AŞILAR VE KOMPLİKASYONLARI DR OYA TAŞDEMİR

AŞI

Aktif immünizasyon, mikroorganizmanın tamamının ya

da belirli işlemlerden geçmiş parçalarının, canlılara verilmesi ile, onlarda önemli bir sorun oluşturmadan, doğal enfeksiyon sonrası oluşan immün cevaba benzer cevap alınmasıdır.

Aşılamanın amacı; Sadece aşılanan kişiyi hastalıklardan korumakla kalmayıp, aynı zamanda o hastalığın toplumda kontrol altına alınması, eliminasyonu ve mümkünse eradikasyonunu sağlamaktır.

Aşılar ile ; ömür boyu koruyucu, kısmen koruyucu, belirli aralıklarla tekrarlanmaları durumunda

koruyucu olan İMUNİTE oluşur.

Canlı parenteral ve oral aşılar: K.K.K., su çiçeği, BCG, OPV

İnaktif aşılar: Boğmaca, influenza

Toksoid aşılar: Difteri, tetanoz

Rekombinant aşılar: Hepatit B

Polisakkarit aşılar: Pnömokok, meningokok

Konjuge polisakkarit aşılar: Pnömokok, HIB

AŞI TÜRLERİ

Aşı Uygulayanların Alması Gereken Önlemler:

Aşı yapılan hastalığın bulaşmasını en aza indirecek

önlemleri almak• El yıkamak, alkol bazlı jel veya sıvılarla el temizliği yapmak• Steril ve tek kullanımlık enjektörler kullanmak• Farklı aşıları aynı enjektörde karıştırmamak• Aşılara karşı hipersensitivite reaksiyonlarını bilmek

Aşıların beklemesi ve kullanımı Soğuk zincir kuralı Açılan her flakonun üzerine tarih ve saat

yazılmalı Canlı viral aşılar (öz. OPV ve sarı humma) ısıya

duyarlı DBT, DTaB, DT, Td, IPV, konjuge Hib, hepatit B

ve İnfluenza aşıları donmaya duyarlı

BCG ve kızamık aşıları güneş ışığı ve UV’ye duyarlı

BCG, kızamık ve polio aşıları dondurularak saklanabilir

DBT, DT, Td ve hepatit B kesinlikle donmamalı

Buzdolabında termometre bulunmalı, ısı +2 ile+8 C arasında tutulmalı

OPV taşıma ve depolama sırasında 0ile +4 C Diğer aşılar +2 ile+8 C OPV sulandırıldıktan sonra tekrar dondurulabilir Aşılar;

sağlık kuruluşunda buzdolabında 1 ay Aşı nakil kaplarında 1 gün

BCG aşısı sulandırıldıktan sonra 8 saat Kızamık aşısı 4 saat Polio aşısısı izlemcisi kullanılamaz konuma

gelene kadar DBT, Td, Hepatit B aşılarının birbirini izleyen

3 aşı seansı içinde tüketilmesi gerekmektedir...

Aşıların uygulama yerleri ve uygulama şekli : i.m. enjeksiyonlar: 12 ay altı uyluğun anterolateral yüzü12 ay-2yaş arası uyluğun anterolateral yüzü ve deltoid

bölge 3-18 yaş deltoid bölge s.c. enjeksiyonlar: aynı bölgeler tercih edilir. Üst dış triceps

Eş Zamanlı Aşılama• Birden çok aşının veya aşı ile Ig aynı anda verilmesi halinde

farklı bölgelerden verilmesi tercih edilir.• Tek bir ekstremiteye yapılması gereken hallerde uyluk tercih

edilir ve enjeksiyonlar arası mesafe >2.5 cm. olmalıdır.Jet Enjeksiyonlar

• Lokal reaksiyonlar daha fazla• Kitle aşılamalarında kullanılabilirler

Ağrı Azaltma• %5 topikal lidocaine- prilocaine karışımı (EMLA/30-60 dk

önce) Topikal soğutucu spreyler Tatlı içecekler

Oral Aşının Regürjitasyonu:• OPV: 5-10 dak. İçinde kusulursa; aşı dozu tekrarlanır.

• İkinci dozdan sonra kusulursa, ertesi gün tekrar edilir.

• Anne sütü alımı OPV için engel oluşturmaz.

• Rotavirus aşısı kusulursa yeniden verilmesi önerilmez

ACIP önerisi:

Aşılar arası öngörülen minumum ara veya yaştan

≤ 4 gün önce yapılan aşı GEÇERLİ

Aşılar arası öngörülen minumum ara veya yaştan

≥ 5 günden önce yapılan aşı GEÇERSİZ; önerilen en kısa aralıkta veya uygun yaşta tekrarlanmalı

Eş Zamanlı Birden Fazla Aşılama

Aşıların birlikte yapılması aşılama oranını belirgin arttırır.Yan etkiler daha fazla gözlenmez.

Örn: DaBT-OPV-KKKDaBT-OPV-Hib-Hepatit BPnömokok polisakkarid- inaktif influenza aşısı

KKK-su çiçeği aşısı• Aynı oranda antikor oluşumu sağlanır.• Poliklinik ziyaretlerinin, aşılama harcamalarının azaltılması için

kombine aşılar kullanılabilirÖrn: DaBT-Hib-Hepatit B-IPV

Aynı Antijenin Verilmesinde Doz Aralıkları:

• Bir çok aşının yeterli antikor oluşturabilmesi için birden fazla yapılması gerekir.(HB, HİB, v.s.)

• Bazı aşılar rapel dozlara ihtiyaç gösterir.(Td)• Doz aralıklarının önerilenden uzun olması sonuçta oluşacak antikor düzeyini azaltmaz; aşı aralıklarının uzaması halinde aşılamaya yeniden başlamak gerekmez.

İmmünglobulin Ve Aşıların Aynı Zamanda Yapılması :

Antikor içeren ürünler KKK,suçiçeği aşılarına karşı en az 3 ay immün cevabı

baskılar.

Bu süre verilen doza bağlı olarak değişebilir.

Belirtilen süreden daha önce aşı uygulandıysa süre bitiminde aşı tekrarı veya

serolojik değerlendirme yapılır.

Önce aşı, sonra antikor uygulanacaksa, dozlar arası önerilen minimum süre

2 haftadır.

Bu süreden önce uygulama olursa belirtilen süre sonunda aşı

tekrarlanmalıdır.

ÖZEL DURUMLARDA AŞILAMA

Antimikrobiyal Ajanlar ve Aşılama

• Antibiotikler, genellikle aşılamaya kontrendikasyon oluşturmaz. (Ty21a tifo aşısı antibiotik alımından 24 saat öncesinde verilmemelidir.)

• Herpes virusa karşı kullanılan antiviral ajanlar (acyclovir) su çiçeği aşısının etkisini azaltabilir; aşı ilaçlar kesildikten 24 saat sonra yapılmalıdır.

• Antimalaryal ilaç olan mefloquine aynı anda kullanıldığında Ty21a’nın etkisini azaltabilir.

PPD ve kızamık aşısı aynı anda yapılabilir.

Aynı anda uygulanamadıysa aralarında en az 4 hafta süre olmalıdır.

Diğer parenteral ve mukozal yolla uygulanan canlı virus aşıları ile PPD cevabı arasında ilişki gösterilememiştir.

Tbc. hastalığı yokluğunda PPD pozitifliği aşı uygulanmasına engel bir hal değildir.

Tedavisiz tüberküloz olgularında kızamık içeren aşılar hastalığı ağırlaştırabilir.

Prematürelerin Aşılanması:

• Zamanında doğmuş bebeklerle aynı kronolojik yaş ve protokol içinde aşılanmalıdır.

• 2000 gr. altında doğan bebeklere Hepatit B aşısı anne HBsAg(-) ise 1 aylıkken yapılır.

Gebelerin Aşılanması:

• Td toksoid aşı: gebeler için rutin• İnfluenza aşısı: 14 haftanın üzerinde • IPV: vahşi poliovirusla karşılaşma riski olanlarda• Hepatit B aşısı: risk altında olanlarda• Hepatit A, pnömokok, meningokok polisakkarit aşıları risk

altında olanlara• Kızamık, kızamıkçık, kabakulak ve su çiçeği aşılarında gebelik

KONTRENDİKE• KKK ve su çiçeği aşıları, gebe kadının çocuklarına yapılabilir.• Tüm gebe kadınların kızamıkçığa karşı bağışıklık durumları ve

HBs Ag varlığı değerlendirilmelidir• Gebelere uygulanan immünglobulin fetusa için risk oluşturmaz.

Emzirme ve Aşılama:

• A.S. İle beslenen çocuklar rutin önerilen aşı şemaları doğrultusunda aşılanmalıdır.

• Aşılar, emziren anne için hiçbir risk içermez.

İmmünsupresyonda Aşılama: 2 haftayı aşkın sürede ve yüksek doz steroid tedavisi alan hastalarda (2

mg/kg veya 20 mg/gün) tedavi bitiminden en az 1 ay sonrasına kadar canlı aşılar yapılmamalıdır.

2 haftadan kısa, yüksek doz steroid tedavisi alanlarda ise tedaviden sonra 2 hafta beklemekte yarar vardır.

Kök hücre transplantasyonu yapılan hastalarda: inaktif, rekombinant, polisakkarit ve HIB aşıları → 12 ay sonra

Influenza aşısı → 6 ay sonra KKK aşısı → 24 ay sonra

su çiçeği, meningokok ve konjuge pnömokok aşılarının uygulanmasında yeterli deneyim yoktur

İmmünsupresyonda Aşılama: Fonksiyonel / anatomik olarak splenektomili kişilerde pnömokok, meningokok

ve HIB aşılarının yapılması özellikle önerilir.

Kemoterapi ve radyoterapi bitiminden en az 3 ay sonra aşılama yapılabilir.

(inaktif influenza aşısı hariç)

Remisyonda olan ve kemoterapi bitiminden en erken 3 ay geçmiş lösemili

hastalara canlı virus aşıları yapılabilir.

2 haftadan kısa süreli, orta ve düşük doz uygulanan, kısa etkili preparatlarla

uzun süreli alterne steroid tedavisi alan, fizyolojik dozlarda idame tedavisi

kullanan, topikal ve aerosol olarak steroid alan hastalarda canlı virus aşıları

yapılabilir.

Kanama Diatezli Hastaların Aşılanması:

Faktör veya benzeri tedavi alanlar, tedaviden kısa süre sonra aşı olabilir

Aşıdan sonra en az 2 dakika süre ile aşı bölgesine basınç uygulamak gerekir

Aşılar İçin Kesin Kontrendikasyonlar:

• Önceki dozdan sonra görülen ciddi alerjik reaksiyonlar (anafilaksi)

• Aşı komponentlerine karşı alerjik reaksiyon (örn: yumurtaya karşı anafilakside influenza,kızamık,kabakulak,sarı humma )

• DTaB,Td için: aşılamadan sonraki 7 gün içinde beliren ensefalopati, progresif nörolojik bozukluklar (infantil spazm, kontrol

edilemeyen epileptik nöbetler); durum stabilleşinceye kadar aşı ertelenir

• Canlı aşılar için: sürekli immün yetmezlik ve hamilelik

Kesin kontendikasyon olmayan ama önlem alınarak yapılması gereken durumlar:Tüm Aşılar İçin:

• Ateşli/ ateşsiz ağır veya orta şiddette hastalık varlığı

DTaB için: • Bir önceki dozdan sonra 48 saat içinde 40.5oC üzerinde

ateş• 48 saat içinde 3 saat ve üzerinde devamlı ağlama• 48 saat içinde şok benzeri tablo• 3 gün içinde gelişen konvülsiyon

DT, Td için:• Tetanoz aşısından sonra 6 hafta içinde Gullian Barre

Sendromu

Kontrendikasyon oluşturmayan ancak yanlış olarak bilinen durumlar:

Ateşli/ ateşsiz hastalıklarÖnceki aşılamada hafif/orta dereceli lokal reaksiyonAntibiotik tedavisi altında olmaAkut hastalığın nekahat dönemiAilede konvülsiyon varlığıAilede ani bebek ölümü hikayesiStabil nörolojik durumlar (serebral palsy, gelişim geriliği)

KKK için: positif PPD Anne sütü alma Aynı anda PPD yapma Aşı yapılan kişinin annesinin hamile olması İmmün yetmezlikli aile bireyi olması Asemptomatik veya hafif HIV enfeksiyonu Yumurta alerjisi

Hepatit B için: Hamilelik Otoimmün hastalıklar(SLE,RA)

Su çiceği için: Aşı yapılan kişinin annesinin hamile olması İmmün yetmezlikli aile bireyi olması Asemptomatik/ hafif HIV enfeksiyonu Humoral immün yetmezlik

OPV için: ishal

Canlı aşı :0.1 ml İ.D. (bebeklere 0,05 ml)2. ayın sonunda (rapel doz etkisi tartışmalı)Koruyuculuk %50-80Yan Etkiler:

Subkutan abseLenfadenopatiOsteit (nadir, aşılamadan yıllar sonra)Dissemine hastalık (immün yetmezliği olanlarda)

Kontrendikasyonlar:Yanık / deri infeksiyonu olanlarPrimer/ sekonder immün yet. olanlar (yüksek riskli bölgelerde HIV ile

asemptomatik infekte çocuklar yapılabilir)İmmün supresif tedavi alanlarGebe kadınlar

Önemli bir tanı aracı olan PPD’nin değerini gizler

BCG AŞISI

DBT – DaBT AŞISI

Türkiye’de çocuklar bugüne kadar 4 kez boğmaca aşısı olmaktaydı,artık gelişmiş ülkelerde olduğu gibi 5. doz boğmaca aşısından sonra adolesan ve erişkinlere de boğmaca aşısı uygulanması düşünülmektedir.

HEPATİT B AŞISI

2000 gr. altında HBsAg (+) anneden doğan bebeklere, ilk 12 saat içinde HBIG ve aşı uygulanmalı ve ilk aşı sayılmayıp 1 ay sonra yeniden immünizasyona başlanmalıdır.

HBsAg (-) anneden doğanlara ise bebek 1 aylık olana kadar beklenebilir.

Annenin HBsAg durumu bilinmiyorsa HB aşısı + HBIG birlikte uygulanır.

KONJUGE PNÖMOKOK

PCV7 ile başlanan aşılama PCV13 ile tamamlanabilir.

PCV7 ile aşılanması tamamlanmış 14-59 ay arası çocuklara ek doz PCV13 yapılması önerilir.

PCV7 ile aşılanması tamamlanmış yüksek risk grubundaki 60-71 ay arası çocuklara ek doz PCV13 yapılması önerilir.

Yüksek risk grubunda 6-18 yaş grubu çocuklara bir doz PCV13 uygulanabilir.

Ek doz PCV13,PCV7 den en az 8 hafta sonra uygulanmalıdır.

KIZAMIK-KIZAMIKÇIK-KABAKULAK

Canlı parenteral virus aşısı:

Erken olguları önlemek için, ülkemizde 9. ayda yapılan kızamık aşısının ilk dozu, 2006 yılından itibaren,KKK olarak 12. ayını dolduran çocuklara uygulanmaktadır.

2. doz 4- 6 yaş da yapılır.

Tek doz aşı yapılmış tüm büyük çocuklara 2. doz mutlaka verilmelidir (2. dozdan en erken 4 hafta sonra).

6-11 aylık ülkelerarası seyahat eden çocuklara uygulanmalıdır.Daha sonra12-15 ay arası(son dozdan en erken 4 hafta sonra) ve 4-6 yaşta 2 kez ilave olarak yapılır.

SUÇİÇEĞİ AŞISI

Canlı parenteral virüs aşısı:

12. ay ve 4-6. yaşlarda 2 doz halinde uygulanır.

12 ay-12 yaş arası çocuklar en az 3 ay ara ile iki doz aşılanırlar.

2.doz en az 4 hafta sonra verildiyse geçerli sayılabilir.

13 yaş ve üzerine ise 4 - 8 hafta arayla 2 kez uygulanmalıdır.

Suçiçeği geçirmemiş tüm sağlıklı erişkinlerinde aşılanması önerilir.

SUÇİÇEĞİ AŞISI

Bağışıklama Kurulu(12.2011):12.ayda tek doz

İkinci doza epidemiyolojik değerlendirmeler sonucu karar verilir.

Minimum yaş 12 ay Minimum yaş 12 ay 2.doz ilk dozdan 6-18 ay sonra2.doz ilk dozdan 6-18 ay sonra Aşılama programının daha büyük çocukları hedeflediği ülkelerde 23 Aşılama programının daha büyük çocukları hedeflediği ülkelerde 23

aydan sonra önerilir.aydan sonra önerilir.Rutin aşı takviminde yer almayan ülkelerde belirli risk grupları Rutin aşı takviminde yer almayan ülkelerde belirli risk grupları aşılanmaktadıraşılanmaktadır.

Hepatit A’nın fazla görüldüğü yerlerde yaşayan 2 yaşın üstü çocuklarEndemik bölgelere seyahat edenler,Çocuk bakımevlerinde çalışanlar,Mental retarde hastaların bulunduğu yerlerde çalışanlar,Hepatit A’lı hasta ile aynı evde yaşayanlar,Sağlık personeli,Gıda işinde çalışanlar,Kronik karaciğer hastalığı olanlar,Diğer hepatit virusları ile infekte olanlar,

HEPATİT A AŞISI

İNFLUENZA AŞISI

6 – 35 ay arası 0.25 ml

3 yaş ve üstü 0.5 ml

9 yaş altı ilk defa aşılanacaklar veya 2010-11de aşı durumu bilinmeyenler

en az 4 hafta arayla 2 doz aşı olmalıdır.

6 ay-8 yaş arası:2011-12 influenza sezonu öncesi aşı öyküsü göz önünde bulundurulmaz.

2011-12 sezonunda 1 doz mevsimsel influenza aşısı yapılmış 6 ay-8 yaş arası çocuklara bu sezonda sadece 1 doz aşı yapılması yeterlidir.

(Bu yılın aşı suşları geçen sezonla aynı)

HUMAN PAPİLLOMA VİRUS AŞISI

4 valanlı (6,11,16,18) ve 2 valanlı(16,18) aşılar vardır

11-12 yaş kız çocuklarına uygulanır, (HPV4 ve HPV2) (9-26 yaş)

11-12 yaş erkek çocuklara da önerilir.(HPV4) (9-21 yaş)

Aşılanmamışlara 13-18 yaş (0-2-6. aylarda yapılır)

Aşılamada Yan Etkiler

Aşı ile ilgili yan etkiler

Aşı reaksiyonu da denirÇoğu hafif ve geçiciEnjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık ve şişlik

gibi lokal yan etkilerAteş, döküntü, lenfadenopati gibi sistemik

yan etkiler

Aşı uygulama hatalarına bağlı yan etkiler

Enjeksiyon yerinde bakteriyel apse oluşumu

DBT aşısının cilt altına yapılması sonucu steril apse

Aşılara özel yan etkiler

1. BCG Süpüratif BCG lenfadeniti (%0.1-4) Yaygın enfeksiyon Osteitis (0.1-0.6/milyon doz)

2. Kızamık 39.4 C ve üzeri ateş (%5-15) Geçici morbiliform döküntü (%5) Anafilaksi (nadir)

3. Rubella Akut artrit (erişkinde)

• Kadınlarda %13-15• Erkeklerde %4

Kadında kronik artrit %5 Polinöropati

4. Kabakulak Nadiren sensorinöral işitme kaybı ?

5. Kombine MMR Trombositopeni (1/30bin-40bin doz) Akut ve kronik artrit Anafilaksi

6. DBT Eritem, endürasyon ve hassasiyet gibi lokal

yan etkiler Enjeksiyon yerinde nodül Steril apse (6-10/milyon doz) Ateş (%50’sinde >38 C) İnatçı, durdurulamayan ağlama (%0.1-6) Hipotonik hiporesponsif atak (3.5-

291/100bin doz) Kısa süreli konvulsiyon (3-7/10bin doz) Ensefalopati (1/330bin doz)

7. Tetanoz Lokal yan etkiler Nadiren ürtiker, anafilaksi Nadiren nörolojik komplikasyonlar (periferik

nöropati)8. Oral polio virüs

Paralitik poliomyelit (1/2.4milyon doz) Allerjik reaksiyon

9. Hepatit B Enjeksiyon yerinde hassasiyet (%3-29) >37.7 C Ateş (%1-6) Anafilaksi (1/600bin doz)

10. Hepatit A Erişkinlerde;

Enjeksiyon yerinde ağrı (%51) Isı artışı (%17) Başağrısı (16)

Çocuklarda; Enjeksiyon yerinde ağrı (%19) Endurasyon (%4) Beslenme problemleri (%8) Başağrısı (%8)

11. Konjuge Hib Lokal reaksiyonlar (%5-30) DBT-Hib kombine aşıda yan etkiler DBT’ye

benzer Konjuge olmayan polisakkarit Hib

aşısından 1-2 hf sonra Hib hastalığı (1.62/100bin doz)

12. İnfluenza Lokal reaksiyonlar Ateş, halsizlik vs <%1

13. Pnömokok aşısı Hafif lokal yan etkiler (intradermal yapılırsa

şiddetli) Ateş, myalji gibi orta derecede sistemik etkiler

14. Su çiçeği Makülopapüler veya papülovesiküler döküntü

(çocuklarda %7, adölesan ve erişkinlerde %8) Enjeksiyon yerinde ağrı ve kızarıklık (%20-35)

T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI AŞI TAKVİMİ

BCG 2.ayın sonu

Hepatit B 0.,1.,6. ay

DTaB-IPV-HIB 2.,4.,6. ay 18 -24 ay rapel

OPV 6. Ay 18-24 ay

Konjuge pnömokok 2., 4., 6.,12. ay

KKK 12.ay / ilköğretim 1.sınıf

DaBT-IPV ilköğretim 1.sınıf

Td 8.sınıf

Suçiçeği 12.ay

Hepatit A 18ay,24ay

TEŞEKKÜRLER