2$ '$&$- +, % '*., fileFMO sa ng A P Bukid o 6 Mga opensiba batuk sa FMO sa Bukidnon 8 Paglapak sa...

ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

EDITORYAL

Balabagan angpagpamahug nga layimilitar sa kampus

"AK47...," sundan sa pahina 3

Maitom ang tuyo sang pasistang rehimen Duterte. Sa idalumsang kaakig ni Rodrigo Duterte kag sang iya mga tinawo samga estudyante kag manunudlo nga hilway nagapahayag

sang pagpamatuk sa iya pasistang rehimen, luyag niya nga ipaidalumang mga unibersidad sa iya tiranikong pagginahum.

Sa nagligad nga pila ka semana,gingamit ni Bato dela Rosa, sunud-sunuran nga idu-ido ni Duterte, angiya pwesto sa Senado, agud taghulanang mga aktibistang pamatan-on kagang mga manunudlo. Kon anano ngabasura ang ginhimo ni Dela Rosa sahandum nga ipiton ang mga organi-sasyon sang pamatan-on kag mgamanunudlo. Desperado nga argumen-to naman ang pagpahadlok sang AFPnga bangud ginadilian sila nga mag-sulod sa kampus, indi nila makapung-gan pananglitan may pagpangluthangsa sulod sang mga eskwelahan.

Ginapamilit sang mga pasistangahente ang pagpabasura sa kasug-

tanan Soto-Enrile nga ginpirmahansadtong 1982. Ang kasugtanan ngaini isa sa pinakamalahalon nga pa-nubli sang mga estudyante sa ilapagpakigbato sa diktadurya ni Fer-dinand Marcos para itib-ong angdemokrasya kag mapalambo angkahilwayan akademiko sa mga kam-pus. Kasugpon diri ang kasugtanannga University of the Philippines-Department of National Defense(UP-DND) sadtong 1989 nga nag-talana sang kapareho nga pagdu-mili nga magsulod sa kampus angmga tinawo sang AFP kag PNP.

Pinakatuyo ni Dela Rosa kag"Balabagan...," sundan sa pahina 2

Edi syong H i l i gaynon

Tui g L N o. 1 6

Agosto 2 1 , 2 01 9

www. cpp. ph

4 AK47, nakumpiska

sang BHB-MisOr

NAGLAWIG SANG LIMA ka minu-to lang ang walay lupok nga ar-madong aksyon sang isa ka yunitsang Bagong Hukbong Bayan(BHB) batuk sa isa ka mapanghalitnga planta sang enerhiya sa Mi-samis Oriental sadtong Agosto 19sang aga.

Nakumpiska sa reyd ang apatnga ripleng AK47 kag 200 bala ha-lin sa mga gwardya sang AY 76Security Agency nga nakatalananga mga bantay sang Minergy Po-wer Corporation (MCP) sa Bara-ngay Quezon Heights sa banwasang Balingasag. Nakuha man sangmga Pulang hangaway ang pila karadyo halin sa mga gwardya.

Ginapadalagan sang MPC angisa nga 165-MW coal power plantsa higad sang Macajalar Bay. Gi-nahaboy sang planta sa baybaynga ini kag sa kalapit nga lugarang basura nga makahililo ngakemikal. Bunga sini, ginareklamo

Agosto 21 , 2019 ANG BAYAN2

Ang Ang Bayan gi nabantal a duha ka beses kada bul an sang

Komi te Sentral sang Parti do Komuni sta ng Pi l i pi nas

Ang Ang Bayan gi nabantal a sa

l enggwahe nga Pi l i pi no, Bi saya, I l oko,

H i l i gaynon, Waray kag I ngl es.

N agabaton ang Ang Bayan sang

mga kontri busyon sa porma sang mga

arti kul o kag bal i ta. Gi nabuyok man

ang mga bumal asa nga magpaabot

sang mga saway kag rekomendasyon

sa i kauswag sang aton pahayagan.

Tui g L N o. 16 | Agosto 2 1 , 2 01 9

KaundanANG

instagram.com/progressiveviews

@prwc_info

[email protected]

Editoryal: Balabagan ang pagpamahugnga layi militar sa kampus 14 AK47, nakumpiska sg BHB-MisOr 1Armadong pagbato sa todo-gera sa Bicol 4Desperado nga pagtapna sa pamatan-on 4Militarisasyon sa kampus, ginpamatukan 5FMO sang AFP sa Bukidnon 6Mga opensiba batuk sa FMO sa Bukidnon 8Paglapak sa mga tawhanongkinamatarung sa Bukidnon 9200 pamilya, nagbakwit sa Caramoan 10Piketlayn sa Pepmaco, ginbungkag 11FFM sa Isabela 11P113.7 M-balor mga libro, nakatambak 113 patay, ginatos ginditine sa Baseco 11Adlaw sg Pagkasubo para sa Negros 12Dengvaxia, ginpaboran ni Duterte 12Bagong pasilidad para sa militar sang US 12Mga protesta sa Hongkong 13Sunog sa kagulangan sg Amazon 13

sang mga upisyal sang AFP kag PNPnga kuhaan sang mga sablag parapabaskugon ang presensya sangmga pulis kag suldado sa sulod sangmga kampus nga siling nila may “ki-namatarung” man magtigayon sing“indoktrinasyon” sa mga estudyan-te. Sa ginatus-gatos nga mga bulut-huan, ginatigayon na subong sangAFP kag PNP ang amo nga kampan-yang indoktrinasyon sa porma sangmga “youth leadership forum,”“information drive,” “training” o“immunization” (o “pagbakuna”)batuk sa “balatian nga komunismo”para batuan ang “komunista ngaimpiltrasyon” sa mga eskwelahan.

Ginabansagan diri ang mga ak-tibistang organisasyon nga “mgaprente” sang Partido Komunista. Gi-natudlo sang AFP kag PNP nga angkritisismo kag pagbato sa nagaha-ring rehimen kag sistema lunsay pu-ro bunga sing “komunista nga ahi-tasyon.” Pilit nga ginatabunan sangpasistang ideolohiya ang pagluntadsing pagpamigos kag pagpanghimu-los kag kawad-on sing pungsodnonnga kahilwayan nga amo ang pina-kaugat sang armado kag di-armado

nga pagbato sang banwa.Ang luyag subong sang AFP nga

ipaidalum ang mga unibersidad sadesisyon sang militar kag magserbinga tungtungan para sa pagpalapnagsing pasistang doktrina nga ini. Sasandigan, ang presensya sang mgaarmadong estado baliskad sa pag-luntad sang kahilwayan akademiko sasulod sang mga unibersidad. Dul-ongsini ang pagpamahug o intimidasyonsa mga estudayante kag manunudlo,mga siyentista kag mananalawsaw.Indi mahimo nga maglambo ang in-telektwal nga pagpaminsar kon angakademya yara sa idalum sang ar-madong pagpamahug sang estado.Nagadamgo si Duterte nga mapabalikang panahon ni Marcos kon sa diinang akademya nagserbi nga tagapa-lapnag sang upisyal nga linya sang“bagong lipunan.” Luyag niya ngabantayan sang iya armadong mgaahente kag gamhan sing mga merse-naryong intelektwal.

Baliskad sa pasismo ang liberalnga tradisyon sang kahilwayan aka-demiko. Para sa mga pasista, indidapat ginahatagan sing lugar angmga paminsaron o panan-awan ngawala nagapaidalum o nagatib-ong sa

dogma o doktrina sang nagaharingsistema. Ang pagpahayag sing su-porta sa patriyotiko kag demokra-tikong interes sang banwa opagpresentar sang kritisismo sasubong nga sistema kag pagpada-lagan ginabilang nga subersyon onagaserbi sa armadong rebolusyon.

Kon pahanugutan nga hilwaymakasulod ang AFP kag PNP sa mgakampus, mas hayagan kag malalaang pagahimuon nga pagpanilag kagpagpang-ipit sang mga pasistangahente sang rehimeng Duterte batuksa mga estudyante kag manunudlo.Ang presensya nila intimidasyonpara punggan ang mga pamatan-onnga mag-entra sa mga organisasyo-n, pagtilipon o pagpahayag batukkay Duterte. Labi nga pagtapna sademokratikong kinamatarung sangmga estudyante kag manunudlo angigabunga sang amo nga tikang. Samalip-ot nga pulong, pagpataw sanglayi militar sa kampus ang katapu-san nga kahulugan sini.

Ang tanan nga mga tikang nga inisang AFP kag PNP ginahimo sandigsa doktrina nga counterinsurgencynga amo na subong nagadominar ngapolisiya sang rehimeng Duterte.Pagpatuman ini sang “whole-of-na-tion approach” o “sa pamaagi sangbug-os nga nasyon” nga wala singiban nga tuyo kundi ipaidalum sa mi-litar ang bug-os nga pungsod. Luyagsini ngsa kontrolon pati ang mgaahensya pang-ideolohiya, pangkul-tura, pangpangabuhian kag pang-serbisyo agud magserbi ang mga inisa “counterinsurgency” sa kahalitansang interes kag kinahanglanon sangpumuluyo. Ang magbalibad ngamagsuporta sa AFP yara sa peligronga makasuhan nga "simpatisadorsang komunista." Lampas sa "pung-sodnon nga depensa” kag “kalinu-ngan kag kasulhayan,” pinapasilab-tan sang AFP kag PNP ang tanan ngaaspeto sang katilingban sibil.

Dapat lubos nga makita sang ta-nan nga ang pagpamahug nga layimilitar sa mga unibersidad hugotbnga nakaangut sa pagluntad sanglayi militar sa Mindanao kag sa di-deklaradong layi militar sa Negros,Samar, Bicol kag bilog nga pungsod.

"Balabagan...," halin sa pahina 1

ANG BAYAN Agosto 21 , 2019 3

Ginatulod ini sang mga pasista ngaara sa likod sang lapnagon nga abusomilitar kag paglapas sa mga tawha-nong kinamatarung, pagpang-ipit samga pwersang kga oposisyon, pag-tapna sa mga welga, sa paghimakassang mga mangunguma kag iban pangporma sang pagpamigos. Kasugponman ini sang hagna nga ibalik ang LayiKontra-Subersyon (kon sa diin krimenang mangin katapu sang Partido) kagamyendahan ang Human Security Actagud himuon nga labing matalum ngahinganiban para tapnaon ang demok-ratikong pagpahayag kag paghulag.

Luyag sang rehimeng Dutertenga pahipuson ang mga estudyantekag manunudlo nga kalakip sa pina-kaaktibo sa pagpahayag sang kriti-sismo kag pagpamatuk sa pasismo.Tuyo sang rehimeng Duterte nga bu-salan ang bibig kag lupigon ang mgaaktibista agud wala sang sablag angpagpataw sini sang mabug-at ngamga polisiya lakip ang bag-o nga mgabuhis, pork barrel kag dumuluongpagpangutang, ang pagluib ni Duter-te sa interes sang pungsod, sa pag-luhod sini sa China kag sa US, angplano nga “charter change” kag ibanpang kontra-pumuluyo nga tikang.

Ugaling pat-ud nga mapaslawanang tuyo ni Duterte kag sang AFPkag PNP nga kugaon ang kinamata-rung akamediko kag maghari ang la-yi militar sa kampus. Ginsug-alaw inisang mabaskog nga pagpamatuk samga nagtaliwan nga adlaw. Kon iga-pamilit ini ni Duterte, piho nga masdaku kag malaparan pa nga pagbato,diskurso kag debate akademiko kagprotesta sa karsada ang igasug-alawdiri sang mga estudyante kag manu-nudlo sa bug-os nga pungsod.

Mas labing mapaslawan angpagpamigos nga ini sa mga estud-yante kag manunudlo nga punggansila nga magsuporta kag magpasa-kup sa armadong paghimakas. Ba-ngud sa padihot nga pasista ni Du-terte, labing mas madamu pa angmabuyok nga magbulig o magpasa-kup sa Bagong Hukbong Bayan ngaamo ang tunay nga nagatiglawas sapatriyotiko kag demokratikong inte-res sang banwa.

sang mga residente sa BHB nganag-angkon sila sang nagkalainlainnga balatian lakip ang hapu, pagka-lingin kag sore eyes makaligad na-ngin lubos ang operasyon sangplanta sadtong Septyembre 2017.

Naghimo man sang imbestiga-syon ang sangguniang panlalawigansang Misamis Oriental pero walaman sang may natabo, suno kay KaNicholas Marino, tagapamaba sangBHB-Misamis Oriental. Ang MPCginapanag-iyahan sang pamilyangNepomuceno, mga burukrata-kapi-talista nga nakabase sa Pampanga.Nahatagan ini sang lisensya ngmagtukod kag mag-opereyt sangplanta pang-enerhiya sadtong pa-nahon sang rehimeng Ramos. Soloini nga tagasuplay sang kuryente sabilog nga syudad sang Cagayan deOro kag Phividec Industrial Estatesa Tagoloan, Misamis Oriental.

Samtang, ginhimutig ni Ka Ma-lem Mabini, tagapamaba sang BHB-North Central Mindanao Region(NCMR), ang wala basehan ngapagpahambog sang pasistang pa-ngulo nga si Rodrigo Duterte nganaparalisa na ang mga operasyonsang BHB sa rehiyon.

Sa kamatuoran, siling niya, 13taktikal nga opensiba na ang ginlun-sar sang BHB-NCMR batuk sa mgatropa sang Armed Forces of the Phi-lippines (AFP) halin Hulyo 28 tubtubAgosto 9. Masobra 30 suldado angnapatay kag di magnubo sa 20 angnapilasan sa kubay sang AFP.

Sadtong Agosto 9, gin-atakesang BHB-NCMT ang mga tropasang 65th IB sa Sityo Kibulag, Ba-rangay Bagoaingod, Togoloan 2, salindero sang Bukidnon kag Lanaodel Sur. Napatay ang isa kasuldado samtang napilasanang apat nga iban pa. Antessini, gin-ambus ang mga tropasang 8th IB sa Sityo Mahan-ao, Barangay Bulonay, Impa-sug-ong, Bukidnon. Tatlo ngasuldado ang napatay.

Isa ka suldado sang 26th IBang napatay kag isa pa ang na-pilasan sang ambuson sila sangBHB-Agusan del Sur sa Kilo-

metro 30, Barangay Mahayahay,San Luis, Agusan del Sur sadtongAgosto 5.

Sa Cagayan de Oro City, apatnga suldado sang 65th IB ang na-patay kag walo ang napilasan sataktikal nga opensiba nga ginlunsarsang BHB-Misamis Oriental sadtongHulyo 30 sa Barangay Pigsang-an.

Ginbunalan sang BHB-Agusandel Norte sadtong Hulyo 28 angmga tropa sang 23rd IB sa SityoHinandayan, Barangay Camagongsa Nasipit. Lima nga suldado angnapatay kag lima ang napilasan.

Sa pihak nga bahin, ginhatagansing pinakamataas nga pasidungogsang rebolusyonaryong kahublaganang duha ka Pulang hangaway ngasanday Jenos Bade (Ka Bebs) kagEdmar Laruya (Ka Lenon), nga is-ganan nga naghalad sa ila kabuhipara sa kadalag-an sang nasambitnga armadong aksyon.

Sa Northern Samar, madinalag-on nga nakalunsar sang mga ope-rasyon ang mga yunit sang BHBbatuk sa mga tropang militar ngaresponsable sa pagpatay, pag-istraping sa mga sibilyan, kag pag-haras sa isa ka barangay kapitan.

Suno sa report sang BHB-Northern Samar, indi magnubo saapat nga suldado sang 20th IB angnapatay sa ginlunsar ang nga mgaaksyong militar sang BHB.

Sadtong Agosto 11, ginharassang mga Pulang hangaway angmga tropa sang 20th IB sa Gook,Catubig. Sa adlaw man nga ina, isaka katapu sang CAFGU ang napila-san sa operasyong haras nga gin-lunsar sang isa ka yunit sang BHBsa ila detatsment sa Barangay Po-ponton, Las Navas.

"AK47...," halin sa pahina 1"Balabagan...," halin sa pahina 2


Bag-o nga desperado nga tuyo sangrehimeng Duterte, paagi sa komi-

kero sini nga si Sen. Ronald “Bato” delaRosa, nga busalan ang mga estudyantesang maghiwat ini sing pagbista sa Se-nado angut sa kuno nadula nga menor-de-edad nga mga aktibista.

Armadong pagbato

sa todo-gera sa Bicol

MASOBRA 20 KOORDINADO ngaaksyong militar ang ginlunsar sangBagong Hukbong Bayan (BHB)-Bicol sa nagkalainlain nga bahinsang rehiyon sadtong Agosto 19-21. Tampok diri ang ambus sa mgamyembro sang Philippine NationalPolice sa Barangay Alegria, Pio V.Corpuz, Masbate kon sa diin pitoka pulis ang napilasan. Naglunsarman sang operasyong haras sa mgakampo sang kaaway sa Sorsogonkag Legaspi City.

Antes sini, 33 suldado ang na-patay kag 21 iban pa ang napilasansa mga opensiba sang BHB-Bicolhalin Marso tubtub Hunyo siningtuig. Sa isip nga ini, 15 ang napa-tay samtang 12 ang napilasan sapwersa sang 2nd IB sa mga seryesang operasyong demolis nga gin-tigayon sang BHB-Masbate sad-tong Abril 29, Hunyo 2 kag Hunyo9 sa mga barangay sang Progresokag Cawayan, San Fernando, kagBarangay Malinta, Masbate City.

Sa parehong prubinsya, duhanga operasyong haras ang ginhimosadtong Mayo 22 sa Barangay Ba-nahao, Dimasalang kag sa Bara-ngay Casabangan, Pio V. Corpuz.Ginharas man ang hedkwarterssang 2nd IB sa Barangay Bacolod,Milagros sadtong Hunyo 10 kag saBarangay Armenia, Uson sadtongHunyo 12. Sa Barangay Daraga saPlacer, ginsunog ang BHB ang gi-natukod nga detatsment sang PNPSpecial Action Force sa parehongadlaw.

Sa Camarines Sur, siyam ngatropa sang 22nd IB ang napilasansa dungan nga ambus kag operas-yong haras sang mga yunit sangBHB-West Camarines Sur (NorbenGruta Command) sa detatsment

sang militar sa Sityo Dinum-pilan, Barangay Malinao, Libma-nan. Isa ka suldado kag tatlongelemento sang CAFGU ang napi-lasan. Ginpadapatan sing paunanga tambal sang mga medik sangBHB ang mga nagsurender ngapilason.

Gingamit ni Dela Rosa angproblema nga pangpamilya sa tungasang mga ginikanan kag anak nilanga aktibista agud samaran angprogresibo kag kritikal nga tindogsang mga estudyante kag ila mgaorganisasyon.

Nag-angay nga gago si Dela Ro-sa sang mag-atubang ang nasambitnga “nadula” nga mga aktibista ngasanday Alicia Lucena sang Anaka-bayn kag Lory Caalman sang Kaba-taan Partylist, kag ginpanginwalaang iya mga pahayag. Siling sangmga aktibista, wala sila nadula, kagindi man sila menor-de-edad. Na-nindugan sila nga indi paggamitonsang pulis kag militar ang ila mgapamilya para samaran ang ila orga-nisasyon kag magsulong sang mgadugang nga kontra-pamatan-on ngapolisiya.

Pareho sa ginalauman, gingatu-ngan ang palabas sang mga milita-risastang gaway sang rehimen kaggingamit nga tapalan para hatagan-rason ang plano nga pag-amyendasa Human Security Act, kag pagpa-mahug sang pagbalik sa layi nga an-ti-subersyon.

Ginbukas man sang PhilippineNational Police ang posible ngapagdula sing gahum o pagrepaso sakasugtanan sa tunga sang mga uni-bersidad kag Department of Natio-nal Defense nga nagadumili sa pre-sensya militar o pulis sa sulod sangmga unibersidad. Sa padayon ngapagpamahug, ginapatawag sangDepartment of Justice ang mga li-der sang progresibong organisasyonsa gahum sang subpoena.

Ikaduha na nga tuyo ini sa des-peradong pagpahipos sa mga pama-tan-on. Sadtong 2018, nag-imbentoang rehimen sang estorya nga “Red

October” o pag-angut sang progre-sibong kahublagan sang pamatan-on sa armadong kahublagan sangBagong Hukbong Bayan. Tuyo sininga pahugon kag himuon nga iligalang mga lehitimo kag kritikal ngapanindugan sang mga pamatan-on.

Pamtan-on bilang pwersasang pagbag-o

Ang aktibismo kag radikal ngapaminsaron sang mga pamatan-onamo ang pwersa sa pagbag-o, pag-sulong, hustisya sosyal kag demok-rasya. Nahadlok ang rehimeng Du-terte sa nagahiliusa nga kubay sangmga pamatan-on nga kritikal sa iyarehimen.

Sa kasaysayan, ang mga pama-tan-on nga aktibista ang pinaka-mapag-on nga nagbato sa dikta-duryang Marcos sa panahon sanglayi militar. Yara sila sa unahansang maragtason nga Bagyo sangUnang Kwarto (1970), DilimanCommune (1971), mga pag-alsasang mga estudyante sadtong ka-tapusan sang dekada 1970 tubtubsa unang bahin sang dekada 1980batuk sa pagtaas sang matrikulakag pagpabalik sang mga kinama-tarung sa kampus, kag dalagku ngapaghulag sadtong 1983-1986 parasa pagpatalsik sa diktaduryang US-Marcos.

Lakip ang mga pamatan-on samga unibersidad sa pinakaaktibonga nagbato para bungkagon angmga base militar sang US kag tapu-son ang Military US Bases Agree-ment sadtong 1991. Lakip man silasa pinakamabaskog nga nagpama-tuk sa pag-entra sang Pilipinas saGATT sadtong 1994 kag polisiyasang todo liberalisasyon kag priba-

"Desperado...," sundan sa pahina 5

Desperado nga pagtapnasa pamatan-on


tisasyon sang ekonomya sa idalumsang rehimeng Ramos. Hugot silanga nakig-isa sa masang anakbalhassa pagpamatuk sa GATT-WTO sangmagpulong ang mga lider sang mgapungsod sang Asia-Pacific EconomicCooperation sa Pilipinas sadtong1996.

Indi mahikayan ang malaparannga pagpasakup sa pag-alsa kagpagpatalsik sa rehimeng Estrada.Amo man, daku nga numero sangpamatan-on ang nagpasakup kagnanguna sa mga protesta kontrapork barrel nga nagtapos sa MillionPeople’s March sa idalum sang rehi-meng Aquino II sadtong 2013. Nag-marka man ang kahublagan protes-

ta sang mga pamatan-on-estudyan-te batuk sa mga kaltas sa pondo saedukasyon.

Sadtong 2017, naduso nga na-ngin layi ang libre nga matrikula pa-ra sa mga pangpubliko nga uniber-sidad kag kolehiyo. Padayon nilanga ginapamilit ang kahilwayan saakademya, lakip ang kinamatarungmag-organisa kag magpasakup samga organisasyon kag kinamata-rung sa hilway nga pagpahayag kagpamamahayag.

Nagapakig-isa sila sa mamumu-gon kag mangunguma sa mga wel-ga, piket kag mga komunidad. Pa-dayon sila nga nagabato para sa in-teres sang pumuluyong Pilipino sapihak sang mga pagpamahug kag

pagpang-ipit sang rehimeng Duter-te. Pila nga pamatan-on na angginpahug kag gin-ipit. Pila ka besesman nga ginpasakaan sang himu-himo nga kaso ang ila mga lider.

Indi matago ang pagpasakupsang mga estudyante kag pamatan-on sa armadong rebolusyon. Halinsa Katipunan tubtub sa BagongHukbong Bayan, kadam-an sangmga rebolusyonaryong suldado sangpumuluyo amo ang mga pamatan-on. Madamu sa mga rebolusyonar-yong baganihan naghalad sang ilakabuhi sa edad sang kapagsikonsang pamatan-on. Ginahatagan silasing pinakamataas nga pasidungogsang blog nga rebolusyonaryongkahublagan kag pumuluyo.

"Desperado...," halin sa pahina 4

Tuyo nga militarisasyon sa mga kampus,

ginpamatukan

San-o man, indi mapahipos ang mga pamatan-on. Padayon nila nga igatib-ong ang bandera sang kahilwayan sa pagpahayag kag pag-organisa. Sa

atubang sing sistematiko kag padayon nga pagpang-ipit sang rehimeng Du-terte sa sektor, liwat nila nga ginpakita ang paghiliusa kag panindugan sad-tong Agosto 20.

Linibo nga estudyante kag ilamga manunudlo ang nagprotesta sasulod kag gwa sang mga unibersi-dad agud pamatukan ang pagpa-mahug sang militarisasyon sa mgakampus. Ini pagkatapos ipahayagsang Philippine National Police angsuhestyon sini nga dulaan sing ga-hum ang mga kasugtanan nga na-gadumili sang militar kag pulis sasulod sang mga kampus. Bal-ansang mga akademikong komunidadnga magaresulta ang presensyasang mga pwersa pangseguridadsang estado sa malapnagon ngapagpanilag kag pagpamigos sa mgaestudyante, manunudlo kag emple-yado labi na ang mga kritikal sa re-himen.

Ang matuod, madugay na na-gagwa-sulod ang pulis kag militar samga kampus sa nagkalainlain ngabahin sang pungsod. Ginagamit nilanga tabon ang mga paghanas kagkumperensya pang-estudyante agudlibre nga maghimo sang mga opera-syon saywar (nga ginatawag na sini

subong mga “operasyon pang-im-pormasyon”) sa sulod sang mgakampus. Luwas pa ini sa ginapamilitnga Reserve Officers’ TrainingCorps, kon sa diin pulu-panahon silanga nagatanyag sang mga talakayankag paghanas. Pati ang mga eskwe-lahan nga sekundarya indi libre saila pagpasilabot.

Bilang pagkundenar, naglab-otsa 7,000 ang naghulag sa “UP Dayof Walkout and Action” sa tanannga yunit sang Unibersidad sangPilipinas sa bilog nga pungsod. Sapagpanguna sang Upisina sang Re-hente sang mga Estudyante kag UPRise Up against Tyranny and Dicta-torship (UPRise), naghiusa ang mgapamatan-on para pangapinan angkahilwayan pang-akademiko kag ki-namatarung mag-organisa. Naghi-liusa ang mga upisyal, mga manu-nudlo, empleyado kag mga organi-sasyon sa sulod sang unibersidad.

Pareho nga protesta man angginlunsar sang mga estudyante sangPolytechnic University of the Phi-

lippines. Bilang pagsuporta, ululu-pod nga nag-atubang sa masmidyasadtong Agosto 21 ang Alliance ofConcerned Teachers kag mga kilalanga propesor halin sa Ateneo deManila University, University ofSanto Tomas, Far Eastern Univer-sity, UP Diliman kag UP Manila.

Para kontrahon ang pagpama-hug, ginpasaka sang blokeng Ma-kabayan ang House Resolution 223sa Manubo nga Panalgan sadtongAgosto 12 para kilalahon kag su-portahan sang reaksyunaryong es-tado ang Safe Schools Declaration.Ini deklarasyon nga ginbalay sangmga gubyerno sa nagkalainlain ngabahin sang kalibutan para sa pag-hatag sing proteksyon sa mgaeskwelahan halin sa mga atake sapanahon sang armadong inaway.

Nagaunod man sini ang impor-tansya sang pagpadayon sang edu-kasyon sa panahon sang gera kagimplementasyon sang kongkretonga tikang para pamatukan angpaggamit sang militar sa mgaeskwelahan. Sa lista sining Agosto2019, may 95 pungsod na ang na-gasuporta diri. Nahimo ang dekla-rasyon sadtng Mayo 2015 sa Oslo,Norway.


Indi magnubo sa 13 serye o isa kada bulan ang gin-lunsar sang Armed Forces of the Philippines (AFP)

nga mga “focused military operation” (FMO o nakapo-kus nga operasyon militar) sa prubinsya sang Bukidnonhalin Marso 2018 tubtub Enero 2019.

Ini ang nangin dagway sangpagtinguha sang AFP nga salakayono palibutan kag “lutuson” ang mgayunit sang Bagong Hukbong Bayan(BHB) sa prubinsya antes magtaposang 2018. Katung-anan sang tuig,sadtong Agosto 7, 2018, gindeklararna sini nga “conflict manageable”ang prubinsya kag handa na para“tukuran sang mga proyekto”.

Mga batalyon sang 403rd IBde,isa sa mga brigada nga nakapaida-lum sa 4th ID, ang nagapanglighotsa kabukiran sang prubinsya. Eryasang operasyon sang lima ka batal-yon (8th IB, 88th IB, 1st SpecialForces Battalion, 65th IB kag 58thIB) ang tunga, nakatundan nga ba-hin kag ang mga lindero sang pru-binsya sa Misamis Oriental at Agu-san del Sur, amo man ang linderosini sa Lanao del Sur. Ang ila mgaoperasyon ginasuportahan sang43rd Division Reconnaissance Com-pany sang 4th ID. Sa umpisa sang2019, gin-anunsyo sang 1003rdIBde sang 10th ID nga liwat nila gi-napaidalum sa ila mga operasyonang mga baryo kag komunidad sangBukidnon sa lindero sang Davao,walay sapayan nga sadto pang 2017may ginreport nga mga operasyongkombat ang 89th IB kag 16th IB sanasambit nga lugar.

Amo man, ginahimo nga lugar-hanasan sing mga bag-o nga grad-weyt nga Scout Ranger, SpecialForces kag mga elemento sangCAFGU ang prubinsya, partikularang kabukiran sang Pantaron nganagatahi sa anum ka prubinsya (Mi-samis Oriental, Bukidnon, Agusandel Sur, Agusan del Norte, Davaodel Norte kag Davao del Sur) kagnagaserbi nga taludtod sang Min-danao.

Mga kinaiya sang operasyonNagalawig ang isa ka FMO sing

anum ka adlaw tubtub duha ka se-mana. Ginalunsar ini pagkataposang malawig-lawig nga panahonsang mga operasyon paniktik, say-war kag mga Community Operationsfor Peace and Development (COPD)sa mga barangay. Ang pangunahonnga operasyon pangkombat nga gi-napasakupan sang 150-400 tropangmilitar ginakumpas sa lebel-brigadatubtub lebel-dibisyon.

Sa mga maniobrang kombat, es-tilo sang mga tropa ang pagsimponsang mga kolum halin sa nagkalain-lain nga erya agud matimbanganang kada isa. Sa isa ka FMO sadtongDisyembre 2018, indi magnubo sa20 kolum ang ginpahulag. Nagahalinsa wala ginalauman nga lugar angstaging point sang mayor nga pwer-sa (may kalayuon nga pila ka adlawnga lakat sa mabudlay nga tereyn).Ginalatas nila ang ginatantya mgalugar nga paborable sa BHB. Mahi-mo nga magalab-ot sa isa isa tubtubduha ka semana ang “pagpanago”sang mga kolum sang AFP samtangginadumog sini ang target nga erya.

Isa ka halimbawa ang kampan-yang salakay sang AFP sa mga lin-dero sang Bukidnon, Misamis Orien-tal kag Agusan del Sur. Naglab-otsa 400 tropa ang nanglighot sa ka-gulangan sa tunga sang duha ka ba-rangay (Barangay sang Claveria,

Misamis Oriental kag BarangayHagpa sang Impasug-ong, Bukid-non) sa sulod sang duha ka semana.Antes ini, pila ka semana nga naga-lakat ang daku nga bahin sang tropapang-atake nga naghalin sa Bara-ngay Salog sa Esperanza, Agusandel Sur.

Sa lebel-brigada nga operasyon,tatlo tubtub apat nga kolum ngaseksyon kadaku (150) ang gina-tambak sa target nga erya. Sa lebel-dibisyon, kon sa diin mahimo mag-umpisa sa gwa sang prubinsya angoperasyon, lima nga kolum nga mayduha tubtub tatlo seksyon ang gi-natambak sang militar. Kada kolumginapamunuan sang isa ka tinyente.

Antes ang aktwal nga pagdu-mog, ginapahulag sang AFP ang ilamga espiya para sudlon ang targetnga mga baryo. Masami sila nganagapakuno-kuno nga nagabaligyasing kon ano nga produkto. Gina-pahulag man sang AFP ang mgaparamilitar sini agud magpangitasing mga marka kag iban pang ta-landaan sa kagulangan. Ginagamitnila nga basehan ang mga datos ngaginakuha nila halin sa mga nadak-pan nga Pulang hangaway paramakuha ang lokasyon sang mgataktikal nga base o kampuhan sangmga yunit sang BHB.

Kabahin sang operasyon angpila ka beses nga pagpalupad sangmga eroplano kag drone pila ka se-

Kinaiya kag katuyun sang mga FMOsang AFP sa Bukidnon


mana antes kag sa kainitan sangaktwal nga operasyong kombat. Na-report ang paggamit sang isa kamagagmay nga eroplano nga maypiloto (Cessna), duha ka sari sangmedium-altitude (9-10 kilometrosang kataas ang lupad) nga dronenga duag puti (dagway sang Reaperkag Predator sang US) kag mas ga-may pang drone (dagway sangSanEagle). Ginapatihan ang tipo-Reaper nga drone ginapanag-iyahankag direkta nga ginapalupad sangmilitar sang US nga yari sa pungsod.

Sa mga lugar nga mabudlay lab-uton sang mga suldadong impantri,suportado ang mga operasyon sangmga bomba kag bala halin sa eresang duha ka sari sang pang-atakenga helikopter (MG-520 kag Augus-taWestland 109E) halin sa TacticalOperations Wing (Group 10) sangEastern Mindanao Command nganakabase sa Cagayan de Oro. Gina-gamit man ang mga helikopter ngaUH-1H (Huey) para sa suplay sangpagkaon, bulong kag dugang ngatropa. Sa tion sang engkwentro, gi-nabuligan ang mga suportang im-pantri sang artileri halin sa mgakanyon kag 105mm howitser.

Sa mga operasyon nga ini, gina-gamit sang mga tropang militar angradyo Harris para sa komunikasyonnga encrypted. Hugot ang koordina-syon sang mga suldado sa lebel sangplatun. Ang ila mga taktikal ngasentro pang-operasyon (nga ginap-lastar sa kapatagan nga mga baryopero kon kis-a ginaplastar man samas mataas nga tereyn para mag-serbi nga poste pang-obserbar) na-gaserbi nga mga istasyon medikalkon sa diin ginadapatan sang paunanga tambal ang ila mga pilason. Sakampanya nga sini sadtong Disye-mbre, halimbawa, naghawan singhulugpaan sang helikopter angsentro sang operasyon nga nakapa-tong sa pinakamataas nga tereyn saginasalakay nga lugar.

Minilyon nga gastoKon kwentahon, indi magnubo

sa P10 milyon kada duha ka semanaang ginagasto sang AFP para sa tro-

pa kag mga bala sang baril kag kan-yon pa lang sa kada FMO nga gina-lunsar sini sa prubinsya. Indi nala-kip diri ang mga suldado, parehosang riple kag masinggan, teleskop-yo, radyo, bakpak, uniporme kagbotas. Wala man nalakip ang gamitpang-obserbasyon pareho sang rad-yo pangbase, generator, tool kit kagiban pa. Wala man diri ang mga ga-mit-medikal, bulong kag ambulan-sya kag gasto sa transportasyongamit ang sikbay nga trak (indimagnubo sa 20 kada FMO).

Indi magnubo sa P3 milyon angginagasto sang AFP sa bala pa langsa isa ka operasyon. Ang kada balasang ripleng M16 kag M14 nagaba-lor sang P25, samtang P35 namanang bala sang Squad AutomaticWeapon. Sa isa ka kampanya pag-salakay sadtong 2018, naglab-ot sa13 ang serye sang mga engkwentro(sa pareho nga opensiba kag depen-siba) sa tunga sang BHB kag sangAFP. Ang kada bala sang mortar na-man nagabalor sing P10,000.

Minilyon man ang gasto kadapagpalupad sang helikopter kagpagbuhi sang mga rocket kag balahalin diri, nga masami nagaigo samga ulumhan sang magagmay ngamangunguma kag kagulangan nganakapalibot diri. Base sa mga reportsang US Air Force sadtong 1013,nagalab-ot sa $13,634 (P681, 700sa bayluhanay P50=$1) ang gastokada oras nga pagpalupad sang isaka Huey. Ang gasto naman sa isa kaoras nga paglupad sang medium-al-titude drone ginatantya nga$3,624-$4,762 (o P181,200 tubtubP238, 100). Indi magnubo sa 82 ka-tawo ang ginakinahanglan para sapagpalupad kag pag-analisa sangmga datos nga nakalap sang na-sambit nga drone. Ang rocket na-man nga ginapalupok sang mgapang-atake nga helikopter nagaba-lor sang halin P1,500 (WarheadM151) pakadto P3,500 (WarheadM282) kada isa. (Nota: Ang MG-520mahimo nga magbuhi sang pito ngarocket sa isa ka serye sang pagpa-momba.)

Dugang pa diri ang para sa pag-

dul-ong sang suplay nga pagkaon,suportang medikal kag ebakwasyonsang mga patay kag pilason ngasuldado, pagtukod sang sentropangkumand kag madamu nga ibanpa.

Dumog para sa mga “proyektongpangkaunlaran”

Ginalunsar ang kampanya pag-salakay sa mga kabukiran sang Bu-kidnon nga may nakatalana ngaproyektong imprastruktura parehosa dalagku nga dam, planta pang-enerhiya kag sa lugar nga planoplastaran sing komersyal nga plan-tasyon. Katuyuan sini nga “limpyu-han” ang lugar sang presensya sangBHB para mahapos sudlon ang eryakag palayason ang mga nagapuyodiri. Ang mga erya nga ini mga du-tang agrikultural kag dutang an-sestral nga ginahamtangan sangmga komunidad sang mga Lumad.

Sadtong Marso 2019, gin-inaw-gurahan sang AFP, katuwang angCabinet Officer for Regional Deve-lopment and Security para sa Regi-on 10 nga si Martin Andanar, angConvergence Areas for Peace andDevelopment (CAPDev) sa Iba, Ca-banglasan. Nakabase ang programanga ini sa “whole-of-nationapproach” nga ginapabugal sangNational Task Force to End LocalCommunist Armed Conflict. Paga-dumalahan sang MindanaoPeaceDev Coordinating Group angCAPDev, isa ka grupo nga ginahari-an sang mga upisyal sang 1st, 4thkag 10th ID kag sang 403rd Brigadekag 2nd Mechanized Infantry Bri-gade, upod ang mga rehiyunal ngaupisina sang Philippine NationalPolice. Department of Interior andLocal Government, kag NationalEconomic Development Authority.

Sakup sang CAPDev ang masu-nod nga kabukiran sa prubinsya: Mt.Saldab kag Kapatagan sang Cala-bugan sa Impasug-ong, PantaronRange kag Umayam Complex sa Ca-banglasan kag San Fernando, Ki-tanglad sa Sumilao kag Baungon,Kalatungan sa tunga sang Talakagkag Pangantucan kag Kapatagan


Mga opensiba batuk sa FMO sa BukidnonSA GINREPORT SA Ang Bayan, 30 armadong aksyon ang ginlunsar sangBagong Hukbong Bayan-North Central Mindanao Region (BHB-NCMR)sa Bukidnon sa panahon sang mga nakapokus nga operasyon militarsang AFP (Marso 2018-Enero 2019). Baynte sa mga ini direkta nga pa-tama kag bunal sa mga tropa sang FMO.

Pinakamaikit diri ang 14 nga aksyong militar (13 opensiba, isa kaopensiba) nga ginlunsar sang BHB sadtong Disyembre 2018 batuk saFMO sa lindero sang Bukidnon, Agusan del Sur kag Misamis Oriental.Ginreport sang mga yunit sang BHB ang 17 patay kag duha ang pilasonsa mga suldado.

Apat nga armadong aksyon naman ang ginlunsar sang BHB bilangpatama sa masobra 300 nga naga-operasyon nga suldado sa magkalapitnga lugar sa Malaybalay City, Impasug-ong kag bahin sang Manolo For-tich sadtong Agosto 2018. Isa ka suldado ang napatay samtang isa angnapilasan. Naglawig ang operasyon sang 1st Special Forces Battalion,8th IB kag 43rd Division Reconnaissance Company halin Agosto 8-20 satuyo nga lutuson ang isa ka yunit sang BHB.

Sa una nga adlaw sang operasyon dumog sang 8th IB sadtong Hul-yo 19, 2018, gin-ambus sang mga Pulang hangaway ang mga suldado saBarangay Busdi, Malaybalay City. Samtang, sa ulihi nga adlaw sangFMO sang 12th Scout Ranger Company sa Barangay Lumintao, Quezonsadtong Hulyo 2018, ginpalukpan sang BHB ang mga suldado. Pito samga tropa sini napatay kag anum ang napilasan.

Sa kabilugan, masobra duha ka platun ang natuga nga kaswalti sakubay sang AFP. Naglab-ot sa 40 ang patay sa mga suldado kag 16 angnapilasan. Nakatigayon man ang BHB sang isa ka aksyon pagsilut saDole Philippines sadtong Enero 2019.

Indi sablag ang mga nakapokus kag dumog nga operasyon sang mgasuldado para malimitar ang mga armadong aksyon sang BHB. Ginakina-hanglan ang maayo nga paniktik kag pagplano para bunalan ang mgapwersa sang kaaway sa isa ka natalana nga panahon.

sang West Bukidnon. Ang mga lugarnga ini madugay na nga target ngatukuran sang mga proyekto pang-enerhiya kag komersyal nga plan-tasyon sang mga daku nga burge-sya-kumprador kag ila mga kasosyonga dumuluong.

Sadtong 2018, hindi magnubosa 41 planta pang-enerhiya, ka-dam-an sa mga daku nga suba(hydro) ang ginreport nga ginapla-no, ginapauswag o indi gani aktwalna nga nagaandar sa prubinsya. Pi-nakadaku diri ang plano igatukodnga Pulangi Dam V (250 MW) saKitaotao. Ginatantya nga lumuronsini ang 40,000 ektaryas nga mgadutang ansestral, agrikultural kagkagulangan sa lindero sang Bukid-non kag North Cotabato. Lakip mansa mga proyekto nga ini ang duhaka plantang hydropower sa subasang Tagaloan sa Santiago, ManoloFortich nga ginahimo sang HedcorBukidnon sang burgesya-kumpradornga pamilyang Aboitiz.

Ang kapatagan sang Calabugao,sa partikular, madugay na nga gi-nalibod sang reaksyunaryong esta-do sa dumuluong nga mga debelo-per para sa ekspansyon sang ilamga komersyal nga plantasyon. Arasa Bukidnon ang mga daku ngaplantasyon sang pinya kag sagingsang Del Monte, Davco kag Dole.Sakup sang mga plantasyon nga iniang mga komunidad sa ManoloFortich, Sumilao, Impasug-ong, Li-bona, Latagan, Maramag kagQuezon. Target sang kumpanyangDel Monte nga palaparon pa angplantasyon sa Talakag.

Amo man, ginsakup sang ma-paniplang nga programang NationalGreening Program ang kabukiransang Pantaron, Kitanglad kag Kala-tungan. Madugay na nga ginbukassang estado ang mga kagulangandiri sa mga korporasyon sang minakag troso.

Nakatalana man nga buhusanang prubinsya sang minilyon pisonga pondo para sa mga proyektongimprastruktura. Lakip diri ang er-port sa Don Carlos nga magaguba

sa ginatos nga ektaryas nga huma-yan. Magatabuk man sa prubinsyaang Mindanao Road Sector Projectnga nag-igo sa mga ulumhan kagnagpalayas sa ginatos nga mangu-nguma sa ila duta. Nagabalor angproyekto nga ini sang P25.3 bilyon,nga kadak-an pagautangon sa Asi-an Development Bank.

Ang mga dalan kag tulay ngaginatukod indi para pauswagon angkabuhi kag pangabuhian sang ordi-naryong pumuluyo kundi para pa-dasigon ang transportasyon sangmga produkto halin sa prubinsyapadulong sa mga dulungkaan kagpabrika. Halimbawa sini ang bag-onga dalan sa Alae, Manolo Fortichna may katuyuan nga padasigonang transportasyon sang mga pro-dukto sang mga komersyal nga

plantasyon halin Bukidnon padu-long Mindanao Container Terminal(MCT) sa Tagoloan, Misamis Ori-ental. Samtang, duha nga proyek-tong dalan—ang Laak-San Fernan-do kag Mactan-Miaray—ang aktibonga ginabatuan sang mga Lumadbangud ginadalasa sini ang ila mgakadutaan.

Ang mga kabukiran sang Bu-kidnon indi lang dutang ansestralsang mga tribu sini kag ginakuhaansang ila pangabuhian. Diri nagaha-lin ang duha ka daku nga suba (Pu-langi kag Tagoloan) nga nagasuplaysang tubig kag irigasyon sa bilognga prubinsya. Nagaserbi man ngawatershed ang mga ini sang bilognga Mindanao kag nagasuplay sang25% sa ginakihanglan nga enerhiyasa bilog nga isla.


Paglapak sa mga tawhanong kinamatarungsa Bukidnon

Samtang yara sa sentro ang Bukidnon sang mga operasyon pagdumog sangmilitar, palaba nga palaba ang listahan sang mga krimen sang AFP batuk

sa pumuluyo diri. Sadtong 2018, indi magnubo sa lima ang ginpatay kag ma-damu ang iligal nga gin-aresto nga mga sibilyan. Sining tuig, 13 na ang gin-patay samtang ginatos nga baryo ang ginalighot sang mga suldado.

Pinakaulihi sa nalista ang pag-patay sa mangunguma nga Lumadnga si Jeffrey Bayot sadtong Agosto11 sa Barangay Bongbungon,Quezon samtang pauli sa iya puluy-an.

Duha ka adlaw antes ini, ginlut-hang sang duha nga naka-sibilyannga tropa sang 88th IB sanday AlexLacay kag Rehard Burgos sa SityoPag-asa, Barangay Salawagan,Quezon. Gilayon nga napatay siLacay samtang nakapalagyo si Bur-gos. Katapu ang duha ka mangu-nguma sang Kaugalingaong SistemaIgpasindog to Lumadnong Ogpaan(Kasilo), ang grupong Lumad nganagapanindugan para sa dutang an-sestral.

Pila pa sa mga ginpatay sandayGuillermo Casas, Liovogildo Palmakag Joel Anino sa San Fernando.Napatay naman si Datu Kaylo Bon-tulan sa pagpamomba sang AFP saKitaotao.

Sadtong Hulyo, ginluthang siDatu Mario Agsab sa iya balay saSityo Mainaga, Barangay Iba, Ca-banglasan. Ginkilala ng mga suspeknga sanday Sammy Diwangan, kata-pu sang Alamara kag Emboy Gayao,isa nga CAFGU nga uyat sang 8thIB. Si Agsab katapu sang Pigyayu-ngaan, isa ka organisasyong Lumad.

Pagpamwersa kag pagpamilitSige-sige man ang pagpam-

wersa kag pagpalapta sangmalisyoso nga propagandasang rehimeng Duterte batuksa pumuluyo kag mga nagasu-porta sa tawhanong kinamata-rung.

Sining Agosto 8 kag 9 nag-kadto ang mga katapu sangPNP ang eskwelahan sang anak ni

Kristin Lim sa Manolo Fortich. Gi-napangita nila si Lim sa mga ginika-nan nga nagahulat sa ila mga anaksa guwa sang eskwelahan. Antes si-ni, ginsalakay sang 1st SpecialForces Battalion ang puluy-an niLim sa Barangay Damilag. Si Limanay tagadumala sang Radyo Lu-mad.

Naglunsar man sang anti-ko-munista nga porum ang mga ele-mento sang 1st SFB sa barangayhall sang Damilag sadtong Agosto 7.Antes ang aktibidad, naglibot angmga suldado sa komunidad kag nag-anunsyo nga nasulod na kuno sangkomunismo ang ila erya.

Sadtong Agosto 2-4 gintiponsang AFP ang mga pamatan-on halinsa Quezon sa tabon nga Youth Lea-dership Summit agud samaran angrebolusyonaryong kahublagan.Naglunsar ini sang kapareho ngaaktibidad sa sulod sang BukidnonState University sadtong abre-klase.

Persona-non-gratakag militarisasyon

Nagkalainlain nga barangay saQuezon ang pwersahan nga ginpa-deklarar nga “persona-non-grata’’batuk sa BHB. May masobra 300 si-bilyan man nga kuno katapu sangmga organisasyong rebolusyonaryoang ginpasurender bilang tagasu-porta sang BHB.

Ginpasumpa naman sang ka-tampad ang mga residente sangBarangay Merangeran sa Quezon,sa mga barangay sang Lumbayao,Banlag, kag Dagat Kidavao sa Va-lencia City sadtong Hulyo 28.

Samtang, sadtong Hunyo 22, 30pamilya sang Barangay Tugaya,Valencia City ang nagbakwit sa ilabarangay hall pagkatapos mag-istraping ang tropa sang 403rdIBde sa ila komunidad. SadtongMarso, gindumog sang 1,600 sul-dado halin sa 60th IB, 56th IB,57th IB, 58th IB, 88th IB, ScoutRangers kag 43rd Division Recon-naissance Company ang Cabangla-san kag San Fernando. Antes sini,ginbomba, ginkanyon kag gin-istra-ping sang AFP ang nasambit ngakomunidad.

Sadtong Pebrero 2019, ginpa-hambog sang AFP nga may 27 ba-rangay na kuno sa prubinsya angnagdeklara nga “persona-non-gra-ta” ang BHB. Halin sa 2017 tubtub2018, naglab-ot na sa 295 ang mgasibilyan nga ginpilit nila nga “su-murender” bilang tagasuporta okatapu sang BHB.

Sige-sige ang okupasyon sangmga suldado sa mga sibilyangimprastruktura sa sulod sang mgakomunidad. Halin Marso tubtub sasubong, nakakampo ang mga tropasang 8th IB sa Barangay Bontogonsa Impasug-ong kag sa mga bara-ngay sang Manalog kag Kibalabagsa Malaybalay City.

Sining Agosto, ginsalakay sangmga pwersa sang 8th IB ang SityoBendum, Barangay Busdi sang pa-reho nga syudad.

Luwas diri, nakarekord man angmga grupo sang tawhanong kina-

matarung sang pito nga kasosang iligal nga pag-aresto sining

tuig. Tampok diri ang pagkadakupsang 88th IB sa duha ka menor-de-edad sa Sityo Sanggiapo, Ba-rangay Sinuda, Kitaotao sadtongPebrero 18.


200 pamilya, nagbakwit sa Caramoan

Masobra 200 pamilya halin sa Barangay Lidong, Cara-moan, Camarines Sur ang nagbakwit makaligad nga

paulanan sang bala kag bomba sang Philippine Air Force angila komunidad sadtong Agosto 13.

Para hatagan-rason ang pag-pang-atake, ginpagwa sang mgapasista nga may natabo ngaengkwentro sa tunga sang 83rd IBkag mga Pulang hangaway sa lugar,bagay nga ginpanginwala ni Ka Ma.Roja Banua, tagapamaba sang Na-tional Democratic Front-Bicol.

Ginreport man nga sadtongAgosto 14 nga naglab-ot sa 18 ma-ngunguma ang napalayas halin samga banwa sang Lopez, Macalelon,Catanauan kag Agdangan sa pru-binsya sang Quezon. Ang mga ma-ngunguma nagapanawagan singpagpataas sa presyo sang koprakag bilog nga niyog nga ila ginaba-ligya. Ginpatawag sila sa kamposang militar kag pwersahan nga“ginapasurender” bilang BHB.

Masobra 100 suldado namansang 26th IB ang nagkampo sa mgakabalayan, klinika kag galingansang mais sa komunidad sang mgaLumad sa Sityo Simowao, Diatagon,Lianga, Surigao del Sur sadtongAgosto 16. Ginapamatukan sangmga residente ang pagkampo ba-ngud sa kakugmat nga dala sangmga suldado. Perwisyo man angmga ini sa ila anihan. Nagreportman ang mga Lumad halin sa Tu-bod, Bolhoon, San Miguel nga gi-naokupar man sang militar ang ilamga komunidad halin pa Agosto 17.

Liwat ginsulodsang mga ele-mento sang 20thIB ang BarangayCapotoan sa ban-wa sang LasNavas, NorthernSamar sadtongAgosto 12. Ginse-parar sang mgasuldado ang mgaresidente kag ginpahug nga paga-patyon. Pito ka sibilyan ang iligalnga ginditine sang pila ka oras kagseparado nga gin-interogar kagginpahug. Tubtub sa subong na-kakampo gihapon ang mga suldadosa mga sibilyan nga imprastruktu-ra sa komunidad.

Pagdukot sa Samar. Gindukotsang mga elemento sang 43rd IB siNario Lagrimas, mangunguma halinsa E. Duran, Bobon, Northern Sa-mar, upod ang isa pa, sadtongAgosto 8. Makaligad ang pila kaoras, ginbuhian ang upod ni Lagri-mas. Tubtub sa subong, wala pa si-ya ginpatuhaw.

Pandarahas sa Mindanao.Ginpangita sang mga lalaki nga ar-mado sing mataas nga kalibrengriple si Pedro Arnado, pungsodnonnga upisyal sang Kilusang Magbu-bukid ng Pilipinas, sa iya balay saDavao City sadtong Agosto 20.

Gina Lopez, nagpanaw na

“ISA KA TUNAY nga abyan sang pumuluyong Pilipino” ang pagbilang sangPartido Komunista sang Pilipinas (PKP) kay Regina “Gina” Lopez. Ini ang pa-hayag sang PKP sa sulat nga pagpakig-unong sini sa iya pamilya kag mga ab-yan. Nagpanaw si Lopez sa edad nga 65 sadtong Agosto 19 sa balatian ngakanser.

Ginkadtuan naman sang duhanga nakasibilyan nga elemento sang1st SFB ang balay ni Francisco“Iko” Pagayaman, 63, sa BarangayCarmen, Cagayan de Oro City sad-tong Agosto 16. Si Pagayaman angtagapangulo sang Kadamay-NorthMindanao.

Iligal nga detensyon. Wala pagihapon ginahilway ang mag-asawanga istap sang NDFP negotiatingpanel nga sanday Alexander kagWinona Birondo bisan pa nga gin-basura na sadtong Hulyo 30 anghimu-himo nga kaso nga illegalpossession of firearms and explo-sives nga ginpasaka sa ila. Gin-a-resto sila sang pulisya nga wala singmandamyento sadtong Hulyo 23 saBarangay Maribio, San Franciscodel Monte, Quezon City kag ginditi-ner sa Camp Caringal. Pareho ngamay balatian nga diabetes ang mag-asawa.

Nangin sekretaryo si Lopezsang Department of Environmentand Natural Resources (DENR) ha-lin 2016 tubtub 2017. Sa malip-otnga panahon niya sa DENR, ginbu-hos niya ang tanan para pangapi-

nan ang kapalibutan kag pumuluyonga nagasalig sang pangabuhiandiri. Upod siya sa paghimakas batuksa operasyon sang mga dalagku ngakumpanya sa pagmina kag pagtrosonga nagadambong sa mga kabuki-

ran, nagahilo sa mga suba kag na-gasamad sang kadutaan. Hayaganniya nga gindumilian ang open-pitmining kag ginsuspinde ang lisensyapara mag-opereyt sang madamunga kumpanya.

Makaligad nga pahalinon si Lo-pez sa pwesto, gilayon nga ginpa-hanugutan ni Duterte ang nauntatnga operasyon sa pagmina kagpagtroso, kag gindula ang gahumsang mga mandu nga nagapangapinsa kapalibutan kag pumuluyo.


P113.7 M-balor sang mga libro, nakatambak sa DepEd

GINKUNDENAR SANG ACT Teachers Partylist ang Department of Educationpagkatapos madiskubrehan nga wala pa napanagtag sa mga estudyante angmasobra P113.7-milyon nga balor sang mga libro pang-eskwela. Ginpakama-laut man sang grupo ang maanomalya nga P254-milyon nga balor sang mgakontrata nga ginsulod sini sa pagbakal sang mga libro nga mga sayup angunod.

“Paliwat-liwat nga ginahambalan ang mga manunudlo nga magkinot kadamagpanawagan sila sing dugang nga sweldo, pero mismo ang ahensya saedukasyon ang nagapatuyang sang pondo,” siling ni Rep. France Castro sangACT. Ginreport sang mga manunudlo nga nagagasto sila halin sa ila mga bulsapara mahatagan sang kopya sing mga tulun-an ang ila mga estudyante.

Malaut pa, padayon nga ginabuhinan sang rehimeng Duterte ang pondopara sa mga libro kag iban pang gamit sa pagtudlo. Nagnubo halin P3.04 bil-yon sadtong 2017, pakadto P2.99 bilyon sadtong 2018 kag P1.84 bilyon su-bong nga tuig ang badyet para diri.

Piketlayn sa Pepmaco,

mapintas nga ginbungkagSA IKADUHA NGA KAHIGAYUNAN, mapintas nga ginbungkag sang mga pulisang piketlayn sang mga mamumugon sang Pepmaco sa Calamba, Laguna sad-tong Agosto 19, alas 11:30 sang aga. Napulo’g walo nga obreros ang arbit-raryo nga gin-aresto kag ginkulong lakip ang anum nga babaye.

Natabo ang dispersal samtang yara sa upisina sang National Conciliationand Mediation Board ang mga upisyal sang Pepmaco Workers’ Union agud ipa-milit sa negosasyon ang demanda nga regularisasyon para sa mga mamumugon.

Ang pag-aresto lapas sa Department of Justice Memorandum Circular 016nga nagasaad nga indi mahimo nga basta lang nga kasuhan ang mga mamumu-gon nga nga nagawelga.

Una nga natabo ang mentapintas nga dispersal sadtong Hunyo 28 kon saadiin 12 obreros ang napilasan. Ginlunsar sang mga mamumugon ang ila welgasadtong Hulyo 4 pa.

Ginhilway man sadtong Agosto 20 ang 18 obreros nga wala ni isa nga kasonga ginpasaka kontra sa ila. Sa pihak nga kalakasan sang Pepmaco, malig-ongihapon ang buot sang mga mamumugon nga liwat gintukod ang piketlayn. Na-kauntat sa trabaho ang mga mamumugon para ipamilit ang ila regularisasyonkag kaluwasan sa trabaho.

FFM sa Isabela

ISANG fact-finding mission (FFM) ang ginlunsar sadtong Agosto 8 tubtub 10sa San Mariano, Isabela makaligad mabalita ang paggrabe sang mga paglapassa tawhanong kinamatarung sa prubinsya. Ginpangunahan sang grupong Ka-rapatan ang FFM.

Natukiban sa imbestigasyon nga maabot na sa lima nga kumpanya sangmga suldado ang ginpakat sang 95th kag 86th IB sa 15 barangay sang SanMariano, kag apat sa Ilagan City. Sa tabon sang paglunsar sang mga “mgapangkauswagan,” ginapasingki sang militar ang mga operasyon kag paniktiksini sa lugar. Nakarekord diri sang mga kaso sang pagpangbastos, pagkamposa mga sibilyan nga imprastruktura, pataratas nga pagpamaril, iligal ngapagpang-aresto kag detensyon.

Pinakagrabe sa mga ini ang pag-istraping sang 95th IB sa balay sang isaka lider mangunguma sa Sityo Disiguit, Gangalan, San Mariano sadtong Hul-yo. Ara sa sulod sang balay ang iya asawa, duha ka anak kag duha ka tuig ngaapo sang matabo ang insidente.

3 patay, ginatos iligal nga

ginditine sang PNP sa Baseco

SA MANDU SANG meyor sangMaynila nga si Isko Moreno ngalimpyuhan ang Baseco Compoundnga pugad kuno sang droga, gin-salakay sing ginatos nga pulis anglugar sadtong Agosto 11.

Ang Baseco amo ang komuni-dad sang imol nga makit-an sakahabaan sang Manila Bay. Sad-tong Marso pa target nga pala-yason ang linibo nga residentediri agud ipatuman ang reklama-syon sang Manila Bay nga sakupang 200 ektaryas sang Baseco.

Gamit ang paltik nga kam-panya “kontra droga”, pwersahannga gintipon sang PNP sa higad-dagat ang 700-1,000 residentesang Baseco. Indi magnubo sa 21ang gin-aresto samtang tatlo angnapatay pagkatapos kuno nga“nagbato”.

Ini man ang ginhimo sa Anti-polo City sadtong kaaganhon sangAgosto 11. Gintipon sang mgapulis kag suldado sang 2nd ID ang80 indibidwal nga lakip kuno salistahan sang ila ginapanilagan.Ginpahapa sila, ginpatumtumansang pusil kag pilit nga nagpa-drug test. Ginhalughog man angkabalayan sang mga residente kagginkumpiska ang ila mga selponnga wala sang mandamyento.

Nag-ani sang pagpakamalautang sobrang pag-abuso sa gahumsang PNP kag AFP sa ila mga“kontra-droga” nga operasyon.Suno sa Karapatan, ang amo ngamga tikang nagalab-ot- lang sapagpadayon sang madugo nga“gera kontra-droga” sangrehimen kag wala pili ngapaglapas sang tawhanongkinamatarung.

Halin Hulyo 2016 tubtubMayo 2019, masobra 6,000 naang narekord nga ginpatay sangPNP samtang masobra 27,000 angmga kaso sang pagpatay ngaginapatihan kahimuan sang mgadeath squad sa paltik nga gerakontra-droga.


Adlaw sang Pagkasubo para sa Negros

GINLUNSAR sang Defend Negros #StopTheAttacks Network ang “PambansangAraw ng Pagluluksa at Protesta” sadtong Agosto 20 agud kundenahon ang lap-nagon nga pagpamatay kag iban pang pagpang-atake sa mga sibilyan sa Negros.

Ginpangunahan sini ang mgapaghulag sing ginatos nga indibwalsa nagkalainlain nga bahin sangpungsod lakip ang Metro Manila,Albay, Camarines Sur, CamarinesNorte, Sorsogon, Masbate, Laguna,Iloilo, Dumaguete, Cebu, Bacolodkag sa isla sang Negros. Naglunsarman sang kapareho nga mga protes-ta sa US, Australia kag Hongkongagud makig-isa sa panawagan ngauntaton na ang pagpamatay.

Nagalab-ot sa 226 mangungumaang ginpatay sang mga pwersa sangestado halin nga magpungko si Du-terte sa poder—90 sa ila sa isla sangNegros. Labing ulihi sa mga biktimaamo si Joshua Philip Partosa, 20,estudyante sang Grade 11 sa Bo-

locboloc High School nga ginpataysang apat nga kalalakihan sadtongAgosto 15.

Pasulod sadto si Partosa upodang duha pa niya nga utod saeskwelahan sa Purok 2, BarangayBolocboloc, Sibulan, Negros Orientalsang paulanan sila sang bala sangmga kriminal. Malapitan siya ngaginluthang sing tatlong beses kagginbuno sa liog. Suno sa mga pulis,imbwelto kuno si Partosa sa mga ka-so sang pagpangbuno sa Dumaguete,bagay nga mabaskog nga ginpangin-wala sang iya amay. Sa pareho ngaadlaw, ginpatay man si FernandoToreno, anay konsehal sang Bara-ngay Kumaliskis, Don Salvador Be-nedicto, Negros Occidental.

Dengvaxia, ginpaboran ni Duterte

MAKALIGAD MAGDEKLARA ang Department of Health (DOH) sadtong Agosto6 nga may epidemya nga dengue, gilayon nga ginduso ni Rodrigo Duterte angliwat nga pagpabakuna sang kabataan sang Dengvaxia. Sa pihak ini sangmaanomalya nga programa sa pagpabakuna nga ginapatihan nagpatay sa dimagnubo sa 26 Pilipino nga bata halin Abril 2016 tubtub Pebrero 2018.

Bagong pasilidad para

sa militar sang US

GINPAHUGOT SANG US angkontrol sini sa militar kag pulissang Pilipinas makaligad nga ka-sugtan ang pagtukod sa pungsodsang pasilidad para sa “gerakontra-terorismo”

Sining Agosto 15, ginpirmahannanday US Embassy Deputy Chiefof Mission John Law kag PhilippineNational Police (PNP) DirectorGeneral Oscar Albayalde ang ka-sugtanan para sa pagtukod sangsentro sa paghanas sa sulod sangPhilippine National Police Aca-demy sa Silang, Cavite. Naghatagang US sing P520 milyon para sakonstruksyon kag operasyon sini.

Nagaserbi nga dugang ngabase para sa militar sang US angnasambit nga pasilidad.

Dugang pa ini sa ila base saMarawi City kag iban pang kamposang Armed Forces of the Philip-pines (AFP) sandig sa nakasugta-nan sa idalum sang EnchancedDefense Cooperation Agreement.

Nagaayon man ang pagtukodsang pasilidad nga ini sa disenyosang US nga direktang uyatan kagkontrolon ang mga operasyon“kontra- terorismo” sa Pilipinas kagmga pungsod sa Southeast Asia.Indi lang mga tinawo sang PNP kagAFP ang pagahanason sa sulod sangnasambit nga pasilidad. Pagadalhonman diri sang US sa pungsod angmga papet kag kaalyado nga hukbosa Southeast Asia agud ipaidalumsa indoktrinasyon kag paghanas sapagkilala kag pagbato sa ginabilangsini nga “terorista”. Magahulag angmga hukbo nga ini bilang mga tina-wo sang militar sang US.

Ginpromisa na ni Albayalde ngauna niya nga ipaidalum sa paghanasang lima nga bag-ong tukod ngabatalyon sang PNP Special ActionForce (SAF). Madumduman ngasadtong 2014, ang militar sang USman ang likom nga naghanas saduha ka kumpanya sang SAF saZamboanga City nga ginpa-opera-syon sa Mamasapano, Maguindanaokon sa diin 44 pulis ang napatay.

Ginpamatukan sang mga duktorkag grupo sang mamumugon medi-kal ang panibag-o nga duso sangpagbakuna. Siling nila, dapat una-hon ang pamugong nga mga tikangsa paglapta sang dengue. Indi ma-tapna sang pagbakuna ang subongnga epidemya bangud pila ka tuigpa antes ini magkaepekto.

Dugang pa nila, mangin epekti-bo lang ang kampanya kontra-de-ngue kon hatagan prayoridad sangmga lokal nga gubyerno ang pagpa-tuman sang ginpresentar nga mgatikang. Malahalon man ang badyetpara sa serbisyo sa ikaayong lawaspareho sang sweldo sang mga ma-mumugon medikal sa lebel-bara-ngay kag mga duktor sa komunidadnga nagalab-ot sa mga malayo kagimol nga komunidad.

Sining ikaduha nga semanasang Agosto, naglista ang Pilipinas

bilang may pinakamadamu nga kasosang dengue sa Southeast Asia.May 620 pasyente na ang namataysa balatian, nga mahimo tani na-punggan bangud Enero pa langginreport na ang pagdamu sangmga nagbalatian. Tuman nga ulihina sang mag-anunsyo ang DOHsang mga tikang sa pagtapna sini.

Una nga ginpamatukan sangmga mamumugon medikal kag duk-tor ang pagpabakuna sang Deng-vaxia sa halintang pa lang sangpagtuon. Wala pa sang napanabatsa anomnalya nga ini. Masobra870,000 kabataan ang gin-ekspe-rimentuhan sang kumpanya ngaSanofi Pasteur, nga may kriminalnga rekord sang pagpanuhol sa mgaduktor kag gubyerno, kag paglapassa mga makatawo nga sukatan paramapalusot ang ila ginapauswag ngamga bulong.


Mga protesta sa Hongkongbatuk sa ekstradisyon

Padayon nga nagalunsar sang higante nga mga demonstrasyon ang minil-yon nga pumuluyo sang Hongkong para ipakita ang ila pagbato sa gina-

ratsada nga pag-amyenda sang administrasyong Lam sa layi nga ekstradi-syon. Katuyuan sang hagna nga pahanugutan ang pagpasa sang mga indibid-wal nga may kaso sa China agud didto ibista. Nag-umpisa ang mga daku ngaprotesta sadtong Hunyo.

Para sa mga residente sangHongkong, ginalapakan sang hagnanga ini ang awtonomiya sang lugarnga ginabilang nga “espesyal ngarehiyon administratibo”. Ginapami-lit nila ang pagrespeto sa nagalun-tad nga “one country, two systems”(isa ka pungsod, two ka sistema)nga naghatag sa Hongkong sangawtonomiya kag separado nga sis-temang ligal sa China.

Nagrurok ang mga paghulagsadtong Agosto 11 kon sa diin ma-sobra duha ka milyon ang nagpro-testa. Nagsugod ang protesta ngamatawhay sa pihak sang pagpang-i-pit sang pulisya. Liwat nga nagrurokang mga paghulag sadtong Agosto

18, kon sa diin naglab-ot sa 1.7milyong residente ang nagbuhos samga karsada.

Yara sa ika-11 semana na angmga protesta. Sa panahon nga ini,madamuan ang gin-aresto ang mgaralyista kag ginalighot pati ang mgapilason na nagpabulong sa mga os-pital. Ginpasakaan sila sang mgakaso kriminal, kag agud pahabaonang ila pagkabilanggo ginbansagannga “kinagamu” ang ila paghulag.

Akig katama ang mga residentesang Hongkong sa pagpakatig-asang administrasyon kag ang pag-balibad sini nga makigdayalogo omakigkompromiso. Walay sapayangindeklarar nga “patay na” ang

Sunog sa kagulangan sang Amazon,

nakaalarmaMASOBRA DUHA KA SEMANA na ang wala untat nga sunog sa kagulangansang Amazon sa Brazil sining Agosto. Sa tuig nga ini, naglab-ot na sa 72,843ang ginreport nga numero sang sunog sa kagulangan sang pungsod. Katungasini sa Amazon. Ang numero sang sunog nagdamu sang 84% kumparar sanagligad nga tuig base sa mga report sang National Institute for Space Rese-arch sang Brazil.

hagna, wala sing ginahimo si Lampara dalayon na ini nga iatras.

Suno sa International League ofPeoples’ Struggle (ILPS), ang ka-hublagan batuk sa ekstradisyondemokratiko kag ginapasakupansang malapad nga alyansa sangmga organisasyon nga nagkalain-lain nga lebel sang pangpulitika ngakamuklatan kag kahandaan.

Nakasentro ang mga protestasa pagpamatuk sa ekstradisyon kagkalakasan sang pulis sa mga rali-yista. Pero ginaigo man diri ang pilanga mga basehan nga isyu ngaginaatubang sang pumuluyo parehosang kawad-on sang disente ngatrabaho kag puluy-an, manubo ngasweldo, mahaba nga oras sangpagtrabaho, mataas nga presyosang balaklon kag iban pa.

Ginbuyok sang ILPS ang mgaresidente sang Hongkong nga mag-pursiger sa ila pagbato samtang ma-ngin mapagbantay sa dumuluon ngagahum pareho sang US nga nakisakaysa isyu para dabukan ang pagsepararsang Hongkong sa China.

Ang kagulangan sang Amazonmay kalaparon nga 550 milyong ek-taryas (20 beses nga mas daku sakadutaan sang Pilipinas). Ini ang pi-nakamalapad nga kagulangan sa bi-log nga kalibutan kag nagasakup sasiyam nga pungsod. Pinakadaku ngabahin sini ara sa pungsod Brazil.Puluy-an ini sang 10% sang mga ta-num kag hayop sa kalibutan. Gina-tantya nga nagasuplay ini sang 20%sang oxygen nga ginagamit sangmga tawo sa bilog nga kalibutan.Bangud diri, nakabulig ang Amazonsa pagmentinar sang madasig ngapagpanubo sang temperatura sangplaneta. Dugang diri, nagaserbi nga

puluy-an ang Amazon sang 400 tri-bu.

Luwas sa mga sunog, padasignga padasig ang pagkasamad sangAmazon bangud sa mga pagsulodsang mga proyekto sa mina, dam,karsada kag iban pa.

Makapila ka beses na nga gina-ganyat sang presidente nga si JairBolsonaro ang mga manugtroso,rantsero kag mga mangunguma ngamagpalapad kag kontrolon angAmazon. Amo man, ginbuhinan niyasang $23 milyon ang badyet sangBrazil sa pagprotektar sa kapalibu-tan. Nagnubo man sang 70% angoperasyon inspeksyon sa Amazon.

Ginkuha man niya sa mga tumandokang pag-atipan sang Amazon sagahum sang isa ka mandu ehekuti-bo.

Ginpangunahan man sang iyaanak nga si Flavio, nga isa ka sena-dor sa Brazil, ang reporma sa layi sakagulangan nga nagakuha sa obli-gasyon sa mga mangunguma saAmazon nga ipabilin ang kagulangansa 50-80% sang ila pagpanag-iyasang duta.

Pinakadaku nga rason sa pag-kasamad ang ekspansyon sang mgaproyektong imprastruktura parehosang mga dalan kag mga plantanghydroelectric. Isa sa labing gin-igosini ang lugar nga Para nga ginatu-kuran sang dalan nga BR163 nganagasugpon sa Amazon kag damsang Belo Monte. Sadtong 2017,may plano ang Brazil nga magtukodsang masobra 40 dam nga hydroe-lectric antes matapos ang 2020. Sakabilugan, ang Amazon nakalbo nasang 15% bangud diri.

2$ '$&$- +, % '*., fileFMO sa ng A P Bukid o 6 Mga opensiba batuk sa FMO sa Bukidnon 8 Paglapak sa...

Documents

Transcript of 2$ '$&$- +, % '*., fileFMO sa ng A P Bukid o 6 Mga opensiba batuk sa FMO sa Bukidnon 8 Paglapak sa...