2 3 11 40 41 46บทสร ปผ บร หาร การจ ดระเบ...

ก

สารบญ หนา สารบญ ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ง สารบญแผนท จ หลกการและเหตผล 1 วตถประสงค 2 การตรวจเอกสาร 2 อปกรณและวธด าเนนการ 3 ผลการด าเนนการ 11 สรปผลการด าเนนการ 40 ขอเสนอแนะ 41 ประโยชนทไดรบ 46 เอกสารอางอง 46

ข

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการกระจายพนทการเผา 9 2 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการพจารณาความเขมของจด

เผาตอหนวยพนท 9

3 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการกระจายพนทการเผา 10 4 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท 10 5 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการผสมระหวางการกระจายพนทการเผา และ

วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท 10

6 ภาพรวมของจ านวนต าบลทก าหนดระยะเวลาการเผาในชวงตางๆ ของพนทจงหวดเชยงราย ในพนทปลกขาว ขาวโพด และออย

18

7 การจดระเบยบการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน ภายในจงหวดเชยงราย

19

8 มาตรการแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาวสดภาคเกษตร 41

ค

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ และ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต 4 2 ชวงระยะในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร 7 3 การจดชวงเวลาในการเผา โดยใชปจจยตางๆ 8

ง

สารบญแผนท

แผนท หนา 1 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 พฤศจกายน 11 2 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-30 พฤศจกายน 11 3 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 ธนวาคม 12 4 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-31 ธนวาคม 12 5 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 มกราคม 13 6 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-31 มกราคม 13 7 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-14 กมภาพนธ 14 8 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 15-28 กมภาพนธ 14 9 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 มนาคม 15 10 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-31 มนาคม 15 11 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-30 เมษายน 16 12 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน 17

บทสรปผบรหาร

การจดระเบยบการเผาโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดรบมอบหมายจากรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (พลเอกดาวพงษ รตนสวรรณ) เมอวนท 10 เมษายน 2558 ณ หองประชมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอหาแนวทางปองกนและแกไขปญหาหมอกควนในภาคเหนอ โดยไดรบความรวมมอทงภาครฐและเอกชนจากหลายหนวยงาน ปญหาจากการเผาตงแตเดอนพฤศจกายน 2557 ถงเดอนเมษายน 2558 ท าใหเกดควนทเกนคามาตรฐานและประชาชนไดรบผลกระทบเปนวงกวาง สาเหตเพราะขาดความรวมมอจากทกภาคสวน ท าใหปญหาดงกลาวยงไมไดรบการแกไข ประกอบกบขอมลพนทการเผาไหมของแตละหนวยงานยงไมสอดคลองกน ซงจากขอมลของส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (GISTDA) พบวาป 2558 มการเผาไหมในพนทปาและพนทเกษตร 17-18 ลานไร ขณะทกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช รายงานวา มการเผาไหมพนทปาเพยง 26,016 ไร และ ขอมลการเผาไหมของกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย พบมการเผาไหมพนทเกษตรเพยง 2,545 ไร เมอรวมพนทเผาไหมของทงสองหนวยงานมเพยง 28,561 ไร เทานน ขอมลดงกลาวทมความแตกตางอยางสนเชง ท าใหประชาชนเกดความสบสนในการรบขอมลขาวสาร กระทรวงเกษตรและสหกรณจงมอบใหกรมพฒนาทดนจดระเบยบการเผาโดยใชขอมลดาวเทยม Aqua และ Terra ดวยระบบ MODIS ท าการประเมนการเผาไหมในพนทปาและพนทเกษตร 17 จงหวดภาคเหนอ เพอเผยแพรขอมลอยางถกตองและลดปญหาหมอกควนทเปนวกฤตของประเทศในชวงแลงตลอดมา แมวากระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดมงเนนการแกไขปญหาใน 10 จงหวดภาคเหนอ เนองจากไดรบผลกระทบจากวกฤตการณหมอกควนมากทสด จากพนททงหมด 70.8 ลานไร เปนพนทปาไม 51.7 ลานไร พนทเกษตร 18.1 ลานไร และอนๆ 1 ลานไร มการเผาทงหมด 5,174 จด พบวาเผาในพนทปาไม 4,111 จด (79 เปอรเซนต) และเผาในพนทเกษตร 1,063 จด (21 เปอรเซนต) ในท านองเดยวกนหากมองเปนรายจงหวด จงหวดเชยงราย มพนททงหมด 7.23 ลานไร เปนพนทปาไม 3.53 ลานไร พนทเกษตร 3.51 ลานไร และอนๆ 0.19 ลานไร จากการส ารวจภาพถายดาวเทยมตงแตเดอนพฤศจกายน 2557 ถงเมษายน 2558 เปนเวลา 6 เดอน มการเผาทงหมด 477 จด พบการเผาในพนทปาไม 228 จด และการเผาในพนทเกษตร 249 จด

ดงนนกรมพฒนาทดนจงเสนอมาตรการตางๆ 11 มาตรการ และรปแบบการจดระเบยบการเผา เพอใหครอบคลมพนททประชาชนไดรบผลกระทบ ในพนทจงหวดเชยงราย เพอปองกน และแกไขปญหาหมอกควน โดยจดระเบยบการเผาเปนรายต าบล ก าหนดใหมการเผา 213 ครง ในพนทปลกขาว ขาวโพดและออย ครอบคลม 122 ต าบล อยางไรกตาม การจดระเบยบการเผานจ าเปนตองเฝาตดตามอยางใกลชด เนองจากเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมการเผาของเกษตรกร ซงตองสรางความเขาใจและตระหนกถงผลกระทบจากการเผาใหแกเกษตรกร ดงนนการก าหนดเวลาการเผาจ าเปนตองไดรบความรวมมอจากเกษตรกรและหนวยงานทงภาครฐและเอกชนชวยเกอกลกนเพอปรบแกใหสถานการณหมอกควนทเลาความรนแรงอยางเปนรปธรรม ประกอบกบการส ารวจพนทเผาไหมจรง (Ground truth survey) เพอบงชใหเหนถงขอเทจจรงและประเมนขอมลรวมกน สการด าเนนการปองกน แกไข และบรรเทาความเดอดรอนใหเปนไปในทศทางเดยวกนพรอมกบเผยแพรขอมลอยางถกตองแกประชาชน

1

1

การจดระเบยบการเผาพนทเกษตร จงหวดเชยงราย

หลกการและเหตผล

พนทบรเวณจงหวดเชยงราย ตองเผชญกบสถานการณวกฤตหมอกควนในชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายนของทกป ในแตละปมปรมาณฝนละอองสงเกนเกณฑมาตรฐานอยในระดบทสงผลกระทบตอสขภาพ และยงสงผลใหทศนวสยการขนสงทางอากาศลดลง สาเหตของปญหาเกดจาก 1) ลกษณะภมประเทศของภาคเหนอเปนแองกระทะลอมรอบดวยภเขาสง และสภาพอตนยมวทยาทในชวงหนาแลงอากาศแหง ความกดอากาศสง ท าใหอากาศปด หมอกควนไมฟงกระจาย 2) กจกรรมในพนท เชน การเผาปา การเผาในพนทท าการเกษตรโดยเฉพาะพนทปลกขาว ขาวโพดเลยงสตว และออย การเผาเศษวสดในภาคการเกษตรเพอเตรยมเพาะปลกทงในและนอกพนทปา และ 3) หมอกควนขามแดน จากการเผาในประเทศเพอนบานถกพดพาโดยลมและสงผลกระทบตอประเทศไทย ซงจากภาพถายดาวเทยมพบจดความรอนและหมอกควนหนาแนนในอนภมภาคแมน าโขง

ป 2558 พบสถานการณวกฤตหมอกควนทมผลกระทบรนแรงในพนทภาคเหนอตงแตปลายเดอนกมภาพนธ จงหวดล าปางเปนจงหวดแรกทพบฝนละอองเกนมาตรฐานสงสด 381 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรซงอยในระดบทมผลกระทบตอสขภาพของประชาชน และจากการตรวจพบจดความรอนตามประเภทการใชประโยชนทดนในป 2556 ของภาคเหนอ 17 จงหวด ซงใชดาวเทยม Terra และ Aqua โดยระบบ MODIS ระหวางเดอนพฤศจกายน 2557-เมษายน 2558 ของกรมพฒนาทดน พบจดความรอนในพนทปาไมและพนทเกษตรทงหมดจ านวน 7,803 จด แตไดท าการมงเนนไปท 10 จงหวดภาคเหนอ เพราะมสถานการณทางดานหมอกควนทเปนอนตรายตอสขภาพของประชาชนเปนอยางมาก ซงจากการตรวจพบจดความรอน พบวามจดความรอนทงหมดจ านวน 5,174 จด โดยรอยละ 79 เปนจดความรอนทเกดในพนทปาไม และรอย 21 เปนจดความรอนทเกดในพนทเกษตรกรรม นอกจากน จากการศกษาเพมเตมโดยกรมพฒนาทดนพบวา ในรอยละ 21 ของจดความรอนทเกดในพนทเกษตรกรรม โดยรอยละ 62.3 เปนจดความรอนทเกดจากการท าเกษตรในพนทราบ และรอยละ 37.7 เปนจดความรอนทเกดจากเกษตรกรท าการบกรกพนทปาเพอเขาไปท าการเกษตร

จากสถานการณวกฤตหมอกควนภาคเหนอดงกลาวทงภาครฐและภาคเอกชน ไดตระหนกถงการมสวนรวมในการแกไขปญหาเพอไมใหเกดผลกระทบตอภาคประชาชน จงมมตทประชมการหาแนวทางปองกนและแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาเศษวสดภาคเกษตร เมอวนท 10 เมษายน 2558 ใหกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนหนวยงานหลก โดยกรมพฒนาทดนรบผดชอบการจดท าปฏทนการเผาเพอเปนมาตรการรองรบส าหรบพนททจ าเปนตองมการเผา เพอจดระเบยบการเผาพนทภาคเกษตรและปาไม 17 จงหวดภาคเหนอของประเทศไทย โดยใชโปรแกรม Thai CO2 Hot Spot (Fire Alert) ซงสามารถค านวณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ผานเทคโนโลยดาวเทยมแลวน ามาประมวลผลผานโปรแกรม Thai CO2 Hot Spot (Fire Alert) ซงมชดขอมลการใชทดนปจจบนของกรมพฒนาทดนโดยมความละเอยดตงแตระดบจงหวด อ าเภอ และต าบล ท าใหทราบพนททเกดไฟไหมทแทจรงของประเทศไทยอกทงยงสามารถระบพนทเฝาระวงการเกดจดไฟไหมในพนทเกษตรกรรมและหรอพนทปาไมเพอเปนขอมลในการจดปฏทนการเผาในพนทเพอคาดหวงใหสถานการณในป 2559 ลดความรนแรงลงหรอเกดผลกระทบนอยทสด โดยใหหนวยงานของภาครฐรวมกบเอกชนชวยกนคดชวยกนตดสนใจ และมสวนรวมตอการแกปญหาใหทเลาลง

2

2

วตถประสงค 1. เพอตดตามการเกดจดความรอน ประมวลผล ตรวจสอบภาคสนามและรายงานใหหนวยงานท

เกยวของทราบ 2. เพอควบคมการจดระเบยบการเผาและจดท ามาตรการเฝาระวงการไหมไฟในพนทเกษตรโดยภาค

ประชาชนมสวนรวม 3. เพอแกปญหาหมอกควนบรเวณจงหวดเชยงราย โดยหนวยงานรฐรวมกบภาคประชาชนในพนท

เฝาระวงและแจงเตอนไปทกรมควบคมมลพษและหนวยงานราชการทเกยวของ

การตรวจเอกสาร ปญหาททวความรนแรงขนทกปจนยกระดบขนเปนปญหาของชาตคงหนไมพนเรองของไฟปาทาง

ภาคเหนอ ครอบคลมพนทจงหวดเชยงราย จากพฤตกรรมของการขยายพนทเพาะปลก ทงขาว ขาวโพด และการปลกออย ในพนทภาคเหนอท าใหปญหาตางๆ ไมเคยทเลาเบาบางลงแตอยางใด กลบยงซ าเตมความรนแรงเปนปญหาทางเดนหายใจกบประชาชนในภาคเหนอเพมมากขนจากรายงาน ปรมาณหมอกควน ในป 2558 ทผานมา (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2558) ปญหาหมอกควน ในพนทภาคเหนอของประเทศเปนปญหาทมความส าคญทเกดขนเปนประจ าในชวงฤดแลงของทกป และมแนวโนมทวความรนแรงมากขนเรอยๆ สงผลกระทบตอการด ารงชวตของประชาชนในวงกวางอยางรนแรง ทงในดาน สขภาพ เศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ความพยายามทผานมาในการแกไขปญหาเกดขน ในหลายภาคสวน ทงภาครฐ องคการ ปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน รวมทงความรวมมอรวมใจจากภาคสงคมและชมชน หากแตสถานการณหมอกควน ยงคงเกดขนอยางตอเนอง แสดงใหเหนถงความจ าเปนทจะตองระดมสรรพก าลง ในทกๆ ดาน เพอสรางความตระหนกรและความรวมมอของทกภาคสวน ในการแกไขปญหาอยางจรงจงและตอเนองมากกวาทเปนอย โดย เฉพาะอยางยงจ าเปนตองด าเนนงานอยางบรณาการ บนพนฐานขอมลองคความรทถกตองแจมชด เพอน าไปสการประยกตใชเทคโนโลยทถกตอง การก าหนดนโยบายและกฎระเบยบทเหมาะสมเปนธรรม และปฏบตไดสามารถแกไขสาเหตทแทจรงของปญหาดวยกระบวนการทถกตองและยงยน ดงนนหนวยงานของรฐและสถาบนการศกษาทตงอย

ในพนทภาคเหนอตอนบนจงมภาระหนาททจะสนบสนนองคความรทจ าเปนเชอมประสานกบภาคสวนทเกยวของในการด าเนนการแกไขปญหาบนพนฐานทถกตองและเปนรปธรรม ตงคณะท างานรวมวจยเพอการแกไขปญหาหมอกควนขน โดยมวตถประสงคหลกในการรวบรวมองคความรตางๆ จากคณาจารยนกวจย ในสวนทเกยวของเชอมโยงกบการแกไขปญหาหมอกควน เพอสามารถจดสรางโครงขายขององคความรทครอบคลมมตตางๆ ทงดาน สขภาพ สงคม ชมชน เศรษฐศาสตร เทคโนโลย และสงแวดลอม น าไปสการเสนอแนะแผนงานทเหมาะสมกบบรบทของพนทและสภาพปญหา เพอสามารถแกไขปญหาหมอกควนในองครวมไปพรอมกนทงระบบจากการประชมระดมสมองครงส าคญ ผลสรปจากการประชมเหนพองกบการจดท าแผนผงกรอบแนวคดในภาพรวม เพอเปนแนวทางในการบรหารจดการองคความรจาก งานวจยและโครงการตางๆ ใหสามารถเชอมตอเตมเตมซงกนและกน และใหสามารถขบเคลอนสการแกไขปญหาทเหมาะสมและถกตอง

การเกดขนของไฟปาท าใหประชาชนไดรบผลกระทบอยางมากในหลายภมภาคทวโลก โดยเฉพาะไฟทมาจากภาคปาไมเปนตนเหตหลก ซงเปนผลทางดานลบ ตอสขภาพของประชาชนเปนส าคญ (Viegas, 2002), และ (Schwelaet al., 1999; Heil and Goldammer, 2001; Kunii et al., 2002; Sastry, 2002), โดยเฉพาะอยางมผลตอเศรษฐกจของประเทศ regional economies (Glover andJessop, 1999), และยง

3

3

สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอน (Crutzen and Goldammer, 1993; Kasischke andStocks, 2000).

การลดการเผาและการเฝาตดตามอาจจะเปนสงส าคญทจะท าใหเกดความปลอดภยทงในชวตและทรพยสน โดยการใชเทคโนโลยทางดานภาพถายดาวเทยม ทใหความละเอยดสงตดตามจดความรอนซงจะสามารถควบคม และปองกน และวางแผนใหเกดความปลอดภยมากยงขนตอปญหาการเกดการเผาในอนาคตโดยสามารถลดปญหาไมใหเพมความรนแรงในการเกดไฟปา และยงเปนสงส าคญตอระบบเตอนภยไมเพยงแคส าคญระดบชาตแตจะควบคมและปองกนปญหาการเกดไฟไหมขามแดนในระดบประเทศ เพราะการเกดไฟปาและหมอกควนขามแดนมผลกระทบเปนวงกวาง ซงหากมระบบเตอนภยจะท าใหเกดประโยชนทงในพนทเอง และ การใชระบบระบบเตอนภยในดานการเกดจดความรอนหรอไฟ (Fire danger rating systems :FDRS) โดยใชภาพดาวเทยมแบบตอเนองในทกๆวนทดาวเทยมโคจรรอบโลก โดยแตละวนทก 4 -6 ชมตอวนจะมการโคจรมาอกครงท าใหเกบภาพไดเกอบตลอดเวลา ซงเปนดาวเทยมทใชศกษาการเปลยนแปลงสภาพอากาศ ระบบการท านายการเกดจดความรอนโยระบบ FDRS จะกอใหเกดประโยชนทจะควบคมไฟปาและในพนทการเกษตรไดเปนอยางด โดยมผใชระบบดงกลาวในหลากหลายประเทศ ตงแตส านกงานขนาดเลกในพนทเองและยงมถงหนวยงานระดบชาตทตดตามการเกดไฟปาหรอจดความรอนโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร ในการตดตาม (Lee et al., 2002) ซงใหบรการผานเครอขายอนเตอรเนต เพอเตอนภยลวงหนา D. X. Viegas (Ed.), 2006ความส าคญในการน าขอมลดาวเทยมระบบ MODIS ซงเปนเครองมอถายภาพทไดรบการตดตงบนดาวเทยม TERRA และ AQUA พฒนาโดยองคการบรหารการบนและอวกาศแหงชาตสหรฐอเมรกา(National Aeronautic and Space Administration: NASA) จะมแถบการถายภาพครอบคลมพนทประเทศไทยและสามารถถายภาพไดวนละ 4 ชวงเวลาไดแกดาวเทยม TERRA (เวลา 01.00-02.00และ10.00-11.00 น.) ดาวเทยม AQUA (เวลา 13.00-14.00 และ22.00-23.00 น.) โดยใชขอมลในชวงคลนอนฟราเรดกลาง (MIR band) แบนด 21 22 และชวงคลนความ-รอน (Thermal band) แบนด 31 เพอประมวลผลต าแหนงจดความรอนโดยใชโมเดล MOD14 รวมกบขอมลอางองพกดต าแหนงใน MOD 03 และไดมการจ าแนกแหลงทเกดจดความรอนในพนทตางๆ ตามลกษณะการใชทดนไว

อปกรณและวธการด าเนนการ

1. การพจารณาก าหนดชวงเวลาในการเผาเศษวสดทางการเกษตร วตถประสงคในการก าหนดชวงเวลาในการเผาเศษวสดทางการเกษตรเปนการพจารณาเพอลดผลกระทบจากหมอกควนไฟทเกดขนจากการเผาเศษวสดทางการเกษตร เพอเตรยมพนทส าหรบการเพาะปลกในชวงฤดฝนบรเวณจงหวดเชยงราย โดยศกษาในพนทการใชประโยชนทดน 3 ประเภท คอ ขาว ขาวโพด และออย ซงปจจยทใชในการพจารณาดงน

1.1 การใชประโยชนทดน ( ขาว ,ขาวโพด ,ออย) ด าเนนการพจารณาศกษาการจดชวงเวลาการเผา ในพนทพชเศรษฐกจหลก 3 ชนด คอ ขาว ขาวโพด และออย ซง มเศษวสดทางการเกษตร และมการเผาจ านวนมาก สงผลใหเกดหมอกควน และผลกระทบในพนทจงหวดเชยงราย โดยมพนทปลกขาว 1,432,323 ไร ขาวโพด 762,045 ไร และออย 574 ไร

4

4

1.2 พนทแนวกนชน จากเขตเมอง 2 กโลเมตร เปนเขตหามด าเนนการเผา พนทแนวกนชน (Buffer Zone) หมายถง พนททอยระหวางพนทใดๆ ตงแตสองพนทหรอมากกวา เพอชวยลดผลกระทบซงกนและกนทอาจเกดขนจากกจกรรมในพนทดงกลาว ซงสวนใหญแลว พนทแนวกนชน จะถกน ามาใชกบการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ซงพนทแนวกนชนมความส าคญตอการลดผลกระทบจากหมอกและควนไฟ มดวยกนหลายประการ ไดแก

จ ากดขอบเขตและการขยายตวของหมอกและควนไฟ ไมใหสงผลกระทบตอชมชนใน พนทเขตเมองได

ชวยปรบปรงคณภาพอากาศในบรรยากาศ ลดปญหาความขดแยงระหวางพนทเกษตรและชมชน ปองกนความเสยหายจากการเผาวสดการเกษตร ตอพนทเขตเมอง

1.3 พนทแนวกนชน จากถนนสายหลก 1 กโลเมตร เปนเขตหามด าเนนการเผา เพอชวยลดผลกระทบจ ากดขอบเขตและการขยายตวของหมอกและควนไฟ ไมใหสงผล

กระทบตอเสนทางคมนาคมถนนสายหลก

1.4 ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ (พ.ย.–ก.พ.) ลมทพดผานประเทศไทยในชวงฤดหนาวประมาณเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธ เกดขนเนองจากสภาพพนผวโลกทประกอบไปดวยพนดนและพนน าทในชวงเดอนดงกลาวเปนชวงทดวงอาทตยสองแสงตรงกบพนมหาสมทร ท าใหอากาศเหนอพนน ามอณหภมสง อากาศจงลอยตวสงขน ขณะทอากาศเยนกวาบรเวณทวปเคลอนทออกไปแทนทอากาศรอนในมหาสมทรทลอยตวขน จงท าใหเกดกระแสลมพดผานจากภาคพนทวปสมหาสมทร เกดเปนลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ หรอลมหนาวทพดพาความหนาวเยนผานพนทวปสมหาสมทร ในชวงเดอนพฤศจกายน–กมภาพนธ อากาศแหงบรเวณตอนกลางของทวปมอณหภมต ากวาอากาศชนเหนอมหาสมทรอนเดย กระแสลมพดจากหยอมความกดอากาศสงในเขตไซบเรย ในลกษณะตามเขมนาฬกา (แอนตไซโคลน) มายงหยอมอากาศต าในมหาสมทรอนเดย ท าใหเกด “ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ” พดผานประเทศไทย ท าใหอากาศหนาวเยน และแหงแลง ทองฟาใส ภาพท 1 ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ และ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต

5

5

1.5 ชวงระยะเวลาในการเผาของแตละพช 1.5.1 ขาว (ม.ค.–เม.ย.)

ภาคเหนอท าการปลกขาวนาสวนในทราบระหวางภเขากนเปนสวนใหญ และท าการปลกขาวไรในทดอน และทสงบนภเขา เพราะไมมน าขงในพนทปลก สวนมากชนดของขาวทปลกเปนทงขาวเหนยว และ ขาวเจา และในบางทองทมการปลกขาวนาปรงดวย ภาคเหนอมความอดมสมบรณของดนนา ดกวาภาคอนๆ ขาวนาปท าการเกบเกยวในระหวางเดอนพฤศจกายน และธนวาคมชวงระยะเวลาทเกษตรกรนยมเผาฟางขาวจะเรมหลงจากการเกบเกยวขาวประมาณปลายเดอนมกราคมเปนตนไปและการไถพรวนดนจะท าในเดอนเมษายน

1.5.2 ขาวโพด (ก.พ.–ม.ค.) แหลงปลกขาวโพดทส าคญอยในภาคเหนอ ซงมพนทปลกถงกวาครงของทงประเทศ สวนทเหลอกระจายปลกในทกภาคของประเทศ ขาวโพดเปนพชทสามารถปลกไดตลอดป ถาไมมปญหาเรองน า แตโดยทวไปเกษตรกรไทยปลกขาวโพด โดยอาศยน าฝนเปนหลก ดงนนฤดปลกโดยทวไปในประเทศไทย ม 2 ฤดคอ ปลกตนฤดฝน และปลายฤดฝน ขนอยกบการตกและการกระจายของฝนในทองถน เกษตรกรนยมปลกขาวโพดตนฤดฝน เรมประมาณเดอนเมษายน-พฤษภาคม เนองจากไดผลผลตสงกวา ไมมโรคราน าคางระบาดท าความเสยหาย รวมทงปญหาวชพชรบกวนนอยกวาปลกปลายฤดฝน แตจะมปญหาจากสารพษ อะฟลาทอกซน ซงจะมการเผาเศษวสดในชวงเดอนกมภาพนธ–มนาคม เพอเตรยมพนทเพาะปลก

1.5.3 ออย (ธ.ค.–เม.ย.) การปลกออยใหไดผลผลตและคณภาพสงนน ออยจะตองอยในไรไมนอยกวา 12 เดอน

ฉะนนการจะเลอกปลกเวลาใดเหมาะสมตองค านงถง ฝน ชนดของดน แหลงน า อปกรณใหน า จ านวนพนทปลกออย ซงชวงส าคญทกอใหเกดการเผาเศษวสดทางการเกษตรคอชวงระยะเวลาเกบเกยว และเตรยมพนทปลก ซงมระยะเวลาในการด าเนนการดงน

การปลกออยขามแลงหรอปลกออยหลงฝน ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ.

ปลก แลง ฤดฝน เกบเกยว

การปลกออยน าราด ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.

รอตอปลกใหม แลง ฤดฝน เกบเกยว

การปลกออยตนฝน ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.

รอตอ เตรยมดน ปลก ฤดฝน ชวงรบน าฝน แลง เกบเกยว

1.6 ชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบสงสด หมอกควนในภาคเหนอของประเทศไทย เปนปญหามลพษทเกดขนเปนประจ าทกป เรมตงแตเดอนพฤศจกายนและมปรมาณสงสดในเดอนมนาคม ชวงเดอนมนาคมคาบเกยวถงราวกลางเดอน

6

6

เมษายนของทกป ภาคเหนอตอนบนหลายจงหวดตองเผชญกบสภาพอากาศทเลวรายจากหมอกควน ซงสถานการณในวนนกยงคงอยในภาวะวกฤต

สาเหตทเกดหมอกควนพษ พบวา การเผาปาเปนเพยงสาเหตหนงเทานน แตตนเหตใหญนนคอ การเผาปาเพอปลกพช ในพนทภาคเหนอและประเทศเพอนบานใกลเคยงทง สปป.ลาวและ เมยนมาร ทคาดวามพนทรวมกนนบลานไร

1.7 จ านวนจดความรอนทเกดขน ในพนทปลกขาว ขาวโพด และออย ของแตละต าบล จ านวนจดความรอนทเกดขนนนส ารวจและรวบรวมขอมลจากขอมลดาวเทยมระบบ

เซนเซอร MODIS ซงเปนเครองวดคลนเชงสเปกตรมทถกตดตงบนดาวเทยม Terra และ Aqua ถกออกแบบขนเพอใชในการตดตามและตรวจสอบขอมลทรพยากรธรรมชาตและสภาพสงแวดลอมในระดบภมภาค ภาพ ถายในระบบ MODIS มความกวาง หรอ Swath ประมาณ 2,330 กโลเมตรและสามารถบนทกขอมล ครอบคลมพนททวโลกไดภายใน 2 วน ขอมลทไดรบจาก MODIS ประกอบไปดวย 36 ชวงคลนระหวาง 0.4 ถง 14 mm. โดยมความละเอยดเชงพนททแตกตางกนไปในแตละชวงคลน โดยชวงคลน 1–2 มความละเอยดเชงพนท 250 เมตร ชวงคลน 3–7 มความละเอยดเชงพนท 500 เมตรและ ชวงคลน 8–36 มความละเอยดเชงพนท 1,000 เมตร ส าหรบการบนทกขอมลนน MODIS จะกวาดภาพจากดานหนงของภาพไปสอกดานหนง โดยมมมกวาดไดสงสดถง 55 องศาในแตละดาน ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) สถาบนเทคโนโลยแหงเอเซย (AIT) และมหาวทยาลยโตเกยว ท าการลงนามบนทกความ เขาใจเพอความรวมมอในโครงการ MODIS โดยม AIT เปนผรบสญญาณดาวเทยมและผลตขอมลดาวเทยมระบบเซนเซอร MODIS สามารถดาวนโหลดไดจาก Land and Atmosphere Archive and Distribution System (LAADS) (http://ladsweb.nascom.nasa.gov/)

ดาวเทยม Terra/MODIS และAqua/MODIS ไดถกสงขนไปในหวงอวกาศตงแต 18 ธนวาคม 1999 และ 4 พฤษภาคม 2002 ตามล าดบ นน ท าใหขอมล MODIS มบทบาทสงในการตดตามการเปลยนแปลงของโลกแทนขอมล NOAA/AVHRR ซงมอยกอนหนา สามารถบนทกภาพแตละครงครอบคลมพนท 2,330 กโลเมตร และส ารวจกลบมายงพนทเดมๆ ทก 1-2 วน ทงเวลากลางวนและกลางคน Hotspots รายวนทไดจากการตรวจวดดวย MODIS บนดาวเทยม Terra และ Aqua ซงมประสทธภาพสงกวาAVHRR บนดาวเทยมของ NOAA โดยทดาวเทยม Terra จะโคจรผานประเทศไทยในชวงเชาและดาวเทยม Aqua จะโคจรผานประเทศไทยในชวงบายการตรวจตดตามไฟปาทก าลงลกโชน ท าไดจากการใชงานอปกรณรบรจากระยะไกลในชวงความยาวคลนอนฟราเรดคลนสน (Short-Wave Infra-Red, SWIR: 3-5 µm) ซงเปนชวงทแสดงอณหภมสงๆของพนผวไดดในชวง 500–1,000K รวมกบชวงความยาวคลนในชวงอนฟราเรดความรอน (Thermal Infra-Red, TIR: 10-12 µm) ท าใหเกดภาพทมความเปรยบตาง (contrast) ระหวางบรเวณไฟลกโชน (hot spot) และพนหลงซงมอณหภมเฉลยของพนโลกประมาณ 300 K นอกจากนเรายงตรวจจบบรเวณไฟลกโชนไดจากกลมควนไฟทปรากฏในภาพถายดาวเทยม

นอกจากนยงรวบรวมขอมล Hotspot AVHRR/NOAA18 โดยดาวนโหลดจาก ASMC, สงคโปร เวลาประมาณ 17.00 น. ของทกวน ฉะนนการรวบรวมขอมลจงไดรวบรวมขอมล Hotspot จากดาวเทยม 2 ดวง ในชวงเวลาใกลเคยงกน คอ AVHRR/NOAA18 และ MODIS/Aqua ชวงเวลา 01.30, 10.30

http://ladsweb.nascom.nasa.gov/

7

7

, 13.30, 22.30 แลวมาน าเขาขอมลผานโปรแกรม ThaiCO2HOTSPOT ของกรมพฒนาทดนเพอประมวลผลออกมาเปนการใชประโยชนทดน พนทท เกดจดไฟไหม (Hotspot) พนท เฝาระวง และปรมาณคารบอนไดออกไซดทปลดปลอยจากพนททมการเผาเศษพช หรอไฟปา และค านวณหาความเขมของจดความรอนในพนทแตละต าบล

1.8 ชวงระยะในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร ชวงระยะเวลาในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร จะพจารณาจากชวงทมผลกระทบของปญหาหมอกและควนไฟ รวมกบชวงการเตรยมพนทเพอเพาะปลกของเกษตรกร คอ ตงแตเดอนพฤศจกายน ถง เมษายนของทกป และแบงเปน 12 ชวง ชวงละ 14-16 วน

ภาพท 2 ชวงระยะในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร

2. วธการพจารณาก าหนดชวงระยะเวลาการเผา ในการลดผลกระทบของปญหาหมอกและควนไฟ การเผาเศษวสดไมใชวธทดทสด แตวธทดทสดคอ การไมเผา แตเนองจากในสภาวะปจจบนจ าเปนตองแกปญหาการเผาเศษวสดไมใหมการกระจกตว หรอเผาพรอมกนในชวงเวลาเดยวกน ในการศกษาพจารณา จะด าเนนการดวยกน 3 วธ เพอหาทางเลอกทดทสดในการก าหนดชวงระยะเวลาการเผา ใหสอดคลองกบสงแวดลอม ระยะเวลาการปลกพช และลดมลภาวะจากปญหาหมอกและควนไฟใหไดมากทสด โดยทง 3 วธไดแก

2.1 วธการกระจายพนทการเผา พจารณาจากการเกลยคาระหวางปรมาณความเขมของจดความรอนในแตละต าบล (จบค)

โดยใหพนททมจดความรอนมาก ด าเนนการเผาพรอมกนกบพนททมจดความรอนนอยเรยงล าดบตามชวงเวลา

2.2 วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท พจารณาจากปรมาณความเขมของจดความรอนในแตละต าบล โดยต าบลทมความเขมของจดความรอนมากจะใหด าเนนการเผากอน พนททมความเขมนอย เรยงล าดบตามชวงเวลา

2.3 วธผสมระหวางกระจายพนทการเผาและความเขมของจดเผาตอหนวยพนทโดยพจารณารวมกนทงแบบท 1 และแบบท 2

โดยทง 3 แบบมขนตอนดงตอไปน 1) น าเขาขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) เพอจดท าฐานขอมล และแผนทแสดงชวงระยะเวลาในการก าหนดการเผาเศษวสดทางการเกษตรในแตละต าบล

2) หาความเขมของจดความรอนของแตละพช ในแตละต าบล

ความเขมของจดความรอน = จ านวนจดความรอนในต าบลนนๆ พนทเกษตรกรรมนนๆ ภายในต าบล

8

8

ท าการแบงชนขอมลความเขมของจดความรอน (Normalize) เปน 24 ชน (class) เรยงล าดบ จากนอยไปหามาก 1 24 (แยกชนดพช)

3) การจดชวงเวลาในการเผา พจารณาโดยใชปจจยคอ

- การใชประโยชนทดน (ขาว, ขาวโพด, ออย) - ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ (พ.ย.–ก.พ.) - ชวงระยะเวลาในการเผาของแตละพช ขาว (ม.ค.–เม.ย.) ขาวโพด (ก.พ.–ม.ค.) ออย (ธ.ค.–เม.ย.) - ชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบสงสด (ก.พ.–ม.ค.)

ภาพท 3 การจดชวงเวลาในการเผา โดยใชปจจยตางๆ

การจดชวงเวลาในการเผาพจารณาจาก สบเปลยนชวงเวลาการเผา หลกเลยงชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบสงสด ใชกระแสลม ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอชวยในการบรรเทา ชวยในการกระจายตว

ของหมอกและควนไฟ ไมสงผลกระทบตอฤดกาลเพาะปลกพช ยกเวนในขนตอนการเผา

โดยชวงเวลาทก าหนดใหมการเผากอน เรมจากตนเดอนพฤศจกายนเปนตนไป ตามชวงเวลาการเตรยมดนเพอปลกพช ทสามารถเรมจากเดอนพฤศจกายนเปนตนไป และชวงเวลาทเกดมลภาวะหมอกและควนไฟ ทจะมผลกระทบมากทสดในชวงเดอน กมภาพนธ–มนาคม

ชวงเตรยมเพาะปลกขาว (เผา)

ชวงเตรยมเพาะปลกขาวโพด (เผา) ชวงเตรยมเพาะปลกออย (เผา)

((เผา)

ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบ

สงสด

9

9

4) การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน

วธการกระจายพนทการเผาโดยต าบลทมชนขอมลความเขมจดความรอนมาก ใหด าเนน การเผาพรอมกบต าบลททมชนขอมลความเขมจดความรอนนอย

ตารางท 1 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการกระจายพนทการเผา

ชนขอมลความเขมจดความรอน คะแนน 1,24 12 2,23 11 3,22 10 4,21 9 5,20 8 6,19 7 7,18 6 8,17 5 9,16 4 10,15 3 11,14 2 12,13 1

วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท พจารณาจาก โดยต าบลทมชนขอมล ความเขมจดความรอนมากจะใหด าเนนการเผากอน ต าบลททมชนขอมลความเขมจดความรอน

ตารางท 2 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการพจารณาความเขมของจด เผาตอหนวยพนท

ชนขอมลความเขมจดความรอน คะแนน 1,2 1 3,4 2 5,6 3 7,8 4 9,10 5 11,12 6 13,14 7 15,16 8 17,18 9 19,20 10 21,22 11 23,24 12

10

10

5) การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลาทก าหนดเพอบงบอกชวงระยะเวลาการเผาในแตละต าบล

ตารางท 3 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการกระจายพนทการเผา

ชวงเวลา พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย.

1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30 ขาว

12 11 10 6 5 4 3 2 1 7 8,9

ขาวโพด 12,11 10,9 8 7 6 5 4 3 2 1 ออย 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ตารางท 4 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30 ขาว

12 11 10 6 5 4 3 2 1 7 8,9

ขาวโพด 12,11 10,9 8 7 6 5 4 3 2 1 ออย 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

6) การคดแบบวธการผสม (วธท 3) น าคาคะแนน (type) ของทงสองวธมารวมกน ท าการแบงชนคาคะแนน (Normalize) เปน 12 ชน (class) เรยงล าดบ จากนอยไป

หามาก 1 12 (แยกชนดพช) ใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลาทก าหนดเพอบงบอกชวงระยะเวลาการเผาในแตละ

ต าบล

ตารางท 5 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการผสมระหวางการกระจายพนทการเผา และ วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30 ขาว

12 11 10 6 5 4 3 2 1 7 8,9

ขาวโพด 12,11 10,9 8 7 6 5 4 3 2 1 ออย 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

7) จดท าฐานขอมลและ แผนทของทง 3 วธการ ในรปแบบของระบบสารสนเทศภมศาสตร

11

11

แผนท 1 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 พฤศจกายน แผนท 2 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-30 พฤศจกายน

ผลการด าเนนการ

12

12

แผนท 3 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 ธนวาคม แผนท 4 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-31 ธนวาคม

13

13

แผนท 5 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 มกราคม แผนท 6 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-31 มกราคม

14

14

แผนท 7 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-14 กมภาพนธ แผนท 8 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 15-28 กมภาพนธ

15

15

แผนท 9 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 1-15 มนาคม แผนท 10 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-31 มนาคม

16

16

แผนท 11 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงวนท 16-30 เมษายน

17

17

แผนท 12 พนทการเผา จงหวดเชยงราย ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน

18

18

ตารางท 6 ภาพรวมของจ านวนต าบลทก าหนดระยะเวลาการเผาในชวงตางๆ ของพนทจงหวดเชยงราย ในพนทปลกขาว ขาวโพด และออย

เดอน วนท จ านวนจดความรอน (จด) จ านวนการเผา (ครง)

พฤศจกายน 1-15 2 85 16-30 4 82

ธนวาคม 1-15 26 1 16-31 12 5

มกราคม 1-15 10 3 16-31 20 6

กมภาพนธ 1-14 35 4 15-28 55 3

มนาคม 1-15 106 4 16-31 86 7

เมษายน 1-15 55 0 16-30 22 13

N/A 44 - รวม 477 213

หมายเหต: N/A คอ มจดความรอนเกดขน แตไมมวน เวลา และสถานทระบไว

19

19

ตารางท 7 การจดระเบยบการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน ภายในจงหวดเชยงราย

จ.เชยงราย กงอ.ดอยหลวง

วธทจบคกระจายการเผา พช พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน

1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-15 16-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ปงนอย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.โชคชย ขาว

ขาวโพด ออย

ต.หนองปากอ ขาว


20

20

ตารางท 7 (ตอ) การจดระเบยบการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน ภายในจงหวดเชยงราย

จ.เชยงราย กงอ.เวยงเชยงรง


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-15 16-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ทงกอ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ดงมหาวน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาซาง ขาว


21

21


จ.เชยงราย อ.ขนตาล


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-15 16-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ตา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาตาล ขาว


ต.ยางฮอม ขาว


22

22


จ.เชยงราย อ.เชยงของ

วธการกระจายพนทการเผา พช พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน

1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.เวยง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สถาน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ครง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บญเรอง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หวยซอ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ศรดอนชย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.รมโขง ขาว


23

23


จ.เชยงราย อ.เชยงแสน


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30



ต.ปาสก ขาว


ต.บานแซว ขาว


ต.ศรดอนมล ขาว


ต.แมเงน ขาว


ต.โยนก ขาว


24

24


จ.เชยงราย อ.เทง


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.งว ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปลอง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เชยงเคยน ขาว


ต.ตบเตา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สนทรายงาม ขาว


ต.ศรดอนไชย ขาว


ต.หนองแรด ขาว


25

25


จ.เชยงราย อ.ปาแดด


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-15 16-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ปาแดด ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาแงะ ขาว


ต.โรงชาง ขาว


26

26


จ.เชยงราย อ.พญาเมงราย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-15 16-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.แมเปา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมต า ขาว


ต.ไมยา ขาว


ต.เมงราย ขาว


ต.ตาดควน ขาว


27

27


จ.เชยงราย อ.พาน


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.สนมะเคด ขาว


ต.แมออ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ธารทอง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สนตสข ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ดอยงาม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หวงม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เจรญเมอง ขาว


28

28


จ.เชยงราย อ.พาน


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.มวงค า ขาว


ต.ทรายขาว ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สนกลาง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เมองพาน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เวยงหาว ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมเยน ขาว


ต.ทานตะวน ขาว


29

29

ตารางท 7 (ตอ) การจดระเบยบการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงเดอนพฤศจกายนถงกมภาพนธ ภายในจงหวดเชยงราย

จ.เชยงราย อ.เมองเชยงราย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.รอบเวยง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานด ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.นางแล ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมขาวตม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สนทราย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมกรณ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หวยสก ขาว

ขาวโพด

ออย

30

30


จ.เชยงราย อ.เมองเชยงราย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.รมกก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ดอยลาน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาออดอนชย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ทาสาย ขาว


31

31


จ.เชยงราย อ.แมจน


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.แมจน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.จนจวา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมค า ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาซาง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สนทราย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ทาขาวเปลอก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาตง ขาว


32

32


จ.เชยงราย อ.แมจน


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.แมไร ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ศรค า ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.จนจวาใต ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.จอมสวรรค ขาว


33

33


จ.เชยงราย อ.แมฟาหลวง


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.เทอดไทย ขาว


ต.แมสลองใน ขาว


ต.แมสลองนอก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมฟาหลวง ขาว

ขาวโพด

ออย

34

34


จ.เชยงราย อ.แมลาว


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ดงมะดะ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.จอมหมอกแกว ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บวสล ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปากอด า ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.โปงแพร ขาว

ขาวโพด

ออย

35

35


จ.เชยงราย อ.แมสรวย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.แมสรวย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมพรก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เจดยหลวง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาแดด ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ศรถอย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.วาว ขาว


36

36


จ.เชยงราย อ.แมสาย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.หวยไคร ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.โปงผา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ศรเมองชม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เวยงพางค า ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานดาย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.โปงงาม ขาว


37

37


จ.เชยงราย อ.เวยงแกน


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ปอ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หลายงาว ขาว


ต.ทาขาม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.มวงยาย ขาว


38

38


จ.เชยงราย อ.เวยงชย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.เวยงชย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ผางาม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เวยงเหนอ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ดอนศลา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เมองชม ขาว


39

39


จ.เชยงราย อ.เวยงปาเปา


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.เวยงกาหลง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมเจดย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แมเจดยใหม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สนสล ขาว

ขาวโพด

ออย


ขาวโพด

ออย

ต.บานโปง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปางว ขาว


40

40

สรปผลการด าเนนการ

จากสถานการณวกฤตหมอกควนภาคเหนอดงกลาวทงภาครฐและภาคเอกชน ไดตระหนกถงการมสวนรวมในการแกไขปญหาเพอไมใหเกดผลกระทบตอภาคประชาชน โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนหนวยงานหลก โดยจดระเบยบการเผาพนทภาคเกษตร จงหวดเชยงราย เพอคาดหวงใหสถานการณในป 2559 ลดความรนแรงลงหรอเกดผลกระทบนอยทสด โดยการ

1. การตดตามการเกดจดความรอนบรเวณ จงหวดเชยงราย ชวงระหวางเดอนพฤศจกายน 2557-เมษายน 2558 รวมทงสน 8,203 จด โดยการด าเนนการตดตามจากภาพถายดาวเทยม Aqua และ Terra โดยระบบ MODIS และท า Application Hotspot Fire Alert เปนเครองมอตดตามจดความรอนทกวนแบบกงทนททนใด (Semi-Realtime) เพอชวยตดตามการเปลยนแปลงจดความรอนทเกดขนในรอบวน

2. การควบคมการจดระเบยบการเผา ไดจดท าปฏทนการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงระหวางเดอนพฤศจกายนถงเมษายน และจดท ามาตรการในการจดระเบยบการเผาพนท เกษตรและปาไมของ จงหวดเชยงราย เพอเฝาระวงการไหมไฟในพนทเกษตรโดยภาคประชาชนมสวนรวมกบหนวยงานรฐ

3. การแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาเศษวสดทางภาคเกษตร บรเวณจงหวดเชยงราย โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณและกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมส าหรบเปนหนวยงานหลก ซงมหนวยงานรฐรวมกบภาคประชาชนในพนทเฝาระวงและแจงเตอนไปทกรมควบคมมลพษและหนวยงานราชการทเกยวของ ไดแก กระทรวงเกษตรฯ รวมกบกระทรวงพลงงาน กระทรวงมหาดไทย GISTDA และภาคเอกชน สนบสนนทางวชาการเกษตร เชน งานวจยและพฒนาวธการจดการเศษวสดโดยไมเผา กระทรวงเกษตรฯ รวมกบกระทรวงมหาดไทย โดยองคกรปกครองสวนทองถน สนบสนนกจกรรมของสหกรณทองถน เพอสรางความเขมแขงใหสหกรณ/ชมชน กระทรวงเกษตรฯ รวมกบกระทรวงมหาดไทย และภาคเอกชน สนบสนนเครองมอในการจดการเศษวสด กระทรวงเกษตรฯ รวมกบภาคเอกชน สงเสรมผลผลตทางการเกษตรปลอดการเผา

กระทรวงเกษตรฯ โดยกรมพฒนาทดนรบผดชอบการจดระเบยบการเผา เพอเปนมาตรการรองรบส าหรบพนททจ าเปนตองมการเผา ซงจะชวยใหการเผาเศษวสดภาคเกษตรนนไมกอใหเกดวกฤตหมอกควนภาคเหนอรวมทงเสนอ 11 มาตรการเขาแกไขปญหาทเกดสะสมขนมาอยางยาวนาน เพอบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนในภาคเหนอ

41

41

ขอเสนอแนะ

ตารางท 8 มาตรการแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาวสดภาคเกษตร

มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 1 ศนยบรหารจดการเฝาระวงจดความรอนและการไหม

ไฟในพนทเกษตร กรมพฒนาทดน 5 ป 10,000,000 50,000,000

1.1 ตดตามจดไหมไฟ หาความสมพนธระหวางจดไหมไฟ และพนทท าการตรวจสอบภาคสนาม

กรมสงเสรมการเกษตร

1.2 จดท าปฏทนเวยนเผา รายต าบล อ าเภอ และจงหวด

กระทรวงมหาดไทยจงหวดประกาศใช

1.3 จดท าแผนทประกอบปฏทนเวยนเผา จ านวน 1,610 ต าบลภาคเหนอ

กระทรวงมหาดไทยจงหวดประกาศใช

1.4 จดตงเครอขายหมอดนอาสาปองกนไฟในพนทเกษตร

กรมพฒนาทดน

5 ป 10,000,000 50,000,000

1.5 จดท า Hotspot Application กรมพฒนาทดน

กรมสงเสรมการเกษตร

1.6 การลดการเผาวสดทางการเกษตร กรมพฒนาทดน

5 ป 5,000,000 25,000,000

2 โครงการบรรเทาภาวะโลกรอนดานการเกษตร กรมพฒนาทดน ทกป งบกรมพฒนาทดน

2.1 รณรงคใหไถกลบตอซง

2.2 รณรงคลดการเผาตอซงในทโลงแจง

2.3 ปลกไมยนตนโตเรว

2.4 จดท าระบบอนรกษดนและน า

42

42

ตารางท 8 (ตอ) มาตรการแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาวสดภาคเกษตร

มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 3 ศนยน ารองเครองจกรกลเพอลดการเผาตอซง กรมพฒนาทดน กรมสงเสรม

การเกษตร และ กรมสงเสรมสหกรณ

3ป (1 ต.ค.58-30 ก.ย.61)

20000000 (คาน ามน คาซอมบ ารง ปท 2-3

ปละ 6,042,000

32,084,000

3.1 สถานพฒนาทดนประจ าจงหวดคดเลอกจงหวดทมจด Hotspot สง

3.2 เปดรบลงทะเบยนใหเกษตรกรผมความประสงคจะใชบรการเครองจกรกล

3.3 จดตารางในการใชบรการเพอการใหบรการอยางทวถง

4 จดตารางฝนหลวงเพอเพมความชนในอากาศ และดน เดอนมกราคม–เมษายน

กรมฝนหลวง กรมพฒนาทดน ทกป (เรมปงบประมาณ 2559)

4.1 วางแผนรวมกบกรมอตฯ ในการแจงขอมลสภาพอากาศทเหมาะสมในการจดท าฝนหลวง

4.2 รวบรวมขอมลจดไฟไหม จ านวนวนทฝนตก ทศทางลม และวนทมคาหมอกควนสงเกนมาตรฐานในชวง ม.ค.-เม.ย.ยอนหลง 10 ป

4.3 จดตารางท าฝนหลวง

4.4 สรปผลการด าเนนงาน รายอาทตยและรายเดอน

4.5 จดหนวยเคลอนทเรวเตรยมพรอมส าหรบท าฝนหลวง

43

43


มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 5 จดมาตรการปรบโครงสรางการเกษตร ปรบเปลยน

ชนดพชปลกบนพนทลาดชนมาก ยากตอการไถกลบ จากพชไร ไดแก ออย ขาวไร และโดยเฉพาะขาวโพด เปนไมยนตน

กรมวชาการเกษตร กรมตางๆ ในกระทรวงเกษตร

3ป (ปงบประมาณ 2559-2561)

5.1 รวบรวมพนทปลกพชไรในภาคเหนอตอนบนทปลกบนพนทความลาดชนเกน 35 เปอรเซนต

5.2 รวบรวมขอมลชดดน ปรมาณน าฝนความสงจากระดบน าทะเล เพอวเคราะหไมยนตนทเหมาะสมทจะปลกในพนทเปาหมาย

5.3 วเคราะหผลตอบแทนทางเศรษฐกจเปรยบเทยบระหวางการปลกพชไรและไมยนตนในพนทเดยวกน และหาตลาดรองรบผลผลตจากพนทเปาหมาย

6 การน าเศษตอซงพชในพนท ผลตเปนเอทานอล แทนการเผา และรบซอเพอแปรรปเปนพลงงานทดแทนตอไป (Ethanol)

กระทรวงพลงงาน สภาสถาบนการศกษา อาชวภาคเหนอ

3ป (ปงบประมาณ 2559-2561)

3,000,000 3,000,000

6.1 รวบรวมขอมลชนดของพชทปลกในพนทภาคเหนอตอนบนทสามารถน ามาแปรรปเปนพลงงานทดแทนได

6.2 ศกษาหาขอมลความเปนไปได ความคมทนและวธการ ในการด าเนนการแปรรปเศษพชเปนพลงงานทดแทน

6.3 ก าหนดชนดพช ปรมาณการรบซอ จดทจะรบซอเศษพช ใหชดเจนและครอบคลมพนทเกษตรภาคเหนอตอนบน

44

44


มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 7 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.)

ใหสนเชอ หรอ ใหอตราดอกเบยพเศษแกกลมเกษตรกรท ไมเผาตอซง หรอจดระบบการเผาตามตารางเวยนเผา

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธกส.)

กรมพฒนาทดน 2ป (ปงบประมาณ 2559-2560)

7.1 ประชาสมพนธใหกลมเกษตรกรทราบถงขอดของการไมเผาตอซงพช

7.2 ก าหนดวงเงนสนเชอและอตราดอกเบยพเศษทเพอจงใจใหเกษตรกรเผาตอซงพช

7.3 ตรวจสอบวาเกษตรกรไดปฏบตตามขอตกลงหรอไม จงพจารณาอนมตวงเงนสนเชอ

8 โครงการรบซอสนคาเกษตรกบเกษตรกรทปฏบตตามมาตรการ ในราคาทสงกวาตลาดปกต และจดท า contract farming จ าหนายปจจยการผลต ปย ยาปราบศตรพช เครองจกร ปมน า ในรปแบบการใหสนเชอ อตราดอกเบย 0 เปอรเซนต นาน 12 เดอน

ภาคเอกชน กรมพฒนาทดน 2ป (ต.ค.58-เม.ย.61 เรมปงบประมาณ

2559)

8.1 ก าหนดมาตรการระหวางหนวยงานภาครฐ และภาคเอกชน

45

45


มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 9 โครงการจดท าบญชรายชอ Black List และลดการ

สนบสนนปจจยการผลตจากภาครฐ กรมสงเสรมการเกษตร กรมสงเสรมสหกรณ

และภาคเอกชน 5ป (ต.ค.-เม.ย.ของทกป เรมปงบประมาณ

2559)

1,000,000 5,000,000

9.1 จดท าแผนและมาตรการ เพอก าหนดตวชวดในการคดเลอกเกษตรกร

9.2 ด าเนนการจดท าบญชรายชอเกษตรกร พรอมทงประสานหนวยงานทเกยวของคอยเฝาระวงและตดตามการเผาตอซงพช

9.3 จดท าขอตกลงรวมกนระหวางหนวยงานดานการเงน การลงทน ภาคเอกชน และภาครฐเพอออกมามาตรการควบคมการสนบสนนปจจยการผลตกบเกษตรกรทไมปฏบตตามมาตรการทก าหนด

10 โครงการปรบลดวงเงนสนเชอธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธกส.) กบผไมปฏบตตามมาตรการลง 20 เปอรเซนต และตดตามเรงรดหนสนเดม

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธกส.)

กรมพฒนาทดน 2ป (ต.ค.58-เม.ย.61 เรมปงบประมาณ

2559)

11 โครงการรบซอผลผลตทางการเกษตรจากเกษตรกรท

ไมด าเนนการตามมาตรการ ในอตราต ากวาราคาตลาด และเพมเปอรเซนตความชนจากเดม 5 เปอรเซนต

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

ภาคเอกชน ต.ค.-เม.ย.ของทกป (เรมปงบประมาณ

2559)

งบประมาณรวมทงสน 49,000,000 165,084,000

46

46

ประโยชนทไดรบ

1. เพอใหจงหวดเชยงราย มความเปนอยทดโดยไดรบผลกระทบหมอกควนและไฟปาใหลดลง 2. เพอเปนแรงจงใจใหเกษตรกรพฒนารปแบบการปลกพชโดยไมใชการเผา

เอกสารอางอง

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2558. ยทธศาสตร/มาตรการแกไขปญหาไฟปาและหมอกควน ป 2558. 16 หนา Crutzen, P.J., Goldammer, J.G. (eds), 1993. Fire in the Environment: The Ecological,

Atmospheric, and Climatic Importance of Vegetation Fires. John Wiley & Sons, Chichester, UK.

Glover, D., Jessup, T., 1999. Indonesia’s fires and haze: the costs of a catastrophe. Singapore Institute of Southeast Asian Studies. Singapore.

Heil, A., Goldammer, J.G., 2001. Smoke-haze pollution: a review of the 1997 episode in Southeast Asia. Reg. Environ. Change 2, 24–37.

Kasischke, E.S., Stocks, B.J. (Eds), 2000. Fire, Climate Change, and Carbon Cycling in the Boreal Forest. Springer-Verlag, New York.

Kunii, O., Kanagawa, S., Yajima, I., Hisamatsu, Y., Yamamura, S., Amagai, T., Ismail, I.T.S., 2002. The 1997 haze disaster in Indonesia: its air quality and health effects. Arch. Environ. ealth 57, 16–22.

Lee, B.S., Alexander, M.E., Hawkes, B.C., Lynham, T.J., Stocks, B.J., Englefield, P., 2002. Information systems in support of wildland fire management decision making in Canada. Computers and Electronics Agric. 37, 185–198.

Sastry, N., 2002. Forest fires, air pollution, and mortality in Southeast Asia. Demography 39, 1–23.

Schwela, D.H., Goldammer, J.G., Morawska, L.H., Simpson, O., 1999. Health Guidelines for Vegetation Fire Events.Guideline document. Published on behalf of UNEP, WHO, and WMO. Institute of Environmental Epidemiology, Ministry of the Environment, Singapore. Double Six Press, Singapore.

Viegas, D.X. (Ed.), 2002. Proceedings of the IV International Conference on Forest Fire Research & Wildland Fire Safety Summit. Millpress, Rotterdam, Netherlands.

2 3 11 40 41 46บทสร ปผ บร หาร การจ ดระเบ...

Documents

Transcript of 2 3 11 40 41 46บทสร ปผ บร หาร การจ ดระเบ...