19-21 WRZE�NIA 2003

2

�Niewielka Czêstochowa, ale wszystkie miastaCa³ego �wiata swoim znaczeniem przerasta.�

Grzegorz z Sambora

· ZAPROSZENIE DO UDZIA£U W I �WIATOWYM KONGRESIE CZÊSTOCHOWIAN 4· KOMITET HONOROWY 12· LISTA GO�CI � OSÓB MIESZKAJ¥CYCH POZA CZÊSTOCHOW¥ 14· UROCZYSTO�Æ OTWARCIA I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN 17

- WYST¥PIENIA PATRONÓW HONOROWYCH KONGRESU:· DR TADEUSZ WRONA, PREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY 19· KS. ARCYBISKUP DR STANIS£AW NOWAK, METROPOLITA CZÊSTOCHOWSKI 24

- LIST OJCA �WIÊTEGO JANA PAW£A II DO UCZESTNIKÓW KONGRESU· WYST¥PIENIA PODCZAS I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN:

· O. SEBASTIAN MATECKI, PODPRZEOR JASNEJ GÓRY 38· PROF. DR HAB. GRZEGORZ OPALA 40· DR JANUSZ KOCHANOWSKI 42· ARYE EDELIST, PRZEWODNICZ¥CY STOWARZYSZENIA

CZÊSTOCHOWSKICH ¯YDÓW W IZRAELU 44· PROF. DR HAB. W£ADYS£AW PIERZCHA£A 46· RYSZARD SZCZUKA, PRZEWODNICZ¥CY RADY MIASTA CZÊSTOCHOWY 48· JERZY KULEJ, POSE£ NA SEJM RP 51· LUDMI£A MARJAÑSKA, POETKA 53· ARTUR BARCI�, AKTOR 55· PROF. DR HAB. MAREK SZCZEPAÑSKI 57· PROF. DR HAB. ANTONI JACKOWSKI 63· KS. KANONIK JAROS£AW SROKA 67

· LIST UCZESTNIKÓW I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIANDO OJCA �WIÊTEGO JANA PAW£A II 77

· UROCZYSTO�Æ ZAMKNIÊCIA I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN 83· ZDJÊCIE ZBIOROWE UCZESTNIKÓW KONGRESU 88· MEDIA O KONGRESIE 90· SUPLEMENT 93

SPIS TRE�CI

3

4

Jako demokratycznie wybrany przez mieszkañców w bezpo�rednich wyborachPrezydent Miasta Czêstochowy, mam wielki zaszczyt i jednocze�nie przyjemno�æzaprosiæ do udzia³u w I �wiatowym Kongresie Czêstochowian. Planowany w dniach20-21 wrze�nia 2003 roku Kongres, ma byæ w zamy�le spotkaniem wybitnych,a jednocze�nie w ró¿ny sposób zwi¹zanych z Czêstochow¹, osobisto�ci z ca³ego�wiata.Jest takich osób wiele; reprezentuj¹ ró¿ne kraje i zawody, maj¹ licz¹ce siê osi¹-gniêcia i bogate, interesuj¹ce biografie. Nierzadko te¿ ich nazwiska pojawiaj¹ siêw encyklopediach i leksykonach. S¹ w�ród nich arty�ci i naukowcy, politycyi dzia³acze spo³eczni, ludzie biznesu i znani sportowcy. Szanowani i podziwianiw swoich �rodowiskach przynosz¹ zaszczyt Czêstochowie, która organizuj¹c Kon-gres pragnie daæ dowód, i¿ o tych osobach pamiêta i jednocze�nie zachêciæ je dope³nienia w mo¿liwie szerokim zakresie roli ambasadorów Czêstochowy w kra-jach, miastach i �rodowiskach, z którymi s¹ na sta³e zwi¹zane.

Nasz Kongres bêdzie okazj¹ do przedstawienia jego uczestnikom dzisiejszegooblicza Czêstochowy jako miasta, które w okresie ostatnich lat uleg³o g³êbokimprzeobra¿eniom. Ich g³ównym czynnikiem sprawczym by³y przede wszystkimzmiany ustrojowe w Polsce dokonane u schy³ku ubieg³ego stulecia oraz � w bar-dziej lokalnym ju¿ wymiarze � nadanie w³a�ciwego znaczenia naturalnym, histo-rycznym zwi¹zkom miasta z Sanktuarium Matki Bo¿ej na Jasnej Górze.To dziêki Sanktuarium bowiem Czêstochowa znana jest w �wiecie od wiekówi odwiedzana przez miliony pielgrzymów ka¿dego roku. Warto mo¿e w tym miej-scu przypomnieæ o szczególnym wydarzeniu, jakim by³ dla Czêstochowy VI �wia-towy Dzieñ M³odzie¿y. W tym dniu, 15 sierpnia 1991 roku oczy ca³ego �wiataskierowane by³y na Czêstochowê, go�cinnie podejmuj¹c¹ pó³toramilionow¹ rze-szê m³odzie¿y z wielu krajów i kontynentów. Ten dzieñ sta³ siê historycznym dlamiasta z innego jeszcze powodu: Ojciec �wiêty Jan Pawe³ II przyj¹³ tytu³ Honoro-wego Obywatela Czêstochowy.

LIST PREZYDENTA CZÊSTOCHOWY TADEUSZA WRONY,SKIEROWANY DO CZÊSTOCHOWIAN ROZSIANYCH

PO POLSCE I �WIECIE, KTÓRY ZAPRASZA£ DO UDZIA£UW I �WIATOWYM KONGRESIE CZÊSTOCHOWIAN.

5

Ponad czterysta lat temu Grzegorz z Sambora napisa³:

�Niewielka Czêstochowa, ale wszystkie miastaCa³ego �wiata swoim znaczeniem przerasta.�

Dzisiaj Czêstochowa jest du¿ym o�rodkiem miejskim, z rozbudowan¹ infrastruk-tur¹ i znacznym potencja³em spo³eczno-ekonomicznym.To miasto z du¿¹ przysz³o�ci¹, tak z uwagi na wielotysiêczn¹ rzeszê kszta³c¹cejsiê m³odzie¿y, jak i mo¿liwo�ci w sferze inwestycji.Czêstochowa chlubi siê tak¿e swoj¹ kultur¹ g³êboko osadzon¹ w tradycji i historiimiasta. Festiwale muzyczne z Miêdzynarodowym Festiwalem Muzyki SakralnejGAUDE MATER na czele, Triennale Sztuki SACRUM oraz wiele innych warto-�ciowych imprez organizowanych przez samorz¹dowe instytucje kultury s¹ piêk-n¹ wizytówk¹ Czêstochowy oraz �wiadectwem mecenatu samorz¹du miasta nadkultur¹.Wyró¿nia ponadto Czêstochowê jej otwarcie na �wiat i bliska wspó³praca z wie-loma miastami w Europie i USA. To dziêki tej w³a�nie wspó³pracy nasze miasto,jako pierwsze w krajach postkomunistycznych, uhonorowane zosta³o w 1993 rokuHonorow¹ Flag¹ Rady Europy, a w nastêpnych latach otrzyma³o tak¿e Honorow¹Tablicê Rady Europy i Nagrodê Europy.Jestem pe³en nadziei, ¿e przedstawiony przeze mnie szkic do portretu naszegomiasta zachêci Pani¹/Pana do jego odwiedzenia, a dobr¹ do tego okazj¹ bêdziezapewne I �wiatowy Kongres Czêstochowian. By³bym bardzo rad, gdyby zapro-szeni go�cie po zakoñczeniu Kongresu poczuli siê duchowymi wspó³gospodarza-mi miasta, by stwierdzili, ¿e jego sprawy i przysz³o�æ nie s¹ im obojêtne.Liczê zatem na to, ¿e zaproszenie do udzia³u w I �wiatowym Kongresie Czêsto-chowian bêdzie przyjête ¿yczliwie. Ze swej strony pragnê zapewniæ, i¿ organiza-torzy Kongresu uczyni¹ wszystko, by to wa¿ne dla miasta wydarzenie sta³o siê dlajego go�ci mi³ym i niezapomnianym prze¿yciem.Proszê o przyjêcie serdecznych pozdrowieñ oraz wyrazów nale¿nego szacunku.

PREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY

TADEUSZ WRONA

6

W ODPOWIEDZI NA ZAPROSZENIE PREZYDENTA MIASTANADESZ£O DO CZÊSTOCHOWY WIELE LISTÓW

OD OSÓB ZAPROSZONYCH, A TAK¯E ODCZÊSTOCHOWIAN, KTÓRZY ODPOWIEDZIELI NA LISTSKIEROWANY POCZT¥ ELEKTRONICZN¥ DO SKUPISK

POLONII W RӯNYCH CZ�CIACH �WIATA.

OTO FRAGMENTY KILKU LISTÓW.

7

STEFANIA B¥CZKOWSKA /LONDYN, ANGLIA/

(...) Urodzi³am siê w Czêstochowie 15 marca 1924 roku, by³am ochrzczona u �w. Zyg-munta. Gdy mia³am 6 lat, ojciec mój dosta³ pracê ko³o Piotrkowa Trybunalskiego. Nigdynie stracili�my kontaktu z Czêstochow¹, poniewa¿ moja mama i moi dziadkowie równie¿byli czêstochowianami. (...) Tak siê szczê�liwie z³o¿y³o, ¿e w 1966 roku mog³am ju¿odwiedziæ Polskê i oczywi�cie Czêstochowê, to wydarzenie sprawi³o du¿o wzruszeniai p³aczu, i rado�ci. Od roku ju¿ je¿d¿ê czêsto do Polski i odwiedzam swoje rodzinnestrony. W tym roku te¿ tam bêdê, je�li nic nie stanie na przeszkodzie.

S£AWOMIR STANIS£AW CZARNECKI KOMPOZYTOR /WARSZAWA/

Z Czêstochow¹ jestem nierozerwalnie stale po³¹czony. Nie tylko faktem, ¿e tu ukszta³to-wa³a siê moja osobowo�æ, tu spêdzi³em niezwykle wa¿ny okres w ¿yciu ka¿dego cz³o-wieka - okres dojrzewania i wej�cia w doros³e ¿ycie (jestem absolwentem szko³y muzycz-nej), ale tak¿e jestem po³¹czony wiêzami rodzinnymi. Moja ¿ona Teresa jest rodowit¹czêstochowiank¹ (obecnie dyrektor jednego z gimnazjów w Warszawie), mój brat Krzysztof- in¿ynier, mieszka tu i pracuje w Hucie Czêstochowa jako kierownik produkcji wydzia³uwalcowni blach grubych (...). Tu s¹ tak¿e groby moich rodziców. Mój ojciec Józef, in¿y-nier mechanik, równie¿ zwi¹zany by³ z Hut¹ przez wiele lat, rozwijaj¹c szeroko dzia³al-no�æ czêstochowskiego o�rodka NOT, konsoliduj¹c �rodowisko techniczne Czêstocho-wy. Stworzy³ o�rodek doskonalenia kadr, którego by³ dyrektorem. Obecna siedziba NOT-u,przy ulicy Kopernika jest jego inicjatyw¹ i dzie³em. (...)

TADEUSZ CHABROWSKI POETA /NOWY JORK - USA/

Z miastem jestem zwi¹zany od dzieciñstwa. O mie�cie tym napisa³em zbiór wierszy zaty-tu³owany �Miasto nieba i ziemi�, wydany przez OPK �Gaude Mater� w Czêstochowiew 1994 roku. W dwa lata pó�niej drugi zbiór: �Zakwitnê wieczorem� wydany przezWojewódzki O�rodek Metodyczny w Czêstochowie (...). Powrót do rodzinnego miastajest zawsze naznaczony osobistymi wspomnieniami i nadziej¹, ¿e w dalszym ci¹gu jestsiê czê�ci¹ spo³eczno�ci, która formowa³a w m³odo�ci styl naszego ¿ycia. Powrót dorodzinnych miejsc i ulic zaznacza siê chêci¹ zarejestrowania wszystkich przeobra¿eñjakie w miêdzyczasie zasz³y. (...)

ARYE EDELISTPRZEWODNICZ¥CY STOWARZYSZENIA CZÊSTOCHOWSKICH ¯YDÓW W IZRAELU /TEL-AWIW/

Naturalnie, ¿e nasze rodzinne miasto jest nam bliskie, a nasza wspó³praca, moja osobi-�cie i w imieniu Ziomkostwa Czêstochowskiego w Izraelu z licznymi instytucjami w Czê-stochowie, ³¹cznie z Urzêdem Miasta, �wiadczy o istniej¹cych stosunkach � wiêzachz Czêstochow¹ (...) Chcia³bym zwróciæ uwagê na objaw, który siê rozpowszechniaw Polsce, szczególnie w�ród m³odego pokolenia, mianowicie zainteresowanie w zaniku¯ydostwa polskiego, jego kultury i historii, poszukiwanie �róde³ historycznych i kultural-nych. Czêstochowa nie jest wyj¹tkiem. Wielu ludzi i instytucji z Czêstochowy znajdujekontakty z naszym Ziomkostwem w Izraelu, USA i Kanadzie w sprawie wspó³pracyw tych dziedzinach. (...)

8

JERZY GROT-KWA�NIEWSKI PUBLICYSTA, DZIENNIKARZ /MELBOURNE - AUSTRALIA/

Czêstochowê zawsze ze wzruszeniem wspominam. Kiedy by³em (przez 15 lat) naczel-nym redaktorem Tygodnika Polskiego, pisma australijskiej Polonii, wymienia³em kore-spondencjê z Panem Prezydentem oraz stara³em siê zamieszczaæ teksty o tym wspania-³ym i historycznym mie�cie. Z dum¹ wpisywa³em do swojego ¿yciorysu miejsce mojegourodzenia - Czêstochowê. (...)

PROF. HENRYK KLUBA RE¯YSER /£ÓD�/

Podzielam Pana opinie po�wiadczaj¹ce wyj¹tkow¹ historiê Czêstochowy. Znam dobrzejej obraz sprzed dziesi¹tków lat i teraz otwiera siê dla mnie okazja, aby lepiej poznaæCzêstochowê dzisiejsz¹ i jej plany na przysz³o�æ. (...) W³a�nie w Czêstochowie rozpoczy-na³em sw¹ edukacjê, tu rozpoczyna³em sw¹ drogê artystyczn¹ w Teatrze im. Adama Mic-kiewicza, tu wreszcie zdobywa³em do�wiadczenia dziennikarskie w czêstochowskiejmutacji Dziennika Zachodniego.Czujê siê czêstochowianinem i jestem czêstochowianinem. (...) Wyra¿am szczery ¿al, ¿enie bêdzie miêdzy nami wielkiego Czêstochowianina, znakomitego pisarza, nie¿yj¹cegoW³adys³awa Lecha Terleckiego. Ju¿ od czêstochowskich czasów byli�my przyjació³mi.Moja pamiêæ stale Mu towarzyszy. Utrwalili�my nasz¹ przyja�ñ wspólnymi przedsiêwziê-ciami artystycznymi: filmem fabularnym �Gwiazda Pio³un� i premier¹ sztuki �D³uga noc�wystawionej w Teatrze im. Adama Mickiewicza. (...)

DARIUSZ SIEDLIK �PIEWAK OPEROWY /NIEMCY/

Moje zwi¹zki z Czêstochow¹ � mimo obecnego adresu zamieszkania � s¹ bardzo silne.(...) przebywam w Czêstochowie ka¿dego roku, spêdzam tu prawie ca³y urlop i nie wy-obra¿am sobie, abym w tym czasie nie odwiedzi³ miejsca, które jest tak zwi¹zane z moim¿yciorysem � Jasnej Góry. Tam siê urodzi³em, tam przez pierwsze dziesiêæ lat ¿ycia miesz-ka³em, tam kszta³towa³a siê moja osobowo�æ w duszpasterstwie m³odzie¿owym �na Ha-lach�, tam w koñcu pozna³em moj¹ ¿onê. Dziêki mojemu ojcu, który jest na Jasnej Górzeod 45 lat organist¹ i dyrygentem Chóru, zawsze mam mo¿liwo�æ za�piewania tamw czasie wiêkszych i mniejszych uroczysto�ci, co dla mnie jest wyró¿nieniem i prze¿y-ciem wiêkszym ni¿ �piewanie na jakichkolwiek koncertach w Niemczech. (...)Pamiêtam czasy, kiedy to w szkole uczono nas, ¿e najistotniejszym obiektem Czêstocho-wy jest Huta Bieruta. Dlatego cieszê siê, ¿e Czêstochowa wybra³a cz³owieka, który repre-zentuje warto�ci godne tego miasta, cz³owieka, który o Jasnej Górze nie tylko nie zapomi-na, ale jest z niej dumny i podkre�la jej warto�æ.

O. W£ODZIMIERZ ROBAK PAULIN /BUTTIGLIERA ALTA - W£OCHY/

Kongres ten na pewno stanie siê krokiem ku coraz wiêkszemu upowszechnieniu w Polscei w �wiecie uroków i znaczenia naszego miasta, zarówno w sferze kulturalnej, religijnej,jak i ekonomicznej.Wiadomo, czym jest dla Czêstochowy Jasna Góra wraz z sanktuarium Matki Bo¿ej i klasz-torem paulinów. Mia³em rado�æ jako czêstochowianin i paulin kilka lat pracowaæ w tymszczególnym miejscu miêdzy innymi przygotowuj¹c VI �wiatowy Dzieñ M³odych w 1991roku. Ca³ym sercem popieram zatem ideê kongresowego spotkania nas, czêstochowian,by wspólnie móc zastanowiæ siê nad przysz³o�ci¹ � szansami, ale te¿ i zagro¿eniami,

9

jakie niesie ze sob¹ polska i europejska przysz³o�æ. Obecnie sam pracujê duszpasterskow parafiach w³oskich i dostrzegam, jak bardzo potrzeba wspó³czesnemu cz³owiekowi,a zw³aszcza m³odzie¿y, prawdziwych i wiarygodnych wzorców do na�ladowania; auto-rytetów, które wznios³yby siê ponad wszelkie ludzkie podzia³y, a równocze�nie dostrze-g³y tych najbardziej potrzebuj¹cych; by wskaza³y takie rozwi¹zania, które ka¿demu przy-nios³yby dobro. (...)

ROMAN WYBORSKI DYPLOMATA POLSKI /LYON - FRANCJA/

Zaszczytem dla mnie jest sam fakt uwzglêdnienia Mê¿a i Ojca czêstochowianek w�ródgodnych przysz³ego zaproszenia. Niezas³u¿onym honorem � w³asne, wiêcej ni¿ skromnedla miasta zas³ugi. Niemniej przyjmujê obydwa jako swoiste zobowi¹zanie na przysz³o�ænie tylko najbli¿sz¹. Wszystko wskazuje na to, ¿e osiad³szy pod Czêstochow¹, Kujawia-nin z urodzenia, Wielkopolanin z wyboru pierwszej dojrza³o�ci, Górno�l¹zak z wyboruuniwersyteckiej i politycznej pracy, miastu dziedzicz¹cemu zobowi¹zuj¹ce miano stoli-cy duchowej Kraju oddam lata drugiej po³owy alias �trzeciego wieku� ¿ycia. Deklaracj¹t¹ chcia³bym wspomagaæ Pana Prezydenta w jego zmaganiach samorz¹dowych o dobro-byt mieszkañców i realizacjê we wspólnocie gminnej i przestrzeni europejskiej niezmien-nych warto�ci chrze�cijañskich, w tym solidarno�ci - pierwszej z wielkich.Z natury rzeczy zobowi¹zania te s¹ zwi¹zane z aktualnie pe³nion¹ s³u¿b¹ konsularn¹w pañstwie, w którym tysi¹ce osób i rodzin zachowuj¹c polsk¹ to¿samo�æ kszta³tuj¹ co-dzienno�æ w zdumiewaj¹cym i zarazem budz¹cym nadziejê rozproszeniu. Co najmniejtyle samo ich s¹siadów i partnerów polsko�æ tê poznaje i docenia na co dzieñ.

ZYGMUNT ROLAT BIZNESMEN /NOWY JORK - USA/

My, Amerykanie w pierwszym pokoleniu, jeste�my ¿arliwymi amerykañskimi patriotamii uwa¿amy koncepcjê �tygla� za g³êboko s³uszn¹, czego dowodem s¹ wielkie osi¹gniêcianaszego wspania³ego kraju. Ale jednocze�nie pielêgnujemy w sobie polsk¹ ideê ma³ychOjczyzn, gdy¿ nie wolno nam zapomnieæ, sk¹d przychodzimy.Zaszczytem by³o dla mnie otrzymanie zaproszenia na I �wiatowy Kongres Czêstocho-wian w moim rodzinnym mie�cie. Urodzi³em siê bowiem wiele lat temu tu, w Czêsto-chowie, i zawsze bêdê pamiêta³ to piêkne, têtni¹ce ¿yciem, pe³ne zieleni miasto. Dlamnie by³a to wówczas metropolia! Niosê w sobie wspomnienia szczê�liwego dzieciñstwaoraz tragicznych zdarzeñ czasów wojny.Moje korzenie s¹ tutaj, w Czêstochowie, i jestem z nich dumny! Tym bardziej, ¿e mojekorzenie s¹ zarówno polskie, jak i ¿ydowskie. Mam obowi¹zek i zaszczyt pokazaæ moimdzieciom i wszystkim m³odym ludziom ma³o znany fragment historii tego wyj¹tkowegomiejsca, jakim jest Czêstochowa. Ale tak¿e proszê, by nasza wspólna przesz³o�æ by³apamiêtana godnie i prawdziwie. (...)Mia³em szczê�cie, ¿e dane mi by³o przekonaæ siê, jak milionom przede mn¹ i po mnie,czym jest Ameryka i jakie stwarza mo¿liwo�ci. Ale moje korzenie s¹ tutaj! Jestem ¯ydemCzêstochowianinem. ¯yczê mojemu rodzinnemu miastu wszystkiego najlepszego. Niechsiê rozwija i rozkwita!

10

11

Ojczyzna to kraj dzieciñstwamiejsce urodzeniato jest ta ma³a najbli¿szaojczyzna

miasto miasteczko wie�ulica dom podwórkopierwsza mi³o�ælas na horyzonciegroby

w dzieciñstwie poznaje siêkwiaty zio³a zbo¿azwierzêtapola ³¹kis³owa owoce

ojczyzna siê �mieje

na pocz¹tku ojczyznajest bliskona wyci¹gniêcie rêki

dopiero pó�niej ro�niekrwawiboli

Tadeusz Ró¿ewicz �Oblicze ojczyzny�

12

I �WIATOWY KONGRES CZÊSTOCHOWIAN

PATRONAT HONOROWY

KS. ARCYBISKUP DR STANIS£AW NOWAKJ.E. METROPOLITA CZÊSTOCHOWSKI

DR IN¯. TADEUSZ WRONAPREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY

13

KOMITET HONOROWY

KS. BP PROF. DR HAB. ANTONI D£UGOSZJ.E. BP POMOCNICZY ARCHIDIECEZJI CZÊSTOCHOWSKIEJ

ARYE EDELISTPRZEWODNICZ¥CY STOWARZYSZENIA CZÊSTOCHOWSKICH ¯YDÓW W IZRAELU

RYSZARD KACZOROWSKIPREZYDENT RP NA UCHOD�STWIE

DR JANUSZ KOCHANOWSKIUNIWERSYTET WARSZAWSKI

PROF. DR HAB. ALEKSANDER KOJUNIWERSYTET JAGIELLOÑSKI

DR JERZY KROPIWNICKIPREZYDENT MIASTA £ODZI

JERZY KULEJOLIMPIJCZYK, POSE£ NA SEJM RP

O. MARIAN LUBELSKIPRZEOR JASNEJ GÓRY

JULIUSZ £UCIUKKOMPOZYTOR

LUDMI£A MARJAÑSKAPOETKA

O. IZYDOR MATUSZEWSKIGENERA£ ZAKONU OO. PAULINÓW

PROF. DR HAB. GRZEGORZ OPALA�L¥SKA AKADEMIA MEDYCZNA

PROF. DR HAB. W£ADYS£AW PIERZCHA£A�L¥SKA AKADEMIA MEDYCZNA

KS. INFU£AT DR IRENEUSZ SKUBI�REDAKTOR NACZELNY TYGODNIKA KATOLICKIEGO �NIEDZIELA�

RYSZARD SZCZUKAPRZEWODNICZ¥CY RADY MIASTA CZÊSTOCHOWY

14

BA£ABAN LESZEK ALTOWIOLISTA /POZNAÑ/BANASZKIEWICZ-BRY£A MARIA KLAWESYNISTKA /POZNAÑ/BANKIEWICZ ROBERT ALEKSANDER PROF. EMERYTOWANY /WARSZAWA/BARCI� ARTUR AKTOR /WARSZAWA/BARY£A JAN MUZYK /KRAKÓW/B¥CZKOWSKA STEFANIA EMERYTKA /WIELKA BRYTANIA/BIEÑ KRZYSZTOF ARCHITEKT /KRAKÓW/BILIK ANDRZEJ DZIENNIKARZ /BOBROWIEC/BOJARSKI ZBIGNIEW PROF., PROREKTOR UNIWERSYTETU �L¥SKIEGO /KATOWICE/BRAUN JULIUSZ CZ£ONEK KRAJOWEJ RADY RADIOFONII I TELEWIZJI,PRZEWODNICZ¥CY KRRIT W LATACH 1999-2003 /WARSZAWA/BRYK BO¯ENABUKOWSKI JÊDRZEJ DYPLOMATA /FRANCJA/CEGLAREK WOJCIECH LEKARZ /KATOWICE/CHABROWSKI TADEUSZ POETA /USA/CICHLA-CZARNIAWSKA EL¯BIETA POETKA /LUBLIN/CYPRYS ANDRZEJ IN¯. HUT. /£ÓD�/CYRAN EWA MARGARETA GITARZYSTKA /NIEMCY/CZARNECKA TERESA MUZYK, DYREKTOR GIMNAZJUM W WARSZAWIE

CZARNECKI S£AWOMIR KOMPOZYTOR /WARSZAWA/CZECHAK ALDONA MUZYKOLOG /WARSZAWA/CZEKAJ TERESA PIANISTKA /FRANCJA/DANIELEWSKI MAREK PROF. � AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA /KRAKÓW/DYMSKI ROMUALD DZIENNIKARZ /USA/EDELIST ARYE PRZEWODNICZ¥CY STOWARZYSZENIA CZÊSTOCHOWSKICH ¯YDÓW /IZRAEL/GA£KOWSKI TADEUSZ PROF. PSYCHOLOGII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO /WARSZAWA/GIEROWSKI ANDRZEJ PROF. HISTORII /KRAKÓW/GIERSZ WITOLD RE¯YSER FILMOWY, SCENARZYSTA, ARTYSTA PLASTYK /KONSTANCIN JEZIORNA/G£OWACKI KAZIMIERZ INWESTOR /USA/G£OWACKI MACIEJ ALEKSANDER B. KUSTOSZ MUZEUM W SZTOKHOLMIE /SZWECJA/GOLA BARBARA MUZYK, REDAKTOR TVP /WARSZAWA/GO£¥BEK STEFAN KOMANDOR POLSKIEGO RAJDU EKOLOGICZNEGO /WROC£AW/GRYNKIEWICZ GRZEGORZ PROF. CHEMII /WARSZAWA/GRZEGORCZYK JÓZEF PRAWNIK /WROC£AW/GRZYBOWSCY KRYSTYNA I ANDRZEJ PROF. EPIDEMIOLOGII /£ÓD�/HELIÑSKI REGINA KOORDYNATOR DS. KONTAKTÓW Z EUROP¥ WSCHODNI¥

� CENTRUM WYMIANY EUROPEJSKIEJ /NIEMCY/HERE�NIAK JANUSZ PROF. PRZYRODNIK, GEOBOTANIK /£ÓD�/JACKOWSKI ANTONI PROF. � UNIWERSYTET JAGIELLOÑSKI /KRAKÓW/JARMU£A JÓZEF TADEUSZ SPORTOWIEC, B. ¯U¯LOWIEC /RACIBÓRZ/JASIÑSKI ANDRZEJ PIANISTA, PROF. AKADEMII MUZYCZNEJ /KATOWICE/JEDYNAK-PIETKIEWICZ MA£GORZATA DZIENNIKARKA TVP /WARSZAWA/JEDYNAK JACEK ARCHITEKT /WARSZAWA/KLUBA HENRYK RE¯YSER FILMOWY, PROF. PAÑSTWOWEJ WY¯SZEJ SZKO£Y FILMOWEJ,TELEWIZYJNEJ I TEATRALNEJ /£ÓD�/KOCHANOWSKI JANUSZ DYPLOMATA, PRAWNIK, WYK£ADOWCA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO /WARSZAWA/KOPACZ MACIEJ LEKARZ /USA/KORWIN-SZYMANOWSKI MICHA£ IN¯YNIER /KANADA/KOSS ANDRZEJ AKADEMIA SZTUK PIÊKNYCH /WARSZAWA/KOTELA IRENA I CZES£AW ARCHITEKCI /WARSZAWA/KRAKOWIAN HENRYK LOTNIK /LONDYN/KRAUZE EUGENIUSZ LEKARZ CHIRIRG /AUSTRIA/KROPIWNICKI JERZY MINISTER W TRZECH RZ¥DACH RP, PREZYDENT MIASTA £ODZI

ALFABETYCZNA LISTA GO�CII �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN19-21 WRZE�NIA 2003 ROKU

/OSOBY MIESZKAJ¥CE POZA CZÊSTOCHOW¥/

15

KULEJ JERZY SPORTOWIEC, OLIMPIJCZYK, POSE£ NA SEJM RP /WARSZAWA/KWIATKOWSKI CZES£AW EKONOMISTA /GDAÑSK/£UCIUK JULIUSZ KOMPOZYTOR /KRAKÓW/MACHEJKO WIES£AW DZIENNIKARZ TVP /WARSZAWA/MARJAÑSKA LUDMI£A POETKA /WARSZAWA/MASTALERZ PRZEMYS£AW PROF. CHEMII /WROC£AW/MERCIK STEFAN WYK£ADOWCA POLITECHNIKI /GLIWICE/MIELCARZ HENRYK /USA/MIELCARZ W£ADYS£AW DZIENNIKARZ /USA/MUNDLAK EL¯BIETA STOWARZYSZENIE DZIECI HOLOCAUSTU /WARSZAWA, WENEZUELA/NIEWINNY-DOBROWOLSKI ANDRZEJ T£UMACZ, DZIENNIKARZ /SZWECJA/NOWAK W£ADYS£AW ADAM PRACOWNIK NAUKOWY AKADEMII PEDAGOGICZNEJ /KRAKÓW/OPALA GRZEGORZ LEKARZ, PROF. � �L¥SKA AKADEMIA MEDYCZNA /KATOWICE/PALEOLOG BARBARA PROF. KLASYKI /WIELKA BRYTANIA/PAWLICA JAN PROF. EMERYTOWANY UNIWERSYTETU JAGIELLOÑSKIEGO /KRAKÓW/PIERZCHA£A W£ADYS£AW LEKARZ, PROF. � �L¥SKA AKADEMIA MEDYCZNA /KATOWICE/POLIS LECH LEKARZ /£ÓD�/POSPIESZALSKI JAN PUBLICYSTA TVP, MUZYK /WARSZAWA/PRUSIÑSKI ANTONI PROF. MEDYCYNY /£ÓD�/PRZYGODZKI BOGDAN WYK£ADOWCA EMERYTOWANY /WIELKA BRYTANIA/REBETA ALICJA DYREKTOR LICEUM OGÓLNOKSZTA£C¥CEGO /LUBLIN/ROLAT ZYGMUNT BIZNESMEN /USA/ROWIÑSKI ALEKSANDER LITERAT, B. RED. NACZ. �KALEJDOSKOPU� � LOT /WARSZAWA/RYBICKI JANUSZ BIZNESMEN /GDAÑSK/SIEDLIK DARIUSZ �PIEWAK OPEROWY /NIEMCY/SILBERSTEIN ALAN BIZNESMEN /USA/SITEK FRANCISZEK BIZNESMEN /SZWAJCARIA/SKOWERA JAN IN¯YNIER /WROC£AW/SKRZYNECKI JAN IN¯YNIER /£ÓD�/SKWARA KRZYSZTOF BIZNESMEN /KATOWICE/STANICKI DARIUSZ SPORTOWIEC /OLSZTYN K. CZÊSTOCHOWY/STÊPIEÑ KAZIMIERZ PROF. ASTRONOMII /WARSZAWA/STÊPKOWSKI JANUSZ ARCHITEKT /WARSZAWA/SUSKA-ZAGÓRSKA KATARZYNA �PIEWACZKA /WARSZAWA/SZCZEPANIAK LAMY-JOANNA PIANISTKA /FRANCJA/SZCZEPAÑSKI MAREK PROF. � UNIWERSYTET �L¥SKI,REKTOR WY¯SZEJ SZKO£Y ZARZ¥DZANIA NAUK SPO£ECZNYCH /KATOWICE, TYCHY/SZEL¥G W£ODZIMIERZ DYPLOMATA, DYREKTOR POLSKIEGO O�RODKA INFORMACJI TURYSTYCZNEJ

W WIEDNIU /AUSTRIA/SZPERLING SEWERYN BIZNESMEN /USA/SZWEJKOWSKA-BELICA ALEKSANDRA SKRZYPACZKA /POZNAÑ/SZYMA TADEUSZ DZIENNIKARZ, RE¯YSER /KRAKÓW/TALMA BARBARA PIANISTKA /£ÓD�/WALAROWSKI MAREK MUZYK, KOMPOZYTOR /KATOWICE/WERESZCZYÑSKI JERZY BIZNESMEN /WIELKA BRYTANIA/WESTERGAARD-HANSEN EWA �PIEWACZKA /DANIA/WIÊCKOWSKI ANDRZEJ PROF. CHEMII /POZNAÑ/WOJACZEK MARIUSZ RE¯YSER FILMOWY /WARSZAWA/WOJNICKI MIECZYS£AW �PIEWAK /WARSZAWA/WOJNOWSKA EL¯BIETA WOKALISTKA /WARSZAWA/WOLKENBERG ANDRZEJ PROF. IN¯YNIERII MATERIA£OWEJ /WARSZAWA/WYBORSKI ROMAN KONSUL RP W LYONIE /FRANCJA/ZEM£A MA£GORZATA LEKARZ /AUSTRIA/

16

17

UROCZYSTO�ÆOTWARCIA

I �WIATOWEGO KONGRESUCZÊSTOCHOWIAN

20 WRZE�NIA 2003

FILHARMONIA CZÊSTOCHOWSKA

�A czy wiecie? ... nie wiecie;Czê s tochowsk i e ja dzieciê,�

Cyprian Kamil Norwid

18

WYST¥PIENIAPATRONÓW HONOROWYCH KONGRESU

19

DR IN¯. TADEUSZ WRONA PREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY

Drodzy Pañstwo!Drodzy i Szanowni Pañstwo!

Jest takie miejsce na ziemi, które dla nas nie jest tylko nazw¹ geograficzn¹. Jesttakie miejsce na ziemi, które mie�ci siê w naszych sercach.Czêstochowa.Miasto po³o¿one na jurajskich wzgórzach, podzielonych dolinami trzech rzek.Krajobraz, którego dominant¹ jest wie¿a Jasnej Góry.Kszta³t miasta tworzy³y pokolenia ludzi tu mieszkaj¹cych. By³ gród nad Wart¹, naszlaku miêdzy Ma³opolsk¹ a �l¹skiem i Wielkopolsk¹. Gród do rangi miasta pod-niesiony przez Kazimierza Wielkiego. By³a prze³omowa dla nas decyzja ksiêciaW³adys³awa Opolczyka � lokuj¹cego tu klasztor Ojców Paulinów i powierzaj¹cegoim �wiêt¹ Ikonê.Ponad sze�æ wieków temu nasze miasto znalaz³o siê pod opiek¹ Matki Boskiej.Odt¹d do Jej Tronu, Tronu Królowej Polski pielgrzymowali w³adcy i poddani,rycerstwo i prosty lud. Czêstochowa dziêki temu stawa³a siê znana ca³emu �wiatu.Taki by³ nasz pocz¹tek, ponad sze�æ wieków temu. Potem ros³o nasze miasto, takjak wzrasta drzewo, korzeniami wspieraj¹ce siê o rzekê Wartê, z koron¹ klasztorujasnogórskiego. Ros³o w czasach dobrych i z³ych, trwa³o mimo niszcz¹cych nawa³-nic � wojen, epidemii, klêsk ¿ywio³owych.

20

Razem z miastem tworzy³o siê spo³eczeñstwo Czêstochowian. Tworzy³a siê wspól-nota. Jeste�my czê�ci¹ tej wspólnoty kszta³towanej sze�cioma wiekami historiimiasta. Jeste�my kolejnym ogniwem ³añcucha pokoleñ ¿yj¹cych tu i tworz¹cychnasze miasto.Wspólnotê czêstochowsk¹ rozumieæ przy tym trzeba szerzej ni¿ okre�la to usta-wa. Wspólnotê tworz¹ nie tylko ludzie mieszkaj¹cy w granicach administracyj-nych miasta. Wa¿niejsza od wiêzi administracyjnej jest wiê� serca. Nie jest istot-ne czy mieszka siê na Rakowie, czy w Krakowie; na Zawodziu, czy w Chicago,Sztokholmie, Pary¿u, Sydney... Istotne jest co mieszka w naszych sercach.Witam tu na tej sali wszystkich, którzy sercem swym wybrali Czêstochowê jakoswoj¹ �ma³¹ Ojczyznê�. Jestem szczê�liwy, ¿e tak wielu, wielkich ludzi odpowie-dzia³o na nasz apel i nasze zaproszenie. Jest to dowód si³y lokalnego patriotyzmu.Gdy rodzi³ siê pomys³ Kongresu Czêstochowian powiedzia³em � chcemy udo-wodniæ, ¿e pamiêtamy o naszych rodakach.Pamiêæ jest rzecz¹ najwa¿niejsz¹, zw³aszcza wówczas, gdy historia wielokrotniezmienia³a oblicze naszego miasta.Sta³ym w naszym krajobrazie by³a dominanta wie¿y jasnogórskiej i prowadz¹cado klasztoru Aleja Naj�wiêtszej Maryi Panny. Taki krajobraz wyznaczy³a historia³¹cz¹ca w jedno�æ Czêstochowê i Czêstochówkê.Zmienia³o siê otoczenie, zmieniali ludzie. Sto lat temu w prostok¹t �ródmie�ciawpisany by³ neogotyk katedry � naszej Notre Dame � i strzelista wie¿a ko�cio³aewangelickiego; kopu³y cerkwi i mauretañskie zdobienia synagogi. Czêstochowaby³a najdynamiczniej rozwijaj¹cym siê miastem w tej czê�ci Polski. Ros³y murynowych fabryk, domów mieszkalnych, szkó³. Ten dynamiczny rozwój utrzymanyzosta³ tak¿e w latach miêdzywojennych. Dum¹ spo³eczno�ci by³o stacjonuj¹ce tuwojsko � 7 Dywizja Piechoty. Jednym z jej dowódców by³ genera³ Maczek,a ¿o³nierze byli symbolem Niepodleg³o�ci.Czêstochowa by³a polskim miastem, spo³eczno�æ przepojona by³a duchem pa-triotyzmu. Nie by³ to patriotyzm w rozumieniu ciasnego nacjonalizmu. Nasz¹polsko�æ kszta³towa³ duch Jasnej Góry, uczyli�my siê jej na zgromadzonych tamskarbach dziedzictwa narodowego.Do�wiadczy³ nasze miasto czas totalitaryzmu. Z bólem i smutkiem przypomina-my straszne sceny likwidacji czêstochowskiego getta. Wymordowano tam w be-stialski sposób ponad 30 tysiêcy naszych obywateli. Nieodwracalnie zniszczonocharakter dawnej Czêstochowy. Równolegle trwa³o wyniszczanie ca³ej naszejspo³eczno�ci � w lasach pod Olsztynem i Janowem wymordowano czêstochow-sk¹ inteligencjê. Pozbawieni wszelkich praw Czêstochowianie skazani byli na losniewolników. Czêstochowianie ginêli w Katyniu i Miednoje.Czas okupacji by³ tak¿e czasem wielkiego bohaterstwa, determinacji w walceo wolno�æ i niepodleg³o�æ. Czêstochowianie broni¹c swojego miasta, walcz¹cz broni¹ w rêku na ró¿nych frontach II wojny �wiatowej udowodnili swój patriotyzm.Koniec II wojny �wiatowej nie przyniós³ wolno�ci. Nowa w³adza totalitarna dowiêzieñ wsadza³a tych, co walczyli o niepodleg³o�æ � ¿o³nierzy Armii Krajowej.Z bólem mówiæ trzeba o niesprawiedliwo�ciach jakie dotyka³y Czêstochowian zestrony rz¹dz¹cych krajem i miastem w latach PRL. O ¿o³nierzach armii Andersa,którzy swojej pielgrzymki do Polski, pielgrzymki przez sowieckie ³agry, piaskipustyni i pola chwa³y pod Monte Cassino, nie mogli zakoñczyæ w swych rodzin-nych domach. O szeregu ludzi pozbawionych prawa do w³asnej �ma³ej Ojczy-zny�. O ludziach zmuszanych do wyjazdu w 1968 i w 1982 roku.W�ród Pañstwa jest wielu z tych, którym po 1945 roku odebrano prawo do Ojczy-zny. S¹ ci, którym wrêczono paszport z adnotacj¹ �wa¿ny w jedn¹ stronê�.

21

W tym samym okresie odebrano tak¿e Czêstochowianom prawo do samorz¹dno-�ci, do demokratycznej formy wyboru w³asnej w³adzy. Owych niesprawiedliwychdecyzji nie wydawano z upowa¿nienia czêstochowskiej spo³eczno�ci. Przeciw-nie, decyzje takie niszczy³y nasz¹ spo³eczn¹ wspólnotê.Szansê jej odrodzenia historia ofiarowa³a nam w 1989 roku. Potem 27 maja 1990roku odby³y siê pierwsze po wojnie wolne wybory, wybory do w³adz lokalnych,równie¿ do w³adz Czêstochowy. Nasze pokolenie mia³o za zadanie m¹dre zago-spodarowanie odzyskanej wolno�ci. To co zrobili�my oceniaæ bêd¹ nastêpcy, takjak my dzi� oceniamy dorobek przedwojennych w³adz miasta.Jest wiele rzeczy, którymi mo¿emy siê pochwaliæ. Wykorzystali�my wolno�æ bybudowaæ pozytywny wizerunek naszego miasta. Czêstochowa jako pierwszew tej czê�ci Europy miasto nagrodzona zosta³a przez Radê Europy presti¿owyminagrodami � Honorow¹ Flag¹, Tablic¹ i wreszcie Nagrod¹ Europy. PrezydentCzêstochowy przewodniczy zgromadzeniu miast laureatów Nagrody Europy. Naszemiasto sta³o siê inicjatorem stworzenia europejskiego Stowarzyszenia MiastMaryjnych.Wykorzystali�my wolno�æ by nadaæ dynamikê rozwojowi spo³eczno � gospodar-czemu. Przyby³o dobrych szkó³, nowoczesnych o�rodków opieki zdrowotneji pomocy ludziom niepe³nosprawnym. Konsekwentnie budujemy nowe drogi,inwestujemy w ochronê naszego �rodowiska. Po 1990 roku dynamicznie rozwijasiê sektor ma³ych i �rednich przedsiêbiorstw. Firmy czêstochowskie staj¹ siê coraznowocze�niejsze, coraz lepiej przystosowane do globalnej konkurencji.Czêstochowa sta³a siê tak¿e licz¹cym siê o�rodkiem akademickim. Dum¹ Czêsto-chowy jest wspania³e �rodowisko twórców kultury. Tysi¹ce m³odych mieszkañ-ców ma tu szansê zdobyæ wysokie kwalifikacje zawodowe.Rozwijaj¹c siê � Czêstochowa nie odwraca siê od swoich tradycji. Jeste�my dum-ni z pe³nionej od sze�ciu wieków misji, z roli miasta z Jasn¹ Gór¹. Nasz wysi³ekidzie w kierunku najlepszego wype³niania wynikaj¹cych z tej misji zadañ � stwo-rzenia warunków prawdziwie przyjaznej i godnej obs³ugi przybywaj¹cych tu piel-grzymów.Spotka³ nas tak¿e szczególny zaszczyt. Honorowe Obywatelstwo Czêstochowyprzyj¹³ w 1991 roku Ojciec �wiêty Jan Pawe³ II, podczas pamiêtnego VI �wiato-wego Dnia M³odzie¿y. By³o to pierwsze miasto w taki sposób uhonorowane.W 2003 roku po raz drugi nasze miasto przyzna³o tytu³ Honorowego Obywatela.Nadano go Prezydentowi Rzeczypospolitej na Uchod�stwie Ryszardowi Kaczo-rowskiemu. By³ to nasz dowód uznania dla niez³omnego patriotyzmu, podkre�le-nie wiêzi miêdzy Polakami mieszkaj¹cymi w kraju a Polakami zrz¹dzeniem histo-rii rozproszonymi po ca³ym �wiecie.To tak¿e le¿y u �róde³ idei dzisiejszego spotkania. Wielu z Was nale¿y siê ho³d zawykazany niez³omny patriotyzm. Podziêkowanie za to, co robili�cie dla swojejOjczyzny i swojego Miasta.Pozwolê sobie jako gospodarz powitaæ i przedstawiæ tych, którzy zgodzili siê ob-j¹æ honorowy patronat nad Kongresem. Serdecznie witam Jego Ekscelencjê Me-tropolitê Czêstochowskiego ksiêdza arcybiskupa Stanis³awa Nowaka. Dziêkuj¹cza okazan¹ przychylno�æ, liczê na b³ogos³awieñstwo dla idei naszego spotkania.W komitecie honorowym Kongresu zgodzili siê uczestniczyæ:�Jego Ekscelencja ksi¹dz biskup Antoni D³ugosz,�Arye Edelist, przewodnicz¹cy wspólnoty czêstochowskich ¯ydów w Izraelu,�doktor Janusz Kochanowski � prawnik i dyplomata, by³y konsul generalny

w Londynie,�profesor Aleksander Koj � wieloletni rektor Uniwersytetu Jagielloñskiego,

22

�Jerzy Kropiwnicki � prezydent miasta £odzi, by³y minister RP,�Jerzy Kulej � z³oty medalista olimpijski, pose³ na Sejm RP,�ojciec Marian Lubelski � opiekun naszego najwiêkszego Skarbu, przeor Jasnej

Góry,�Juliusz £uciuk � kompozytor, to tak¿e dziêki niemu tak dobr¹ s³aw¹ cieszy siê

nasz festiwal �Gaude Mater�,�Ludmi³a Marjañska � poetka, mistrzyni piêknego s³owa,�ojciec Izydor Matuszewski � Genera³ Zakonu Ojców Paulinów,�profesor Grzegorz Opala � by³y minister zdrowia, dzi� nasz wierny sprzymierze-

niec w �wiecie naukowym �l¹skiej Akademii Medycznej, wspó³pomys³odawcaKongresu,

�profesor W³adys³aw Pierzcha³a � wieloletni rektor �l¹skiej Akademii Medycznej�Ryszard Szczuka � przewodnicz¹cy naszej Rady Miasta�ksi¹dz Infu³at Ireneusz Skubi� � redaktor naczelny Katolickiego Tygodnika

�Niedziela�. W tym miejscu najserdeczniej dziêkujê �Niedzieli�, za objêcie nadKongresem patronatu medialnego. Pisaæ o nas bêdzie pismo znane ju¿ na wszyst-kich kontynentach.

Witam wszystkich najserdeczniej. Cieszê siê z obecno�ci na sali tak zacnychi znakomitych go�ci. Witam naszych parlamentarzystów, przedstawicieli admini-stracji rz¹dowej i samorz¹dowej, województwa, powiatów i zaprzyja�nionychgmin, a tak¿e radnych miasta Czêstochowy, rektorów wy¿szych uczelni, przed-stawicieli duchowieñstwa i �rodków spo³ecznego przekazu.Tak samo gor¹co witam wszystkich obecnych na tej sali. Go�ci z ró¿nych stron�wiata i Polski, mieszkañców Czêstochowy. Jestem szczê�liwy, ¿e przybyli�cie.Czêstochowa to dobre miasto. Tak o naszym mie�cie powiedzia³ Ojciec �wiêty.Miasto staje siê dobrym, gdy s³u¿¹ mu i wspó³tworz¹ je wspaniali ludzie.Gdy patrzê na tê salê � widzê samych wspania³ych. Widzê wspania³¹ wspólnotê,wielk¹ czêstochowsk¹ rodzinê, zjednoczon¹ mi³o�ci¹ do swej �ma³ej Ojczyzny�,po³¹czon¹ wol¹ s³u¿by dobru ogólnemu.Jeste�cie wszyscy najwspanialszym darem dla Czêstochowy. Dziêki Wam i Wa-szej obecno�ci wierzê, ¿e tu, w naszym mie�cie, wiele zmieni siê na lepsze.Wierzê, ¿e jeste�my uczestnikami wydarzenia historycznego.Czêstochowianie z Rakowa i Pó³nocy, Czêstochowianie z Melbourne, Chicagoi Tel-Avivu, Czêstochowianie z £odzi, z Warszawy i Katowic, rozrzuceni po Pol-sce i �wiecie Czêstochowianie zjednoczyli siê by pracowaæ na rzecz dobrej przy-sz³o�ci swojego miasta. Swojej �ma³ej Ojczyzny�.I ten wysi³ek, wspólny wysi³ek, musi przynie�æ wspania³e owoce.Wybrany bezpo�rednio g³osami mieszkañców Czêstochowy na stanowisko Pre-zydenta Miasta, powiem w Ich imieniu do wszystkich Czêstochowian rozproszo-nych po Polsce i �wiecie:Pamiêtamy o Was, czekali�my i czekamy na Was, potrzebujemy Was. Ka¿dyz Was na obczy�nie by³ reprezentantem naszego miasta. Ka¿dy z Was swoj¹ pra-c¹ i odnoszonymi osi¹gniêciami �wiadczy³ o naszym, wspólnym mie�cie: o Czê-stochowie. I za to Wam dziêkujê.

I �wiatowy Kongres Czêstochowian uwa¿am za otwarty.

TADEUSZ WRONAPREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY

23

24

KS. ARCYBISKUP DR STANIS£AW NOWAK METROPOLITA CZÊSTOCHOWSKI

25

Panie Prezydencie Miasta Czêstochowy, Drodzy Pañstwo. Umi³owani Czêstocho-wianie. Ja mam dzi� podwójny g³os. Jestem adresatem s³ów samego Ojca �wiête-go, który na to niezwyk³e spotkanie Czêstochowian skierowa³ specjalne s³owa. Tojest ten pierwszy g³os. Drugi, to mój w³asny. Dziêkujê za danie mi tego i tegoosobistego g³osu Panu Prezydentowi Miasta.

I. Naprzód chcia³bym byæ przekazicielem s³ów samego Ojca �wiêtego.

EKSCELENCJO, CZCIGODNY KSIʯE ARCYBISKUPIE.NINIEJSZYM PRZESY£AM NA RÊCE KSIÊDZA ARCYBISKUPA TELEGRAM NASTÊPUJ¥CEJTRE�CI:

BARDZO DZIÊKUJÊ KSIÊDZU ARCYBISKUPOWI I PANU PREZYDENTOWI MIASTACZÊSTOCHOWY ZA ZAPROSZENIE NA I �WIATOWY KONGRES CZÊSTOCHOWIAN. JESTEMWDZIÊCZNY ZA S£OWA PAMIÊCI I WYRAZY JEDNO�CI. £¥CZÊ SIÊ DUCHOWOZ ORGANIZATORAMI I UCZESTNIKAMI KONGRESU, PRZYBYWAJ¥CYMI DO SWEGORODZINNEGO MIASTA, Z KTÓRYM NIEW¥TPLIWIE WSZYSCY CZUJ¥ SIÊ ZWI¥ZANIUCZUCIEM MI£O�CI RODZINNEJ, SZLACHETNYCH PRZYJA�NI, RÓ¯NORAKIMI WIÊZAMILUDZKIEJ AKTYWNO�CI I TÊSKNOTY ZA TYM, CO BLISKIE I �WIÊTE. CIESZÊ SIÊ, ¯E DLAWIELU UCZESTNIKÓW KONGRESU ISTOTNYM CELEM WIZYTY W RODZINNYCHSTRONACH S¥ TAK¯E ODWIEDZINY JASNEJ GÓRY I MSZA �WIÊTA PRZED CUDOWNYMOBRAZEM PANI CZÊSTOCHOWSKIEJ.WSPOMNIA£EM KIEDY�, ¯E JASNA GÓRA JEST TYM MIEJSCEM, GDZIE NARÓD NASZGROMADZI£ SIÊ PRZEZ WIEKI, ABY DAÆ �WIADECTWO SWOJEJ WIERZE I PRZYWI¥ZANIUDO WSPÓLNOTY KO�CIO£A CHRYSTUSOWEGO. TU PRZYCHODZILI�MY WIELE RAZYPROSIÆ MARYJÊ O POMOC W WALCE O DOCHOWANIE WIERNO�CI BOGU, KRZY¯OWI,EWANGELII, KO�CIO£OWI �WIÊTEMU, JEGO PASTERZOM. TU PODEJMOWALI�MYZADANIA ¯YCIA CHRZE�CIJAÑSKIEGO (JASNA GÓRA, HOMILIA, 4 VI 1997 R.). NIECHSPOTKANIE CZÊSTOCHOWIAN, ZGROMADZONYCH W JASNOGÓRSKIM SANKTUARIUM,W RAMACH I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN, BÊDZIE DLA WSZYSTKICHOKAZJ¥ DO UMOCNIENIA W WIERZE ORAZ ODNOWIENIA WIÊZI ZE SWOIM MIASTEMI WSPÓLNOT¥ KO�CIO£A.ORGANIZATOROM I WSZYSTKIM UCZESTNIKOM KONGRESU, W£ADZOM MIASTACZÊSTOCHOWY I JEJ MIESZKAÑCOM NA RÊCE KSIÊDZA ARCYBISKUPA PRZEKAZUJʯYCZENIA OWOCNYCH OBRAD I WIELU DUCHOWYCH PRZE¯YÆ W SPOTKANIU ZESWOJ¥ MA£¥ OJCZYZN¥.WSZYSTKIM Z SERCA UDZIELAM APOSTOLSKIEGO B£OGOS£AWIEÑSTWA.

CASTEL GANDOLFO, 10 WRZE�NIA 2003 R.JAN PAWE£ II, PAPIE¯

Jeste�my bardzo wdziêczni Ojcu �wiêtemu za te s³owa. Nie tak czêsto StolicaApostolska kieruje podobne do miast i kongresów. Czujemy siê z ich powoduszczê�liwi. Ojciec �wiêty jest rzeczywi�cie zwi¹zany z naszym miastem, z Jasn¹Gór¹ za�, w sposób wyj¹tkowo bliski.

26

II. Chcia³bym te¿ od siebie wyraziæ rado�æ z uczestnictwa w Kongresie tych, któ-rzy maj¹ tutaj, w Czêstochowie swoj¹ kolebkê, �ród³o chrzcielne, dom i drogieinne miejsca jednocz¹ce ich ze spo³eczno�ci¹ Czêstochowian. Chcia³bym wszyst-kich tych, którzy przybyli, bardzo serdecznie i bardzo gor¹co pozdrowiæ. Witaj-cie! Jeste�cie w domu! Wyra¿am te¿ rado�æ, ¿e taki Kongres, pierwszy w historii,odbywa siê w �wiêtym mie�cie Czêstochowie. My�lê, ¿e bêd¹ nastêpne. Serdecz-nie wiêc pozdrawiam, chylê czo³a przed tymi wszystkimi, którzy czuj¹ te wiêziduchowe, rodzinne i religijne z tym miastem.Chcia³bym te¿ zadedykowaæ Czcigodnym uczestnikom tego Kongresu dwa wier-sze. Pierwszy to wiersz Ojca �wiêtego Jana Paw³a II ze zbioru jego poezji pt.Tryptyk Rzymski. Wiersz nosi tytu³ ��ród³o�.

Zatoka lasu zstêpujew rytmie górskich potoków...Je�li chcesz znale�æ �ród³o,musisz i�æ do góry, pod pr¹d.Przedzieraj siê, szukaj, nie ustêpuj,wiesz, ¿e ono musi tu byæ �Gdzie jeste� �ród³o?... Gdzie jeste�, �ród³o?!Cisza...Strumieniu, le�ny strumieniu,ods³oñ mi tajemnicêswego pocz¹tku!(Cisza � dlaczego milczysz?Jak¿e starannie ukry³e� tajemnicê twego pocz¹tku).Pozwól mi wargi umoczyæw �ródlanej wodzieodczuæ �wie¿o�æ,o¿ywcz¹ �wie¿o�æ.

Szukamy �ród³a. Dla wielu z Was, drodzy Pañstwo, dla wszystkich mo¿e tu obec-nych � to niezwyk³e �ród³o jest w Czêstochowie. Tu jest �ród³o. �ród³a siê szukapo to, ¿eby umoczyæ wargi w jego wodzie. Na pewno chcemy w tych dniachumoczyæ wargi w �ródlanej wodzie tradycji, kultury, m¹dro�ci, �wiêto�ci tegomiasta. Chcia³bym z serca ¿yczyæ, by to moczenie warg by³o takie, aby naprawdêorze�wi³o, aby doda³o ochoty do ¿ycia, do s³u¿by ludziom, da³o nadziejê na do-broæ, mi³o�æ, ¿yczliw¹ pamiêæ, na potê¿n¹ moc wiêzi miêdzyludzkich mieszkañ-ców tego maryjnego grodu.To jeden wiersz, który chcê zadedykowaæ wraz z komentarzem, drugi, to wierszCypriana Kamila Norwida. Pewnie znany ten wiersz. Wiemy, ¿e Norwid to te¿wielki wieszcz narodu obok tych trzech wieszczów: Mickiewicza, S³owackiegoi Krasiñskiego.W ostatnich latach jego prochy zosta³y z cmentarza Montmorency przewiezionedo Krakowa i umieszczone w krypcie na Wawelu. �Czêstochowskie wiersze� �jak¿e one doskonale pasuj¹ do tej rodziny duchowej:

A czy wiecie, gdzie by³em,Gdzie siê tego uczy³em?

A czy wiecie?... nie wiecie:Czês tochowskie ja dzieciê,Stamt¹d idê piechot¹,Choæ daleko, z ochot¹!

27

Pó�niej poeta wyja�nia, dlaczego nazywa siebie �czêstochowskim dzieciêciem�.Sam przecie¿ urodzi³ siê w Warszawie, nie w Czêstochowie. Jednak w Czêsto-chowie jest wielka �wiêto�æ narodu, miasta Czêstochowy i �wiata.

�Tam na desce z³oconejjest bo obraz �wiêconyMatki Boskiej cudownej,Gdzie lud p³acze wêdrowny.

A ta deska sk¹d � wiecie?Oj, ze sto³u, gdzie jada³Nasz Pan Jezus, i siada³Za tym sto³em, tu, w �wiecie.I to polskie j¹ królePrzez armaty i kule,Przez pogañskie pa³aszeTam przynie�li, jak nasze.

Tam te¿ cuda siê dziej¹,Tam te¿ modl¹ siê ksiê¿aI na mod³ach siwiej¹.Tam jest wiele orê¿a,Najostrzejszych pa³aszyI chor¹gwi tak wiele,¯e siê wszystko przestraszy,Co nie klêknie w ko�ciele.Tam s¹ jakby tysi¹ceWojska, które jest �pi¹cePod ko�cio³em g³êboko,Gdzie nikt dostaæ nie mo¿e,Ani ¿adne ich okoNie dopatrzy, prócz Bo¿e.

Tam zasiane s¹ kuleI mosiê¿ne armaty,I bogactwa w szkatule,Ale nikt z nich bogaty,Nikt wielmo¿ny nie bêdzie,Tylko taki, któremuNiæ siê z nieba uprzêdzie,A nie spyta siê: �Czemu?� �Tylko pójdzie za nici¹,U³owiony jak sieci¹,I nie zerwie przêdziwa,I nie spl¹ta ogniwa.

Taki w ska³ê przecieknie,Gdzie z³ocisto i piêknie,Gdzie jest du¿o mieszkaniaI �pi¹cego ¿o³nierzaW ¿elazno�ci ubrania;Gdzie siê jeden przymierza,Jakby ju¿ mia³ wyceliæ,

28

Drugi jakby wystrzeliæ,Trzeci jakby z pochewkiSzablê ci¹gn¹³, a czwartyJakby zdmucha³ z panewki,Pi¹ty jakby strzeg³ warty.

To jest wszystko tam w g³êbi,A¿ czuæ chodz¹c po ziemi;A¿ ciê zgrucha, zgo³êbiSkrucha ³zami ¿ywemi;A¿ upadniesz kolanem,Jakby drzewem z³amanem,I zanucisz: �O! MatkoZbawiciela naszego,Toæ jest modliæ siê czego,A modlim siê tak rzadko!�

A to wszystko rycerstwo,A to wszystko ¿o³nierstwo,Co �pi w g³êbi, to owe,Co krew la³o dla wiary,Ca³e w sobie krzy¿owe.Jak zwiniête sztandary,Ka¿dy cicho le¿¹cy,Ka¿dy w sobie my�l¹cy...

Tak Norwid, a ja chcia³bym podnie�æ wysoko s³owa poety, który mówi³: �Czêsto-chowskie ja dzieciê, stamt¹d idê piechot¹, choæ daleko z ochot¹�. Przybyli Pañ-stwo, jak to dzieciê czêstochowskie, tutaj do �ród³a. Przybyli�cie do swojego mia-sta. Czêstochowa jest dla Was nie tylko miastem duchowej Matki Maryi, ale jestte¿ miastem Waszej matki ziemskiej. Matka ziemska to �wiêto�æ. Dlatego ziemiêWaszej kolebki trzeba uczciæ, uca³owaæ. Dobrze, drodzy Czêstochowianie, ¿eprzybyli�cie do Waszej drogiej Czêstochowy, wprawdzie nie piechot¹, ale z pew-no�ci¹ z ochot¹.Chcia³bym Wam te¿ powiedzieæ, ¿e Czêstochowa siê zmienia. Zmienia siê taCzêstochowa ko�cielna. Wystarczy popatrzeæ na katedrê. Sta³a siê archikatedr¹,a w ostatnich czasach otrzyma³a wie¿e. Powsta³o tutaj wielkie Wy¿sze Semina-rium Duchowne, którego dawniej nie by³o. Jest to prawdziwe centrum kulturyduchowej i kap³añskiej. Promieniujemy poprzez nasze seminarium na okolicê.Mamy te¿ Ni¿sze Seminarium Duchowne, które s³u¿y ca³ej Polsce. Mamy �Nie-dzielê� znan¹ w �wiecie, wydawnictwa, których dawniej nie by³o i nowe ko�cio-³y. Czêstochowa ma 51 parafii katolickich. Istniej¹ te¿ inne �wi¹tynie chrze�cijañ-skie. Buduje siê piêkna cerkiew dla wspólnoty ko�cio³a prawos³awnego. Jest �wi¹-tynia protestancka.Proszê wiêc spojrzeæ na to miasto z mi³o�ci¹. Poszukajcie w nim �ród³a. Ono tumusi byæ. Ka¿dy z Pañstwa mo¿e sobie mówiæ to za Papie¿em: gdzie jeste�, �ró-d³o? Tu gdzie� bijesz? Tu musisz byæ! Poznawajmy, rozpoznawajmy na nowoz mi³o�ci¹, z rado�ci¹ swoje drogi, uliczki i zak¹tki miasta. Rozpoznawajmyz sercem. Wielu z pewno�ci¹ odkryje co� nowego. Jak dobrze jest odkrywaæ wci¹¿na nowo to, co siê zna, co takie niby zwyk³e a oka¿e siê po tym odkryciu, ¿e to, cozwyk³e jest niezwyk³e. Na pewno to jest Wasze miasto. To jest Wasza ma³a ojczy-zna, a ma³a ojczyzna to te¿ matka. Uczcijmy j¹ serdecznie. Zawsze z czci¹.

29

¯yczê Pañstwu bardzo mi³ych prze¿yæ w szukaniu kolebki i �róde³. ¯yczê te¿odkrycia tego, co uros³o za czas Waszej nieobecno�ci w kraju. ¯yczê mi³ych od-kryæ duchowych i piêknych zdziwieñ. ¯yczê radosnych i przyjemnych satysfak-cji. Z rado�ci¹ jeszcze jutro do Was przybêdê, by na Jasnej Górze odprawiæ dlaCzcigodnych Uczestników Kongresu Eucharystiê w Cudownej Kaplicy NaszejDrogiej Matki Boskiej Czêstochowskiej.

Wszystkiego co najlepsze w naszym, Waszym mie�cie!

KS. ARCYBISKUP METROPOLITA CZÊSTOCHOWSKI

STANIS£AW NOWAK

30

1

3

5

7

2

4

6

8

31

INAUGURACJAI �WIATOWEGOKONGRESU CZÊSTOCHOWIAN20-21 WRZE�NIA 2003 ROKU

UCZESTNIKÓW KONGRESU WITA£A PRZY WEJ�CIU DO FILHARMONIIORKIESTRA ZESPO£U SZKÓ£ IM. C.K. NORWIDA POD DYR. MARKA PI¥TKA.

PREZYDENT CZÊSTOCHOWY WITA POETKÊ LUDMI£Ê MARJAÑSK¥.

LICZNIE ZGROMADZENI UCZESTNICY KONGRESU� FILHARMONIA CZÊSTOCHOWSKA, OTWARCIE KONGRESU.

PREZYDENT CZÊSTOCHOWY TADEUSZ WRONA ORAZ ZASTÊPCA PREZYDENTABOGUMI£ SOBU� W CZASIE PRZERWY W OBRADACH KONGRESU ROZMAWIAJ¥Z AKTOREM ARTUREM BARCISIEM.

OTWARCIU KONGRESU TOWARZYSZY£A WYSTAWA FILATELISTYCZNA PO�WIÊCONAM.IN. MOTYWOM CZÊSTOCHOWSKIM, PRZYGOTOWANA W FILHARMONII PRZEZJERZEGO B£A¯EJA MAZIKA I POLSKI ZWI¥ZEK FILATELISTÓW W CZÊSTOCHOWIE.SPECJALNE STOISKO PRZYGOTOWA£A TE¯ POCZTA POLSKA.

REJESTRACJA UCZESTNIKÓW PRZYBY£YCH NA UROCZYSTO�Æ OTWARCIAKONGRESU.

BISKUP ANTONI D£UGOSZ I PREZYDENT CZÊSTOCHOWY TADEUSZ WRONA.

1

2

3,4

5

6

8

7

32

1

2

3

4

33

�PIEWA KATARZYNA SUSKA-ZAGÓRSKA MEZZOSPORAN,AKOMPANIUJE MACIEJ ZAGÓRSKI.

TRIO JAZZOWE WOJCIECHA PUSZKA:WOJCIECH PUSZEK FORTEPIAN, ROMAN TWARO¯EK KONTRABAS,ARKADIUSZ SKOLIK PERKUSJA.

WYSTÊP ZESPO£U �ARS HARMONICA�PIOTR BIAZIK, PIOTR HO£O£OWICZ, JAKUB MIET£A.

WYSTÊP ZESPO£U PIE�NI I TAÑCA �CZÊSTOCHOWA�.

I �WIATOWYKONGRES CZÊSTOCHOWIAN

1

2

3

4

34

I �WIATOWYKONGRES CZÊSTOCHOWIAN

DU¯YM ZAINTERESOWANIEM UCZESTNIKÓW KONGRESU CIESZY£O SIÊ STOISKO�CZENSTOCHOVIANA� Z WYDAWNICTWAMI ALBUMOWYMI I MONOGRAFICZNYMIPO�WIÊCONYMI CZÊSTOCHOWIE.

PREZYDENT CZÊSTOCHOWY TADEUSZ WRONA W TRAKCIE ROZMOWYZ ZYGMUNTEM ROLATEM, NOWOJORSKIM BIZNESMENEM POCHODZ¥CYMZ CZÊSTOCHOWY DRUGI Z LEWEJ, ORAZ Z PROREKTOREM AJD W CZÊSTOCHOWIEJERZYM MIZGALSKIM.

POETA I DZIENNIKARZ TADEUSZ CHABROWSKI Z NOWEGO JORKUPRZY STANOWISKU INTERNETOWYM KONGRESU Z PREZYDENTEM CZÊSTOCHOWY

ZESPÓ£ ORGANIZACYJNY KONGRESU Z PREZYDENTEM CZÊSTOCHOWY, FILHARMONIA.

JEGO EKSCELENCJA METROPOLITA CZÊSTOCHOWSKI KS. STANIS£AW NOWAKWPISUJE SIÊ DO KSIÊGI PAMI¥TKOWEJ I �WIATOWEGO KONGRESUCZÊSTOCHOWIAN.

WIECZORNE SPOTKANIE �RODOWISKOWE UCZESTNIKÓW KONGRESU �ARTYSTÓW, LUDZI KULTURY W O�RODKU PROMOCJI KULTURY �GAUDE MATER�.

1

2

3

6, 7, 8

4

5

35

1

3

5

7

2

4

6

8

36

37

WYST¥PIENIA PODCZASI �WIATOWEGO KONGRESU

CZÊSTOCHOWIAN

�Siedzimy zadumani i ju¿ nie ci sami,tylko te same ³¹ki gwiezdne nad g³owami.�

W³adys³aw Seby³a

38

OJCIEC SEBASTIAN MATECKI PODPRZEOR JASNEJ GÓRY

Ekscelencjo, Najdostojniejszy Ksiê¿e Arcybiskupie, Metropolito Czêstochowski,Wielce Szanowny Panie Prezydencie Miasta,Drodzy Pañstwo, Uczestnicy Kongresu Czêstochowian.

Z rado�ci¹ przybywam na Kongresowe spotkanie ze szczególnym pozdrowieniemz Jasnej Góry, u stóp której gromadzimy siê w rodzinie Czêstochowian.

Bardzo serdecznie w imieniu Klasztoru dziêkujê Panu Prezydentowi i organizato-rom za zaproszenie na tê niecodzienn¹ uroczysto�æ. Zapewne nikogo nie dziwiobecno�æ paulina, bowiem bia³y habit wraz z Jasn¹ Gór¹, bardzo mocno wrós³w krajobraz miasta, tworz¹c z nim organiczn¹ jedno�æ. Wszyscy �wiadomi jeste-�my niezwyk³ej roli, jak¹ Jasnogórski Klasztor kryj¹cy w sobie Najwiêkszy naszSkarb i Chlubê � Cudowny Wizerunek Naj�wiêtszej Maryi Panny � Królowej Pol-ski, od pocz¹tku swego istnienia odgrywa³ i nadal odgrywa w historii miastai ca³ego Narodu. Dla nas, paulinów, to wielka ³aska móc pos³ugiwaæ w tym �wiê-tym miejscu; dla Was - Czêstochowian, to równie¿ wyró¿nienie i ³aska � co dzieñspogl¹daæ ku Jasnemu Wzgórzu, ¿yæ w jego blasku pod opiek¹ tak SerdecznejMatki.Spotkanie kongresowe jest, jak wspomnia³ Ksi¹dz Arcybiskup, powrotem do �ró-d³a, pochyleniem siê nad nim i zaczerpniêciem wody, która o¿ywia, wzmacnia,inspiruje.Trudno wyobraziæ sobie rodzinne spotkanie bez siêgniêcia do genealogii i przy-wo³ania przodków, którzy torowali drogi ku przysz³o�ci, ku dniu dzisiejszemu.

39

Jedn¹ ze �wietlanych postaci wpisanych z³otymi zg³oskami w karty historii JasnejGóry, Czêstochowy i Polski jest narodowy bohater, �wi¹tobliwy przeor OjciecAugustyn Kordecki, którego 400-lecie urodzin obchodzimy. Adam Mickiewiczw jednym z wyk³adów w Kolegium Francuskim w Pary¿u powiedzia³: �Kordeckiby³ jednym z tych ludzi, których Opatrzno�æ zsy³a od czasu do czasu na wzórkszta³cenia pokoleniom. Nigdy idea polska nie okaza³a siê tak zupe³nie uosobio-na, jak w tym cz³owieku. ... Nie przypuszczano, ¿e o tê niewielk¹ opokê, naktórej wznosi siê klasztor jasnogórski, rozbije siê ca³a fortuna wojenna Szwedów.Wrogowie zastali w tym klasztorze Mê¿a, który jeden, jedyny mo¿e, zdolny by³wznie�æ siê ponad rachuby wojskowe i polityczne, zachowaæ wierno�æ sprawieojczystej. Zastali tam najsilniejszego, najpotê¿niejszego w ca³ej Polsce ducha,a uderzaj¹c w owego Mê¿a, wydobyli zeñ wszystkie jego si³y. Walka ta podnios³ago na takie wy¿yny, ¿e ca³a Polska mog³a go dojrzeæ i uznaæ w nim idea³ oporu,na miarê tego, czego ka¿dy Polak dokonaæ potrafi.�Jak¿e nam dzi� potrzeba takich bohaterów i �wiadków, gdy Jasna Góra, Czêsto-chowa i ca³y Naród staje wobec nowych wyzwañ, przeró¿nych potrzeb, zadañi oczekiwañ; wobec trudno�ci, problemów i zmagañ.Przed naszymi oczyma kongresowe logo z zarysem jasnogórskiej wie¿y, któraswym ascetycznym wygl¹dem poci¹ga oczy i serca ku górze. Na ratuszowych za�wie¿ach herbu Czêstochowy dostojnie króluj¹ symbole pauliñskiego herbu: kruki lew � znaki Bo¿ej Opatrzno�ci.Niech Jasnogórska Bogurodzica z matczyn¹ trosk¹ stale czuwa nad Miastem; pro-tegit et nutrit � chroni i ¿ywi; jak lew niech broni sw¹ potêg¹ Czêstochowy od z³ai niebezpieczeñstw; jak kruk niech czuwa i zapobiega wszelkim trudno�ciommoralnym, gospodarczym i spo³ecznym, by�my wszyscy, pod¹¿aj¹c w pielgrzymce¿ycia za niezawodn¹ Przewodniczk¹, ¿yj¹c godnie i dostatnio, mogli jak najowoc-niej realizowaæ swoje powo³anie.Dzisiejsze spotkanie jest doskona³¹ okazj¹, by równie¿ w imieniu Jasnej Górypodziêkowaæ wszystkim za wyrazy ¿yczliwo�ci i troski o Sanktuarium, Klasztororaz pielgrzymów, którzy przybywaj¹c do Matki i Królowej, do�wiadczaj¹ go�ci-ny, pomocy i �wiadczonego dobra.Za Izajaszem wo³am: �Chod�cie, wst¹pmy na Górê Pana� i zapraszam wszystkichna Jasn¹ Górê, do �ród³a, które bije w Sercu Matki.

Szczê�æ Bo¿e!

OJCIEC SEBASTIAN MATECKIPODPRZEOR JASNEJ GÓRY

(wyst¹pienie w imieniu PRZEORA JASNEJ GÓRY OJCA MARIANA LUBELSKIEGO)

40

PROF. DR HAB. GRZEGORZ OPALA�L¥SKA AKADEMIA MEDYCZNA

MINISTER ZDROWIA W LATACH 2000-2001

Szanowni Pañstwo

�wiatowy Zjazd Czêstochowian jest ju¿ faktem. Jeszcze nie tak dawno powsta³ajego idea w rozmowie z aktualnym prezydentem miasta Panem dr. TadeuszemWron¹, któr¹ On, cz³owiek czynu, tak szybko i sprawnie zrealizowa³. Cieszy mnieto ogromnie, poniewa¿ jestem przekonany, ¿e takie spotkania (mam nadziejê, ¿ebêd¹ nastêpne) bêd¹ s³u¿yæ naszemu miastu. Miastu wyj¹tkowemu, miastu, któredziêki Jasnej Górze mo¿e nazywaæ siê duchow¹ stolic¹ Polski.Ka¿dy ma swoje miejsce urodzenia i ka¿dy jest z niego dumny. Ka¿dy chêtniewraca w ojczyste strony bez wzglêdu na to czy to ma³a wioska, czy wielkie mia-sto. Czy my zatem z racji w³a�nie pochodzenia z tego miasta mo¿emy powie-dzieæ, ¿e wynosimy co� wiêcej, co� wyj¹tkowego? Ka¿dy zapewne odpowiesobie sam. Ja spróbujê odpowiedzieæ za siebie.Tak, mam poczucie wyj¹tkowo�ci. Tu siê wychowa³em w patriotycznej atmosfe-rze mojej rodziny, tu ukoñczy³em podstawówkê w Szkole Æwiczeñ, tu uzyska³em�wiadectwo dojrza³o�ci w jeszcze wtedy mêskim Liceum Ogólnokszta³c¹cym im.Romualda Traugutta, gdzie spotka³em wspania³ych kolegów i pedagogów, którymtak wiele zawdziêczam. Tu w Czêstochowie uczy³em siê zwyciê¿aæ i przegrywaæuprawiaj¹c ró¿ne dyscypliny sportu m.in. graj¹c w koszykówkê w drugoligowymwtedy AZS. Tu prze¿ywa³em pierwsze nadzieje polityczne w Pa�dzierniku 1956(by³em ju¿ w �Traugutcie�) i pierwszy zawód z szybko dokonanego odwrotu.

41

Ale by³o jeszcze co� wyj¹tkowego, innego ni¿ w innych miastach, gdzie historiamoich rówie�ników wygl¹da³a chyba podobnie. D³ugo nie zdawa³em sobie z tegosprawy, bo mieszkaj¹c w Czêstochowie by³o to tak naturalne. Tu na wszystkichuroczysto�ciach, wa¿nych �wiêtach szli�my pod Szczyt. Tam s³uchali�my wa¿-nych kazañ m.in. Ksiêdza Prymasa Wyszyñskiego, kiedy Polska nie mog³a ichs³uchaæ. Nam to by³o dane. To by³o to, co czuli�my intuicyjnie, a co tak jedno-znacznie okre�li³ nasz Ojciec �wiêty Jan Pawe³ II: �Tutaj zawsze byli�my wolni�.Ró¿ne by³y potem nasze losy. Ró¿ne s¹ losy i do�wiadczenia kolejnych pokoleñ.Czy faktycznie nas co� ró¿ni od innych. Czy Ci, co zostali w Czêstochowie i Ci, coposzli w �wiat nios¹ co� wspólnego? Co dzisiaj, wzbogaceni tym, co nabyli�myw miejscach naszych studiów, pracy zawodowej i osiedlenia, potrafimy daæ Na-szemu Miastu? Jak, powinni�my w sposób trwa³y spo¿ytkowaæ nasze pierwszespotkanie? To tylko niektóre pytania, na które � jak s¹dzê � powinni�my sobieodpowiedzieæ.Ogromnie siê cieszê, ¿e dosz³o do tego spotkania.

GRZEGORZ OPALA

42

DR JANUSZ KOCHANOWSKIWYDZIA£ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO, DYPLOMATA

Panie Prezydencie Miasta Czêstochowy, Ekscelencjo Ksiê¿e Arcybiskupie, sza-nowni i drodzy Pañstwo, jest to wielki zaszczyt i przywilej ¿e mogê braæ udzia³w I �wiatowym Kongresie Czêstochowian jako cz³onek jego Komitetu Honoro-wego, obok wielu tak znakomitych go�ci.Jest w�ród nich m.in. ostatni Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Pan RyszardKaczorowski, a tak¿e mistrz olimpijski w boksie - Jerzy Kulej, kiedy� mój kolegaw tej samej Szkole Podstawowej nr 2 przy ulicy D¹browskiego, który szczê�liwienigdy nie obra³ mnie za przedmiot swoich bokserskich æwiczeñ. Upiek³o mi siêwówczas i mam nadziejê, ¿e tak ju¿ zostanie.Nasze rodzinne miasto, jak wiemy to z piêknych s³ów Papie¿a, Ksiêdza Arcybi-skupa, Prezydenta, jest miastem szczególnym - obok Krakowa, Warszawy. Jest tomiasto, które w �wiadomo�ci narodowej zajmuje miejsce na miarê dawnej i obec-nej stolicy tego kraju, dziêki swojej historii, dziêki klasztorowi jasnogórskiemu, doktórego wszyscy kierujemy swoje kroki w chwilach trudnych dla nas, dla naszychbliskich i dla kraju. Chcia³bym przy³¹czyæ siê do s³ów Pana Profesora GrzegorzaOpali i w imieniu wielu osób tu zebranych wyraziæ podziêkowania Panu Prezy-dentowi Tadeuszowi Wronie za wspania³¹ inicjatywê zorganizowania �wiatowe-go Kongresu Czêstochowian, dziêki któremu mamy okazjê powrotu do naszegomiasta i spotkania siê w gronie tych wszystkich, którzy z niego siê wywodz¹. Mamyokazjê przekonania siê, jak wiele znanych osobisto�ci pochodzi w³a�nie z Czêsto-chowy.

43

Znaj¹c Pana Prezydenta i s³uchaj¹c jego znakomitego przemówienia s¹dzê jed-nak, ¿e nie tylko po to zdecydowa³ siê zorganizowaæ I �wiatowy Kongres Czêsto-chowian, po którym bêd¹ zapewne kolejne, aby sprawiæ nam przyjemno�æ. Niepo to razem ze swoimi wspó³pracownikami podj¹³ olbrzymi trud organizacyjnytego przedsiêwziêcia, aby�my mieli okazjê spotkania i wzajemnego poznania siê.Znamy wszyscy wielkie osi¹gniêcia Pana Prezydenta Tadeusza Wrony jako pierw-szego demokratycznie wybranego Prezydenta Miasta w latach 1990-95, wspó³-twórcy VI �wiatowego Dnia M³odzie¿y, dziêki któremu miasto zyska³o szereginwestycji. Jego osi¹gniêcia w promocji miasta, dziêki czemu przyznano Czêsto-chowie jako pierwszemu miastu w Europie �rodkowo-Wschodniej, Honorow¹ FlagêRady Europy. Jego zas³ugi przyczyni³y siê do utworzenia przy Hucie Czêstocho-wa specjalnej strefy ekonomicznej. Znamy jego osi¹gniêcia jako Sekretarza Zwi¹z-ku Miast Polskich, cz³onka Kongresu W³adz Lokalnych i Regionalnych Rady Euro-py w Strasburgu, cz³onka Rady ds. Samorz¹du Terytorialnego przy PrezydencieRP oraz jako jednego z najbardziej aktywnych pos³ów poprzedniej kadencji.Dzia³aj¹c na tych wszystkich polach Pan Prezydent sta³ym zaanga¿owaniem po-�wiêci³ siê pracy dla dwóch idei. Pierwsz¹ jest idea samorz¹dno�ci, do realizacjiktórej jest szczególnie dobrze przygotowany ze wzglêdu na swoje naukowe zain-teresowania, drug¹ - jest praca na rzecz naszego miasta. Na pewno niewiele miastmo¿e siê poszczyciæ posiadaniem takiego Prezydenta. Je�li tego rodzaju cz³owieknas tutaj zaprasza, to, jak powiedzia³em, nie robi tego tylko dlatego, aby sprawiænam przyjemno�æ. S¹dzê � i tak mo¿na by³o to us³yszeæ ju¿ w koñcowej czê�cijego przemówienia - ¿e czyni to, aby nas, którzy mimo pochodzenia z tego mia-sta, jeste�my w nim tylko okazjonalnymi go�æmi, zaprz¹c do pracy na rzecz miasta,jako jego ambasadorów i lobbystów. Nigdy nie rozmawia³em wcze�niej na tentemat z Panem Prezydentem, ale jestem przekonany, ¿e zebra³ nas tu po to, aby-�my uzmys³owili sobie obowi¹zek dzia³ania na rzecz regionu, z którego siê wy-wodzimy. Aby pobudziæ w nas lokalny patriotyzm, tak szczególnie wa¿nyw okresie wchodzenia Polski do Unii Europejskiej, w której w³a�nie regiony bêd¹odgrywa³y wyj¹tkow¹ rolê. Chcia³bym przy³¹czyæ siê tutaj do s³ów mojego po-przednika Pana Profesora Opali i wyraziæ nadziejê, ¿e dwa dni tych spotkañ do-prowadz¹ do okre�lenia tego, w jaki sposób bêdziemy mogli w dalszym ci¹gupracowaæ na rzecz naszego miasta w ró¿nych dziedzinach i w ró¿nych miejscachgeograficznych. Dziêkujê Pañstwu za uwagê.

JANUSZ KOCHANOWSKI

44

ARYE EDELISTPRZEWODNICZ¥CY STOWARZYSZENIA CZÊSTOCHOWSKICH ¯YDÓW W IZRAELU

Szanowny Panie Prezydencie Miasta Czêstochowy,Szanowni Patroni i Cz³onkowie Komitetu Honorowego,Szanowne Panie i Szanowni Panowie

Czujê siê zaszczycony, ¿e biorê udzia³ w Pierwszym �wiatowym Kongresie Czê-stochowian i reprezentujê ziomkostwo ¯ydów Czêstochowskich w Izraelu. Mimo60 lat nieobecno�ci w naszym rodzinnym mie�cie nie zapominamy naszych ko-rzeni. Wrêcz przeciwnie � sentyment do rodzinnego miasta wzrasta i pog³êbia siê.Przypomnê, ¿e historia obecno�ci ludno�ci ¿ydowskiej w Czêstochowie siêga XVIIIwieku, a we wrze�niu 1939 r. ¯ydzi stanowili 1/3 ludno�ci miasta. By³a to ludno�æaktywna ekonomicznie, kulturalnie i politycznie. Od wybuchu wojny okupanciniemieccy rozpoczêli zag³adê czêstochowskich ¯ydów i ca³ej spo³eczno�ci ¿y-dowskiej w Polsce.Jest symboliczne, ¿e w miejscu, gdzie siê obecnie znajdujemy, sta³a piêkna syna-goga, któr¹ 25 grudnia 1939 roku Niemcy podpalili i tym dali znak do rozpoczê-cia procesu kulturowego i fizycznego wyniszczania spo³eczno�ci ¿ydowskiejw Czêstochowie.To te¿ jest symboliczne, ¿e pojutrze - 22 wrze�nia - jest rocznica pocz¹tku akcjizag³ady czêstochowskich ¯ydów.Pragnê wyraziæ podziêkowanie Panu Prezydentowi i w³adzom miasta, ¿e pamiê-tali o tej tragicznej dla nas dacie � 22 wrze�nia 1942 r. � kiedy Niemcy zaczêliwywo¿enie ludno�ci ¿ydowskiej do obozu �mierci w Treblince.

45

Chcieliby�my, aby w³adze miejskie i inne instytucje w Czêstochowie postawi³yprzed sob¹ zadanie zachowania tych resztek kultury ¿ydowskiej w mie�cie, którejeszcze pozosta³y. Dzia³alno�æ ta � utrzymanie historycznych zabytków ¿ydow-skich i utrzymanie pamiêci o wymordowanej ¿ydowskiej ludno�ci miasta �powinna byæ obowi¹zkiem obecnej ludno�ci i w³adz w naszym mie�cie.W³adzom miasta nale¿y siê podziêkowanie za pocz¹tki uwieczniania pamiêciludno�ci ¿ydowskiej w Czêstochowie poprzez umieszczenie tablic pami¹tkowychw miejscach, zwi¹zanych z ¿yciem i mêczeñstwem ludno�ci ¿ydowskiej.Prosimy o kontynuowanie tych wysi³ków, by wzmocniæ wiêzi ¯ydów na �wiecie,tak¿e ¯ydów tych nastêpnych pokoleñ, z miastem ich rodziców.Wobec krytycznych podej�æ do postawy ludno�ci polskiej w zwi¹zku z dziejamiludno�ci ¿ydowskiej w Polsce, chcia³bym przypomnieæ bohatersk¹ postawê oby-watela Czêstochowy w czasie okupacji � p. Mariana Brusta, który pracowa³w Hucie na Rakowie, ale jednocze�nie by³ ³¹cznikiem miêdzy podziemiemw Warszawie a cz³onkami ¿ydowskiego ruchu oporu w �Hasagu� - obozie pracyprzymusowej w Czêstochowie. Pewnego dnia zatrzymano go u wej�cia do obo-zu, a on mia³ przy sobie pieni¹dze i listy. Zacz¹³ uciekaæ, strzelano do niego,a kiedy upad³ ranny �zjad³� list, aby nie wpad³ w rêce Niemców. By³ torturowanyprzez Gestapo, ale da³ znaæ kolegom: �Nie bójcie siê, ja was nie zdradzê.� Zgin¹³i nie zdradzi³...

Arye Edelist

46

PROF. DR HAB. W£ADYS£AW PIERZCHA£A�L¥SKA AKADEMIA MEDYCZNA W KATOWICACH

ETOS PRAWDY W NAUCE� CZÊSTOCHOWSKIE PRZES£ANIE DLA �RODOWISKA

Ja�niej¹ca jesti nigdy blasku nie traci.

£atwo j¹ widz¹, którzy j¹ mi³uj¹,i znajduj¹ j¹, którzy jej szukaj¹.

Gdy¿ ona jest �liczniejsza nad s³oñcei nad ca³e u³o¿enie gwiazd:

Porównana ze �wiat³em, bardziej ja�nieje.M¥DRO�Æ

Ksiêga M¹dro�ci 6, 11-13, t³umaczenie z greckiego: Czes³aw Mi³osz. Editions de Dialogue. Paris 1989

Ta m¹dro�æ, o której mowa, jest dla cz³owieka nieosi¹galna. Ale to ona kszta³tuje�wiat, a w nim cz³owieka i prawid³owe relacje miêdzy nimi. Poprawno�æ relacjigwarantowana jest mo¿liwo�ci¹ poszukiwania PRAWDY jak¹ zdoby³ cz³owiekdziêki nauce.Cz³owiek ¿yje nauk¹ �Genus humanum arte et ratione vivit� � to stwierdzenie�wiêtego Tomasza z Akwinu jest nadal aktualne, poniewa¿ opisuje uniwersalizmcz³owieka.

47

Nauka �jest poszukiwaniem prawdy o sobie samym, o otaczaj¹cym �wieciei wszech�wiecie...� D¹¿enie do prawdy i osobowego dobra s¹ celem nauki,a �...natura intelektualna osoby ludzkiej udoskonala siê poprzez m¹dro�æ, któraumys³ ludzki ³agodnie poci¹ga ku poszukiwaniu i umi³owaniu tego co prawdziwei dobre�.(Jan Pawe³ II. Przemówienie Papie¿a Jana Paw³a II do rektorów uczelni akademic-kich z ca³ej Polski. Inspiracje 1996:1(37), (12-13) L�Osservatore Romano. 1996n.3 (41.142); s 1.)Poszukiwanie prawdy naukowej polega na gromadzeniu faktów pochodz¹cychz obserwacji i eksperymentu. Dlatego w nauce na dalszy plan nale¿y odsun¹æinne widzenie zak³adaj¹ce motywacje naukowców, konkurencyjno�æ gospodarkilub spo³eczny interakcjonizm.Nauka stanowi ponadto jeden z zasadniczych filarów kultury tworzonej przezcz³owieka, która jednocze�nie jest elementem jego osobowego i narodowego ist-nienia.Dlatego ETOS PRAWDY to obszar troski i doskonalenia siê osób i instytucji odpo-wiedzialnych za naukê, kulturê i edukacjê.Nauka jednoczy intelektualny wysi³ek uczonych i jest dobrym czynnikiem inte-gruj¹cym ludzi i spo³eczeñstwa.Kultura poprzez wiod¹ce elementy ma podobne znaczenie, a z drugiej stronypoprzez jej indywidualne sk³adniki jest wyró¿nikiem narodu.Edukacja, która wynika z osi¹gniêæ nauki, daje gwarancjê poznania w oparciuo prawdê, do której nauka d¹¿y i stale siê zbli¿a, mimo ¿e prawdy absolutnejnigdy nie osi¹ga.Ka¿da szko³a jest miejscem formowania nowego pokolenia, które potem tworzynaukê i utrwala kulturê narodu.Wielu z nas ma g³êbok¹ wdziêczno�æ do naszych nauczycieli za odebran¹ edu-kacjê i formacjê.To kszta³towanie wprawdzie powraca dzisiaj wraz z naszymi ambicjami popraw-nego budowania systemu nauki i edukacji w Polsce, równie¿ na poziomie akade-mickim.Szko³y wy¿sze w Polsce staj¹ wobec wielu potrzeb bie¿¹cych, które nie mog¹jednak przys³aniaæ misji uniwersalnej.Szko³a akademicka powinna realizowaæ podstawowe cele jakimi s¹: poszukiwa-nie prawdy, postêp duchowy w oparciu o warto�ci uniwersalne, zrozumienie cz³o-wieka i dba³o�æ o jego pe³ny rozwój oraz odkrywanie wszech�wiata.Czêstochowski genius loci mo¿e sprzyjaæ budowaniu wspólnoty nauczycielii uczniów w oparciu o prawdê poznania przez poprawno�æ metodyczn¹ badañnaukowych i logikê formaln¹ opisu ich wyników. Narzêdziami naukowej pracyszko³y wy¿szej s¹ bowiem jêzyk i metoda.Przekonania moralne i do�wiadczenie badawcze wielu z uczonych i nauczycieli,którzy do�wiadczyli tego czêstochowskiego genius loci mog¹ stanowiæ istotny g³osw ogólnopolskiej debacie nad etosem prawdy w nauce. W ten sposób formacjapokoleniowa Czêstochowian powraca do �róde³ swojego wychowania i mo¿estanowiæ wa¿ne ogniwo ³añcucha ewolucji my�li naukowej w oparciu o prawdê.

W£ADYS£AW PIERZCHA£A

48

RYSZARD SZCZUKAPRZEWODNICZ¥CY RADY MIASTA CZÊSTOCHOWY

Szanowni Pañstwo!Jego Ekscelencjo, Panie Prezydencie, Szanowni Pañstwo, Drodzy Przyjaciele, dzi-siejsze spotkanie jest znakomit¹ okazj¹ do refleksji nad tym, czym jest miasto...Czy jest to tylko przestrzeñ otoczona i wype³niona murami, pe³na martwych przed-miotów? Czy te¿ miasto to mo¿e co� wiêcej? Byt o z³o¿onym charakterze, pe³enmaterialnych elementów... Ale o tym, jaki on jest naprawdê, decyduj¹ jego miesz-kañcy, ci dzisiejsi i ci, którzy kiedy� w mie�cie ¿yli. O tym, czym jest dane miasto,decyduje wspólna historia wielu pokoleñ. Mo¿na stawiaæ te pytania dalej: w jakisposób powstaje miasto, kto kszta³tuje jego charakter, przesz³o�æ i przysz³o�æ?Odpowied� jest prosta: miasto tworz¹ jego obywatele, oni decyduj¹ o tym, jakajest jego specyfika, w jakim kierunku siê rozwija i jak jest postrzegane przez in-nych. Faktem jest, ¿e zawsze musz¹ byæ ci, którzy buduj¹ podwaliny dla przy-sz³ych pokoleñ, którzy maj¹ odwagê wzi¹æ na siebie odpowiedzialno�æ i po pro-stu dzia³aæ.Dostojni Zgromadzeni!Ludzi mo¿na podzieliæ na tych, którzy historii siê ucz¹, tych, którzy historiê pisz¹i tych, którzy j¹ tworz¹. I dzi� na tej sali zgromadzili siê w³a�nie Czêstochowianie,którzy tworz¹ i tworzyli historiê swojego miasta. Poprzez w³asne dokonania, nietylko czêstochowskie, pokazujecie, jak wiele w ¿yciu mo¿na osi¹gn¹æ, jakie suk-cesy odnie�æ, maj¹c w tle Czêstochowê. Pañstwa osi¹gniêcia by³y powodem dodumy dla wielu Czêstochowian, bo okazuje siê, ¿e w�ród naszych mieszkañcówmamy wielu wybitnych naukowców, ludzi sztuki, prawników, lekarzy, przedsiê-biorców. Lista zawodów czy te¿ zajêæ wykonywanych mog³aby byæ praktycznienieskoñczona, a sukcesy zdecydowanie przekraczaj¹ granice naszego kraju.

49

Mo¿na stwierdziæ, ¿e byæ Czêstochowianinem - to praktycznie synonim wybit-nych osi¹gniêæ i znacz¹cych dokonañ.Szanowni Pañstwo!Tak naprawdê nie trzeba mieszkaæ ca³e ¿ycie w Czêstochowie, by móc dalej ko-chaæ to miasto, aby popularyzowaæ jego pozytywny obraz w �wiecie, aby w dal-szym ci¹gu tworzyæ jego historiê. Wystarczy, ¿e w dzieciñstwie czy m³odo�ciprzesi¹k³o siê jego szczególn¹ atmosfer¹, ¿eby na zawsze pozosta³ w sercu tenwyj¹tkowy �lad.Dostojni Zgromadzeni!Przed dzisiejszym Kongresem d³ugo zastanawia³em siê, jaki jest wspólny mianownikdla osób, które nie tylko z Polski, ale z ca³ego �wiata przyjecha³y do nas? Jakawspólnota losów ³¹czy wszystkich obecnych dzisiaj na tej sali ludzi? Dlaczegopotrafili�cie pokonaæ tysi¹ce kilometrów, ¿eby przyjechaæ na nasze spotkanie.Nie ma ¿adnych w¹tpliwo�ci, ¿e to, co nas wszystkich ³¹czy, to mi³o�æ do Czêsto-chowy, przywi¹zanie do miejsca, w którym siê wzrasta³o, które decydowa³oo tym, jak siê pó�niej potocz¹ nasze losy. Mo¿na siê zastanawiaæ jaki genius locicechuje podjasnogórski gród? Sk¹d ta jego wyj¹tkowa charyzma, o której mówi³Ojciec �wiêty, gdy przebywa³ w naszym mie�cie. Wiele o tym mówili moi przed-mówcy. Bez w¹tpienia obecno�æ Sanktuarium Jasnogórskiego i Obrazu MatkiBoskiej nadaje Czêstochowie szczególny charakter. To tu � od ponad sze�ciu stu-leci � krzy¿uj¹ siê szlaki p¹tnicze ca³ej Europy. To do Czêstochowy na Jasn¹ Górêprzychodz¹ i przychodzi³y rokrocznie miliony Polaków i cudzoziemców, po to,aby u stóp ikony jasnogórskiej odnale�æ sens istnienia, podzieliæ siê troskami,podziêkowaæ za do�wiadczone ³aski.Szanowni Zgromadzeni!Tak, Czêstochowa to szczególne miasto, a Jasna Góra z Cudownym Obrazem ju¿przed sze�cioma wiekami wyznacza³a jej wyj¹tkowe miejsce w historii, sercachi umys³ach Polaków w kraju i za granic¹. Trzeba to podkre�liæ: Czêstochowianiezawsze go�cinnie przyjmowali strudzonych pielgrzymów. Zawsze mieli otwarteserca i domy dla wszystkich przybywaj¹cych do naszego miasta.Szanowni Pañstwo!Na specyfikê naszego grodu sk³ada siê wiele elementów, zarówno te monumen-talne � zwi¹zane z histori¹ naszego narodu, jak i te bardzo osobiste � z ¿yciaka¿dego z nas. Nigdy nie zapomnimy pierwszej randki w Alejach czy spaceru poParku Staszica. Pamiêtamy maturê, egzamin wstêpny, czy pierwsz¹ podjêt¹tu pracê. O charakterze Czêstochowy decyduje jej przesz³o�æ gospodarcza: trady-cja metalurgiczna czy w³ókiennicza oraz rzemios³o, które przez ca³e lata dawa³opodstawê egzystencji tysi¹com rodzin. Czêstochowa to równie¿ znacz¹cy o�ro-dek kulturalny, z prê¿nym �rodowiskiem artystycznym: muzycznym, plastycznymczy teatralnym. Ju¿ za kilka chwil bêdziemy mogli uczestniczyæ w otwarciu wy-stawy Miêdzynarodowego Triennale Sztuki �Sacrum�. Od lat melomani z ca³ego�wiata przyje¿d¿aj¹ na czêstochowskie festiwale � zw³aszcza na Festiwal �GaudeMater�.Szanowni Zgromadzeni!Wp³yw na miasto mia³y liczne szko³y �rednie, licea o wieloletnich ju¿ tradycjachi przez lata ca³e pielêgnowanym wysokim poziomie nauczania. Na zjazdy ichabsolwentów przyje¿d¿aj¹ jeszcze przedwojenne roczniki, wspominaj¹c minioneczasy i podziwiaj¹c, jak miasto siê zmienia. Do tych szkó³ do³¹czaj¹ m³odsze �z krótsz¹ histori¹, ale potrafi¹ce tak kszta³ciæ, ¿e s¹ umieszczane na bardzo wyso-kich miejscach w ró¿nych ogólnopolskich rankingach szkó³ �rednich.

50

Szanowni Pañstwo!Trudno jest mówiæ o Czêstochowie nie wspominaj¹c o Politechnice Czêstochow-skiej, uczelni, która - stale poszerzaj¹c ofertê dydaktyczn¹ - przez lata ca³e kszta³-ci³a i w dalszym ci¹gu kszta³ci wykwalifikowane kadry dla miasta i regionu. W�ródpiêciu prezydentów miasta ostatnich czterech kadencji, a¿ czterech by³o absol-wentami b¹d� pracownikami tej zas³u¿onej uczelni. Organizowane od wielu ju¿lat wybory absolwenta roku pokazuj¹, jak wielu wybitnych czêstochowian zdo-bywa³o wykszta³cenie na tej w³a�nie szkole wy¿szej. Losy ponios³y ich czêstopoza granice kraju, ale i tam w dalszym ci¹gu rozs³awiali nasz¹ Czêstochowê. Natej sali go�cimy laureatów tego presti¿owego wyró¿nienia.Ale obecnie czêstochowska nauka to nie tylko Politechnika Czêstochowska, to ju¿dziewiêæ dynamicznych uczelni wy¿szych potrafi¹cych zapewniæ naszej m³odzie-¿y dobre wykszta³cenie daj¹ce wiêksze szanse absolwentom na zdobycie pracy.Szanowni Zgromadzeni!Obecno�æ tak wielu wybitnych osób w naszej Filharmonii dowodzi ogromnej si³yprzyci¹gania, jak¹ ma Czêstochowa. Niektórzy spo�ród Pañstwa przyjechali powielu latach nieobecno�ci i dopiero ten dystans czasowy pozwala na dostrze¿e-nie wielu pozytywnych zmian w naszym mie�cie. Samorz¹d czêstochowski do-k³ada³ wielu starañ, aby rozwój miasta by³ harmonijny i s³u¿y³ mieszkañcom orazrzeszom turystów i pielgrzymów. Efekty tej pracy s¹ widoczne go³ym okiem, wy-starczy ma³y spacer po mie�cie, aby przekonaæ siê, jak wiele zosta³o zrobione.Dostojni Zgromadzeni!Praca ta nie by³aby mo¿liwa bez pomocy, sugestii czy rad ludzi kochaj¹cych Czê-stochowê, tak jak Wy � na zawsze z ni¹ zwi¹zanych.Pragnê za to zarówno w imieniu w³asnym, jak i mieszkañców, gor¹co podziêko-waæ.Du¿o uda³o siê osi¹gn¹æ, ale � jako radni � nie spoczywamy na laurach. Wiemy,¿e w dalszym ci¹gu nale¿y wykorzystywaæ wszystko, aby Czêstochowa by³a jesz-cze piêkniejsza, bogatsza i aby jej mieszkañcy mogli korzystaæ ze wszystkich do-brodziejstw wspó³czesnej cywilizacji.Wej�cie Polski do Unii Europejskiej da z pewno�ci¹ Czêstochowie nowe impulsyrozwojowe. Mamy ju¿ du¿e do�wiadczenia, zarówno we wspó³pracy miêdzyna-rodowej, jak i w pozyskiwaniu �rodków europejskich i na pewno obecno�æ Polskiwe wspólnocie 25 pañstw europejskich bêdzie dla naszego miasta korzystna.Szanowni Pañstwo!Przez lata ca³e dawali�cie dowody przywi¹zania do naszego miasta. Proszê � niezapominajcie o nim i o nas po zakoñczeniu Kongresu. Liczymy na wasze dobrerady i na to, ¿e zawsze podzielicie siê z nami wasz¹ wizj¹ Czêstochowy, a RadaMiasta jest po to, aby wszystkie dobre pomys³y wdra¿aæ w ¿ycie.Dostojni Zgromadzeni!¯yczê wszystkim uczestnikom udanego Kongresu, satysfakcji z rozmów, spotkañ,niezapomnianych wra¿eñ z pobytu w Czêstochowie. ¯yczê nawi¹zania wielunowych kontaktów i przyja�ni, wielu okazji do rozmów ze starymi znajomymii odwiedzin miejsc, w których nie byli�cie od dawna. Ju¿ dzi� zapraszam do na-stêpnych wizyt.Pamiêtajcie - to jest Wasze miasto, zawsze otwarte, zawsze przyjazne, ci¹gle naWas czekaj¹ce. Niech ¿yje Czêstochowa, niech ¿yj¹ Czêstochowianie!

RYSZARD SZCZUKA

51

JERZY KULEJPOSE£ NA SEJM RP

SPORTOWIEC, DWUKROTNY Z£OTY MEDALISTA OLIMPIJSKI W LATACH 1964 I 1968

S¹ miejsca i osoby do których zawsze bêdê powraca³, bez których moje serce niemo¿e spokojnie biæ.Tymi s³owami pragnê oddaæ ho³d mojemu rodzinnemu miastu i ludziom w�ródktórych tu wyrasta³em.Moim ulicom i podwórkom, po których biega³em, prze¿ywaj¹c � mimo brakówi niedostatków � najwspanialsze lata dzieciñstwa.Tutaj, oczami dziecka i dzieciêcej wyobra�ni poznawa³em �wiat zaczarowanegomiasta, podziwia³em urok i potêgê wzgórza jasnogórskiego, odkrywa³em jego ta-jemnice.Teraz, spaceruj¹c znanymi mi zau³kami, w pamiêci � jak w starym kinie � odtwa-rzaj¹ siê obrazy z tamtych lat. Wracaj¹ wspomnienia i prze¿ycia jakich doznawa-³em. ¯al tylko, ¿e minê³o to bezpowrotnie.Z absolutn¹ szczero�ci¹ przyznajê, ¿e nawet gdy stawa³em na olimpijskim po-dium, mimo zmêczenia i chwilowego oszo³omienia zwyciêstwem, my�la³emo tych magicznych miejscach.Tym bardziej siê cieszê i dziêkujê za mo¿liwo�æ uczestniczenia w tak wspania³ejuroczysto�ci jak¹ jest Pierwszy �wiatowy Kongres Czêstochowian.Zaszczyt to dla mnie wielki byæ cz³onkiem Komitetu Honorowego Kongresu.Dziêkujê Panu Prezydentowi i wszystkim organizatorom za to szczególne wyró¿-nienie.Dziêkujê za mo¿liwo�æ poznania wielu zacnych osób, za mo¿liwo�æ spotkaniakolegów i przyjació³ z tamtych lat, dziêkujê za podró¿ sentymentaln¹ do najpiêk-niejszych, beztroskich lat mojego dzieciñstwa.

52

Wierzê, ¿e takich spotkañ bêdzie wiêcej, ¿e od�wie¿¹ one stare i zawi¹¿¹ noweprzyja�nie, ¿e stan¹ siê �ród³em cennych inicjatyw na rzecz naszej �ma³ej Ojczy-zny�.Los sprawi³, ¿e coraz rzadziej mogê cieszyæ siê urokami Czêstochowy, jednakzawsze jestem gotów s³u¿yæ swojemu miastu. Jestem mu to winien i czyniæ tobêdê z najwiêksz¹ ochot¹.Z rado�ci¹ obserwujê jak rozwija siê to niezwyk³e miejsce, cieszy mnie widokpiêknych ulic i nowych budowli.Podziwiam energiczne dzia³ania promocyjne kolejnych w³adz miasta, dziêki któ-rym rozwinê³a siê szeroko rozumiana wspó³praca Czêstochowy z miastami Europy.Gratulujê serdecznie przyznania Czêstochowie, presti¿owej nagrody Rady EuropyPRIX DE I�EUROPE 1998, najwy¿szego wyró¿nienia, przyznawanego samorz¹do-wi europejskiemu. Nagroda jest efektem prowadzonej skutecznie przez w³adzesamorz¹dowe miasta, wieloletniej kampanii, propaguj¹cej jedno�æ europejsk¹.Jednak nie wszystko i nie wszêdzie jest takie pozytywne, i optymistyczne. S¹obszary biedy i niezadowolenia. Ubolewam nad tym szczerze i czyniê co mogêw polskim Parlamencie, aby zmieniæ ten stan.Ufam, ¿e i dla naszej Ojczyzny nastan¹ lata prosperity. Wielk¹ nadziejê wi¹¿êz cz³onkostwem w Unii Europejskiej oraz nasz¹ now¹ przynale¿no�ci¹ polityczn¹i militarn¹.Uczynili�my wiele, jednak jeszcze za ma³o, aby daæ ludziom wiarê na lepsz¹przysz³o�æ i gwarancjê poprawy sytuacji ¿yciowej.Jestem jednak przekonany, ¿e m¹dro�æ Polaków zwyciê¿y, bowiem mamy wspa-nia³y potencja³ ludzki, który musi przecie¿ zaowocowaæ.Nasze pañstwo prze¿ywa swoisty kryzys transformacji ustrojowej, lecz musimyzdawaæ sobie sprawê, ¿e to co nowe i piêkne, rodzi siê w bólach.Nie ma odwrotu od drogi ju¿ obranej. Weszli�my na �cie¿kê demokracji parla-mentarnej, a i ten stan jak siê okaza³o, ma swoje patologie.Ka¿dy ma swoje lepsze i gorsze �dni�. Wiele jednak zale¿y od nas samych. Odnaszego zrozumienia problemów �wiatowych i europejskich, naszego uczestnic-twa w tworzeniu nowego ³adu i porz¹dku.Demokracja ma wielk¹ zaletê; mobilizuje nas do dzia³ania, wymaga sta³ej aktyw-no�ci, wyzwala w nas u�pione pok³ady wielu umiejêtno�ci.Czêstochowa dla Polaków jest miejscem szczególnym. To miasto niesie ze sob¹zawsze jakie� przes³anie.Historia tego dowiod³a.Tak te¿ postrzegam nasze spotkanie.Temu miastu nie wolno niczego odmówiæ, bowiem jest ono wpisane nie tylkow naszych dowodach to¿samo�ci, ale na zawsze w naszych sercach.Dziêkujê za uwagê.

JERZY KULEJ

53

LUDMI£A MARJAÑSKAPOETKA, PUBLICYSTKA

Wielce Szanowny Panie Prezydencie, który nas tu wszystkich zaprosi³e�, Eksce-lencjo Ksiê¿e Arcybiskupie, Wielebni Ojcowie Paulini oraz wszyscy dostojni go-�cie Pierwszego �wiatowego Kongresu Czêstochowian.Nie bêdê kry³a wzruszenia, z jakim zaczynam to przemówienie. Przed laty � jakwielu tu obecnych � opu�ci³am Czêstochowê, aby mieszkaæ, pracowaæ i studio-waæ w Warszawie. Rodzinne wspomnienia nie pozwalaj¹ mi jednak zapomnieæo tym mie�cie, gdzie siê urodzi³am i ¿y³am przez dwadzie�cia przesz³o lat. Szczê-�liwych, beztroskich lat przedwojennych i trudnych lat niemieckiej okupacji.Rodzina mojego ojca, Ludwika Mê¿nickiego, pochodzi³a z Austro-Wêgier, z miej-scowo�ci Nagy Beckereg. To dziêki Ojcom Paulinom przywêdrowa³ tu mój pra-dziad, Leopold Meznik, wychowanek Konserwatorium Wiedeñskiego, który dopo³owy dziewiêtnastego stulecia prowadzi³ jasnogórski zespó³ muzyczny i chó-ralny. Notatkê o tym znalaz³am w artykule �Muzyka na Jasnej Górze� w przedwo-jennej publikacji �Ziemia Czêstochowska�.Z opowie�ci mojego ojca, adwokata Ludwika Mê¿nickiego, niezwykle przywi¹-zanego do tradycji rodzinnej i do Czêstochowy, wiem, ¿e Leopold sprowadzi³ tuswego brata, Karola, nazwisko Meznik zosta³o spolszczone i od tej pory rodzinaMê¿nickich zamieszkiwa³a w domu przy ulicy 7 Kamienic, na rogu ulicy �w. Bar-bary. Powiem tylko jeszcze, ¿e z tego w³a�nie domu sz³am do �lubu w parafial-nym ko�ciele �w. Barbary w lipcu 1945 roku i od tej pory noszê nazwisko Marjañ-ska.

54

W pierwszym opublikowanym tomiku moich wierszy znajdujê jeden po�wiêconyCzêstochowie. Zacytujê z niego tylko dwie inwokacje:

Miasto dzieciñstwa, z którym dzi�³¹cz¹ mnie tylko groby bliskich (...)Miasto m³odo�ci! Wraca znówtwój stary obraz w starej ramiepodmiejskich, zakurzonych dróg.Jak ciê powitam? Jakim ujrzê?

Te pytania zadajê sobie za ka¿dym razem, gdy tu przyje¿d¿am. Widzê dobrzeznane ulice, nowe domy, zmiany, jakie zasz³y tutaj w ci¹gu lat mojej nieobecno�ci.Czasem odwiedzam teatr, wspominaj¹c zaanga¿owanie, z jakim zajmowa³ siênim mój ojciec, bior¹c udzia³ w pracach Komitetu Budowy Teatru. Pamiêtam jed-nego z pierwszych jego dyrektorów, Iwo Galla i jego ¿onê Halinê, i wystêp JuliuszaOsterwy w sztuce �Uciek³a mi przepióreczka�. Czasem, choæ rzadko, bywam i tu-taj, na koncertach w gmachu Filharmonii, gdzie siê dzisiaj spotykamy. Bywamtak¿e na spotkaniach z m³odzie¿¹ w gmachu mojego dawnego gimnazjum im.Juliusza S³owackiego przy Alei Ko�ciuszki 8. Najczê�ciej wêdrujê jednak po cmen-tarzu �w. Rocha, gdzie pochowani s¹ moi przodkowie.Bogu i Matce Boskiej Czêstochowskiej dziêkujê, ¿e niemal w przeddzieñ moichosiemdziesi¹tych urodzin, mogê znowu byæ w rodzinnym mie�cie.My�lê, ¿e podziêkowania nale¿¹ siê tak¿e inicjatorowi tego �wiatowego spotka-nia, panu Prezydentowi Miasta, Tadeuszowi Wronie, który ju¿ w czasie swojejpierwszej kadencji wprowadzi³ Czêstochowê do Europy, a tak¿e wszystkim jegowspó³pracownikom i organizatorom. Staropolskie �Bóg zap³aæ�.

LUDMI£A MARJAÑSKA

55

ARTUR BARCI�AKTOR

Dzieñ dobry witam Pañstwa bardzo serdecznie, jestem ogromnie szczê�liwy, ¿emogê tu byæ dzisiaj razem z Wami. Kiedy bêd¹c ma³ym ch³opcem stawia³empierwsze swoje recytatorsko-aktorskie kroki w³a�nie tutaj � na tej scenie, nigdyw ¿yciu nawet przez my�l mi nie przesz³o, ¿e dost¹piê takiego zaszczytu. ProszêPañstwa � poniewa¿ przyzwyczai³em Was do tego, ¿e ostatnio bardziej Was ba-wiê ni¿ wzruszam, dlatego pomy�la³em, ¿e w³a�nie dzisiaj � w dniu tak szczegól-nym � zaproszê Was do chwili refleksji, mojej aktorskiej refleksji:

ZAGRAÆ SIEBIE /WOJCIECH M£YNARSKI/

Gdy na wieszaku zwi�nie kostium mój stylowyKiedy perukê w bia³e loki mam ju¿ z g³owyGdy w³o¿ê szlafrok, a lignina z wazelin¹Sprawi¹, ¿e z twarzy mej jaskrawe barwy zgin¹Gdy inspicjenta sympatyczna, ale smutnaPowie �Dziêkujê Pañstwu bardzo i do jutra�Pomys³ na siebie z ciê¿kiej g³owy czas wygrzebaæI wyj�ciem dla artystów wyj�æ

56

I wtedy trzebaZagraæ siebieCzemu na tê rolê wybrzydzamCzemu tak bardzo siê bojêZagraæ siebieW tym teatrze jednego widzaKtóry tworzymy we dwojeCzy i�æ na ¿ywio³, czy graæ intelektualnie?¯eby nie k³amaæ, ¿eby wypa�æ naturalnieGraæ �w³asnym tekstem�Czy na suflerze siê oprzeæA gdy siê oprzeæ, najpierw sk¹d go wzi¹æBy dobrzeZagraæ ...siebie.Tak prawdziwie s³uchaæ partneraTak patrzeæ w oczy kochane¯e tu w³a�nie, ¿e tu i teraz, to by³oDobrze zagrane

Nieraz mi pamiêæ przypomina �witem bladymTe profesorskie teatralno-szkolne rady...Improwizacja, zagadnienie to nieb³aheNajlepsza bywa, gdy wykujesz j¹ �na blachê�Tak zwan¹ �naturalno�æ� trzeba graæ najbardziejAle ja proszê, ty miej rady te we wzgardzieBo wiem, ¿e mo¿esz, ty po prostu mo¿esz ostroPo prostu, zej�æ ze sceny i po prostuZagraæ siebieRolê piêkn¹, rolê szalon¹Zagraæ bez lêku, rado�nieNim kompleksów g¹szcz niezmierzonyNagle dooko³a wyro�nieNie my�leæ wcale, jakiej trzymaæ siê konwencjiNie doszukiwaæ motywacji, konsekwencjiW s³uszno�æ, s³uszno�æ jedyno�æ swej koncepcji�wiêcie wierzyæ, choæ raz, choæ raz cz³owiekuCo� takiego warto prze¿yæ i...Zagraæ siebieTak powiedzieæTych parê wierszyBy widz zrozumia³Choæ trochê¯e Go kochaszKochasz mocnoJak po raz pierwszyI ¿e chcesz, ¿eby On ciêPokocha³Te¿.

57

PROF. DR HAB. MAREK S. SZCZEPAÑSKISOCJOLOG - UNIWERSYTET �L¥SKI

POWROTY DO MNIEJSZEGO NIEBAMA£A OJCZYZNA W OGL¥DZIE SOCJOLOGICZNYM

Ojczyzna? To dwóch, trzech ludzi których znam.Jean Genet

Ojczyzna prywatna - ojczyzna lokalna

Od kilkunastu ju¿ lat jeste�my �wiadkami �od¿ywania lokalizmów i regionali-zmów�, o¿ywienia ruchów samorz¹dowych, mniejszo�ci etnicznych czy wyzna-niowych. Innymi s³owy, staj¹c siê obywatelami Europy i �wiata nierzadko pozo-stajemy wci¹¿ przypisani do �ma³ej ojczyzny prywatnej�, zwanej niekiedy meta-forycznie mniejszym niebem, a zatem do niepowtarzalnego miejsca na ziemi kszta³-tuj¹cego nasz¹ osobowo�æ. Rodzinna wie�, miasteczko czy miasto, istniej¹ce tui teraz, s¹ ludziom zazwyczaj bli¿sze ni�li nieskonkretyzowany, nieczytelny i obcyw istocie �wiat czy kontynent. I nie zmienia tego fakt, i¿ ludzie z takiej ojczyznydoskonale znani i bliscy, potrafi¹ byæ dokuczliwi, natrêtni, zajêci kolporta¿emlokalnych plotek. Z ca³¹ niemal pewno�ci¹ mo¿na zatem powiedzieæ, i¿ ma³aojczyzna, symbol miejsca oraz spo³eczno�ci lokalnej, stanowi naturalne dope³-nienie i continuum zarazem ojczyzny wielkiej, ideologicznej. Warto na margine-sie przypomnieæ, ¿e upowszechnione przez Stanis³awa Ossowskiego pojêciaojczyzna prywatna (ma³a) i ideologiczna (wielka) maj¹ niemiecki rodowód.

58

W tym w³a�nie jêzyku istnieje terminologiczna diada: heimat oraz Vaterland, pre-cyzyjnie referuj¹ca istotê obu ojczyzn.

Dowarto�ciowanie ma³ych spo³eczno�ci wa¿ne jest z wielu powodów. Otó¿ po-wojenne losy Polski, deformuj¹cy wp³yw realnego socjalizmu, polityka w³adzcentralnych wobec rodzimych regionów, sprawi³y, i¿ wielu mieszkañców rozlu�-ni³o lub postrada³o zwi¹zki z ojczyzn¹ prywatn¹. Jednocze�nie ich dzieci s¹ ju¿ �lub w najbli¿szej przysz³o�ci staæ siê mog¹ � lud�mi bez ojczyzny prywatnej.Prawdê o tej ojczy�nie warto przeto � i trzeba � im wszystkim przypominaæ. Niemo¿na jednocze�nie zaniedbywaæ solidnej i starannej edukacji obywatelskiej, do-tycz¹cej zw³aszcza udzia³u Polski w przysz³ych strukturach i instytucjach euro-pejskich, w spo³eczeñstwach wielokulturowych, opartych na pierwiastku toleran-cji. Jedynie równoczesne i równoleg³e kszta³cenie prywatnoojczy�niane i konty-nentalne daje m³odziankowi ze szko³y podstawowej i ponadpodstawowej szansedobrego funkcjonowania w zmieniaj¹cej siê rzeczywisto�ci europejskiej, polskieji regionalnej. Warto mo¿e pamiêtaæ, i¿ pojêcie �ojczyzna prywatna� pochodzinajprawdopodobniej od starogermañskiego �heimskepija�, oznaczaj¹cego pier-wotny zwi¹zek miêdzy domem i wielkim kosmosem, cywilizacj¹ planetarn¹.

Gmina i ojczyzna prywatna

�Gmina � pisa³ przed stu piêædziesiêciu laty Alexis de Tocqueville � to jedynyzwi¹zek, który posiada tak bardzo naturalny charakter, ¿e powstaje samorzutniewszêdzie tam, gdzie gromadz¹ siê ludzie. Spo³eczno�æ gminna pojawia siê wiêcu wszystkich ludów, niezale¿nie od ich zwyczajów i praw. Cz³owiek stworzy³monarchiê i ustanowi³ republiki, gmina za� zdaje siê pochodziæ wprost od Boga�.Ta historyczna ju¿ pochwa³a lokalizmu dobrze ilustruje wci¹¿ aktualny pogl¹d napotencjaln¹ rolê spo³eczno�ci lokalnych, ojczyzny prywatnej czy �za�cianka�w procesach rozwojowych. To, co w nauce i eseistyce przez lata odkrywali Pla-ton, A. Tocqueville czy pó�niej Alvin Toffler, a co metaforycznie nazywaæ mo¿na�mniejszym niebem�, w literaturze najpiêkniej opisywali Iwan Turgieniew, JohnSteinbeck, William Faulkner, Wasyl Szukszyn, W³adys³aw Reymont czy inny lau-reat literackiej nagrody Nobla - Gabriel Garcia Marquez. Wydaje siê nawet, i¿wymy�lone przez Marqueza miasteczko Macondo, z niepowtarzaln¹ galeri¹ za-�ciankowych postaci, takich jak Urszula, Jose Arcadio, Amaranta, jest idealnymwyobra¿eniem ojczyzny prywatnej i miejsca. Fizycznie Macondo nie istnieje, alejednocze�nie dostrzec je mo¿na wszêdzie, w Chorzowie, Bieruniu, na Rynku Wie-luñskim, Zawodziu, w Wyrach, Gostyni, Kobiórze czy Piasku. Wci¹¿ bowiempowszechne jest tam przypisanie do oswojonego miejsca, tworzenie jego historii,nobilitowanie ojczyzny prywatnej i � przez to � warto�ci regionalnych, czasemnawet ich mitologizowanie.

Nie wdaj¹c siê w tyle¿ wyczerpuj¹ce co ja³owe spory definicyjne mo¿na jednakwyeksponowaæ kilka cech ojczyzny prywatnej, spo�ród których jedna jest naj-istotniejsza. Przede wszystkim ten typ ojczyzny przypisany jest konkretnym miej-scom. Powszechnie dzi� stosowane w nauce rozró¿nienie miêdzy �miejscem�i �przestrzeni¹� przeprowadzi³ Yi-Fu Tuan, amerykañski geograf chiñskiego po-chodzenia. �Przestrzeñ � pisa³ � jest w zachodnim �wiecie powszechnie przyjê-tym symbolem wolno�ci. Przestrzeñ stoi otworem, sugeruje przysz³o�æ i zachêcado dzia³ania /.../. Zamkniêta i ucz³owieczona przestrzeñ staje siê miejscem.

59

W porównaniu z przestrzeni¹, miejsce jest spokojnym centrum ustalonych warto-�ci. Istotom ludzkim potrzebne jest zarówno miejsce, jak i przestrzeñ /.../. Miejsceto bezpieczeñstwo, przestrzeñ to wolno�æ: przywi¹zani jeste�my do pierwszegoi têsknimy za drug¹. Nie ma lepszego miejsca ni¿ dom�. Przestrzeñ symbolizujeprzeto daleki �wiat, ma³o znany, chocia¿ kusz¹cy rozmiarami i wyobra¿an¹ wol-no�ci¹; miejsce za� � uosabia mikro�wiat uporz¹dkowany, swojski, nieco krêpuj¹-cy, ale za to ca³kowicie bezpieczny. Mia³ zatem racje Horst Bienek, pisarz nie-miecki urodzony na Górnym �l¹sku, i¿ ojczyzna to w pierwszej kolejno�ci dzie-ciñstwo i dom rodzinny. Tak¹ ojczyzn¹ dla mnie samego pozosta³a Czêstochowa,a uk³adem emocjonalnego odniesienia nie tylko dom rodzinny, ale tak¿e grobymoich najbli¿szych, znacz¹ce i symboliczne elementy zwi¹zków z konkretnymmiejscem. Cmentarz zawsze jest bowiem zwornikiem trzech grup spo³ecznych:tych którzy ju¿ odeszli, tych którzy ¿yj¹ i tych wreszcie, którzy dopiero siê naro-dz¹.

Spo³eczno�ci lokalne cechuje - gdyby u¿yæ terminologii teatralnej - ograniczonaliczba aktorów, a zachodz¹ce miêdzy nimi relacje maj¹ charakter bezpo�redni,okre�lany mianem kontaktów twarz¹ w twarz. Ludzi z lokalnej sceny ³¹czy pewnawspólnota celów i �rodków wynikaj¹ca ze wspólnoty ¿ycia codziennego. Chodzitutaj o zbiór warto�ci i norm opieraj¹cych siê w znacznym stopniu historycznymprzemianom i reguluj¹cych zachowania codzienne, ustalaj¹cych ich rytmy czycykle. Na koniec wreszcie, spo³eczno�ci lokalne charakteryzuje swoista samowy-starczalno�æ i ca³e niemal ¿ycie tworz¹cych je ludzi up³ywaæ mo¿e w ich obrêbie.Z nostalgi¹ wspominam jedne z pierwszych moich badañ prowadzonych w Bo-gucicach, stanowi¹cych przecie¿ dzielnicê Katowic. Ale dla mieszkaj¹cych tamstarzyków wyjazd do centrum, by³ � jak to okre�lali � wypraw¹ do miasta, uci¹¿-liw¹ i podejmowan¹ niechêtnie. Wszak w najbli¿szym otoczeniu by³ ko�ció³, cmen-tarz, szpitalik, kopalnia, niezbêdne sklepy i punkty us³ugowe. ¯ycie w takiej �umar³ej ju¿ - klasycznej spo³eczno�ci lokalnej toczy³o siê zatem zgodnie z ryt-mem ¿yciowym cz³owieka, który najpierw rodzi siê, uczy, pracuje, choruje i nakoñcu umiera po�ród bliskich oraz najbli¿szych, doskonale znanych osób z lokal-nej sceny spo³ecznej.

Ludzie bez ojczyzny prywatnej?

Badania socjologiczne prowadzone w nowych zespo³ach i �osiedlach� miast gór-no�l¹skich, zag³êbiowskich czy czêstochowskich dowodz¹ jednoznacznie, i¿mieszkaj¹cy w nich ludzie i ich dzieci w skromnym stopniu identyfikuj¹ siêz blokowiskami, zbudowanymi z wielkiej p³yty, pozbawionymi warto�ci symbo-licznych i tre�ci kulturowych, amorficznymi i nieznacznie zró¿nicowanymi. Ge-nius loci, czyli duch miejsca, który jest zawsze decyduj¹cym elementem sk³ado-wym ojczyzny prywatnej zosta³ z blokowisk-sypialni wyrugowany. Mo¿na zatemprzyj¹æ, i¿ nauka o takiej w³a�nie ojczy�nie bêdzie w Jastrzêbiu, Tychach i w wiêk-szo�ci nowych �osiedli� Górnego �l¹ska, Zag³êbia D¹browskiego czy ca³ej Polskipowa¿nie utrudniona, choæ z ca³¹ pewno�ci¹ mo¿liwa. Przestrzeni kraju nie za-pe³niaj¹ bowiem wy³¹cznie wielkie zespo³y mieszkaniowe - kojarzone czêsto przezm³odzie¿ jako symbole nowoczesno�ci - ale wpisane s¹ w ni¹ równie¿ gin¹ce ju¿stare kwarta³y o znacznych walorach historycznych i symbolicznych, muzea, po-mniki przyrody, miejsca o du¿ych tre�ciach kulturowych i symbolicznych. Nawetponure ha³dy ska³y p³onnej, przepastne wyrobiska górnicze i zapadliska mog¹

60

byæ pomocne w nauczaniu o ojczy�nie prywatnej i jej historii. Nieodzowna jestjednak wysoka wra¿liwo�æ nauczyciela i ucznia, której nie mo¿na wykszta³ciæwy³¹cznie w wyniku formalnej edukacji. W znacznym bowiem stopniu wynosisiê j¹ ze �rodowiska rodzinnego, zw³aszcza rodzicielskiego, spo³eczno�ci lokal-nej i zbiorowo�ci pozaszkolnych. Trudno w tym miejscu nie przywo³aæ refleksjiznakomitego artysty Franciszka Starowieyskiego, �wiadcz¹cej o tym jak inaczejpostrzegaæ i opisywaæ mo¿na trwa³e elementy górno�l¹skiego pejza¿u. �Ha³dy �powiada Franciszek Starowieyski, potomek Georga von Gische�go, fundatora ka-towickiego Giszowca � �wiadcz¹ o tym, ¿e zdarzy³ siê w XIX wieku wielki wy-buch przemys³u i taki w³a�nie pejza¿ stworzy³. Ha³dy � dodaje � tak jak katedry,zamki � nale¿¹ ju¿ do zabytków. Przed Piekarami znalaz³em cudowne miejsce,tam osta³y siê ha³dy z huty metali kolorowych, jest tam przepiêkna szlaka wymie-szana z ¿u¿lem. Piêkne ha³dy, intensywnie czerwone, ze wspania³¹ struktur¹ spê-kañ, ma³ymi grotami. Dooko³a tych ha³d wytworzy³ siê dziwny mikroklimat, dziwnarozbuchana flora. Na przedmie�ciach Katowic by³y we³nowieckie ha³dy � niedu¿e,lano je na gor¹co. Wygl¹da³y jak ska³y ulubione przez chiñskich malarzy epokiKang-Szi. By³y to a¿urowe formy z prze�witami, jakie� pn¹cza siê tam snu³y, ziel-ska. Ha³dy by³y szaro-czarno-br¹zowe. Swego czasu namawia³em swojego by³e-go te�cia - powiada dalej F. Starowieyski � który by³ tutaj architektem miejskim,aby zachowaæ te ha³dy jako rze�by. Niestety te ha³dy wyrównano�.

Waga tej indywidualnej i profesjonalnej wra¿liwo�ci w edukacji regionalnej trud-na jest do przecenienia. Jej brak oznacza bowiem konieczno�æ psychologicznych,pedagogicznych czy socjotechnicznych nacisków na nauczyciela, ucznia, rodzi-ców i instytucje pozaszkolne w upowszechnianiu tego typu edukacji. Tym samymw procesie wymuszonego kszta³cenia tworzy siê � jak mo¿na powiedzieæ z pew-n¹ doz¹ przesady i przewrotno�ci � ojczyznê prywatn¹ bez ludzi, zaspokajaj¹ctym samym potrzeby regionalistów, entuzjastów ojczyzn lokalnych, ale nie rze-czywistych odbiorców takiego przekazu.

Edukacja regionalna, a ojczyzna prywatna

Edukacja regionalna, okre�lana niekiedy mianem edukacji �rodowiskowej, ma na�l¹sku, w Wielkopolsce i ca³ym kraju bogate tradycje, do których mo¿na i nale¿ysiêgaæ bez wzglêdu na stale zmieniaj¹ce siê projekty oraz programy nauczaniaprzygotowywane w MEN. W Polsce miêdzywojennej i powojennej bez trudu do-strzec mo¿na stale zmieniaj¹ce siê � zazwyczaj ze wzglêdów politycznych � za-interesowanie tym typem kszta³cenia. Z jednej bowiem strony, separatystycznetendencje dostrzegalne w �Rzeczypospolitej Kresowej�, jak i propagowane w Pol-sce realnego socjalizmu has³o o jedno�ci narodu, nie mog³y pozostawaæ bez wp³y-wu na ograniczanie czy wrêcz rugowanie - z programów kszta³cenia � wielu tre-�ci regionalnych i lokalnych. Te historyczne ju¿ do�wiadczenia s¹ pouczaj¹ce,albowiem dowodz¹ one, i¿ politycznie uwarunkowane ingerencje w system edu-kacji zmierzaj¹ce do minimalizowania przekazów regionalnych prowadz¹ nie-mal zawsze do rezultatów odwrotnych od zamierzonych. Zamiast ograniczaæ czypacyfikowaæ separatyzmy, jeszcze bardziej je wzmacniaj¹, zamiast wyciszaæ kon-flikty etniczne w regionach pogranicza przyczyniaj¹ siê do ich eskalacji. U³atwia-j¹ te¿ procesy dystansowania siê znacznej czê�ci ludno�ci z takich w³a�nie regio-nów od kultury narodowej i poszukiwania nowej ojczyzny ideologicznej, uloko-wanej poza granicami Polski.

61

Wszystkie te okoliczno�ci jednoznacznie przemawiaj¹ za powrotem do szkó³ alboprzedmiotu zatytu³owanego �Wiedza o ojczy�nie lokalnej� albo te¿ powa¿negowzmocnienia tre�ci lokalnych i regionalnych w procesie kszta³cenia geograficz-nego, historycznego, polonistycznego, obywatelskiego, katechetycznego czy bi-bliotecznego. Konieczne s¹ tak¿e równoleg³e zabiegi zmierzaj¹ce do upowszech-niania wiedzy o regionach polskich poza ich granicami. Podrêcznikowa historiakraju nie mo¿e, i nie powinna byæ jedynie histori¹ Kongresówki, ale uwzglêdniaæmusi losy �l¹ska, Wielkopolski, Ma³opolski, Pomorza czy Warmii.

Projektowany przedmiot, wiedza o ojczy�nie lokalnej, winien sk³adaæ siê przy-najmniej z sze�ciu elementów:• mikroekologii czyli wiedzy o lokalnym �rodowisku przyrodniczym i mo¿liwo-�ciach ekorozwoju,• mikrogeografii czyli wiedzy o lokalnej topografii,• historii spo³eczno�ci lokalnej czyli wiedzy o lokalnych wydarzeniach i lokal-nych bohaterach, lokalnych strukturach i rozwi¹zaniach politycznych, lokalnymsporcie,• socjologicznej wiedzy o spo³eczno�ci lokalnej, w tym wiedzy o krainach kultu-rowych Polski, o koniecznych przeobra¿eniach gospodarczych i cywilizacyjnychposzczególnych krain,• wiedzy o literaturze regionalnej oraz gwarze i jej lokalnych odmianach,• wiedzy o lokalnej kulturze materialnej (urbanistyka, architektura), lokalnej twór-czo�ci artystycznej (muzycznej, malarskiej, rze�biarskiej) i rzemie�lniczej.

Mikroekologia winna dostarczaæ uczniom podstawowej wiedzy o �rodowisku przy-rodniczym regionu, traktowanym wszak¿e jako swoista warto�æ kulturowa, wspó³-tworz¹c¹ lokaln¹ to¿samo�æ spo³eczn¹. Przyroda nie mo¿e byæ postrzegana przezucznia jako zbiór niewyczerpalnych wrêcz zasobów eksploatowanych na �l¹skuod dwustu ju¿ lat. Kulturalistyczne, a nie instrumentalne pojmowanie �rodowiskaw mikroekologii bliskie jest lansowanemu przez wiele instytucji miêdzynarodo-wych podej�ciu okre�lanemu mianem ekorozwoju. Najogólniej ujmuj¹c, chodzio taki rozwój spo³eczny, który jest skoordynowany z warunkami �rodowiskowy-mi, nie prowadzi do dalszej degradacji przyrody, choæ wykorzystuje jej zasoby.

Nauczanie mikrogeografii winno prowadziæ do znajomo�ci lokalnej topografii,ukszta³towania terenu, nazw wzgórz, biegu i nazw rzek, poznania pomników przy-rody. Niezwykle wa¿ne jest równie¿ odtworzenie lokalnych legend i podañ zwi¹-zanych z miejscowymi nazwami geograficznymi. Wysoce warto�ciowe okazaæsiê mog¹ równie¿ poszukiwania etymologiczne, tym bardziej, i¿ w wielu regio-nach kraju maj¹ one d³ug¹ i dobr¹ tradycjê.

Edukacja z zakresu historii lokalnej winna pozwoliæ uczniom na :• rekonstruowanie najwa¿niejszych wydarzeñ z ¿ycia rodziny i najbli¿szego �ro-dowiska,• obja�nianie zabytków historycznych w najbli¿szej okolicy, rozumienie zwi¹za-nych z nim legend i podañ.

Wydaje siê jednak, i¿ ten typ edukacji powinien równie¿ pozwalaæ wychowan-kom na rozumienie lokalnej ikonografii, zw³aszcza za� herbu miasteczka czy mia-sta, u³atwiaæ rekonstrukcjê rodzinnej genealogii czy poznawaæ etymologiê w³a-snego nazwiska. W rezultacie kszta³cenie mikrohistoryczne budziæ mo¿e:

62

• autentyczne, a nie wymuszone zainteresowanie losami w³asnej rodziny, zbio-rowo�ci i spo³eczno�ci lokalnej, regionalnej,• postawy ochronne wobec zabytków postrzeganych przez ucznia jako no�nikiwarto�ci symbolicznych i kulturowych, zwi¹zanych nierzadko z jego w³asn¹ ro-dzin¹.

Socjologiczna wiedza o spo³eczno�ci lokalnej winna u³atwiaæ uczniowi rekon-strukcjê kluczowych elementów to¿samo�ci kulturowej spo³eczno�ci lokalnych,ukazywaæ spo³eczn¹ historiê ojczyzn prywatnych, ich wielokulturowo�æ i trady-cjê. Wa¿nym elementem �Wiedzy o ojczy�nie lokalnej� jest wiedza o literaturzeregionalnej oraz o gwarze i miejscowych jej odmianach. Ten typ kszta³ceniaw najmniejszym jednak stopniu nie mo¿e oznaczaæ jakiegokolwiek zaniedbywa-nia nauki o literaturze polskiej i jêzyku literackim. Winien natomiast byæ wobectej nauki komplementarny. Elementy wiedzy o miejscowej gwarze, znaczeniu naj-wa¿niejszych jej pojêæ winny utrwalaæ u ucznia przekonanie, i¿ znajomo�æ gwa-ry nie jest niczym wstydliwym, a w wielu przypadkach stanowiæ mo¿e powód dodumy i podkre�lania indywidualnej to¿samo�ci.

Ostatnim choæ wcale nie najmniej wa¿nym elementem strukturalnym projekto-wanego przedmiotu jest wiedza o lokalnej kulturze materialnej (urbanistyka,architektura), lokalnej twórczo�ci artystycznej (muzycznej, malarskiej, rze�biar-skiej) oraz rzemio�le artystycznym i reliktowym. Winna ona ukazywaæ niepowta-rzalne cechy i ryty historycznych rozwi¹zañ urbanistyczno-architektonicznychrzutuj¹cych na wspó³czesne uk³ady przestrzenne miasta, miasteczka czy wsi, do-starczaæ podstawowych informacji o stylach w architekturze, w tym zw³aszczaobecnych w ojczy�nie lokalnej, eksponowaæ dokonania profesjonalnych i nie-profesjonalnych artystów oraz przedstawicieli rzemios³a artystycznego i relikto-wego (np. metaloplastyków, ludwisarzy, rusznikarzy).1

W literaturze z gatunku science fiction zawieraj¹cej opisy cywilizacji �wiatoweji przysz³ej jej ewolucji znale�æ mo¿na oceny niezwykle pesymistyczne i katastro-ficzne. Coraz bardziej dominuj¹ca staje siê teza o apokaliptycznym koñcu �wiatalub co najmniej o jego zmierzchu (finis mundi). Nawiasem mówi¹c pojêcie Euro-pa, pochodz¹ce zapewne z jêzyka akadyjskiego erebu tak¿e oznacza zmierzchi schy³ek. Jednocze�nie w literaturze piêknej po�wiêconej za�ciankowi, �ojczy�-nie prywatnej�, stosunkowo czêste s¹ opisy pochwalne i wyidealizowane. Podob-nie jest w nowszej eseistyce naukowej. Tworz¹cy j¹ autorzy zalecaj¹ zarazemprzesuniêcie rozwojowych punktów ciê¿ko�ci z wielkich systemów spo³ecznychdo uk³adów lokalnych, prywatnoojczy�nianych. Nie oznacza to bynajmniej lek-cewa¿enia sprawczej roli wielkich spo³eczeñstw kontynentalnych i planetarnych;dowarto�ciowuje natomiast zbiorowo�ci lokalne i regionalne. Dla wielu z nas toone s¹ rzeczywisto�ci¹ podstawow¹.

MAREK S. SZCZEPAÑSKI

1 Zbli¿ony projekt edukacji �rodowiskowo-regionalnej przygotowa³ Roman Liczba, nauczyciel z I Liceum Ogólnokszta³c¹-cego im. J. S³owackiego w Chorzowie. Eksponowane miejsce zajmuj¹ w nim trzy krêgi spo³eczne: dom, parafia, szko³a a tak¿edwa miejsca: Chorzów i �l¹sk. Istotn¹ rolê przypisa³ te¿ Autor � z racji profesjonalnych zainteresowañ � jêzykom obcym,w których przekazywaæ mo¿na, w sposób atrakcyjny wiedzê o bliskim i najbli¿szym otoczeniu.

63

PROF. DR HAB. ANTONI JACKOWSKIINSTYTUT GEOGRAFII I GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ UNIWERSYTETU JAGIELLOÑSKIEGO W KRAKOWIE

� ZAK£AD GEOGRAFII RELIGII

JASNA GÓRA � CZÊSTOCHOWAW SYSTEMIE O�RODKÓW PIELGRZYMKOWYCH �WIATA.

Motto:

Sanktuarium Jasnogórskie �Wpisa³o siê g³êboko w dzieje jednego narodu, a równocze�nieotwiera siê szeroko w stronê wszystkich narodów i ludów Europy i ca³ego �wiata�

Jan Pawe³ II, fragm. przemówienia powitalnego do m³odzie¿y �wiata, Jasna Góra, sierpieñ 1991

W pielgrzymkach na �wiecie uczestniczy obecnie ok. 300 mln osób rocznie,z tego blisko 200 mln to chrze�cijanie, 30 mln � hindui�ci, ok. 40 mln � wyznaw-cy islamu i buddyzmu, ok. 30 mln wyznawcy innych religii. Spo�ród p¹tnikówchrze�cijañskich ponad 80 mln (40%) wêdruje do 20 g³ównych o�rodków piel-grzymkowych tej religii. Przyk³adowo wymieniæ mo¿na Rzym i Guadalupe (ka¿-de po 12 mln osób), San Giovanni Rotondo (7 mln), Lourdes (6 mln), Fatimê(5 mln) czy Czêstochowê (4 mln). W pozosta³ych religiach takimi o�rodkami s¹np. w hinduizmie Allahabad (12 mln) i Waranasi (10 mln) czy w islamie Mekka(5 mln). Specyficznym o�rodkiem pielgrzymkowym jest Jerozolima, �wiête miastodla wyznawców trzech religii: judaizmu, chrze�cijañstwa i islamu. Ze wzglêdu napanuj¹c¹ na Bliskim Wschodzie sytuacjê polityczn¹ miasto to odwiedza corocz-nie niewiele ponad 100 tys. osób.

64

W �wiecie chrze�cijañskim rejestruje siê ponad 6 tysiêcy sanktuariów o randze conajmniej regionalnej. Uwzglêdniaj¹c zasiêg oddzia³ywania o�rodka, wielko�æ ru-chu pielgrzymkowego oraz aktywno�æ duszpastersk¹, mo¿na podzieliæ je na: sank-tuaria o randze �wiatowej, miêdzynarodowej, krajowej, ponadregionalnej i regio-nalnej.Sanktuaria o randze �wiatowej � to najwiêksze centra pielgrzymkowe w chrze�ci-jañstwie; ich ranga na ogó³ wynika z tradycji i roli historycznej (m.in.: Jerozolima,Rzym, Athos, Czêstochowa � Jasna Góra) b¹d� te¿ wi¹¿e siê z ponadczasowymi szczególnym charakterem przekazanych w nich orêdzi (np.: Guadalupe w Mek-syku, Fatima, Lourdes, Kraków � £agiewniki).

Czêstochowa � Jasna Góra jest wiêc jednym z najwiêkszych i najwa¿niejszycho�rodków kultu religijnego na �wiecie, i to nie tylko w chrze�cijañstwie. Jest naj-wiêkszym w �wiecie chrze�cijañskim o�rodkiem maryjnym, którego powstaniei rozwój nie by³y zwi¹zane z objawieniami Matki Bo¿ej. Równocze�nie jest naj-wa¿niejszym o�rodkiem pielgrzymkowym w Europie �rodkowej i Wschodniej oraznajwiêkszym sanktuarium chrze�cijañskim od Francji na zachodzie a¿ po rosyjskiDaleki Wschód.Ju¿ w pierwszej po³owie XV wieku o�rodek jasnogórski mia³ zasiêg ponadregio-nalny � krajowy i miêdzynarodowy. Od 1430 r. pielgrzymowali tu przedstawicie-le niemal wszystkich narodów zamieszkuj¹cych Europê �rodkow¹ i Wschodni¹.Z biegiem lat, wraz z rozwojem �rodków komunikacji, na Jasnej Górze zaczêli siêpojawiaæ pielgrzymi z innych kontynentów, zw³aszcza za� z obu Ameryk. Obec-nie na Jasnej Górze rejestruje siê 4�5 milionów pielgrzymów rocznie, w tym oko-³o 400 tysiêcy obcokrajowców z ponad 80 krajów. W pielgrzymkach pieszychprzybywa oko³o 200 tys. p¹tników.

Jakie s¹ przyczyny swoistego �fenomenu Jasnej Góry�, maj¹cego niemal zawszezasiêg ogólno�wiatowy? Oto najwa¿niejsze jego uwarunkowania:

1. Po³o¿enie geograficzne.Zlokalizowanie sanktuarium niemal w �rodku Europy by³o i jest nadal istotnymczynnikiem rozwoju jako jednego z g³ównych, �wiatowych o�rodków kultu reli-gijnego. Jasna Góra jest miejscem przenikania i spotykania siê kultów chrze�cijañ-stwa zachodniego i wschodniego. Po³o¿enie Jasnej Góry mo¿na by okre�liæ jakopo³o¿enie ekumeniczne. Centralno�æ i dostêpno�æ po³o¿enia Sanktuarium umo¿-liwia mu pe³nienie szczególnej roli o�rodka oddzia³ywuj¹cego we wszystkich kie-runkach geograficznych, zw³aszcza za� na wschód i zachód jednej, w swoichfundamentach chrze�cijañskiej, Europy.

2. Ranga Jasnej Góry w Ko�ciele Powszechnym.Rangê Jasnej Góry doceniali kolejni papie¿e, co sprzyja³o rozbudzaniu kultu PaniJasnogórskiej w ca³ym Ko�ciele Powszechnym. W 1717 roku obraz Matki Bo¿ejzosta³ uroczy�cie ukoronowany papieskimi diademami. By³ to pierwszy akt koro-nacji cudownego wizerunku Maryi dokonany poza Rzymem. Podkre�la siê czê-sto, ¿e ów dekret koronacyjny papie¿a Klemensa XI sprawi³, ¿e Królowa Polskista³a siê niejako Królow¹ �wiata. Niektórzy pó�niejsi papie¿e odbywali wcze�niejpielgrzymki na Jasn¹ Górê � np. Pius XI, Jan XXIII czy Pawe³ VI. Pozycjê JasnejGóry w Ko�ciele Powszechnym utrwali³ ostatecznie Ojciec �wiêty Jan Pawe³ IIswoimi wizytami w latach 1979, 1983, 1987, 1991, 1997, 1999. Papie¿ � Polakuczci³ Matkê Bo¿¹ Czêstochowsk¹ tytu³em �Jasnogórska Matka Ko�cio³a�. Na Jasn¹

65

Górê zaprosi³ Ojciec �wiêty m³odzie¿ z ca³ego �wiata na VI �wiatowy Dzieñ M³o-dzie¿y (1991). Wówczas to zarejestrowano w ci¹gu 4 dni (12-15 sierpnia) rekor-dow¹ liczbê 1 700 000 p¹tników. By³y to dni wielkiego spotkania m³odzie¿yWschodu i Zachodu. VI �wiatowy Dzieñ M³odzie¿y ugruntowa³ ostatecznie miê-dzynarodow¹ rangê Czêstochowy.

Czczone wizerunki Matki Bo¿ej Czêstochowskiej znajduj¹ siê niemal w ka¿dymzak¹tku kuli ziemskiej. Poza Polsk¹ rejestruje siê kilkaset obiektów sakralnychpod wezwaniem Matki Bo¿ej Czêstochowskiej. Do najbardziej znanych nale¿yDoylestown w Stanach Zjednoczonych (�Amerykañska Czêstochowa�) oraz au-stralijskie sanktuarium Matki Bo¿ej Czêstochowskiej w Berrima � Penrose Park.Du¿y udzia³ w rozpowszechnianiu tego kultu mieli emigranci pochodz¹cy z Polski.

3. Powi¹zania kultu maryjnego z tre�ciami patriotycznymi.Na przestrzeni wieków Jasna Góra zawsze pozostawa³a w nurcie dziejów Polskii by³a zwi¹zana z wa¿niejszymi wydarzeniami historycznymi. O randze kultu PaniJasnogórskiej zaczê³y te¿ �wiadczyæ nadawane Jej tytu³y: �Matka� czy �KrólowaPolski�. W okresie rozbiorów Jasna Góra sta³a siê dla wszystkich Polaków symbo-lem to¿samo�ci i jedno�ci narodowej. Podobn¹ rolê odgrywa³a w okresie pano-wania komunizmu. Tak silne sprzê¿enie �wiadomo�ci religijnej ze �wiadomo�ci¹narodow¹ nie by³o znane w innych krajach chrze�cijañskich.

4. Zwi¹zki Polonii z Jasn¹ Gór¹.Silna wiê� ³¹czy³a zawsze rozsianych po �wiecie Polaków z kultem Matki Bo¿ejCzêstochowskiej. Dla kopii Cudownego Obrazu nasi emigranci tworzyli osiedlam.in. o nazwach: Czêstochowa, Panna Maria, Jasna Góra. W czasie milenijnychobchodów wizerunek Pani Jasnogórskiej znajdowa³ siê w ka¿dym polskim ko-�ciele na �wiecie. Kult Matki Bo¿ej Czêstochowskiej stanowi³ z jednej strony bar-dzo wa¿ny element integracji wspólnot polskich na �wiecie, z drugiej za� pod-trzymywa³ wiê� z Macierz¹. Uwa¿a siê, ¿e gdyby nie by³o Matki Bo¿ej Czêsto-chowskiej i Jej kultu, nie by³oby naszej wielkiej Polonii.

5. Tradycje pielgrzymek pieszych.Pocz¹tki tych pielgrzymek siêgaj¹ zarania dziejów Sanktuarium Jasnogórskiego.W XVII w. poczê³a siê wytwarzaæ tradycja sta³ych pielgrzymek pieszych do Czêsto-chowy. M. in. od 1711 r. odbywa siê corocznie Pielgrzymka Warszawska. Piel-grzymki te rozwinê³y siê zw³aszcza w ostatnim æwieræwieczu. Ze wzglêdu naskalê tego zjawiska stanowi¹ one swoisty fenomen religijny, spo³eczny i kulturo-wy w skali ogólno�wiatowej. Masowo�æ pielgrzymek pieszych na Jasn¹ Górê spra-wia, ¿e zalicza siê je do wa¿niejszych ruchów migracyjnych ludno�ci zarównow Polsce, jak i w �wiecie.Do Czêstochowy wiedzie ponad 50 szlaków pielgrzymkowych, które przecinaj¹ca³¹ Polskê. Od pocz¹tku lat 80. w pieszych pielgrzymkach bierze udzia³ corazwiêcej p¹tników � zw³aszcza m³odych � z zagranicy. W okresie ostatnich dziesiê-ciu lat zaczê³y przybywaæ te¿ piesze pielgrzymki z zagranicy, m.in. ze S³owacjii z Czech. £¹cznie w pielgrzymkach pieszych przybywa oko³o 5% ogó³u p¹tni-ków. Stawia to Jasn¹ Górê na jednym z czo³owych miejsc w skali miêdzynarodo-wej. Jasna Góra odgrywa³a i nadal odgrywa rolê o�rodka, z którego promieniuj¹idee rozwijania lub reaktywowania pielgrzymowania pieszego w ró¿nych regio-nach �wiata. Piesze pielgrzymowanie jasnogórskie sta³o siê potê¿nym, choæ nie-formalnym czynnikiem integracji spo³ecznej, narodowo�ciowej, kulturowej,

66

pokoleniowej i ponadpokoleniowej, europejskiej itp. W perspektywie �jednej Eu-ropy� ta funkcja pielgrzymek jasnogórskich zaczyna byæ coraz bardziej spostrze-gana i doceniana. Nale¿y u�wiadomiæ sobie, ¿e wiêkszo�æ pielgrzymek pieszychma zasiêg europejski, choæ formalnie s¹ to pielgrzymki krajowe.

6. Jasna Góra u progu Trzeciego Tysi¹clecia.Rola oraz miejsce Czêstochowy i Jasnej Góry w �wiatowych migracjach pielgrzym-kowych s¹ znacz¹ce. Pielgrzymowanie na Jasn¹ Górê sta³o siê swoistym fenome-nem, którego wp³ywy mo¿na odnale�æ w szeregu krajów. Ranga Sanktuariumw dziejach narodu polskiego, ale równie¿ w dziejach znacznej czê�ci kontynentusprawia, ¿e do dzi� uwa¿a siê Jasn¹ Górê za centrum duchowe Polski i jednoz wa¿niejszych takich centrów w Europie.

Warto mieæ na uwadze europejsk¹ perspektywê rozwoju p¹tnictwa na Jasn¹ Górê� o�rodka odgrywaj¹cego wa¿n¹ rolê w systemie szlaków kulturowych Europy.Tak jak w XIX w. uwa¿ano pielgrzymki na Jasn¹ Górê za donios³y czynnik integra-cji S³owian, tak obecnie szlaki pielgrzymkowe mo¿na uznaæ za istotny elementintegracji Europy. Czêstochowa mo¿e odegraæ wa¿n¹ rolê w tym procesie. Wzrostruchu pielgrzymkowego na Jasn¹ Górê wskazuje, ¿e jej ranga jako duchowej sto-licy na pograniczu zachodniego i wschodniego chrze�cijañstwa stale wzrasta.Nale¿y przypuszczaæ, ¿e bêdzie te¿ wzrastaæ w przysz³o�ci. Jest to wielkie po-s³annictwo Jasnej Góry w Trzecim Tysi¹cleciu.

ANTONI JACKOWSKI

67

(wyst¹pienie odczytane w trakcie Kongresu przez KS. KANONIKA JAROS£AWA SROKÊ)

KS. INF. DR IRENEUSZ SKUBI� REDAKTOR NACZELNY TYGODNIKA KATOLICKIEGO �NIEDZIELA�

ROLA TYGODNIKA KATOLICKIEGO �NIEDZIELA� W PROMOWANIU MIASTACZÊSTOCHOWY W KRAJU I ZA GRANIC¥

Tygodnik Katolicki �Niedziela� zosta³ za³o¿ony w 1926 roku przez pierwszegobiskupa czêstochowskiego Teodora Kubinê. Ten Biskup by³ szermierzem i obroñ-c¹ polsko�ci na �l¹sku. Gdy przyszed³ do Czêstochowy, jedn¹ z pierwszych decy-zji, któr¹ powzi¹³, by³o powo³anie katolickiego tygodnika �Niedziela�.

�Niedziela� rozwija³a siê od 1926 do wybuchu wojny w 1939 roku bardzo po-my�lnie pod redakcj¹ ks. Wojciecha Mondrego. On tak¿e by³ obroñc¹ polsko�cina Warmii i Mazurach. Gdy przegrali�my plebiscyt na tamtym terenie, ks. Mondryodnalaz³ siê w Czêstochowie jako gor¹cy patriota i zdolny redaktor �Niedzieli�.

W czasie wojny �Niedziela� nie ukazywa³a siê i dopiero po wojnie, w 1945 rokuzaczê³a wychodziæ jako pismo nie tylko czêstochowskie, ale i ogólnopolskie. Przy-pomnê, ¿e po wojnie zg³osi³a siê do ks. bp. Kubiny z pro�b¹ o reaktywowanie�Niedzieli� m.in. s³ynna polska pisarka Zofia Kossak-Szczucka. Wspó³pracowa³az �Niedziel¹�, szczególnie w jej pocz¹tkowej fazie.

�Niedziela� powojenna ukazywa³a siê krótko, bo tylko do 1953 roku, kiedy tozosta³a zawieszona. Przez 28 lat by³a d³uga przerwa w ukazywaniu siê pisma. Od1981 roku �Niedziela� znalaz³a siê znów na polskim rynku wydawniczym jakotygodnik ogólnopolski. Jej objêto�æ by³a jeszcze do�æ skromna - uzyskali�my po-zwolenie tylko na 8 stron. Polacy, szczególnie polskie parafie, przyjê³y �Niedzielê�

68

bardzo serdecznie i otwarcie. Znalaz³a ona równie¿ swoich Czytelnikóww samej Czêstochowie. Mo¿na powiedzieæ, ¿e �Niedziela�, która rozpoczê³a swoj¹dzia³alno�æ w 1981 roku spotka³a siê z ogromn¹ przyja�ni¹ w Polsce. Zaczê³o siêtak¿e oddzia³ywanie pisma na spo³eczeñstwo, czego wyrazem by³ fakt prenume-raty a¿ 75% nak³adu. By³ to znak, ¿e praktycznie nowe pismo jest uznawane,przyjmowane i akceptowane. Po d³ugiej przerwie stali�my siê obecni w spo³e-czeñstwie polskim tak¿e przez �Ruch�, który przyjmowa³ �Niedzielê� do kolpor-ta¿u i czyni³ to przyja�nie. Wszyscy wiêc zainteresowani mieli ³atwy dostêp dotygodnika.

A ludzie oczekiwali jakiego� �wiat³a, nowych wskazañ, a dawali tak¿e ró¿ne po-uczenia czy rady. �wiadczy o tym bogata korespondencja z czytelnikami z tegookresu. Pismo by³o niewielkie � o�miostronicowe � ale jego oddzia³ywanie by³odu¿e. �mia³o mo¿na powiedzieæ, ¿e �Niedziela� ju¿ wtedy przysparza³a Czêsto-chowie du¿ego znaczenia. Na naszych ³amach podejmowali�my tak¿e pal¹cetematy spo³eczne, podyktowane o¿ywieniem narodu przez wielk¹ Solidarno�æ.A wiadomo by³o, ¿e przed 1989 roku panowa³a bardzo surowa cenzura, którapilnowa³a ka¿dego zdania, a nawet poszczególnych wyrazów. Niemniej przez to,¿e redakcja �Niedziela� odnotowywa³a ingerencje cenzury, Polacy odczytywaliprawdê i mieli do nas zaufanie. Tak wiêc mimo ¿e komunistom zale¿a³o, by �Nie-dzielê� wyciszyæ, udawa³o nam siê stawaæ w rzêdzie niewielu pism, które s¹ wier-ne prawdzie.

Przyszed³ nowy czas, zw³aszcza po roku 1989. Nasta³a wolno�æ. Owszem, prze-¿ywali�my tak¿e jakie� ekonomiczne rozchwianie z powodu braku pewno�cigospodarczej, ekonomicznej. Odczuwali�my reformy Balcerowicza. Nak³ad ze100 tys. spad³ do�æ mocno, bo do 87 tys. Nie umieli�my sobie poradziæ z tzw.popiwkiem. Powoli jednak nastêpowa³a poprawa. Przysz³y nowe propozycje. Kil-ku ksiê¿y biskupów wyrazi³o zainteresowanie wydawaniem dodatku diecezjalne-go. Podjêli�my te propozycje. Coraz to nowe diecezje nawi¹zywa³y z nami kon-takty i �Niedziela� zaczê³a rosn¹æ. Nak³ad siêga³ kilkuset tysiêcy egzemplarzytygodniowo. W poszczególnych stolicach diecezji powsta³y lokalne redakcje �Nie-dzieli�. Ksiê¿a biskupi wyznaczali kap³anów, którzy tworzyli zespo³y redakcyjneedycji diecezjalnych pisma. Dzisiaj, poza redakcj¹ ogólnopolsk¹, tych edycji mamy19. Jest w�ród nich edycja �Niedzieli� w Chicago. Zaczêli�my j¹ wydawaæ pó³roku temu z przeznaczeniem dla Polonii amerykañskiej. Jest wiêc �Niedziela�obecna jako pismo ogólnopolskie i jednocze�nie bardzo konkretnie s³u¿y wieludiecezjom. Je¿eli przyjmiemy, ¿e jest ok. 40 diecezji to blisko po³owa korzystaz us³ug �Niedzieli�.

Prawie w wiêkszo�ci polskich parafii �Niedziela� na ró¿ne sposoby jest obecna.Nie mamy np. edycji krakowskiej, warszawskiej i wroc³awskiej, ale w tych archi-diecezjach wielu parafiom �Niedziela� jest bardzo bliska. Dzisiaj, gdy Pañstwos³uchaj¹ tej wypowiedzi, na Jasnej Górze odbywa siê VII ju¿ Pielgrzymka Pracow-ników, Czytelników i Przyjació³ �Niedzieli�, podczas której zostaj¹ odznaczenimedalami �Niedzieli� m.in. kap³ani tych diecezji w³a�nie za zrozumienie potrze-by ewangelizacji przez media.

Wielu duszpasterzy bowiem zdaje sobie sprawê, ¿e pismo katolickie jest bardzowa¿n¹ pomoc¹ duszpastersk¹, jak mawia³ bp Kubina � jest dodatkowym wikariu-szem w parafii i przed³u¿on¹ rêk¹ biskupa.

69

�Niedziela� wydawana przez redakcjê w Czêstochowie jest wiêc pismem ogól-nopolskim, które przynosi dobre imiê naszemu miastu. Pismo jest tak¿e obecnew�ród Polonii �wiata - bardzo wielu polskich kap³anów pracuj¹cych w ró¿nychczê�ciach �wiata korzysta z �Niedzieli�, niektóre parafie w Europie prenumeruj¹�Niedzielê�. Podobnie jest w Ameryce, gdzie rozchodzi siê kilka tysiêcy egzem-plarzy naszego tygodnika. Ostatnio abp Chicago kard. George powo³a³ zespó³redakcyjny �Niedzieli� , mianowa³ redaktorem kap³ana polskiego i w Chicagomamy edycjê �Niedzieli�. A wiêc �Niedziela� s³u¿y duszpasterstwu polskiemu,s³u¿y misjonarzom, z których wielu ma dostêp do tego, co dzieje siê w polskimKo�ciele, w³a�nie przez �Niedzielê�.

Tygodnik s³u¿y Polsce i Ko�cio³owi, a tak¿e miastu Czêstochowie, przekazuj¹cinformacje z Jasnej Góry, w której cieniu znajduje siê redakcja. Jeste�my te¿ �wiad-kami, ¿e tak dynamiczny rozwój �Niedzieli� by³ mo¿liwy dziêki faktowi obecno-�ci w naszym mie�cie Sanktuarium Jasnogórskiego i pomocy naszej G³ównej Re-daktorki � Matki Bo¿ej Jasnogórskiej.

Poza �Niedziel¹� pisan¹ wydajemy �Niedzielê� internetow¹ w jêzyku rosyjskim� mamy ok. 6 tys. go�ci internetowych z ponad 40 krajów �wiata. Jest to wa¿ne,bo duszpastersko wiele mo¿na uczyniæ oddzia³uj¹c na �wiadomo�æ ludzi jêzykarosyjskiego.

Przy centralnej redakcji �Niedzieli� dzia³a Studio Telewizyjne, które coraz bar-dziej wchodzi w prace medialne. Zamierzamy podj¹æ pewne kroki w dziedziniewspó³pracy z ró¿nymi mediami katolickimi, chc¹c s³u¿yæ jako Studio Telewizyj-ne �Niedzieli� Polakom w kraju i na �wiecie.

Nie mo¿na przeoczyæ faktu, ¿e od 10 lat przy redakcji naszego tygodnika istniejeWydawnictwo Biblioteka �Niedzieli�, które w tej chwili liczy ok. 150 tytu³ówi tak¿e s³u¿y Czêstochowie. Z okazji 75-lecia �Niedzieli� wydali�my album �Czasmilczenia � czas mówienia�, ukaza³o siê tak¿e wiele cennych pozycji albumo-wych (np. �Ko�cio³y Czêstochowy�) i ksi¹¿kowych z przeznaczeniem dla szero-kiego odbiorcy.

We wspó³pracy z francuskim wydawnictwem Fleurus Presse od 1993 roku wyda-jemy te¿ kolorowy dwumiesiêcznik dla dzieci w wieku 4 � 8 lat i ich rodziców,wype³niaj¹c lukê, jaka istnieje w tym przedziale wiekowym, gdy chodzi o prasêkatolick¹.

Chcia³em to Pañstwu przedstawiæ, uwa¿aj¹c, ¿e trzeba, by�my mieli �wiadomo�æ,i¿ w Czêstochowie jest dobra i du¿a praca dla Ko�cio³a, narodu, i kraju, którabêdzie liczyæ siê na �wiecie i z której powinni byæ dumni czêstochowianie przy-bywaj¹cy w rodzinne strony. Chcia³em te¿ zapewniæ, ¿e ³amy Tygodnika Katolic-kiego �Niedziela� s¹ dla Pañstwa zawsze otwarte.

KS. INF. IRENEUSZ SKUBI�

Czêstochowa, 20 wrze�nia 2003 r.

70

1

3

5

7

2

4

6

8

71

I �WIATOWYKONGRES CZÊSTOCHOWIAN

1, 2

3, 4

5

8

JASNA GÓRA:

UCZESTNICY KONGRESU W CZASIE ZWIEDZANIA KLASZTORU� WIZYTA W BIBLIOTECE JASNOGÓRSKIEJ.

MSZA �WIÊTA W INTENCJI GO�CI KONGRESU I WSZYSTKICH CZÊSTOCHOWIANODPRAWIONA W KAPLICY MATKI BO¯EJ CZÊSTOCHOWSKIEJ PRZEZJ.E. KS. ARCYBISKUPA CZÊSTOCHOWSKIEGO METROPOLITÊ STANIS£AWA NOWAKAORAZ OJCÓW PAULINÓW.

W UROCZYSTEJ MSZY �WIÊTEJ, ODPRAWIONEJ W INTENCJI CZÊSTOCHOWIANUCZESTNICZY£ POCZET SZTANDAROWY MIASTA CZÊSTOCHOWY.

KSI¥DZ ARCYBISKUP STANIS£AW NOWAK W ROZMOWIE Z KOMPOZYTOREMJULIUSZEM £UCIUKIEM.

UCZESTNICY KONGRESU POZNAJ¥ BASTION �WIÊTEGO ROCHA POD KIERUNKIEMO. JANA GOLONKI, KURATORA ZBIORÓW SZTUKI WOTYWNEJ NA JASNEJ GÓRZE.

RATUSZ MIEJSKI:

CZ£ONKOWIE KOMITETU HONOROWEGO KONGRESU ORAZ JEGO ORGANIZATORZY.OD LEWEJ: JANUSZ KOCHANOWSKI, MA£GORZATA NOWAK, ARYE EDELIST,W£ADYS£AW PIERZCHA£A, JERZY KROPIWNICKI, JULIUSZ £UCIUK, TADEUSZ WRONA,LUDMI£A MARJAÑSKA, GRZEGORZ OPALA, ANNA PAW£OWSKA, MAREK SZCZEPAÑSKI,TERESA KACZOR, ANTONI JACKOWSKI, ANNA GÓRA.

6

7

72

1

3

5

7

2

4

6

8

73

SPOTKANIE INTEGRACYJNE CZÊSTOCHOWIANW PODLESICACH NA JURZEKRAKOWSKO-CZÊSTOCHOWSKIEJ

I �WIATOWYKONGRES CZÊSTOCHOWIAN

2, 3, 4

6

SERDECZNYM ROZMOWOM CZÊSTOCHOWIAN Z CA£EGO �WIATA TOWARZYSZY£ZESPÓ£ KOBZIARZY (1) ORAZ ZESPÓ£ PIE�NI I TAÑCA �CZÊSTOCHOWA� (7, 8)

W TRAKCIE PIKNIKU W PODLESICACH BY£ CZAS NA ROZMOWY, WSPOMNIENIAORAZ ... PRZYPOMNIENIE SOBIE SMAKU POTRAW REGIONALNEJ POLSKIEJ KUCHNI

OD LEWEJ: W£ODZIMIERZ SZEL¥G � DYR. POLSKIEGO O�RODKA INFORMACJITURYSTYCZNEJ W WIEDNIU, PREZYDENT CZÊSTOCHOWY TADEUSZ WRONA,NACZELNIK WYDZIA£U KOMUNIKACJI SPO£ECZNEJ URZÊDU MIASTACZÊSTOCHOWY TERESA KACZOR, STEFAN RYBICKI

POETKA LUDMI£A MARJAÑSKA I WOKALISTKA EL¯BIETA WOJNOWSKA

1, 7, 8

5

74

1

3

5

7

2

4

6

8

75

I �WIATOWYKONGRES CZÊSTOCHOWIAN

1

2, 3

UCZESTNICY I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN W CZASIE OTWARCIAV MIÊDZYNARODOWEGO TRIENNALE SZTUKI �SACRUM� W MIEJSKIEJ GALERII SZTUKIW CZÊSTOCHOWIE.

SPOTKANIA CZÊSTOCHOWIAN � OSOBOWO�CI �WIATA ARTYSTYCZNEGO PODCZASTRIENNALE SZTUKI, W �RODKU ARTY�CI PLASTYCY: SABINA LONTY, ROMAN LONTY (2),ORAZ WOJCIECH PRA¯MOWSKI, ARTYSTA FOTOGRAFIK (3).

INSTALACJA Z£O¯ONA Z REKWIZYTÓW TEATRU TADEUSZA KANTORA PREZENTOWANAW CZASIE V TRIENNALE SZTUKI �SACRUM�.

FRAGMENTY EKSPOZYCJI PREZENTOWANEJ W SALACH MIEJSKIEJ GALERII SZTUKI.

4-6

7, 8

76

77

LIST UCZESTNIKÓWI �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN

DO OJCA �WIÊTEGO JANA PAW£A II

78

CZÊSTOCHOWA, 20 � 21 WRZE�NIA 2003 ROKU

JEGO �WI¥TOBLIWO�Æ OJCIEC �WIÊTY JAN PAWE£ II

WASZA �WI¥TOBLIWO�Æ,

CZÊSTOCHOWIANIE, ZGROMADZENI NA I �WIATOWYMKONGRESIE CZÊSTOCHOWIAN Z RADO�CI¥ I WZRUSZENIEM PRZYJ-MUJ¥ OTRZYMANE OD OJCA �WIÊTEGO APOSTOLSKIE B£OGOS£A-WIEÑSTWO. WDZIÊCZNI JESTE�MY G£ÊBOKO ZA PAMIÊÆ O NASZYMMIE�CIE I JEGO MIESZKAÑCACH. WDZIÊCZNI JESTE�MY ZA UHO-NOROWANIE NASZEGO MIASTA PRZYJÊCIEM HONOROWEGO OBY-WATELSTWA CZÊSTOCHOWY, ZA £ASKÊ WIELOKROTNYCH ODWIE-DZIN.

TU W NASZYM MIE�CIE JEST JASNA GÓRA � DOM MARYI. ODSZE�CIU WIEKÓW MIESZKAÑCY CZÊSTOCHOWY S£U¯¥ TEMU MIEJ-SCU I S£U¯¥ OPIEK¥ WSZYSTKIM PRZYCHODZ¥CYM TU PROSIÆMARYJÊ O POMOC I £ASKÊ DAJ¥C �WIADECTWO SWOJEJ WIERZE.TO JEST NASZA MISJA WYZNACZONA PRZEZ HISTORIÊ. I TÊ S£U¯BÊPRAGNIEMY WYPE£NIÆ MO¯LIWIE NAJLEPIEJ. ZGROMADZILI�MY SIÊW DNIACH 20 � 21 WRZE�NIA 2003 ROKU U STÓP TRONU MARYIKRÓLOWEJ POLSKI, SPOTKALI�MY SIÊ ZJEDNOCZENI MI£O�CI¥ DOSWOJEJ MA£EJ OJCZYZNY � CZÊSTOCHOWY. POSTANOWILI�MYWSPÓLNIE PRACOWAÆ NA RZECZ DOBRA NASZEGO MIASTA, NARZECZ NAJLEPSZEGO WYPE£NIENIA MISJI CZÊSTOCHOWY OKRE-�LONEJ TRADYCJ¥.

S£OWA JEGO �WI¥TOBLIWO�CI OTRZYMANE ZA PO�RED-NICTWEM NASZEGO PASTERZA JEGO EKSCELENCJI KSIÊDZA ARCY-BISKUPA STANIS£AWA NOWAKA S¥ DLA NAS WIELKIM DAREM. S¥ZOBOWI¥ZANIEM I ZACHÊT¥ DO WSPÓLNEJ PRACY NA RZECZDOBRA.

DZIÊKUJ¥C O�MIELAMY SIÊ PROSIÆ O WIELK¥ £ASKÊ. W IMIE-NIU WSZYSTKICH CZÊSTOCHOWIAN ZAPRASZAMY DO NASZEGOMIASTA, PROSIMY O DAR KOLEJNYCH ODWIEDZIN.

NIECH NAM BÊDZIE DANE ZNÓW Z JASNEJ GÓRY OTRZY-MAÆ APOSTOLSKIE B£OGOS£AWIEÑSTWO, NIECH NAM BÊDZIEDANE ZNÓW POCZUÆ SIÊ WIELK¥ WSPÓLNOT¥ KO�CIO£A CHRY-STUSOWEGO W MODLITWIE U STÓP TRONU MATKI BO¯EJ KRÓ-LOWEJ POLSKI.

CZEKAMY Z UTÊSKNIENIEM NA WASZ¥ �WI¥TOBLIWO�Æ.

DR STANIS£AW NOWAK DR IN¯. TADEUSZ WRONAARCYBISKUP METROPOLITA CZÊSTOCHOWSKI PREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY

KOMITET HONOROWY I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN

ARYE EDELIST, RYSZARD SZCZUKA, KS. INFU£AT DR IRENEUSZ SKUBI�, PROF. DR HAB. GRZEGORZ OPALA,JULIUSZ £UCIUK, LUDMI£A MARJAÑSKA, JANUSZ KOCHANOWSKI, PROF. DR HAB. ANTONI D£UGOSZ,PROF. DR HAB. W£ADYS£AW PIERZCHA£A

oraz 229 podpisów uczestników I �wiatowego Kongresu Czêstochowian

80

Zatoka lasu zstêpujew rytmie górskich potoków...

Je�li chcesz znale�æ �ród³o,musisz i�æ do góry, pod pr¹d.

Przedzieraj siê, szukaj, nie ustêpuj,wiesz, ¿e ono musi tu gdzie� byæ �

Gdzie jeste�, �ród³o?... Gdzie jeste�, �ród³o?!Cisza...

Strumieniu, le�ny strumieniu,ods³oñ mi tajemnicê

swego pocz¹tku!(Cisza � dlaczego milczysz?

Jak¿e starannie ukry³e� tajemnicê twego pocz¹tku).Pozwól mi wargi umoczyæ

w �ródlanej wodzieodczuæ �wie¿o�æ,

o¿ywcz¹ �wie¿o�æ.

Jan Pawe³ II �Tryptyk Rzymski�, fragment

81

82

83

UROCZYSTO�ÆZAMKNIÊCIA

I �WIATOWEGO KONGRESUCZÊSTOCHOWIAN

84

DR IN¯. TADEUSZ WRONA PREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY

85

Drodzy Pañstwo, Drodzy Czêstochowianie przybyli z ca³ego �wiata,Drodzy Mieszkañcy naszego miasta.

Dzisiaj w tym momencie i w tej chwili tym wspania³ym koncertem i spotkaniamiw swoich grupach najbli¿szych koñczymy nasz I �wiatowy Kongres Czêstocho-wian.Drodzy Pañstwo!Serdeczne podziêkowania, podziêkowania p³yn¹ce z g³êbi serca do Was wszyst-kich, którzy zostawili�cie swoje domy, sprawy, rodziny i przyjechali�cie tutaj, dotego miejsca, gdzie bije to �ród³o, �ród³o w Waszych sercach.

Jestem bardzo wdziêczny za to i s¹dzê, ¿e ten Kongres pozwoli³ wokó³ Czêsto-chowy zintegrowaæ tak wielu i tak wiele spraw, tak wiele dobrych s³ów, i takwiele dobrych my�li. Jestem przekonany, ¿e tak jak podczas VI �wiatowego DniaM³odzie¿y, który tutaj prze¿yli�my w Czêstochowie, w 1991 roku, gdzie 1,5 mlnm³odych ludzi z ca³ego �wiata spotka³o siê tutaj, a potem rozjech³o siê do swoichpañstw, domów, rodzin zabieraj¹c z jednej strony s³owa Ojca �wiêtego, a z dru-giej strony cz¹stkê Czêstochowy. Tak samo Wy wszyscy zabierzecie to przes³anieOjca �wiêtego, które skierowa³ do nas, do Czêstochowian i zabierzecie cz¹stkênaszego miasta do siebie, wszêdzie tam, gdzie jeste�cie, zabierzecie po to, ¿ebypamiêtaæ o nas, o swoim mie�cie, ¿eby pamiêtaæ o tym, co jest dla nas wszystkichnajdro¿sze. Z t¹ my�l¹ - co ja mogê pomóc, w czym mogê doradziæ, co mogêzrobiæ. ¯eby to by³a nasza wspólna troska o rozwój Czêstochowy, o wybicie siêjej w�ród miast Polski.Nie chodzi tu tylko o rozwój duchowy, ale równie¿ w sensie materialnym,codziennym, ¿eby to siê mog³o przek³adaæ na ¿ycie codzienne naszych obywateli.Przecie¿ nasze miasto jako du¿a metropolia ma te¿ swoje niedomogi: bezrobo-cie, biedê i inne problemy, o których nie wypada mówiæ tutaj na tej sali.Ten wspania³y koncert, który jest darem Czêstochowian dla Czêstochowian, Czê-stochowy dla Czêstochowy koñczy to nasze wspania³e spotkanie. Zabierzmyze sob¹ tê wspania³¹ muzykê, niech ona w naszej duszy gra, jak mówi³ poeta,zabierzmy Czêstochowê i to wszystko, o czym my�limy, wpiszmy do listu do Ojca�wiêtego, bo taki list od naszego Kongresu wysy³amy. Bêdzie to wspania³e �wia-dectwo naszego bliskiego kontaktu z najwiêkszym z Polaków.Serdecznie dziêkujê, przyje¿d¿ajcie do Czêstochowy, b¹d�cie z nami tutaj za-wsze, jeste�cie tutaj po prostu u siebie.Dziêkujê

TADEUSZ WRONAPREZYDENT MIASTA CZÊSTOCHOWY

86

FRAGMENTY UROCZYSTEGO KONCERTU W FILHARMONIICZÊSTOCHOWSKIEJ Z UDZIA£EM POCHODZ¥CYCH Z CZÊSTOCHOWYARTYSTÓW O MIÊDZYNARODOWEJ S£AWIE. ORKIESTR¥ SYMFONICZN¥FILHARMONII CZÊSTOCHOWSKIEJ DYRYGOWA£ TOMASZ BUGAJ.PUBLICZNO�CI W PARTIACH SOLOWYCH ZAPREZENTOWALI SIÊ:

I �WIATOWYKONGRES CZÊSTOCHOWIAN

1

2

3

4

5

6

7

8

EL¯BIETA WOJNOWSKA WOKAL, W£ODZIMIERZ PAWLIK FORTEPIAN.

EWA D£UBAK-WESTERGAARD-HANSEN SOPRAN DARIUSZ SIEDLIK BARYTON.

EWA MARGARETA CYRAN GITARA.

KATARZYNA SUSKA-ZAGÓRSKA MEZZOSPORAN.

JOANNA SZCZEPANIAK-LAMY FORTEPIAN.

TERESA CZEKAJ FORTEPIAN.

ALEKSANDRA SZWEJKOWSKA-BELICA SKRZYPCE.LECH BA£ABAN ALTÓWKA.

FINA£ KONCERTU WIEÑCZ¥CEGO I �WIATOWY KONGRESCZÊSTOCHOWIAN.

87

1

3

5

7

2

4

6

8

88

89

90

91

92

93

SUPLEMENT

94

CYKLICZNE CZÊSTOCHOWSKIEIMPREZY KULTURALNE

95

MIÊDZYNARODOWY FESTIWAL MUZYKI SAKRALNEJ �GAUDE MATER�

Jest obecnie jedn¹ z najwiêkszych imprez muzycznych i jedyn¹ o tak szerokiejformule w Polsce. Zalicza siê równie¿ do europejskiej czo³ówki festiwali muzykisakralnej. Festiwal odbywa siê co roku w terminie od 1 do 6 maja. Jego warto�ci¹jest idea zbli¿enia do siebie kultur i religii poprzez prezentacjê muzyki ró¿nychwyznañ. Niezwykle cenne jest jego otwarcie na wspó³czesn¹ muzykê - tradycj¹Festiwalu s¹ ju¿ koncerty �Polskich Prawykonañ Sakralnych�. Festiwalowi towa-rzyszy Miêdzynarodowy Konkurs M³odych Kompozytorów �Musica Sacra�, semi-narium naukowe podejmuj¹ce zagadnienia problematyki sacrum w muzyceoraz wystawy plastyczne, spektakle i interdyscyplinarne widowiska plenerowe.W Festiwalu bierze udzia³ ponad tysi¹c wykonawców prezentuj¹cych w ko�cio-³ach i salach koncertowych Czêstochowy muzykê z wielu krajów �wiata.

Organizator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� w Czêstochowieul. D¹browskiego 1, tel.+48 34/ 324 36 38, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

FESTIWAL WIOLINISTYCZNY IM. BRONIS£AWA HUBERMANA

Odbywa siê co dwa lata i obejmuje w swojej formule zarówno recitale, jak i kon-certy z orkiestr¹. Festiwal umo¿liwia prezentacjê wybitnych dzie³ w wykonaniuwielkich artystów oraz promuje m³odych uzdolnionych muzyków. Festiwal nosiimiê Bronis³awa Hubermana, �wiatowej s³awy wirtuoza skrzypiec, wielkiego pol-skiego muzyka � czêstochowianina. Jego nadzwyczajna technika gry oraz nie-zwyk³a muzykalno�æ zapewni³y mu trwa³e miejsce w historii �wiatowej wiolini-styki. Nale¿a³ do najwybitniejszych i najs³awniejszych skrzypków ubieg³egostulecia. By³ jednocze�nie wielkim humanist¹, jego idea zjednoczenia Europy �Paneuropy � czyni zeñ prekursora koncepcji integracji europejskiej, maj¹cej siêdokonaæ na gruncie poszanowania kulturalnej i etnicznej indywidualno�ci po-szczególnych narodów. Dzi� jego imiê nosi tak¿e Filharmonia w Izraelu. Kolejneedycje festiwalu - 2005, 2007 rok...

Organizator: Filharmonia Czêstochowskaul. Wilsona 16, tel.+48 34/ 324 42 30, filharmonia@filharmonia.com.pl, www.filharmonia.com.pl

DNI CZÊSTOCHOWY

Koncerty, wystêpy, spektakle, wystawy i happeningi prezentuj¹ce dokonania arty-stów i twórców czêstochowskich oraz zaproszonych go�ci. Kilkudniowe �wiêtomiasta, organizowane zawsze w okolicach 26 sierpnia (Matki Boskiej Czêstochow-skiej) rozpoczyna uroczysty koncert w Filharmonii Czêstochowskiej, podczas któ-rego wrêczane s¹ Nagrody Prezydenta Miasta w dziedzinie kultury. Cykl rodzin-nych imprez plenerowych koñczy koncert znanych i popularnych wykonawców.

Organizator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� w Czêstochowieul. D¹browskiego 1, tel. +48 34/ 324 36 38, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

96

DNI EUROPEJSKIEJ KULTURY LUDOWEJ

Impreza plenerowa towarzysz¹ca Do¿ynkom Jasnogórskim i Krajowej WystawieRolniczej.Do¿ynki to najbardziej uroczyste i reprezentacyjne �wiêto polskiej wsi. W ka¿d¹pierwsz¹ sobotê i niedzielê wrze�nia na Jasn¹ Górê przybywaj¹ rolnicy z tradycyj-nymi wieñcami do¿ynkowymi bêd¹cymi ukoronowaniem ich ca³orocznego tru-du. Do¿ynkom towarzyszy wystawa bêd¹ca prezentacj¹ najlepszych regionalnychproduktów. Jest tutaj tak¿e miejsce na targi rolniczej produkcji, ofert agrotury-stycznych i pokazów osi¹gniêæ polskiego rolnictwa. Szczególne miejsce zajmujekultura ludowa. W czêstochowskiej Alei Naj�wiêtszej Maryi Panny swoje praceprezentuj¹ arty�ci, w Muzeum Czêstochowskim eksponowana jest rze�ba i malar-stwo ludowe, na scenach ogl¹daæ mo¿na obrzêdowo�æ i tañce oraz wys³uchaæpie�ni z kilkunastu krajów europejskich. Podczas Dni Europejskiej Kultury Ludo-wej rozstrzyga siê tak¿e Miêdzynarodowy Konkurs Sztuki Ludowej. Do¿ynkiJasnogórskie s¹ �wiêtem polskiej kultury ludowej, uroczystym spotkaniem kilku-settysiêcznej rzeszy rolników, pokazem tego, czym szczyci siê polska wie�, tego,co ma najlepsze.

Organizator Dni:O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� w Czêstochowieul. D¹browskiego 1, tel. +48 34/ 324 36 38, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.plOrganizator Do¿ynek:Krajowe Duszpasterstwo Rolników,�l¹ski O�rodek Doradztwa Rolniczego w Czêstochowieul. Wyszyñskiego 70/126, tel. +48 34/ 377 01 01, scdr@odr.net.pl, www.czwa.odr.net.pl

DZIEÑ SAMORZ¥DU

Cykl imprez organizowanych pod koniec maja, których ide¹ jest upowszechnie-nie idei samorz¹dno�ci oraz pog³êbianie partnerstwa spo³ecznego i wiêzi lokal-nych. Wa¿nymi elementami obchodów Dnia Samorz¹du s¹ wystawy, koncertyi happeningi, w czasie których prezentuj¹ siê zarówno arty�ci czêstochowscy, jaki zaproszone gwiazdy.

Organizator: Wydzia³ Komunikacji Spo³ecznej Urzêdu Miasta Czêstochowyul. �l¹ska 11/13, tel. +48 34/ 370 73 27, kos@czestochowa.um.gov.pl, www.czestochowa.pl

DZIEÑ PAPIESKI

Obchodzony od 2001 roku w pa�dzierniku jest pami¹tk¹ wyboru Ojca �wiêtegoJana Paw³a II na Stolicê Piotrow¹ w dniu 16 pa�dziernika 1979 roku. Jednymz wymiarów obchodów Dnia Papieskiego � obok duchowego, intelektualnegoi charytatywnego � jest wymiar artystyczny. Liczne prezentacje muzyczne, pla-styczne, teatralne i literackie inspirowane s¹ przes³aniem Dnia Papieskiego oraznauczaniem i twórczo�ci¹ Ojca �wiêtego. W Czêstochowie � jednym z �MiastPapieskich� � Dzieñ Papieski ma szczególny charakter tak¿e z tego wzglêdu, ¿eOjciec �wiêty jest Honorowym Obywatelem Miasta.

Organizatorzy:Kuria Metropolitalna w Czêstochowie, Akcja Katolicka, Katolickie Stowarzyszenie M³odzie¿y, Tygodnik Kato-licki �Niedziela�,Urz¹d Miasta Czêstochowy � Wydzia³ Komunikacji Spo³ecznejul. �l¹ska 11/13, tel. +48 34/ 370 73 27 kos@czestochowa.um.gov.pl www.czestochowa.pl

97

DNI KULTURY CHRZE�CIJAÑSKIEJ

Imprezy muzyczne, plastyczne teatralne i filmowe organizowane we wspó³pracyz Duszpasterstwem �rodowisk Twórczych w Czêstochowie oraz o�rodkamiw Radomsku, K³obucku i Myszkowie (pa�dziernik).

Koordynator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater�ul. D¹browskiego 1, tel. +48 34/ 324 36 38, 34/ 365 17 60, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

CZÊSTOCHOWSKA NOC KULTURALNA

Cykl imprez kulturalnych organizowanych w ró¿nych miejscach Czêstochowy podhas³em �Tej nocy obudzi siê miasto�. Przez ca³¹ noc mo¿na braæ udzia³ w ró¿negotypu wydarzeniach i imprezach organizowanych przez instytucje kultury, klubymuzyczne, puby i restauracje.

Koordynator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� w Czêstochowieul. D¹browskiego 1, tel.+48 34/ 324 36 38, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

CZÊSTOCHOWSKIE SPOTKANIA GITAROWE

Odbywaj¹ siê od 1998 roku, najpierw co rok, od 2002 roku � co dwa lata.Spotkania maj¹ na celu przybli¿enie wszystkim melomanom muzyki gitarowej.Melomani i mi³o�nicy muzyki gitarowej maj¹ okazjê us³yszeæ wspania³ych soli-stów oraz zespo³y gitarowe z Polski, Europy i innych kontynentów. W ramachSpotkañ oprócz muzyki stricte klasycznej, prezentowana jest m.in. muzyka jazzo-wa oraz tworzona z my�l¹ o gitarze muzyka flamenco (efektem koncertów by³om.in. nagranie wspólnej p³yty gitarzystów hiszpañskich z towarzyszeniem Orkie-stry Symfonicznej Filharmonii Czêstochowskiej).

Organizatorzy: Filharmonia Czêstochowska i Stowarzyszenie Jazzowe w Czêstochowietel. +48 34/ 324 42 30, filharmonia@filharmonia.com.pl, www.filharmonia.com.pl

FESTIWAL JAZZU TRADYCYJNEGO HOT JAZZ SPRING

Co roku na wiosnê Czêstochowa rozbrzmiewa d�wiêkami jazzu tradycyjnego.Odbywaj¹ siê koncerty znanych zespo³ów i wykonawców w salach Filharmoniii nocne jam sessions w restauracjach i klubach muzycznych. Festiwal przyci¹gaszeroki kr¹g odbiorców, gdy¿ jazz jest muzyk¹ chêtnie s³uchan¹ i bardzo komuni-katywn¹. Nowo�ci¹ Festiwalu jest jedyny w Europie, przeznaczony dla m³odychsolistów - instrumentalistów i wokalistów � Festiwal Jazzu tradycyjnego �Swingu-j¹cy Kruk�.

Organizatorzy: Filharmonia Czêstochowska i Stowarzyszenie Jazzowe w Czêstochowietel. +48 34/ 324 42 30, filharmonia@filharmonia.com.pl, www.filharmonia.com.pl

98

1

3

5

2

4

6

7

99

KONCERT MUZYKI POLSKIEJ, KO�CIÓ£ SEMINARYJNY W CZÊSTOCHOWIE,FESTIWAL MUZYKI SAKRALNEJ �GAUDE MATER� 1999.

RECITAL ANNY SZA£APAK W CZASIE FINA£U XIII OGÓLNOPOLSKIEGOKONKURSU RECYTATORSKIEGO �SACRUM W LITERATURZE�.

CHÓR ZAKONNIC Z KLASZTORU PASAREA � IX EDYCJA FESTIWALUMUZYKI SAKRALNEJ �GAUDE MATER�, 1999.

WYSTAWA RADY PROGRAMOWEJ TRIENNALE SZTUKI SACRUM.

�NIESZPORY LUD�MIERSKIE�, BAZYLIKA JASNOGÓRSKA.

FINA£ OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU RECYTATORSKIEGO�SACRUM W LITERATURZE�.

�TRYPTYK RZYMSKI� JANA PAW£A II W WYKONANIU STANIS£AWA SOYKIZ ZESPO£EM � BAZYLIKA JASNOGÓRSKA, DZIEÑ PAPIESKI 2004.

IMPREZY KULTURALNE CZÊSTOCHOWY

2

5

1

3

4

6

7

100

MIÊDZYNARODOWY FESTIWAL FOLKLORYSTYCZNY �Z DALEKA I BLISKA�

W Festiwalu, który odbywa siê w lecie, bior¹ udzia³ zarówno zespo³y z okolicCzêstochowy, jak i go�cie z ca³ej Europy. Koncerty i wystêpy odbywaj¹ce siêw ró¿nych miejscowo�ciach regionu s¹ prezentacj¹ ludowych tradycji, obyczajo-wo�ci i obrzêdowo�ci ró¿nych narodów europejskich.

Organizator: Regionalny O�rodek Kultury w Czêstochowieul. Ogiñskiego 13 a, tel. +48 34/ 324 46 51, rok@rok.czestochowa.pl, www.rok.czestochowa.pl

MIÊDZYNARODOWY FESTIWAL ROZRYWKOWEJ MUZYKI AKORDEONOWEJ�KONFRONTACJE�

Festiwal i Konkurs Rozrywkowej Muzyki Akordeonowej rozgrywany w trzech ka-tegoriach wiekowych oraz w kategorii zespo³ów kameralnych.

Organizator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater�ul. D¹browskiego 1, tel. +48 34/ 324 36 38, 34/ 365 17 60, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

MIÊDZYNARODOWY FESTIWAL PIOSENKI �MAJOWA NUTKA�

Festiwal przeznaczony dla m³odych wykonawców w wieku od 7 do 20 lat. Celemfestiwalu jest promowanie jego laureatów na festiwalach i konkursach piosenkiw kraju i za granic¹, a tak¿e prezentacja ich talentu w programach telewizyjnychi nagraniach fonograficznych.

Organizatorzy: Agencja Artystyczna Iw Art Studio i Filharmonia Czêstochowskabiuro@majowanutka.pl, www.majowanutka.pl

TRIENNALE SZTUKI �SACRUM�

Wielow¹tkowa prezentacja dzie³, w których intencja twórcza zosta³a skierowanana wyra¿enie, prze¿ycie b¹d� rozwa¿enie sfery sacrum w ¿yciu cz³owieka wspó³-czesnego. Obejmuje - obok wiod¹cych dzie³ plastycznych - tak¿e prezentacjeplenerowe, przegl¹d filmowy, spektakle teatralne i wydawnictwa. Prezentacja sztukma charakter otwarty wyznaniowo - pokazywane s¹ prace inspirowane religi¹chrze�cijañsk¹ oraz innymi tradycjami religijnymi. Ka¿da edycja Triennale maodrêbne oblicze i realizuje ró¿ne has³a programowe. Pokazywane s¹ zarównodzie³a twórców znanych, jak i te wystawione w drodze konkursu dla m³odychartystów, dla których Triennale jest szans¹ na promocjê. Jest presti¿owym i zna-nym festiwalem. Odbywa siê co trzy lata.

Organizator: Miejska Galeria Sztuki w CzêstochowieAleja Naj�wiêtszej Maryi Panny 64, tel.+48 34/ 324 60 57, mgs64@wp.pl, www.galeria.czest.pl

101

PLENER MIEJSKI

Uwaga i wra¿liwo�æ artystów bior¹cych udzia³ w plenerze malarskim skierowanajest na pejza¿e miejskie. Na p³ótnach i kartonach plastyków pojawiaj¹ siê motywyznane oraz te, których istnienie �odkrywamy� dopiero za po�rednictwem dzie³asztuki. Wszystkie tematy i motywy oddane s¹ w sposób oryginalny, w³a�ciwy da-nemu twórcy. W�ród prac obejrzeæ mo¿na zarówno pejza¿e uliczne, czêsto wzbo-gacone wyobra�ni¹ artysty o elementy pozarealistyczne, jak i skupiæ uwagê najednym detalu architektonicznym oraz innej perspektywie patrzenia na miasto.Dziêki corocznej, wiosennej wystawie Pleneru Miejskiego Czêstochowa staje siêmiejscem jeszcze bardziej magicznym i niezwyk³ym.

Organizator: Miejska Galeria Sztuki w CzêstochowieAleja Naj�wiêtszej Maryi Panny 64, tel.+48 34/ 324 60 57, mgs64@wp.pl, www.galeria.czest.pl

PLENER MALARSKI �JURAJSKA JESIE�

Ka¿dego roku jesieni¹, w wybranym zak¹tku malowniczej Jury Krakowsko-Czê-stochowskiej, spotykaj¹ siê polscy i zagraniczni arty�ci, by wspólnie tworzyæ. Po-wstaj¹ dzie³a inspirowane otaczaj¹c¹ przyrod¹ i krajobrazem, a jednak bardzoró¿ne w formie i tre�ci. Ogl¹danie wystawy poplenerowej, zawsze wiosn¹, jestprzygod¹, podró¿¹ po krainie wra¿eñ, skojarzeñ uczuæ artysty i w³asnych.

Organizator: Miejska Galeria Sztuki w CzêstochowieAleja Naj�wiêtszej Maryi Panny 64, tel.+48 34/ 324 60 57, mgs64@wp.pl, www.galeria.czest.pl

MIÊDZYNARODOWE BIENNALE MINIATURY

Pokonkursowa wystawa to setki miniatur, dzie³ niewielkich formatem, lecz o nie-zwyk³ych walorach plastycznych. Zmuszaj¹ do szczególnej uwagi, do skupieniasiê nad mo¿liwo�ciami twórczego wyrazu, nad urokiem zamkniêtych w miniaturêznaczeñ i przemy�leñ warto�ci. Obejrzenie wystawy Biennale to równie¿ niepo-wtarzalna okazja do spotkania z twórczo�ci¹ artystów ze wszystkich kontynen-tów.

Organizator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� w Czêstochowie,ul. D¹browskiego 1, tel.+48 34/ 324 36 38, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

MIÊDZYNARODOWY KONKURS FOTOGRAFII CYFROWEJ �CYBERFOTO�

Konkurs oraz towarzysz¹ca mu wiosenna wystawa pokonkursowa ma na celu pre-zentacjê mo¿liwo�ci kreacji obrazu fotograficznego poprzez zastosowanie kom-putera i wspó³czesnych technik obrazowania.

Organizator: Regionalny O�rodek Kultury w Czêstochowieul. Ogiñskiego 13 a, tel. +48 34/ 324 46 51, rok@rok.czestochowa.pl, www.rok.czestochowa.pl

102

BIENNALE �MARTWA NATURA W FOTOGRAFII�

Pokonkursowa wystawa odbywa siê w pa�dzierniku w Galerii O�rodka PromocjiKultury.

Organizator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� w Czêstochowieul. D¹browskiego 1, tel.+48 34/ 324 36 38, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

OGÓLNOPOLSKI KONKURS POETYCKI IM. HALINY PO�WIATOWSKIEJ

Jeden z wiêkszych i bardziej renomowanych konkursów poetyckich w kraju de-dykowany wybitnej czêstochowskiej poetce (rokrocznie teksty nadsy³a blisko 1000osób), którego fina³owi w listopadzie towarzysz¹ konfrontacje poetyckie, semina-ria, koncerty i spektakle. Go�æmi konfrontacji s¹ wybitni i znani polscy twórcy,krytycy oraz badacze poezji.

Organizatorzy:Regionalny O�rodek Kultury w Czêstochowietel. +48 34/ 324 46 51, rok@rok.czestochowa.pl, www.rok.czestochowa.plStowarzyszenie Przyjació³ �Gaude Mater�

OGÓLNOPOLSKI KONKURS RECYTATORSKI �SACRUM W LITERATURZE�

Przes³uchania fina³owe recytatorów i �piewaj¹cych poezjê z ca³ego kraju oraztowarzysz¹ce fina³owi konkursu dzia³ania artystyczne i zajêcia warsztatowe od-bywaj¹ siê ka¿dego roku w maju. Poprzedzaj¹ je eliminacje wojewódzkie i regio-nalne.

Organizatorzy:Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu,Regionalny O�rodek Kultury w Czêstochowieul. Ogiñskiego 13 a, tel. +48 34/ 324 46 51, rok@rok.czestochowa.pl, www.rok.czestochowa.pl,Stowarzyszenie Przyjació³ �Gaude Mater�

OGÓLNOPOLSKI FESTIWAL PIE�NI PIELGRZYMKOWEJ I LITURGICZNEJ�GAUDIUM ET GLORIA�

Festiwal GAUDIUM ET GLORIA, organizowany w czerwcu, ma formu³ê obejmu-j¹c¹ wykonawstwo pie�ni pielgrzymkowej i liturgicznej. Daje równie¿ mo¿liwo�æzaprezentowania nowych kompozycji powsta³ych z inspiracji religijnej. W ramachfestiwalu odbywaj¹ siê koncerty i warsztaty muzyczne.

Organizatorzy: Regionalny O�rodek Kultury w Czêstochowie, O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater�w Czêstochowie, Ksiê¿a Pallotyni - Dolina Mi³osierdzia w Czêstochowie, Zgromadzenie Sióstr Rodziny Betañ-skiej CSFB w Czêstochowie, Duszpasterstwo �rodowisk Twórczych w Czêstochowie oraz O�rodek Kultury,Sportu i Rekreacji w Koniecpolu.

103

REGIONALNE DNI KSI¥¯KI

Wiosenne �wiêto ksi¹¿ki w Czêstochowie � prezentacja oferty wydawnictw czê-stochowskich i krajowych; cykl spotkañ z pisarzami Czêstochowy i regionu orazgo�æmi z kraju; imprezy rozrywkowo-edukacyjne: pokazy czerpania papieru, pra-cowni introligatorskiej, recitale poezji �piewanej, warsztaty literackie, projekcjefilmów.

Organizator: Miejska Galeria Sztuki w CzêstochowieAleja Naj�wiêtszej Maryi Panny 64, tel.+48 34/ 324 60 57, mgs64@wp.pl, www.galeria.czest.pl

KONCERTY LETNIE W ALTANIE PARKOWEJ

Od koñca czerwca do koñca sierpnia w ka¿d¹ niedzielê o godz. 17.00W Altanie Parkowej Parku im. St. Staszica w Czêstochowie pod Jasn¹ Gór¹ orga-nizowane s¹ prezentacje orkiestr dêtych, kapel podwórkowych i zespo³ów kame-ralnych.

Organizator: O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� w Czêstochowieul. D¹browskiego 1, tel.+48 34/ 324 36 38, biuro@gaudemater.pl, www.gaudemater.pl

104

1

4

7

10

2

5

8

11

3

6

9

12

105

DZIEÑ PAPIESKI W CZÊSTOCHOWIE 2003.

�Z DALEKA I BLISKA� � VII MIÊDZYNARODOWY FESTIWAL FOLKLORYSTYCZNY.

FRAGMENT HAPPENINGU W CZASIE PIKNIKU EUROPEJSKIEGO.

WYSTÊP CHÓRU �FILIAE MARIAE� W CZASIE FESTYNU �WSPÓLNOTALOKALNA WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ� Z OKAZJI INTEGRACJIPOLSKI Z UNI¥ EUROPEJSK¥.

SPEKTAKL �PAMIÊÆ WODY� W TEATRZE IM. A. MICKIEWICZA.

WOJCIECH PSZONIAK � GO�Æ KONFRONTACJI POETYCKICH W RAMACHXXVIII OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU POETYCKIEGO IM. HALINYPO�WIATOWSKIEJ.

FRAGMENTY JAZZOWEGO KONCERTU.

MATEUSZ POSPIESZALSKI Z LEWEJ I ZIUT GRALAK.

KONCERT ZESPO£U GOLEC UORKIESTRA Z OKAZJI 25-LECIA PONTYFIKATUOJCA �WIÊTEGO JANA PAW£A II W FILHARMONII CZÊSTOCHOWSKIEJ,�DZIEÑ PAPIESKI� 2003.

IMPREZY KULTURALNE CZÊSTOCHOWY

4-5

9

1-3

7

8

10

11

6

12

106

1

8

6

2

4

7

9

107

ALEJA NAJ�WIÊTSZEJ MARYI PANNY

JASNA GÓRA

STARY RYNEK

DWORZEC PKP

DOM HANDLOWY

CZÊSTOCHOWATO DOBRE MIASTO

2, 4

1, 9, 10

3, 5

7

6, 8

3

5

10

108

Czêstochowa to miasto dogodnie po³o¿one przy najwa¿niejszych trasach komunikacyj-nych Polski, w paneuropejskim korytarzu transportowym Drogi Krajowej nr 1 (oraz pro-jektowanej autostrady A1) ³¹cz¹cej pó³noc z po³udniem Europy. Dobre po³¹czenia dro-gowe z Gdañskiem, Warszaw¹, Krakowem, Katowicami oraz regionalnymi portami lotni-czymi � to niew¹tpliwe atuty miasta. Sta³y rozwój infrastruktury transportowej ma na celuzwiêkszenie atrakcyjno�ci gospodarczej, inwestycyjnej i turystycznej Czêstochowy.

Dostêpno�æ komunikacyjna pozwala na wykorzystanie atrakcyjnego naturalnego po³o¿e-nia miasta na skraju jednej z najpiêkniejszych polskich krain: Jury Krakowsko � Czêsto-chowskiej. Ten malowniczy wy¿ynny obszar z niezwyk³ymi formami skalnymi, rozleg³y-mi lasami i ruinami �redniowiecznych zamków oferuje wiele mo¿liwo�ci wypoczynkui rekreacji. Turystyka piesza, rowerowa, samochodowa, konna, wspinaczka ska³kowa,eksploracja licznych jaskiñ, lotniarstwo, wêdkarstwo, sp³ywy kajakami, agroturystyka, zwie-dzanie rezerwatów przyrody � to tylko niektóre mo¿liwo�ci, jakie stwarzaj¹ najbli¿szeokolice Czêstochowy z rozbudowuj¹c¹ siê w mie�cie i poza nim infrastruktur¹ turystyczn¹.

250 tysiêcy mieszkañców Czêstochowy stanowi atrakcyjny i ch³onny rynek konsumen-tów. Ponad 27 tysiêcy podmiotów gospodarczych prowadzi tu swoj¹ dzia³alno�æ produk-cyjn¹, us³ugow¹ i handlow¹. Wiele z tych firm znajduje siê na scie¿ce dynamicznegorozwoju poszukuj¹c partnerów biznesowych, kontaktów handlowych i nowych rynków.Czêstochowa jest równie¿ dobrym miejscem dla lokalizacji nowych przedsiêwziêæ inwe-stycyjnych, szczególnie dla rozwoju ma³ych i �rednich przedsiêbiorstw.Miasto jest siedzib¹ 7 szkó³ wy¿szych, w których studiuje oko³o 40 tysiêcy studentów.Wysoki poziom wykszta³cenia i kwalifikacji zawodowych mieszkañców jest waloremlokalnego rynku pracy, umo¿liwia rozwój przemys³u w oparciu o nowoczesne technolo-gie. Miasto dysponuje dobrze skomunikowanymi i uzbrojonymi terenami inwestycyjnymi.Niski poziom zanieczyszczeñ �rodowiska, du¿a liczba miejskich terenów zielonych, do-brej jako�ci woda oferowana przez miejskie wodoci¹gi - pozwalaj¹ stwierdziæ, i¿ ¿yje siêtu zdrowo. Atrakcyjna oferta kulturalna, dobre szko³y, liczne obiekty sportowe i rekre-acyjne � to tworzy klimat miasta przyjaznego.

Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w 1998 roku przyzna³o miastu Czêstocho-wie Nagrodê Europy � Prix de l�Europe. By³ to wynik wysokiej oceny dzia³añ samorz¹dumiasta w propagowaniu idei integracji europejskiej i wspó³pracy miêdzynarodowej. Czê-stochowa rozwija kontakty i wymienia do�wiadczenia m.in. w ramach porozumieniaMiast Sanktuariów Europy, którego sygnatariuszami s¹ znane o�rodki kultu religijnego:francuskie Lourdes, w³oskie Loreto, niemieckie Alttöting, portugalska Fatima i austriac-kie Mariazell.

W 2004 roku Miasto Czêstochowa otrzyma³o tytu³ i certyfikat �Gmina Fair Play � Certy-fikowana Lokalizacja Inwestycji�. W tym samym roku Miêdzynarodowa Agencja Ratingo-wa Fitch Ratings oceni³a stan wiarygodno�ci finansowej miasta, planowanie strategiczne,perspektywy ekonomicznego i gospodarczego rozwoju miasta i nada³a Czêstochowiemiêdzynarodowy rating d³ugoterminowy: na poziomie BBB- dla zad³u¿enia w waluciezagranicznej i krajowej ze stabiln¹ d³ugoterminow¹ perspektyw¹ ratingu.

W 2004 roku Urz¹d Miasta Czêstochowy uzyska³ tak¿e Certyfikat Systemu Jako�ci ISO9001:2001. Miasto Czêstochowa jest, jak dot¹d, jedynym w Polsce samorz¹dem podda-nym analizie i ocenie przez niezale¿n¹ instytucjê � Transparency International Poland,w ramach projektu przeciwdzia³ania zjawiskom korupcji w relacjach w³adzy i admini-stracji samorz¹dowej z przedsiêbiorcami i innymi interesantami. Wyniki tych analiz,wdra¿ane procedury ISO w zakresie realizacji i zarz¹dzania us³ugami publicznymi, reali-zacja projektu e-Urzêd � to wszystko sprzyja dobrej obs³udze administracyjnej mieszkañ-ców i inwestorów.

109

CZÊSTOCHOWA

WARSZAWA

GDAÑSK

OLSZTYN

SZCZECIN

GORZÓW WIELKOPOLSKI

BYDGOSZCZ

POZNAÑ

£ÓD�

WROC£AW

KATOWICE

OPOLE

KRAKÓW

RZESZÓW

LUBLIN

KIELCE

A1

A2A2

A4

A4LWÓW

OSTRAWA

BERLIN

SKANDYNAWIA

MOSKWA

110

�Czêstochowa to dobre miasto� *

*s³owa Ojca �wiêtego Jana Paw³a II,wypowiedziane w Castel Gandolfo w 1993 roku

Czêstochowa jest miastem rozpoznawalnym na �wiecie.To miasto, w którym jest Jasna Góra, Klasztor Ojców Paulinówi �wiêty dla chrze�cijan Obraz Matki Bo¿ej Czêstochowskiej� Czarnej Madonny. Jest jednym z najliczniej odwiedzanychmiast � sanktuariów chrze�cijañskich Europy i �wiata.Czêstochowa to miasto otwarte dla pielgrzymów, turystów,inwestorów i wszystkich swoich Go�ci. Zarówno tych, którzys¹ tu po raz pierwszy, jak i tych, którzy wracaj¹ do niego...czasem po wielu latach nieobecno�ci.

Serdecznie zapraszamy.

111

112

BIURO ORGANIZACYJNE I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN

O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater�ul.D¹browskiego 142-202 Czêstochowatel. (034) 324 36 38, fax (034) 365 17 60biuro@gaudemater.pl

ORGANIZATORZY I �WIATOWEGO KONGRESU CZÊSTOCHOWIAN

O�rodek Promocji Kultury �Gaude Mater� � dyrektor Ma³gorzata Nowak

Urz¹d Miasta Czêstochowy:Wydzia³ Organizacyjny � naczelnik Anna Paw³owskaWydzia³ Komunikacji Spo³ecznej � naczelnik Teresa KaczorWydzia³ Kultury i Sztuki � naczelnik Ireneusz Kozera

WYDAWNICTWO POKONGRESOWE

Wydawca:Urz¹d Miasta Czêstochowy � Wydzia³ Komunikacji Spo³ecznej

ul. �l¹ska 11/13, 42-217 Czêstochowatel. (034) 370 71 00, 370 73 27e-mail: kos@czestochowa.um.gov.plwww.czestochowa.pl, www.czestochowa.um.gov.pl

Redakcja, dobór materia³ów:Teresa Kaczor, W³odzimierz Tutaj

Projekt graficzny i elektroniczne opracowanie grafiki:El¿bieta Siwik

Sk³ad i ³amanie tekstu:Janusz Pacuda

Fotofrafie:Piotr D³ubak, Rados³aw Majer, Arturo Mari, Jerzy Piwowarski,El¿bieta Siwik, Janusz Stêpieñ, Marian Sztajner, W³odzimierz Tutaj,archiwum UM i miejskich instytucji kultury.

Druk:Garmond � Krzysztof Kubara