Tái  định  cư  thuỷ  điện  Sơn  La  và  sinh  kế  của  dân  

Phạm  Văn  Dũng  Tháng  3/2016  

Các  điểm  khảo  sát  •  Bản  Mai  Quỳnh,  xã  Mường  

Bon,  huyện  Mai  Sơn,  Sơn  La    •  Bản  Chiềng  Yên,  xã  Chiềng  

Cọ,  tp  Sơn  La  •  Bản  Co  Chặm,  xã  Chiềng  

Pằng  và  bản  Pá  Uân,  xã  Mường  Giàng,  huyện  Quỳnh  Nhai  

•  Bản  Nả  Mường,  xã  Mường  Trai,  Mường  La  

•  Xã  Tân  Lập,  huyện  Mộc  Châu  

Tiếp  cận  •  Phối  hợp  với  cán  bộ  Sở  

KHCN  tỉnh  •  Cấp  huyện:  văn  phòng  

huyện  (Mường  La),  Phòng  công  thương  (Quỳnh  Nhai),  Ban  di  dân  TĐC  (Mộc  Châu)  

•  Đến  các  xã  và  chọn  điểm  ở  các  bản  

•  Chia  nhóm  linh  động  khi  có  thể  

•  Kết  hợp  phỏng  vấn  sâu  và  ghi  chép,  ghi  hình  

Xã  Mường  Bon,  huyện  Mai  Sơn  •  Xã  có  1.503  hộ,  trong  đó  có  107  hộ  

TĐC  (2006)    thuộc  2  bản  Mai  Quỳnh  và  Mứn  

•  Dân  đi  chọn  đất;  xã  sở  tại  đến  thăm  Quỳnh  Nhai  trước  khi  chuyển  

•  Trước  TĐC  có  lúa  nước  (  >  1ha/  hộ)  +  luân  canh  6-­‐7ha/  hộ    

•  TĐC  giao  1  -­‐  1,2ha/  hộ  +  400m2  đất  ở,  chuyển  sang  canh  tác  đất  khô  

•  Làm  biogas  để  đỡ  ô  nhiễm  •  Thiếu  nước,  đường  ống  đầu  nguồn  bị  

dân  sở  tại  đục  phá  •  Đề  nghị  được  đền  bù  thêm  đất  trên  

cốt  218m  •  Thiếu  đất  thêm  do  Cty  cao  su  giữ  381  

ha  đất  có  cao  su  ở  xã,  nhưng  không  có  thu  nhập  

Xã  Chiềng  Cọ,  tp  Sơn  La  •  Bản  Chiềng  Yên  có  59  hộ  TĐC,  từ  

12/2005  •  Trước  TĐC  bản  có  150ha,  nay  có  54ha  

đất  sản  xuất  •  Mới  TĐC  cực  kỳ  vất  vả.  Rét  hơn.  •  Xây  25  nhà  sàn  cho  bản  người  Kinh  +  

Thái  •  Giao  2.000m2  đất  sản  xuất/  khẩu  và  

400m2  đất  ở/  hộ  •  Phức  tạp,  có  suy  bì  của  dân  sở  tại  •  Thắc  mắc  giá  đền  bù  thấp  năm  2007,  

phải  trả  chênh  lệch  đất  ở  •  Nuôi  lợn,  xuất  chuồng  4tạ  /hộ/năm  •  Cà  phê  chất  lượng  cao,  giá  cả  bấp  

bênh,  thất  thu  vì  đợt  giá  rét  •  Trồng  trám,  mây  nếp,  nuôi  gà,  ngan,  

đan  lát  •  Bản  có  134  ha  rừng  cộng  đồng,  được  

hưởng  phí  dịch  vụ  môi  trường  

Huyện  Quỳnh  Nhai  •  9/11  xã  của  huyện  Quỳnh  Nhai  có  

TĐC  di  vén  •  Đất  hạn  hẹp,  dốc,  bạc  màu  •  Bản  Co  Chặm,  xã  Chiềng  Pằng  

–  Có  26  hộ  nghèo/56  hộ  –  Mô  hình  nuôi  Vịt  trời  của  ông  Lò  Văn  

Khặn,  bản  Ca  Chặm  –  Ngân  hàng  bò,  nuôi  quay  vòng  từ  

Chương  trình  30A  •  Bản  Pá  Uân,  xã  Mường  Giàng:  

–  Hỗ  trợ  nhà  gỗ  50  triệu  đồng/  hộ  +  hỗ  trợ  10  triệu  đồng/  người  

–  Thiếu  đất,  chưa  giải  quyết  đền  bù  cho  chủ  cũ  để  giao  đất  cho  hộ  TĐC  

–  Trước  sẵn  lúa  gạo,  nay  phải  đánh  cá  để  mua  gạo  

–  Muốn  nuôi  cá  lồng  nhưng  �êu  thụ  khó  –  Giao  vốn  hỗ  trợ  nhiều  lần,  mất  công  và  

xăng  đi  lại,  nhưng  vốn  không  đủ  lớn  để  đầu  tư  

Xã  Mường  Trai,  huyện  Mường  La  •  Xã  Mường  Trai  có  8/10  bản  TĐC  di  

vén  –  Sắn  có  năng  suất  nhưng  bị  ép  giá  –  Nuôi  vịt  theo  kỹ  thuật  của  Hội  Nông  dân  

nhưng  không  có  đầu  ra  –  Tập  đoàn  cá  tầm  mới  thử  nghiệm,  hứa  

nhưng  chưa  tuyển  nhân  công  địa  phương  

•  Bản  Nả  Mường,  xã  Mường  Trai:    –  Hỗ  trợ  TĐC  không  đủ  di  chuyển  nhà  –  12/31  hộ  nghèo,  phải  ứng  gạo  rồi  trả  

ngô,  sắn  cho  tư  thương  –  Không  nuôi  được  trâu  bò  do  đất  dốc  –  Mất  giống  bản  địa,  dùng  thêm  phân,  

thuốc  sâu,  thuốc  diệt  cỏ  –  Không  còn  rừng  thiêng,  nơi  thờ  Nàng  

Han  –  Dịch  vụ  môi  trường  rừng  cho  bản:  30  

triệu  đồng/  năm  –  Khó  �ếp  cận  vốn  nuôi  cá  lồng  

Xã  Tân  Lập,  huyện  Mộc  Châu  •  Di  dân  đợt  đầu  (2003)  do  

Ban  TĐC  tỉnh  trực  �ếp  đầu  tư,  quản  lý;  huyện  vận  động  dân  

•  Di  dân  giai  đoạn  sau  do  Ban  TĐC  huyện  đầu  tư,  quản  lý  và  vận  động  dân  

•  Dân  thiếu  đất  sản  xuất,  không  có  rừng  

•  Nhà  ở  quá  gần  nhau,  giống  như  phố,  thiếu  đất  vườn  

•  Thiếu  nguồn  nước,  phải  bơm  nước  giếng  khoan  lên  bể  

Nhận  xét  chung  •  So  sánh  TĐC  với  nơi  ở  cũ:  

–  Dân:  tái  định  cư  kém  hơn  nơi  cũ,  đặc  biệt  cực  khổ  khi  mới  chuyến  –  Cán  bộ:  TĐC  khá  hơn  

•  Phản  ứng  với  thay  đổi  do  TĐC:  –  Dân:  hỗ  trợ  không  công  bằng,  không  kịp  thời,  không  đầy  đủ  –  Cán  bộ:  Dân  ỷ  lại;  mức  hỗ  trợ  đặc  thù  cho  Sơn  La  thấp  hơn  so  với  Lai  Châu  

•  Xã  hội:  –  Trước  TĐC  nhiều  lúa  gạo,  cuộc  sống  ổn,  đồng  đều  –  Sau  TĐC  có  phân  hoá  giàu  nghèo  mạnh  hơn  

•  TĐC  có  làm  nhà  truyền  thống,  nhưng  ở  điều  kiện  mới,  buộc  phải  thay  đổi  •  Giải  pháp  

–  Dân:  Quy  mô  và  công  nghệ  phù  hợp,  từng  bước  chắc  chắn,  trước  hết  tự  túc  tự  cấp    

–  Chính  quyền  và  doanh  nghiệp:  định  hướng  thị  trường,  quy  mô  lớn,  công  nghệ  cao  

Các  chủ  thể  tác  động  vùng  TĐC  •  EVN/  nhà  máy  thuỷ  điện  •  Ngành  giao  thông  •  Tổng  công  ty  Cao  su  •  UBND/  Ban  Tái  định  cư  cấp  

tỉnh  và  huyện  •  Chương  trình  30A,  phòng  

chống  thiên  tai,  bão  lụt  •  Chương  trình  Nông  thôn  mới  •  Trồng  rừng  661/  vốn  ADB  •  Tập  đoàn  cá  tầm,  HTX  Hạnh  

Lợi  nuôi  cá  tầm  ở  Quỳnh  Nhai  •  Ngân  hàng  An  Bình  cho  vay  

xây  thuỷ  điện  nhỏ  

Nhu  cầu  của  người  dân  TĐC  

•  Kỹ  thuật  canh  tác  trên  đất  dốc,  đất  khô,  bạc  màu  •  Giảm  hoá  chất,  thuốc  diệt  cỏ  •  Kỹ  thuật  và  bể  trữ  nước,  hệ  thống  tưới  nước  �ết  kiệm  •  Liên  kết  �êu  thụ  sản  phẩm  cá,  cà  phê,  rau  quả  •  Định  hướng,  tạo  nghề  cho  thanh  niên    •  Thương  hiệu  rau  (Mường  Bon),  cà  phê  (Chiềng  Cọ)  •  Vay  vốn  làm  lồng  thả  cá  trắm  và  rô  phi  (Mường  Trai)  •  Văc-­‐xin  và  �êm  phòng  dịch,  trị  bệnh  gia  súc,  gia  cầm,  cá  

Tiềm  năng  vùng  TĐC  •  Mặt  nước  hồ  và  khí  hậu  phù  

hợp  nuôi  cá  có  giá  trị  cao  như  cá  tầm,  cá  hồi  

•  Cảnh  quan  đẹp,  có  thể  phát  triển  du  lịch  cộng  đồng  (Quỳnh  Nhai,  Mường  La)  

•  Chuyển  đổi  cơ  cấu  để  trồng  cây  lâm  nghiệp  (lát,  xoan,  têch)  

•  Hoa  quả  địa  phương  như  trám,  mận,  nhãn  

•  Rau  sạch  (Mường  Bon,  Mai  Sơn)  

•  Cà  phê  có  chất  lượng  (Chiềng  Cọ,  tp  Sơn  La)