199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
-
Upload
mustapha-ader -
Category
Documents
-
view
223 -
download
0
Transcript of 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
1/152
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
2/152
T.B .M.M
Y E R : 96-674
YIL :
CLT :
K S M :
K O P :
DEM .SG-999
KTPHANES
REFAH PARTS NN
A N A Y A S A
DEKL
UZLAMA T E K L F
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
3/152TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
4/152
S U N U
A N A Y A S A S A A D E T G E T R M E L
Anayasalar bir lkede dzeni tanzim eden nemli
belgelerdir. Vatandalarn saadetleri ise hereyden
nce ve en byk oranda dzene baldr. Dolaysyla
Anayasalarn amac topluma ve onun bireylerine
saa-
det getirmektir.
Biz Refah Partisi olarak toplumun ancak Adil
DzerV ' le saadet ulaabileceine inanyoruz. Bundan
dolay Anayasa Adi l D zen in kurulm asn ve
yrmesini gerekletirecek bir Anayasa olmaldr. Mille-
timize saadet getirmek iin demokratik dzen iinde ve
yasalara uygun olarak Anayasay deitirecek imkana
sahip olduumuzda btn yurttalarmza ve lkemize
huzur, hrriyet, adalet, refah ve itibar getirme gayesini
gden Adil Dzen'e uygun Ana yasa y hazrlam ak
ve vatandalarmzn tasvibi i le yrrle koymak
grevimizdir.
A N A Y A S A N S A N H A K L A R I N I
T E M N A T A L T I N A A L M A L I
Anayasalar , b i r lkede yaayan vatanda lar
arasnda, onlarn arzusuna uygun olarak tanzim edilmi
bir
Toplumsal andlama
niteliindedir. Anayasann
hazrlanmasnda gaye, istisnasz btn vatandalarn
Bizim ne gzel Anayasamz var inancnda olma-
larn temindir. Bunun iin de Anayasalarn gayesi,
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
5/152
insan hak ve hrriyetlerini teminat altna almaktr.
Yoksa bunlar ortadan kaldrmak deildir.
Btn dnya lkeleri anayasalarndan derlenerek
sunulan Ek: 1'den de grld gibi, btn ada
anayasalarda insan hak ve hrriyetlerinin en nemlisi
olarak din ve vicdan hrr iyet i ele al nm ve bu
hrriyetin varolabilmesi iin ayrlmaz drt unsuru temi
nat altna alnmtr.
Din ve vicdan hrriyetinin ayrlmaz drt unsuru
unlardr:
1 -
fade ve yayma hrriyeti
2-
renim ve retim hrriyeti
3-
rgtlenme hrriyeti
4 - nand gibi yaama ve ibadet hrriyeti
nand gibi yaama ve ibadet hrriyetinin iindeki
Hukuk seme hrriyeti en nemli insan hakkn
tekil eder. Bunun iin toplumlara saadet getirecek
anayasalarn ok hukuk lu sistem e uygun anaya
salar olmas gerekmektedir.
8 2 A N A Y A S A S I B R A N E V V E L
D E T R L M E L D R
Halbuki lkemizde ok parti l i hayata girdiimiz ell i
yldan beri partilerin biraraya gelerek yapt bir Anaya
sa olmamtr. Anayasalar askeri ihti lallerin rn ola
rak, Adil D zen in temel esaslar tannmadan, bat et
kisinde kalnarak ve baz olaylara kar reaksiyonlar
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
6/152
esas alnarak hazrlanm ve
Milletin ne istedii
deil, Millete nasl bir ek il verilecei gzetilerek
dzenlenmilerdir. Bu yzden bir yandan bu anayasa-
larn sk sk deimesi gerekmi dier yandan da top-
lumda huzur ve saadeti temin edeceine huzursuzluk
ve buhranlara sebep olmulardr.
1982 Anayasasnn bu bakmdan biran evvel
deitirilmesi gereklidir. Milletin bu arzusunu yerine ge-
tirmek bizatihi yrrlkteki Anayasann da belirttii gibi,
anayasay deitirme yetkisine sahip ve greviyle so-
rumlu olan Trkiye Byk Millet meclisinin vazifesidir.
B U T E K L F M Z B R
U Z L A M A T E K L F D R
Anayasalar btn toplumu kucaklayan Bir toplum -
s a l a n d l a m a o l d u k l a r i i n A n a y a s a n n
deitirilmesinde millet iradesinin temsilcileri olan Siyasi
Partilerin hepsinin uzlamasnn temininin byk nemi
bulunmaktadr. Bu uzlama hi d eilse TB MM de tem-
silcisi bulunan partiler arasnda gereklemelidir. Byle
bir uzlamaya dayanmayan sadece bir iki part inin
uygun grmesiyle yaplacak deiikliklerin lkeye huzur
getirmesi ve vatandalarn beklentilerine cevap vermesi
ve ayrca uzun mrl olmas mmkn deildir. Sadece
yeni huzursuzluklara yol aar.
te biz Refah Partisi olarak il iikteki telif lerimizi
Refah Partimizin asl amac olan Adil Dzen Anaya-
sas 'ola ra k de il , TBM M de tem silcisi bulunan d ier
partilerle hangi konuda anlaabileceimizi gzeten bir
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
7/152
Uzlama teklifi
olarak sunuyoruz. mit ediyoruz ve
inanyoruz ki, konular zerinde iyiniyetle ve yeterince
grme yapld takdirde bu teklifimizin ana fikirleri
zerinde uzlama salanabilecektir.
N E M L O L A N
V A T A N D A L A R I N O Y A L A N M A S I D E L
Z D E D E K L K T R
Tekl i f imizi sunarken dier bir amacmz, vatan-
dalarmzn beklentisine hi deilse en az lde de
olsa bir cevap verebilmek ve toplumumuzdaki halen
mevcut olan huzursuzluklar ortadan kaldrabilmektir.
Bu sebepten dolay biz Refah Partisi olarak;
N e,
hangi eki lde olursa olsun bi r Anayasa
deiiklii yapm olalm fikrine iltifat edebiliriz,
Ne de peyderpey mutabk kalmadmz deiiklikleri
yapmak suretiyle amaca ulaalm fikrine iltifat edebiliriz.
Zira amacmz,
vatanda lar oyalamak
deil,
onlarn asl beklentilerine cevap vermek ve huzursuz-
luklarn nedenlerini ortadan kaldrarak hizmet etmektir.
Bu ise baz maddelerin eklen deitirilmesiyle mmkn
olmayp, m utlaka
Anayasann z
ndeki hatalarn gi-
derilmesiyle yani istenmeyen tatbikata yol aan sebep-
lerin ortadan kaldrlarak dzenin btn vatandalarca
benimsenecek hale getiri lmesiyle mmkndr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
8/152
A N A Y A S A H A Z I R L A N M A S I N I N T E M E L N
A R T L A R I
Bu amaca ulaabilmek iin bir lkede vatandalarn
istedii Anayasann yaplmasnda i lk art, fikir ve
inan hrriyetinin nndeki btn kst lamalar ve
tabularn kaldrlmasdr.
Bunun kadar nemli dier bir temel art ise Sami-
m i y e f
t ir . Yani bir yandan
Demokrasi
deyip, dier
yandan Milleti kendi isteine uydu rmak amac
gdlmemelidir. Ayn ekilde bir yandan oulcu de
mokrasi deyip, br yandan bir ksmnn dier ksma,
hatta Aznl n ounlua tahakkm gayesi
gdlmemelidir . Ve yine nsan haklarna sayg
deyip, d ier yandan nsan haklar n or tadan
kaldrmak
iin allmamaldr.
ok nemli bir husus da bir takm esaslar Anaya
saya koymann yeterl i olmaddr. Eer uygulama
bunun tam tersi olarak yryorsa o zaman Anayasa bir
deer tamaz.
Biz Refah Partisi olarak bu gerekleri dikkate alarak,
iliikteki teklifimizde;
1 -
nsan haklarnn tam, kmil ve ada mana
da teminat altna alnmas
2- Gerek demokrasi
3- Gerek oulcu demokrasi tatbikat
i lkelerinin temel alnmasn gzetmi bulunuyoruz.
Halbuki 1982 Anayasas bu ilkeler yerine, tatbikatta;
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
9/152
1 -
Mslmanln tatbikatta yasaklanmas
2-
Hile rejimi
3-
A z n l n o u n l u a t a h a k k m n n
yrtlmesine
msait ekilde dzenlenmitir.
te bizim zde deiiklik tekl i f imizin manas
Ana yasa nn bu tatbikata yol am ayacak tam tersine
yukarda ifade ett iimiz i lkelerin yrrlkte olmasn
temin edecek ekilde deitirilmesidir.
1 9 8 2 A N A Y A S A S I N I N
Z N D E K H A T A L A R
1982 Anayasas iin yukarda yaptmz belirleme
gerei ifade etmektedir. Nitekim:
MSLMANLIIN YASAKLANMASINA YOL
AMASI
1 -
nsan haklarnn tam, kmil ve ada mana
da teminat altna alnmas yerine Mslmanln
tatbikatta yasaklanmasnn yrrlkte olmas.
982 Anayasasnda btn kel imeler in vatan
da la r n an layaca d i lde ku l lan lmasna zen
gsterildii halde ilmi ve ada manas itibariyle;
a)
Herkesin din ve inan hrriyetine sahip olduu
b) Kimsenin inancndan dolay baskya maruz
braklamyaca
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
10/152
c) Devletin dine, dinin de devlete mdahale etme-
mesi.
manalarnn Trke i le i fade edilmesi yerine, sadece
batda bu manaya birl ikte ifade etmek zere kul-
lan lan ve fakat bizim vatandalarmz tarafndan
manas bil inmeyen,
laik kelimesinin Anayasaya yazlmas.
2. Din ve vicdan hrriyetinin (Tam kmil ve ada
manada) teminat altna alnmas iin Anayasaya konu-
lan 24. maddede; iyi, gzel ve doru olan hereyin
kabul edilip konuulabilecei ve fakat herhangi birey
doru, gzel ve faydal olsa
dahi,
eer slam dininde
mevcutsa kabu l ed i lmek y le dursun, ha t ta
konuulamyaca tatbikatna yol aan cmlelerin ko-
nulmas ve bylece laiklik sanki bu manay kapsarm
gibi, laik kelimesinin tamamen laikliin ada ve ilmi
manasna aykr ekilde tatbikatna yol almas.
3. Aka sylenmedii halde gerekte slam dinini
deitirmek, slam dininin sosyal hayata ait toplum
yaamna huzur, adalet ve saadet getirmekle i lgi l i
hkmlerinin ortadan kaldrlarak slam dinini sadece
vicdanlara hapsedilecek yeni bir din haline getirmek,
gayesinin gdlmesi. (Baknz Ek: 2)
Bu gayenin gereklemesi iin, hibir ada lkede
olmad halde (Bkz Ek: 1) Diyanet leri Bakanlnn
dinin emirlerine gre deil idarenin arzusuna uygun
olarak hareket etmesi iin zerk olmasna msaade
edi lmemi, Anayasann 136. maddesi i le Genel
idare
iine alnm yine ayn maksatla dini eit im,
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
11/152
Anayasann 24. maddesi i le darenin den etim ve
gzetimi altna alnmtr. (Bkz. Ek: 2)
Ek: 1'de aka grld gibi bugn yeryznde
ada hibir lkede ne byle bir din hrriyeti anlay,
ne de byle bir tatbikat vardr.
Trkiye'de el l i y ldan beri yrtlen bu uygulama,
ada ve ilmi laiklie tamamen aykrdr. Bu uygulama
btn dinlere serbestlik tand halde gerekte slam
din in i de it i rme ve yasaklama yani slam
dmanl amacn gtmektedir. % 98'den fazlas
Mslman olan memleketimizde laikl ie de aykr bu
yanl uygulama lkemizde sosyal huzursuzluk ve buh-
ranlarn temel nedenini tekil etmektedir.
te biz Refah Partisi olarak, laiklie aykr bir ekilde
Mslmanl n ta tb ikat ta yasaklanmasna ve
slam dmanl
na yol amamas iin Anayasann
2.
ve 24. maddelerindeki deiiklikleri teklif ediyoruz.
Memnuniyetle i fade edelim ki, TBMM'de temsilcisi
bulunan btn parti ler de bugne kadar Anayasann
deitiri lmesi konusunda tekil edilen komisyonlardaki
grmelerde ayn gre sahip olduklarn i fade
etmilerdir. Esasen TCK 163. maddesinin Trkiye
Byk Millet Meclisince kaldrlmas ve bunun millete
byk tasvip grmesi de TBMM'nin ve mil letimizin bu
konudaki irade ve arzusunu aka gstermektedir.
Yine bu maksat la btn ada anayasalarda
insan haklarnn en nemlisi olan din ve vicdan
hrriyetinin ayrlmaz drt temel unsurunun Mslmanlar
iin snrlanmas maksadyla;
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
12/152
fade ve yayma hrriyeti
Anayasa Madde 2'de
cumhuriyetin nitelikleri arasna yabanc bir kelime olan
laik kelimesinin konulmas, 13 ve 14. maddede ada
anayasalarn hibirinde mevcut olmayan hkmlerle
hrriyetlerin snrlandrlabilecei esasnn vazedilmesi,
24. madde ile de Mslmanlarn inanlarnn ifade ve
yayma hrr iyet ler inin el ler inden al nmas, i fade ve
yayma hrriyetini ortadan kaldrmaktadr.
renim ve retim hrriyeti ise, yukarda da
iaret olunduu gibi 24. madde ile engellenmitir.
rgtlenme hrriyeti anayasann 13 ve 14. mad-
delerindeki snrlandrma hkmleri vastasyla ortadan
kaldrlmtr.
nand gibi yaama ve ibadet hrriyetinin
ise
yine anayasann 13 ve 14. maddesindeki snrlamalar
ve 24. maddedeki hkmlerin yol at tatbikat
dolaysyla zne mdahale edilmektedir.
HLE REJM NE YOL AM ASI
I I -
1992 Anayasas
Gerekdemokrasi
yerine
Milleti keyfi arzulara uydurma ya yani Hile
Reji
mi n msait bir yap tamaktadr. nk bu anaya-
san n her ne kadar btn ilgili maddelerinde Demokra-
si ve Dem okratik kelimeleri kullanlmsa da asl milleti
temsil eden TBMM seimini dzenleyen 67. maddede
TBMM'nin mil let i adi l bir eki lde temsi l etmesini
salayacak temel esaslar belirlenmemitir. Herey ka-
nuna braklmtr. Bu belirsizl ikten yararlanlarak ta
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
13/152
getiimiz yl larda seim kanunlar gayriadil ekilde
yaplm, her seimde adaletsizlii daha da artracak
partizan deiiklikler yaplm ve her seime ayr bir
seim kanunu ile girilmitir. Bu yolla bir parti 30 bin oya
bir milletvekili karrken bir dierinin ise 375 bin oya bir
milletvekili karmas gibi eine rastlanmam bir adalet
sizlik yr tlmt r. Bunun sonucu olarak da Millet
baka parlamento baka olmutur. Dem okrasi ile ilgisi
olmayan byle bir durumun meydana gelmesine hileli
seim kanunlar i le millet de kanun zoruyla alet edil
mitir. Ve neticede demokrasi sadece anayasada yazl
kalm, fakat tatbikatta milletin ounluunun arzu ve
istekleri geersiz duruma dmtr.
Bu
11
A l d a tm a c a ve Hi leyi yrtebilmek iin
seim sisteminde Adalet yerine stikrar szne
ar l k verme yoluna saplmtr . Seim hkmet
kartmal demagojisine bavurulmutur.
Halbuki gerek demokrasi ancak seim sisteminin
adi l o lmasy la mmkndr. Mi l let kendi kendini
ynetmek iin temsilcilerini seiyor ve bylece milleti ve
milli iradeyi temsil eden TBMM teekkl ediyor. Gerek
demokraside TBMM'nin mil leti aynen ve adil ller
iinde temsil etmesi ve herbir seim evresinde milletin
kendisini istedii kimselerle temsil ett irmesi esastr.
Se im evre ler i ve b lge ler indek i vatanda lar n
ounluunun gerekte kabul etmedii k imselerle,
eit l i hi le yollarna bavurularak temsil ett ir i lmeye
kalklmas demokrasiye de, insan haklarna da aykrdr.
Sadec e aldatmac adr ve dem okrasi deil Hile
Reji-
mi dir. Demokraside esas
olan,
millet iradesinin basksz
ve a rptlmadan tecellisidir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
14/152
TBMM'nin milleti temsil etmesi gereine asla halel
getirilmeden istikrarn salanmasna allmaldr. Parla
mento ayr hkmet etmek ve program uygulamak ayr
bir konudur. stikrar konusunda srar edildii takdirde,
baka zmlerin bulunamad hallerde
dahi,
mesele
TBMM'de ye tamsaysnn % 40'nn desteine sahip
bir parti veya koalisyon, hkmet olup kendi programn
uygulamasna imkan veri lebil ir. Bunun iin parlamen
toyu arptmaya ve milletin ounluunun istemedii in
sanlarla temsil ettiri lmesi zorlamasna gidilmeden Plan
ve Bte Komisyonunun tekil i i le i lgi l i Anayasann
162. maddesindeki bavurulan usul uygulanabilir.
te biz bu gerekleri dikkate alarak Anayasann 67.
maddesinde gerek demokrasiyi teminat altna alacak
deiiklik teklifini sunuyoruz. Ve istikrara arlk vermek
hususunda srarda bulunulursa bir are olarak da
Anayasann 110. maddes inde yap lab i lecek b i r
deiiklikle bu ihtiyacn giderilmesine alyoruz.
TAHAKKM E YOL AMASI
111-1982 Anayasas Gerek oulcu dem okrasi
t a t b i k a t
yer ine Az n l n o un lua ta -
h a k k m n n y r t l m e s i n e msa i t ek i l de
dzenlenmitir.
Nitekim yuka rda akladm z ekilde istikrar
keli
mesi paravan olarak kullanlmak suretiyle yaplan hileli
seim kanunlaryla milletin aznlna tekabl eden bir
part i veya koal isyon, Mecl iste sandalye i t ibar iy le
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
15/152
ounluu alabilmekte ve buna dayanarak iktidar ola
bilmektedir. Bir defa iktidar olduu zaman anayasann,
kanun larn ve tatbikatn Gerek ou lcu dem okrasi
esaslarna uygun olmas iin gerekli tedbirleri almamas
yznden tatbikatta:
- TRT ve zel radyo ve televizyon yaynlar
- Meclis faaliyetlerinde ve heyetlerinde temsil
- Meclis krssnde konuabilme imkan
- Komisyonlarda ve Meclis Genel Kurulunda her
hangi bir kanunu gndeme aldrma imkan
- Anayasa Mahkemesine mracaat edebi lme
imkan
Milli Gvenlik Kuruluna katlma imkan
gibi oulcu demokrasi gerei mill i iradenin temsil edil
mesi gereken en nemli konularda bile muhalefet parti
ler ine hibir hak tannmamakta bylece aznl n
ounlua tahakkm gerekletiri lmektedir.
te biz Refah Partisi olarak aznln ounlua ta
hakkm yerine, gerekte anayasann da ngrd
oulcu demokrasinin tatbikatta da var olmas iin;
Anayasann,
133. madde TRT
95.
madde tzk
150. madde Anayasa Mahkemesine mracaat
118. madde Milli Gvenlik Kurulu
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
16/152
bata o lmak zere i lg i l i maddeler inde gerekl i
deiiklikleri teklif ediyoruz. Ayrca oulcu demokrasiye
aykr tatbikata yol a lmamas iin 91. maddedeki
k a n u n k u v v e t i n d e k a r a r n a m e y e t k i s i n i d e
snrlandrmay teklif ediyoruz.
te bu akladmz sebeplerden dolay bizim Refah
Partisi olarak, zle ilgili deiiklikler yaplmadan sade
ce ek ille ilgili de iikliklerin yaplmas suretiyle hi yok
tan iy id i r fe lsefes iyle halkn oya lanm asna ve
aldatlmasna taraftar olmamz mmkn deildir. Bu
sebe pten dolay Anayasa deiikl ii alm alarnda
aadaki prensip ler in temel kabul edi lmesini ve
yntemi teklif ediyoruz:
P R E N S P L E R V E Y N T E M
1-
Anayasa deiiklii almalar sonuna kadar hi
de i l se TBMM'de temsi l c i s i bu lunan par t i l e r in
tamamnn katlmasyla yrtlmelidir.
2-
almalarda zle ilgili
I- nsan haklarnn tam kamil ve ada manada
teminat altna alnmas
II - Gerek demokrasi
III- Gerek oulcu demokrasi tatbikat
esas alnmaldr.
3- Bu alm alarn effaf bir ek ilde m illetim iz
tarafndan da izlenmesi iin tedbirler alnmal ve partile
r in grlerinin mi l lete ei t art lar la ve yeterince
tantlmas iin televizyon ve radyo imkan salanmaldr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
17/152
4-
almalar blm blm olduu takdirde i lk
blmde mutlaka yukarda 2. maddede ifade edilen
zle
ilgili
deiikl ikler yaplmaldr. Bunun iin de
sunuta belirtt iimiz ve Anayasa tekl i f imizde yeralan
deiikliklerin ncelikle ele alnp tamamlanmas gerekir.
Bu tamamlanmadan ayrntlara arlk verilmesini uygun
bulmuyoruz.
Bundan dolay partilerin deiiklikler hakknda:
I- Mikro mutabakat
II- Makro mutabakat
alnmaldr. Yalnz mikro mutabakatn alnmas yetmez.
5- TBMM'de temsilcisi bulunan parti lerin temsil edil
dii bir komisyon zle ilgil i deiiklikleri yapmak iin
alrken Anayasann tmnde kkl deiiklikler yap
mak zere ayrca yine TBMM'de temsilcisi bulunan par
ti lerin temsilcilerinin katlaca ikinci bir komisyon da
memleketin daha fazla vakit kaybetmemesi iin biran
evvel kurularak almaya balanmasnda yarar vardr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
18/152
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
19/152TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
20/152TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
21/152
D N Y A L K E L E R A N A Y A S A L A R I N D A
D N V E V C D A N H R R Y E T
L E L G L H K M L E R
SVRE
eitl i dini kanaatlerde olan svire halk ok din
dardr. Kadiri m utlak Allah'n izniyle (Co nfed e-
res)lerin ittifakn... teyid gayesi ile aadaki Fe
deral esas tekilat kanununu kabul etmitir .
Vicdan ve itikad hrriyeti masundur. Hi kimse dini
bir cemiyete dahil olmaya, dini bir tedrisi takip et
meye, dini bir fiil ifasna icbar edilemeyecei gibi
Bir fikir dolaysyla herhangi bir mahiyette cezaya
da mahkum olamaz. Mezheplerin serbest icras
amme nizam ve adab umumiye ile telif edildikleri
nisbette memmendir. Jesuit tariki ve buna merbut
cemiyetler svire'nin hibir ksmna kabul edilmez
ler.
Muhafazakar Katolik Partisi; siyasi hayatta messir
bir kuvvettir. Bern Kantonu Maarif Kanununa gre
retimin gayelerinden biri de genlikte hristyanlk sela
metini siyret ve adabn hasl etmeye almaktadr. Fri-
burg Kantonunda retim dini ve mill i bir ruh vermeyi
gaye bil ir. Cali Kantonu Devlet mekteplerinde de din
dersi vermeyi kabul etmitir medeni Kanunlarnn esas
prensipleri Katolik Hukuktan mlhemdir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
22/152
Paragraf 27 3
Din ve mezhep fark gzetmeksizin ve din ve vicdan
hrriyetine halel getirilmeksizin istisnasz her vatanda
devlet okullarnda okuyabilmelidir.
Paragraf 49
1 .
Din ve vicdan hrriyetinin dokunulmazl vardr.
2. Hi kimse dini bir birlie veya din dersine katlmak
veya herhangi bir dini davran iin zorlanamaz. Ayn
eki lde din i inancndan dolay h i kimse ceza
land ramaz.
3. ocuklarn dini eitiminden, 16 ya dolduruncaya
kadar vasi sorumludur.
4 . Vatandalk haklar ve siyasi haklar .ki l ise
tarafndan veya dini kurallarla snflandrlamaz.
5. Dini inanlar, vatandalk grevlerinin yerine
geti
rilmesinde mani tekil etmez.
6. Hi kimse ye olmad herhangi bir dini kurulua
vergi demekle mkellef deildir.
Paragraf 50
1 .
Dini ayin ve ibadet, ahlak kurallarna aykr
olmadka ve kamu dzenini bozmadka serbesttir.
2.
Kantonlar ve Federasyon, dzeni ve bar
salamak iin deiik mezheplere ait dini birlik ve kuru
lulara mdaha le etme hakkna sahiptirler, zellikle ki-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
23/152
l ise vatandalk haklarna ve devlet sorunlarna kart
durumlarda)
3. Kamusal itirazlar veya dini birl ik ve kurumlarn
oluturulmasndan veya dalmasndan ortaya kan
zel haklar, ikayetname yoluyla i lgi l i makamlarn
kararna braklr.
4.
svire snrlar ierisinde Piskoposluk amak fede-
rasyonun onayna tabidir.
AMERKA BRLEK DEVLETLER
Amerika Birleik Devletleri stiklal Beyannamesinde:
Beeri hadiselerin ak iinde bir halk iin ... ta-
biatn Allah'nn, Kanunlarnn bahettii Hakka
dayanarak
ayrlmann sebebini izah etmekte,
Bilu-
mum insanlarn Halikleri tarafndan fera kabul
etmez baz haklarla mtehall i k l nmlardr.
hkmn ihtiva etmektedir. Birleik Devletler, anaya-
sasna gre Kon gre herhan gi bir dinin tesisine
veya serbest icrasnn menine... mteallik hibir
kanun vazedemeyecektir.
Amerikan Yksek Mahke-
mesi zorach V. Clousa n davas mnasebetiyle
verdii kararda u hususu aklamtr. Biz Allah' en
yksek varlk kabul eden messeselere bal din-
dar bir milletiz. Cemiyetimizde her ahsn, kendi
inand tarz ve usullerde ibadet etmesi teminat
altna alnm ve insan nev'inin ruhi ve manevi ih-
tiyalarn karlayabilecek her eit inan ve
aki-
delere yer verilmitir Doent Dr. lhan Arse l in Ame-
rikan Anayasas adl eserinde belirti ldii zere, Yer
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
24/152
yznde hibir millet Amerikallar kadar dini adet
ve akidelere ve inanlara bal deildir. Amerika'y
ziyaret etmi olanlar gerek Kongrede ve gerekse
Eyalet teri meclislerinde, celselerin bir rahip huzu-
runda dini dualarla aldn bilirler, bunun
gibi,
Cumhurreisinin kongreye yollad mesajlar veya
halk irat ett ii nutuklar, umumiyetle Allah'n
i n a y e t v e y a r d m n d i l e y e n c m l e l e r l e
sslenmit i r . Mahkemelerde ve dier amme
messeselerinde daima Allah'n inayeti niyaz olu-
nur ve onun mafiretine snlr. Hristiyan kilisele-
ri Federal konseyinin Amerika'nn umumi politika
gidii zerinde messir oluu da bir baka
gerektir.
Amerikan Anayasasndan:
Madde 1: Kongre herhangi bir din tesis etmeye
veya herhangi bir dinin serbeste uygulanmasna
konuma ve basn hrriyetlerinin kstlanmasna veya
halkn bar bir ekilde toplanmasna ve ikayetlerinin
gideri lmesi iin hkmete dileke vermesine
ilikin
hibir kanun yapamaz.
S O N U : Amerikan Anayasasnn ortaya koyduu
rejim portresi dem okra tik yar-laik bir hukuk dev letidir.
Krtaj dini eitim veren okullara devlet yardm okullar
da derslere dua ile balanmas evrim ve yaratl teori
lerinin ders kitaplarnda ileni ekli gibi konularda
Yksek Mahkemenin zaman zaman farkl kararlar ald
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
25/152
grlmektedir. Ancak, Amerikan laikl iinin kta
Avru-
pasndaki uygulamalara bakla ok daha yum uak ,
din ve devleti ayran duvarn -Thom as Jefferson'n
deyimiyle- ok daha esnek olduu sylenebilir.
SRAL
Yahudilerin anayasa dibacesini aynen naklediyoruz.
Biz, srael Milleti, Yce Tanrya bizi srgnn
sk nt s ndan kurtard ve eski vatanmza
kavuturduu iin tevazu i le teekkr ederek,
srgndeki nesil lerin azimli mukavemetleri ve
onlarn milletimizin bekas ve milletin manevi gele
neklerinin muhafazas iin katlandklar kahraman
ca fedakarl klar hatr layarak, f i l ist inde kalarak
orada yahudi yerlemesini yzy l lar boyunca
devam ettirenleri ve milli kalkn nclerinin gay
retlerini tebcil ederek, lkemizi israel Peygamber
lerinin bar ve adalet ideallerine uygun olarak ye
niden inaya, memlekete dnmek isteyen her
yahudiye hsn kabul gstermee ve snrlarmz
dahilinde yayan btn insanlarn gvenlik ve
refahn salamaya azmetmi olarak, aada
yazl anayasay kabul ederiz.
Dini kitaplar olan Tevrata iddetle ballklar netice
si kurduklar devletin resmi dili olarak, hepsi bir baka
dil konu tuklar halde, Tev ratn di l i olan braniceyi
resmi di l olarak kabul etmiler, dini mahkemelerini
kurmular, anayasalarnn yetmiyedinci maddesinde
ilham kaynaklarn u ekilde aklamlardr. ...srailde
gelecekte kabul edilecek kanunlar yahudi hukuku-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
26/152
nun temel prensiplerinden ilham alacaktr.
ayrca
Cumartesileri (Sabbath) ve kutsal yahudi gnleri
istirahat ve manevi ykseklik gnleridir ve memle-
ket kanunlarnda byle kabul edilirler. Sair dini top-
luluklarn kutsal gnleri (mesela Mslmanlar iin
Cuma, Ramazan ve Kurban Bayram gnleri) bu
topluluklar yeleri bakmndan kanuni istirahat
gnleri olarak tannr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
27/152
A V R U P A K I T A S I N D A K L K E L E R N
A N A Y A S A L A R I
BATI ALMANYA
1949 da me vki i m er iyete giren Alm anya Federal
Cumhuriyeti Anayasas yle balar:
Allah ve insan-
lar karsnda mes'uliyetlerini mdrik olan... Alman
halk. . . ibu Alman Federal Cumhuriyeti Anaya-
sasn kabul etmitir.
Bu An ayasaya gre, dinin serbeste icras
temin edilir. Dini retim laik okullar dnda resmi
okullarda da mecburidir. Bu retim devletin
gzetimi mahfuz kalmak zere deiik kiliselerin
prensipleri ile uygunluk halinde yaplr, kiliselerin
ve dini cemiyetlerin mebanilerine ve ibadetlerine,
tedrise ve hayr ilerine mahsus tesisleriyle ma-
meleklerinin sair bil'umum unsurlar memmendir.
Ha len Almanya y Hristiyan Dem okrat Partisi l iderleri
idare etmektedirler.
Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasas (1961)
Madde 1: nsanlk haysiyetinin himayesi:
a) nsann eref ve haysiyeti mukaddestir. Devlet
otoritesini kullanma yetkisine sahip btn grevliler onu
korumak ve ona hrmmet etmekle ykmldrler.
b) Alman halk bu sebeple, dokunulmaz ve devredil-
mez insan haklarn , dnyadaki her insan toplu-
luunun,
barn ve adaletin temeli olarak tanr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
28/152
c) Aadaki temel haklar, dorudan doruya geerli
hukuk olarak yasama, yrtme ve yarg organlarn
balar.
Madde 4: Din ve inan hrriyeti:
a) Din ve vicdan hrriyeti ile dini ve dnyevi inan
hrriyetine dokunulamaz.
b) Dinin serbeste icras teminat altna alnr.
c) Hikimse, harp zamannda vicdanna aykr olarak
silahl hizmete zorlanamaz.
Madde 7:
ocuun din dersine katlmasn kararlatrmak, ter
biye hakkna sahip olanlarn hakkdr.
Din dersi laik okullar dndaki resmi okullarda mec
buridir. Din dersi devletin denetim hakkna halel gel-
meyoek ekilde kiliselerin temel ilkelerde anlamas su
retiyle verilir. Hibir retmen arzusu hilafna din dersi
verrreye zorlanamaz.
NGLTERE
Halen mer i o lan Act of Settlemen t e gre , bu
tahta clus edecek kimse, kanunen messes
ingi-
lis kilisesi mezhebine riayetkar olacaktr. Riayet
edilegelmek te olan hkmlerine gre nc Hanri nin
byk hatt nn b irinci maddesindeki taahh tlerden birisi
de udur. bu hat ile evv ela, eva m iri ilahiyeye
uyarak ingiltere kilisesinin hr olmasn ve hibir
halele uramaksz n bi lcmle haklarndan ve
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
29/152
hrriyetlerinden mstefit olmasn kendi nammza
ve i lanihhaye varislerimiz namna teyid ett ik.
ngiltere de kral ve kralies i Anglikan kilisesinin tabi bir
hkm yoktur. Non-Conformist kil iseler, ii partisi i le
temas halindedir. Muhafazakarlar ise Milli anglikan
kili
sesine baldrlar. Dini retime gelince Kaza (County)
okulu ile zel okullardaki ders gn btn talebenin
hazr bulunaca toplu bir dini ayin ile balar.
RLANDA:
rlanda anayasasnn krkdrdnc maddesine gre,
Devlet kadiri mutlak olan Cenab- Hakka umumi
taabbt ve cibesini tastik eder. Devlet ismullaha
mutavaat vedine riayet ve hrmet eyliyecektir.
Devlet , yurt talarnn byk bir ekseriyet inin
mmini bulunduu dinin muhafz olan Roma Kato
lik mukaddes kilisesinin mahsus vaziyetini tasdik
eder.
TALYA:
talya nn 1848 tarihli anayasasnda, Apostolik ve
romert katolik dini devletin yegane dinidir. kayd
mevcut idiyse de, ikinci dnya harbi sonunda kabul
edi len anayasada deiikl ik yaplarak u hkmler
konmutu r .
Dev let ve katolik kilisesi kend i alan
larnda bamsz ve egemendirler. Umumi adaba
aykr olmadka, herkesin kendi dini akidesini
yaymaa, bu akidenin propagandasn yapmaa
veya ayinlerini hususi ve umumi olarak icra
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
30/152
etmee hakk vardr.
Dini cemiyet ve parti kurmak
serbesttir. Hristiyan Sosyalist Partisi iktidar partisidir. Ve
talya y idare etmektedir.
talya Anayasas
Madde 7: Devlet ve Katolik kilisesi, kendi nizamlar
iinde bamsz ve egemendirler. Onlarn mnasebetleri
lateran anlamalar ile dzenlenmitir.
Madde 8: Btn din ve mezhepler kanun nnde
eit olarak serbesttir. Katolik dininden baka dinler,
talyan hukuku nizamna muhal i f olmamak artyla
kendi statlerine gre tekilatlanmak hakkn haizdirler.
Onlarn,
devlet ile ilikileri, kendilerini temsil edenlerle
anlama esas zerinden kanun ile dzenlenir.
Madde 19: Herkes, kendidini inancn serbeste,
herhangi bir ekilde ferdi olarak veya dierleri i le
birlemi olarak yaymaa ve propagandasn yapmaa,
hususi veya umum i olarak ibadet ve ayinini icra et-
meye genel adab ve ahlaka aykr olmamak art i le
hakk vardr.
FRANSA:
Din, devletten ayrlmtr. retim laiktir. ocuklarn
din dersleri grmesi iin okullar perembe gn de tatil
edilir, dini ilerini idare etmek zere dini cemiyetler kur-
mak hakk tannmtr. Dini partiler de faaliyettedir. Kato-
lik MRP Fransa nn en kuvvetli partilerindendir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
31/152
Fransa Anayasasndan
1946 Anayasasnn balang blmyle, k a m u
dzenini ihlal etmedike, hi kimsenin dini nitelik-
de dahi olsa fikir ve kanaatlerinden dolay tedirgin
edi lemiyecei , dnce, f ik i r ve kanaat ler in
bakalarna zgrce iletilmesi iin her vatandan
serbeste konuma, yazma ve eserini yaymlama
hakkna sahip olduu ve hi kimsenin kanunun em
retmedii eyleri yapmaya zorlanamayaca kabul
edilmektedir.
Egemenlik bal altndaki birinci blmde, Fran-
sa nn blnmez, laik, demokratik ve sosyal bir cumhu-
riyet olduu, cumhuriyetin btn vatandalara kanun
nnde rk ve din fark gzetmeksizin eit davranaca
ve btn inanlara sayg gsterecei vurgulanmak-
tadr. Madde 2)
SPANYA ANAYASASI 1978
Madde 16:
1.
Kanunla korunan kamu dzeninin devamn
kstlamad srece cemaatlerin ve bireylerin fikir, din
ve ibadet zgrl garanti altndadr.
2. Hikimse dinine, inan ve fikirlerine ynelik olarak
beyanda bulunmaya zorlanamaz.
3. Devletin dini olamaz. Devlet yetkilileri, ispanyol
halknn dini inanlarn dikkate alarak katolik
kili
sesi ve dier dini kurumlarla mnasip ibirliini
srdrecektir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
32/152
Madde 95:
1 .
He rhangi bir uluslararas antlama anaya saya
aykr hkmler ihtiva ediyorsa ncelikli olarak anayasa
deiiklii gerekir.
2. Hkmet veya kongre anayasa Mahkemesinden
bir aykrlk olup olmad yolunda beyan talep edebilir.
PORTEKZ
Portekiz Anayasasnn krknc maddesine gre
Devletin temin ettii talim ve terbiyenin gayesi,
bedeni terbiye ve fikri kabiliyetlerinin tekamln
den baka, karakter terbiyesi ve mesleki kymetin
tekaml ve memleketin ananesine uygun olarak
h r is t iyan ah lak ve mezhebi prens ip ler ine
mteveccih olarak ahlaki ve medeni faziletlerin
inkiaf olacaktr. Hususi mekteplerde dini tedris
m saad eye tabi deildir. Krkbeinci mad deye
gre ise, Resmi veya husus i hiyerari kaidelerine
ve disipl inler ine tevf ikan serbeste teki lat
lanabilecekler ve bu suretle medeni varlklar ve
hukuki ahsiyetleri devlete musaddak birlikler
veya teekkller tekil edeceklerdir. Beeri ahsn
hayat, fizik tamamiyeti ve ahlak ile te'lif kabul et-
miyen mezhebi tatbikat hkmden haritir.
HOLLANDA
Hollanda anayasasna gre kral ve kralie yem inini
Cenab- Hak muinim olsun niyaziyle bitirir. Kraliye
t in bi lumum dini mezheplerine ayn msavi hak
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
33/152
bahedilm itir. Muhtelif dini m ezhep lerin yahu t
bunlarn rahiplerinin elyevm mstefid bulunduklar
m a a , nafaka ve sa i r her nevi ver idat
memmendir. imdiye kadar Devlet hazinesinden
hibir maa almayan ve gayrikafi maa alan rahip
lere birer maa veya zamm maa tahsis edebilir.
Umumi talim herkesin dini hissiyatna riayet
edil
mek suretiyle kanun ile tanzim edilecektir. Hollan-
da da din partilerinin rol de ok mhimdir.
Ne dine, ne inanlara, ne siyasi fikirlere, ne cinsiye-
te ne de herhangi bir dier sebebe dayal olarak ayrm
gzetilmesine msaade edilmez.
Madde 1:
Ho llanda da bulunan herkes, eit koullarda, eit
ekilde muamele grr. Ne dine, ne inanlara, ne siya-
si fikirlere, ne cinsiyete ve nede herhangi bir dier se-
bebe dayal olarak ayrm gzetilmesine msaade
edil-
mez.
Madde 6:
1 . Her insan serbeste kendi din ve inanlarn, tek
bana veya topluca belirtebilir, ancak her bireyin kanu-
na kar sorumluluu dahilinde,
2.
Bu hakkn kullanlmasna gelince, kapal yerler ve
binalar dnda, saln korunmas, trafiin yarar ve
dzensizliklerin nlenmesi iin kanun kurallar koyabilir.
BELKA
Pek ok tadiller gren Belika Anayasasna gre,
Din hrriyeti, dinin alenen icras hrriyeti ile her-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
34/152
hangi bir ekilde dncenin izhar hrriyeti
memmendir. Devlet herhangi bir dinin rahiplerinin
tayinine ve bunlarn birlemesine mdahale ede-
miyecei gibi bunlarn amirler ile muhabere ve ve
sikalarn neretmelerine karamaz. 1984de ikti-
dar alan Katol ik halk fkras i le orta mekteplere
liberallerin kaldd din derslerini tekrar koymutur. Bu
parti Belika da en tesirli partilerden birisidir.
Belika Anayasas
Madde 14:
badet hrriyetleri ile bunlarn aka
icras hrr iyet i ve her konuda f ik ir ler ini aklamak
hrriyeti bu hrriyetlerin kullanlmas mnasebetiyle
ilenmi sularn cezalandrlmas sakl kalmak zere, te-
minat altndadr.
Madde 15: Hi kimse bir ibadetin fiil ve merasimleri-
ne herhangi bir ekilde katlmaya veya bunlarn tatil
gnlerine uymaya zorlanamaz.
Madde 16:
Devlet herhangi bir din grevlisinin tayin
veya tesisine mdahale etmek veyahut bunlarn kendi-
lerinden daha yukardaki grevlilerle mektuplamalarn
ve kararlarn yaymlamalarn yasaklamak hakkna sahip
deildir.
Madde 56:
Senatr sei lebi lmek i in ayrca
aadaki kategorilerden birine dahil olmak lazmdr.
Fkra 6: En az 10 sene sre ile devletten maa ala-
rak din grevlisi olarak alanlar.
Madde 117: Din grevlilerinin aylk ve emeklil ikleri
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
35/152
devlet tarafndan denir. Bunlar karlayacak gerekli
meblalar her yl bteye konur.
Madde 127: Bir kanuna dayanmadka hibir yemin
yaptrlamaz. Kanun yemin cmlesini tespit eder.
Madde 130: Anayasa tamamen veya ksmen askya
alnamaz.
Madde 131:
Yas am a kuvve ti tespit ettii herhangi
bir anayasa hkmnn deitiri lmesi gerektiini beyan
etmek hakkna sahiptir.
LKSEMBURG
Lksemburg anayasasna gre naib yemini
Allah
muinim olsun dileiyle bitirir. Mezahib, mezahibe
ait ibaretin icras ve herkesin dini fikirlerinin izhar
hrriyeti memmendir. Herhangi bir dini korporas-
yon tesisi kanun msaadesine tabiidir.
Y U N A N S T A N
1 Ocak 1952 tarihinde kabul edilen Yunan anaya-
sas u cmle ile balamaktadr.
Kutsal, ayni cevherlerden gelme ve taksim
edil
mez (Trinite) adna Helenler parlemantosu (u hu
suslar) kararlatrr.
Madde 1:
Yunanistann messes dini sa'nn Dou Orta-
doks kilisesi dinidir. Sair btn bilinen dinler ser
best olup, bunlarn ibadetleri herhangi bir engele
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
36/152
uratlmakszn kanunlarn himayesi altnda icra
edilir. Bakalarn kendi dinine sokmaa almak
ve messes dine sair her trl mdahalelerde ya-
saktr.
Anayasann ikinci maddesinde ise u hususlar
kaytldr.
Yunanistan ortadoks kil isesi bakan olarak
tanrmz sa'y kabul eder ve doktrin bakmndan
sa'nn stanbul'daki byk kilisesi ile ayn doktrin-
den yazlarn, metinleri deitirilmeden muhafaza
edilir. stanbul'daki Byk sa Kilisesinin nceden
msaadesi salanmakszn bunlarn baka bir lisa-
na evrilmesi kesin bir surette yasaktr.
SVE
Evanjelik Luterien Kilisesi sve milli kilisesidir.
Bu ki l iseye mensup olmayanlar, vekil olamad gibi,
dini tedrisatta vazife alamaz. Resmi dinle ilgili mevzular
da hakimlik yapamaz ve memur ise mtalaa, profesr
ise ders veremez.
Mutlak Hak ve zgrlkler
Anayasa de i t i r i lmed i i srece k s t lanmas
mmkn olmayan hak ve zgrlkler unlardr
- badet zgrl
- Kiinin siyasi, dini, kltrel ve benzeri grlerini
hibir zorlamayla karlamakszn beyan edebilmesi,
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
37/152
- Kiinin siyasi bir dernee, dini bir cemaate veya
benzeri derneklere hibir baskya maruz kalmakszn
ye olabilmesi.
NORVE
Norve anayasasna gre de ncil Luter dini devle
tin resmi dinidir. Bu dine salik olan ahali ocuklarn bu
dinde terbiye ile mkelleftir.
Jesuitlere kar msamaha yoktur. Kral daima incil i
luter dinine sadk olmaa, bu dini idame ve siyanete
mecburdur. Resmi dine mensup olmayanlar Devlet
kili
sesine mteallik mzakere ve kararlara itirak etmezler.
Kil iseye mahsus mallarn sat bedelleri veya aidat
ancak ruhban menfaatna veya tal im ve terbiyenin
inkiaf iin sarfedilebilir.
DAN MARKA
1953 hazirannda mer'iyete giren Danimarka anaya
sasnn drdnc maddesi
Dev letin M illi Kilisesi
Evanjelik luterien kilisesidir ve bu sfatla devletten
yardm grr. Altnc maddede ise kraln durum unu
tesbit etmektir. Kral
Evanjelik luterien kilises ine
sahip bulunmaldr.
Danimarka Anayasas
Madde 73: Milli kilisenin tekilat bir kanun ile tanzim
edilecektir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
38/152
Madde 74:
Ahlaka ve kamu dzenine aykr hibir
ey talim ve tatbik etmemek artyla yurttalar kendi iti
katlarna gre Cenab- H ak ka taabbt etmek iin ce
maat halinde birleebilirler.
Madde 77: Hi kimse dini itikadi dolaysyla medeni
ve siyasi haklarndan tamamen istifadeden ve yurttalk
vazifelerinin ifasndan mahrum edilemez.
V A T K A N
Banda Katolik Kilisesinin en byk ruhani reisi
olan papann bulunduu, Vatikan Sitesi 1929 tarihl i
Latran anlamas i le milletleraras sahada hakimiyetini
hukuken de kabul ettirmitir. Tebaas ve lkesi vardr.
Mdafaas talya devleti tarafndan deruhte edil
mitir.
L HTENTAYN
1921 tarihl i anayasaya gre
Vicdan ve itikat
hrriyeti herkes iin memmendir. Katolik Romen
kilisesi resmi kilisedir ve bu vasf dolaysyla Dev
letin, am menin talim ve terbiyesine sureti mahsu-
sada itina edecektir. Bu hizmet, genliin, ailenin,
mektep ve kilisenin yardmndan dini ve ahlaki bir
teekkl,
vatana ballk ve mesleki ehliyet iktisap
etmesini temin edecek bir surette tanzim edilecek
tir. ... Dini tedris Kilise otoriteleri tarafndan
veri
lir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
39/152
M O N A K O
Monako Prensliinin anayasasnn onuncu maddesi-
ne gre
Mezhep hrriyeti, mezheplerin aleni iba-
deti hrriyeti ve herhangi bir suretle fikrini izhar
hrriyeti memmendir. Bu hrriyetlerin suistimali
dolaysyla irtikab edilen sularn tecziyesi mah-
fuzdur.
A V U S T U R Y A
Avusturyada da din hrriyeti vardr. Bunun tabii neti-
cesi olarak dini cemiyet kurma hrriyeti de tannmtr.
Faaliyete geebilmesi iin bu cemiyetlerin tescil edilme-
si gerekmektedir.
FNLANDYA
Milli kilise Evanjelik kilisesidir. Diyette fevajelik Lute-
rien mezhebine mensup bulunmayan bir kimse Evanje-
lik Luterien kilisesinin din adamlar hakkndaki kanunu
ilgilendiren hkmlerin veya umumiyetle Evanjelik Lute-
rien dini dairelerin haiz olmalar gereken artlarn
grlmesine itirak edemez.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
40/152
A M E R K A K I T A S I N D A K L K E L E R N
A N A Y A S A L A R I
KANADA
Kanada da din hrriyeti 1774 kral iyet ngil tere
hattyla tannm ve Katolik Romen kilisesinin ahsiyeti
tasdik edi lmit i r . Mektep amak hakk katol iklere
tannan tedris ve tekilatlanma
hakk,
ngiliz imali Ame-
rikas 1867 kanunu ile Protestan ve katolik tabann mu-
tezil mekteplerine de tannmtr.
P A N A M A
Panama anayasasnn otuzbeinci maddesine gre,
Btn dinler ve bunlarn ibadeti, hristiyan ahlak
ve kamu nizam tahdidi hari olmak zere serbest-
tir. Otuzaltnc maddeye gre ise, Katolik dininin
Panamallarn dini olduu kabul edilir. Kamu okul-
larnda tedris edilir, ancak renilmesi ve ibadetle-
re itirak evebeyn veya vasileri talep ettikleri tak-
dirde renciler iin mecburi deildir.
P A R A G U A Y
1940 da kabul edilen anayasann nc m adde si
ne gre, Devletin
dini,
katolik apostolik Romen di-
nidir, ancak ahlak ve kamu dzenine aykr
olmadka sair dinlere msamaha gsterilir.
Ondo-
kuzuncu maddeye gre de, Btn vatandalar ve
sakinler dinlerini serbeste icra etmek, renmek
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
41/152
ve retmek hakkn haizdir. Krkaltnc maddeye
gre ise
Cumhurbakannn.. . Romen Katolik
Apostolik dininden bulunmas, vazifesi iin gere
ken ahlaki artlar haiz olmas lazmdr. Otuzbeinci
madde de u hkm iht iva eder. Paraguayllar
arasnda kin samak veya sn f mcadelesi
yaplmasna msamaha edilmez.
KOLOMBYA:
Anayasasnda dinle ilgil i hkmlerden bazlar
Ka
tolik dini milletin dinidir. Devletin iktidarlar bu dini
itimai nizamn asli unsuru olarak himaye edecek
ler, mer'i klacaklardr. Hristiyanlk ahlakna ve ka
nuna mugayir olmayan bilumum mezheplerin icras
mubahtr. Maarif katolik dinine tevfikan tanzim ve
idare olunacaktr.
KOSTA-RKA:
Kosta-Rika anayasasnn ellibirinci maddesi aynen
yledir:
Devletin dini Rom en Katolik dinidir. Dev
let, ahlaka ve adaba mugayir olmamalar artyla
dier dinlerin cumhuriyet dahilinde serbest icrasna
mani olmakszn bu dinin idamesine yardm ede
cektir.
ARJANT N:
Muhtelif tarihlerde tadillere urayan Arjantin anaya
sasnn ikinci maddesine gre Federal hkmet ka-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
42/152
BREZLYA
1946 tarihli Brezilya Birleik devletleri anayasasna
gre
Dini mezhepler tesis etmek, bunlara
yardmda yahut mevcut olanlarn faaliyetlerine
mani olmak ... herhangi bir mezhep veya kilise
tolik, apostolik ve romen dinini siyanet eder. On-
dokuzuncu madde ise
Amme nizam ve ahlakn
ihlal etmeyen ve nc ahslara zarar vermeyen
hususi fi i l lerden yalnz Allah'a kar mes'uliyet
mevcuttur ve mahkemelerde kabi l i muhakeme
deildir. Hkm konulmutur.
BOLVYA
Bol ivya anayasasnn ik inc i maddes inde d in
hakknda u hkm mevcuttur.
Devlet, dier herhan -
gi bir mezhebin alenen icrasna msaade etmekle
beraber, Katolik Apostolik Romen dinini himaye
eder.
EL SALVADOR
Anayasann onnc maddesine gre Devlet
Katolik kilisesi hkmi ahsiyetinin Salvadorlularn
ounluu tarafndan icra edilen dini temsil ettiini
tanr. Dier kiliseler kanuna uygun olarak hkmi
ahsiyetlerinin tannmasn elde edebilirler.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
43/152
i le i t t i fak veya tabi iyet mnasebet ler i tesis
etm ek... yasaktr. Vicdan ve din hrriyetine doku
nulmaz ve kamu dzenine ve ahlaka ayk r
olmadklar mddete dini ibadetlerin yaplmas
serb estt i r . Ai le fesh olun m aya n evlen m e ile
teekk l eder ve devle t in ze l h imayesi
altndadr. Dini retim resmi oku llarn retim
programlarnn bir ksmn tekil eder.
DOU URUGUAY
1942 tarihli anayasaya gre
Uruguay'da btn
dini mezhepler serbesttir. Devletin hibir resmi dini
yoktur. Devlet, dkn evlerine, hastahanelere, ha
pishanelere yahut sair kamu messeselerine mah
sus mescitler mstesna olmak zere ksmen veya
tamamen milli hazine tarafndan ina edilmi olan
btn mabetlerin mlkiyetini katol ik ki l isesine
tanr. Devlet halen muhtelif mezheplere tahsis
edil
mi bulunan mabedlerin vergiden muaf olduklarn
tasdik eder.
L
1925 tarihli il i Cumhuriyeti Anayasasna gre
Bi
lumum itikatlarn izhar, vicdan hrriyeti ve ahlaka,
adaba ve amme nizamna mugayir o lmayan
bilumum dinler ibadeti serbestt ir . Binaenaleyh,
muhtelif dini mezhepler, kavanin ve nizamatn tes-
bit ettii emniyet ve shhat artlar dairesinde, ma
betler ve mtemilatn ihdas ve muhafaza edebi-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
44/152
l irler.. . Bir dinin ibadetine muhassas bulunan
mabet ve mtemilat her trl vergiden muaf
tutu-
lacaklardr.
HONDURAS
1936 tar ih l i Honduras cumhuriyet anayasasna
gre
Kilise devletten ayrlmtr. Memleket ka-
nunlarna aykr bulunmayan btn dinlerin ser-
beste icras temin edilir. Mezheplere ve dini tedri-
sata mali yardmda bulunmak yasaktr. retim
serbestisi salanr. Kamu paralaryla desteklenen
eitim laikdir.
PERU
1933 tarihl i anayasaya gre Vicdan ve inan
hrriyetine dokunulmaz. Kilise mensuplar millet-
vekili veya senato yesi Cumhurbakan ve Cum-
hurbakan Yadmcs olarak sei lmez. Yeni
bapapazl k veya papazl k lar ihdas etmek veya
yrtme kuvvetinin talebi zerine mevcut olanlar i lga
etmek Kongrenin yetkisi dahilindedir. Cumhurbakan
ruhani heyet zerinde tefti hakkn icra bapapaz ve
papazlarn seimi iin kongreye er isimli listeler tevdii
Papapaz ve papazlarn isimlerini papazla takdim ve
bu husustaki papazlk kararlarn kabul kil ise memur-
larn tay in kiliseler kararlarn kongrenin muvafaka tine
ve nceden Ali Mahkemeye danarak kabul veya red
haklarn haizdir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
45/152
A S Y A K I T A S I N D A K
L K E L E R N A N A Y A S A L A R I
A F G A N S T A N
Afganistan Anayasasndan alnan dinle i lgi l i baz
hkmler Afganistann dini, mukaddes islam dini
dir ve resmi ve umumi mezhebi, Hanefi mezhebidir.
Afgan kralnn bu dinden olmas lazmdr. Afganis
tan'da bulunan hintliler ve yahudiler gibi sair din
mensuplar , kamu dzenini ve adet ler i boz
madklar mddete himaye grrler. kence, vs.
ikence etme usulleri kesin surette kaldrlmtr.
Mukaddes eriat in ve memleket kanunlarnn
hkmetmedii bir ceza veri lemez. Eit im ve
retimin islam fikir ve hkmetmedii bir ceza ve
rilemez. Eitim ve retimin islam fikir ve emirleri
ne zt olmamasn ve
ilmi,
artistik, edebi menfaat-
lara uygun olmalarn teminen Afganistann btn
okullar hkmetin gzetimine tabidir. Afganistan
gazeteleri ve yaynlar dine aykr olmamak ve
basna taalluk eden zel kanuna tabi olmak art
serbesttir.
RAN (ah Dnemi)
ran anayasasndan alnan baz cmleler:
Bismil lahirrahmanirrahim. ran'n resmi
dini,
islam dinidir ve hakiki mezhebi Caferi mezhebidir.
ran hkmdar bu mezhebe mensuptur ve
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
46/152
yaylmasna nezaret eder. Kanunlar slamn mukad
des prensiplerine ve Peygamberin szlerine aykr
olamaz. eriatn yasak ett ikleri dnda sanat,
edebiyat ve ilmin renilmesi ve retilmesi ser
besttir. Kt yola sevkedenler ve dine aykr olan
lar dnda btn yaynlar serbesttir.
PAKSTAN
Pakistan slam dinine balanan hint halknn
kurduu bir devlettir. Birlii temin eden slamiyettir. Son
darbe i hkmetten nce neredilen anayasa projesin-
den ve temel prensipler komitesinin kararlarndan
birka cmleyi bir fikir vermek zere aynen neklediyo
ruz.
slam dininin ifade etmi olduu dem okra si,
hrriyet eitlik, tesamh ve sosyal adalet prensip
ler ine tam bir suret te r iayet edi lmel id i r .
M s l m a n l a r h a y a t l a r n m n f e r i d e n v e
mtereken Kur'an ve snnet gereince ayarlaya-
bilmelidir. Mslmanlarn hayatlarn Kur'an ve
snnet gereince ayarlamalarn teminen u tedbir
ler alnmaldr:
a) Kur'ann mslmanlara retilmesi mecburi
olmaldr.
b)
ki,
kumar ve fuhuun yasak edilmesi.
c) Riba (Faiz) nn yok edilmesi.
) slam ahlak standartlarnn gelitirilmesi ve
muhafazas .
d) Cami ve dini tesislerin gerekli ekilde
tekilatlandrlmas.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
47/152
slam dinini halka retmek zere bir tekilat
kurulmaldr. Mevcut kanunlar slam dininin pren-
siplerine uydurulmaldr. Ancak muktedir, karakter
sahibi, dindar ve devlet ilerini, gayeler hakkndaki
kara
1
*
gereince, i faya salih bir ahs devlet
bakan olarak seilebilir. Gayri mslim topluluk-
larn btn meru hak ve menfaatlarnn korunmas
lazmdr.
ENDONEZYA
1950 tarihli anayasada ilan edildii zere, Devlet
ulu Tanrya inan temeline istinad eder. Devlet her
sakinine kendi setii dini kabul etmek ve dini va-
zifelerini kendi dini ve inanc gereince ifa etmek
hrriyetini temin eder. Kamu otoritesi tannm
btn dini birlik ve teekklle eit himaye salar.
RDN
rdn Krallnn 1952 ylnda kabul edilen anaya-
sasnn ikinci maddesine gre, Devletin dini slam ve
resmi dili Arapadr.
Y E M E N :
Yemen, Kur'an'n emirlerini kabul eden slam dininin
prensipleri zerine kurulmu demokratik bir krallktr.
Adalet, Snnet esaslarna ve sair rf ve adet ile mahalli
kanunlar tatbik eden mahkemeler tarafndan datlr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
48/152
SUUD ARABSTAN
1926 tarihli anayasaya gre Hicaz Arap Devleti
monarik meruti ve mslman bir devlettir. Ma
jesteleri eri'at'a baldr. Hicaz krallnda hukuk
dsturlarnn daima Kuran ve snnete uygun olma
lar gereklidir.
SURYE
1953 tarihli Suriye Cumhuriyeti anayasasna gre
Cumhurbakannn dini s lam Dinidir . s lam
itihad mevzuatn ana temelidir. nan hrriyetini
korur ve devlet btn dinlere hrmet eder. Her
dinin btn retim derecelerindeki tedrisi herke
sin kendi mezhebine uygun olarak vuku bulur.
Daha sonra Msrla birleerek, Birleik Arap
Cumhuriyet in in eyalet i o lan Sur iye 'de d in i
bakmdan bir deiiklik olduu sylenemez.
KORE
1948 tarihli Kore anayasasna gre
Btn vatan
dalar din ve vicdan hrriyetlerinden istifade eder.
Devlet dini yoktur. Din siyasetten ayrdr.
J A P O N Y A
Yeni kabul edilen Japon anayasasna gre Her
kesin din hrriyeti bu kanunla teminat altna
alnmtr. Hibir dini tekilat devletten imtiyaz ala-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
49/152
maz ve siyasi bir yetki kullanamaz. Hi kimse me-
rasimlere, tes'it lere, ayinler ve dini faaliyetlere
itirake zorlanamaz. Devlet ve dier kamu organ-
lar dini eitimden veya herhangi bir dini faaliyet-
ten kanmak mecburiyetindedir.
HNDSTAN
Hindistan anayasasna gre Kamu dzeni, ahlak
ve salk icaplar ve bu ksmn sair hkmleri mah-
fuz kalmak zere her ahsn ayn v icdan
hrriyetine ve dini tedriste bulunmaya, ibadet yap-
maya ve serbeste dinini yaymaya hakk vardr.
LBNAN
Lbnan anayasasna gre Vicdan hrriyeti mut-
laktr. Tanrya ibadet edilirken, devlet btn dinle-
re hrmet gsterir ve kamu dzenine aykr olma-
malar art ile dini ayin ve merasimin serbeste
icrasn korur. Aynen devlet her mezheb toplu-
luunda halkn ahsi haklarn ve dini menfaatlerini
teminat altnda bulundurur.
SAM VE TBET
Siam ve Tibet dini devlettirler. Siamde kral budha di
nine mensuptur ve dini reistir. Tibette de Dalai-Lama
devlet reisi ve dini reistir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
50/152
FLPNLER
Filipinler anayasas u cmlelerle balar Filipinler
halk Ulu Tanrya niyaz ederek ibu anayasay emir
ve neir ve ilan eyler. Bir dini tesis eden veya ser
beste bir dinin ibadetini meneden hibir kanun
yaplamaz ve herhangi bir tercih ve fark gzetmede bu-
lunulmakszn serbeste dine sahip olmaya ibadet yap
maya msaade edilir.
Filipinler bakan yeminini Tanr yardmcm olsun
dileiyle bitirir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
51/152
A F R K A V E A V U S T R A L Y A L K E L E R
A N A Y A S A L A R I
CENUB AFRKA
Cenubi Afrika Birliinin kuruluuna ait kanunun birin-
ci maddesinde dine ballk u ekilde ifade olunur.
ttihat halk, kadiri mutlak Cenab- Hakkn haki
miyet ve idaresini tasdik eder.
LBERYA
Liberya anayasasndan bir ka cm le, ... Biz,
Afri-
ka'daki Liberya topluluu, bize hristiyan dininjn ni
metler i ve siyasi , dini ve medeni hrr iyet i
bahetmi olan Tanrnn iyiliine kar kran his
leri besleyerek... bu anayasay sz geen devle
tin idaresi iin emir ve tesbit eyliyoruz. Vicdan-
lar na uyarak, gle ve mdahaleye maruz
kalmakszn Tanrya ibadet etmek btn insanlarn tabii
ve devredilmez hakkdr. Skunetle hareket eden ve
dierlerini dini ibadetlerinde rahatsz eylemeyen her-
hangi bir ahs kendi dinini serbeste icra hususunda
kanunun himayesine bir mezhebin zararna tercih ve
ayrcalklara sahip olamaz. Ancak btn mezheplere
msamaha gsterilir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
52/152
A V U S T R A L Y A
Avustra lya Konfederasyonu anayasasna gre
Avustralya halk lar Kemali tevazu i le Cenab-
Hakkn ltuf ve inayetine snarak (Common
VVealth) da ittihad kabul etmiler... Konfederas
yon bir din tesisi, dini bir mezheb tahmili yahut bir
dinin serbeste icrasn men iin hi bir kanun va-
zetmeyecektir. Konfederasyona ait herhangi bir
memuriyet veya vazife iin hi bir din art
gzeti lmeyecektir. Dini cemiyet kurmak serbest ol-
makla beraber telkin ve faaliyetleri mevcut nizam bo-
zucu mi l l i savunmaya zarar l d in i teekkl ler
datlmaktadr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
53/152
mut m
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
54/152TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
55/152
EK: 2
A N A Y A S A H U K U K U P R O F E S R
M M T A Z S O Y S A L I N
1 0 0 S O R U D A A N A Y A S A N I N A N L A M I
S M L K T A B I N D A N
Onikinci Blm
LAK DEVLET
Soru 5 : Laik devlet ilkesinden ne anlamak ge-
rekir?
Latincedeki laicus sznde n gelen laik d eyim i,
Trkeye Franszcadaki laic ya da laique sfatndan
gemi. lk kullanld Bat dillerinde Dine yada kiliseye
ait olmayan anlamn tayor.
Laiklik, Bat toplumlarnda, bellibal aamadan
geerek bugnk geni anlamn kazanm.
Birinci aamada, devlet organlarnca gdlen mez-
hep yobazlnn kaldrlmas, dinsel inanlarn insanlara
eit davranlmasn engel lememesi salanm, ama,
buna karn, bir sre, devlet kurulularyla din
kuru-
lular arasndaki kaynama srp gitmi, devletler
Resmi bir dine sahip saylmlar.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
56/152
k inci a am a, bu Dev let d in i denen eyin
kaldrlmas oluyor. Yine de ngiltere gibi, bugn hl bir
resmi dine sahip lkeler var. Yalnz, buralarda, artk bu
resmi dinin vatandalara kar farkl davranlara yol
amas sz konusu deil.
nc aama olarak, hukyk sisteminin ve kamu
hizmetlerini dzenleyen kurallarn dinsel ya da dinle ilgi-
l i kurallar olmaktan karlmas geliyor. Kabul etmek ge-
rekir ki, bugn laik diye bil inen hukuk sistemlerinin
ounda, kura l lar n temel i d inse l inanlara ve
balangtaki dsturlara kadar iniyor; fakat bir davran
kuralnn balang bakmndan dinsel olmas, onun za-
ma nla Laiklem i ve belir li gereksinm elere karlk
veren bir forml haline gelmesine engel olmamtr.
Trk toplumunun zel durumu ve Kurtulu
Savandan sonra geirdii devrim, laikl ik i lkesine,
saylanlar dnda deiik bir unsurun daha eklenmesini
zorunlu klyor. Bu da, dinin toplum ilerinden, toplum-
sal grevlerinden syrlp Vicdanlara itilmesi , kiilerin
i dnyalarndan darya tamayan bir inanlar btn
saylabilmesi.
Bu, ayn zamanda, dnya ileriyle ok
yakndan ilgili olan slam dininin kendi iinde de bir
byk deiiklie ve eer slamda hi bulunmayan
bir terim ku llanm ak gere kirse , bir Reform a
girimek demekti....
Laikl ik polit ikas dini Toplum sal olm aktan
karp K iise l'letirirke n, M slma nln tem el
niteliklerinden birine de dokunmu oluyordu. Laik
dev le t , ya ln z mezhepler a ras nda ay r m
gtmeyen, resmi bir dini olmayan, dinsel kurallarla
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
57/152
i grm eyen bir devlet olmakla ka lmamal ayn za-
manda dinin vicdanlara it i lmesi iin gerekli
nlemleri de alabilen devlet olmalyd.
Soru 52: Laik bir devlette Diyanet leri
Bakan lnn Genel dare iinde yer almas
nasl yorumlanmaldr?
Cumhuriyetin kurulmasndan sonra, 3 Mart 1924'te
halifelik kaldrlrken, eyhlislamln yeni bir biimde
deva m olan er' iye Ve kaleti de kaldr larak yerine
Diyanet leri Reislii kurulm utu. Diyanet arapa da
Dindarlk, din duygusu anlamna geliyor. er'iye Ve
kaletini kaldran yasaya gre, Diyanet leri Reisliinin
grevi, slam dininin tikat (inanlar) ve ibada ta dair
(tapnmalara il ikin) olan btn ahkm (hkmler) ve
mesalihinin tedviri (ilerini yrtmek) ve messesat- di-
niyenin (din kurumlarnn) idaresi'ydi. 1924 Anayasas
dneminde bu durum byle kald. Laik birdevlette, din
ilerine bakmakla grevli bir kuruluun devlet yaps
iinde yer almasn doru bulmayanlarn eletiri lerine
karn,diyanet ileri Reislii yerine bir Cem aat tekilat
kurulmas yoluna gidilmedi. 1961 Anayasas da bu du
rumu deitirmiyor.
1982 Anayasasndaki 136. madde, 1961 Anaya
sasndaki 154. madde gibi, Diyanet leri Bakanlnn
Genel idare yani dorudan doruya hkm ete bal
merkez kurulular iinde kalmasn salamaya alyor.
Bu noktaya nem verilmi olm as laiklik soru -
nunu ounluu bakmndan Mslman bir toplum-
da zlmesini byk lde kolaylatran bir duru-
mun kaybedilmemesi iindir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
58/152
Laikl ik asndan Trk toplumu i le Bat toplumlar
kar lat r ldnda, bu i lkenin gereklet i r i lmesin i
gletiren ve kolaylatran unsurlar bakmndan tam bir
kartlk dikkati ekiyor. slam d ini din ile devlet
ilerini ayrmak yle dursun bunlarda tam bir
kaynama getiriyor. Din insanlarn i dnyalar
kadar devlet konusundaki davranlarn da kural-
lara balamak amacn gtmektedir. Bu alanda laik-
letirmee doru atlan her adm eninde sonunda
dinin kendisiyle atmaya kadar varyor.
Buna karlk, Hristiyanlk, ilk ortaya k biimiyle,
yeryznde egemel ik kurmak iddias tamyordu.
Balca amac, "nsanln br dnyadaki kurtuluunu
hazr am ak"t . Kay zer'e ya da S eza r'a, yani Rom a
mparatoruna vergi deyip dememekte tereddt
edenlere sa'nn syledii "Sezar'a ait olan Sezar'a
Tanr'ya ait olan da Tanr'ya verin" sz, yeryz ve
gkyz iktidarlarnn farklln aklamaktayd. Onun
i ind i r k i , Or taa 'dan ve re formlardan sonra,
Hristiyanlk dnyasnda laiklik ynnde atlan her
adm dinin balangtaki temel niteliine dn
anlamna geldii
iin
dinsel dnce asndan
daha rahatlkla gerekleebildi. Hristiyanlk, din ve
dnya ilerinin kaynatrlmasn bir balang ilkesi ola
rak savunmamt.
Fakat , la ik l i in gereklet i r i lmesi bakmndan
Hristiyan lkelerin karlatklar bir sorun Mslmanlkta
yok. Ortaa boyunca "sa'nn yerine almak" iddiasyla
gcn artran Kilise, hkmdarlardan da ar, "Devlet
iinde devlet" hatta "Devlet stnde devlet" nitelii
tayan byk bir kurulu haline gelmiti. zellikle Kato-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
59/152
l ik lkelerde laikliin gerekletiri lmesi iin atlan her
adm bu kurulula uramak zorunda kald. Oysa,
Mslmanln inanlar ve yaps, askerl ikteki rtbe
dzenine benzer biimi de rgtlenmi bir din
kuru-
luunun meydana kmasna elveril i deildi. Devlet
gcn kar kacak, d i renecek byle b i r g
olmaynca, laikl ik davasnn baz ynleri kolayl kla
baarlabiliyor. Buna karlk, bir slam topluluunda, din
hizmetlerini devlet hizmetlerinden kesin olarak ayrmak
ok g. Daha dorusu, byle bir yola gidil ip din hiz-
metlerini topluluklarn kendi paralaryla yrtlecek hiz-
metler haline getirince, devletten ayr ve ister istemez
ona kar bir g olarak belirecek kurulularn ortaya
kmasna da katlanmak gerekiyor. Onun iindir ki,
grnte laikl ik i lkelerine daha uygun saylabilecek
o l a n b u y o l , e n i n d e s o n u n d a l a i k l i i n
gerekletirilmesini gletirici gelimelere kadar varabi-
liyor.
Din ileriyle toplum dzeni kesinl ikle birbirinden
ayrlrken, bu ayrlma dine kar aka bir baskyla
sonulanmad. Ama, dini kiilerin i dnyalarndan
darya tamayan bir inanlar btn durumuna
getirm ek, onu toplum ilerinden ve Top lumsa l
g r ev ler ind en s y r p V icdanlara i tm ek ' t i . Bu
yap l rken, d in h izmet ler in i devlet h izmet ler inden
bsbtn ayrp bir Cemaat tek ilat kurmaa gidilsey-
di, bu rgtn, ok ksa bir zamanda, byk para
gcyle, birbir ine kenetlenmi adamlaryla, aktan
aa devletle arpan bir g haline gelecei muhak-
kakt. Buna karlk, laiklie inanmam bir iktidarn elin-
de,
genel idare iinde yer alm bir din ileri rgtnn
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
60/152
de kt sonular douraca dnlebilir ama bu du -
rumda hi olmazsa parlamenter ve yargsal denetim
yo llaryla sz konusu kt sonular belli snrlar iinde
tutmak mmkndr.
Laik bir devlette Diyanet leri Ba k an ln n
genel idare iinde yer almas, Trk devriminin
zelliklerine uygun bir laikliin, yani dini toplum
ilerinden kiisel vicdanlara itebilme iinin daha
salam ve emin yol lardan gereklet i r i lmesi
dnda herhangi bir anlam tayamaz.
Soru 5 : Laiklii srdrmek amac Anayasayla
ne gibi snrlamalarn konm asn zorunlu klmtr?
Din ve vicdan zgrl dolaysyla 39. soruda
da gr ld
g ib i ,
dinsel inanlara ya da
inanszl klara sayg bakmndan, 1961 Anaya
sasnn hem kedinden nceki 1924 Anayasasna,
hem de genellikle btn Anayasalara oranla ok
ak ve ayrntl biimde getirdii hkmler 1982
Anayasasyla da tekrar edilmitir.
Anayasadaki 24. maddenin byke bir blm
hereyden nce kiinin i dnyasn ve inanlarn ko-
rumaa ayr lm; vicdan dinsel inan ve kanaat
zgr l
ibadet dinse l ayin ve tren lere katlp
katlmama serbestl ii dinsel inan ve kanaatlerden
tr knanmaa ve sulanmaa kar korunma...
Din eitim ve retimini gzetim ve denetim
alt nda bulundurmak, hatta dorudan doruya
stlenmek, Trkiye Cumhuriyetinin kendine zg
laiklik anlayndan doan zorunluluklar olarak or-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
61/152
taya kmtr.
1982 Anayasas bu bakmdan 1961
Anayasasndan daha ayrntl ve kesin kurallar getiriyor:
Din ve ahlk eitim ve retimi devletin gzetim ve de-
netimi altnda yaplr. Din kltr ve ahlak retimi ilk ve
ortaret im kurumlarnda okutulan zorunlu dersler
arasnda yer alr.
1961 An ay as as , din eit im ve retimini Ancak
kiilerin kendi isteine ve kklerin de kanuni temsilci-
lerinin isteine
bal
tutmaktayd. Bylece, dinle ilgil i
davranlar bakmndan bireyler zerindeki toplum
basksna ince ve anlaml bir snr konmu oluyordu:
ocuklarna din dersi verilmem esini deil, verilmesini
isteyen velilerin okul ynetimlerine bavurmalar gerek-
m ektey di. Baka bir dey ile, kims e, ocuum a din
dersi verilmesin diye yazl bavuruda bulunmak zorun-
da kalmayacak, dindar topluluklarn tepkisini aka
kendi zerine ekmi olmayacakt.
1982 Anayasas, herhalde dinle i lgil i eitimin
gzetimsiz ve denetimsiz
yobazlk kurulularna kay-
masn nlemek amacyla,
i lk ve ortaretim kurum-
larnda zorun lu olarak din kltr ve ahlak okutul-
masn ngrmtr. Ancak bu allm anlamdaki
din eitim ve retiminden farkl olmas gereken
bir okututur: btn dinler hakknda bilgi veren, dinin
ibadet dnda kalan ynlerini anlatan, toplumdaki
yaygn d insel inan lar reten ve by le l ik le
evrelerindeki insanlarla daha ok uyum iinde olacak
kii ler yetitirmeyi ama layan bir Kltr ve ahlk
retimi sz konusu. Tasarnn Danma Meclisinden
kan m etninde zorunlu klnan, Din ve ahlk eitimi ve
retim i yd i. Mill i Gvenlik K onseyi aa m asnda bu
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
62/152
de itiri ldi ve ancak Din kltr ve ahlk retim inin
zorunlu k l nmas kabul edi ldi . O aamada yaz lan
gereke de, Gayrimslim ler, bu zorunlu eitim dnda
braklmlardr diyor. D o lay s y la ibadete ve
inanlarn uygulanmasna taan bir zorunlu retim
sz konusu olamayacaktr . Anayasa, o eit bir
retim bakmndan, 24. maddenin 4. fkrasndaki son
hkmle, yine istee bal l k i lkesini srdryor:
Bunun (yani , d in kl tr ve ahlk ret iminin)
dndaki din eitim ve retimi ancak kiilerin kendi
isteine, kklerin de kanuni temsilcisinin talebine
baldr.
Hi kukusuz, Anayasann dinle i lgi l i en nemli
dzenlemesi, 39. soru dolaysyla da belirt i ldii gibi,
devletin temel yapsn din kurallarna dayandrmay ve
eitl i karlar iin din duygularndan yararlanmay ya
saklayan snrlamadr.
Bir bakma, din konusunda aklanan dncelerin,
Sosyal,
iktisadi, siyasi veya hukuki temel dzeni din
kurallarna daya ndrma am acn gtt her zam an
ileri srlebilir. zellikle slam dininin temel nitelii,
din
sel inanlara toplum dzeni arasnda kesin bir ayrm
yapmaa e lver i l i de i l . rnein , fa iz in haram
olduunu sylemek, dolaysyla kaldrlmas gerektiini
savunm ak, kolaylkla, ktisadi ve hukuki temel dzeni
d in ku ra l l a r na k smen day and rma am acna
balanabilecektir. Bu gr savunan bir politikacnn
Siyasi kar salamaa alt, bu gr aklayan
bir din adam nn ahsi nfuz salamaa alt ko
layca sylenebilir. Anayasann 24. maddesini byle yo
rumlamak, dnceyi yayma ve aklama zgrl ge-
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
63/152
tiren 26. maddeyle ak bir eliki yaratmaa ve baz
dncelerin serbeste aklanmasna engel olmaa
varr. An ayasa bir yandan 26. ma ddesiyle bt n
dncelerin aklanmasna serbestlik tanrken bir
yand an da rnein 24. m addesiyle bir takm
dncelerin aklanmasn yasaklam olamaz.
De m ek k i 26 . ve 24. m add eler aras nda
grnrdeki
elikiyi gidermek
iin,
24.
maddenin
5.
fkrasn daha dikkatli bir yorumdan geirmek gerekir.
Fkrayla yasaklanan nedir? Bir eylem mi, b i r
dnce mi? Metin Kimse, dini veya din duygularn
yahut dince kutsal saylan eyleri istismar edemez ve
ktye kul lanamaz diyor. Dnce nin ak lanm as,
kimden, hangi kurulutan gelirse gelsin, bu terimlerin
kapsamna gi rer mi? Dncenin aklanmasyla,
hemen ak ve yakn bir tehlike olarak, bir istismarn, bir
ktye kullann doduunu ispatlamak gerekir. Baka
bir deyile, dnce tek bana yasaklanm deildir.
Ya sak lanan, stismar etme ve ktye kullanma eyle-
midir. Dnce, bu sula yakn ve ak bir tehlike ilikisi
iinde bulunduu lde ve tek bana deil o suun
bir unsuru olarak ele alnmaldr. Temel l u olmal:
Dinden, din duygularndan yahut dince kutsal saylan
eylerden dncede yararlanmak, bunlar dncenin
birer unsuru olarak kullanmak yasaklanm deildir. Ya-
saklanan , bunlarn Sm rlmesi ve Ktye
kul-
lanlmasdr. Demek ki, yasaklama ve cezalandrma iin
aratrlmas ve ortaya konmas gereken unsur, Dini,
din duygularn yahut dince kutsal say lan eyleri
smrme ve ktye kullanma kastdr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
64/152
Byle bir eylemsel tehl ike ni tel ii tamayan
dnceleri srf Laiklie
aykr
olularndan tr ce-
zaland rma yoluna gitmekten kanmak gerekir. Akla
dayal dnceler olduunu syleyip yapay bir ayrma
gitmek ve laiklie aykr dnceleri bu gerekeyle ya-
saklamak ise, dnce zgrl asndan yeni bir tu-
tarszlk yaratmak olur.
Klasik demokrasi anlay, sa ya da sol btn
dncelerin serbestliine ve bu serbestlik sonunda or-
taya kacak sonucun en iyi sonu olaca inancna
dayanr. Ayn serbestlii, herhangi bir eyleme bitiik ol-
mayan laiklik d dncelere de tanmak gerekir. Laik
devlet dzeni, yapay dne yasaklarndan ok daha
salam temellere dayanan, somut baarlaryla insanlar
baka dzenler aramak zorunda brakmayan bir dzen
olabilmelidir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
65/152TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
66/152TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
67/152
R E F A H P A R T M Z N
A N A Y A S A U Z L A M A T E K L F L E
G E T R D N E M L D E K L K L E R
Birinci Blm
Z'DE DEKLKLER
1 .
Mslmanln tatbikatta yasaklanmas yerine,
nsan Haklarnn tam, kamil ve ada manada
teminat altna alnmas.
2. Hile Rejimi yerine,
Gerek demokrasi
3. Aznln ounlua tahakkmnn yrtlmesi
yerine
Gerek oulcu demokrasi tatbikatn
teminat
altna almak amacyla yaplan deiiklikler.
kinci Blm
(DER NEML DEKLKLER)
1 .
Milletin isteine tercman olarak:
A) Mil letimizin mmkn olduunca en iyi ekilde
TBM M de temsilini salayacak nisbi temsilin nerilmesi.
(Md.
67)
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
68/152
B) Temel hak ve hrriyetlerin zellikle insan hak
larnn kamil manada kul lanma imkannn gerekl i
kstlamalardan kurtarlmas. (Md. 13,15, 17, 19-24).
C) oulcu demokrasiye uygun olarak mahalli idare
lerin glendiri lmesi ve organlarnn yarg denetimiyle
teminata balanmas. (Md. 127)
D) zel radyo ve TV istasyonlar kurulmasna imkan
salanmas toplumu kaynatran i lkelere bal olarak
almaya tabi tutulmas. (Md . 132)
2. Devlet ile mileti yabanc ilkelerle atma haline
drmek yerine toplum fertlerinin kaynatrabilecek
deerlere yer vermi olmas. (Md. 24)
3. Maddi imkanlardan yoksun renci lere EN
YKSEK DERECEYE KADAR renim deste in in
salanmas (Md . 42)
4-A) Memurlara sendikal hak verilmesi (Madde 51),
memurlar iin eel mobil sisteminin getirilmesi (Md. 55)
ve milletvekillii adayl iin istifa artnn kaldrlmas.
(Md.76)
B) Asgari cretin 4 kiil ik bir ailenin geimi esas
alnarak tesbiti ve bu miktarn vergi d braklmas.
(Madde 55)
5. Genliin mill i ve manevi deerlere bal olarak
yetitirilmesi esas. (Madde 58)
6.- Sosyal gvenlikten yallarn yannda dknlerin
de yararlanmas. (Madde 61)
7. Sem en yann 18 e (Madde 68), seilme yann
25 e (Madde 76) d rlmesi.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
69/152
8. Grubu olan Siyasi Parti lerin ve bete bir yerine
onda bir yenin Anayasa Mahkemesi nezdinde iptal
dav as a ab i lme si M adde 150), s iyas i part i ler
h a kk n d a k i d a va l a r n An a ya sa Ma h ke me s i n d e
durumal olarak yap lmas . Madde 69)
9. Kimseye mali gcnn stnde vergi ve benzeri
klfet yklenem eyece i esasnn getiri lmesi. Md. 73)
10. Se im lerin 4 y lda bir yap lma s M d. 77)
seimlerde Geici Bakanlar Kurulunun tesbit inde yeni
esaslar getirilmes i. Md. 114)
11. Bir siyasi partiden dier siyasi bir partiye geen
milletvekilinin Milletvekilliinin dmem esi. Md. 84)
12.
Meclis grmelerinin TV ile yaym , effaflk ge
tirilmesi) Md. 97)
13. Mil l i Gvenlik Kuruluna Meclis Bakannn ve
grubu olan siyasi parti bakanlarnn da dahil edilmesi.
Md. 118)
14. Devlet Gvenlik Mahkemesi yetki lerinin terr
olaylaryla snrlandrlmas Madde 143)
15.
Devlet fonlarnn Saytayn denetimine tabi tu
tulmas. Md. 160)
16. Yksek renim Kurumlarnn ynetiminde yeni
dzenleme getiri lmesi. Madde 103-13)
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
70/152
ANAYASA DEKL UZLAMA TEKLFNN MADDELERNE
LKN FHRST
AYNI KALAN DET RLEN DETRLEN AYNI KALAN KALDIRILAN
MAD DELE R MADDELER FAKAT FAKAT MADDELER
AYNENDE DETRLEBLE
KALABLECEK CEK OLA N
MADDELER MADDELER
6 110 4
GEC 1
GEC 2
GEC 3
GEC 4
GEC 5
GEC 6
GEC 7
GEC 8
GEC 9
GEC 10
GEC 11
GEC 12
GEC 13
GEC 14
GEC 15
GEC 16
174
177
1 104
2 83
7
105
3 84
8
106
5 87
9 107
13 88
10
108
14
90
11
109 15 91
12
112
17
92
16
113 19
93
18 115
20 94
25
116 21 95
32 117 22
96
35
119 23
97
36
120 24 99
37
123 26
101
39 124
27 103
40
126
28 111
43
132 29
114
44 137 30 118
45
138 31
121
47
139 33
122
50
141
34
125
53
142
38
127
54
147
41 128
56
155
42 129
57
156 46 130
59
157 48
131
60 158
49
133
62 161 51
135
64
162 52 136
71
163 55
140
75 164 58 143
80
165
61 144
82
167
63
145
85
168 65 146
86 171
66 148
89
172 67
149
98
173 68 150
100
175
69
151
102
70
152
72 153
73 154
74 159
76
160
77
166
78 169
79 170
81 176
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
71/152
B R N C K I S I M
GENEL ESASLAR
1 .
Devletin ekli
M A D D E 1 -
1982 Anayasasnn 1 nci maddesi
aynen braklabilir.
II. Cumhuriyetin Nitelikleri
MADDE 2:Trkiye Cum huriyeti vatandalarna her
trl basky nleyen ve hizmeti esas alan,
toplu
mun huzuru ve adalet anlay iinde, insan haklarna
dayanan,
milli, demokratik ve sosyal bir hukuk devleti
dir.
BU TEKLFN GEREKES
(Yukardaki madde metninde, laik kelimesinin
ayrca zikredilmemesinin sebebi bu niteliin
Vatandalarna her trl basky nleyen,
insan haklarna dayanan demokratik dev
let niteliinin iinde bulunan bir unsur olmas
yzndendir. Nitekim, bundan dolaydr ki
ada An aya salar n h ib ir inde Fransa
hari bu kel imen in ayrca zikr ine lzum
grlmemitir. (Bkz. Ek-1)
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
72/152
Laikliin tarifi 24 nc maddede yaplm ve
Devletin bu tarife uygun ada ve insan
haklarna saygl anlayn karsna geilerek
la ik sznn kul lan lmas ve sonra bu
sze laikliin de dnda bir anlam verilerek
insan haklarna aykr tatbikata yol almas
(Bkz. Ek-2) gerekte, adala da, insan
haklarna da, demokrasiye de, laikl ie de
aykr olmak demektir. Ve daha Anayasann
banda ie elikilerle balamak demektir.)
Bu geree ramen mutlaka bu yabanc keli
menin kullanlmasnda srar ediliyorsa, kabul
edilebilecek dier bir ekil .de ancak u olabi
lir:
MADDE 2:
Trkiye Cumhuriyet i ,
vatandalarna
her trl basky nleyen ve hizmeti esas alan,
top
lumun huzuru ve adalet anlay iinde,
insan hak-
larna dayanan,
milli, demokratik, laik ve sosyal bir
hukuk devletidir.
Laikliin anlam 24 nc madde ile aklanmtr.
III. Devletin Btnl, Resmi Dili, Bayra, Milli
Mar ve Bakenti.
MADDE 3: Trkiye Devleti, lkesi ve mil leti i le
blnmez bir btndr.
Resmi
dil Trke'dir.
Bayra,
ekli kanunda belirtilen, beyaz ayyldzl al
bayraktr.
MilliMar, stiklal Marfdr.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
73/152
Bakenti Ankara dr.
MADDE 4: (Kaldrlmtr)
IV Devletin Tem el Am a ve Grevleri
MADDE 5: Devletin temel ama ve grevleri, Trk
mi l let in in bamszl n ve btnln, lkenin
blnmezliini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak,
kii ler in ve toplumun refah, huzur ve mutluluunu
salamak, kiinin temel hak ve hrriyetlerini, 13 nc
maddeyle badamayacak surette snrlayan siyasal,
ekonomik ve sosyal engelleri kaldrmaya, insann maddi
ve manevi varlnn gelimesi iin gerekli artlar
hazrlamaya almaktr.
V Egemenlik
MADDE 6: Egemenlik, kaytsz artsz milletindir.
Trk Mi l le t i , egemenl i in i , anayasann koyduu
esaslara gre, Milli Organlar eliyle kullanr.
Egemenl iin kul lan lmas, hibir surette kiiye,
zmreye veya snfa braklamaz. Hibir kimse veya
organ kaynan, Anayasadan almayan bir Devlet yetki-
si kullanamaz.
MADDE 6: 1982 Anayasasnn 6 nc maddesi
aynen de braklabilir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
74/152
MADDE 8 : 1982 Anayasasnn 8 nci maddesi
aynen braklabilir
MADDE 9: 1982 Anayasasnn 9 ncu maddesi
aynen braklabilir
MADDE 1 : 1982 Anayasasnn 10 ncu maddesi
aynen braklabilir
MADDE 11 :
1982 Anayasasnn 11 nci maddesi
aynen braklabilir
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
75/152
K N C K I S I M
T E M E L H A K L A R V E D E V L E R
BRNC BLM
GENEL HKMLER
MADDE 12: 1982 Anayasasnn 12 nci maddesi
aynen braklabilir.
II Temel Hak ve Hrriyetlerin Snrlanmas
MADDE 13: Te m el hak ve hrriyetler De vletin
lkesi ve milliyetiyle blnmez btn lnn milli ege -
menl i in
Cu m hur i ye t i n m i ll i gve n l i in kamu
dzen in in genel asay i in kamu yarar n n genel
ahlakn ve genel saln korunmas amac i le anaya-
sann zne ve ruhuna uygun olarak kanunla
snrlanabilir.
Kanun temel hak ve hrriyetlerin zne dokuna-
ma z
Temel hak ve hrriyetlerle ilgili snrlamalar demokra-
t ik toplum dzeninin gereklerine aykr olamaz ve
ngrldkleri ama dnda kullanlamaz.
III Temel Hak ve Hrriyetlerin Ktye Kul-
lanlmamas
M A D D E 1 4 : Anayasada yer a lan hak ve
hrr iyet lerden hibir i devlet in lkesi ve mil let iyle
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
76/152
blnmez btnln bozmak Trk Devlet inin ve
cum huriyetin varln tehlikeye drmek temel hak ve
hrriyetleri yok etmek amacyla kullanlamazlar.
Bu yasaklara aykr hareket edenler hakknda uygu-
lanacak meyyideler kanunla dzenlenir.
Anayasann hibir hkm Anayasada yer alan hak
ve hrriyetleri yok etmeye ynelik bir faaliyette bulunma
hakkn verir ekilde yorumlanamaz.
IV Tem el Hak ve Hrriyetlerin Ku llanlma snn
Durdurulmas
MADDE 15: Sava seferberl ik skynetim veya
olaanst hallerde durumun gerektirdii lde temel
hak ve hrriyetlerin kullanlmas ksmen veya tamamen
durdurulabilir.
Birinci fkrada belirlenen durum larda da sava hu -
kukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen lmler ile
lm ceza larnn infaz dnda kiinin yaam a hakk na
maddi ve manevi varlnn btnlne dokunulamaz.
Din ve vicdan hrriyeti kstlanamaz Kimse din vic-
dan
dnce ve kanaatlerini aklamaya zorlanamaz
ve bunlardan dolay sulanamaz. Su ve cezalar
gem ie yrtlem ez sululuu mahkeme karar ile
saptanncaya kadar kimse sulu saylamaz.
MADDE 16: 1982 Anayasasnn 16 nci maddesi
aynen braklabilir.
TBMM KUTUPHANESI
-
7/21/2019 199600999 Rp Nin Anayasa Degisikligi Uzlasma Teklif
77/152
KNC BLM
KNN HAKLARI VE DEVLER
1 .
kiinin dokunulmazl maddi ve manevi
varl
MADDE 17 :
He rkes yaa m a maddi ve manevi
varln koruma ve gelitirme hakkna sahiptir.
Tbbi zorunluluklar ve kanunda yazl haller dnda
kiinin vcut btnlne dokunu lamaz rzas olma -
dan bilimsel ve tbbi deneylere tabi tutulamaz.
Kimseye ikence ve eziyet yaplamaz kimse insan
haysiyetiyle badamayan bir cezaya veya muameleye
tabi tutulamaz.
Mahkemelerce verilen lm cezalarnn yerine getiril-
mesi hali i le meru mdafaa h