1.Cilat janë resurset Minarale kryesore të Kosovës qe mund te

aktivizohen për zhvillimin Ekonomik, sa janë rezervat e tyre dhe ku

gjinden ato ? Resurset minerare energjetike

Mineralet Energjetike

Në bazë të hulumtimeve të gjertanishme dhe statusit të rezervave të burimeve minerale

energjetike, Republika e Kosovës në territorin e vetë disponon me rezerva të konsiderueshme të

qymyrit të tipit linjit, sasi të vogël të mineraleve radioaktive.

Qymyri Qymyri (Linjiti) është resursi më i rëndësishëm energjetik i Kosovës, i cili furnizon rreth 97% të prodhimit

total të energjisë elektrike. Baseni qymyrmbajtës i Kosovës Ky pellg zë një sipërfaqe prej rreth 850 km2, ndërsa sipërfaqja e basenit qymyrmbajtës të

Kosovës (pjesa produktive) zë një sipërfaqe rreth 300 km2.

Kostoja mesatare e nxjerrjes së qymyrit për Basenin e Kosovës vlerësohet të jetë (7.8 deri 11 €/ton). Deri në fund të vitit 2011, janë nxjerrë gjithsej 308,216,542 ton linjit. Baseni qymyrmbajtës i Dukagjinit Sipërfaqja e tërë pellgut është rreth 1,700 km2. Lumi, Drini i Bardhë rrjedh pothuajse për mes të pellgut. Sipas shkallës së hulumtimeve, hapësira e tërësishme hulumtuese është nda në pesë (5) fusha, nga veriu në jug: ‐ Fusha “Tuçep” ‐ Fusha “C” ‐ Fusha “B” ‐ Fusha “A” dhe ‐ Fusha “Klinë – Kusar”, që zënë një sipërfaqe në total prej 49 km2.

Raporti djerrin/qymyr për rezervat gjeologjike është 3.24 m3/m3

Baseni qymyrmbajtës i Drenicës Baseni qymyrmbajtës i Drenicës shtrihet ndërmjet basenit të Kosovës në lindje dhe basenit të

Dukagjinit në perëndim.

Fusha e Skenderajt në veri me sipërfaqe prej 3.97 km2 dhe

-Gllogovcit në jug, me sipërfaqe prej 1.5-2.0 km2.

Mihjet sipërfaqësore ekzistuese Mirash-Bardh

Prodhimi i qymyrit nga mihja sipërfaqësore e Mirashit ka filluar në vitin 1958, ndërsa nga mihja

sipërfaqësore e Bardhit në vitin 1969.

Prodhimtaria maksimale nga këto dy mihje është realizuar në vitin 1988 dhe atë në djerrinë

20.830.450 m3 dhe qymyr 10.619.869 ton.

Resurset Minerale Metalore –PlumbI ZINGU DHE ARGJENDI .

ZINGU dhe ARGJENDI vendbanimët dhe paraqitet më të rëndësishme të plumbit dhe zizngut

gjenden në të ashtuquajturin BREZIN metalogjik të TREPQËS I cili shtrihet në pjesën

verilindore të Republikës së Kosovës , duke filluar nga Leposaviqi gjerë në Gllamë . Gjatësia e

Brezit është mbi 80km kurse gjërsia rreth 30km.

Minierat të zhvilluar janë : Trepqa në Stantërg Hajvalia , Badofci , Kishnica , Artana

Bellobërdia dhë Cërnaci.

Miniera e Stantërgut ka rezerva :

1.349.579 Ton Plumb

1.080.504 ton Zink

2.280.224 kg Argjend.

Xehet e Trepqës përbëjnë edhe metale tjera si Ari (au), Bizmuti (bi), Kadamium (cd), Seleni

(se), Telur (te), indium (in), germanium (ge), Resurset e arit në minieren e Artanes vlerësohen të

jenë 2700kg.

2. Cila ështe struktura e NVM-së Kosovë sipas madhësis dhe

veprimtarisë ? Pas viti 1999 NVM-të kanë filluar një zhillim të hovshëm ku janë duke luajtur një rol të

rëndesishëm në zhvillimin ekonomik të Kosovës .

Gjatë përkufizimit të biznesit të vogël dhe të mesëm duhët të përcaktohen kritese të cilat do të

na ndihmojne për përkufizimin e saktë të biznesit të vogël dhe të mesëm , kriteri I

pëegjithëshëm për përkufizimin e NVM-ve është numri mesatar I të punësuarve.

Klasifikimi I Ndërmajrjeve sipas Numërit të puntorëve :

1. MIKRONDËRMArRËJËT (1-9) puntoër

2. NDËRMARRËJET E VOGËLA (10-49) puntor

3. NDËRMARRJET E MESME (50-249) PUNTOR

4. NDËRMARRJET E MËDHA (mbi 250) puntor

Struktura e Biznesit Sipas Madhësis – - Ndërmarrje e vogël 1.38%

- Ndërmarrje e mesme 0.22%

- Ndërmarrje e mëdha 0.06%

- MikroNdërmarrje 98.34%

Të dhënat tregojnë se pjesëmarrja e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme në totalin e

ndërmarrjeve është gati 100%, vetëm 0,06 % e bizneseve të regjistruara janë ndërmarrje me mbi

250 punëtorë.

Kryesisht bizneset e regjistruara janë mikro-ndërmarrje që punësojnë 1-9 punëtorë , një

strukturë jo shumë e volitshme.

Struktura e NVM sipas veprimtarive- Në kuptim të zbërthimit të sektorëve, NVM-të kryesisht janë të përqendruara në:

-

-

- n (9%); si dhe

-

- Sipas Indeksit të Politikave për NVM 2009, shpërndarja sektoriale ka mbetur stabile me kalimin e

kohës.

Struktura e ndërmarrjeve sipas formave ligjore të organizimit të biznesit-

- Në bizneset e regjistruara sipas formave ligjore dominojnë bizneset individuale me 89, 78%,

Një pjesëmarrje solide kanë edhe bizneset me përgjegjësi të kufizuar me rreth 6.01% si dhe

shoqëritë aksionare me rreth 3.34%. Pjesëmarrja e formave të tjera të organizimit të biznesit

është mjaft e vogël.

3. Cila është struktura e sistemit financiar në Kosovë , Ku qëndron

roli I Bankave Komerciale për zhvillimin ekonomik ne përgjithësi ? - Sektori financiar siguron disa funksione bazë që janë të rëndësishme në nivel firme dhe në

nivel të ekonomisë në tërësi:

1. Siguron shërbimet e pagesave;

2. Takon kursimtarët dhe investitorët;

3. Krijon dhe shpërndan informata;

4. Shpërndan kreditë në mënyrë efektive;

5. Rrit likuiditetin e aseteve, etj

STRUKTURA E SISTEMIT FINANCIAR NË KOSOVË :

Struktura e aseteve të sistemit financiar sipas sektorëve

Ne vitin 2011 Ne vitin 2012 Bankat komercilae – 75.9% Bankat komercilae – 74.6%

Kompanit e Sigurimit – 3.1% Kompanit e Sigurimit – 3.4%

Instuticionet Mikrofinanciare – 4.1 % Inst. Mikrofinanciare –3.4%

Ndihmësit Financiar – 0.2% Ndihmësit Financiar – 0.0%

Fondet Pensionale – 16.7 % Fondet Pensionale –18.6%

Sektori Financiarnë Kosovë Bnkat Komerciale Në 2011, tri bankat më të mëdha së bashku përbënin rreth 74% të aseteve në sektorin bankar,

74% të depozitave dhe 71.7% të kredive.

Nga 8 Bnakat komerciale qe operojn në Kosovë 6 janë në pronësi të huaj

90% të gjithësejt të aseteve te sektorit Bankarë institucionet të tjera financiare joBankare(

kompanit e sigurimit , fondet pensionale),Asetet e sistemit pensional të Kosovës deri en qershor

2011 arrin vlerën prej 5.51,5 milion Euro I krahasuar me 412,5 milion euro ne vitin 2010.

Kompanit e sigurimeve – Pesha e këti sistemi në gjithësëjt sektorin financiar vendi është vetëm

3.1% te gjithësej aseteve të sektorit financiar.

Deri ne qershor të 2010 vlera e aseteve të kompanive të sigurimit arriti ne 90 million euro qe

paraqet një rritje vjetore prej 20.1%

Roli I Bnkave Komerciale Ne Zhvillimin Ekonomik të vendit –

Bankat komerciale luajnë një rol aktiv dhe të rëndësishëm në zhvillimin ekonomik të vendit .

Nëse sistemi bankar në vend është efektiv, efikas dhe i disiplinuar, ai sjell rritje rapide në sektor

të ndryshëm të ekonomisë.

Roli I Bnkave Komerciale në Zhvillim Ekonomik të vendit

1. Bankat nxisin formimin e kapitalit.

2. Investime në ndërmarrje të reja.

3. Nxisin tregtinë dhe industrinë

4. Zhvillimi i bujqësisë

5. Zhvillimin e balancuar në mes të regjioneve të ndryshme

6. Influenconjë aktivitetet ekonomike

7. Implementimi i politikave monetare

8. Monetarizimin e ekonomisë

9. Nxitjen e eksportit.

4.Disa Karakteristika të Regjistrimit Të fundit Të Popullësis ne

Kosove , Sa është Mediana , Sa ështe Mosha Mesatare ? - Popullësia e Republikës së Kosovës është 1.729.825

- Meshkuj. . . . . . . 50.3%

- Femra. . . . . . . . . 49.7%

- Mosha mesatare: . . . 29.5 vjeç

- Medijana: . . . . . . . . . 26.3

Për çdo 100 të rinj, Kosova ka. . . 24 pleq

Struktura Nacionale e Popullësis :

- •Shqiptarë. . . . . . . . . . . . . . . . . … 92.9%

- •Sërbë. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . 1.5%

- •Turq. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1%

- •Boshnjak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6%

- •Rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . 0.5%

- •Ashkali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.9%

- •Egjiptian. . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . 0.7%

- •Goran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . .0.6%

- •Preferoj të mos përgjigjem. . . . …. 0.1%

- •Të tjerë. . . . . . . . . . . . . . . . . . ... .. . 0.1%

- •Nuk janë në dispozicion . . . . ... ... . 0.1%

Dominon popullsia e aftë për punë o 0-14 vjeç. . . . ... . 28%

o 15-64 . . . . . . . . 65.3%

o 65+ . . . . . . . . . .. 6.7%

o Shkalla e Punësimit 24.5 %

o Popullsia e Papunsisë 44.5 %

o Shkalla e papunsisë 44.9

o Popullsia jo active 55.5 %

o Shkalla e popullsisë e aftë për punë 65.3

Niveli më i lartë i shkollimit të arritur : - •Doktor të shkencës . . . . . . .. ... . . . 1.336

- •Magjistra . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . 9.795

- •Me Fakultet të kryer . . . . . . . . . . . 75.213

- •Me shk.të lartë . . . . . . . . . .. . . . . . 31.658

- •Me shkollë të mesme . . . . ... . . 1.292.987

- •Me shkollë fillore . . . . . . . .. . . . . 245.552

- •Pa arsim formal. . . . . . . . . .. . . . . 137.189

- •Analfabet . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . 55.001

Lëvizja e rezidentëve të Kosovës :

- Jo-migrues – 70.0 %

- Migrant të brendshëm – 22.5 %

- Migrant ndërkombëtarë – 7.5%

•Kosova është një shtet i ri me popullsi të re

•Popullsia jeton kryesisht në zonat rurale 61%

•Ekonomia familjare më e madhe në Kosovë ka 50 ant

•Ekonomitë familjare përdorin drurin si burim kryesor për ngrohje etj …

5.Cilat janë 3 vlerta Kryesore të Zhvillimit sipas AMARTYA SEN.cili

eshte kontributi I Amartya Sen per discipline e ekonomiksit te

zhvillimit ? Qëllimet humane të zhvillimit ekonomik më së miri i ka identifikuar Amartya Sen që

konsiderohet si “ mendimtar udhëheqës i kuptimit të zhvillimit”.

të kuptohet më shumë si rritje të jetës që e jetojmë , lirisë që e gëzojmë...”

(Amartya Sen, për kontributet e tij në “Ekonominë e Mirëqenies “ ka marrë Çmimin Nobël për

Ekonomi në vitin 1998).

Mirëqenia” njerëzore do të thotë me qenë mirë në kuptimin:

o I shëndetshëm,

o I ushqyer mirë,

o I veshur mirë,

o I arsimuar, dhe

o me jetë të gjatë ,

o dhe në kuptim më të gjerë , me qenë në gjendje për të marrë pjesë në jetën e komunitetit,

o me qenë i lëvizshëm dhe me pasë liri për të zgjedhur në atë se çka dëshiron të bëhesh

dhe çka mund të bësh.

Tri vlerat kryesore të zhvillimit që duhet të shërbejnë si bazë dhe udhëzues praktik për të

kuptuar kuptimin e brendshëm të zhvillimit siç janë:

1. Mjetet e jetesës (Mundësia për të plotësuar nevojat elementare)

2. Vetëbesimi/Vetëvlerësimi

3. Liria nga skllavëria (liria njerëzore)

1. Mjetet e jetesës – Aftësia për të plotësuar nevojat elementare ;

ushqim, banim, veshmbathje shëndetësi, mbrojtje.

2. Vetëbesimi : Të jesh person, (komponenta e dytë prë të qenë i lumtur) në kuptimin e vet

respektit, që të mos jeshë i shfrytëzuar si mjet nga të tjerët për qëllime të tyre.

3. Liria nga skllavëria: të jesh në gjendje për të zgjedh.

minimizimin e pengesave nga jashtë për arritjen e disa qëllimeve shoqërore që i quajmë

zhvillim.

6.Cilet jane akteret kryesore ne tregun e letrave me vlere ne Kosove

dhe si mund te ndikoj ky treg ne zhvillimin ekonomik ty kosoves? Rrjedhimisht, në janar të vitit 2012 u shpall ankandi i parë i letrave me vlerë

që nënkupton funksionalizimin e tregudhe emetimin e bonove të thesarit të Qeverisë së

Republikës së Kosovës.

Akterët kryesor në tregun e letrave me vlerë në Kosovë jane :

Akteret primar-Bankat komerciale dhe

Akteret sekondar-Konsumatoret,bankat jokonuruese, ndermjetesuesit, kompanit e

sigurimeve,individet dhe te tjere.

Tregu i letrave me vlerë mund të absorboj tepricën e parave në treg (nga bizneset, kompanitë e

sigurimeve, institucionet e tjera financiare) dhe këto mjete ti vë në funksion të zhvillimit

ekonomik. Po ashtu krijohet edhe një alternative për Trustin Pensional të Kosovës që një pjesë

të mjeteve ta investoj në letra me vlerë. Emetimi i letrave me vlerë do të jetë një burim shtesë

për financimin e nevojave për zhvillimin ekonomik të Kosovës, konkretisht në projektet e

rëndësishme. Me këtë vendi hyn në një fazë ku do të fillohet me zhvillimin e tregjeve

financiare. Qeveria do të ketë mundësi që disa projekte të veta kapitale, investive, në të

ardhmen t’I financojë përmes letrave me vlerë. Tregu i letrave me vlerë në Kosovë mund të

konsiderohet hap shumë i rëndësishëm në zhvillimin e tregut të kapitalit në Kosovë. Tregu i

letrave me vlerë në Kosovë paraqet një fillim të mbarë për Kosovën dhe mund të konsiderohet

si një hap para për themelimin e Bursës në Kosovë. Themelimi i bursës do të ndikoj në lehtësi

të transaksioneve tregtare, tërheqjen e kapitaleve, tërheqjen e investimeve në

ekonomi dhe kthimi i tyre në investime afatgjata.

7.Buxheti I Kosoves sa eshte ky buxhet dhe sa zhvillimi ekonomik

permes buxhetit? Buxheti i Kosovës përgatitet nga Ministria e Financave (MF) në koordinim me organizatat

buxhetore dhe miratohet në fund të vitit në Kuvendin e Kosovës. Buxheti i Kosovës në vitin

2010 u përmbyll me deficit prej 93.2 milionë euro, krahasuar me 85.5 milionë euro deficit në

vitin 2009.

Buxheti i Kosovës për vitin 2012 parashihet të jetë 1.5 miliardë euro, përderisa deficiti buxhetor

i këtij viti është 172 milionë euro.

Të hyrat buxhetore, (2011) duke mos përfshirë grantet e përcaktuara të donatorëve dhe fondet

në mirëbesim, ishin 1.30 miliardë euro, apo për 10.6 përqind më të larta se sa në vitin 2010.

mos përfshirë grantet e përcaktuara të

donatorëve si dhe fondet në mirëbesim, ishin 1.39 miliardë euro dhe shënuan rritje

vjetore prej 9.1 përqind, që paraqet një rritje më të lartë në krahasim me rritjen e vitit

paraprak (3.2 përqind).

Shpenzimet buxhetore përbënin 29.5 përqindtë PBB-së, që pjesëmarrje më të ulët në

krahasim me mesataren e rajonit (41.0 përqind të PBB-së në vitin 2010).

Ngjashëm me vendet tjera, shpenzimet publike kishin një rol të rëndësishëm për të zbutur

efektet e krizës globale edhe në Kosovë. Rritja e shpenzimeve publike në Kosovë kishte për

qëllim stimulimin e nivelit të përgjithshëm të

konsumit dhe investimeve në vend, përmes rritjes së shpenzimeve për kategori të ndryshme,

posaqërisht për investimet në infrastrukturë.

Aprovimi i ligjit për huamarrjen publike si dhe anëtarësimi I Republikës së Kosovës në Fondin

Monetar Ndërkombëtar , Bankën Botërore dhe Bankën Evropiane për zhvillim dhe rindërtim,

paraqesin zhvillime me rëndësi për financat publike në vend dhe për zhvillimet ekonomike në

përgjithësi.

Në qershor 2010, Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) për herë të parë miratoi aranzhmanin

‘stand-by’ për Kosovën në vlerë prej 108.9 milionë euro (SDR 92.9 milionë) që përbën 157

përqind të gjithsej kuotës së Kosovës në FMN.

8. Indeksi i zhvillimit kryesor është njëri ndër treguesit e zhvillimit

përshkruuani shkurtimisht komponentet qe përfshihen në indeksin e

zhvillimit njërzor ,si renditen vendet e botës në bazë të këtij treguesi ku

gjindent Kosova ? Indeksi i zhvillimit njerëzor është tregues përmbledhës i zhvillimit njerëzor.

Ai mat arritjet mesatare të vendeve në tri dimensione të zhvillimit njerëzor:

1. Jetëgjatësia–

2. Njohuritë – Qasja në arsim, norma e shkrim-leximit

3. Standardi i Jetesës– BPV për kokë banori: Pariteti i fuqisë blerëse (PPP)

Shembulli i Llogaritjes te IZHNJ-

Duke përdorur këta tre matës për zhvillim dhe duke aplikuar formulat për 177

shtete, Indeksi i zhvillimit njerëzor i rendit (radhitë) të gjitha vendet në katër grupe:

1. Zhvillim i ulët njerëzor ( 0.0 deri te 0.499)

2. Zhvillim i mesëm njerëzor ( 0.5 deri te 0.799)

3. Zhvillim i lartë njerëzor ( 0.8 deri te 0,899)

4. Zhvillim shumë i lartë njerëzor (0.9 deri te 1.00)

Vendi me IZHNJ më të lartë është Norvegjia (0.938), kurse vendi me IZhNJ më të ulët është

Zimbabve (0.140).

Vendet me të ardhura të larta për kokë banori tentojnë të kenë IZHNJ të lartë, mirëpo duke

analizuar më detajisht shihet se ka vende që kanë të ardhura për kokë banori të larta, kurse

IZHNJ të ulët. Në raste të tilla munt të flasim se vendi ka shënuar rritje ekonomike kurse ka

pasur zhvillim ekonomik jo të kënaqshëm.

Nëse bëjmë krahasimin rajonal të indeksit zhvillimor të Kosovës atëher vendi ynë rradhitet I

fundit me vlerë prej 0.73 në jetëgjatësi 11.3dhe në të ardhura bruto shtetërore për fryme

banori janë në vlerë 7.410.

Pastaj IZHNJ për

SHBA me 0.902 Gjermania me 0.885 Emiratat Arabe 0.815

Irlanda me 0.869 Lituania 0.783 Luksemburgu me 0.852 Sllovenia 0.828 e keshtu em rradh kurse vendi me IZHNJ më të ulët është Zimbabve me

0.140

9.Përshkruani shkurtimisht Komponentet dhe karakteristikat e

Bilancit të Pagesave në Kosovë ?

Bilanci i pagesave është regjistrimi i transaksioneve ekonomike mes banorëve të një vendi dhe

vendeve të tjera të botës.

Kompinente e Bilancit Të Pagesave :

1) Llogaria rrjedhëse:

1) Exporti (+)

2) Importi (-)

3) Të ardhurat nga investimet(+)

4) Shërbimi i pagimit të borxhit (-)

5) Remitancat dhe transferet neto(+)

2).Llogaria kapitale:

1)

2) ë e jashtme(+)

3) -)

4) -)

Llogaria rrjedhëse n ë Kosovë karakterizohet me deficit që në vitin 2011 kap shumën 672.9

milion euro, Raporti ndërmjet deficitit të llogarisë rrjedhëse dhe PBB-së arriti në 14.4 %

përqind (2011)

Ekonomia e Kosovës po vazhdon me zgjerim të aktivitetit tregtar, që reflektohet në shkallën e

hapjes tregtare e cila në vitin 2011 arriti në 65.6 përqind të PBB-së

Deficiti tregtar I Kosovës ne vitin 2011 ishte 2.17 miliard euro, 17.5 % përqind më i lartë se

në vitin 2010. dhe përfshin 50.9 përqind të PBB.

- Importet e Kosovës shënuan rritje vjetore prej 15.6 përqind, duke arritur vlerën prej 2.48 miliardë euro. Eksportet e Kosovës shënuan rritje vjetore prej vetëm 6.3 përqind, duke arritur vlerën prej 312.5 milionë euro.

Llogaria e tregtisë së shërbimeve u karakterizua me bilanc pozitiv prej 281.3 milion euro , të

hyrat në llogarinë e shërbimeve shënuan rritje vjetore prej 19.6 përqind duke arritur vlerën në

634.0 milionë euro, ndërsa pagesat për shërbime ndaj jorezidentëve arritën vlerën prej 352.8

milionë euro.

Llogaria e të ardhurave regjistroi bilanc pozitiv në vlerë prej 113.8 milionë euro. Të hyrat në kuadër të kësaj llogarie arritën në 20.1 milionë euro ndërsa pagesat arritën në 114.4 milionë euro. Një nga kategoritë më të rëndësishme të bilancit të pagesave, e cila në vazhdimësi ka kontribuuar në ngushtimin e deficitit të llogarisë rrjedhëse, janë edhe transferet rrjedhëse.

Transferet rrjedhëse - Bilanci i llogarisë së transfereve rrjedhëse arriti vlerën prej 990.4 milionë euro, që paraqet një rritje të lehtë vjetore prej 0.8 përqind. Transferet rrjedhëse përbëhen nga transferet qeveritare (32.5 përqind) dhe transferet e sektorit privat (67.5 përqind). Gjatë vitit 2011 dërgesave e emigrantëve arritën vlerën e 584.8 milionë euro, që paraqet një rritje vjetore prej 0.08 përqind Llogaria kapitale dhe financiare gjatë vitit 2011 u karakterizua vazhdon të karakterizohet me bilanc pozitiv prej 419.6 milionë euro (rritje prej 50.8 përqind krahasuar me vitit 2010) Bilanci i llogarisë kapitale në vitin 2011 arriti në 42.0 milionë euro krahasuar me 21.3 milionë euro në vitin 2010, e përbërë nga donacionet për qeverinë. Llogaria financiare e cila përbëhet nga Investimet e Huaja Direkte (IHD), portfolio investimet, investimet e tjera si dhe asetet rezervë kishte bilanc prej 377.5 milionë euro. Borxhi i jashtëm i Kosovës, i cili përfshinë borxhin privat dhe borxhin publik në fund të vitit 2011 arriti në 1.4 miliardë euro.

Në anën tjetër, borxhi ndaj ekonomisë së Kosovës arriti në 2.9 miliardë euro.

Ky pozicion në kuadër të borxhit të jashtëm bënë që Kosova të jetë net kreditor për 1.5 miliardë euro.

10. Treguesit e zhvillimit Ekonomik , Cilët janë treguesit përmes të

cilëve zhvillimit Ekonomik Përshkruani ? Treguesit e Zhvillimit ekonomik janë :

1. Zhillimi

2. Indeksi I zhvillimit njerëzor

3. Rritja

4. Matësit e tjerë

Rritja ekonomike - Vlerësimi për vlerën e autputit të mallrave dhe shërbimeve në një

periudhë të caktuar.

Rritja ekonomike përfshin: Të ardhurat kombëtare

Bruto produkteti (BPV) BPV real përball BPV nominal

Broto produkti Kombëtar (BPK) për kokë banori

- Rritja e lartë ekonomike mund të fsheh një numër të problemeve ekonomike evidente- si

janë të shpërndara të ardhurat dhe mirëqenia.

Përdorimi I matësëve të rritjes ekonomike mund të jap një pamje të shtrembëruar për nivelin e

të ardhurave në një vend – shpërndarja e të ardhurave nuk është marrë në konsiderim .

ZHVILLIMI –përfshin : Konceptet normative 2) Varfëria , 3)Pabarazia,

4)Përparimi , 5)Mjetet e jetesës , 6)Vetëbesimi , 7)Liria , 8)Mbijetesa Primare , sekondare

terciare .

Qëllimet humane të zhvillimit ekonomik më së miri i ka identifikuar Amartya Sen që

konsiderohet si “ mendimtar udhëheqës i kuptimit të zhvillimit”.Sipas tij “…Zhvillimi

ekonomik nuk mund të trajtohet si qëllim për vetvete. Zhvillimi duhet të kuptohet më shumë si

rritje të jetës që e jetojmë , lirisë që e gëzojmë...”

Zhvillimi në të gjitha shoqëritë duhet më së paku të plotësoj tri objektiva:

1. Të rrisë mundësinë dhe zgjerimin

2. Të rrisë nivelin e jetesë

3. Të zgjeroj një varg të zgjedhjeve ekonomike

Indeksi i zhvillimit njerëzor është tregues përmbledhës i zhvillimit njerëzor.

Ai mat arritjet mesatare të vendeve në tri dimensione të zhvillimit njerëzor:

1. Jetëgjatësia–

2. Njohuritë – Qasja në arsim, norma e shkrim-leximit

3. Standardi i Jetesës– BPV për kokë banori: Pariteti i fuqisë blerëse (PPP)

Shembulli I LLogaritjes te IZHNJ-

plikuar formulat për 177 shtete, Indeksi

izhvillimit njerëzor i rendit (radhitë) të gjitha vendet në katër grupe: Zhvillim i ulët njerëzor ( 0.0 deri te 0.499) Zhvillim i mesëm njerëzor ( 0.5 deri te 0.799) Zhvillim i lartë njerëzor ( 0.8 deri te 0,899) Zhvillim shumë i lartë njerëzor (0.9 deri te 1.00)

Matës Kryesor të zhvillimit njerëzor janë :

1. Indeksi I përshtatur I pabarazis së zhvillimit njërzor.

2. Indeksi I pabarazisë gjinore

3. Indeksi I varfëris multidimensional

Matësit e tjer të zhvillimit njërzor përfshijnë :

1. Numri i mjekëve për banorë

2. Numri i frigoriferëve për banorë

3. Numri i TV për banorë

4. Numri i veturave për banorë

5. Treguesit e sëmundjeve

6. Aktivitetet ekonomike siaps sektorëve

7. Nivel i stresit

8. Nivel i krimit

9. Të dhënat për kujdesin shëndetësor

11. Cilat janë karakteristikat kryesore të privatizimit të pronës shoqërore të Kosovës shpjegoni shkurtimisht metodat e Privatizimit në Kosovë ?

Metoda Spin - Off për privatizimin e Ndërmarrjeve Shoqërore (NSH-ve) - Hapi 1: AKM-ja mund të krijoj një kompani te re ("ndërmarrja e re”) në formën e Shoqërisë

Aksionare apo Kompanisë me Përgjegjësi të Kufizuar dhe të transferoj tek këto kompani të reja

një pjesë, apo të gjitha asetet e ndërmarrjes së vjetër shoqërore.

Obligimet e ndërmarrjes së vjetër nuk do të transferohen por do të mbesin tek ndërmarrja e

vjetër.

- Hapi 2: AKM-ja iu shet aksionet e ndërmarrjes së re të cilat i mban në mirëbesim,

investitorëve privat, atyre vendor dhe të huaj.

Të ardhurat do të mbahen në mirëbesim nga AKM-ja, pa dëmtuar ankesat për pronësi apo

ankesat e kreditorëve kundër ndërmarrjes së vjetër.

Dallimet në mes të Spin-off të zakonshëm dhe Spin-off Special Për Spin-off i zakonshëm

Për spin off-in special duhet respektuar tri kritere:

Likudimi i ndërmarrjeve shoqërore si proces në vete përfshinë dy komponente: Likuidimi i aseteve të ndërmarrjes shoqërore;

Likuidimi i masës monetare që gjindet në llogarinë e mirëbesimit e fituar nga shitja e ndërmarrjes së re përmes Spin-off-it.

Likuidimi i aseteve të ndërmarrjeve shoqërore është paraparë të bëhet për ato ndërmarrje që nuk janë aktive në biznesin e vet si dhe të atyre pjesëve të pasurisë së

ndërmarrjeve që kanë mbetur pas shitjes së biznesit kryesor dhe shpesh thuhet si likuidim vullnetar.

•Likuidimi i masës monetare nga llogaria e mirëbesimit do të bëhet me qëllim të shpërndarjes së mjeteve për kreditorët e ndërmarrjes shoqërore ku si kreditor mund të paraqiten: –furnitorët e ndërmarrjes së vjetër që nuk u janë paguar mallrat dhe shërbimet;

–punëtorët e ndërmarrjes mund të kenë pretendime;

–organet e institucioneve komunale dhe ato të qeverisë qendrore mund të paraqiten për të arkëtuar obligimet e papaguara të ndërmarrjes shoqërore ndaj këtyre institucioneve.

-Likuidimi eshtë pjesa finale e privatizimit të NSh-ve në Kosovë.

Me likuidim duhet të rregullohen çështjet si:

Pronësisa e NSH,

Shpërndarja e të ardhurave, dhe borxhi (i supozuar)

30 dhjetor, 2009, të ardhurat totale nga privatizimi arritën shifrën 451 041 297 euro dhe këto

mjete do të shpërndahen gjatë procesit të likuidimit.

Nga fillimi i procesit të privatizimit në vitin 2003, e deri tash (dhjetor 2011), janë:

- shpallur 53 valë të privatizimit,

- privatizuar 306 ndërmarrje shoqërore

- 676 ndërmarrje të reja.

- kurse, për mes shitjeve me likuidim deri më tash, janë privatizuar 232 asete.

Nga privatizimi i ndërmarrjeve shoqërore në Kosovë janë:

- 550 milionë euro,

- ndërsa nga shitja e aseteve 45 milionë euro.

- Kjo do të thotë se në fondin e mirëbesimit, aktualisht janë grumbulluar 595 milionë

euro.

- Kurse, përfitimet e punëtorëve nga pjesa e 20 përqindëshit, që u takojnë atyre, kanë

arritur shumën rreth 48.5 milionë euro.

12.Numero së paku 5karakteristikat të Tregut të punës në kosoë ? Niveli i lartë i papunësisë në Kosovë i atribuohet disa arsyeve:

Baza e dobët fillestare e prodhimit,

Reformat strukturore të lidhura me privatizimin,

Niveli i ulët i investimeve vendore dhe të huaja,

Mungesa e politikave aktive dhe efikase të punësimit dhe

Niveli i ulët i kualifikimit të punëkërkuesve (Raporti i BE-së 2009).

13. Qka e karakterizon rritjen Ekonomike në Kosovë cilët janë

faktorët qe kanë ndikuar në rritjen ekonomike të kosovës viteve të

fundit dhe si qëndreon kjo rritje në raport em vendet në rajon dhe

me Gjërë ? Ritmi I rritjes sw ekonomisw pwrfaqwson normwn me tw cilwn rritet BPV real.

BPV real rritet për tri arsye:

1. BPR real rritet sepse ndryshon sasia disponibël e burimeve në ekonomi siç është puna

dhe kapitali, gjegjësisht rritet fuqia punëtore e aftë për punë dhe kapitali.

2. Efikasiteti i përdorimit të faktorëve të prodhimit. Përmirësimi i efikasitetit të përdorimit

të burimeve ekonomike quhet produktiviteti i punës.

3. Ndryshimi në punëzënien e burimeve të dhëna disponibël për prodhim. Një rënie e

papunësisë do të shkaktojë rritjen e BPV dhe anasjelltas. Norma reale e rritjes ekonomike sipas Bankës Botërore për Kosovë dhe disa vende të rajonit

Ekonomia e Kosovës vazhdoi me trendin rritës edhe gjatë vitit 2011, duke shënuar një normë

reale të rritjes më të lartë se sa në vitShkaqet e rritjes në vitin 2011 in 2010, rreth 4.5% (5.0%-

sipas FMN))

- Rritja ekonomike gjatë vitit 2011 u nxit nga rritja e vazhdueshme e konsumit privat dhe rritja e

investimeve, përfshirë investimet private edhe ato publike

Gjatë vitit 2011 konsumi privat shënoi rritje vjetore prej mbi 10 përqind, ndërsa

pjesëmarrja e tij vazhdon të jetë në mbi 90 përqind të PBB-së.

Në anën tjetër, konsumi publik gjatë vitit 2011 nuk regjistroi ndonjë ndryshim të

rëndësishëm krahasuar me vitin e kaluar, duke mbajtur pjesëmarrjen në PBB në rreth 16

përqind.

Investimet gjithashtu shënuan rritje si përqindje e PBB-së duke arritur në rreth 35 %

-Kontribut të rëndësishëm në rritjen e investimeve në vend gjatë vitit 2011 kishin edhe

investimet e sektorit publik të cilat gjatë vitit 2011 u karakterizuan me trend pozitiv të

rritjes, të orientuara në projekte infrastrukturore.

-Kontribut negativ në rritjen e PBB-së në Kosovë vazhdon të ketë deficiti tregtar, i

cili gjatë vitit 2011 u karakterizua me bilanc negativ prej -40 përqind të PBB-së.

nivelin e lartë të importeve (prej 2.4 miliardë euro) dhe nivelin relativisht të ulët të eksporteve

(312.5 milionë euro).

Megjithatë… Prodhimi vendor vazhdon të jetë në nivel mjaft të ulët,

Mbështet shumë në importin e mallrave dhe shërbimeve;

Normë e lartë e deficitit të llogarisë rrjedhëse

Probleme në zhvillimin e tregtisë së lirë me vendet e rajonit si Sërbia dhe Bosnja e

Hercegovina.

14.Përmend disa Karakteristika të BPV-së (GDP Për kokë banori në

Kosovë ) cila është struktura e tijë sipasë qasjes së shpenzimëve ? Bruto produkti vendor (BPV) përfaqëson vlerën e të gjithë të mirave dhe shërbimeve

përfundimtare të prodhuara në vend brenda një periudhe të dhënë.

- 3 pamje te Bruto Produktit vendor :

1. Prodhimi: - Vlera e tregut të mallrave dhe shërbimeve përfundimtare të prodhuara në

vend gjatë një periudhe kohore.

2. Shpenzimet : Konsumi , Investimet , Furnizimet qeveritare , Eksporti neto

3. Të ardhurat : Të ardhurat nga puna , Të ardhurat nga kapitali

Bruto produkti vendor (BPV) sipas qasjes së shpenzimeve është shuma e të gjitha

shpenzimeve finale të mallrave dhe shërbimeve.

• Këto shpenzime ndahen në tri grupe kryesore :

- Konsumi final (KF),

- Formimi i kapitalit bruto (FKB), dhe

- Neto eksporti dhe importi (E-I)

Shpenzimet e BPV në Kosovë :

1. Konsumi :

a. konsumit final të ekonomive shtëpiake (KFESH),

b. konsumit final të institucioneve jo profitabile të cilat iu shërbejnë ekonomive

shtëpiake (KF i IJPSHESH) dhe

c. konsumit final aktual të Qeverisë (KFAQ).

2. Investimet : Formimi i bruto kapitalit

FBK= FBKF + Δ në inventar

Δ - Ndryshimet në inventar

3. Eksporti Neto =( Eksoprtin – Importin )

Komponentët e shpenzimeve të BPV të Kosovës, 2011 (milionë euro)

Nëse BPV rritet me 2% në vit, atëher BPV për kokë banori dyfishohet për qdo 35 vjet edhe në

këtë rast secili brez duhet të pres që standardi jetësor të dyfishohet në krahasim me prindërit e

tijë.

N.q.se ritmi I rritjës së BPVështë 1% në vit atëher që BPV të dyfishohet duhet 70vjet.BPV për

kokë banori në vitin 2011 ishte 2.650 pra Brenda viti është rritur për 5.57%.

BPV pwr kokw banori pwr Kosovwn

GDP pwr kokw banori pwr Kosovwn nw $ actual pra wshtw 3.534.

Ritmi I rritjes sw ekonomisw pwrfaqwson normwn me tw cilwn rritet BPV real.

BPV real rritet për tri arsye:

1. BPR real rritet sepse ndryshon sasia disponibël e burimeve në ekonomi siç është puna dhe

kapitali, gjegjësisht rritet fuqia punëtore e aftë për punë dhe kapitali.

2. Efikasiteti i përdorimit të faktorëve të prodhimit. Përmirësimi i efikasitetit të përdorimit të

burimeve ekonomike quhet produktiviteti i punës.

3. Ndryshimi në punëzënien e burimeve të dhëna disponibël për prodhim. Një rënie e

papunësisë do të shkaktojë rritjen e BPV dhe anasjelltas. Të gjitha te drejtat e rezervuara ® Master Economics 2018