1

Gjendja e mjedisit në Kosovë

2

• Gjendja e ndotjes se ajrit,ujit e tokës

• Ajri ;

• Aktualisht kontribuesit më të mëdhenj të ndotjes së ajrit në Kosovë janë burimet statike dhe ato lëvizëse në zonat urbane dhe në zonat kryesore të prodhimit të energjisë dhe zonave industriale.

3

• Objektet për prodhimin e energjisë janë blloqet e TC, (Kosova A me 5 blloqe dhe Kosova B me 2), sektori i transportit, objektet e mëdha industriale (metalurgjia, mihjet dhe fabrika e çimentos), aktivitetet bujqësore dhe lokacionet ku hedhen mbeturinat.

• Në objektet për prodhimin e energjisë përdoren

- fosilet si; thëngjilli (linjit me cilësi mesatare), dhe

• derivatet e naftës me përbërje të lartë të sulfurit.

4

• Ujërat ; Kosova ka rezerva të kufizuara ujore që në

të ardhmen do të jenë një faktor kufizues për zhvillimin ekonomik dhe shoqëror të vendit.

• Kosova ndahet në 4 pellgje lumore: Drini i Bardhë, Ibri, Morava e Binçës, dhe Lepeneci.

• Nga territori i Kosovës në vitet me lagështi mesatare rrjedhin përafërsisht 3.8 x 10 9 ujë përkatësisht 121.2 m3 /sec.

• Mesatarja vjetore e të reshurave në Kosovë lëvizë;

• prej 658 mm (në pellgun e lumit Sitnica) deri 1515 mm (në pellgun e lumit Erenik)

5

Pellgjet ujore të Kosovës;

Pellgu Derdhja detare Sip.(Km2) Rrjedha mesatare(m3/s) 1.Drini I Bardhë DetiAdriatik 4400 60 2.Ibër Deti i Zi 4700 33 3.Mor. e Binçës Deti i Zi 1600 7 4.Lepenci Deti Egje 800 8

6

• Problem për ujërat paraqet mungesa e trajtimit të ujërave të zeza, i cili në Kosovë nuk ekziston ende.

• Vetëm rreth 28 % e popullatës, dhe atë kryesisht në zonat urbane ka qasje në sistemin e kanalizimit.

• Toka; Sipërfaqja e Kosovës përfshin afër 1.1

milion ha, 53% e të cilës është tokë e punueshme. Mbi 88% të tokës pyjore është pronë private. Mesatarisht një familje i takojnë rreth 3 ha tokë.

7

• Kosova karakterizohet me një llojllojshmëri të tokave duke u bazuar në gjenezën e krijimit të tyre dhe karakteristikave pedologjike, fizike dhe kimike. Sipërfaqja tokësore e Kosovës është e përshtatshme për prodhimtari bujqësore.

• Llojet e tokave që më së shpeshti i hasim në Kosovë janë:

• toka humusore, • toka aluviale dhe deluviale, • toka shkëmbore etj..

8

• Sektori i transportit; karakterizohet me numër të madh të makinave të vjetruara dhe përdorim jo adekuat të karburanteve .

• Edhe sektori i industrisë; në shumicën e rasteve përdor pajisje dhe teknologji të vjetra që janë shkaktar të ndotjes.

• Sektori i bujqësisë; kontribuon në ndotjen e ajrit kryesisht përmes djegies së biomasës.

• Zonat ilegale për hedhjen e mbeturinave me djegie të pakontrolluara të mbeturinave paraqesin poashtu burim serioz të ndotjes së ajrit.

9

• Biodiversiteti dhe zonat e mbrojtura;• Mbrojtja e natyrës përmes zonave të mbrojtura

është një instrument mjaft i rëndësishëm për ruajtjen e biodiversitetit.

• Deri më tani një sipërfaqe prej rreth 46,247 ha apo 4.27% e tërë territorit të Kosovës është e mbrojtur me ligj.

• Nga zonat e sipërpërmendura vetëm; një (1) është park kombëtar,

• 11 janë rezervate natyrore, • 38 monumente natyrore dhe• 2 janë peizazhe të mbrojtura.

10

• Zonat e mbrojtura në Kosovë; ( 51 ) Kategoritë Numri Sipërfaqja (ha), %

• Rezervatet e natyrës 11 698.4 1,5• Park kombëtar 1 39,000 84,5• Monumentet e natyrës 38 4,867.90 10,5• Peizazhe të mbrojtura 2 1,681 3,5

52 46,247.3 100

11

• Sipas studimeve që janë bërë në Kosovë, janë determinuar rreth 1.800 lloje të florës.

• Supozohet që ky numër është më i madh dhe arrin deri në 2.500 lloje.

• Florën dhe faunën e Kosovës e bëjnë të rëndësishme dhe atraktive një numër i madh i llojeve endemike, relikte dhe subendemike.

• Zonat më të pasura me florë dhe faunë janë;• Malet e Sharrit dhe në Bjeshkët e Nemuna. • Mirëpo, edhe më tutje Kosova nuk ka një

evidentim të plotë të biodiversitetit

12

• Energjetika;

• Sektori energjetik bazohet kryesisht në prodhimtarinë elektrike dhe paraqet njërin ndër sektorët më të rëndësishëm të ekonomisë.

• Resurset për fitimin e energjisë primare janë mjaft të larta, mirëpo nga aspekti i ndikimit në mjedis kjo është e dëmshme.

Rezervat e thëngjillit janë të mëdha; ato llogariten të jenë nga 11-14 miljard tonelata.

Rezervat më të mëdha të thëngjillit janë të koncentruara në këto pellgje:

13

• Pellgu i Kosovës me rezerva gjeologjike që kalojnë 11 miliardë tonë,

• Pellgu i Dukagjinit me rezerva gjeologjike të thëngjillit që arrijnë mbi 2,5 miliardë tonë dhe

• Pellgu i Drenicës me mbi 100 milionë tonë.

14

• 97% prej gjithë energjisë elektrike që prodhohet në Kosovë brenda një viti, sigurohet nga djegia e thëngjillit në termoelektrana, përderisa hidrocentralet prodhojnë vetëm 3% të energjisë vjetore. Nuk ka përdorim të energjisë solare, termale, apo prodhim energjie nga era dhe biomasa.

15

• Mbeturinat;

• Sistemi i tanishëm i menaxhimit të mbeturinave në Kosovë nuk i evidenton në mënyrë të strukturuar dhe të mirëfilltë të dhënat mbi gjenerimin, mbledhjen, trajtimin,rikuperimin apo mënjanimin e mbeturinave.

16

• Edhe pse përafërsisht 90% e popullatës urbane mbulohet me mbledhjen e mbeturinave, kjo është e një standardi mjaft të dobët për arsye të mungesës së pajisjeve dhe vendeve të dedikuara për hedhje.

• Zonat rurale mbulohen me më pak se10%.• Sasia mesatare e gjenerimit të

mbeturinave në Kosovë është rreth 2 kg për kokë të banorit në ditë.