(Bài giảng cho SV y khoa năm thứ hai)

Bs Lê Hùng

Hội chứng vàng da tắc mật

Định nghĩa HC ứ mậtDịch mật, đã được tế

bào gan tạo ra, không thể xuống tá tràng như bình thường

Ứ mật xảy ra ở vi quản mật: ứ mật do chuyển hóa (lâm sàng gọi là ứ mật)

Ứ mật xảy ra ở tiểu quản mật trở xuống: ứ mật cơ học (tắc mật)

Sơ đồ chuyển hóa bilirubin

Phân loại vàng da

UDP-GT

Vàng da ứ mật

Hội chứng ứ mật (lâm sàng)

Vàng daNgứaPhân nhạt màuNước tiểu sậm màu

Hội chứng ứ mật (sinh hóa)

Bilirubin TP tăngBilirubin kết hợp tăngBilirubin NT (+)Urobilinogen NT giảmAPL, GGT, 5-NT tăng

tỉ lệ thuận hay với mức độ cao hơn sự tăng AST, ALT

Hội chứng tắc mậtGan to, bờ gan dưới

bờ sườn trên 2 cmTúi mật căng to: dấu

hiệu chắc chắnCó bằng chứng của

sự dãn đường mật trong hay trong và ngoài gan

Nguyên nhân tắc mật

Viêm đường mật xơ hóa nguyên phát, HC Caroli

Sỏi mậtU bướu (u đường mật

hay từ ngoài chèn vào)Nang đường mậtChít hẹp đường mật

(viêm xơ hóa, chấn thương, phẫu thuật)

Nhiễm trùng đường mật ngược dòng (không bế tắc)

Các bước chẩn đoán vàng da tắc mật

Xác định vàng da tăng Bi KH

Xác định vàng da ứ mật

Xác định vàng da tắc mật

Xác định vị trí tắc mậtXác định nguyên

nhân tắc mật

Xác định vàng da tăng bilirubin KH (*)

Dấu hiệu xác định: vàng da sậm, nước tiểu sậm màu

Dấu hiệu loại trừ: thiếu máu, lách to, nổi hạch

Chẩn đoán xác định:Định lượng Bi TP

tăng, %Bi KH tăngBi NT (+)

Xác định vàng da ứ mật (**)

Dấu hiệu xác định: (*) + ngứa và phân nhạt màu.Dấu hiệu loại trừ: có bệnh lý gan (viêm gan cấp,

nghiện rượu, lòng bàn tay son, ngón tay dùi trống, sao mạch, vú to, tăng áp TMC…)

Chẩn đoán xác định: như vàng da tăng Bi KH + urobilinogen NT giảm. ALP, GGT tăng mức độ cao hơn AST, ALT

Dấu hiệu nào đặc trưng cho tắc mật ?

Xác định vàng da tắc mật và vị trí tắc mật

(**) + gan to, túi mật căng to

Siêu âm: Dãn đường mật trong

gan: tắc mật ở rốn gan trở lên

Dãn đường mật trong và ngoài gan: tắc ở OMC

Tắc mật

Xác định nguyên nhân tắc mật (lâm sàng)

Sỏi: đau, sốtU bướu: tắc mật đơn

thuầnNang đường mật: BN

trẻChú ý tiền căn: phẫu

thuật, can thiệp (ERCP), chấn thương…

Xác định nguyên nhân tắc mật (cận lâm sàng)

Chẩn đoán hình ảnh: siêu âm, CT, PTC, ERCP, MRCP, EUS…

Tumor maker: CEA, CA 19-9Xét nghiệm miễn dịchXét nghiệm phân

Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP-Endoscopic Retrograde Cholangiopancreatography)

Nội soi dạ dày đến tá tràng D2

Tìm nhú Vater Đưa thông vào OMCBơm thuốc cản quangCắt cơ vòng + lấy sỏi,

đặt nòngXâm lấn. Chẩn đoán

+ can thiệp

Sỏi ống mật chủ/ ERCP

Đặt nòng qua chỗ hẹp/ ERCP

Chụp đường mật xuyên gan qua da (PTC-Percutaneous Transhepatic Cholangiography)

Thông vào đường mật trong gan xuyên gan qua da

Bơm thuốc cản quangĐặt nòng qua chỗ hẹpXâm lấn. Chẩn đoán

+ can thiệp

U đường mật rốn gan/ PTC

X-quang điện toán cắt lớp đa lát cắt (MSCT-Multislide Computerised Tomography)

Cộng hưởng từ đường mật (MRCP-Magnetic Resonant Cholangiopancreatography)

Siêu âm qua ngả nội soi (EUS-Endoscopic Ultrasonography)

Vi sỏi OMC/ EUS

Thank you !