МОНГОЛ УЛСЫН ТОГТВОРТОЙ САНХҮҮЖИЛТ (ТоС)-ИЙН ХӨТӨЛБӨРД.Төмөрхүү, ТоС-ийн Удирдах хорооны гишүүнАриг банкны Манлай Дэмжигч

Тогтвортой санхүүжилт гэж юу вэ?

“Тогтвортой санхүүжилт нь хөрөнгө оруулалт хийх, зээл олгох болон аливаа санхүүгийн шийдвэр гаргахдаа тухайн бизнесийн үйл ажиллагааны байгаль орчин, нийгэмд үзүүлэх нөлөөллийг харгалзах, сөрөг үр дагавар үүсгэхээр бол түүнийг бууруулах арга хэмжээ авах, ноцтой хохирол учруулж болзошгүй бол санхүүжүүлэхээс татгалзах хүртэл шийдвэр гаргах, түүнчлэн байгаль орчин, нийгэмд ээлтэй төсөл, хөтөлбөрийг дэмжин ажиллах тухай ойлголт юм.”

ТоС яагаад хэрэгтэй вэ?

ТоС-ийг хэрэгжүүлэхгүй байснаар банк, харилцагчид учрах эрсдэлүүд

1. Хариуцлагын эрсдэл• Хуулийн хариуцлага• Иргэний нийгмийн

дарамт• Шүүхийн маргаан• Бохирдуулагчийн

төлбөр• Бослого гарах• Хориг арга хэмжээ

/үйл ажиллагааны лиценз алдах/

3. Нэр хүндийн эрсдэл• Нийгэмд нэр хүнд,

брэнд буурах• Харилцагчаа алдах• Ажиллагсдынхаа

итгэлийг алдах• Зах зээлийн байр

суурь буурах• Өрсөлдөх чадвараа

алдах

2. Санхүүгийн эрсдэл• Торгууль төлөх• Үйл ажиллагаа зогсох• Гадны хөрөнгө

оруулагчаа алдах• Бусад төлөвлөөгүй

зардал

HSBC банк болон Global Witness ТББ-ын кейс:

https://www.youtube.com/watch?v=OubSV0CrfMM

Асуудал: Английн хамгийн том банк HSBC-

ээс Малайз дахь мод бэлтгэдэг бизнест 100 сая фунтын зээл болон зөвлөх үйлчилгээ олгосон.

Уг мод бэлтгэдэг компани хууль зөрчиж Малайзын хамгийн сүүлийн гар хүрээгүй ойг сүйтгэхээс гадна, хүний эрхийн зөрчлүүдийг гаргасан.

Үүний дагуу алдартай байгаль хамгаалагч, инээдмийн жүжигчин Билл Оди олон улсын “Global Witness” TББ-тай хамтран гомдол гаргаж, олон нийтийн хөдөлгөөнийг өрнүүлсэн.

HSBC банк болон Global Witness ТББ-ын кейс:

Үр дүн, хохирол HSBС-ийн гүйцэтгэх захиралд хаягласан өргөдөл, гомдлыг олон

нийтийн зүгээс гаргасан. Дэлхий даяар хэвлэл мэдэллийн хэрэгслүүдээр энэ талаар мэдээлэл

гаргасан. HSBC-ийн жилийн тайлангийн хурал дээр бослого өрнүүлсэн. Шалгалт хийсний дараа HSBC-ээс зээл олгосон компани Малайз

улсад авлига авч байсан хэрэгт холбогдож байсан улс төрчтэй холбоотой болж, нэмэлт комплаенсийн эрсдэлүүд гарч ирсэн.

HSBC банк зээлээ буцаан татсан. Нэр хүнд, хуулийн /мөнгө угаах гэмт хэрэг/ болон санхүүгийн

алдагдалд орсон.

ТоС-ийг хэрэгжүүлснээр банк, харилцагчид үүсэх боломжууд1. Зах зээлээ тэлэх, ашигт ажиллагаагаа нэмэгдүүлэх• Шинэлэг бүтээгдэхүүн гаргах

/өрсөлдөөн бага/• Үнэ цэнэд суурилсан бүтээгдэхүүн

бий болгох• Шинэ харилцагч татах• Шинэ төрлийн маркетингийн арга

хэрэгсэлтэй болох• Үйл ажиллагааны бүтээмжээ

нэмэгдүүлэх, зардлаа бууруулах

3. Эрсдэлийн удирдлагаа сайжруулах• Байгаль орчин, нийгмийн эрсдэл

багасах

2. Байгууллагын имижид сайнаар нөлөөлөх• Өрсөлдөх чадвар/ялгарах байдал

нэмэгдэх• Байгууллагын бренд, үнэ цэнэ

өсөх• Иргэний нийгэм, харилцагч, олон

нийтийн талархлыг хүлээх• Улс орны хөгжилд хувь нэмрээ

оруулах

4. Олон улсаас хямд эх үүсвэр татах • Олон улсын хөгжлийн байгууллага• Уур амьсгалын сан• Байгаль орчин хамгаалах үйл

ажиллагааг дэмждэг хөрөнгө оруулагчид

ТоС-ийг хэрэгжүүлснээр Монгол Улсад үүсэх боломжууд...

• Ногоон ЭЗ-ийг дэмжих санхүүгийн бүтэц, суурийг бүрдүүлэх• Монголын банк, санхүүгийн байгууллагууд өөрсдийн зээл олгох үйл

ажиллагаанд Байгаль Орчин Нийгэмд учируулж болзошгүй эрсдэлээс хамгаалах, удирдах аргачлалыг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлнэ.

• Монголын бизнесийн сектор олон улсад өрсөлдөх чадвар, нэр хүнд, хөрөнгө татах боломж нэмэгдэнэ

• Тогтвортой хөгжлийн төлөө төр, хувийн хэвшлийн байгууллагын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх, бусад салбаруудыг сэдэлжүүлэх

• Олон нийт, иргэдийн зөв, тогтвортой хөгжлийн талаарх мэдлэг, хандлага, сэтгэлгээг өөрчлөх, нөлөөлөх

• Монгол Улсын нэрийг олон улсад гаргах, бусад оронд сайн загвар, жишээ болох

Gerege Partners 2015Gerege Partners 2015

Бусад байгаль орчин, нийгмийн ТББ-ууд

Монгол Улсын Тогтвортой санхүүжилт (ТоС)-ийн хөтөлбөр

ТоС хөтөлбөр 2013-2014 онд...

ТоС хөтөлбөр 2015 онд...

ТоС-ийн зарчмуудыг хэрэгжүүлж эхлэв – 2015 оны 1 сар

ТоС-ийн зарчмуудын хэрэгжилт

15

16

ТоС-ийн шаардлагууд

Байгаль орчин, нийгмийн эрсдэлийн үнэлгээ:1-р шат: Санхүүжүүлэхийг хориглосон жагсаалт

2-р шат: Байгаль орчин, нийгмийн эрсдэлийн үнэлгээ

Байгаль орчны асуултууд Нийгмийн асуултууд

бодлого, журам, бичиг баримтууд хөдөлмөрийн гэрээ

хариуцсан ажилтан нийгмийн даатгал

хог, хаягдлын менежмент хөдөлмөрийн аюулгүй байдал

агаар, ус, хөрсний бохирдол ажилчдын эрүүл мэнд

биологийн төрөл зүйл нутгийн иргэдтусгай хамгаалалттай газар хүүхдийн хөдөлмөр

химийн бодис албадан шилжүүлэлт

соёлын өв газрын маргаан

байгальд ээлтэй технологи... Сөрөг түүх, авлига маргаан...

Босго шаардлага: 50 сая төгрөгөөс дээш дүнтэй, 12 сараас дээш хугацаатай бүх төрлийн бизнесийн зээл

Уул уурхай Барилга

Хөдөө аж ахуй

Боловсруулах үйлдвэр

ТоС-ийн шаардлагууд

Нөхөн сэргээлт

Химийн хорт бодис

Хог, ус, хийн хаягдал

Ногоон байгууламж

18

ТоС-ийн 8-р зарчимСанхүүгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх болон үлгэрлэн манлайлах ажлууд:

Тэргэнцэртэй иргэдийн гарц /төв байр болон шинэ салбар/

Харааны бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан ярьдаг ATM

Ярьдаг вебсайт

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдтэй зохистой харилцах сургалт

Ус, цаас, эрчим хүчний хэмнэлттэй банкны үйл ажиллагаа

Ногоон байгууламж

ТоС ба Ногоон зээлийн хөшүүрэг

Монголын Ногоон зээлийн сан

Анхны хэлэлцүүлэг: Монгол Улсын Тогтвортой Санхүүжилтийн Форум 2015• Олон улсын туршлагуудын талаар танилцуулсан• Бүх оролцогч талууд Ногоон зээлийн механизм бий

болгохыг бүрэн дэмжсэн

Шийдвэр: Ажлын хэсэг байгуулах, сангийн үйл ажиллагааны загварыг гаргах

Удирдах Зөвлөл

Сангийн Удирдлагын Нэгж

Олон Улсын байгууллагын төсөл Засгийн Газар

Бусад боломжит ОУ-ын сангууд болон хувийн хэвшил, хандивлагч

байгууллагууд

ТоС-ийн гишүүн санхүүгийн байгууллагууд /Банк/

ТоС-ийн гишүүн санхүүгийн байгууллагууд /ББСБ/

Ногоон Төслүүд

Ногоон Төслүүд

Ногоон Төслүүд

Ногоон Төслүүд

Ногоон Төслүүд

Ногоон Төслүүд

Ногоон зээлийн сан /эргэлтийн сан/

Ногоон Зээлийн Сан

22

Ногоон зээлийн санСангийн гол онцлогуудБүтэц: Төр, хувийн хэвшил, ОУ-ын байгууллагууд хамтарсанГол Зорилго:

ТоС, Ногоон хөгжлийн бодлогын хэрэгжилт болон Ногоон зээл/төслүүдийг урт хугацаанд тогтвортой дэмжсэнээр ногоон эдийн засагт даацтай хувь нэмэр оруулах

Давуу тал: • Урт хугацааны, тогтвортой, ногоон зээлийн эргэлтийн сан• Төрийн бодлого /ногоон хөгжлийн бодлого/ хэрэгжүүлэгч• Мэргэжлийн удирдлага • Засаглал, Ил тод байдал, бие даасан байдал, ашгийн бус • Арилжааны банкууд, санхүүгийн байгууллагуудаар дамжин

ногоон төслүүдийг санхүүжүүлэх - Өргөн хүрээний хүртээмж мөн нөлөө үзүүлэх

• Засгийн Газраас тодорхой хэмжээний дэмжлэг авснаар ОУ-ын байгууллагуудын хамтран ажиллах сонирхол, дэмжлэгийг татах боломжтой

23

Ногоон зээлийн санСангийн Гол онцлогуудҮйл ажиллагаа:

• Санхүүгийн байгууллагуудад сонгон шалгаруулалтын үндсэн дээр бөөний зээл олгох

• Сургалт, чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагаа – Ногоон зээлийн үнэлгээ, судалгааны чиглэлээр

• Хөрөнгө оруулалт татахЗорилтот бүлэг:

• ЖДБ-үүд • Иргэд • ААН-үүд• Урт хугацаанд /томоохон төслүүд/

Ногоон төслүүдэд тавигдах шаардлага /ногоон сертификат/:

• эрчим хүчний хэмнэлт, сэргээгдэх эрчим хүч• хүлэмжийн хийн ялгаралтыг бууруулах• биологийн төрөл зүйлийг хамгаалах• ногоон барилга• ногоон хөдөө аж ахуй• Ногоон тээвэр• агаарын бохирдол• хогны менежмент• тогтвортой нөөцийн хэрэглээ• уур амьсгалын дасан зохицол• ногоон сертификаттай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, худалдаа

Эко зээлийн жишээ:ХасБанкны EBRD-тай хамтран хэрэгжүүлж байгаа МонСефф зээлийн хөтөлбөр:Зээлийн зарцуулалт: • Сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээ• Тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл хийх• Үйлдвэрийн хүчин чадлыг сайжруулах, өргөтгөх• Хуучин барилгаа засч, дулаалах эсхүл шинэ барилга барих (Эрчим хүчний

хэмнэлттэй тоноглол, технологи болох дулаан-агааржуулалтын систем, цонх, дулаалга, гэрэлтүүлэг, нарны дэлгэц суурилуулсан барилга барих)

• Хуучин тээврийн хэрэгслийг тэг гүйлттэй шинэ тээврийн хэрэгслээр солих (автобус, ачааны машин, хүргэлтийн машинууд)

Зээлийн шалгуур• Эрчим хүчний хэрэглээг 15 буюу түүнээс дээш хувь бууруулахБусад давуу тал• Эрчим хүчний хэмнэлтийн чиглэлээр үнэ төлбөргүй зөвлөгөө өгнө

Зээлийн хэмжээ Зээлийн хугацаа Хүү /сарын/Үйлчилгээний шимтгэл

2,5 сая хүртэл ам.доллартай тэнцэх хэмжээний төгрөг

5 хүртэл жилТөгрөг

 1%1,5%

Бусад төслийн жишээ:Хүлэмжийн хийн ялгарлын бууралт - Эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгын материал болон барилгын дулаалгын материал;- Дулааны хэмнэлттэй вакуум цонх;- Эрчим хүчний хэмнэлттэй зуух;- Гэрийн дулаалга.

Сэргээгдэх эрчим хүч- Нар, салхи, усны эрчим хүч болон газрын гүний дулаан ашигласан тоног төхөөрөмжүүд. Тухайлбал: Нарны зайн систем, Нарны зайн ус халаагуурНарны зайгаар ажилладаг насос, Салхин сэнс, Сэргээгдэх эрчим хүчтэй хосолмол дизель генератор

Боловсруулсан түлш/Цэвэр түлш- Био дизель;- Шахмал түлш/Коксжсон нүүрс;- Үртсэн шахмал түлш;

Эрчим хүчний хэмнэлттэй сууц барих- Эрчим хүчний хэмнэлттэй барилга, хашаа байшин, амины орон сууц, нийтийн орон сууц барих

Тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл- Усан халаалтын зуух худалдан авах, солих;- Үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжөө эрчим хүчний хэмнэлттэй тоног төхөөрөмжөөр солих, суурилуулах; - Супермаркет, худалдааны төвүүд болон агуулахад хөлдөөгч, хөргөгчийн системийг шинэчлэх/солих

ТоС-ийн алсын хараа

27

ToC –ийн алсын хараа

28

Зөв хөгжлийг хамтдаа бүтээе!

Та хаана байна вэ?