski heyecan ve faaliyetini gaib etti. Gece ve gündüz ocak­ta bir sükûnet ve boşluk göze çarpıyordu. Ocağa kaydolmak arzu­sunda bulunan birçok gencin müracaatı itibara alınmamıştır.” 217 Bu eleştirilere cevap veren Musa Kazım İnebolu Türk Ocağı ile ilgili şu tespitlerde bulunmuştur: “...Her şeyden evvel itiraf etmek mecbu­riyetindeyiz ki İnebolu gençliğinde eski heyecan maalesef bugün yoktur. Ocak henüz gençliği bir sınıf altında toplamaya muvaffak olamamıştır. Son yıllar zarfında ocakta şayan-ı hayret bir inhisar sistemi tatbik edilmiş, kaydolmak isteyen ve mevcudu mühim bir yekûna baliğ memleket evlatları Ocağa kabul olunmuş ve bunlar­dan bir kısmına aradan ancak bir sene geçtikten sonra müspet veya menfi cevap verilmiştir. Memuriyet hesabıyla başka ocakta mukayyıd olup da İnebolu’ya gelenler henüz nakil muamelesini bi­le yaptıramamışlardır. Daha açık yazalım; İnebolu Türk Ocağı'nın bugünkü vaziyeti şudur: Bina var, gençler mahfilinden müdevver kütüphane, bilardo, tavla, domino ve mobilya var. Ocak bir kısım gazetelere abonedir. Birde kahveci var. Ocağın en ufak bir hareke­tini değil yazmak, söz arasında tenkit etmek bile kabahattir.”218

8 Mart 1928’de Fırka müfettişliği yeni adayları tebliğ etmiş ve Ocak kongresinin birkaç gün içinde yapılacağını bildirmiştir. Aynı günün akşamı fırka müfettişliği Hukuk Hâkimi Fethi, Ziraat Banka­sı Müdürü Ziya, Musa Kazım, Kabaalizade Mustafa, Recep, Tahrirat Kâtibi Nurettin, Cebecizade Sabri Beyleri yeni idare heyetine aday olarak göstermişlerdir. İnebolu Türk Ocağı bütün bu sıkıntıları at­

217 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2190, (3 Mart 1928), s.2.218 Musa Kazım, “Gençlik ve Ocak”, Güzel İnebolu, Sayı:139, (1 Mart 1928),

s.1-2.

latmış ve mart ayı içerisinde yapılan kongrede yeni idare heyeti şu isimlerden oluşmuştur: Reis Hukuk Hâkimi Fethi, Kâtip Güzel İne­bolu Gazetesi sahibi Musa Kazım, Murahhas Gümrük Muayene Memuru Ahmet Vefik, Muhasib Tüccardan Cebecizade Sabri, Vez­nedar Tüccardan Kabaalizade Mustafa, Azalar Ziraat Bankası Mü­dürü Ziya, Tüccardan Hacı Bekirzade Recep ve Hamdi Beyler.219 İnebolu Türk Ocağı kurultay delegesi olarak ise Asliye Mahkemesi başkanı Fethi Bey seçilmiştir.220

1929 yılı kongresi ise 8 Şubat günü yapılmıştır. İnebolu Türk Ocağı genel heyeti yeni sene bütçesini tanzim ederek Ocağın geçen bir yıl zarfındaki faaliyeti hakkında idare heyeti tarafından okunan raporu dinlemiş ve Reis Fethi Bey tarafından verilen denetim rapo­runa müteakip eski senenin icraatı ile yeni yılın bütçe ve programı ittifakla tasdik edilmiştir. Fethi Bey’in verdiği izahata ve rapora gö­re Ocak 6500 liralık bütçesinden 5927 lirasını tahsil etmiş ve bunun 5721 liralık kısmını sarf etmiştir. Yeni sene için ise 7000 liralık bir bütçe kabul edilmiştir.221 İnebolu Türk Ocağı'nın 1929 yılı kongre­sinin sonunda oluşan yeni idare heyeti hakkında bir bilgi elde edi­lememiştir.

2.1.6. İnebolu Türk Ocağı'nın Emlaki

İnebolu Türk Ocağı’nın bulunduğu bina kendisine aittir. Ocak binası Türk Ocağı’nın faaliyetlerini gerçekleştirebilecek bir kapasiteye sahiptir. Hatta bazı toplum kuruluşları dahi zaman za­man ocak binasından istifade etmektedir. Aynı zamanda ocak binası kütüphane ve oyun salonunu ihtiva etmektedir. Oyun salonunda ocaklı gençlerin boş vakitlerini değerlendirmeleri için bir bilardo masası yer almakta, bunun yanında çeşitli oyunlar da bulunmakta­

219 Türk Yurdu, Cilt:13, (C:21-7, Sayı:199-38, Mayıs 1928), Ankara, 2001, s.293, Tuncer, age, s.279.

220 Türk Yurdu, Cilt:13, (C:21-7, Sayı:198-37, Nisan 1928), Ankara, 2001, s.228.221 Güzel İnebolu, Sayı:185, (16 Şubat 1929), s.1.

dır. Bütün bunların dışında İnebolu Türk Ocağı’nın faaliyetlerinin sağlıklı bir şekilde devamlılığının sağlanması için bir takım mülkle­rin gelirlerinin Ocağa aktarıldığı görülmektedir. İnebolu Türk Oca- ğı’nın mülkleri ile ilgili bilgilere Güzel İnebolu gazetesinin bazı sa­yılarında rastlanmaktadır. Gazetede 9 Mart 1927’de şu şekilde bir ilan yer almıştır: “Türk Ocağı’nın büfesi bir yıl müddetle müzaye­deye verileceğinden talip olanların, şeraiti anlamak isteyenlerin Türk Ocağı’na müracaatları” istenmekte ve ilan şu şekilde devam etmektedir “Ocak binasının alt katındaki Polis Dairesi, Ali Os­man’ın oturduğu kahve, Çırak Mehmet icarındaki depo, Urgancıoğlu’nun kahvesi bir sene müddetle icara verilecektir.”222

29 Mart 1928’de yayınlanan diğer bir ilanda ise on beş gün müddetle müzayedeye çıkarılmıştır.”223 Verilen ilanlara göre İnebo­lu Türk Ocağı’nın maddî anlamda desteklenmesi için kahve, depo ve dükkânların kira bedellerinin Ocağa verildiği anlaşılmaktadır. Fakat söz konusu kahve, depo ve dükkânların kim veya kimler tara­fından Ocağa verildiği hakkında herhangi bir bilgi olmadığı gibi mezkûr mülklerin kira bedelleri ve kiracılarına ait verilere de ulaşı­lamamıştır.

Türk Ocakları’nın diğer şubeleri gibi 10 Nisan 1931’de İnebo­lu Türk Ocağı da kapanmış ve bütün mal varlığı Cumhuriyet Halk Fırkası yönetimine devredilmiştir. 9000 lira değer biçilen İnebolu Türk Ocağı binası ve altındaki mağazalar ise Fırka ve Halkevi’ne dönüştürülmüştür. İnebolu’dan Gazi Mustafa Kemal’e 7 Kasım 1932

222 Güzel İnebolu, Sayı:91, (9 Mart 1927), s.2.223 “Ocağın mutasarrıfı olup el-yevm Avukat İshak Muammer Bey’in taht-ı is­

ticarında bulunan mahal ile asrî gazino müsteciri Hüsnü Murat ve tüccardan Ali Osman Efendilerin taht-ı işgallerinde olan kahve ve depo mahalleri bu kere müddetlerinin hitamına mebni yeniden icara raptedilmek üzere tarihi ilandan itibaren on beş gün müddetle müzayedeye vaaz edilmiştir. Talep olan zevatın Belediye münâdîsi Rıfat Efendiye ve Ocak idare heyetine müra­caatları ilan olunur.”, Güzel İnebolu, Sayı:143, (29 Mart 1928), s.4.

tarihli, altında 31 imza bulunan bir dilekçe yazılmıştır. Dilekçede ismi geçenler 1919 yılı başlarındaki zor günlerde İnebolu Gençler Mahfeli’ni kurduklarını, daha sonra kulübü İnebolu Türk Ocağı’na dönüştürdüklerini anlatarak Ocağın Cumhuriyet Halk Fırkası’na ilhak edildiği belirtmişlerdir. Sonuçta İnebolu’da Halkevi açılması için gerekli girişimin başlatıldığı hatta gerekli komite ve idare he­yeti seçiminin yapıldığı halde henüz açılmasına izin verilmediği bildirilerek bir an önce Halkevinin açılması istenmektedir. Dilek­çenin altında şu isimler bulunmaktadır: Ustaoğlu Şükrü,Süleymanoğlu Cemal Azmi, Kaba Alioğlu Mustafa Rami, Bilaç Oğlu Sacit, Mehmetoğlu Şevket, Ustaoğlu Mustafa Sıtkı, Kaba Alioğlu Necati, Alioğlu Şükrü, Uzun Mehmetoğlu Mehmet, Battalın Sela- hattin, Çil Ahmetoğlu Salih, Bektaşın Hüseyin, Uzun Mehmetoğlu Sabri, Cebecioğlu Hüseyin, Cebecioğlu Sabri, Süleymanoğlu Rıza, Kartoğlu Bakî, Muhaciroğlu Mehmet, Tatlıoğlu Sabri, Rıdvanbeyoğlu Tahir, Hazinedaroğlu Yusuf, Tığlıoğlu Naim, Ağa Hüseyinoğlu Muharrem, Bostanoğlu Recep, Baba Haliloğlu Cemal, Kara Salioğlu Seyit Ali, Sarı Hüseyinoğlu Mehmet, Başoğlu Sıtkı, Abdülbakioğlu İzzet, Çeteroğlu Adil ve Alioğlu Hamdi224

Kastamonu Cumhuriyet Halk Fırkası İdare Heyeti de Cum­huriyet Halk Fırkası Genel Sekreterliğine gönderdiği yazıda İnebo­lu’daki binanın Halkevi olmaya elverişli olduğu ve halkevinin bu binada faaliyet göstermesinin yerinde olacağı yönünde görüş bil- dirmiştir.225

İnebolu Cumhuriyet Halk Fırkası İdare Heyeti Başkanlığı ta­rafından 3 Mayıs 1931 ve 8 Ağustos 1931’de Cumhuriyet Halk Fır­kası Genel Sekreterliğine gönderilen yazılarda İnebolu Türk Oca- ğı’nın durumu şu şekilde ifade edilmiştir: Ocağın bir binası bulun­maktadır. Kira geliri de olan Ocağın dahilinde Sahil Sıhhiye İdare­

224 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.101,102,103.225 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.104,106.

si’ne kiralanan odalar ve binanın altında bulunan bir yazıhane ve iki dükkanı vardır. Senelik kira geliri 506 liradır. Ocağın adına olan tapu Cumhuriyet Halk Fırkası adına tescil ettirilmiştir. Binanın bir borcu bulunmamaktadır. Cumhuriyet Halk Fırkası’nın ayrı bir bi­nası varsa da Ocağın üçüncü katı Fırka merkezi olmaya uygundur. İlçede 37 kişilik bir spor teşkilatı bulunup bunlar ocak dahilinde tahsis edilen dairede ikamet etmektedirler. Ocağın mefruşat ve mo­bilyası vardır. Binanın bu günkü hali, ikinci katında bir gazino, bir bilardo ve kütüphane ve bir mütalaa salonu bulunmaktadır. Ocağın iki müstahdemi olup bunların dışında ücretlendirilen kimse yoktur. Bunun dışında 158 lira 80 kuruş borcu olduğu ifade edilmiştir. Ocak yönetimi tarafından Bolu Kız Öğretmen Okulu’na gönderilmiş üç öğrenci vardır. Bu öğrencilerin tahsil devresinde her ay için gönde­rilen harçlık miktarı gidiş geliş ücretleri dahil yıllık 228 liradır.226

1936 yılında Türk Ocağından Cumhuriyet Halk Fırkası’na kalan emval şunlardır: 4 parça dükkân, orta kısmı Halkevi salon ve büfesi ve bilardo salonu, üçüncü katı muhtelif odalardan ibaret bir kargir bina vardır. 4 dükkân kiraya verilmiş diğer kısımlar ise hal­kevi olarak kullanılmaktadır. Menkul malların değeri ise tahmini olarak 1160 lira hesaplanmıştır.227

Cumhuriyet Halk Fırkası’na devredilen binanın Türk Oca- ğı’ndan kalan elektrik aydınlatma bedelinden Belediyeye ait olan 187 lira 50 kuruş borç tahakkuk etmiştir. Genel merkez tarafından bu eski borcun devredilen dükkân kira gelirlerinden tahsil edilmesi

226 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.70,71,114. Türk Ocağı’nın kapanmasından son­ra bu öğrencilerin Cumhuriyet Halk Fırkası’sı adına tahsillerini devam etti­rilmesi için Genel Merkezden yardım talep edilmiş, talebe olumsuz cevap verilerek mahalli imkanlarınız ve bütçenin durumuna göre mahallinden karşılanması istenmiştir. BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.108,114.

227 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.73, 74,75,76,77,78,118.

bildirilmiştir. Bu borç ocak dağıldığı zaman kapatılmıştır.228 Hal­kevlerinin faaliyete başlamasından sonra İnebolu eski Türk Ocağı binası Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Merkezi tarafından 3 Mayıs 1933 tarihinde İnebolu Halkevi’ne tahsis edilmiştir.229

2.2. Cide Türk Ocağı ve Faaliyetleri

Cide’de Ekim 1924’te Gençler Birliği namı ile bir teşkilat vü­cuda getirilmiştir. Bu dernek konferanslar vermek, kütüphane aç­mak, müsamereler tertip etmek ve memleketin yükselmesi, ilerle­mesi için çalışmak amacıyla kurulmuştur.230 1924 yılında kurulan bu dernekten yaklaşık bir yıl sonra Cide’de Türk Ocağı kurulmuş­tur. Gençler Birliği ile Türk Ocağı’nın idare heyeti başkanının Or­man Fen Memurlarından Nurettin Bey olması Cide Gençler Birli- ği’nin Türk Ocağı’na dönüştüğünü akla getirmektedir. Bunun ya­nında Mustafa Kemal’in yurt gezileri sırasında Gençler Birliği, Bilgi Yurdu, Muallimler Birliği v.s teşkilatların Türk Ocağı’na dönüştü­rülmesi yönündeki telkinleri de göz önüne alındığında Cide Türk Ocağı’nın evveliyatının Cide Gençler Birliği’ne dayanıyor olma ih­timali kuvvet kazanmaktadır.231

228 28 Nisan 1936 tarihi itibarıyla maliye ve belediye dahil ödenmemiş borcu kalmamıştır. BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.72.

229 BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (03.05.1933), s.98. BCA, Nu: 490.01.74.279.1 (03.05.1933), s.75.

230 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1191, (9 Teşrin-i evvel 1340), s.2.231 Atatürk 19 Eylül 1924 günü Giresun’da Bilgi Yurdu’nu ziyaret eder. Derne­

ğin adının Türk Ocağı olarak değiştirilmesini ister. Aynı gün Ordu’ya geçer. Ordu Gençler Kulübü’nün Türk Ocağı’na çevrilmesini ve Türk Ocağı etra­fında toplanmalarını ister. Tuncer, age, s.120. Ayrıca Daday’da 1340’ta faali­yetlerine başlayan Daday Gençler Biriliği’nin de Türk Ocağı’na inkılâp ede­ceğine dair bir haber de yayınlanmıştır. Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1349, (21 Nisan 1341), s.2. Fakat 1931 yılı Türk Ocakları’nı gösterir listede de Daday’ın adı geçmemektedir.

1925 yılı Aralık ayı içerisinde teşkil olunduğunu öğrendiği­miz Cide Türk Ocağı’nın ilk idare heyeti şu isimlerden oluşmuştur: Başkan Orman Fen memuru tüccardan Nurettin Bey, Azalar Tüc­cardan Faizzade Murat Bey, Müftü Ali Nazım Efendi, Ziraat Bank memuru Ali Efendi, Rüsumat memuru Ferhat Bey, Fabrikatör Ne­cip Bey, Kolağasızade Mehmet Fethi.232

Basında Cide Türk Ocağı’nın gerçekleştirmiş olduğu kongre­lerde alınan kararlar ve görüşülen konular hakkında bilgilere sınırlı ulaşılabilmektedir. Bunun dışında yapılan araştırma sonucunda sa­dece Cide Türk Ocağı’nın 1926, 1927, 1928 yılları idare heyetlerine ulaşılabilmiştir.

23 Kasım 1926 yılı itibari ile Ocağın yeni idare heyeti şu isimlerden oluşmuştur: Kaymakam Fikri Bey Müddei Umumi Feh­mi, Müstantik Kadri, Orman Muamelat memuru Rûhi, tüccardan Cafer ve Nurettin ile Muallim Fethi Bey.233

1927 Cide Türk Ocağı olağan kongresini gerçekleştirilmiş, yeni idare heyeti için seçimler yapılmış ve idare heyeti şu isimler­den oluşmuştur. Başkan Fabrikatör Nurettin, Murahhas Mes’ul Müdde-i Umumi Hüsnü Fehmi, Muhasebe Ziraat Bankası Müdürü Ali Rıza, Veznedar Tüccardan Faizzade Cafer, Kâtip İlk Erkek Mek­tebi Başmuallimi Ahmet Hilmi. Yedek üyeler Hâkim Hüseyin Mehdi, Kız Mektebi muallimlerinden Mehmet Fehmi Beyler.234

1928 yılı Cide Türk Ocağı idare heyetine ise şu isimler seçil­miştir: Reis Belediye Başkanı Fethi, Kâtip Merkez Muhtelit Mekte­bi muallimi Sadettin, Muhasib Çerkes Hasanoğlu Şaban, Veznedar Deli Ahmetoğlu Mustafa, Azalar Tüccardan Faiz, Liman Reisi Şefik

232 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1547, (31 Kanun-i evvel 1341), s.2.233 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1817, (23 Teşrin-i sanî 1926), s.1.234 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1911, (19 Mart 1927), s.2.

Beyler.235 Cide Türk Ocağı’nı genel merkez kurultaylarında 1927 ve 1928 yıllarında Cemil Behçet Bey temsil etmiştir.236

2.2.1. Konferans ve Eğitim Faaliyetleri

Ekim 1926 yılı içinde Ocak idare heyeti bir içtimaa gerçek­leştirerek Ocak bünyesinde bir musahabe heyeti teşkil etmiştir. Heyet başta Kaymakam Fikri Bey olmak üzere Hakim Hüseyin Mehdi, Müdde-i Umumi Hüsnü Fehmi, Mektep başmuallimi Ah­met Hilmi, Müftü Ali Nazım ve Dr. Celal Beyden oluşmuştur. He­yet her Cuma günü tertip edilen program dairesinde halka ve ocak­lılara millî ve vatanî mevzular başta olmak üzere konferanslar ver­meyi kararlaştırmıştır. Alınan karar gereği Kaymakam Fikri Bey “Şekl-i Hükümet ve Vatan” hakkında bir konferans vermiştir.237 Bu konferansın yanı sıra 1928 yılı Ağustosunda başlayan yeni harf se­ferberliğine bağlı olarak halkın bu konuda bilgilendirilmesi amacıy­la konferanslar verildiği anlaşılmaktadır.238

Yeni harf seferberliğinin başlaması ile birlikte ülke çapında ilk kurslar Ağustos ayından itibaren Türk Ocakları tarafından açıl­maya başlamıştır. İşte bu ilk kurslardan biri de 15 Ağustos 1928 ta­rihinde Cide Türk Ocağı tarafından açılmıştır. 8 Eylül 1928 tarihi itibariyle yeni harflerin halka öğretilmesi için Ocağın 15 Ağustos tarihinden itibaren Ocak salonunda derslere başladığı belirtilmekte ve devam edenlerin sayısının da 60 kadar olduğu bildirilmektedir. Ayrıca halkın yeni harf kursuna ilgisinin yüksek olduğu belirtil­

235 Türk Yurdu, Cilt:13, (C:21-7, Sayı:199-38, Mayıs 1928), Ankara, 2001, s.299.

236 Türk Yurdu, Cilt:13, (C:21-7, Sayı:198-37, Nisan 1928), Ankara, 2001, s.228, Tuncer, age, s.214.,244-45.

237 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1792, (26 Teşrin-i evvel 1926), s.1.238 Tuncer, age, s.293.

mektedir.239 Bunun yanında Kastamonu Mebusu Hasan Fehmi Bey Cide Türk Ocağı’nda yeni harfler hakkında bir konuşma yapmıştır.

2.2.2. Konser ve Müsamere

Mart 1928’de Cide Türk Ocağı menfaatine asrî temsil heyeti tarafından bir müsamere verilmiştir. Müsamere Başmuallim Ahmet Hilmi Bey’in nutkuyla başlamış ve “Sivas Kongresi” veyahut “Arslan Kimdir” piyesi sahne edilmiştir. Temsilde Gazi Mustafa Kemal’in Türk Kurtuluş ve İstiklal Savaşı için ilk adımı nasıl attığı ve bu yoldaki mücadelesi anlatılmaya çalışılmıştır. İzleyenler o ka­dar etkilenmiştir ki “yaşasın Gazi Mustafa Kemal Paşa” nidaları sa­lonu inletmiştir. Müsamere İdman Yurdu’nun gösterileri ile saat 23.00’a kadar sürmüştür.240

1931 yılında Cide Türk Ocağı da tasfiye edilmiştir. Arşiv ka­yıtlarına göre Ocağın binası veya gelir getiren mülkü bulunmamak­tadır. Fesih sırasında menkul eşyası binanın tefrişinde kullanılan malzemeler olup menkul defterine göre 55 lira değer takdir edil­miştir. 30 Mayıs 1931 tarihli kayda göre Cide Türk Ocağı’nın men­kul eşyası aşağıda verilmiştir.241

Cide Türk Ocağı Menkulât Defteri

Cinsi Lira

Bir Kanepe sekiz sandalye 20

On iki sandalye 12

Üç duvar seccadesi 10

Bir asma lamba 2

Bir tahta masa 1

239 Tuncer, age, s.264.240 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2192, (5 Mart 1928), s.2.241 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.65,129.

Bir çuha masa örtüsü 10

Yekûn 55

Nakit olarak bir devir de olmamıştır. Binası mâliyeden kira­lanmış olup, kira bedeli 52 lira borcu bulunduğu ifade edilen Oca­ğın daha sonraki tespitlere göre 1927-1929 yıllarından kalan kira borcu olarak 62 lira 16 kuruş olduğu görülmüş, maliyece ilgili meb­lağ Cumhuriyet Halk Fırkası Cide kaza idare heyetinden istenmiş­tir.242 Dolayısıyla bu bedelin kaza idare heyetince ödendiği anlaşıl­maktadır.

2.3. Tosya Türk Ocağı ve Faaliyetleri

Tosya Türk Ocağı Kastamonu sınırları içerisinde faaliyete ge­çen ilk Ocak olma özelliğine sahiptir. Tosya Türk Ocağı'nın kurulu­şu Açıksöz gazetesinde şu şekilde ifade edilmiştir: “Memnuniyetle haber aldığımıza nazaran Tosya gençleri bir araya gelerek Türk Ocağı'nın Tosya şubesini küşad etmişlerdir. Yüze yakın azası bulu­nan ocağın faaliyet ve hareketlerini çok büyük bir alaka ile takip ediyoruz.” Tosya Türk Ocağı 1 Mart 1923 günü akşamı yapılan umumi bir içtimaa neticesinde kurulmuştur. Bu içtimada Kayma­kam Bahaeddin ve Şube Reisi Osman Beyler tarafından Ocağın ehemmiyeti hakkında mühim nutuklar irad edilmiştir. Yapılan ko­nuşmaların ardından idare heyeti seçimlerine geçilmiş ve ocağın ilk idare heyeti aşağıdaki kişilerden oluşmuştur. Başkan Dr. İsmail Hakkı Bey, Muhasip Ocaklızade Ahmet Haşim Bey, Murahhas me­sul Mal Müdürü Zühdü Bey ve azalar Eskicizade Mehmet Sefa Bey, Belediye Başkanı Mehmet Efendi. Ocağın fahri başkanlığına ise Kaymakam Bahaeddin Bey getirilmiştir.243

242 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.80,122,129.243 “Tosya’da Türk Ocağı”, Açıksöz, Yıl:4, Sayı:729, (11 Mart 1339), s.1.

Tosya Türk Ocağı'nın açılışı ile ilgili haberin dışında faaliyet­leri hakkında basında yeterli bilgi bulunmamaktadır. 1 Mart 1927’de Tosya’da yayın hayatına başlayan “Dilek” adlı derginin sa­yılarından Tosya Türk Ocağı'nın bir takım faaliyetlerine ulaşılabil­mektedir. Kendisini Tosya gençliğinin irşat vasıtası olarak nitelen­diren derginin idarehanesi de Tosya Türk Ocağı’nda hususî daire olarak gösterilmiştir. Dergide daha çok köy, köycülük ve çiftçilik konulu haberlere yer verilmiştir.244 Bu durum derginin Türk Ocağı faaliyetleri kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini göstermekte­dir.

Tosya’da uzun zamandır konferans verecek, müsamere dü­zenleyecek ve temsiller oynatılacak bir salonun yokluğundan yakı- nılmaktadır. İlçenin ileri gelenleri tarafından bu eksiklik görülmüş ve bu ihtiyacı gidermek amacıyla belediye başkanı ile Tosya Türk Ocağı ilk başkanı Kaymakam Bey’in girişimleri sonunda bir salon meydana getirilmiş ve Tosya Türk Ocağı'nın denetimine verilmiş­tir.245

Dilek dergisinden anlaşıldığına göre Tosya Türk Ocağı’nda Ocak 1927’de başlayan konferanslar haftalık olarak devam etmek­tedir. 1 Mart 1927 tarihli habere göre konferansın son ikisini “Mil­liyetin Menşei ve Demokrasi ve Demokraside İktisat” oluşturmuş- tur.246 Mülkiye Müfettişi Fazıl Bey tarafından verilen konferanslara yüzlerce kadın ve erkek katılmıştır. Bunun yanında Fazıl Bey “İnkı­lâpta Kadın” ve “Hurufat” konulu konferanslarla gençleri aydınlat­mış, onun ilçeden ayrılışı gençliği üzmüştür.247 Ayrıca Cumhuriyet tarihinin ilk nüfus sayımı münasebetiyle 21 Ekim 1927 Cuma günü

244 Dilek dergisi hakkında yapılan bir araştırma için bakınız. Ahmet Öğreten, “Kastamonu Basınında Tosya’da Dilek”, Kastamonu Basın Sempozyumu- Bildiriler, Kastamonu Valiliği, Ankara, 2009, s.126-144.

245 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1818, (24 Teşrin-i sanî 1926), s.2.246 Dilek, Yıl:1, Sayı:1, (1 Mart 1928), s.2.247 Dilek, Yıl:1, Sayı:2, (16 Mart 1928), s.2.

Tosya Türk Ocağı salonunda “Nüfus Tahriri” konulu bir konferans verilmiştir. Konferans, Muallimler Birliği namına Muallim Fevzi Bey tarafından umuma mahsus gerçekleştirilmiştir.248

1928 Mart ayında Tayyâre Cemiyeti ve Tosya Türk Ocağı ta­rafından bir eşya piyangosu düzenlenmiştir. Halkın ilgisinin yoğun olduğu ve biletlerin kısa bir zamanda tükendiği anlaşılmaktadır.249 Bunların dışında daha öncede belirtildiği üzere Yozgat Türk Ocağı kendi bünyesinde gerçekleştireceği “Millî Malûmât Sergisi” için Tosya ve Kastamonu Türk Ocağı’ndan yöresel eşyalar istemiştir. Her Türk Ocağı şubesi gibi Tosya Türk Ocağı da 25 Mart’ı “Ocaklı­lar Bayramı” olarak kutlamıştır. 1927 yılı kutlaması 25 Mart Cuma günü gerçekleştirilmiştir.250

2.3.1. Tosya Türk Ocağı’nın Faaliyetlerinin Durdurulması

Tosya Türk Ocağı'nın kongre süreçleri ve bunun sonucunda oluşan idare heyetleri hakkında bir bilgi mevcut değildir. Sadece 1924 yılı kurultayına katılan delegenin Zonguldak Mebusu Ragıp Bey ve 1927 yılı delegesinin ise Sadi Bey olduğu bilinmektedir.251

Merkezi yapıyı gittikçe güçlendirmek isteyen Türk Ocakları Genel Merkezi şubelerin yasa ve talimatnamelere göre hareket edip

248 Dilek, Yıl:1, Sayı:17, (1 Teşrin-i sanî 1927), s.140.249 Dilek, Yıl:1, Sayı:1, (1 Mart 1928), s.3., Belirtildiği üzere yapılan çekiliş ne­

ticesinde tüccardan Gülümzâde Mehmet Efendi’ye Kırşehir halısı, Kargı Na- hiyesi’nden bir kişiye ud, Kayı Nahiyesi’nden bir kişiye ipek buluz, Kasta­monu Belediye Reisi Hilmi Bey’e ise hamam takımı isabet etmiştir. Ayrıca Tayyare Cemiyeti ve Türk Ocağı ortak girişimleri ile gerçekleştirilen eşya piyangosu ikramiyelerinin son alım tarihi 1927 Temmuz sonu olarak belir­tilmiş, ikramiyelerini ve süre zarfında almayanların hiçbir hak talep edeme­yecekleri bildirilmiştir. Dilek, Yıl:1, Sayı:3, (1 Nisan 1929), s.25., Dilek, Yıl:1, Sayı:9, (1 Temmuz 1929), s.74.

250 Dilek, Yıl:1, Sayı:3, (1 Nisan 1927), s.25.251 Tuncer, age, s.115, 116, 214., Sarınay, age, s.420.

etmediğini kontrol etmek amacıyla 1927 yılından itibaren müfettiş­lik ve mümessillik grupları oluşturmuştur. Bu müfettişlerin görev­leri teftiş alanına giren şubelerin işlerini, hesaplarını inceleme ve ocakların yasa ve mesai programı ile genel merkezin verdiği emirle­re uygun faaliyet gösterip göstermediğini denetleyerek sonucu merkeze bildirmekti. İşte bu amaçla teftiş alanları oluşturulmuş ve merkez, kuzey, güney, doğu, batı olmak üzere Türkiye beş ayrı mü­fettişin gözetimine verilmiştir. Kuzey bölgesi ocaklarının teftiş iş­lemleri Afyonkarahisar Mebusu İzzet Ulvi Bey’e verilmiştir. Tosya Türk Ocağı işlemlerini incelemek amacıyla Tosya’ya gelen İzzet Ulvi Bey gerekli muamelatı teftiş ettikten sonra 7 Aralık 1927’de Ankara’ya dönmüştür. Bu olayın akabinde çıkan haberde Tosya Türk Ocağı'nın teftişe uğradığı belirtilmekte, bu tip durumların hoş karşılanması gerektiği, çünkü tüm Türk Ocağı şubelerinin teftişlere maruz kaldığı belirtilmektedir. Fakat heyetin doğrudan doğruya Ankara’dan gelmiş olması ve geri Ankara’ya dönmesi teftişin özel bir öneme sahip olduğu izlenimini uyandırmıştır.252 Sonuç olarak Tosya Türk Ocağı'nın faaliyetleri genel merkez tarafından “idare ve millî mefkûre nokta-i nazarından tezebzüb içinde bulunan üyeler arasında tesanütün olmadığı, yeni bir idare teşkiliyle faydalı bir me­sai yoluna girmesi imkânı kalmadığı” gerekçesiyle merkez heyeti tarafından yasanın 41. Maddesine istinaden geçici olarak kapatıl­mıştır.253

252 Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2118, (10 Kanun-i evvel 1927), s.2.253 Türk Yurdu, Cilt:13, (21-7, Sayı:195-34, Ocak 1928), Ankara, 2001, s.69,

Faaliyetlerin durdurulması ile ilgili Açıksöz’deki haber şöyledir: “.. .Bu sabah Türk Ocakları Merkezi Heyet-i Reis Vekili Hamdullah Suphi Beyefendi’den gelen olan bir telgrafta Tosya Türk Ocağı'nın merkez heyetince muvakkaten seddine karar verildiğinden eşya ve evrakın teslim edilen eşyaya ait liste ile mevcut paranın merkeze irsali bildirilmiş, keyfiyet ayrıca Ocağa da tebliğ olunmuştur.”, Açıksöz, Yıl:9, Sayı:2152, (18 Kanun-i sanî 1928), s.2. Dilek, Yıl:1, Sayı:23, (1 Şubat 1928), s.176.

1931 yılı Türk Ocakları’nı gösterir listede Tosya Türk Ocağı da var görülmekle birlikte daha önce kapanmış olduğu anlaşılmak­tadır. Çünkü 1931 de fesih ve tasfiye kayıtlarında Kastamonu İne­bolu ve Cide dışında Tosya Türk Ocağı’nın faaliyeti ve kapanış ev­rakı yer almamıştır.254

2.4. Taşköprü Türk Ocağı ve Faaliyetleri

Taşköprü Türk Ocağı'nın açılışı 7 Kasım 1924 tarihinde ya­pılmıştır. Ocağın ilk idare heyeti şu isimlerden oluşmaktadır. Mah­keme azası Hilmi Bey, Mal Müdürü Ramiz, Tahrirat kâtibi Hüseyin Naci Bey, Muhasebe-i Hususiyse memuru Halim Bey, Tapu memu­ru Hafız Fehmi, Baytar Nurettin, Zabıta kâtibi Sami Bey.255 Kasta­monu basınında Taşköprü Türk Ocağı’nın faaliyetlerine ilişkin bil­gilere ulaşılamamıştır. Sadece Taşköprü Türk Ocağı ile ilgili olarak 1926 yılı Cumhuriyet Bayramı’nda Ocak azasından Pakize Ha- nım’ın konuşması basına yansımıştır.256

Taşköprü Türk Ocağı'nın sosyal ve kültürel açıdan faaliyetle­rinin istenilen düzeyde olmamasında maddî olanaksızlıkların etki­sinin olduğu söylenebilir. Gazi Mustafa Kemal Kastamonu gezisi sı­rasında Taşköprü’ye geldiğinde Türk Ocağı’na uğramış, binanın Ocağa uygun olmaması ve gelirinin az olması dikkatini çekmiştir. Bunun üzerine terk olunmuş bir binanın Ocağa devredilmesini ya da tahsisatının arttırılmasını Vali Fatin Bey ve Taşköprü Kaymaka­mı Rauf Beyden istemiştir. Bunun üzerine Türk Ocağı Reisi Kadri Bey Atatürk’ün ellerine kapanmış ve bu manzara görenleri duygu- landırmıştır.257

254 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.65.255 Açıksöz, Yıl:6, Sayı:1218, (13 Teşrin-i sanî 1340), s.2.256 Açıksöz, Yıl:8, Sayı:1797, (1 Teşrin-i sanî 1926), s.1.257 Açıksöz, Yıl:7, Sayı:1451, (5 Eylül 1341), s.2.

1927 yılında Genel merkezde düzenlenen kurultay için Taş­köprü Türk Ocağı’nı temsilen Mehmet Ali Şevket Bey’in bulundu­ğu bilinmektedir.258 Taşköprü Türk Ocağı’nın da 1931 yılından önce kapandığı anlaşılmaktadır. Çünkü 1931 de fesih ve tasfiye kayıtla­rında ismi yoktur.259

258 Tuncer, age, s.214.259 BCA, Nu: 490.01.74.279.1, s.65.

SONUÇ

İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra çok cemiyetli bir sosyal hayat başlamıştır. İlmî, siyasî, edebi, meslekî pek çok sosyal grup­laşmalar modern anlamda Meşrutiyetin ilanından sonra kendisini hissettirmiş ve bu dönemde birçok dernek kurulmuştur. Merkezi İstanbul'da bulunan sosyal, siyasî, iktisâdî ve yardım dernekleri ül­ke genelinde hızla yaygınlaşmaya başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin son döneminde iç ve dış siyasî gelişmelerin etkisiyle gelişen milli­yetçilik akımı çerçevesinde Türkçülük hareketi de gelişmiş ve taraf­tar bulmuştur.

Türkçülük hareketinin başlangıçtaki ilmî, edebi seyrinin za­manla siyasî bir hüviyete bürünmesi Türk aydınlarını çeşitli gaze­te, dergi ve dernekler etrafında bir araya getirmiştir. Bu bağlamda Türk Derneği, Türk Yurdu, Türk Ocakları, Genç Kalemler, Türk Gücü gibi isimler altında teşkilatlanan gençler ve aydınlar devletin geleceği konusunda fikirler üretmiş ve çeşitli faaliyetlerde bulun­muşlardır.

Birinci Dünya Savaşı sonunda Mondros Mütarekesi’nin imza­lanması üzerine Türk Ocağı mensupları Türk millî varlığını tehli­kede görerek faaliyet alanlarını daha çok siyasî alana kaydırmışlar­dır. Özellikle İzmir’in işgali sırasında Türk Ocakları tarafından mi­tingler düzenlenmiştir. Fatih ve Sultan Ahmet mitinglerinin orga­nize edilmesinde Türk Ocakları önderlik etmiştir. Türk Ocakla- rı’nın İstanbul’da bu gibi miting ve protesto faaliyetleri, millî dire­nişin güç merkezi olarak görülmesine yol açmıştır.

Vatan müdafaası için ocak çatısı altındaki birçok aydın ve genç Anadolu’ya geçerek Türk istiklâl hareketine destek vermişler­dir. Ocak yöneticilerinin çoğunun Mustafa Kemal’in yanında Millî Mücadele hareketine destek verdikleri bilinmektedir. Türk Ocakla­rı mensupları Millî Mücadele hareketi içinde önemli bir etkinliğe sahip olmuşlardır. Millî Mücadele’nin sonunda kurulan Türkiye

Cumhuriyeti’nde önemli görevler üstlenmişlerdir. Türk Ocağı men­supları millî devlet arzusu içerisinde 1922-23 yıllarından itibaren Türk Ocakları’nı ülke çapında yeniden teşkilatlandırmışlardır.

İmparatorluktan millî devlete geçişte Türk Ocakları etkin bir rol oynamış, Türkiye Cumhuriyeti’nin gerek kuruluşunda gerek yeni rejimin yerleşmesi aşamasında sosyal ve kültürel anlamda önemli bir rol üstlenmiştir.

Kastamonu vilayeti genelinde ilk kurulan Türk Ocağı şubesi Tosya’da (1 Mart 1923), ikinci olarak İnebolu’da (Mayıs 1923), üçüncü şube Kastamonu’da (5 Aralık 1923), daha sonra ise Taşköp­rü (7 Kasım 1924) ve Cide’de (Aralık 1925) kurulmuştur. Söz konu­su şubelerde Türk Ocakları’nın kuruluş felsefesine uygun olarak fa­aliyetler yürütülmüştür.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde Türk Ocakları bünyesinde çeşitli konularda eğitim ve kültürel hizmetler verilmiş­tir. Kastamonu ve ilçelerindeki Türk Ocaklarında eğitim, sağlık, ekonomi, tarih ve benzeri konularda konferanslar verilmiştir. Ayrı­ca müsamere, balo, konser, çeşitli konularda kurslar, sportif etkin­likler, yardım amaçlı eşya piyangoları düzenlenmiş, bu yolla genç­liğin ve halkın eğitimi amaçlanmıştır.

Türk Ocakları’nın Türkiye genelindeki bütün şubeleri gibi 10 Nisan 1931 tarihi itibari ile Kastamonu, Cide, İnebolu, Türk Ocak­ları da kapatılmış ve bütün mal varlığı Cumhuriyet Halk Fırkası’na devredilmiştir. Kastamonu Türk Ocağı'na ait mağazanın satılması istenmiş ve 1937 yılında satılmıştır. İnebolu Türk Ocağı binası ve altındaki mağazalar Cumhuriyet Halk Fırkası’na devredilerek Hal- kevi’ne dönüştürülmüştür.

1931 yılında fesih sürecinde sadece Kastamonu, İnebolu ve Cide şubelerinin faal olduğu Tosya ve Taşköprü ocaklarının ka­panmış yada kapatılmış olduğu anlaşılmaktadır. Eldeki verilere göre bütçeler açısından bakıldığı zaman 1927 bütçelerinde İnebolu 4163

lira, Cide 1132 lira, Kastamonu 1891 lira, 1928 bütçelerinde ise Cide 625 lira, Kastamonu ise 2080 lira olarak gösterilmiştir. Taşköprü ve Tosya’ya ilişkin bütçe rakamları elde edilememiştir.260 Bu bilgiden İnebolu Türk Ocağı’nın malî durumunun daha iyi olduğu anlaşıl­maktadır. Bu durum ocağın büyük bir binasının olması ve kira geti­ren dükkânlarının varlığıyla açıklanabilir.

Halkevlerinin kuruluşundan sonra yurt genelinde olduğu gibi Kastamonu’da da sosyal ve kültürel faaliyetler Halkevi tarafından yürütülmüştür. İhtiyaç sebebiyle dağılan Kastamonu Türk Ocağı tarafından partiye devredilen menkul eşyanın parti ve Halkevi’ne gerekli olduğu belirtilmiştir. Çünkü Halkevi’nin binası henüz yok­tu. Türk Ocağı’nın kendi binası da Halkevi olmaya uygun değildi. Ocağın kiracı olarak oturmakta olduğu binanın yapılan masrafa mukabil üç sene oturma hakkı Cumhuriyet Halk Fırkası’na intikal etmişti. Türk Ocağı’nın menkul malları bu binaya göre tedarik edilmişti. Dolayısıyla mevcut eşyanın tamamı korunarak Kastamo­nu gençliği derli toplu bir vaziyette tutulmuş, Halkevi’nin açıldığı güne kadar bu vaziyet idame ettirilmiş, Kastamonu Halkevi bu bi­nada açılarak kuruluş felsefesine uygun çeşitli etkinliklerle hizmet vermeye başlamıştır.

260 Türk Yurdu, Cilt:13, (C:21-7, Sayı:197-36, Mart 1928), Ankara, 2001, s.180- 182.

102

KAYNAKÇA

A. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi

BCA, Nu: 490.01/74.279.1. (130 sayfa belge, 2 fotoğraf)

B. Kitap ve Makaleler

Açıksözcü Hüsnü, İstiklal Harbinde Kastamonu, Kastamonu Vilâyet Matbaası, Kastamonu, 1933.

BAYRAKTUTAN, Yusuf, Türk Fikir Tarihinde Modernleşme, Milliyetçilik ve Türk Ocakları (1912-1931), Kültür Bakanlığı Ya­yınları, Ankara, 1996.

ADIYEKE, Nuri, “Islahat Fermanı Öncesinde Osmanlı impa- ratorluğu’nun Millet Sistemi ve Gayrimüslimlerin Yaşantılarına Da­ir”, Osmanlıdan Günümüze Ermeni Sorunu, Ankara, 2001.

AKYÜZ, Kenan, “Türk Ocakları”, Belleten, Cilt: I, Sayı:196, (Nisan 1986).

ARAİ, Masami, Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, (Çevi­ren: Tansel Demirel), İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.

ARIKAN, Mustafa, DENİZ, Ahmet, “Türk Ocaklarının Kapa­tılışı, Borçları ve Emlâkının Tasfiyesi”, Türkiyat Araştırmaları Der­gisi, Sayı: 15, (Güz 2004).

ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Ankara, 2003.

CANSEVER, Hasan Ferit, “ Türk Ocağı’nın Doğuşundaki Se­bep ve Saikler”, Türk Yurdu, Ankara, 1995.

ÇELİK, Hüseyin, “Genç Kalemler”, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 14.

ÇİÇEK, Rahmi, “Millî Mücadele de Batı Karadeniz”, Türkler, Cilt:15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.

ESKİ, Mustafa, Mustafa Necati Bey’in Kastamonu’daki Çalış­maları, Ankara, 1990.

ESKİ, Mustafa, Kastamonu Valileri 1838-2000, Kastamonu Valiliği, Ankara, 2000.

ESKİ, Mustafa, “Millî Mücadele Yıllarında Kastamonu’ya Ge­len Buharalı Öğrenciler”, Birinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, Kastamonu, 2001.

GEORGEON, Françoıs, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900­1931), (Çeviren: Ali Berktay), İstanbul, 2006.

İMECE, Mustafa Selim, Atatürk’ün Şapka Devriminde Kas­tamonu ve İnebolu Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Tisa Matbaası, Ankara, 1975.

İmparatorluktan Millî Devlete Geçiş, Türk Ocakları Ankara Şubesi, Ankara, 2007.

KARAER, İbrahim, Türk Ocakları (1912-1931), Türk Yurdu Neşriyatı, Ankara, 1992.

Kastamonu Gençler Kulübü Nizamnamesi, Kastamonu Mat­baası, Kastamonu, 1336.

KÖSEOĞLU, Nevzat, “Milliyetçilik ve Türk Milliyetçiliği Fikrinin Doğuşu”, Türk Yurdu, Cİlt:19, Sayı:139-141, (Mart, Nisan, Mayıs 1999).

KURNAZ, Şefika, II Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, İs­tanbul, 1996.

OKTAY, Kamil, “Ahmet Talât Onay-Nasıl Türkçü Oldum”, Duygu, Yıl:1, Sayı:9, (Haziran 1997).

ORTAYLI, İlber, “Osmanlı imparatorluğu’nda Millet Siste­mi”, Türkler, Cilt:10.

ÖĞRETEN, Ahmet, “Kastamonu Basınında Tosya’da Dilek”, Kastamonu Basın Sempozyumu- Bildiriler, Kastamonu Valiliği, An­kara, 2009.

SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2004.

SARINAY, Yusuf, “İmparatorluktan Cumhuriyet’e Türk Mil- liyetçiliği’nin Doğuşu ve Gelişimi”, Türkler, Cilt:14.

ŞAHİNGÖZ, Mehmet, “Millî Mücadele’de Kastamonu”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Tebliğler (19-21Ekim 1988), Kastamonu, 1988.

TEKİN, Mehmet, Harf İnkılabı: Türk Ocaklarının Çalışmaları ve Hatay’da Yeni Yazı, Antakya, 1988.

TUNAYA, Tarık Zafer, Hürriyetin İlânı İkinci Meşrutiyetin Siyasî Hayatına Bakışlar, İstanbul, 1959.

TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul, 1952.

TUNCER, Hüseyin, Türk Yurdu Üzerine Bir İnceleme, Kül­tür Bakanlığı, Ankara, 1990.

TUNCER, Hüseyin, Yücel Hacaloğlu, Ragıp Memişoğlu, Türk Ocakları Tarihi (1912-1931), C.1, Ankara, 1998.

TUNCAY, Mete, “Siyasal Tarih 1908-1923”, Türkiye Tarihi, Cilt:4, İstanbul, 1995.

Türk Yurdu, (Ed. Murat Şefkatli), Cilt: 1-17, TUTİBAY, An­kara, 2001.

Türk Ocaklarını Tanıyalım, Ankara, 1995.

TBMM Albümü 1920-2010, Cilt: I, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Ankara, 2010.

ÜSTEL, Füsun, İmparatorluktan-Ulus Devlete Türk Milliyet­çiliği: Türk Ocakları 1912-1931, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997.

YILMAZ, Mehmet Serhat, Harf İnkılabı ve Millet Mektepleri 1928-1935 (Kastamonu Örneği), Berikan Yayınları, Ankara, 2009.

YILMAZ, Mehmet Serhat, Arşiv Belgelerinde Mustafa Kemal Paşanın Kastamonu Gezisi, Töre Kitabevi, Kastamonu, 2008.

Yusuf Akçura, Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara, 1976.

Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, İstanbul, 2004.

C Gazete ve Dergiler

Açıksöz

Dilek

Güzel İnebolu

Kastamonu

Köroğlu

Türk Yurdu

D. İnternet Veri Tabanı

http://www. turkocagi. org. tr/kitaplar/Ataturk_kitabi-EK. pdf (07.02.2012).

İNDEKS

AAbdulbaki Bey, 61, 65 Abdülbakioğlu izzet, 87 Açıksöz, 4, 30, 31, 36, 37, 38, 39, 40,

41, 42, 43, 44, 45, 46, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 71, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 83, 84, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 96, 97, 106

Açıksöz Müdürü Hüsnü, 38 Açıksöz sahibi Hüsnü, 49 Adana, 41 Adil Bey, 49 Afyon Taarruzu, 51 Ağa Hüseyinoğlu Muharrem, 87 Ağaoğlu Ahmet, 13, 21 Ahmet Ağaoğlu, 10, 14, 21, 34 Ahmet Bey, 48, 49 Ahmet Faik, 81, 82 Ahmet Ferit, 20, 21 Ahmet Hamdi Bey, 46 Ahmet Hikmet, 13, 23, 33 Ahmet Hilmi, 90, 91 Ahmet Hilmi Bey, 44, 45, 52, 92 Ahmet Mithat Efendi, 10 Ahmet Murat (Germen), 48 Ahmet Müfik Bey, 26 Ahmet Vefik, 85 Ahmet Vefik Paşa, 9 Ahrar Fırkası, 21 Aka Gündüz, 14, 16 Akçuraoğlu Yusuf, 13, 14, 20 Akdoğanlızâde Mehmet Ali Efendi,

31Akhisar, 34Âkil Koyuncu, 15, 16

Ali Bey, 31, 44, 45, 46, 48 Ali Canip, 14, 15, 16 Ali Efendi, 90 Ali Osman Efendi, 86 Ali Rıza, 24, 90 Alioğlu Hamdi, 87 Alioğlu Mustafa Rami, 87 Alioğlu Şükrü, 87 Amasya, 34 Amir Rüştü Bey, 41 Ankara, 21, 33, 34, 35, 36, 38, 41, 46,

48, 49, 55, 57, 58, 71, 72, 76, 77, 79, 80, 85, 91, 94, 96, 101, 104, 105, 106

Antalya, 34 Araç, 27Arif Efendizade Ziya, 38, 44 Artin Süzeryan, 63 Askeri Tıbbiye, 17, 18, 20 Asrî Gazino, 42 Avukat İshak Muammer, 86 Ayancık, 27, 80 Aydın, 34

BBaba Haliloğlu Cemal, 87 Baki Bey, 45, 48 Balkan Muharebeleri, 74 Ballıkzade Muhsin, 37, 38 Banka Aralığı, 65 Başoğlu Sıtkı, 87 Batı, 5, 9, 30, 51, 103 Battalın Selahattin, 87 Battalzade Selahattin, 81, 82 Bayındır, 34 Baytar Nurettin, 97 Bedriye Hanım, 81

Behçet, 18, 30, 91Bektaşın Hüseyin, 87Belediye Başkanı Fethi, 90Belediye Başkanı Mehmet Efendi, 93Belediye Salonu, 48, 54Besim Bey, 31Bilaç O. Sacit, 87Bilgi Yurdu, 89Bindirek, 33Birinci Dünya Savaşı, 22, 25, 27, 33,

99Bolu Kız Öğretmen Okulu, 88 Bostanoğlu Recep, 87 Burhanettin Bey, 41 Bursa, 34, 41

CCafer, 90Cebecioğlu Hüseyin, 87 Cebecioğlu Sabri, 87 Cebecizade Sabri, 81, 84, 85 Celal, 13, 14, 16, 18, 23, 91 Celal Nuri, 18 Celal Sahir, 14 Celal Sâhir, 16Cemal Azmi, 78, 81, 82, 83, 87 Cemal Bey, 40, 45 Cemalettin, 57 Cemil Behçet Bey, 91 Cemiyetler Kanunu, 12, 23 CHF, 46, 47, 66, 68, 69, 86, 87, 88,

93, 100Cide, 27, 30, 56, 71, 89, 90, 91, 92,

97, 100, 101Cide Evlendirme Cemiyeti, 30 Cide Gençler Birliği, 89 Cide Türk Ocağı, 89, 90, 91, 92 Cumhuriyet Bayramı, 50, 54, 62, 75,

78, 97

Cumhuriyet Halk Fırkası, 47, 52, 55, 83

Cumhuriyet Halk Partisi, 55 Cumhuriyet Mektebi, 55

ÇÇerkes Hasanoğlu Şaban, 90 Çeteroğlu Adil, 87 Çırak Mehmet, 86 Çil Ahmetoğlu Salih, 87 Çorukzade Hilmi, 38 Çorukzâde Hilmi Bey, 41

DDaday, 27, 36, 52, 89 Dar’ülkurra Medresesi, 29 Darülfünun Talebe Cemiyeti, 24 Davids Lomley, 9 Defterdar Ferit Bey, 30 Deli Ahmetoğlu Mustafa, 90 Dilek, 4, 94, 95, 96, 105, 106 Diş Doktoru Osman, 49 Doktor Fazıl Berki, 26 Donanma Cemiyeti, 18, 26, 36 Donanma-yı Osmanî Muavenet-i

Millîye Cemiyeti, 25 Dr. Akil Muhtar, 13 Dr. Fazıl Berki, 36, 37, 38, 49 Dr. Fazıl Berki Bey, 36, 37, 49 Dr. Fuat Sabit, 18, 21 Dr. Guignes, 9 Dr. İsmail Hakkı Bey, 93 Dr. Nazım, 15, 22Dr. Tevfik Arslan, 45, 46, 48, 49, 58 Dr. Zekai Muammer, 37, 38, 50 Dürriye Hanım, 81

EEczacı Fuat Sabit, 21Edhem, 18Edirne, 34, 41Elmalı, 56Emin Bey, 45, 68Emin Bülend, 21Enver Bey, 22Ergenekon Bayramı, 25Erkek Muallim Mektebi, 41, 51, 55Eskicizade Mehmet Sefa Bey, 93Esnaf Cemiyetleri, 28Esnafbaşızâde Hasan Bey, 49Ethem pehlivan, 58Evliyazade Abdullah, 49

FFabrikatör Necip Bey, 90 Faik Sabri, 78 Faiz, 90Faizzade Murat Bey, 90 Fatin Bey, 41, 54, 97 Fazıl Berki Bey, 36, 37 Ferhat Bey, 90 Fethi Bey, 82, 85, 90 Fransız ihtilali, 5, 6 Fuat Köprülü, 14

GGazi Mustafa Kemal, 38, 44, 73, 86,

92, 97Gazi Paşa, 38, 41, 42 Gazilere Yardım Cemiyeti, 27 Genç Kalemler, 15, 16, 99, 103 Gençler Birliği, 89 Gençler Kulübü, 35, 38, 89 Gençler Mahfeli, 71, 87

Gönen, 56Gülümzâde Mehmet Efendi, 95 Güzel İnebolu, 4, 72, 81, 82, 83, 85,

86

HHabib, 18Hacı Bekirzade Recep, 85 Hacı Hamza, 57 Hacı ismailzade Mehmet, 49 Hacı Mirza, 54Hacıalizâde Abdulbaki Bey, 47 Hacıalizade Baki, 49 Hafız Şükrü, 81, 82 Hâkim Hüseyin, 90 Hakim Hüseyin Mehdi, 91 Hakkı Sühâ, 16 Halide Edip, 14, 33 Halim Bey, 97 Halit Bey, 41 Halk Fırkası, 57, 72 Halkevi, 46, 68, 69, 70, 86, 87, 88,

89, 100, 101Halkevlerinin, 68, 89, 101 Hamdi, 46, 48, 78, 80, 85, 87 Hamdi Bey, 48, 80 Hamdullah Suphi, 22, 23, 96 Hanımları İş Yurdu, 28 harf inkılâbı, 55, 77 Harf inkılâbı, 55 Hasan Bey, 49 Hasan Fehmi Bey, 92 Haşim, 18, 93 Hayrettin Bey, 30 Hazinedaroğlu Yusuf, 87 Hikmet Süreyya, 26 Hilal-i Ahmer, 73, 74 Hilâl-i Ahmer Cemiyeti, 26

Hilmi, 41, 44, 45, 47, 48, 52, 78, 80, 81, 82, 90, 91, 92, 95, 97

Hilmi Bey, 47, 48, 80, 95, 97 Himaye-i Ahlâk Cemiyeti, 30 Himaye-i Etfal, 46, 54, 74 Himaye-i Etfal Cemiyeti, 30, 46, 54 Hukuk Hâkimi Fethi, 84, 85 Hulusi Bey, 44 Hüseyin Avni, 72, 78 Hüseyin Avni Bey, 72 Hüseyin Baki, 18 Hüseyin Cahit, 18, 20 Hüseyin Fehmi, 81, 82 Hüseyin Fikret, 18, 20 Hüseyin Haşim, 17 Hüseyinzade Ali, 10, 14 Hüseyinzâde Ali, 13 Hüsnü Bey, 41, 72 Hüsnü Fehmi Bey, 83 Hüsnü Murat, 86

III. Abdülhamit, 8, 10 II. Mahmut, 5, 9II. Meşrutiyet, 11, 13, 17, 23, 28, 104III. Selim, 9Islahat Fermanı, 7, 103 Ispartalı Hakkı, 14

İiçki ile Mücadele Cemiyeti, 30 idman Yurdu, 48, 58, 75, 78, 92 İhtiyat Zabiti Abdulbaki, 37, 38 İhtiyat Zabitleri Cemiyeti, 30 İhtiyat Zabitleri Teavün Cemiyeti,

24İnebolu, 26, 27, 28, 29, 33, 34, 52,

53, 59, 68, 71, 72, 73, 74, 75, 76,

77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 89, 97, 100, 104, 106

İnebolu Fakirler Aç Derneği, 28 İnebolu Gençler Mahfili, 29 İnebolu İlk Kız Mektebi, 73 İnebolu Türk Ocağı, 52, 53, 71, 72,

73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 84, 85, 86, 87, 100

İnebolu’da, 53, 71, 72, 78, 80, 87 İnebolu’ya, 52, 53, 73, 74, 84 İplikçiler Çarşısı, 63 İrfan Bey, 82, 83 İshak Refet Bey, 45 İslamcılık, 8 İsmail Gaspıralı, 10 İstanbul, 6, 9, 11, 12, 13, 14, 16, 18,

20, 22, 23, 24, 25, 28, 33, 34, 58, 59, 99, 103, 104, 105, 106

İstiklâl Marşı, 75İttihat ve Terakki Cemiyeti, 10, 11,

12, 14, 15, 26, 28 İzbeli Sokak, 63 İzmir, 33, 34, 41, 75, 99 İzzet Bey, 41 İzzet Ulvi Bey, 96

JJön Türk, 18, 20, 103

KKaba Alioğlu Necati, 87 Kabaalizade Mustafa, 83, 84, 85 Kadı Aşır Molla, 39 Kadınları Çalıştırma Yuvası, 30 Kadri Bey, 49, 97 Kamus-i Türkî, 10 Kara Salioğlu Seyit Ali, 87 Karaağaç, 34 Kargı Nahiyesi, 95

Kars, 34Kartoğlu Bakî, 87 Kastamonu Belediyesi, 29, 55, 73 Kastamonu Fukaraperver Cemiyeti,

27Kastamonu Gençler Kulübü, 29, 35,

104Kastamonu Halkevi, 68, 101 Kastamonu Hapishanesi, 55 Kastamonu Himâye-i Fukara

Encümîni, 26Kastamonu ilim Derneği, 30 Kastamonu Matbaası, 29, 35, 59, 104 Kastamonu Osmanlı Hanımları İş

Yurdu, 28Kastamonu Ticaret Odası, 55 Kastamonu Türk Ocağı, 31, 35, 38,

39, 41, 42, 44, 46, 48, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 62, 63, 64, 66, 74, 95, 100

Kayı Nahiyesi, 95 Kaymakam Bahaeddin Bey, 93 Kaymakam Dr. Ferit Bey, 37 Kaymakam Dr. Hüseyin, 38 Kaymakam Fevzi Bey, 81 Kaymakam Fikri Bey, 90, 91 Kazım Nami, 16 Kemal Bey, 51 Kız Orta Mektebi, 55 Kitap-ı İlmü’n-Nâfi, 9 Kolağasızade Mehmet Fethi, 90 Konya, 34Korkmazoğlu Celal, 13, 23 Köycüler Cemiyeti, 24 Kula, 56Kurban Bayramı, 53, 62

LLale Devri, 5 Latife Şakir Hanım, 44

Lehçe-i Osmanî, 9 Leon Cahon, 10 Liman Reisi Şefik, 90 Lütfi, 18, 27

MMaarif Emaneti Binası, 50 Maarif Nezareti, 33 Mahmut, 18, 47 Mahmut Esat’ın, 47 Mal Müdürü Ramiz, 97 Mal Müdürü Zühdü, 93 Malikzade Ömer Efendi, 64 Manisa, 34 Mebus Nafi Atıf, 60 Medrese Müdürü Zühtü, 30 Mehmet Ali Şevket, 98 Mehmet Ali Tevfik, 16, 20, 21 Mehmet Emin, 13, 20, 21, 33 Mehmet Fazıl Berki, 36 Mehmet Fehmi, 90 Mehmet Fuat, 54 Mehmet Reşat, 22 Mehmet Şükrü, 81 Mehmetoğlu Şevket, 87 Mektep-i Sultanî, 30 Memleket Yurdu, 35, 37, 38, 39, 54,

63Menemen, 60 Merkez Heyeti, 55, 58 Millet Mektepleri, 57, 106 Millî Malûmât Sergisi, 61, 95 Millî Mücadele, 34, 35, 99 Milliyetçilik, 6, 9, 12, 104 Mithat, 48, 80 Mithat Bey, 80 Mizancı Murat, 10 Mondros Mütarekesi, 33, 99 Muallim Cemiyeti, 35

Muallim Fethi Bey, 90 Muallim Fevzi Bey, 95 Muallim Hulusi, 38 Muallim Mehmet Bey, 54 Muallim Nihat Bey, 47 Muallimler Birliği, 89, 95 Mudanya, 34 Muhaciroğlu Mehmet, 87 Muharrem, 82, 87 Muhsin, 18Muhtelit Mektebi muallimi

Sadettin, 90 Murat Bey, 47, 65, 90 Murat Germen, 48 Musa Fakih, 57 Musa Kazım, 51, 73, 83, 84, 85 Musa Kazım Bey, 51 Musiki Cemiyeti, 52, 53, 74 Musiki Yurdu, 54 Mustafa, 29, 33, 34, 35, 36, 38, 41,

42, 44, 48, 49, 71, 72, 73, 78, 80, 81, 82, 83, 84, 86, 89, 90, 92, 97, 99, 103, 104, 106

Mustafa Kemal, 33, 89, 99 Mustafa Kemal Paşa, 31, 72 Mustafa Necati, 41 Mustafa Necati Bey, 35, 104 Mustafa Nuri, 81, 82 Mustafa Nuri Bey, 78 Muzafferiddin, 57 Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 30, 73 Müddei Umumi Fehmi, 90 Müdde-i Umumi Hüsnü Fehmi, 90,

91Müftü Ali Nazım Efendi, 90 Müftü Efendi, 39 Müftüoğlu Ahmet Hikmet, 13 Müftüzâde Abdullah Bey, 49 Müftüzade Tahsin, 49 Mülkiye Müfettişi Fazıl Bey, 94

Müstantik Kadri, 90 Müzaheret-i Millîye Cemiyeti, 27

NNafıa Hanım, 81 Naim, 78, 82, 87 Namazgâh, 64 Namıkzâde Rüştü, 26 Napolyon, 6Nasrullah Medresesi, 39, 63, 64 Nasrullah Mektebi’nde, 40, 54 Necati Bey, 35, 41, 49 Necip Asım, 10, 13, 23 Necip Ruşen Bey, 47 Neşet, 18Nevruz Bayramı, 25 Nihat Bey, 48 Numune-i Hamiyet, 73 Nurettin, 89, 90, 97 Nurettin Bey, 89, 90 Nuri Bey, 49, 54, 78, 82

OOcak Müdürlüğü, 38 Ocaklızade Ahmet Haşim Bey, 93 Orman Muamelat memuru Rûhi, 90 Osman, 18, 20, 86, 93 Osman Senai, 18Osmanlı Devleti, 5, 6, 8, 11, 16, 17,

99Osmanlıcılık, 7, 8, 14, 16, 18

ÖÖdemiş, 34Ömer Seyfeddin, 14, 15, 16

PPaçacızâde Osman, 47 Pakize Hanım, 97 Pakize Ziya Hanım, 44 Polis Dairesi, 86

RRafet Bey, 50 Ragıp (Baydur), 34 Ragıp Bey, 95Ramazan Bayramı, 52, 53, 62, 74 Recep, 66, 84, 87 Recep Peker, 66 Refet, 18, 45Refik, 42, 44, 46, 49, 60, 68 Refik Bey, 60, 68 Remzi, 18, 20, 30, 31, 68 Reşit Bey, 65 Rıdvanbeyoğlu Tahir, 87 Rıfat Bey, 44 Rıfat Efendi, 86

SSabri Bey, 36Sadi Bey, 95Sahil Sıhhiye idaresi, 88Salih, 80, 81, 82, 87Salihli, 34Saraçlar, 57Sarı Hüseyinoğlu Mehmet, 87 Selahattin, 60, 81, 82, 83, 87 Selanik, 14, 15, 16 Selim Efendizade Reşid, 38 Selim imece, 71 Sepetçioğlu, 59 Sinop, 27 Soma, 34

Spor Şubesi, 78, 79 Sultan Ahmet, 33, 99 Süleyman, 18Süleymanoğlu Cemal Azmi, 87 Süleymanoğlu Rıza, 87

ŞŞehit Kubilay, 60 Şemsizâde Sait, 47 Şevket, 78, 81, 82, 87, 98 Şeyh Ziya Efendi, 31 Şükriye Hanım, 45 Şükrü, 49, 81, 82, 83, 87 Şükrü Bey, 83 Şükrü Efendi, 31

TTahir Çelebi, 37, 38Tahir Karauğuz, 25Tahrirat kâtibi Hüseyin Naci Bey, 97Tahrirat Kâtibi Nurettin, 84Tahsin Nahit Bey, 49Takvim-i Vekayi, 12, 23Talat Mümtaz, 48, 49Talât Mümtaz Bey, 59, 60Talim ve Terbiye Dairesi, 33Tanin, 18, 20, 21, 25Tanzimat Fermanı, 7Tapu memuru Hafız Fehmi, 97Tasfiye Komisyonu, 69Taşköprü, 52, 71, 74, 78, 97, 100Taşköprü Türk Ocağı, 97, 98Tatlıoğlu Sabri, 87Tavukçuzâde Ahmet Efendi, 31Tayyâre Cemiyeti, 58, 95Tekkealtı Köprüsü, 60, 65Temsil Heyeti, 31Tercüman, 10, 25

Tevfik Arslan, 49, 56Tevfik Fikret, 18Tığlıoğlu Naim, 87Tığlızade Abdullah Adil, 81Tığlızade Naim, 82Ticaret Odası, 57Tosya, 62, 71, 93, 94, 95, 96, 100,

105Tosya Türk Ocağı, 93, 94, 95, 96 Tüccardan Faizzade Cafer, 90 Türk Bilgi Derneği, 24 Türk Derneği, 13, 15, 23, 99 Türk Gücü, 12, 22, 24, 25, 99 Türk Gücü Derneği, 12, 24 Türk Maarif Cemiyeti, 18 Türk Ocakları, 6, 13, 14, 15, 17, 21,

22, 24, 31, 33, 34, 35, 43, 44, 46, 47, 49, 50, 51, 52, 54, 55, 58, 61, 62, 72, 75, 77, 78, 86, 89, 91, 95, 96, 99, 100, 103, 104, 105, 106

Türk Yurdu, 8, 13, 14, 16, 18, 21, 34, 39, 46, 49, 55, 56, 72, 76, 77, 79, 80, 85, 91, 96, 99, 101, 103, 104, 105

Türk Yurdu Cemiyeti, 13, 15 Türk Yurdu Dergisi, 13 Türkçülük, 9, 10, 11, 14, 15, 22, 99

UUlemadan Hacı Mümin Efendi, 31 Urgancıoğlu, 86 Urla, 34Ustaoğlu Mustafa Sıtkı, 87 Ustaoğlu Şükrü, 83, 87 Uşak, 34Uzun Mehmetoğlu Mehmet, 87 Uzun Mehmetoğlu Sabri, 87

ÜÜç Tarz-ı Siyaset, 7, 106

VVali Bey, 39, 60 Vali Fatin Bey, 97 Veled Çelebi, 13, 23

YYazıcızade Tevfik Bey, 49 Yeni Çarşı, 24 Yeni Hayat, 16 Yeni Lisan, 15, 16 Yozgat Türk Ocağı, 61, 95 Yurt Müdürü, 38Yusuf Akçura, 7, 10, 13, 14, 19, 20,

21, 23, 33, 106 Yusuf Niyazi, 76 Yusuf Ziya Bey, 41 Yusuf Ziya Efendi, 31 Yüzbaşı Lütfü Bey, 51

ZZabıta kâtibi Sami Bey, 97Zabit Vekili Selahattin, 60Zabit Vekili Selahattin Bey, 60Zafer Bayramı, 50, 76, 79Zafer Bayramı’nda, 50Ziraat Bankası Müdürü Ziya, 84, 85Ziraat Müdürü Fuad Bey, 37Ziraat Müdürü Fuat, 38Ziya Gökalp, 9, 10, 14, 15, 16, 106Zonguldak, 34, 95Zühdü, 38, 93

**v» ÇT AP5ÎVLER! GEim «000*1.060 jMnJRıYET ARŞİVİ

Dağılan Türk 0ceğinin (8,000) lira satış bedelinden (5384) lira(S7)

kuruşu muhtelif tarihlerde 'dene] Sekreterlik makamına gönderilmiş, geri ka- lan(2o75) lira(l3) kuruşdan (boO) lira (43) kuruşu 337 senesi bütçe masra­

fın® (855)- Ura (78) kuruşu da keza 338 senesi bütçe masraflarına, sarfolu- nar»k(i258) lira (8ci) kuruş 333 yılından 340 yılma devredil imiş ve her se­ne devren emanette kayıtlı bulunmuştur. Emanette kayıtlı olup mevcut bulun­ması lâzımgelen lu para eski muhasip Tevfik Yarıcının zimmetine geçmiştir.

T“kibedi!mekte olan bu paranın yakin bir zamanda tahsili mümkün, olacağın#

dan, tahsilinde derhal gönderilecektir. Eski Yali Avni Doğan'm parti Reis­liği zamenınd» bütçe masrafların® ssrfedildigi anlaşılan (l4Iö) lira (27) kuruşun 341 senesi bütçesinden tediyesine imkân bulunmadığı, hesabatm tet-

kikından anlaşılmış olduğundan, zikrolunan(l41ö) lira (27) kuruşun terkini­

ne itif^kU karar verildiğini rıatık mazbatamız yüksek makamınıza sunulmuştur.

4/4/942

nz*1 ®z« aza

"di*» Yücebıyık Şükrü Uğurlu Osman İlhanaza

Tahsin öziş

^..........tspıAflZPr

* * * .aza aza ■za aza

Faik «kdoganlı Kehraet ilahyaoglu Ali Gtileryttz Sadık Ecev itli (Hasta) (Askerde) (Askerde)

İdare H. Reisi

İzzet Cksy

r '7^S

490 01 V\MI ı°

?s~mmmmmt hmjk F**Ast

3. lîayis 1933&yrdf >£VLCT akşnlbh o»«l modo«loöo

CUMHURİYET ARŞMKastamonu :

C. H. i?-* Vilâyet idare heyeti riy;.«setine *

30/6/^32 tarihli ve 73 sayılı mektubunuza cevaptır •

1 ) Mefsuh İnebolu türk ocağından kalan binanın;

elektirik tenvirat bedelinden Belediyeye olan ( 187 )

lira ( 50 ) kuruş eski borcunun mağazalar iycarından

ödenmesi ve alınacak makbuzunun,tapuca tashihi muamel«

yaptırılarak tapu senediyle beraber merkeze gönderil­

mesi şartiyle Halkevine tahsisi tasfiye encümenince muvafık görülmüştür . .

2 ) Mefsuh Kastamonu türk ocağına âit olup öden­

diği bildirilen borçlara âit senetlerin tasdikli ola­

rak buraya irsali iktiza eder.

3 ) Kastamonu ocağının Mebusj^ Refik Beydeki ala­

cağından ( 20 ) lirası tahsil edilmiştir . Oradaki

kaydine işaret edilmesi rica ve arzı hürmet olunur Ef.

s.

I [ene K y*>( g t j t ■

zrmOWUT AlJhtSU GENEL M0O(MUM0

' - »^^rer arşm

Beisi Caahar ve Cumhuriyet **#1 * Fırkası rarm resi Gazi

Mhmtefa Kanal Süratlerinin Yüksek huzurlarına

,-üaPBOT

Ulu Dahi : **,

Azla vatanımızın Dop«nlarimız tarafından istila »dildiği ye He cip Milletimizin istik­

lalinin alinden al tırnak istenildiği bir .şamanda Yüksek dehanız ye Kurtarıcı îrşadatı -

mzdan ilham alan biz İnebolulu gençler gösterdiğiniz izler üzerinde büyük mahrumiyet­

lere katlanarak korkmadan yürüyüp güzel yurdumuzda 1535 senesi iptidalarında (Geçler -

«aKfüi ) nemiyle bir cemiyet açtık «. Bu teşekkülün ruhlara serptiği sönmem ziyaları -

altında yılmayan ve yorulmayan kuvvetli , kudretli ve t manla bir gençlik zümresi vücu­

da getirdik,bu suretle Millî ve Vatanî vazifelerimizftm ifada ateşin bir »gki*. davam —

ad erkesi bilahare (Türkocaklar inin) Türkiyemizin her tarafında ve umumî bir şekilde fa»

aliyatina germi verdiği bir sırada biz gençler dahi mensubu bulunduğumuz Mahfili Ocak­

ların yasasına uydurarak faaliyete başladık . Hiç bir taraftan Maddî bir yardım görmek

sizin Ocağa memleketin vaziyeti içtimaiyesiyle mütenasip bir bina ve bu bina dahilinde

Türklüğe va bilhassa gençliğe yaraşan Temiz bir Salon ve bine yakın kitabı havi munta­

zam bir Kütüpane va Güzel bir Blardo salonu va bu salonda Konferans ve Temsiller için-

geniş bir s&hna vuenda getirdiğimiz gibi ayrıca Sinema va Radyo da temin ettik.

Memleketimizin İrfan alemine, Halkımızın her sınıf va tabakasında derin bir mütalaa —

arzusu uyandırarak büyük bir zemin hazırladık. İnkilabatimizin heyecanlı kudretini had-

kımıza bu yuvanmn muksttes ve tarihî salanlarında aşıladık,hat ta o derecede ki enbüyük

-nkilabımız olan ( Şapka) hakkındaki Yüksek sözleriniz înab olumuzu teşriflerinde bu —

çatının altında irat buyuruldu.

Geçen sena İnabolumuzu teşrif buyuran Büyük Erkânı harbiye reisimiz Müşir Fevzi Paşa

hazretlerinin refakatlerinde bulunan Ali Sait Paşa hazretleri Müşir Paşa hazretleri -

ile bu binayı lütfen ziyaretlerinde t

•»Tarihî bir salona ikinci defa giriyorum- deyerek bu salona bir ehemmiyet atfetmişler-*

dl.Çunki : Müşarünileyh hazretleri de dahil olduğu halde Mal tada mevkuf bulunan vatan­

daşlarımızın mübadelemi 1537 senesi Kanunu av el inde bu salonda takarrür va icra edil -

mişti.

Gerek zati devletlerince va gerekse muhtelif tarihlerde înabolumuzu teşrif buyurmuş —

olan pek Yüksek savatça dahi takdir buyurul »cağına kafiyen emin bulunduğumuz faaliye­

timiz pek çok şehir ve kasabalarımıza da örnek olacak bir ratteyi bulmuştur.

Gençlik Zümresi berdürlü taassup va köhne adat va en'aneyi yıkarak yenilmez bir kuv -

vat belini almıştır. > -

Büyük bir şavk ve gayreti* b» millî

DEVLET A«şrVLE*l GENB. MODOKLOÖO CUMHURİYET ARŞİVİ

Kasiamofm • 'C.İLF«£ası

MrVJMflfl Hf8rolSayı

»ÇVLET ARŞİVLE»! GENfit MODOHLOÖO CUMHURİYET ARŞİVİ 50/6/932

73

CtimhuriyetV

.umumilisi Canibi âlisine

k M13/4/932 tarik re 3696 em i ma* eleri cevabıdır:

îmebçlu Fırkamızda* alıM* «hriratta; Mefsuh Türk c«a*ımdan Pırka- »ıza intikal eden re d#kuz%iı^Lira kıymet tahmin etilen binam* biri- nei katı icara verilmiş «»^/lartan ikinci katı mütalâa sahne re bil- ârt# salanunta* ibaret ve t^incü katiniş iki atası sahil sıhhiye ita re­sine icar etilmiş ve aynıpati»-bakiye aialarta 7 şube üzerine teşkil­âtı yapıla* Halkevine kifayeti ha sebile mezkûr binata Fırka içi* işkal etilecek muhal görülenediğinden iki ata ve bir saianta* ibaret ve üç

in lira kıymet tahmin alunabilen Fırkaya ait bina tahliye etilneyüp işkal etilnektetir.

Mefsuh Ocak binasında* icara verilmiş aksamntan mahiye alınmış alan icar beteli ile bilârdc salanu ve büfenin temin ettifci vantatla bera­ber halen istihtam edilmekte alan tic müstahtimin ücretlerile tenvir, teshin masraflarına tetiye etilmiş bulunduğundan icar bedelinden müte­rakim bir meblfi» clmadı*ı ve bir kıt’a fatu?rafı taktim etilen binanın kıymeti berveohi maruz takuz bin lira ve kiraya verilen akşamından al­man kira miktarı ta 43 lira 50 kuruştan ibaret bulunduğu , bildirilmiş­tir.

1- Mezkûr bina Halkevine elverişli cldu*u evelce arzedildi^inden îne- balu gibi mühim bir kara teniz iskelesinte Halkevi’nin küşadma müsaate buvurulaca»ı ştinhesiz bulunduğundan mezkûr binanın mahalli mezkûre tah­sisi ile beraber varidatının dahî mezkûr ev masrafına karşılık tutulma­sı ve hâlihazırda mezkûr bina înebclu gençlerinin içtima mahallidir. Alman varidat dahî arıya sarf edilmektedir. Binaya ait bir kıt’a fatu- *ı*f dahî takdim kılınmıştır Efendim.

2- Eustamenu mefsuh Türk ecelinin atiyen barcu zuhur ettiğinden 43 lira 31 kuruş sarfedildi£i gibi diğer harçları dahî Fırkamızın varida­tından tesviye kılındığından hâlihazırda mezkûr ocaşa ait meblâğ bulun­madığını arzeyler

3- Kastamanu Mebusu Befik beyden Türk «ca£ı piyangcsuna ait bcrcun tahsili vukuunda buradaki hesabatm kapatılması için lütfen iş’an key­fiyet buyurulma sini reea eyler ve bütün arkadaşların hürmetlerini arzeylerim Efendim.

c. M. F.

H. Tamız 1932: llcif

C. H. F. Vilâyet İdare hey'eti Reisi

-? c t' 'Kİ ı f

CÜMHUk. , £T HALK FIRKASI "kAtİbİumumİüöİ Ankara * lo.IV.952////

DEY-tT • GENEL MÜDÜR1.CUMHURİYET AKfrVİ

Refik Beyefendi ;Kastamonu Meb'usu

Mefsuh türkocaklarının bütün hukuk ve vecibe- sile fırkamıza devredildiği malûmu âlileridir . Ocaklar­dan fırkamız ûmuguna yüklenen azim borcu ödeyebilmek için alacaklarının tahsilinde istical etmekteyiz • Bu meyanda Kastamonu ocağının zati fiillerinde 100 lira matlubu ol­duğu mahallî fırkamızdan bildirilmiş ve buraca tahsil e- dileoeginden ayrıoa takip etmemeleri cevabı kendilerine v« rilmiştir .

Meblağı mezburun hiç olmazsa taksite bağlana­rak üç ayda Ödenmesini, fırkamız merkez muhasebesine tev­diini rica eder bilvesile arzı hürmet eylerim , efendim.

C.H.F. Kfitlbiumumisi Kütahya Keb*usu

CÜMHURİYET HALK FIRKASIKATİMİUMUMİİİÖİ ‘

ET ASŞtVLEKİ GENEL MüDÜRlGÖB ‘ “ CUMHURİYET ARŞİVİ

X3#t/»S

C.H.F. Tİlayet îdare Heyeti

Riyasetine

K A S İ A H O I O

1 - JmSbekoda, mefsuh Türkocağınde» Fırkamıza İntikal ede» tokuz bin lira kıymetindeki binanın Halkevi** ve sperm #üçü*cü katının da Fırkaya tahsis edileceğiai bildirmiştiniz * la hosuata tasfiye encümeni tarafından Ur karar verilebilmek İçi» Fırkaya ait binanı» da rmsiyetile dağar pahasının iç*arını}

2 - Ayni kazadaki Ocak binasını» alt kısamı teşkil ada» mağa­

zaların bize İntikalinden şiodlye kadar tahakkuk etaiç İcar bedelleri alma­sı lâzısgeldiğinden bu paraların da Fırka hesabına karıçtırılmayarak doğra ca koraya İrsalinin teminini |

3 - Kastamonu Ocağında» nüdevver alacakta» tahsil edilipta Ocak borçlarına Terilen (38)lira(40) kuruştan b&klyye (43) lira(31) kum- gtm da bir a» eresi irsalini,

4 - Kastaaona Ocağının İteb* us Refik Beydeki alacağı buraca tahs edileceğinden ayrıca tarafınızda» takibatta bel neni mamasını}

Rica eder arşı hürmet eyleri» efendi»*C JUF* Xatibiy«B8İsi

Kütahya Beb*ustt

/■ h.-Uaolıl I

|ûf

OEVLET ARŞİVLERİ GENEt MÖDORLOSO CUMHURİYET ARŞİVİ

Ankara s I5-I0-93I1764

Kastaaona sC.H.F.Vilâyet idare heyeti riyasetine

İnebolu Fırka teşekkülümüzün; Mefsoh türk ocağı taraf: finden masrafları derjdkte edilerek aektebe gönderilen ikikısın fırka himayesinde tahsillerine devan ettirilmesi hak- kındaki arsaları şayani iltizam ise de ; -- ■

Tordun her köşesinden fakir ve kimsesiz kalmış yetiş­lerin ba sevza dahilindeki maksatlarına bütçemizin kudret- sleligi dolayısıyla maalesef oüaaer ve srüabet bir cevap - vermiyoruz . Ancak i

! Jtehallîteşekkülüaüzün bütçesinde böyle bir yardın - aevcat ise ba iki kısın tahaillerlnin devafc ettiriloeai ve ilerini işin nat&leanızın bildirilnesini rica ve keyfiyet­in nalhaİline tebliğini temenni ederin Efendim .

0 . H . I . mibiumuaieiKütahya Mebusa

jûsZzvŞi t ixlz oc altları borçlarının re adasallarının nesüaıl ire lûçjrri nenini n

c;-îlıi: ve eşhasının u .erliyefriiio ait t£,llm.ta.'\ae olrmıdu * _ ;

%'lrk o o acı ir.rırCındaıı tmir e "il^zı >inanın 0015121 tanifr&t s^sraîısa aufe&lsi

1 'İç -esne- fırlamış tali i icarında lulıınnası snhlbile sraia&veleye yati dil**

niş • olfAi^aıdruı nal": mî r i;..M.i’: 1u ' inceli acılama': isede "Uu 1inanım icar ndde -inden ’ i4".. indî». ocl JmradxncLan devr alilmiş 1 inanın çarşıca larlp

olv.31 Lac'-lila lal?; c-i".i:ı 'ura;-! nailinden fıricanı sın istifade edece 5i

şlihacim oldu pandam iş'u ’’’ inanın edil arı nuradır: o la;1171015111121 o c.ali-m

C cti dilem c it. 1 im İnil r_ i vr iırl ns: lum 1 oVit1® Te t tılacal:

k u > ol *xl:w: ” 1 4'i1 • dili" .mm1 Vye i dar* dr r mril'9! . :

Tİmv : d r d „ ■ l ; • , ■ : . . : ■ '. i: '.m .'m/

ICcstrrcriU xür;; ocr^ıjıa ait suallerin eeva>ıdır , ' ■ ■ ■ ■ !

- Ocaya ait sryri ncın-rü. envalin t ppusu alınmıştır * .

- it.rl'. 'iinanı vardır . ssipor teşlilalı halis evi olmaca ısdsait

lin.'.l'rırıı ;/nıir.r . yalmış laiZ: evi ve eipoj? Icşhilaiı olmağa .

■ elverişli olein tiiıic oer^ı tarafından İslah edilmiş olan T# ir İsina

ncveuZ üiv.jj t di: oc iyinin sarı ettiği paraya vilv&Iil İç sene fır-

1: ı;;:irı:: elime,: 1 vlıso-iası içir. şahitile rrlsavcle yapılmış lir ♦

Veriıda 'ilil evi ve ciaor tc,ilil ıtı -yapıla hilir ,

£ - C''a_/,r ‘tt* etlimi * in- nisanadır # fırlsa llımasl \ varcın •

■ 4- Ce ‘jr.ı: y-riip etnir, nfıja piyango "i: ilet 'fecdelind.cn (£23) lira

alıcıyı vardır • Zillili tahsil olanlarla İncili tahsil oinayanla-

rm eetvçli merinttir . ^ ' . h h; p;v . I ':i'/;-:l:l 'i-' l5- Cc-ra ait hininin ver pisi olarai: (2040) Icoruş oeaî: için 3*illli~

aknenden alınmış olan İnkanMl kâğıdı İsedcli ola n (318), lira devi

ehilmiş isede her İkilide tehiri caiz olmdıyın&aıı ödenmiştir * -- ' ' ■ _■ ■ i/' .■ ' .•■ -' i ; 1;İpi.'p.p- ''a i'-1 p 11'- ■ ■ ■ ppiapp.p:/ppp|h^^hürmetlerimi takdim eylerin efendin » ‘ ■

Vilâyet idare heyeti 11

D) îdarei vilâyetden Terilen muavenetle emvali metrukeden fırka

Famına alman bina fırka binasi ittihazına elvirişlidir

Spor teşkilât! içun ayri hina olmayup ocak binasinda çehdile-

rine tahsis edilen dairede İkamet etmekde bulunduklarından bun­

lar içun fırkabinasi elvirişlidir

E ) Fırka ocak binasina nakil etmek ister . esbabi ocak binasi

Odalari fok ve salonu daha geniş olmakla beraber deniz genarin-

da memleketin şerefli nokdasinda bulunmasidlr

3 0çakın menkul eşyanin gerek fırka teşkilâtimiza gerek halk evi

tesisine lüztimlü olmakla tamamina ihtiyaç i olup kullanılmaya

Salih olmiyan hurda ve satimişi icap eden eşyasi yokdur

Menkul eşyanin tamami kımsti 1160 liradir .

4 Kabili tahsil görülen ve görülmeyen alacağı yokdur

Mekcut parasi 59 lira 96 kuruşdur

5 ) Teahhura tahammülü olarak belediyeye elektrik bedelinden 187

Lira 50 kuruş burcu vardir

Ocak tarafindan bolu kız muallim mektebinegönderiİmiş üç talebe

Olup bunlara tahsil devresinde harçlık olmak üzre her itŞ ay içun

gönderilen mıkdar ile azimet ve avdet masrafları olarak senevi

verilen iki yüz yirmi sekiz liranin tediye zamanı gelmiştir

Bunların fırkamızın himayei atifatinda devami tahsillerine müs

aide buyurulacagına şubhe yokdur

0çakın bundan başka derhal tediyesi zaruri burcu yukdur

Hürmetlerimi takdim eylerim efendim

1© firak flrk ooagı tarafımdan fırlamışa devr edilmiş olsa f

heyetinizce joıülercl: tu gt-nl:'- değerleri rıelfuf cetvel muciti tçsVit .. edilmiş Ye yekun kızart inin (5GG) lira (75) kuruş olduğu anlaşılmıştır*

ful: ocuyınm kail: evi c İmaja fendi mali elverişli k iması yo İt ur * !ocayııı otnrnekla oldnyu t inada yarmiş olduğu masrafa mnkafell Uç sone

olursak uokkı u2 ‘ undan tu kok tise intikal etmiştir * mezkur Mna

kr.ll: evi ölmıkla elverişlidir • o o cüzdür devr edilmiş olan e yyanm

-*'’v ti .U'c.„nacı İst da d imaya yake talar ik edilmiş o 12 ucamdan tunların ıkal:?.e;l fırlznnsa vj kalk evine lusuançun *

' " Cushuriyet hail: larlr&sı I-oltr i unuûairecep beyclenliyo ■

■ ■ . ■ . ■ *

11/4/931 Tarihli tel£r:tfa 2eylen 13/4/051 tarihli feclyralla o c e/:1ar

hnhhındalıi talep bııyuıaılan talimatın biı suret ir i .25/5/9oX tarihli

telgrafla ars ciciğin veolıile aynen t alilin eliyorun el illin *

Vilayet ilar: hryrti

■ ■ : .. . . - reisi ■ '

o t» i» ^2

. DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MODORLOĞO #as/fl/ıSH$HU*İYeT A^Şivl .

C. H. Fırkası *Vilâyet İdare Hey’eti Riyaseti .■ Sayı Kastamonu. türk ocağı menkulat defteri

Adat ..cinsi • , ^ . ■ v beheri yek

60 . sandalye ■ . 400 24000i- " koltuk 4-00 16000

. 2, kanepe ■ . : . . 250 500

4 koltuk 200 800

12 sandalye 150 ' 1800

6 Hesaran sandalye 250 1500

I Koltuk 500 500

I Büyük Kasa 1500 1500

I Masa adi . 150 150

' 17 Masa örtüsü 100 1700

2 Camlı dolap 750 1500

I Yazıhane 750 75017 Korniş . 100 1700

17 Yeni perde çadır besi 500 3500

17 îstor 150 255034 Perde asgısı • 10 34035 Şabka e İh is e askısı 5 175

3 Büyük Soba 1000 30004 : müstamel Solsa 200 800

I saç. davlumbaz 300 3009 Sıkara masası 50 450

34 Cam sıkara masası 7 2383 Masa sili 30 90

h 1 Yası makinesi 14000 14000I Divar cemakini 100 100I Gazı hasretleri fütu^rafı 1000 1000

■ ■ - I 8 ” » 600 6002 ■ îomet Paşa hazretleri » 250 500I aııpurlu ay yi İdi s 500 500I termometre 25 25

I Müstamel bilardo 20000 200009 Musıkaci' takım elbisesi 400 36009 Tavla 150 1350

4kahve çay takımı

x%° 10003P>0

IIIJIS

490 01 H<tr<r lif)

3.7.940 tarih ve c.5400 sayılı yazımıza e^tir:kasta_ıon *da dağılan rarkoca;iu. un nman ve tuaiiyc hat e bile

satılan mağazanın ü^onci taksiti olan to50 lira idare heyetinizce usul­süz olarak mahallinde sarıedilmiş ve t-liaat hilâfına yapılmış olan bu mua'.-elenin,3.5.938 tarih vs 13L sayılı yazınızla djş bütçesinde tashih edileceği biletir il..igi halde mümkün ol.:.diji, ve yintTcİroyan eden muha- teroye cevaben I0.li.939 tarilı ve 315 s .yılı yazınızda ise Hususî İdareden Partiye tahsis kılınacak paradan gönderileceği bildirilmiş olmasına ra;_.en gönderilme..!;? ve hu hususta son 3.7.940 tarih ve 5400 s yıiA teki­dimiz de cevapsız dalmıştır.

îasfiye, talimatnamesi darılan J.iirioca_.i.;i >an audevver gayri menkullerin satış bedellerinin niş bir suretle mahallinde ,dıkonuiaa- sına müsaade ctaoa.-ktc-dir*

Ancak tadan böyle âc j&nderilmosi imkânı mevcut değilse sebs- hinin idare heyetimizin kararına bağlanarak acele sildiril, -esini rica öder, sevgiler sunarım.

C.İi.P.denel sekreter Vekili

CÜMHÜRİYET HALK PART İS İ• CNCC «|KKIT|Rtl4l

oevur modohoöo^^HURftfET ak^ivI

E

e . h. f? v

15 mm\

stftUkfUL

m, ad .. «»- V n~J . ,

Jl-

facu/jan*-**

eJtfcE

4sA "■ n*. ^7;

syYUAAOvn^L. ~

?J/ JudTaU**

so',2'97f

JLu^^ 9- ‘-f1 11^ ^

J -r ^ vt

m5 n *z^ dJi * j

-* ıi®=r=ESZ] ,v

rz$

•~~" A'L r.

C.TÎ.P. VilTyet îdere Heyeti ' Rei elidine

Kastamonu

Kastaaonuda dallan Türkoc^. Çından k~lan ve tasfiye listesine alınan bir ma£za 937 senedinde 8000 liraya bir şahsa satıl arak satış bedelinin iki taksiti gönderilaivti» üçüncü taksiti olan 2550 lire .ö-teaddit iş’ erlsrıaısa ve muhtelif tarihlerde gönderileceği ceva­ben vadedilmiş ola sın:. rağmen gelmemiştir.

3u gibi gryri menkullfrin satışınaan hasıl olan paralar münhasıran ocak borçları karşılı ıdır •3u paralar hiç bir veçhile »ahalien elakon ar z ve Parti hesaplarına karı tınlamaz • Bu itibarla krl ın 2650 liri nın «erkeze gönderilmesinin teminini ve neticenin acele bildirilmesini rica eder, sevgiler sunana»

C.H.^. Genel Sekreteri A.Zonguldak Mebusu

H.Türkmen

TETKİK EDİLMİŞTİR. 1İ

sMHcîî-4

CÜMURİYBT HALK PART Î8İ

DEVLET ARŞİVLERİ GENEl MODORLOeO CUMHURİYET ARŞİVİ

C..ILP* vilâyet idare heyeti reisliğine

Kastamonu

Kastamonu*dadağılan Türkocağmdan kalan ve tasfiye

üstesine alman bir mağza 937 senesinde 8000 liraya bir şah­

sa satılarak satış bedelinin iki taksiti gönderilmişti - üçün­

cü taksidi olan 2650 lira müteaddit işarlarımıza ve muhtelif

tarihlerde gönderileceği cevaben vadedilmiş ■ olmasraanrağmen

gelmemi

satışından hasıl olan paralar münhasıran ocak borçları karşılı^

ğıdır * Bu paralar hiç bir veçhile mahallen alakonamaz ve

Parti hesablarma karıştırılamaz *• Bu itibarla kalan 2650

liranın merkeze gönderilmesinin teminini ve neticenin acele

bildirilmesini düar sevgiler sunarım »

menkullerin

490 01* \ **"- «s

ît* 9

-22. 14/1/9M4725 ow.fr a*$1vlhi oenh. modohoso

OUMHUMm ARŞİVİ

C.H.İ'.taştaalıgıaa

14 JC.Satv' 1938

W«« -1» .. W7 U.

^ «gutj» alt tapu Mn.dl parti «rkaziaa* bul.

\ u*»«£t<uiır* .

, *, ^aai tarih■» 10 »..la tapu «..ki.,*

•* 300J?****kap

Satılaa üci aagacaya alt tapu .««u

V* 900 lir* Juya.Ua». oHu*. yazılı ,.

ta İM iptal içı, ta»,

g»rt «öa**rU«:^laaea «Tflr.ti» tmuan.«yııya*». tataucıyu.* saaucuaua çafcıucUUİrilaaai,! *U.r.«JrgU.ruu «aarıa .

C.H. î.SagfcMlıguuı

t*»onu

JiC/iI/W7 tarin r« 7İ0 «ayılı yanmışın *nrfilı£id£

&AStA*OnUda DağlİAS TürJC94»a£lar**daA ABÜUp «alilmiş OİA* İKİ

mağazamın mi takattimin birinci Kânunun yirmi«inde gönderilmen­

, f > • . .ği dildirildiği faalde taanitz gmlmemiftir.çabuk gönderiimmsini

diler , Kaygılarını «umarım.

E .

53071C?. //' f~~ V K&ksU&fi' sUjLoAjl 'fjuji/h'

f\j&4/İâ4MB-rUS.

11 • t'94 2 ~Tâ/ı*Â Ve /$$? } tiÂo

jfyj dis*. U&*KO- kjoJh»* 00 ûLl taJic£&ÂÂ. eljAtot»*.L / rÂK ' 4/h$4M4A* u*. tdSvY Je L

^C^u/ tJuI' 7

UujU — ^

/zn£/£}j*w*Jaavc ye

^--------- T"T* DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MODÖRLÜGO3- /” CUMHURİYET ARŞİVİ

29/6/937

C*H.P. Genel Sekreterliğine

Kastamonu'da dağılan Türk Ocaklarından kalan iki mağaza*» açık ar­tırma ile 8000 liraya satılmıştır . îlyönkurulun tanzim etmiş olduğu şartna

me mucibince birinci taksit 2662 lira 87 kuruş ihaleyi müteakip tahsil edi

lerek gönderilmiş diğer iki taksidin de ikişer ay ara ile tahsil edilerek x

gönderileceği bildirilmiştir ,

Bu mağazaların 8000 lira gibi yüksek bir fiatla satılmasında amil

olarak,icap eden tamirat ve tadilata evvelce Parti parasıle 2650 harcandığı

ileri sürülerek müteakip iki taksitten bu paranın kesilmesine müsaade iste­

nilmektedir .

Her ne kadar satılacak binaya böyle bir paranın sarfına merkezden

müsaade verilmeüş olmamakla beraber satış kıymetinin artmasına tesiri ka­

bul edilebileceğine göre harcanan Parti parasının müteakip taksitlerden ke­

silmesi keyfiyeti yüksek bl&uklarına arz olunur .

^ Tasfiye KomisyonuBaşkanı

490 01

€UMJpiBllt T HALK PARTtSt'' ...... .,*4

Ankara:, 22/*/93?

DEVLET AEŞİVtStI GENEL MODOSLOÖO CUMHURİYET ARŞiVİ

°a^ll“n Tarkocafcları komsiyonu Başkanlığına.

Kastamonu, da Dağılan türkocaklarından kalan İki

mnğasanm satış badelinden İlk taksit olarak gelen (2992) lira

(87) kuruş Ziraat bankasından alınarak İş bankasındaki ocak

hesabına kaydettlrllmiştir.bu mağazaların tamir re tadili lçm

llyönkurulca sarf edilen paranın İkinci taksit parasından kesll-

üp kesiİBMesi keyfiyetinin komisyonunuzca halledildikten sora

■ahallfne bildirilmesi re geri ıÜM taksitlerin parti merkezi­

ne samanında getlrdilmesl hususunun takip buyrulması dileğiyle

#unuldu* Büro 13 R.

V'

490 01 2L 'i'H Xzh

C. H. P. Genel Sekreterlik Yüksek Katma

A li K ü R A—

Eski muhasip Tevfik Yazıcı zimmetinde bulunan (1253) li­ra (58) kuruşun tahsilinde gönderileceği 11.4.1942 tarih ve 1035/76015

sayılı yazımıza bağlı 4.4.1942 tarihli İdare Heyetimizin mazbatasında zikredilmişti. Bu defa mumaileyh Tevfik Yazıcıdan, borcu bulunan (1253) lira (58) kuruşa mahsuben (553) lira (58) kuruş tahsil olunup T.C. Zi­

raat Bankası Kastamonu Şubesi vasıtasiyle emrinize gönderilmiştir. Bu paraya ait kasa makbuzunun irsalini rics ederim.

Geriye kalan (700) liranın tahsili için takibata devem edilmekte olup yakında tahsili mümkün olacağını ümit ettiğim bu para - nm do emrinize gönderileceğini tekrar arzeder, bu vesile ile de say­gı ve hürmetlerimi sunarım.

C.H.P. Vilayet İdare üeyeti R. •* İzzet Okay

c u M U R i Y f c 1 a l j i i p a k t İ s İ 2 2 / i / 9 3 7 ^ ^ 3 Haziran 1937«•— m

, T Makbuz senedi*2T7G OIVIET ARŞİVLERİ GENEL MODCRLOÖO o o ta 1037

° CUMHURİYET ARŞİVİ 2 3 “ 1937

Bağlısı t ı C.H .P .başkanlığına

Kastamonu

15/4/937 Tarih ve 522 sayılı yazınızın karşılığıdır.

Dağılan türkocaklarından Kalan iki mağazanın satış bedelinden ilk

taksit olarak ziraat bankasıyla gönderdiğiniz (2642) lira(87) kuruş

Alınmış ve makbuz senedi bağlı olarak gönderilmiştir,

bu mağazaların tamir ve tadili için İlyönkurulunuzca sarfedilen para

-nm ikinci taksit parasından kesilüp kesilmemesi ayrıca bildirilecek

-tir,saygılarımı sunarım.

4' 47

i 3 Dara 1937

/ / Ât

İT Kar*ilıjı gaîdi’SLfr/f I

490 01

. C. H. İH. DEVLET ARŞİVLERİ GFHFL M9D??Î.U$Üİlyönkurui Başkanlığı CUMHURiYEi AkŞİvİ

Kaıtamonu K*İ»«Sİ

. , A. 1 “ Kasta*omu C.H.P akar»,t imdi» İplikciler oarsı- kaim iki mağaza satılmak Uzara 12 Mayıs 937 tarihim da*

itibara* yirmi gü* müddatla artırmaya komulmuştur . Tariîaî paylar layik hadde görüldüğü takdirda 2 Hazİra* 937 tarihi*t

î£î:7.“ 141# ^ ■ *İ.ŞST-

>00**1*» 8olu'Te,i h“-, 2 - Müzayedeye iştirak atmak istiyamler artırma Ta

aksiltma ka*u*u*u* 16 i*oi maddasi mucibiac* muhamme* bedel ola* 10,000 liramı* $ 7 buçuğu »İspatimda 75O lira muvakkat temimat Tarecaıt^Ta bu tamimatı ihale tarihimde* itibara* 15 gü* içiade kat’ı tamimat daraoasima iblâğ adacaktiruîîîîkSî ■ ül!iy**T« iştirak edemezler .Muvakkat ve kat 1 tamimajr olarak makid vayahud Ziraat baaka- sımda* alımmış kefalet mektubu veya dahili istikraz ve Erğ&ai

Tayahud borsa fiatı üzerim­™/° »oksamila milli esham ve tahvilât kabul olumur .Bu tamimat makid olduğu takdirda so» taksite mahsup edilecek

îyîü'ssısss"- *—“»* - —ss*-»ödamacaktir . Müşteri taahhudumda* »ükül adarsa veya ihale badelimi varmadığı takdirda dipozitosu irad kaydolarak iha-hîidî8S^îı 7!*îd?î ■ ÜJ5*y*d«y« koaularak satıldığıh 1îclv}‘ilf1® bedcli*d®* »oksamıma ihala edilirsearadaki fark birimci müşteride* hükme* tahsil oluşacaktır . ^n,., , 4 ~ bedeli müddeti zarfımda temama* tediteedildikte* somra ferağ muamelesi yapılacaktır, ferağa aid bilumum masarifle ihalede* mUtevellid pul bedeli,dellâliye gibi resimler müşteriye aiddir . ' ^

,, 5 — 2 İstekliler bu şartları oauyarak p*v kovmuşçaktır***1***** iddia makbul ve mesmu olmiya-

CUMURİYET HALK PARTİSİ 'Btlltl «IRREltRlitİ

2097 OEYLET ARŞİVLBH OENEL MÜDÜRLÜĞÜ • CUMHURİYET ARŞİVİ

8 fa 193?

Bağlısı; /İlbay re C.I.P. »a$kanlxgxna

İaataaonu

2/6/937 T. re 78 tel yazxr>ıza terşilxktxr

Türk ocaklarından kalan İki «agahın müzayede n.tlee.l 8000 liraya i,tekil.

.1 üaarlnde bulunduğu r, artırmanın.heyetlnlzce on gün daha uzatıldigı öğrenildi .

***** "““»i*»1 iîl» istenilen Tekâl.tnem. adınıza tanzim edilerek bağlı olarak

gündemdi . Satı, muamelesinin sonunda paranın merkeze gönderilmeelni diler

-yükeek hntnnmrı I, oimiİi lı i| rl urla l, ».imi u. m»........................... „

c<. i > ¥<r p

K^staaonuda dayılar ?"rkocakl rındsn Cumhuriyet lh:lk P rtisine devrolunan emlü.kten iki mağazanın alıcısına satıcı­nı ve üzerine te-u dairesinde memuru cnünde ferağ takrirlerini yap­mak ve bunlar için icap eden k -c.ıtl rı , defteri- ri , sicilleri im­za u u 3i e il ve bu islerin bitirilmesi için gereken tüt n i.leri y pnick üzre C•• P• Merkezi namına tarafımdan mutlak salahiyetle K strmtoı îlb-^.ı vc C.'-’.P. Ba.-kanı Avni I-Oy m'ı tevkil eyledi-..

satılışa konulmuştur-2 - (.Satılacak bir binaya - yapılmaması bildiril­

diği halde - tamir yapılarak mükemmel bir hale geti­rildiği bildirilmesi de uygun görülmemiştir) buyuru­luyor. Bu t^pirat,bizden ünce yapılmış ve yıkılıp - beş para etmea^iltç şekle girmemesi için çok yerlide olarak para sarfediİmiştir.

) - Yakında müzayedenin neticesi telle bildirile­rek Yüksek muvafakatleri ayrıca istenecektir.

Sünnetierimle arzeylerim.C. H. P.

5.3,937 tarih ve 2j02/362 sayılı yaamıza karşılıktır?

Kaetamonuda dağılan TUrkocaklanndan kalan İki \ «ar­

sadan ibarst bir binanın satılarak parasının başka yarler#

ljaro anma sına lnkfîn yoktur • Bu bina ocak borçlarına/ fyrşılık

olarak tasfiye talimatnamesi mucibince satılarak parası asr»

kszs gönderilmelidir , 2.11.936 tarih vs 209 sayılı yakınışla

satılacak bir binaya tamir için masruf ihtiyar edilm^esi

bildirildigi halde Parti parasile tamir edilerek mükemmel bir

hale getirildiği bildirilmesi öe uygun görülmemiştir , Uiayıp

giden tasfiye işlerine bir sonuç vermek kararınca olduğumu» için

bn binanın teselden açık artırsa ile aatışa çıkarılaua^ ve

sonucunun çabuk bildirilmesini diler,saygılarımı sunarın ,

06VLET G*V»a MODOtlCĞOUitariü&YcT ARŞİVİ

Sallan türkocakları tasfiye komisyonu

başkanlığına«

Kastamonuda dağılan tür koçağından partiya intikal odn iki mağ­

azadan ibaret olan binanın mahallî parti ilyönkurulu carine terkiyle

aahallince aatılarak paraaınm yeni yapılacak halkevi kurağına hare»

aaaaaı işbu nasbatanıala teklif edilmesi üzerine keyfiyet genel sek­

reterin yüksek tasvibine arsedllmişse de bu teklife nuvafakat etaey-

erek bu binanın satılarak parasının ocak borçlarını karşılamak üzere

parti merkezine getirdilmesini emir buyurmuşlardır*

buna göre icabının komisyonunusca yapılması dileğiyle sunuldu.

büro 13 H.

Ankara* 6.6.942

_X-4Î809

C.H.P.zilyet İdare Heyeti Reisliğine

11.4.942 tarih ve 1035 sayılı yazınız ve bağlısı olan İdare heyetini* mazbatası tetkik edildi ve bu işe ait dosya da gözden geçirildi. 937 yılı haziranında satılan iki mağazanın ferağ vekâletnamesi 9.6.937 tarih ve 2097 sayılı yazımıza bağlı olarak gsnderilmiş ve bu yazımızda satış bedelinin teresen genel Sekreterliğe gönderilmesi bildirilmiş olduğu halde 560 lira 49 kuruşun 937 ve 8J5 lira 78 kuruşun da 938 yılı bütçeniz masraflarına sarfediîmiş olması ozamen için ecri vaki ihdası gibi yanlış ve hatalı bir duruma sebep olmuştur.

Partimize intikal eden dağılan türkocaklarma ait ve tasfiye listesine dahil gayri menkullerin satış bedellerinin borçlar karşılığı olarak merkezde toplanması tasfiye talimatnamesinin başlıca hükümleri ica- bmdandır . Bu itibarla usulsüz olarak mahallinde alıkonulmuş olan 2675 lira 13 kuruştan 937*938 bütçeniz masraflarına karıştırıldığı anlaşılan 1416 lira 27 kuruşun terkini hiç bir veçhile mümkün değildir. Bu paranın 942jalı bütçenizden tediyesine itina ve gayret gösterilmesi ,

Yine Usulsüz olarak alıkonulması neticesi eski muhasibiniz Tevfik Yazıcı'nm zimmetine geçtiği anlaşılan 1258 lira 86 kuruşun da bir an evvel tahsiline gayret olunarak genel Sekreterliğe gönderilmesi hususum ehemmiyetle rica eder,sevgiler sunarım.

C.H.P.Gebel Sekreteri A.Zonguldak Mebusu

H.Türkmen

i&FNfİ

4§Û01

ÖİVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

CUMHURİYET ARŞİVİ

Karar

^ Kastemonuda dağılan Türkocaklarından partiye müöev- ver iki mağazadan ibaret bir bina müteaddit defalar satı­şa çıkarılmış ise de istekli bulunmadığı bildirilmiştir . Harap bulunan bu binayı Kastamonu îlyönkurulu parti para- sile tamir ettirerek mükemmel bir hale getirdiğinden'Be? bin lira kıymeti bulunan bu binanın satılarak bedelinin yeni yapılacak Halkevi binasına harcanmasını dilediği gibi XIII üncü Büroca da buna imkan olup ölmediği sorul­maktadır . Komisyonumuzca tetkik edilen bu keyfiyetin Genel Sekreterliğin yüksek takdirlerine arzına karar verilmiştir • 26/4/937

Dağılan Türkocakları tasfiye komisyonu:

oayı avıÜye

Marsş Saylavı

490 01

Dağılan Türk ocakları tasfiye komisyonuna

Kastamonu C#H*P, Başkanlığından ğelen Bağlı yazıda ; Kasta­monu’da !Pürk oca ğmda n kalan iki mağazanın partiye terkile satılarak parasının yeni yapılacak halkevi kurağına harcanma­sı teklif edilmektedir . buromuzca0 iycabı ana göre yapılmak üzere önce bu mağazaların Kastamonu îlyönkurul emrine terki­ne imkân olduğu takdirde bu muamele komisyonunuzca yapıldık­tan sonra büromuza malumat verilmesi dilegile sunuldu •

Not :1 - tasfiye komisyonu mağazaları partiye mal ederse satış

kararı alınmak üzere mahallinden mazbata istenecek ve kararname yapılacak .

2 - bir taraftan planlar tetkik ettirilmektedir . tetkik işibitince keşif parası temamen temin edilmedikçe işe giri­şilmemesi mahalline yazılacak .

K £ S T A M C rvC. H. FC

İly&nkaral Bafkanlığı Smg\

C.B.P

-36*

M

tmnJEÎ ARŞfVURf GENft MOOOllOÖOCUMHURİYET

T I#-M

^Ankara

5. III*937

!P/

Kastamonuda Halkevi ^ünası yfllRfljffF Bu giin Halkevi ola­rak kullanılan yer,bir tiftik deposudır,kapıdan girer girmez aptesane kokusuyla karşılanır . .Şubelerin çalışmasına müsaid tek peri yoktır,Sahne de yoktır . Bütün bu ihtiyaçları karşılayabile­cek şehir dahilinde bina da yoktur .

Halkevlerinden beklediğimiz yüksek neticeyi Kastamonu­da da almanın tek çaresi olarak bulduğumuz tedbir,yeni bir Halk evi yaptırmaktır .

Î1 yönkurulumuzca buyıl içinde bitirilmesi önemle ta- kib edilecek olan buiş için aşadaki dileklerimizin yüksek katı— . da onaylanacağını güvenle ummaktayız .

1 - Gönderdiğimiz proje ve keşiflerin enkısa zamanda intacı ve bize iadesi,iklim itibarile kısa olan inşaat mevsimin­den gün kaybetmememi zi mucib olacaktır .

2 - İlişik krokide gösterilen arsa,Belediyece istimlâk edilerek üstündeki binalar yıktırılmış,temel hafriyatı başliya- cak şekle girmiştir . İnşa keşi? bedeli 32 bin küsür liradır . Buna mukabil elimizdd 3000 lira 936 bütçesinden,Umumî meclisin yaptığı yeni ilâve ile birlikte 15 bin lira 937 bütçesinden eli­mizde paramız vardır,bu suretle sağlam oli rak 18 bin, liramız oluyor .

Tiirkocaklarma aid olup harap olmuşken Kastamonu İl yön kurulu tarafından tamir ettirilerek mükemmel bir hale ifrağ edilen iki mağazanın satılarak bedelinin elimizdeki paraya ilâ­vesine müsadenizi dilemekteyiz . Bu mağazaların bu günkü fiate pazaren değeri beşbin lira kadardır. Şu halde 937 yılı ortasına doğru elimizde 23 bin lira para bulunmuş olacaktır,Geri kalen dokuz bin lirsyi kendi örgütlerimizden temin edemezsek Vilâyet daimî encümeni bir münakale ile bu par ay i temin edecek vaziyet­tedir .

İlimizde başliyan Parti ve gençlik hareket ve temayül­lerini korumak için dileklerimizin enkısa bir zamanda is*afim beklemekteyiz .

3 - Proje tasdik edilerek geri gönderilirken mağazala­rın satış salâhiyetini havi vekâletnamenin de birlikte gönderil­mesini ellerinizden öperek rica ederiz

^ L !

C. H, P, Başkanlığına

Kastamonu

25.VIII.936 tarihli r e 74/1816 sayılı

Kastamonu’da dağılan türk ocağından kalan «agazal

larda kin lira kadar kir masrafla tadilat yapılmadıkça

satılamayacağı kildirilmekte ise de, satılması kararla,an

Mr yer için masraf ihtiyarına imkân yoktur.

Bir çok defa kildlrildigi halde geciken satı,

işinin hemen neticelendirilmesini -- - *

s - -1-

490 01

-3/5/<?36 'jü«, 63/1805 sayılı yazımıza ektir:

Dağılan Türkoçağından Partimize kalan iki tane kârdır mâgazsrn-

satılması için verilen o Temmuz 936 gün ve 1/132 sayılı buyurul üz­

erine İly ör kurulunuzca müzayedeye konulmana k = rar verilmiş ve ev-

*İC® 8r 2e3rle^i İkrc gibi geçen müznyede günlerinde talip çıkmadığından

pazarlıkla ilinle olunmak üzre, son def? ^ Tarak müzayedeni» 24/3/-

936 Pazartesi günü saat 15 e bırakıldığı y >y fifre t gazete , dellM

ara o İle Saika ilan edildiği halde y^e Ur talip çıkmamış olduğundan

bunlar satıştsn kaİdı rıİmiştır.

Eu mağazalar mevki itibsrils pek işlek clmıyan Ur çarşıda, »a-

ziyet iti bar ilâ de 3enişçe ve fakat yalnız selisi: yüzüne dar peaçer-

elerle açılı bulunmak sure tile loş bir haİdedir.

Bu durum do layı sile; değil satın almak kiralamak içVr. tai-

1.p bulu namam al-rtadır.Yapılan tethikat: Sokak cihetindeki pençe relerin yeri ele t i ler-

ek mağazaların caddeye olan divanlarının açılmcu tabirinde iuU-

arır. rağbet bulacağı ve bunun için h~ ıU -uğazada yanı laca* tadi-

latınjaın lira radaeslnıie masraf istilzam etmekte bulunduğunu göst­

ermiştir. Tlycnnurul bütçesi bunun için masraf ihtiyarına miissit ol­

madığından ne yapılması lâzım geleceği hakkında buyururlarınızı dileı

en derin ve sonsuz saygılarımı sunaram. 25/8/936

îlbav ve

C. H. P. îlyönkurul Bsşksnı

12/8/936 Sü* v« 63/1805 sayılı yazımıza ektir: ,Dağılan Türkocağmian kalma mağazaları* müzayedesi

temdit edildiği halde yiae bir talip zuhur etmediğinde* , Pazarlık suretiyle ihalesi iora kılınmak üzre tekrar bir hafta temdit edilerek ilân edilmiş olduğunu berayi malSm-

496

at, so»su z saygılar nala arzeylerim.

yukn rj01i 3/8/936

İlbayve

Ce K. F. îlyönkurul Başkam

K A S T A M G \ N U -ttevıCT A»î!vtCTlGEN3.wOtîO«LOeoÇ^ P CUMHURİYET ARÇM

iiMtim BişuiLifıSayı

............ (Öraek)

Harar Ko: 3$ 9 Karar tarihi:

87 A/336

Geael Sekreterliği» 3aş kamımıza yazdığı 3 Temmuz 936

tarth ve îj/182 sayılı yazısı ckuadu:

Dagılaa Turkocagıada* kalma mağazaları» bilmüzay-

«de satılması içi» evvelemirde yöakurulurauz üyesiadea

Mahir Tamer, Aptullah Ekmekçi ile üray Fe» memuru İh­

sa* İzgi'de* mürekkep bir takdiri fiyat komisyoau teş­

kil edilip halihazır k*ymeti*i* rayice göre takdir edi-

İmeai ve bu*a göre müzayede kaimesi taazimile müzayede­

ye vaz oluaarak Gazete ve urbaylık vasıtasile Halka du-

yurulmagıa* karar veri İdi,

• fcEVlET ARŞİVLERİ OENHTL MOD0rCĞO

C IT m Ü K İ Y E . H A L K 1* A R tÎİ* J'HJR*Yr 9?

l$î T. Talat Demirkanİlbay ve C.H.P. îlyön kurul başkanı

Kastamonu

Dağılan turk ocaklarından müdevver borçları öd-yebilmek

için ocaklardan kalmış ve iğinde halen Parti ve Halkevi bulun­

mayan emlaki tez elden satmak kararındayız.

Kastamonu türk ocağından kalan bina da bu cümleden olarak satılacaktır.

Değer baha ile bir an evel satılması ve parasının merkeze ya:

yollanması esbabının temin buyrulmasını diler saygılarımı suna­rım.

H-//

o m - 1 > n .

W9t

■V.YI.ET GENH. W0O0«tSGGCUMHURİYET ARŞİVİ

CÜMHURİYET HALK FIRKASIKÂTİBİ UMUMİLİSİ14 4 8

İnebolu C.H,F. İdare H.riyasetine 22/4/931 tarihinde yazılan telgraf suretidir .

Halk Fırkası tarafından işgal olunan Binanın Fırkanın OeaSa nakli dolayısiyle hoş kalacağı istihbar edilaiştir . Talip bulunan 1, Bankasına ioar edilnealnd. bize. nahzur görtlnenekte- dlr . tarafınızdan da aabzur olaadıgı takdirde binanın aüna.lp bir fiyatı. Bankaya kiraya terli».! t. Bankanın aeei. mtlyaeı için ONU MUİ» atekttn oerteb. tearii t. i,-ari »roudur .

C. H. F. KÂtibiumumisi R E C E P

■ 490 i 01 1 ___ [

K^stanoau*da dağılan Pürkooagınüan Partisize nüdevver olup 937 da Uç taksitte satılan Bağasının UçUnctt taksiti müteaddit i çarlarmış olduğu ts tarüı tayin edilmek auretils vadsdildigi halâs gönder i İnmiştir, Osaktaa «Udevver sal ikin satış b#4 deli eri yine ocak borçlan karşılımı olduğu eihetls başka yers sarfı oals değildir, tJeulsüs olarak alıkonulan bu paranın «erkese gVncerilmesİnin teminini rica eder fsevgiler sunarın *

Sokreter V» Zongulc: k ~obuau

~J2hfWıT

2 9 Temoz 1939i[<v HWDİ” iT

C U M U R İ Y E T H A L K P A R T İ S İ

OEVUET: AfŞfVLRl GENEL F/OdORLOGü *“ . . Cimt<U*iYET ArtŞıVİ -Ankara : } 8 TfüIJZ 1936

î tBağlısı;

C.H.P. Başkanlığına

Î_K E B 0 L ü

28.IV.936 T. ve 66/20 sayılı yazınısın karşılığıdır:

16.IV.936 tarihli ve 721 sayılı genelgeye bağlı

cetvel , Türkocağmdan kalan binanın son durumunu öğ­

renmek için tarafınızdan doldurulup gönderilecekti .

Yalnız borç olmadığını bildirerek diğer sorular

hakkında cevabınız gelmediği için bu cetvelden bir tane daha gönderilmiştir .

Soruların altları doldurulup acele geri yollan­

masını rica eder, sevgilerimi sunarım.

C.H.P. Genel Sekreteri Adına Giresun Saylavı

>Bi01 i I '\-w-mh

İNE BOL!Comhurtei HaUı Firkasi;

DEVIIT AİŞÎVlERl GENEL MOOOHOÖO CUMHURİYET ARŞİVİ

Cumhuriyet hal£ fırkası Katibi umumisi

: RECEP Bey efendi

19/4/931 tarihli telgırafi eömaieleri cevabidir .

- Kazamızda ocağı» ikametine mahsus binasivardir . attan ocak dahilideSahil sıhhiye idaresine isticar etliği "dalardan TG tiaa,„ _

müştemilatından bulunan bir yazıhane ve iki mağazadan ibaret oıup zer— Vi Beş yuz utuz alti liradir . ocak namına elan tapo tescili fırkamız namına tebdil edilmiştir . şimdiki kimeti sekiz ili on bin lira tahmin yunabilir . Binadan mütevellit burç yokdur . fırkamız içu. ayri bina

mevcut ısede ooak binasının üçüncü katı fırka binası o^aga elvirişlidi

” 21“ari “aSİ 37 °la» **111»*. Tahsis edile» dairelerinde ikamet ediyurlar .

- Ocağın mefruşat ve mübilyasi listesi takdim kilitletir . binanın bu Günkü hali ikinci katında bir £azin° bir bilardo ve kütüphane ve müta- lia salonu dup ‘omuma aşıkdir . fırkanın bu mubilyanın umumuna ihtilacıarsada gazino bilardo ve kütüphane ve aütalla saluulariuın fırkamızın

nezareti altında muhafızası memleket işun elzem oidlelKian şlndi'lilc h eti idare Odasındaki eşyanın fırkaya verilaesi nii3aidei aliyj,eleriBe Arz °luımr .

°cagm iki müstahdimini olup bunların ücretlerinden burç yükd<r Hususati^aireden Yüz elli sekiz lira seksen dutaz kuru^ tarcu verdirmatlubu azanı» taahhudati şehriyesinden ibaretelerOcak tarafından bulu kız muallim mektebine gönderilmiş u, talebe dun

unlara tansıl devresinde her ay iju» gönderilen iıarşlık mıkdari ile' Azimet ve avdet masraflar! senede iki yüz yirmi sekiz liradir .

Arzı keyfiyet takdimi ihtirama t °lunur efendim

3/5/931

î»eb°lu İdare hey eti • Reisi

W

.f ARŞİVLERİ GENEL MÜDORLOGOtmmhj CUMHURİYfeT ARŞİVİ

C.H. P.İlçeyön kurul başkanlığı

sayı

66/20

C.H.P. Genel sekreterliği yüksek orunluğuna

AHKARA

16/4/936 Ta. ve 721 Sayılı buyuruk karşılığıdır :Dağıtılan Turkocağımızm gerek Mâliyeye ve gerekse Belediyeye ve sair yerlere ödenmemiş borcu olmadığı yapılan sorgulardan anlaşıldığını sonsuz saygılarımla bildiririm :

28/*isan/936 İneboluİlçe yönkurul başkanı

OtVIST AXŞ(VUat GGflfe HODORLOOSK A S T A M O N U CUMHURİYET ARŞMC. H. P.

İIYÖMURUI û$»nıfiı

C.H.P.G.5.Yüksek katına

I1/4/J36 tarih ve 7lS sayılı buyuruğunuz karşılığıdır: :

Mîîir buyurulan malumat 1^/4/936 tarih ve 721 sayılı buyurugunuza

ilişik listede yazılarak yüksek katınıza sunulmuştur,inebolu İlçesinin

de doğruca malşunat vereceğini arzile derin ve sonsuz saygılarımı suna­

rım. 23/4/93*

C.H.P.İlyönkurul başkanı,

Kastamonu Saylavı DR.

°*yiB' Moooftoeo61

1 - Dağılan türk ocağından kalmış şimdi elinizde ne gibi gayri menkul vardır ? ( malın cinsi , nevi ayrı ayrı gösterilsin )

C:Dağılan Turkocağmdan kalma kârgir bir mağaza vardır,tapusu Geny-önkuruadadır f icabında iki parça olarak mağaza şeklinde kullanıle- bilir.

2 - Bunlar şimdi ne suretle kullanılıyor , vaziyetleri nedir ?' ( her biri için ayrı cevap verilsin )

,C: Bu mağaza iki yıldanberi boştur.

3 - Bu emlâkin durumları üzerindeki düşünceleriniz nelerdir ?( her biri için ayrı malumat verilmesi )

v. Şerrin ekonomi durumu düzel inciye kadar muhafaza edilerek sat­mak veya ilerde gelir temin eder düşüncesiyle İJalkevine verme­k uygun olur.

4. - Bu emlâkin mâliyeye kalmış taksitten dolayı borç varsa ne kadar ? ( her birinin borcu ayrı gösterilsin )

C: Borcu ycktur, taksitler ödenmiştir.

5 - Yergi borçları varsa ne kadardır ( her birinin borcu ayrı göste­rilsin ) '■

C: 13E yılı vergi borcu vardır,her yıl olduğu gibi îlyünkurulunma

bu borcu bir hafta sonra ödeyecektir.

6 - Bu borçlardan başka mâliyeye iycar , kazanç vesaireden kalmışocağın devrettiği borç varsa nelerden ve ne kadar borç vardır .

C: Buna benzer hiçbir bore ycktur.

N O T ; Bildireceğiniz borçlar için ilgili maliye dairesinden alına cak resmi yazıya istinad edeceksiniz .

Ek:-Yukarda anılan 935 yılı vergin; İlyör.kurulumuzca ödeneceği

cihetle ve Genyönkurulca ödenmesi istenen bero olmadığı o-

illetle mâliyeden vesika altıya lüzum görülmemiştir. ,

n^hyi/f “HI 4901 01 S

1 9. Şubat 1934

OgVLET AHÇİVLEUSİ OÇNEL MODORLOÖO CUMHURİYET ARŞİVİ

C.h.F. İdare hayati Raisi İğine

K A S_T_A_M_0_N_U_

4.2.934 tarih ve 522 İP lı yazınızın karşılığıdır :

Mevcut tek katlı fırka binasına ilâve edilecek ikinci kata

ait yedi parçadan ibaret ol.ın plan ve proje ve ra;,iç defterleri bağlı ola

rak geri gönderilmiştir .

veçhile Kastamonuda mefsuh tilrkocagından intikal eden binanın satılarak

elde edilecek parasile fırka binasının ikmaline tasfiye talimatnamesi hü­

kümleri müsait olmadığından fırka binasının fırka parasile ikmali lâzım­

dır . Borç yapmamak esas olduğuna göre bu bina için lâzım olan para fır

*'ka kasasında bulunmadıkça işe başlamak doğru olmaz . Bu işin buna göre

tanzimile beraber mefsuh türkocagmdan intikal eden binanın ocak borçla-

rina karşı satılıp satılmaması için bir karar verilebilmek üzre HaL kevine

4 ^elverişli olup olmadığının bildirilmesi hakkında yazılan 30.12.933 tarih

Ve 34576 IP lı tahrirat cevabının gönderilmesini rica eder , saygıları-

4 to£i sunarım , Efendim .

20.5.933- tarih ve 15/34523 W lı tahriratla bildirildiği

CÜMHÜRİYET HAL FÎRKAS1KATtaİUMumİLÎĞİJİS-fi

nrv>PT APŞtVlCTÎ Gfm «OOOaOĞO^UivîHURİVET ARŞİVİ

O. Um ?• Tİlâyet İdare heyeti riyasetine

K A 8 f A I O I g ‘

6/10/933 tarihli ve 408 N. tahriratınıza cevaptır *

1 ) Kastamonu'da mefsuh türle ocağından kain binama yeni ve daha elverişli bir bina ile tebdili veya »atış bede-

liaia yeni yapılacak bir binaya tahsisi hakkmdaki talebi­nizin isafına tasfiye talimatnamesi hükümleri mü»s<-it değildir .

8 ) Bu bina doğrudan doğruya halkevi teşkilâtını is­tiaba müsâit bir vasiyette ise ve Halkevi de burasını işğal ederek mü»temirren bu binada barınacaksa satıştan istisna edilerek helkesine tahsisi işi düşünülebilir •

3 )/febdil veya satılarak* yeni ve ayrı bir bina yap-

talebetmenis de maksada uyğıın olmıyacaktır #Bu vasiyete göre bina hakkmdaki son kararınızın bil­

dirilisini rica ederim , Efendim .

aak gibi birinci maddede müıtjfsvisş1' fikre tebaan tahsis kararı

[jEldcııe KayteiMljjy/tf/vlJ ]

F-âyet kare Heyeti

Reisliği Sayı

C. îi. P. Umumi i&tipİîği Yüksek A

) a rf i iı sa

oevtET AtşMftt om Mcmonooo^HüRiret *53--- *.

3/4/333 tarik ve 34545'No- Emre C;

JUtXipj.igX TlTUTfier rMMMİhift. - ■ -T- nr—«.I CM. F.

9 Y İM? 1UEmM933

^ Mefsuh Türkocağından Fırkamıza d©4rcJ^^|jffojfeShakkında berveçfci atı izahat vermekliğimize müsaadelerini riâtT%âM±z\

Şöyleki: Mezkûr bina Emvali metruke d en Türko cağı wtmmmu^-o lmak üz­re satın alınmış olup Türkocağının o zaman işgal ettiği binanın ahşap

bir medreseden ibaret bulunması. ve satın alman binanın d orununda ki­racı bulunması dolayı sile oraya geçilmesine imkan görülememişti, Şuk— adar varki mezkûr binanın çarşı içinde bulunması dolayısile daha müs­ait bir mahalde yeniden bir Türkocağı inşası düşünülmüş ve o tarikte Türkocakları .merkez hey*etine müracaat olunarak satın alınan binanın

, ratılarak tutarile yeniden bir Türkocağı binası yapı İmasına müsaade alınmıştı. Müzayede neticesinde mezkûr binaya sülülen pey haddi lâyi- kı.nda görülmediğinden o zamanki Türkocsğı idare hey’eti mağazayı sat­mamış 5 yalınız bunun kirasını karşılık tutarak, şimdiki Halkevinin ot­urduğu binayı üç sene müddetle kiralamış ve içersine lâzım gelen tadi­

lât ve tertibatı yapmıştı. Türkocağının feshi üzerine Türkocağı için

kiralanan oinada Gençleri eskisi gibi toplu bir vaziyette tutarak Es— -İkevinin.açıldığı güne kadar bu vaziyet idame edilmiş ve bilâhere Ha­lkevi de yine bu binada açılarak harsı vazifesine devam etraiye başlam­ıştır. Binaenaleyh şimdiki Halkevinin işgal ettiği bina üç sene müddet­

le kiralanan bina olup müddeti hitam bulmak üzre olduğu ve müddetin hi­tamında esasen Türkocağı olanak satın alman ve mağaza olarak kullanıl­

an ve -satılığa çıkarıldığı halde satılaMıyan.bu binaya nakl mecburiye- .ui hasıl olacağı tabiidir.

Gerek emvali metruke d en alman bu binanın ve «.erekse Halkevinin kira ile oturduğu Binanın Halkevi için kafi gelmediğini geren idare i ey'eti­miz 31/0/333 tarih v© 242- numaralı mektubumuzla kırka,buz binasının 'üst­üne yapılacak tadilâtla Halkevi için yeni bir mahal tedariki düşünülmüş ve bu inşaat ve tadilata karşılık olmak üzre Türkocağından müdevver ve

Halkevi için kullanılması tekarrür eden bins.nın satılarak inşaata mü s a- ade buyarulm&sı istirham edilmişti. Yüksek Makamınızdan vurut eden 2C/— 5/333 tarih ve — n u m a r a l ı emirnamede; Mefsuh Türkocağından ka.l*&

490 01 nwnı: 1/

mağazanın satılarak n& tamam Fırka binasının ikmali inşası hususatına ±»Tfı t as-fi ye talimatnamesi ahkâti^ı* uygun olmadığı bildirilmektedir.

Halbuki: "»afiye talimatnamesikin ikinci kısmının birinci maddes­inde işaret olunduğu üzre mezkûr bina esas itibarile ITalkevine tahsis edilmiş oluyor. Jç sene evelki işarımızda mağaza olarak yazılmasına sebep tapu kaydinin mağaza olmasından ileri gelmişti. Aynı zamanda me­fsuh îürkocsgının bulunduğu binanın üç sene müddetle ve parası peşin olarak kiralanmış bulunması dolayı sile buradan çıkılarak mağaza dedi- 'gımiz binada Halkevi tesis etmek mümkün olamamıştı. Yalımz kira müd­detinin hitamında mal sahibi mukaveleyi yenilemediği takdirde esas bi­naya nakletmek mecburiyeti vardır. Binaenaleyh mefsuh Kastamonu TMrJco- cağının Kastamonu'da kendine ait bir binası mevcuttu. 7e bu da Halkev-

ine tahsis edilmişti. İrat getirir başka binası olmadığından tasfiye ta­limatnamesinin satılması lâzım gelen akşamından hariç kalması iktiza eder. ■ • ;

İdare hey'etimizin bu mağazayı ’satmıya karar vermesi yukarda arzedil: âiği veçhile binanın yeni ve daha'elverişli bir bina ile teptil gayes­ini istihdaf etmesinden ileri gelmişti. Binaenaleyh teptilime müsaade bu­

yuru lı» adı ğı takdirde fotoğrafı hanlı olan bu binanın Halkevi olarak, kul­lanılması mecburiyeti karşısında kalınacaktır. Teptile müsaade buyurul-, dugu takdirde melfuf plan dairesinde yapılmak üzre binanın tekrar müza­yedeye vsz'ma emir ve müsaadelerini idare hey'etimizin karar ile arzeder Sonsuz sevgi ve saygılarımızı sunarız, Efendim. 6/5/933

Kastamonu, C. H. F. Vilâyet İdare Hey’eti leisi Dr.

İlişik:

5 pjarça pro^e

I Keşifname I Hay iç defteri I Fotoğraf

«vt^Ai5rv.a,CENaCUMHUSıYçr A-îŞfyfC. H. F. Kâtibiumumiligi yüksek huzuruna

: Kastamonu Halkevi hak­kında Kısa Rapor.

-ı«0»ıv,.m Haziran 1932 tarihinde açılmış ve 7 şubesini { Dil Edebi- SrSrîîn ÖUzel Sfnatlar» Temsil; Spor; içtimai Yardım;Kütüphane ve Neşri-

?ubelerini * olan ve 27 si hanımı olmak üzre 454 ?I_ziJizi^1İînî«1Uîl^n Kastamonu Halkevimiz, bu eski ve mühim vilâyet merke­zimizin kültür müessese sinden umulduğu derecede jgalış»m*m-f

Esefi be-ıvJn balkevi^z>fsasen, kiralık yerlerde eğreti vaziyettedir.

2E “£?.harl,t9kl odaları va futbo1 ”•*-Kastamonu»da da bAİkavimii.aaaalli* ve- memur arkadaşların a-

-5fiyade Bu arkadaşlar İse, aza yazıl­mak ve komitelerde vazife almak hususlarında adet iytibariyle memnuni­yete şayan bir alâka göstermişlerse de bu alâkanın filî sahadaki teceî yapmişlârdırf*P9k ZS?lftlr- toCak blrka«1 vaaifeSrîni be^SşîL"™

şubeleri ı2? ®ebeP1®rl® Dil,Edebiyat,Tarih;Spor;Kütüphane ve Neşriyat Uyet gBsS^Ser““1?lardlr- “*"■ 3Ub9İ9r bir" ier^« *»*»*»•-

Umumî faaliyetler meyanında arza şayan olmak üzre •7 Konferans, *1 Serbes Görüşme,1 Hasbühal,6 Müsamere,2 Konser,1 Balo vardır.

- . Kastamonu Halkevimiz,mahallindeki tek katlı, güzel ve metinFırka Binasının üzerine bir kat daha çıkılmak suretiyle orava alınırbilirse^ei/aı HT'^uEI^^Sd^^İâkaiarı temin edile-

P k flâtÇallŞabİlir ve muvaffak tâ, olur. Memur ve muallim arka­

daşların vaziyetleri üzerinde,giden Vali bey ile Fırka arasındaki müea- ■ f ml.,™,!!»!.™ da tesiri olanı, oldSffunu anladık ““Sİki UmdîSîa?S*PFâ^f^î,alk"1?tlr-/“1 Val1 ^.^•*UrJSUnSS5r,^5İmı ş tir. Fakat teftiş esnasında o da vilâvet d aVı i i irrio , olduğu için kendileriyle teşerrüf edemedim ve mâmur ve muallim arkadaş-d£L f SüSİ?ü«tmdni^ Ü°£ud&n kendilerinden rica edeme?SSîsSıTnf MUdU?1Uf? de münhaldir. Binaenaleyh yalnız Lise Müdürü İle g üşebildim ve kendi muallimleri hakkında kendisinden ricada bulundum.

,r,. . M aha z a gerek makamı şamil er i ve gerek Maarif Vekâletimi?Sk^si::SaSÎJ^.at“î”U,aîki teşkil ât ı^afmemur ^y^maalliınUr l î çalışmağa şevkleri için muS.ip vasayada bulunu»rS,”fInSi^Sett«”8U11 arZ9,l9r ” *“ v9“119 119 V »»78U«ı>«ıı eun.4İ Halkevlerini Wt^şe Memur

C H, F.

CUMHURİYET HALK PARTİSİVilayet İtlere Heyeti

DEVLET ARŞh'LEP} GEN® İüODOILOÖO CUMHURİYET ARŞM Kastamonu I1-/4 / 94 2

ReisliğiSar P. GmmI SePr' .

C.H.P. Genel Sekreterlik Yüksek ketine

Ankere

I8/'5/34îi terih re E/45338 sayılı yazınız karşılığıdır. Vilayetimizin dağılan Türk Ocağına*>n partimize münevver olup ^38 yılında (8,000) liraya satılan mağazanın s«»tış bedelinden bakiye kal an(,c 675) lira (13) kuruş hakkınd ak i, îdare heyetimizin 4/4/«J48 tarihli toplantısında ittihaz olunan karar sureti mazbata ilişik olarak sunulmuştur, bu karar­da terkini t«Tep Cunan(l4I6) lira ( 2 7 ) kuruşun affini rica eder, bu ve­sile il ede saygı ve hürmetlerimi sunarım.

C.H.P. Vilâyet idare heyeti E, "’zzet Okay

490 01 -rti mı

CÖMHURİYET HALK FIRKASIKATİBİUMUMİLİĞf

y .9. 9jj

3FV. rr A*şVr*| GWa «ODOtt^nt-'Yİ

. C.H.P., İdare Heyeti Reisliğine

K A T T A M Ö N Ü

24/7/933 tarihli ve. 354 numaralı tahriratınız cevabıdır .

9550 liraya talebi üzerinde İcaian mefsuh Türkocağmdan müdevver

mağazanın 15 bin lira değeri olduğundan banisle satılmayarak icara veril­

mesine karar verildiği bildirilmektedir . Keyfiyeti tasfiye encümeni tet­

kik etti.

Evvelki icarlarınızda mağazanın on bin lira değeri o.duğunun

bildirilmesine ve son peyin de bu iç’ara göre haddilayık görülmesine

binaen bu bedel ile satılmasında bir mahzur görülmemiştir .

.Eski iş’arda Halkevi olaeak bir bina diye gösterilmesi ve bila­

hare bunun bina değil mağaza olduğunun anlaşılması ve bu iş*arınız da

tahmini kıymetinin yükselmesi ; bir iki sene işinde İktisadî hiç bir

değişiklik yok iken bu yollardan gidilerek satılmamak istenilmesini tas­

fiye encümeni hayretle karşıladı. Ocağın büyük borçlarını ödemek zarureti

karşısında dükKânm satılması lazımdır. . Keyfiyetin yeniden te t ki kile

-BTB T« «lahnl kıvakılnudan bir an evvel satılarak bedelinin acele gön­

derilmesini rica ederim y Efendim.

A •

01 . \'¥ı / -LEyM,tl33-3-ıA T

. r.Vilâyet İdare Hey’eti

ReisliğiSayı

^vun

H u i a s ;

UtVLET ARŞİVLERİ MOdORLOGO _2R Tamer1933hj? 4*5

O.H.î'.U:Katipli| yüksek huzuruna

içinde : onunda

■ I s İ5c0

10/V/S33 tarih ve 35205 sayılı emre C.

Mefsuh Türkücadından fırkamıza kalan mağaza 15000 lira

!" h*S5İr“al” °““d‘ »y*un olarak satılığa çıkarı­lıştı .mağazalara Sürülen pey 85*0 lira giti ?0k az tir İradan

ıdaret bulunduğunaan ihale günü toplanan idare heVetimz* 3; o - tarihinde ve mezkûr tarihten iytiaarer. mağazayı tir hafta ' "pazarlıkla sataıya karar vermişti, »u »ir hafta müddetin alıcılardan ancak üşü »ulundu ve sürüler, para miktc rı

anI5CIOOl5Tll<İUiIdare 'ley'e',lm;LZ ku PRr«ıır. tasarladığımız tutar ol anlSOOO^liradan çok noksan bulunduğunu görerek tu fiyatın r-a^z-.nın sağlamlığına, güzelliğine ve muhitin alım ve satım oiva^sın-

a da uygun olmadığından »u artırmaya da değer veımivereic tsl İpl­erin aıpozitolarmın geri verilmesine ve uygun iir istekli Cakt-

161 t’“irİ# Şİ,5dllİk klrT“ ««««k vaziyetin yüksek huzuru­z®. sildirilmesine hep Mrlihte sözkesiİmiş;idi.

Filhakika mezkûr mağaza taştan yapı İma,gayet sağla, ve ni-esa yerinde »ulundugu gibi düzelmiye başlıyan memleketin iktisadiyat- karşısında önümüzdeki senelerde hiç olmazsa aslî değerine vakîo '

»ir fiyatla satılması muhakkaktır,»u yıllık mağazayı kiraya ver­erek içerisinde kazi tamirat yapılınca değerini biraz dsfi artı^.

aoagından mağazanın bugünlerde kiraya dağlanacağını idare he»',, timizin 8/7/933 tarih ve 153 sayılı kararıyla arzeylerim. *

’■ Derin ve sonsuz sevgi ve saygılarımı sunarım efendim.

2 4/VI1/1933, Kastamonu Vilayet İ.V.V.lr

;Tl

10/5/333 tarih ve 35205 numaralı tahrirata zeyildir .

Mefsuh türk ocağından kalan mağazanın satılarak

nâtemam fırka binasının ikmâli inşası hususatma sarfı 4e

tasfiye talimatnamesi»# ahkâmına uygun olmadığına göre

Fırka binasının fırka parasiyle ikmâli iycabetmektedir.

Hususî idare ve belediye bütçelerinden yapılacak

muavenete güvenilerek para fırkanın eline geçmeden inşa—

âta başlamak doğru deyildir .

Fırkamızın şeref ve hasiyetini muhafaza için

borç yapmamak esastır . İnşaat için lâzım olan para ta-

C&MHuftİYET Halk firkasi '• . KAzMUMUMİÜÖf .

O Z> O t)( KABAM )

YİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ / CUMHURİYET ARŞİVİ

satılarak*bîd2lil?2 ?8f®a^ tttfk ocağından nüdevver ««gazanın

SSSli tâkrirat^autaiaa'oîaado11.®1/a/93s *«ihlı - »S ‘Ba &*&asa hakkında ; evvelce Kastamonu idare hevatiıHn

+*n*^* riyasetin 28/8/931 tarihli tahriratına ba&lı ■•«!>>_ asında ; tasfiye talimatnamesine göse satılacak emlAk un- bildirildiği içil bun^Lk^nd^ HKlı

ka HeisiDr i|buAevrakın tetkiki ve Fır-fî-îf1 1 " A ?*vfik Arslan Beyin şifahi iyaahatma «öre ♦ Mel gasanın ne Halkevi ve nede Fırka ittihazına elverişli bir versîw?i TV8,T **“ ?İBrak k«lUnılsîEVKlİga İİlî!!İ™îgh!^-ı?o. mağaaanın tasfiye talimatnamesine nazaran aatı- ^*rak ^e^*ltnın j ocak veoiybelerini karşılasak dara derhâlhallfn«*t»h?ıs^me8i iy°?betti6İnden ; keyfiyetin o yolda aa-~ u ve tahriratta mesuubahis d içer hususat hak--kında sonmele iyfa edilsek üzre evrakın XIII üncü Büroya lâde* aine karar verildi . 7/Hayıa/933 “** 7

Mefsuh t ürk ocakları tasfiye encümeni s Beis Asa Aaa

Manisa Mebusu Konya Mebusa Kırşehir Mebusu AzaMuş Mebusu

H

K»S i"\

Vilâyet İdare Hey’ettReisliği

Sayı

WC. H. P. Umumi Kâtipliği lüksek Huzuruna OEVLET AtŞfVLÇRl GfNBL MÜDORLOĞO

CUMHURİYET ARŞİVİ

Kastamonu Türk ocağından Pırkamıza kalan iplikçiler çarşı­sında taştan yapılma kir dükkânımız vardır. Bu dükkân ikiye kölünmeğe elverişli olduğundan yıllardankeri köylece kiraya verilerek yılda 280 - 300 lira kadar kir gelir alınmaktadır.Bu para ile kırka ve Halkevi giderinin onda kiri kile kapatı- lamadığı giki kir iş yapmak ta mümkün olamamaktadır. Hatta Halkevimiz kira ile tutulan ve Halkevi olmağa yakışmıyan kir evde kulunmakta olup darlığından ve uygunsuzluğundan ötürü " uüzel san'atlar " ve spor kolu için dışarda ayrıca yer tut­mak zorluğu karşısında kulunu yo ruz. Öyleki: iükkândan almangelir ile Halkevi.için uygun kir ev tutmak kile güç oluyor.

Hem Halkevini kendisine lâyık olmıyan uygunsuz yerlerden kurtarmak, hem de geliri çoğaltmak ve kirde kugünkü kırka ki- namızı çok güzel ve yapıldıktan sonra kakıldığı zaman yıldırak (i) kir kiçime sokmak için yukarda andığımız taştan yapılma , dükkânın satılmasına kuyuruk verilmesini rica ederiz. Bozulan Kastamonu Türk ocağının dükkânı karşılık tutmak için korcu olmadığı giki az ço$ alacağı da kulunduğundan dükkânın satıl­masında sakatlık olamıyacağını sanmaktayız. Bu dükkândan satış tutarı olmak üzre alınacak 8—9 kin liradan kaşka kir miktar da kelediye ve hususî idarenin yardımlarile önceden iki kat olarak kaşlanılup ta parasızlıktan kir kat olarak kırakılan ; ve koçanı (ü) elimizde kulunan şimdiki kırka kinasmın üstüne ikinci kir kat daha yapmak

(1) müşaşa(2) tapu tezkeresi

Kattan» J»nu . * '"İt. N . F.

Vittyet İdare Hey’etı Reisliği

' Sayı

(2)

DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MODORLOGOCUMHURİYET ARŞİVİ

il u I â s ii

Yapı işine kaşlandıktan sonra kelediyeden taş, kum, kireç gıkı kırçok yardı* yapılması için de söz kesilmiştir. Çok ka­sık ve gösterişsiz ve kir kattan ikaret olan Fırkamızın üstü­ne ikinci kir kat daha yapıldıktan sonra alacağı kişim ve har- < ıacak paranın hepsi kağlı keş parça proje kir parça keşif defteri ve kir parça da rayiç defterinde görülBektedir. Buna muvaffak olunduğu gün Halkevi de kir çatı altına girerek ve ge­niş kir salonla asrı kir sinema kazanılacaktır. Ayrıca, Halke­vi için verdiğimiz her yıl 250 lira kiradan ve yılda en az kin lira da sinemadan gelir kazanacağız ki: hepsi 280 - 300 liraya karşılık olarak 1250 liralık kir gelire sahip olmuş ve köyleli- ... * harcayacağımız parayı 6 - 7 yılda almış olacağız. İdare hey­

etimiz arkadaşlarımızla kaş kaşa vererek düşündüğümüz ku işte kuyuruk ve izninizle muvaffak olunursa kurtarıcı Fırkamızın Ka­stamonu şukesi de üstüne ikinci kir kat eklenmesile şehrin orta­lık yerinde, hastamonunun en güzel ve kurultumuzu , önünde ve yenmdaki geniş kahçeleri ve Halkevine verilecek olan geniş sa­lon ve sinemasile ve güzelliği ile fendine çekici kir kurultu sarayı ve gençliğin kilgi ve sevgi kaynağına dönecek ve her sınıf •kurultu da kendi evine, fırkasına sevine sevine ve koşa koşa ge­lecektir ki elde edilecek ku neticeye değer kiçmek pek zordur.

_Çok özenerek yaptırdığımız proje ve keşif keyenildiği takdirde doğrulanarak emir vermenizi candan diler, sonsuz sevgi ve saygı-

arımızı sunarız, Efendi». 31/3/933

Mehmet Serhat YILMAZ, 1966 yılındaKonya’da doğdu. îlk ve orta öğreniminiÇumra'da tamamladı. 1989 yılında SelçukÜniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi TarihBölümü'nü bitirdi. 1996 yılında GaziÜniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi’ndeAraştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı.1997 yılında yüksek lisansını, 2004 yılında

••

doktorasını Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü’nde

V v tamamladı. 1992-1996 yılları arasında MillîEğitim Bakanlığına bağlı ilk ve orta öğretim

' ■? kuramlarında öğretmenlik ve yöneticilikY. ■■■■;- hizmetlerinde bulundu. 2005 yılında Gazi

9 -i w Üniversitesi Kastamonu Fen Edebiyat FakültesiTarih Bölümü’ne Yardımcı Doçent olarak atandı.

% ti 2011 yılında “Atatürk İnkılâpları ve TürkiyeCumhuriyeti Tarihi” alanında doçent unvanı aldı. Kastamonu Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nde görev yapmaktadır.Evli ve üç çocuk babasıdır.

*$

Erdoğan ERSOY, 10 Ağustos 1986 tarihindeAntalya'nın Kumluca ilçesinde doğdu.İlköğretimi Cumhuriyet İlköğretim Okulu'nda2000 yılında, Lise öğrenimini ise 2003 yılındaGül-Çetin Kaur Lisesi'nde tamamladı. 2004

• *

yılında kazandığı Gazi Üniversitesi Kastamonu Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nden 2008 yılında mezun oldu. 2012 yılında Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde Pedagojik Formasyon Sertifika programını bitirdi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı'nda Yüksek Lisans eğitimine devam etmektedir.