ZAHVATANJE I DISTRIBUCIJA VODE2.1. Izvori i zahvatanje vode

2.1.1. Izvori vodePlaniranje i razvoj naselja, gradova ili industrijskih centara

uveliko zavisi od raspoloživih količina vode za piće, odnosno vode za potrebe industrije. Stoga su se najveći gradovi i industrija razvili upravo tamo gdje su dostupne dovoljne

količine pitke vode. Prema tome, jedan od glavnih faktora u planiranju su vodni resursi, odnosno ekonomska cijena vode.

Osnovni izvori vode u našim uslovima su:- površinske vode koje mogu biti riječne i jezerske- karstni izvori,- podzemne vode.Riječne vode su različitog kvaliteta i kvantiteta. Veoma mali broj rijeka ili vodotoka ima čistu vodu, dok se većina njih ne može koristiti zbog prekomjernog zagađenja.

Jezera mogu biti prirodna i vještačka. Vještačka jezera (akumulacije) formiraju se izgradnjom brane u riječnom koritu. Prilikom korišćenja jezerske vode u sportske i rekreacione svrhe, mora se voditi briga da zagađenje od ljudskih aktivnosti i od motornih čamaca ne umanji kvalitet vode za piće.Karstni izvori su najboljeg kvaliteta, ali su količine ograničene i daleko manje od površinskih i podzemnih voda. Uglavnom se koriste za piće bez posebnog tretmana.

Voda u podzemlje dospeva infiltracijom dela padavina ili topljenjem snega.Podzemne vode se veoma često koriste kao izvori vodosnabdevanja.Kao i kod ostalih izvora vode,kvantitet i kvalitet podzemnih voda može da bude limitirajući faktor.U zavisnosti od hidrogeoloških uslova,nivo podzemne vode može biti veoma blizu površine terena,a može se nalaziti na dubinama do nekoliko stotina metara.Često se podzemne vode ne mogu koristiti za piće bez prethodnog tretmana.

Najčešći je slučaj da se snabdijevanje vodom vrši sa jednog izvora. Ukoliko su prirodni uslovi takvi da onemogućuju snabdijevanje sa dva ili više izvora, izabere se jedan izvor koji je najpovoljniji u tehničkom i ekonomskom pogledu. Ako postoji mogućnost, poželjno je zbog incidentnih zagađenja dovod vode obezbijediti sa dva nezavisna izvora.

2.1.2. Zahvatanje površinskih vodaVodozahvat površinskih voda locira se na lokalitetima sa najboljim kvalitetom vode. Za lociranje vodozahvata na

rijekama neophodno je poznavanje hidroloških, morfoloških i psamoloških karakteristika (karakteristike riječnog nanosa)

rijeke u zoni vodozahvata.

2.1.3. Zahvatanje izvora - vrelaVisok sanitarni kvalitet, providnost i relativno jednostavan

i jeftin način zahvatanja (kaptiranja) izvorske vode doveli su do širokog korišćenja izvora za snabdijevanje vodom za piće. Izdašnost ovih izvora je znatno manja od izdašnosti površinskih i podzemnih tokova, pa se po pravilu koriste za snabdijevanje vodom manjih naselja. Međutim, kaptiranjem više vrela mogu se snabdijevati i veći gradovi ili njihovi dijelovi, ukoliko su povoljni hidrološki, hidrogeološki, topografski i ostali uslovi.

Prema načinu pojave na površini terena izvori se mogu podijeliti u dvije grupe:- uzlazni izvori,- silazni izvori.U prvom slučaju voda na površinu tla dospijeva pod izvjesnim pritiskom, a u drugom slučaju slobodnim tokom - bez pritiska.

2.1.4. Zahvatanje podzemnih vodaZahvati podzemnih voda uglavnom zavise od

hidrogeoloških karakteristika vodonosnih slojeva. Zahvatanje podzemnih voda može se izvršiti

vertikalnim i horizontalnim objektima. Vertikalni objekti su najčešće pobijeni bunari (sl. 2.13), cijevni

bušeni bunari (sl. 2.14) i kopani bunari (sl. 2.15).

Cijevni bušeni bunari koriste se za zahvatanje većih količina vode sa većih dubina. Prečnik bunarskih cijevi je od 200-1200

mm. Ovi bunari danas se najčešće koriste za javno vodosnabdijevanje.

Kopani bunari (sl. 2.15) danas se sve rjeđe koriste za javno, a češće za individualno snabdijevanje. Prečnik ovih bunara je

1-2 m, a dubina zavisi od dubine vodonosnog sloja.

Horizontalni objekti za zahvatanje podzemne vode su drenaže,galerije i horizontalni bunari.Primenjuju se na

mestima na kojima je nerentabilan zahvat pomoću vertikalnih objekata.

Drenaže se obično rade od drenažnih cevi,sa prirodnim ili veštačkim filterskim materijalom.Galerije su ustvari drenaže

većih dimenzija i mogu biti kopane(služe za dobijanje znatnih količina vode iz tankih vodonosnih slojeva) ili u vidu bunara sa zrakastim drenovima.Koriste se za zahvat podzemnih voda

u pukotinskim sredinama.

Horizontalni bunari se kopaju u šljunkovito-peskovitim materijalima.Najpoznatiji je sistem Reni bunara.Zbog otežanog izvođenja i čestih začepljenja sve su manje u

upotrebi.

Neposrednim zahvatima iz rijeke ili jezera često se zahvata voda slabijeg kvaliteta, pa je proces tretmana takve vode složeniji i skuplji. Stoga se često grade infiltracioni bazeni u koje voda iz rijeke dospijeva filtracijom ili pumpa njem (sl. 2.18).Prilikom filtracije vode iz reke u infiltracioni bazen kvalitet vode se znatno popravlja(voda je prošla kroz prirodan filter).